หนังสือ-ประมวลบทความในการประชุมวิชาการ 2563

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม หลังจากศาลปกครองกลางมีคาสังบรร ทาทกขชัวคราว นคดีนี ดยรัฐบาล ดออกกฎกระทรวง หมซึงปรับปรงจากขอ สนอของ คณะกรรมการสฝี าย พอดา นินการ ห ปน ปตาม งอน ขของรัฐธรรมนญมาตรา 67 วรรคสอง76 ประการทีสอง คดีนี ด พมิ ความตระหนกั ร กยี วกับปญหาสิง วดลอม นพนทีมาบตาพด ละพนที กล คยี ง ห กสาธารณชน ดยทา หมีการรายงานขาวอยาง พรหลายทัง นสอภาย น ละสอตางประ ทศ77 คดีนี ดรับการยกยองจากองคกรสิทธมิ นษยชน ห ปน หนึง นสบิ ความกาวหนาดานสทิ ธิมนษยชนของป 255278 ประการทีสาม การฟองคดีชวย สริมสรางความ ขม ขง หกับขบวนการ คลอน หว ละ พิมการมีสวนรวม นกระบวนการตดั สนิ จของรัฐบาล นหลายลกั ษณะ ชน ประชาชนมกั หยบิ ยก รองการฟองคดีขึนสอสาร นชวงทมี กี ารประทวง พอสราง ความชอบธรรม หกบั การประทวง ละ สวงหา รงสนบั สนนจากสาธารณชน79 ละ มอศาลมีคาสงั บรร ทาทกขชวั คราว พวก ขาตอบรับ คาสังศาลดวยการจัดการประทวง พอกดดนั หรฐั บาลดา นินการตามคาสงั ศาล80 นอกจากนีประชาชน ดขยายประ ดนจากปญหา ฉพาะ ของทองทีมาบตาพด ห ป ชอม ยงกับปญหาสงิ วดลอมระดบั ประ ทศ พอหา นวรวมสนบั สนนการ คลอน หวของพวก ขา81 ผลของคดี นียังทา หประชาชน ดมีตัว ทนของพวก ขา ขา ปอย น ครงสรางการตัดสิน จทางน ยบายสิง วดลอมของประ ทศ ( ม ปน พียง คณะกรรมการ ฉพาะกิจ) นสัดสวนที ทากันกับหนวยงานรัฐ ภาคธรกิจ ละวิชาการ82 ผลกระทบ หลานี ปนผล ดยออมทีสงผลตอ ขบวนการ คลอน หว พอ ก ขปญหาสิง วดลอม นพนทีมาบตาพดอยางมีนัยสาคัญ 4. ศกยภ พ ล ข จ กดข งก รฟ งคด 4.1 ศกยภ พ การฟองคดี มอผนวกรวมกับ ครองมออน ชน การประทวง สามารถสราง อกาส หประชาชน ขา ปมีสวนรวม น กระบวนการตัดสิน จซึง ตกอน คยถกจากัด ว ต พียงหนวยงานรัฐ ละภาคธรกิจ นอกจากนียังชวย พิมความตนตัวตอปญหา สิง วดลอม ห กสาธารณชน ละนา ปส นวทางการ ชการตีความกฎหมายสิง วดลอม บบ หมที ออตอการคมครองสิง วดลอม ดดี ยงิ ขึน ชาวมาบตาพด ด ริมหยิบยกประ ดนปญหาสขภาพ ละสิง วดลอมทีมีสา หตมาจากนิคมอตสาหกรรมมาบตาพดขึน รียกรอง หรัฐบาล ก ขปญหาอยางชาทีสด นป 253783 การทีรัฐบาลปฏิ สธทีจะประกาศ ขตควบคมมลพิษตามขอ รียกรองของภาค 76 คาสงั สานักนายกรัฐมนตรีที 250/2552, supra note 85. 77 ผจัดการ, ฟอง พกิ ถอนEIA76รง.มาบตาพด ครอปตท. จอ จกพอต8 ครงการ , (21:23:00+07:00), online: <https://mgronline.com/daily/detail/9520000069615>. (สบคน มอวนั ที 23 สิงหาคม 2563); note 40.; Bangkok Post Public Company Limited, Judicial activism in the People s Court comes of age , online: <https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/394330/judicial-activism-in-the-people-s- court-comes-of-age>. (Accessed 23 August 2020) ; Reuters, UPDATE 1-Thai court to give early verdict on Map Ta Phut case , Reuters (26 August 2010), online: <https://www.reuters.com/article/industrial-thailand-idINSGE67P0FW20100826>. (Accessed 23 August 2020); note 62.; Fuller, supra note 1.; CCTV, Thai people protest against industrial projects CCTV-International , online: <http://english.cctv.com/20091028/104082.shtml>. (Accessed 23 August 2020) 78 note 69. 79 Bishop, supra note 68, น. 70-71. 80 ทยรัฐ, ครอขายปชช.จีรฐั ยติอทธรณมาบตาพด , (24 October 2009), online: www.thairath.co.th <https://www.thairath.co.th/content/41964>. (สบคน มอวันที 23 สงิ หาคม 2563); note 88. 81 พสตท ดย, หม รงมอบมาบตาพด, , online: https://www.posttoday.com <https://www.posttoday.com/economy/news/52391>. (สบคน มอวนั ที 23 สงิ หาคม 2563) 82 คาสังสานกั นายกรฐั มนตรีที 250/2552, supra note 85. 83 ดชรตั สขกา นิด et al, การกาหนดขอบ ขต ละ นวทางการประ มนิ ผลกระทบทางสขภาพ จาก ครงการพัฒนาพนทีชายฝงทะ ลตะวันออก : กรณีศึกษาการ พฒั นาพนทนี คิ มอตสาหกรรมมาบตาพด ละพนที กล คยี ง (2001), online: <https://kb.hsri.or.th/dspace/handle/11228/1608>. น. 58. (สบคน มอวนั ที 23 สงิ หาคม 2563) 93

การประชมวชิ าการนิติสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนิติศาสตร ทย ประชาชน ปนการ สดงออก ดยปริยายวารัฐบาล หคณคาตอการ ติบ ตทาง ศรษฐกิจมากกวาสิง วดลอม ละสขภาพของประชาชน84 นอกจากนยี งั สดง ห หนถึงอิทธิพลของภาคธรกจิ นกระบวนการตดั สิน จทางน ยบายของรัฐบาล85 สถานการณ ชนนี ริม ปลียน ปลง ป มอชาวมาบตาพดชนะคดีการประกาศ ขตควบคมมลพิษ น ดอนมีนาคม 2552 ดย รัฐบาล ละภาคธรกิจจา ปนตองปรบั จดยนของพวก ขา ละทาตามขอ รยี กรองของประชาชน นการประกาศ ขตควบคมมลพษิ ทงั ทกี อน หนานีพวก ขายนยันมาตลอดวา ม หนดวยกบั การประกาศ ขตควบคมมลพิษ คาสังบรร ทาทกขชัวคราวระหวางการพิจารณาคดี นคดีสิทธิตามรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 67 ผลักดัน ห กิดความ ปลยี น ปลง นกระบวนการอนญาต ครงการอตสาหกรรม นพนทีมาบตาพด ดยทา หขอ รยี กรองของประชาชนทีตองการ หหยดขยาย อตสาหกรรม นพนทีมาบตาพดบรรลผล ( ม พยี งชัวคราว)86 คาสังบรร ทาทกขชัวคราวระหวางการพจิ ารณาคดี ด ปลียน ปลงฐานะของ ประชาชนจากที ม คยมีบทบาท นกระบวนการตดั สิน จ กยี วกบั การจัดการปญหา นพนทีมาบตาพด นภาพรวม หกลายมา ปนผ ลนทมี ี บทบาทสาคัญคนหนงึ 87 การรายงานขาวอยาง พรหลาย นคดมี าบตาพดชวยยกระดบั ความตระหนักรของสาธารณชนตอปญหาสิง วดลอม นพนที มาบตาพด ละสงผลกดดนั การตัดสนิ จของรัฐบาล หลักฐานจานวนมากบงชวี าปญหาสิง วดลอมพนทีมาบตาพดกลาย ปนกรณศี ึกษาที ผคนทัว ปรับร ปนอยางดี88 นักวิชาการทานหนึง ปรียบ ทียบคดีมาบตาพดวามีความสาคัญ ชน ดียวกับคดีมินามาตะซึง ปนคดี สิง วดลอมทีมีชอ สียงของญปี น89 น วดวงวิชาการกฎหมาย คดีมาบตาพดนา ปส นวทาง หม นการตีความกฎหมายสิง วดลอมที ปดทาง หประชาชน สามารถ ชสิทธิ นการปกปองคมครองสิง วดลอม ละสขภาพ ดดียงิ ขึน 4.2 ขอจ กด นอีกดานหนงึ คดสี องคดนี กี สดง ห หนถงึ ขอจากัดของการฟองคดี พอ ก ขปญหาสิง วดลอม ขอกังวลหลักของชาวมาบตาพด คอ ปญหาสิง วดลอม ละสขภาพ อยาง รกตามงานศึกษาหลายชินทีจัดทาขึนหลังการ ตัดสนิ คดีสองคดีนีพบวาคณภาพสิง วดลอม นพนทมี าบตาพดปรับปรงขึนนอยมาก90 ยกตวั อยาง ชน งานศึกษาของพทั ราภรณ ละรัน จิตร พบวาการดา นินการของรัฐบาล ละภาคธรกจิ มีประสิทธิภาพนอยมาก นการลดมลพิษ นพนทีมาบตาพด ละพนที กล คียง91 ขอ คนพบนีสอดคลองกบั งานศกึ ษาอกี ชนิ หนงึ ทีระบวาสถานการณมลพษิ นพนทีมาบตาพด ปดปหลงั การประกาศ ขตควบคมมลพิษยังคง อย นขนั วกิ ฤติ ละ มมี นว นมจะดขี นึ 92 คดีสิทธิตามรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 หความหวังกับประชาชนอยางสง มอศาลปกครองกลางสัง หยติการดา นินการของ ครงการอตสาหกรรมทัง 76 ครงการ ว ปนการชัวคราวหลังการฟองคดี พียงสาม ดอน93 อยาง รกตามความหวงั นกี จบลงภาย น วลา 84 Pasuk Phongpaichit & Baker, supra note 2 at 111. 85 Soytong & Perera, supra note 21 at 845-846. 86 note 67. 87 คาสงั สานักนายกรัฐมนตรีที 250/2552, supra note 85. 88 สาหรับความสน จของสาธารณชน ด จานวนผคนจานวนมากที ชระบบการคนหาขาวทางอนิ ตอร นต กียวกับขาวมาบตาพดที Bishop, supra note 68 at 94-95.; สาหรบั ความสน จของนกั กฎหมาย ดตวั อยาง ชน คนงึ นิจ, supra note 17.; พสิฐ พาณชิ ยกล et al, ผลก รศกษ ปญห ท กดจ กก รพฒน ขตนคมอตส หกรรม กรณศกษ นคมอตส หกรรมม บต พด จ.ระยอง ( ชียง หม: คนึงนจิ การพมิ พ, 2550).; สาหรับงานศึกษาดานสขภาพ ดตวั อยาง ชน Viwatpanich, supra note 13.; สาหรับงานศึกษาดานสงิ วดลอม ดตวั อยาง ชน, Soytong & Perera, supra note 21. 89 Asia-Pacific Human Rights Information Center, Map Ta Phut: Thailand s Minamata?, online: <https://www.hurights.or.jp/archives/focus/section2/2012/06/map-ta-phut-thailands-minamata.html>. (Accessed 23 August 2020) 90 Soytong & Perera, supra note 21.; Soytong & Perera, supra note 27. 91 Soytong & Perera, supra note 21. 92 อกพล, supra note 34. 93 คาพิพากษาศาลปกครองกลางคดหี มาย ลข ดงที 1352/2553, supra note 5. 94

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม อันสัน มอศาลพิพากษา พิกถอน ครงการอตสาหกรรม พียงสอง ครงการจาก 76 ครงการ94 นอกจากนีรัฐบาลยังสามารถลดผลกระทบ ของคาสงั ศาลปกครองกลางลง ดยตัดบัญชปี ระ ภท ครงการหรอกิจการทตี องปฏบิ ตั ติ าม งอน ขของรัฐธรรมนญมาตรรา 67 วรรคสอง ที สนอ ดยคณะกรรมการสีฝายออกหลายรายการ จนสงผล ห ครงการอตสาหกรรมทีอยระหวางการพิจารณาคดีของศาลปกครองกลาง ม ขา งอน ขทีตองปฏิบัติตามรัฐธรรมนญถงึ 74 จาก 76 ครงการ95 5. คดม บต พดกบก รปร ก บสร งนตรฐจ ก บ งล ง คาถามสาคัญหลังจากพิจารณาทังผลบวก ละลบของคดีมาบตาพด คอ ราจะมองบทบาทของการฟองคดี นขบวนการ คลอน หวทางสงิ วดลอมอยาง ร? คดที ังสองคดนี ี ปนการตอกยาขอ สนอของ ธงชัย ทวี าประ ทศ ทย ม คยยดึ ถอหลักนติ ริ ัฐ นลกั ษณะ ทีวารัฐบาล หนวยงานราชการ ละศาล ชอานาจของพวก ขาภาย ตกฎหมาย ละประชาชนสามารถ ชกฎหมายปกปองสทิ ธขิ องพวก ขา ด ชหรอ ม?96 หรอ ราสามารถมองคดีสองคดีนี นฐานะกาว ลก ของประชาชนทีพยายาม ชกฎหมาย ทาทีมีอย ปหนน สริม ขบวนการ คลอน หว พอประกอบสรางหลกั นิติรัฐอยางคอย ปนคอย ป? มอพิจารณาคดีมาบตาพดทงั สองคดนี ีอยางละ อยี ด ผ ขียน หนวาขอ สนอของ ธงชัย ทียกมา นตอนตน มสามารถอธบิ าย ห ปนทีพอ จ ดวา หต ดตลาการศาลปกครอง นสองคดนี ีจึงตดั สินคดี ป นทางทีขัดตอน ยบายของรฐั บาลอยางชัด จน ผ ขียน หนวาคา พิพากษาสองคดีนี สดง ห หนถึงอานาจทีมีอยจริง นระดับหนึงของกฎหมาย ละศาล นการปกปองคมครองสิทธิของประชาชน คดีทัง สอง สดง ห หนวาศาล ทย ม ดตัดสินคดี ขาขางรัฐบาล สมอ ป มวาคดี หลานันจะ ปนการทาทาย ดยตรงตออานาจของรัฐบาล ละ นักธรกิจกตาม หาก ชอม ยงกรณีมาบตาพดกบั ขบวนการ คลอน หวดานสิง วดลอม ละทรัพยากรธรรมชาติ นอดีต จะพบวากรณีมาบตา พด ปนความตอ นองของขบวนการ คลอน หวดานสิง วดลอมทมี ีมาอยางยาวนาน นสงั คม ทย ดย ปนขบวนการ คลอน หวทมี ีบทบาท สาคัญ นชวงทีมีการรางรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ซึงรัฐธรรมนญฉบับนี องทีนามาสการรับรองสิทธิ นการมชี ีวติ อย นสิง วดลอมทีดี ละ การจดั ตงั ศาลปกครอง พอควบคมตรวจสอบการ ชอานาจของรฐั บาล น วลาตอมา น งนีจงึ อาจกลาว ดวาผลพวงของรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ดสรางกล ก ชงิ สถาบนั ที ออ หประชาชนสามารถ ช ปน ครองมอ นการปกปองคมครองสทิ ธิของพวก ขา ดมากขึน กรณมี าบตา พด ปน พียงตัวอยางหนึงซึง สดง ห หนถึงความกาวหนาทีประชาชนสามารถหยิบ ชกฎหมาย ละศาล ซึง ปนกล ก ชิงสถาบันตาม รัฐธรรมนญทีสบ นองมาจากรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 มา ชกากับควบคมรัฐบาล หทาหนาที ก ขปญหาสิง วดลอม ดสา รจ ( นระดบั หนึง) ดย มจาตองพึงพาการชมนมประทวง ต พียงอยาง ดยี ว อยาง รกตามรัฐบาล ละหนวยงานรัฐ มจะ พคดี นศาล ตกสามารถหาวิธีทีจะลดผลกระทบของคาพิพากษาทีจะมีตอ น ยบายของรัฐบาล ด ดยอาศัยกฎหมาย ละกล กราชการทมี ีอย น งนีอาจกลาว ดวารัฐบาล ละหนวยงานราชการ ม ดถอปฏบิ ัติตอ กฎหมาย นฐานะอานาจทีพวก ขาตอง คารพ ละปฏิบัติตาม การปฏิบัติของรัฐบาล ละหนวยงานรัฐ ชนนี ปนการยนยันขอ สนอของ ธงชัย ทวี ารัฐบาล ละหนวยงานรัฐ ม ดยึดถอหลักนติ ิรัฐ นการปฏบิ ตั หิ นาที มวาคดีมาบตาพดยัง ม ดนา ปสการปรับปรงคณภาพสิง วดลอม นพนทีมาบตาพด หดีขึน ละยัง ม ดนา ปสการ ปรับ ปลียนน ยบายพัฒนาประ ทศ นระยะยาว คดีทังสองก สดง ห หนถึงศักยภาพของกฎหมาย นการ สริมสรางความ ขม ขง หกับ ประชาชน การฟองคดที า หรฐั บาลตอบสนอง ละมีความรบั ผิดชอบตอประชาชนมากขนึ มอง น งนีคดีมาบตาพดจงึ มีฐานะ ปนกาว ลก นการพยายามพฒั นาสิทธทิ างสิง วดลอม ละหลักนติ ิรฐั ขึน นประ ทศ ทย ซงึ ปนพฒั นาการอันตอ นองของขบวนการ คลอน หวดาน สิง วดลอม นอดตี ดย ปนการริ ริมของประชาชน ละ ปนการผลักดันจากลางขนึ บน 94 Ibid, at 114. 95 ทยรฐั , รัฐ ตนมิ อานันท คา จ มหาย , (8 September 2010), online: www.thairath.co.th <https://www.thairath.co.th/content/109481>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563); พสตท ดย, สผ. จง หตตดั 11กจิ การมลพษิ , online: https://www.posttoday.com <https://www.posttoday.com/economy/news/53533>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 96 ธงชัย, supra note 10 at 195-196. 95

การประชมวชิ าการนติ สิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย 6. สรป ประ ทศ ทย นฐานะประ ทศทมี ีประวตั ิการรัฐประหาร ละทาลายรฐั ธรรมนญ น กอบทก จดป97 ประ ทศทีหลกั นติ ิรัฐยัง มมีทีทางทมี ันคง นระบบกฎหมาย น ยบาย ละการปฏิบัติ98 ประชาชนจะสามารถ ชกฎหมาย ปน ครองมอ นการกากับควบคมการ ช อานาจของรฐั บาล ดหรอ มอยาง ร ปนคาถามทีบทความนพี ยายามหาคาตอบ ผ ขียน สนอวากรณีมาบตาพด ปนตัวอยางที สดง ห หนทังศักยภาพ ละขอจากัดของการฟองคดี นขบวนการ คลอน หว ดานสิง วดลอม นประ ทศ ทย กลาวคอ น งหนึงการฟองคดี มอถก ชรวมกับการชมนมประทวง สามารถ ปลียนความ มสมดลทาง อานาจ นกระบวนการตัดสิน จที คยถกผกขาด ว ดยหนวยงานรัฐ ละภาคธรกิจ หผนวกรวม อาภาคประชาชน ขา ป ปนสวนหนึง น กระบวนการดังกลาว ด การฟองคดีชวยยกระดบั ความตระหนักร กียวกับปญหา ห กสาธารณชน ละนา ปสการสรางบรรทัดฐานทาง กฎหมายที ปนประ ยชนมากยงิ ขนึ ตอขบวนการ คลอน หวดานสิง วดลอมทัง นปจจบนั ละอนาคต พัฒนาการ หลานี ปน พียงกาว ลก นการทา หหลักนิติรัฐทาหนาทีปกปองสิทธิ สรีภาพประชาชน ดจริง นสังคม ทย ประ ทศ ทยยังตอง ดนิ ทางอีกยาว กล พอทา หองคาพยพของรัฐทังหมด ยึดถอหลกั นติ ริ ฐั นฐานะหลักการทคี วบคมการ ชอานาจของรฐั ละปกปองคมครองสิทธิของประชาชน ทวากาว ลก หลานีก สดง ห หนถึงพัฒนาการของขบวนการ คลอน หวดานสิง วดลอมที ประชาชนสามารถ ชกล ก ชงิ สถาบนั ผลักดัน ห กิดความยตธิ รรมทางสังคม ด นระดบั หนงึ น งนีคดมี าบตาพดจงึ มสี วน นการประกอบ สรางสิทธิทางสิง วดลอม ละหลักนิติรัฐขึน นสังคม ทย ดย ปนการประกอบสรางสิทธิ ละหลักนิติรัฐทีอาจ ม ปนทีคน คยนัก น สงั คม ทย พราะ ปนการประกอบสรางจากลางขึนบน อยาง รกตามการฟองคดีกมีขอจากัด กลาวคอ การฟองคดี ม ด หหลักประกันวาหากชนะคดี ลวประชาชนจะ ดผลลัพธที ตองการ สมอ ป ประชาชนทตี องการ ชการฟองคดี พอ ก ขปญหาความ ม ปนธรรมทางสังคมจงึ ตอง ขา จทังศกั ยภาพ ละขอจากดั ของ การฟองคดี ละพยายามออก บบการ คลอน หว ป นทางทีจะสามารถ ชประ ยชนจากทังกล ก ชิงสถาบัน ละการ คลอน หวทาง การ มองรป บบอน หมปี ระสิทธิภาพมากทสี ด ดย มผกอนาคตของการ คลอน หวทงั หมด วกับการฟองคดี พียงอยาง ดียว บรรณ นกรม นงส Gerald N Rosenberg, The hollow hope: can courts bring about social change?, 2nd ed, American politics and political economy series (Chicago: University of Chicago, 1998). Helena Silverstein, Unleashing Rights: Law, Meaning, and the Animal Rights Movement (Ann Arbor, UNITED STATES: University of Michigan Press, 1996). Joel F Handler, Social movements and the legal system: a theory of law reform and social change, Institute for Research on Poverty monograph series (New York: Academic Press, 1978). M L M Hertogh, Simon Halliday & MyiLibrary, eds, Judicial review and bureaucratic impact: international and interdisciplinary perspectives, Cambridge studies in law and society (Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2004). Marc Galanter, The Rediating Effects of Courts, in Keith O Boyum & Lynn M Mather, eds, Empirical theories about courts, Longman professional studies in law and public policy (New York; London: Longman, 1983). Pasuk Phongpaichit & Christopher John Baker, eds, Unequal Thailand: aspects of income, wealth and power (Singapore: NUS Press, 2016) คนึงนจิ ศรบี ัว อียม, กระบวนการยตธิ รรมสิง วดลอม ละสขภาพ บท รียนจากคดมี าบตาพด, (นนทบร:ี สถาบนั วจิ ัยระบบสาธารณสข, 2552) จรญั ฆษณานนั ท, กฎหมาย ละสทิ ธิ สรีภาพ นประ ทศ ทย: สนขนานจาก 2475 ถงึ ปจจบัน, (กลมประสานงานศาสนา พอสังคม, 2528) พนที กล คยี ง , (นนทบรี:สถาบันวิจัยระบบสาธารณสข, 2546) พญ ฉม ซตัง & วลยั พร มขสวรรณ, การประ มินผลกระทบทางสขภาพจากการพฒั นานคิ มอตสาหกรรมมาบตาพด ละ พสฐิ พาณิชยกล et al, ผลก รศกษ ปญห ท กดจ กก รพฒน ขตนคมอตส หกรรม กรณศกษ นคมอตส หกรรมม บต พด จ.ระยอง ( ชยี ง หม: คนึงนิจการพิมพ, 2550) 97 Mérieau, supra note 8. 98 Nidhi, supra note 7. 96

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลัย ชียง หม สานักงานศาลปกครอง, กระบวนการความยตธิ รรมดานสิง วดลอม: ประสบการณของญปี น ละ ทย, (กรง ทพฯ: พี พรส, 2553). สานักงานศาลปกครอง, ศาลปกครอง ละคดสี งิ วดลอม, (กรง ทพฯ: สานักงานศาลปกครอง, 2553). สรชยั ตรงงาม ละคณะ, ปญห คว มยตธรรม ละก รจดก รคว มขด ยงด นสง วดลอม: ศกษ กรณตวอย งจ กประสบก รณก ร หคว มชวย หลอประช ชนท ง กฎหม ย , น อกสารประกอบการประชมวชิ าการสถาบนั พระปก กลา ครังที 10 ประจาป 2551, (นนทบรี: สถาบนั พระปก กลา, 2551) วทย นพนธ Sarah Bishop, The Thai Administrative Court and Environmental Conflicts: A Case Study of Map Ta Phut, Rayong (2011) (published MA thesis) (on file with the Australian National University) กส ร ลกทร นกส กรมควบคมมลพิษ, ขตควบคมมลพษิ , online: <http://www.pcd.go.th/info_serv/pczs/pczDetail.cfm?id=13>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ขาวศาลปกครอง, ศาลปกครองกลางมีคาสังบรร ทาทกขชัวคราวกอนมีการพิพากษาคดี หระงบั 76 ครงการ พอคมครองชมชนมาบตาพด, online: <http://admincourt.go.th/admincourt/upload/webcms/Oldnews/attach/news_attach/2009/09/hotnews908-52.pdf>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ชาตรี บนนาค, ประวัติศาสตรการตอสของชมชนทองถิน นการมสี วนรวม นกระบวนการพัฒนาอตสาหกรรม ขตมาบตาพด จงั หวดั ระยอง, น วารสาร การ มอง การ บรหิ าร ละกฎหมาย, ป ที 9 ฉบบั ที 3, ก.ย.-ธ.ค. 2550, online:< http://www.polsci-law.buu.ac.th/journal/document/9-4/14.pdf>. ( ขาถึง มอ 23 สงิ หาคม 2563) ดชรตั สขกา นดิ et al, การกาหนดขอบ ขต ละ นวทางการประ มนิ ผลกระทบทางสขภาพ จาก ครงการพัฒนาพนทชี ายฝงทะ ลตะวันออก : กรณศี กึ ษาการพฒั นา พนทีนคิ มอตสาหกรรมมาบตาพด ละพนที กล คยี ง (2001), online: <https://kb.hsri.or.th/dspace/handle/11228/1608>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ทยพีบี อส, สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนยนอทธรณคดมี าบตาพดตอศาลปค.สงสด , (1 October 2010), online: Thai PBS <https://news.thaipbs.or.th/content/217633>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ทยรฐั , ประกาศ มาบตาพด ปน ขตควบคมมลพษิ ลว , online: <https://www.thairath.co.th/content/2955>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ทยรัฐ, ศาลปกครองสงั ระงับ76 ครงการมาบตาพด , online: <https://www.thairath.co.th/content/36313>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ทยรัฐ, ประกาศ มาบตาพด ปน ขตควบคมมลพษิ ลว, online: <https://www.thairath.co.th/content/2955>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ทยรฐั , ครอขายปชช.จรี ฐั ยตอิ ทธรณมาบตาพด , (24 October 2009), online: www.thairath.co.th <https://www.thairath.co.th/content/41964>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ทยรฐั , รัฐ ตนมิ อานนั ท คา จ มหาย , (8 September 2010), online: www.thairath.co.th <https://www.thairath.co.th/content/109481>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ธงชยั วินิจกล, ปาฐกถา ฉบบั ตม นิตริ ฐั อภิสิทธิ ราชนติ ิธรรม, waymagazine.org, online: <https://waymagazine.org/thongchai-winichakul-rule-by-law/>. ( ขาถึง มอ 23 สงิ หาคม 2563) ประชา ท, ชาวมาบตาพดฟองศาลปกครอง กก.สิง วดลอม มประกาศ ขตควบคมมลพิษ , online: <https://prachatai.com/journal/2007/10/14361>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ประชา ท, การประกาศ ขตควบคมมลพิษทีมาบตาพด : ความจา ปน ละ รงตาน , online: <https://prachatai.com/journal/2007/01/11416>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ประชา ท, ศาลปกครอง สงั พิกถอน 2 น 76 ครงการมาบตาพด ขาขาย ครงการกระทบชมชนรน รง | ประชา ท Prachatai.com , online: <https://prachatai.com/journal/2010/09/30948>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) ประชา ท, องคกรสิทธจิ ดั อันดับ 10 กาวหนา 10 ถดถอย สิทธมิ นษยชน 2552 , online: <https://prachatai.com/journal/2009/12/26947>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ประชา ท, กาวตอ ปการ กปญหามลพษิ มาบตาพด หลัง คาพพิ ากษา , online: <https://prachatai.com/journal/2009/03/20208>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ผจัดการ, ชาวบานมาบตาพดรวมตวั ประทวงจีรัฐ ก ขปญหามลพิษ, online: <https://mgronline.com/local/detail/9510000068980>. ( ขาถึง มอ 23 สิงหาคม 2563) ผจดั การ, สังมาบตาพด ขตคมมลพษิ ธรกจิ ชีกระทบ , (22:16:00+07:00), online: <https://mgronline.com/daily/detail/9520000024524>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ผจัดการ, ฟอง พกิ ถอนEIA76รง.มาบตาพด ครอปตท. จอ จกพอต8 ครงการ , (21:23:00+07:00), online: <https://mgronline.com/daily/detail/9520000069615>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) พสตท ดย, ตัดสนิ มาบตาพด , online: https://www.posttoday.com <https://www.posttoday.com/social/general/47654>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 97

การประชมวชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนิติศาสตร ทย พสตท ดย, หม รงมอบมาบตาพด, online: <https://www.posttoday.com/economy/news/52391>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) พสตท ดย, สผ. จง หตตดั 11กิจการมลพษิ , online: https://www.posttoday.com <https://www.posttoday.com/economy/news/53533>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) ศิ รตม คลาม พบลย, พิจารณารัฐประหาร 19 กนั ยายน น งสิทธิ สรีภาพ ละระ บยี บการ มอง, online: <https://prachatai.com/journal/2007/05/12847>. ( ขาถึง มอ 23 สงิ หาคม 2563) ศนยทนายความ พอสทิ ธมิ นษยชน, 5 ป คสช. พอ ดหรอยงั ?: ขอ สนอวาดวยการจัดการผลพวงรัฐประหาร , (22 May 2019), online: ศนยทนายความ พอสทิ ธมิ นษยชน (THAI LAWYERS FOR HUMAN RIGHTS) <https://www.tlhr2014.com/?p=12492>. ( ขาถงึ มอ 23 สิงหาคม 2563) RYT9, ผนการ ก ขปญหามาบตาพดอยางครบวงจร , online: ryt9.com <https://www.ryt9.com/s/cabt/1429164>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) Asia-Pacific Human Rights Information Center, Map Ta Phut: Thailand s Minamata?, online: <https://www.hurights.or.jp/archives/focus/section2/2012/06/map-ta-phut-thailands-minamata.html>. (Accessed 23 August 2020) Bangkok Post Public Compan Limited, Chemical health ha ards at Map Ta Phut , online: <https://www.bangkokpost.com/learning/advanced/200791/chemical-health-hazards-at-map-ta-phut>. (Accessed 23 August 2020) Bangkok Post Public Compan Limited, Judicial activism in the People s Court comes of age , online: <https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/394330/judicial-activism-in-the-people-s-court-comes-of-age>. (Accessed 23 August 2020) Carole Excell & Elizabeth Moses, Thirsting for Justice (2017), online: <https://www.wri.org/publication/thirsting-for-justice>. (Accessed 23 August 2020) CCTV, Thai people protest against industrial projects CCTV-International , online: <http://english.cctv.com/20091028/104082.shtml>. (Accessed 23 August 2020) Eug nie M rieau, How Thailand Became the World s Last Militar Dictatorship , (20 March 2019), online: The Atlantic, <https://www.theatlantic.com/international/archive/2019/03/thailand-military-junta-election-king/585274/>. (Accessed 23 August 2020) Human Rights Watch, Thailand: Coup Threatens Human Rights , (19 September 2006), online: Human Rights Watch,<https://www.hrw.org/news/2006/09/19/thailand-coup-threatens-human-rights>. (Accessed 23 August 2020) Human Rights Watch, World Report 2019: Rights Trends in Thailand , (28 December 2018), online: Human Rights Watch <https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/thailand>. (Accessed 23 August 2020) Kanvee Viwatpanich, Suffering from Industrial Estate Development: A Case Stud in Map Ta Phut, Thailand. (2012), online: <https://www.researchgate.net/publication/319622168_Suffering_from_Industrial_Estate_Development_A _Case_ Study_in_Map_Ta_Phut_Thailand>. (Accessed 23 August 2020) Martin Bystrianský et al., (PDF) Toxic Hot Spots in Thailand , online: ResearchGate <https://www.researchgate.net/publication/334600149_Toxic_Hot_Spots_in_Thailand>. (Accessed 23 August 2020) Nidhi Eoseewong, The Thai Cultural Constitution , online: Kyoto Review of Southeast Asia <https://kyotoreview.org/issue-3-nations-and-stories/the-thai-cultural-constitution/>. (Accessed 23 August 2020) Phattraporn So tong & Ranjith Perera, Spatial anal sis of the environmental conflict between state, society and industry at the Map Ta Phut-Ra ong conurbation in Thailand (2017) 19:3 Environ Dev Sustain 839 862, online: <https://doi.org/10.1007/s10668-016-9768-9>. (Accessed 23 August 2020) Phattraporn Soytong & Ranjith Perera, Use of GIS Tools for Environmental Conflict Resolution at Map Ta Phut Industrial Zone in Thailand (2014) 6:5 Sustainabilit 2435 2458, online: <https://www.mdpi.com/2071-1050/6/5/2435>. Piya Pangsapa, Environmental justice and civil society (Routledge Handbooks Online, 2557) <https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9781315774862.ch3>. (Accessed 23 August 2020) Reuters, Thai court halts man new plants in big industrial one , Reuters (2 December 2009), online: <https://www.reuters.com/article/idUSBKK396240>. (Accessed 23 August 2020) Reuters, UPDATE 1-Thai court to give earl verdict on Map Ta Phut case , Reuters (26 August 2010), online: <https://www.reuters.com/article/industrial-thailand-idINSGE67P0FW20100826>. (Accessed 23 August 2020) Reuters, UPDATE 1-Thai court lifts ban on 74 industrial projects , Reuters (2 September 2010), online: 98

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง หม <https://www.reuters.com/article/thailand-industrial-idUKSGE68118P20100902>. (Accessed 23 August 2020) Suda Paneangtong et al., The development of environmental related health surveillance system in Rayong Pollution Control Zone, in Journal of Medicine and Health Sciences (Vol.19 No.2 August 2012), online: <https://he01.tci- thaijo.org/index.php/jmhs/article/view/59733>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) Terradaily, Thai villagers voice health fears over industrial pollution , online: <https://www.terradaily.com/reports/Thai_villagers_voice_health_fears_over_industrial_pollution_999.html>. (Accessed 23 August 2020). Thomas Fuller, In Industrial Thailand, Health and Business Concerns Collide , The New York Times (18 December 2009), online: <https://www.nytimes.com/2009/12/19/world/asia/19thai.html>. (Accessed 23 August 2020) Václav Mach et al., (PDF) สารมลพิษตกคางยาวนาน นพนทมี ลพิษของ ทย , online: ResearchGate <https://www.researchgate.net/publication/330280701_sarmlphistkkhangyawnanniphunthimlphiskhxngthiy>. (Accessed 23 August 2020) (Accessed 23 August 2020) ค พพ กษ ร ค สงศ ล คาพพิ ากษาศาลปกครองระยอง คดหี มาย ลข ดงที 32/2552 วนั ที 3 มีนาคม 2552 ระหวาง นาย จริญ ดชคม ผฟองคดี ที 1 กับพวกรวม 17 คน กบั คณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp- content/uploads/mabtapud_pollutioncontrol_admincourt.pdf>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) คาพพิ ากษาศาลปกครองกลาง คดีหมาย ลขคดี ดงที 1352/2553 วันที 2 กันยายน 2553 ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลก รอนที 1 กบั พวกรวม 43 คน ผฟองคดี กบั คณะกรรมการสงิ วดลอม หงชาติ ที 1 กบั พวกรวม 8 คน ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/037.pdf>. (สบคน มอวนั ที 23 สิงหาคม 2563) คาสังศาลปกครองสงสด คดีหมาย ลข ดงที อ. 921/2560, 25 สิงหาคม 2560, ระหวาง นาย จริญ ดชคม ที 1 กบั พวกรวม 17 คน ผฟองคดี กบั คณะกรรมการสงิ วดลอม หงชาติ ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp- content/uploads/Decision-MaptaputPollutionControlZone-SupremeAdminCourt.pdf.> (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) คาสงั ศาลปกครองสงสด คดีหมาย ลข ดงที 592/2552, 2 ธันวาคม 2552, ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนที 1 กับพวกรวม 43 คน ผฟองคดี กบั คณะกรรมการสงิ วดลอม หงชาติ ที 1 กบั พวกรวม 8 คน ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/040.pdf>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) คาพิพากษาศาลปกครองพิษณ ลก คดีหมาย ลข ดงที 245/2556, 14 สงิ หาคม 2556 , ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอน ที 1 กบั พวกรวม 32 คน ผฟองคดี กบั คณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ ที 1 กบั พวกรวม 6 คน ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/008.pdf>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) คาสังบรร ทาทกขชวั คราวของศาลปกครองสงสด คดหี มาย ลข ดงที 908/2552, ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนที 1 กบั พวกรวม 42 คน ผฟองคดี กับ คณะกรรมการสงิ วดลอม หงชาตทิ ี 1 กบั พวกรวม 8 คน, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/040.pdf>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) คาพิพากษาศาลปกครองสงสด คดีหมาย ลข ดง อ. 753/2555, 16 พฤศจกิ ายน 2555, ระหวาง นายยะ สอะ นาสวนสวรรณ ที 1 กบั พวกรวม 22 คน ผฟองคดี กับ กรม ควบคมมลพิษ ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/klity_decision_supreme-administrative- court.pdf>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 99

หนังสอประมวลบทความ นการประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนิตศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชียง หม คว มรน รงทซ น รน นร บบกฎ ม ย ทย: ศกษ กรณก รล ยนวลพนผดจ กก รปร บปร มปร ช ชน ดยรฐ The hidden violence in the Thai legal system: A case study of the impunity from political repression by the state ภาสกร ญนี าง Passakorn Yeenang คณะนติ ิศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง หม 239 ถ.หวย กว ต.ส ทพ อ. มอง จ. ชียง หม 50200 Faculty of Law, Chiang Mai University 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 E-mail: [email protected] บทคดย งานศกษาชินนีมง นน ปยัง รองการวิ คราะหความรน รงตามทฤษฎีวาดวยความรน รง ละพิจารณาถงปฏิบัติการทาง กฎหมายของรัฐ ทยซง ดสรางสภาวะการลอยนวลพนผิด ก จาหนาทีรัฐผกระทาความรน รง หมฐี านะ ทากบั ความรน รงรป บบหนง ทที างานรวมกบั ความรน รง ดยรัฐรป บบอน อยาง ยบยล ดยการศกษาจะอาศยั คาอธบิ ายวาดวยความรน รงของ ยฮัน กลั ตง ปน กรอบความคิดหลัก นการมงสารวจปฏบิ ัติการทางกฎหมายที กียว นองกับ หตการณความรน รงทางการ มองครัง หญทังสี หตการณ พอ ผย ห หนความรน รงทางกฎหมาย ซงหมายถง การ ชระบบกฎหมาย ปน ครองมอ นการคมครอง ละมอบอภิสิทธิลอยนวลพนผิด หผกระทาความรน รง มตอง ดรับ ทษตามกฎหมาย พอพยงรักษา ครงสราง ละสถานะดัง ดิมของสังคม ทยอยางทีฝายผมีอานาจ ปรารถนา อนั จะชวย หสามารถกดขีขม หงประชาชน ดตอ ป จากการศกษาบทบาทของระบบกฎหมาย ทย น หตการณความรน รงทางการ มอง พบวา การลอยนวลพนผิด ปน องคประกอบหนงทีสาคัญของรัฐ ทย ละ ดย ฉพาะอยางยงิ ระบบกฎหมาย ทย ม ดดารงอย พอ ปนกรอบจากัดการ ชอานาจของรัฐ พอคมครองสิทธิ สรีภาพของประชาชน ต ปน พียง ครองมอของผมีอานาจ ช พอปกปองตัว อง หพนจากความรับผิด ละสราง ความชอบธรรม กตน อง นการทาลายชีวติ ของประชาชน ทานนั ซงนีอาจ ปนความ สยี หายทสี งผลสะ ทอนตอสังคม ทยรน รงกวาความ รน รงทางกายภาพ สียดวยซา หตการณสังหารหมนักศกษา มอ 6 ตลาฯ ที กิดขนภายหลัง หตการณ 14 ตลาฯ พียงสามป ละ หตการณสลายการชมนม น ดอน มษา-พฤษภา ป 2553 รวมถงสภาพ วดลอม ละบรบิ ทการ มอง ทย นชวงสบิ กวาปมานคี ง ปน ครอง พิสจนขอความนี ด ปนอยางดี ค คญ: ความรน รง, ความรน รงทางกฎหมาย, การลอยนวลพนผดิ Abstract This study aims to analyze the theory of violence and to consider the Legal actions of Thai state which established a climate of impunity for government officials committing violence as a form of persecution that associated with the other forms of violence ingeniously. The study will be based on Johan Galtung's description of violence as the main conceptual framework in exploration to the Legal actions regarding the four largest Thailand s political violence to demonstrate a legal violence that means the use of the legal system as a tool to protect and give perpetrators the impunity in order to maintain the traditional structure and status quo of Thai society as the authorities desired which will enable them to continue to exploit the people. 100

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม The study of the role of Thai Legal System involved political violence reveals that the impunity is an essential element of Thai state. especially, Thai legal system does not exist as a legal framework for the limitation of state s power to protect the rights and liberties of the people but it is only a tool used by the authorities to secure themselves from accountabilityand self-justifyingto kill people. This could be a devastating effect on Thai society,even more severe than physical violence. The massacre on 6 October 1976 that occurred just three years after the 14 October and the mass execution on April-May 2010, including the circumstances and the context of Thai politics over the past ten years, would be proof of these sentences very well. Keywords: Violence, Legal Violence, Impunity 1. บทน บทความวิชาการฉบับนี จะ ปนการศกษามง นน ปยัง รองการวิ คราะหความรน รงตามทฤษฎีวาดวยความรน รง ละ พิจารณาถงปฏิบัติการทางกฎหมายของรัฐ ทยทีมีสวนทา ห จาหนาทีรัฐผกระทาความรน รง มตองรับผิดทางกฎหมาย หมีฐานะ ทากับความรน รงรป บบหนงทีทางานรวมกับการกออาชญากรรมรัฐ น หตการณความรน รงทางการ มอง ซงมีขอสัง กต คอ น หตการณความรน รง สถาบนั ละระบบกฎหมายภาย ตผาคลมของหลักการปกครอง ดยกฎหมาย (The Rule of Law)1 มัก ด ขามามี สวน นการซอน รน บิด บอน กลบ กลอน ละ หความชอบธรรม กการกระทาความผิด ชน การประกาศสถานการณฉก ฉิน ดย ฝายรัฐบาล การตรากฎหมายนิร ทษกรรม พอยก วนความผิดผที กียวของกับ หตการณ ดย รขอบ ขต ละการรับรองของกฎหมาย นิร ทษกรรม ดยตลาการรัฐธรรมนญ รวมถงคาพิพากษาของศาลทีพยายามบดิ บอน กลบ กลอนการกระทาของผทีมีสวน กียวของกับ ความรน รง ปนตน ขณะ ดียวกัน วงการวชิ าการนติ ิศาสตร ทยยงั ขาดการตรวจสอบ การตงั คาถาม ทาทายทฤษฎหี รอหลักการทางกฎหมาย บบ สรีนยิ มทีมีอิทธิพลอยางยงิ นสังคมสมยั หมอยาง หลกั การปกครอง ดยกฎหมาย (the Rule of Law) ซง มสามารถตอบคาถามทีมตี อ ปรากฏการณทางกฎหมายอนั กยี ว นองกับ หตการณความรน รงทางการ มอง ทย รวมถงยังขาดการวพิ ากษวจิ ารณการทาหนาทหี รอ ปฏบิ ัติทางกฎหมายของรัฐ ทยอยางตรง ปตรงมา บทความชินนีจะนาทฤษฎีวาดวยความรน รงมาปรับ ชกบั การอธิบายถงปฏิบัติการทางกฎหมายทีกอ ห กดิ การลอยนวล พนผิด น หตการณการปราบปรามประชาชน ดยรัฐ ซงมีสวน นการซอน รน บิด บอน กลบ กลอน ละ หความชอบธรรมกับการกระทา ความผิดของผกอความรน รง พอ ผย ห หนความ ปน ความรน รงทางกฎหมาย (Legal Violence) นระบบกฎหมาย ทยอัน ปน องคประกอบสาคัญ นการสนับสนน คาจน ระบบ หงการกดขหี รอความสมั พนั ธทางสังคม บบชนชัน หยังคงดา นนิ ตอ ป 2. ทฤษฎว ดวยคว มรน รง ล คว มรน รงท งกฎ ม ย คาถามมอี ยวา ปรากฏการณความรน รงทีพบ หนทัว ป ปนภาพอนั สมบรณของความรน รง ลวหรอ ม น มอสงั คมมนษย ตม ปดวยภาพความอดยาก ความยากจนขน คน การถกปฏิ สธสิทธิอันพงมีพง ด หรอระบบกฎหมายที ลอกปฏิบัติอยาง ม ปนธรรม รวมถงปฏิบัติการทางกฎหมายกอ ห กิดการลอยนวลพนผิด จะนับ ปนสวนหนงของความรน รงหรอ ม พอตอบคาถามนี จะขอยก คาอธิบายของ ยฮัน กัลตง (Johan Galtung) นักวิชาการดานสันตวิ ิธีคนสาคัญ ละวางรากฐาน กยี วกบั องคความรดานการศกษาความ รน รง วอยางมันคงมาอธิบาย 1 สิงทถี กผลิตสรางขนมา พอ ทนทกี ารปกครอง ดยบคคล ซงคอยกาหนด หผมีอานาจปกครอง ชอานาจภาย ตกรอบของกฎหมายอยางสม หตสมผล มคี วาม ปนกลาง มันคง ละมคี วาม ปนภาวะวสิ ยั ปราศจากการ ชอานาจตามอา ภอ จ อคตสิ วนตวั ละอดมการณทางการ มอง กฎหมาย ปน สมอนกฎ กณฑอนั บริสทธิซงสะทอน ห หนถงระ บียบทางศีลธรรมอนั มี หตผลที นนอน ซงจะนาพาสังคมสความ ปนธรรม ละความยตธิ รรม ด นทสี ด ด สมชาย ปรชี าศิลปกล. นิติปรชั ญาทางเลอื ก. (กรง ทพฯ: วญิ ชน, 2546) หนา 83-84. 101

การประชมวิชาการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย 2.1 ทฤษฎีวาดวยความรน รง กัลตง อธิบายวา2 ความรน รงจะปรากฏขน ดตอ มอมนษยอย นสถานการณทีการบรรลถง ปาหมายทงั นทางรางกาย ละ จิต จ ขัด ยงกับขีดจากัดความสามารถหรอศักยภาพทีมนษยมี ทังนี จดสาคัญคอ ศักยภาพหรอการบรรลถงความสามารถทีมีอย (Potentiality) ละสภาพความ ปนจริง (Actuality) ฉะนัน ความรน รงคอการ พิมระยะหางระหวางศักยภาพหรอความสามารถของ มนษยกับความ ปนจริงที กิดขน รวมถงการขัดขวางการลดระยะหาง หลานัน3 ซงสาหรับ กัลตง ปรากฏการณความรน รงหนง ลวน ประกอบ ปดวยความรน รงทีสอดรับกันอยสามระดบั 1) ความรน รงทางตรง (Direct Violence) ปนลักษณะของความรน รงทางกายภาพ สามารถพบ หนอยางประจักษชัด ดยทัว ป ละ ปนสวนหนงกับ รองราว นชีวิต ตละวันของผคน นสังคม อีกนัยหนง คอ ปนความรน รงทีสามารถระบ ดวา คร ปน ผกระทาความรน รง คร ปน หยอ ชน การฆา ดาทอ ทาลายทรัพย4 ซงทังหมด ปนปรากฏการณทีดารงอย ดดวย ขออางรองรับ (Justification) ทีทา หมนษย หนวาการ ชความรน รงตอผอน ปน รองปกติ ละสามารถ ปนวธิ กี าร พอ ช นการจัดการความขัด ยง ระหวางตนกับผอน ด ความรน รงจงมีฐานะ ปน พียงวิธีการ (Method) ม ช ปาหมาย (Goal) นความขัด ยงของสังคมมนษย พราะความ ขัด ยง มจา ปนตองจบลงดวยความรน รง สมอ ป5 การตัดสิน จของมนษยทีนา ปสการ ชความรน รงตอผอน นทก ครัง จะ ประกอบดวยกระบวนการ (Process) ถอยคา (Words) ละคาอธิบายอัน ปนการ ห หตผล (Justify) นลักษณะการสรางความ ปนอน การลดทอนความ ปนมนษยของ หยอ (Dehumanization) ละผลัก ส ห หยออยนอก หนอจากพนทีความรับผิดชอบทางศีลธรรม (Universe of Moral Obligation)6 จนทา หการ ชความรน รงตอมนษยดวยกัน กิดขน ด ดย มกอความตะขิดตะขวง จ ม ตนอย ยกตัวอยาง ชน น หตการณ 6 ตลาคม ป 2519 ทมี ีคนกลมหนงซงมีสวนรวม หตการณ ออกมากลาว นทานองทีวา การกอความรน รง นวันนันจา ปนตอง กิดขน พอกาจัดพวกหนัก ผนดิน หสินซาก ละ พอปกปองสถาบันชาติ ศาสนา ละพระมหากษัตริย หรอดพน จากภัยคกคาม7 ปนตน 2) ความรน รง ชงิ ครงสราง (Structural Violence) ซงหมายถง8 ความรน รงที กดิ นองจาก ครงสรางทางสงั คมหรอระบบ ศรษฐกิจที ม ปนธรรม สะทอน ห หนสภาวะทีผมีอานาจ (topdogs) กดขีขดรีดหรอ อา ปรียบ (exploitation) ประชาชนผดอยกวา (underdogs) อยางตอ นอง ละยาวนาน การทางานของความรน รง ชิง ครงสราง คอ การพยง หผมีอานาจมีสถานะ หนอกวา น ครงสราง ศรษฐกจิ ละสังคมหนง สามารถขดรีดหรอ อา ปรียบคนอนตอ ป ด ดารงอย ปนอปสรรคขัดขวางการ คลอน หว ละกด ทับการกอตัวดานจิตสานกของผถกขดรีด ม หลกขนตอตาน พรอมกับตองมีสภาพชีวิตทีทนทกขทรมานอยาง รทางออก ทังนี กัลตง ขยายตอวา9 ความรน รง ชิง ครงสรางจะทางาน หผมีอานาจ หนอ (topdogs) ทรกซม (Penetration) ขา ป น หลาบรรดาผถก อา ปรียบ (Underdogs) ละ หพวก ขามอง หนความ ม ปนธรรมที กิดขน นสังคมผานมมมองทคี ับ คบ (Segmentation) ชน การจากัด การรับรขอมลขาวสาร พอซอน รนการกดขขี ดรีด วอยางหมดจด จากนันจะผลักกลมคนที สีย ปรียบ ห ปน คนชายขอบ หรอ ม ด 2 Johan Galtung, Violence, Peace, and Peace Research, Journal of Peace Research, Vol. 6, No. 3 (1969), pp. 167-191 3 Ibid. p 168. 4 จรญั ฆษณานันท, สทิ ธิมนุษยชนไรพรมแดน : ปรชั ญา กฎหมาย และความเปนจรงิ ทางสังคม, พมิ พครงั ที 3, (กรง ทพฯ : นติ ิธรรม, 2559), หนา 52 5 ชัยวัฒน สถาอานันท, ความรนุ แรงกบั มายาการแหงอตั ลักษณ อาวุธมีชีวิต, พมิ พครงั ที 2, (กรง ทพฯ: ฟา ดียวกัน, 2549). หนา 31 6 ประจักษ กองกีรต,ิ การลดทอนความ ปนมนษย พนทีทางศลี ธรรม ละความรน รง จาก ฆาคอมมิวนสิ ต มบาป ส การกาจดั สียนหนาม ผนดนิ , ฟาเดยี วกนั , 14(2), หนา 42-44. 7 ชยันต ชัยพร, ผิดดวยหรอื ทป่ี กปองชาติ ศาสนา พระมหากษัตริยในเหตุการณ 6 ตุลา, 3 กรกฎาคม 2543 บันทก 6 ตลา: https://doct6.com/wp- content/uploads/2019/10สมคั ร-กบั -6-ตลา- นการ ลอกตงั ผวา-กทม-2543- 3.pdf?fbclid=IwAR2u0MJC700L_J_LzVQhNMawojV4QfyxTfb2gkL5hn6WsrGlZNKyipZ1ouk (สบคน มอ 11 มีนาคม 2563) 8 Johan Galtung, Cultural Violence. Peace by Peaceful Means: Peace and Conflict, Development and Civilization, (Oslo: International Peace Research Institute ,1996), p. 197. 9 Ibid, p. 198. 102

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม อย นสังคมกระ สหลัก (marginalization) สรางสภาวะการ บง ยก ละกีดกันการรวมตัวกัน หผถก อา ปรียบอยกระจัดกระจาย (Fragmentation) ทังหมด ปน ป พอรกั ษาสถานภาพหรอสภาวะทผี มอี านาจสงกวาสามารถครองอานาจดังกลาว ว ดนานทสี ด 3) ความรน รง ชิงวัฒนธรรม (Cultural Violence) ปนความรน รงที ฝงตวั ทรกอย นความ ชอ คณคา วัฒนธรรม องค ความร อดมการณทางการ มอง ละปรมิ ณฑล ชงิ สญั ลกั ษณของชวี ติ ผคน นสงั คมหนง ซงทังหมดลวนมีหนาที นการทา หความรน รง ทางตรง ละความรน รง ชงิ ครงสราง ปนทียอมรบั กนั นสงั คม ละมีความชอบธรรม10 การทางานสอดรับกันความรน รงทังสามระดับ กัลตง นามา ปรียบ ปนภาพสาม หลียม หงความรน รง (Triangle of Violence) ซงประกอบ ปดวยความรน รงทางวฒั นธรรม ปนสวนฐาน ละคอยหลอ ลยี ง รองรับความชอบธรรม ห กความรน รงอีกสอง ระดับ หความรน รง หลานนั ด ปน รองปกติ หรอ ปนสภาวะธรรมชาตทิ ี มอาจหลกี ลียง ด ดยความรน รงทางวฒั นธรรมจะ ปนความ รน รงทีมีสถานะมันคง ละ ปร ปลียน ดยากทีสด สวนระดับถัดมา ปนความรน รง ชิง ครงสราง ซง ปนตัว สดงภาพของการกดทับ ผคน กระตน ปลก รา ความรน รงชันบนสดของสาม หลียมอยางความรน รงทางตรง ห กิดขน ภาย ต ครงสรางทางสังคม ละ ศรษฐกิจ11 คาอธิบาย กียวกบั ทฤษฎที ีวาดวยความรน รงของทัง ยฮัน กัลตง นับ ปน ครองมอทีสาคัญอยางยิง นการทาความ ขา จ ละวิ คราะหถงปญหาของปรากฏการณความรน รง นสังคมทัว ลก ดย ฉพาะการชี ห หนวา ปรากฏการณความรน รงนัน ม ด ประกอบดวยความรน รงรป บบ ดียว ตยังประกอบ ปดวยความรน รงอกี หลายรป บบทีตางทางานสอดรับ สนับสนน หความชอบ ธรรม รองรบั กนั ละกนั อยาง ยบยล 2.2 ความรน รงทางกฎหมาย มอพจิ ารณา ปยังปฏิบัตกิ ารทางกฎหมายซงนา ปสการ มตองรับผดิ ของผมีอานาจทีมสี วน กยี วของกับการ ชความรน รง ตอประชาชน มวาจะ ปนการตรากฎหมายนิร ทษกรรม พอยก วนความผิด กผกระทาความรน รงอยาง รขอบ ขต การประกาศ ช กฎหมายพิ ศษที หอานาจอยางลนหลาม ก จาหนาทีรัฐ พอสรางความชอบธรรมกับความรน รงที กิดขน หรอ การยอมรับผลการ นิร ทษกรรม ดยสถาบันศาล ลวน ปนความรน รงอีกรป บบหนง นฐานะความรน รงทางกฎหมาย หากยด อาตามกรอบทฤษฎคี วาม รน รงของกัลตงขางตน ความรน รงทางกฎหมายจะอยพนทีตรงกลางของสาม หลยี มความรน รง ดย นนตรงการ ปนความรน รง ชิง ครงสราง มากกวาความรน รงอีกสองรป บบ ความรน รงทางกฎหมาย หมายถง ปฏิบัติการทางกฎหมายของรัฐทีทา หปญหา ชิง ครงสรางหนง มีสถานะมันคง ม ปลียน ปลง ละ ม ดรับการ ก ข จน ฝงลก ขากับวัฒนธรรม ละคณคาตาง ของผคน น งนียอมทา ห กิดความรน รง ชิง วฒั นธรรม ที สมอน ปนตัวรักษาสถานภาพของ ครงสรางทาง ศรษฐกจิ ละสงั คม พอดารง วซงความสมั พันธ บบ นวดงิ ทมี ผี คนจานวน มากตก ปน บียลาง จน ปนสา หตหนงทีทา หความรน รงทางตรงทีอยสวนบนสดของสาม หลยี มปะทขน ดทก มอ12 กลาวอกี นยั หนง ความรน รงทางกฎหมายอาจ ปนปรากฏการณทสี งผล ห หยอความรน รงตองตก ปนกลมคนทีมสี ถานะหรอมีศักดศิ รีความ ปนมนษย ดอยกวาคนอน น ครงสรางทาง ศรษฐกจิ ละสังคม ทย รวมทังยังมีสวนปดกันสิทธขิ อง หยอความรน รง นการ ขาถงกระบวนการ ยตธิ รรม13 ตลอดจนตีตรา (Stigmatize) หยอความรน รง ห ปนภยั คกคามความมันคง ละสถาบันอันศักดิสิทธขิ องชาติ ซงทังหมดลวน กิดขนผานปฏบิ ัติการทางกฎหมายของรฐั 14 พอปกปอง หผกระทาความรน รงรอดพนจากความรบั ผิด 10 10 Johan Galtung, Cultural Violence. Peace by Peaceful Means: Peace and Conflict, Development and Civilization, (Oslo: International Peace Research Institute ,1996), p. 196. 11 Ibid, p. 199-200. 12 Ibid, p 201. 13 ยกตวั อยาง ชน บทบญั ญตั ิมาตรา 5 หงพระราชบญั ญัตินิร ทษกรรม กผซงกระทาความผดิ นอง นการชมนม นมหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตรระหวางวันที 4 ถงวนั ที 6 ตลาคม 2519 พ.ศ. 2521 การนริ ทษกรรมตามพระราชบญั ญัตนิ ี มกอ ห กดิ สทิ ธิ กผ ดรับนิร ทษกรรม นอนั ทจี ะฟองรอง รียกสทิ ธหิ รอประ ยชน ด ทังสนิ 14 ยกตวั อยาง ชน หมาย หตทาย พระราชบญั ญตั ินริ ทษกรรม กผกระทาการยดอานาจการปกครองประ ทศ มอวนั ที 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 พ.ศ. 2519 ซงระบ หตผล การตรากฎหมายฉบบั นี ววา ... คณะปฏิรปการปกครอง ผนดนิ ดกระทา ปดวยความปรารถนาทีจะ ก ขสถานการณซง ปนภยันตรายตอประ ทศชาติ สถาบัน พระมหากษัตริย ละประชาชน ... 103

การประชมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย น งนี ความรน รงทางกฎหมายยอมปรากฏ ห หนอยางชัด จน มอระบบกฎหมายตอง ขามาจัดการความขัด ยงระหวางผ มีอานาจรัฐ ละประชาชน หรอกรณีระหวางผมีสถานะ หนอกวา ละผดอยกวา พอ ปน ครองมอสนับสนนคาจนระ บียบทางสังคม ดงั ดิม (status quo) หชนชันนา ละกลมผมอี านาจมีสถานะ หนอกวา ละสามารถกดขขี ดรดี หรอ อา ปรยี บคนจานวนมากทมี ีสถานะ ดอยกวา ดตอ ป15 หากจะพิจารณาถงความรน รงทางกฎหมายกบั การ ปนความรน รงอกี สองรป บบ อาจพจิ ารณา ดวา หากหนง นผลลพั ธ ของการลอยนวลพนผิดซง กิดจากปฏิบัติการทางกฎหมายของรัฐ ทย คอ การทา ห หยอความรน รง ณ ขณะนัน รสกทนทกขทรมาน จากสิง ลวราย นอดีตที กิดขนกับตน ละคนรอบกาย ดยปราศจากการ ดรับความยติธรรม ด จากรัฐ สมอนกับการกระทาความ รน รงซาตอศักดิศรีความ ปนมนษยของ หยอ ยอม ทากับ ปนความรน รงทางตรงทีสงผลกระทบตอจิต จของ หยอ สวนความกลับหัว กลับหางของระบบกฎหมาย ทยที ม อาผดิ กบั ผกระทาความผิด ละพรอมบดิ บอน ปกปด ซอน รน ละกลบ กลอนการกระทาความผดิ ยอมสงผล หความอยติธรรมที กิดขนฝงรากลก ละหลอมรวม ขา ป ปนสวนของวัฒนธรรม คานิยม คณคา ละความ ชอของผคน น สงั คม ทย กิด ปนความรน รง ชิงวฒั นธรรม ทีคอยรองรบั ความชอบธรรม กระบบกฎหมายของรฐั ทยทที างาน บบกลบั หวั กลับหาง ห กลาย ปนสิงปกติ ด16 3. คว มรน รงท งกฎ ม ย นปร วตศ ตรก ร ม ง ทย การพิจารณาถงปฏบิ ัติการทางกฎหมายที กยี ว นองกับ หตการณความรน รงทางการ มองครัง หญทังสี หตการณ จะชวย ห ขา จถงลักษณะของความรน รงทางกฎหมาย ดกระจางมากขน นองจากการสะทอนภาพลักษณอีกดานของระบบกฎหมาย ละกล ก การทางานของสถาบันกฎหมาย ซง ขา ปน ปสวนหนงกับการ ชความรน รงตอประชาชนของรัฐ พอคมครอง หผกระทาการ มตอง ดรับ ทษตามกฎหมาย มวาจะปรากฏขอ ทจจริง ละหลักฐานทีชัด จนวามี จาหนาทีรัฐหลายคน ขามีสวน กียวของกับการ ชความ รน รงกตาม มหิ นาซา นบาง หตการณ รฐั ยงั ดกระทาความรน รงซาตอศักดศิ รคี วาม ปนมนษยของผตก ปน หยอผานปฏบิ ัติการทาง กฎหมายบางอยาง ซงตา หนง หงที นทางประวตั ศิ าสตรของทงั สอง หตการณ มักถกนบั วา ปน หตการณทีฝายประชาชนตก ปนผพาย พตออานาจรัฐอยางราบคาบ ปจจยั นี อง ดสงผลตอลกั ษณะของปฏิบตั กิ ารทางกฎหมายที กียว นองกับ หตการณนนั อยางมีนยั สาคัญ ทังนี ครงสรางของ นอหา อาจ ม ด ล รียงกนั ตาม สน วลาจากอดีต ตจะ ปนการศกษา ดย ริมจาก หตการณรับรกัน วา ปน หตการณทปี ระชาชนตก ปนพาย พ อยาง หตการณ 6 ตลาคม 2519 ละ หตการณ ดอน มษายน-พฤษภาคม 2553 จากนันจงจะ ปนการอภิปราย ห หนถงปฏบิ ตั ิการทางกฎหมาย น หตการณทีมตี า หนง หงที นประวัติศาสตรอัน ปนสัญลักษณ หงชัยชนะ นการ ตอส พอ ห ดมาซงการ มองระบอบประชาธปิ ตยของประชาชน ซง ด ก หตการณ 14 ตลาคม 2516 ละ หตการณ ดอนพฤษภาคม 2535 พอสะทอน ห หนถงปญหา ละความคดิ พนฐานบางอยางที ฝงอย นระบบกฎหมาย ทย 3.1 หตการณ 6 ตลาคม 2519 ละ มษายน-พฤษภาคม 2553 นองจาก หยอความรน รง น หตการณ 6 ตลาคม 2519 ละ มษายน-พฤษภาคม 2553 ดถกรฐั ทย ละประชาชนบางสวน ตราหนาวา ปนภยั ตอความมนั คงของชาติ ละราชบลั ลงั ก ยอมสงผลอยางมนี ัยสาคญั ตอรป บบมาตรการจัดการความรน รงของรัฐ ทย ผย ห หนถงความพยายามสรางความชอบธรรม ก จาหนาทีรัฐที กียวของกบั การกระทาความรน รงผานปฏบิ ัตกิ ารทางกฎหมายอยาง ขมขน มวาจะ ปนการตรากฎหมายนิร ทษกรรมตวั องของรัฐ พอหลีก ลยี งความรับผิด นทางกฎหมาย ละการคกคามผตก ปน หยอ ความรน รงผานกระบวนการทางกฎหมาย ซงลวน กดิ ขน นยคสมัยของรัฐบาลทขี าดความยด ยงกับการ มองระบอบประชาธปิ ตย ยอนหลังกลับ ปประมาณ 40 ป หตการณความรน รง 6 ตลาคม 2519 ซง ปน หตการณทีรัฐ ละกลมพล รอนฝายขวา (ซงมี กนนา ปน จาหนาทีรัฐระดับสง ละการหนนจากรัฐ) ด ชความรน รงตอประชาชนนักศกษา นมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ละ บริ วณ ดยรอบ นองจากมกี ารกลาวหากนั วาฝายนกั ศกษา ปน ภัยคกคามความมนั คงของชาติ การทาลายขบวนการนักศกษา ทากบั การกระทา พอปกปองชาติ หรอดพนจากภัยคกคาม การ ชความรน รงครังนันจง ปนการกระทาทีมีความชอบธรรม นม นทัศนของ 15 Johan Galtung, Cultural Violence. Peace by Peaceful Means: Peace and Conflict, Development and Civilization, (Oslo: International Peace Research Institute ,1996), p. 198-199. 16 ชัยวัฒน สถาอานันท. ความรนุ แรงกบั มายาการแหงอตั ลักษณ อาวุธมีชีวิต, พมิ พครังที 2, (กรง ทพฯ: ฟา ดียวกนั , 2549), หนา 55. 104

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม ประชาชนหลายกลม ดังนัน มอ กิดการทาการรัฐประหาร ละกลับมาขนสอานาจอีกครังของระบอบ ผดจทหาร กฎหมายนิร ทษกรรม ชอวา พระราชบัญญตั ินิร ทษกรรม กผกระทาการยดอานาจการปกครองประ ทศ มอวันที 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 จง ดรับการตรา ออกมาอยางรวด รว ทังนี มวาจะมีบทบัญญัติมาตรา 29 ของรัฐธรรมนญฉบับป 2519 ปนบทนิร ทษกรรม ห กผกอการรัฐประหาร ลวกตาม การกระทา ชนนีของรัฐ ทย ประกอบกับถอยคาของผมีบทบาท นกระบวนการรางพระราชบัญญัติ นรายงานการประชม สะทอน ห หนถงความรน รงทางกฎหมายจากการทีระบบกฎหมาย ดตก ปน ครองมอของผมีอานาจ ละผทีมสี วนรวมกบั การกอความ รน รงตอนักศกษา พอ ชสรางความชอบธรรม กลบ กลอน ละลบลางความผดิ ตามกฎหมายทีพวก ขา ดกระทาตอ หยอความรน รง อยางอกอาจ ดวยความกงั วลวาจะถกดา นินคดลี ง ทษตามกฎหมาย นภายภาคหนา ดย ฉพาะกรณพี ล ท สว ดวงมณี ซงรับหนาที ปนผ สนอรางกฎหมายนิร ทษกรรมฉบบั นีตอสภาปฏริ ปการปกครอง ผนดนิ ดกลาว นทปี ระชมวา กระผม ดพจิ ารณาดวารฐั ธรรมนญฉบบั นี นมาตรา 29 คมครองบคคลตาง ซง ดรวมมอ นการยดอานาจปกครอง...กระผมอานด ลว กระผมรสกวายังมีชอง หวอยหลาย ประการ 17 ชอง หวที สว กลาวถงประกอบ ปดวย ขอ รก นการปฏิรปการปกครอง มีพวกที สนอหนา ขา ปรวมมอ นการยด อานาจ ดยพลการ ซงรฐั ธรรมนญฉบับนีครอบคลม มถง ซง สว ดยอมรับ นทปี ระชมวาบคคลดงั กลาวหมายความรวมถงตัวของ ขา องดวย ขอสอง การกระทาความผิด น หตการณนนั อาจมีผที ขาขาย ปนผสนบั สนน นการกระทาความผิด ซงบทบัญญตั ิรัฐธรรมนญ ม คมครอง ทีนา ปลก คอ พวก มคาขายของ ขายอาหาร พวก สมียนพมิ พ พวกวิทย ทรศพั ท ทร ลยอะ ร ประปา ฟฟา กาง ตนทอะ ร หลานี สว กนับ ห ปนผกระทาความผิดฐาน ปนผสนับสนนดวย ประ ดนนีสะทอน ห หนถงความประสงคทีจะ หกฎหมายนิร ทษ กรรมครอบคลม ปถงทกฝาย ห ดมากทีสด ม วน มกระทงั มคาขายของ ขายอาหาร ฯลฯ ขอสาม สว กลาว นทานองวา การนริ ทษกรรมมาตรา 29 นรัฐธรรมนญ ฉพาะหัวหนา ละคนอน นคณะปฏริ ปการปกครอง ผนดิน ซงมี พียง คยีสิบสคี น ทานัน ขอสี มอการนริ ทษกรรมตามรฐั ธรรมนญ ยก วนความผิด ห ฉพาะผกระทาการยดอานาจการปกครอง ทานนั ตขอ ทจจรงิ ปรากฏวา การยด อานาจ กดิ ขน ฉพาะ นชวง วลา 18.00 น. 20.00 น. ของวนั ที 6 ตลาคม 2519 สงผล หการนริ ทษกรรมดงั กลาว มคมครองการกระทา ความผิดที กดิ ขนกอน ละหลงั ชวง วลาทมี ีการยดอานาจ ขอสดทาย คอ การนิร ทษกรรมตามรัฐธรรมนญ ม ดคมครอง ปถงการกระทา นขันตระ ตรียมวาง ผนทาการยดอานาจการปกครอง ซง กิดขนกอนหนา ปน วลาหลาย ดอน18 จากนัน น วลา พียง มกชี วั มงของการ สนอรางกฎหมาย นทีประชมสภาปฏิรปการปกครอง ผนดนิ กระบวนการตรากฎหมายกดา นนิ ป ดดวยดี กฎหมายนิร ทษกรรมฉบบั นี จงผานออกมา ดยมีมติ ปน อกฉันท19 ผาน ป 2 ป หลังจากพระราชบัญญัตินิร ทษกรรมฉบับ รก ชบังคับ ริมปรากฏพฤติการณตาง ทีชี ห หนวากฎหมาย ดงั กลาวยงั มมี พียงพอทีจะทา หผมีสวนรวม นการกอความรน รง น หตการณ 6 ตลาฯ รอดพนจากความรบั ผดิ ป ด ซง ม พยี ง ต น งความรับผิดทางกฎหมาย ทานัน ตยังรวมถงการตองตก ปนผราย นทางการ มอง ละประวตั ิศาสตรดวย สา หตสาคัญทีทา ห กดิ สถานการณ ชนนี คอ ภาย ตบรรยากาศบาน มอง นยคของรัฐบาลพล อก กรียงศักดิ ชมะนันท ที ดผอนปรนการควบคมตาง ซง รฐั บาลของนายธานนิ ทร กรยั วิ ชยี ร ละคณะปฏริ ปฯ ดวาง อา ว ดสงผลตอการพจิ ารณาคดี กนนานักศกษาจานวน 18 คน ของศาล ทหาร หรอที รียกวา คดี 6 ตลาฯ อยางมีนยั สาคญั ดย ฉพาะการ ปดหองพิจารณา หภาคประชาชน ละองคกรพัฒนา อกชนระหวาง ประ ทศ รวมถงตวั ทนชองรฐั บาลหลายประ ทศ สามารถ ขาสัง กตการณ นหองพจิ ารณาของศาลทหาร ด20 คดีดังกลาวจา ลย ตละคน ถกตังขอหาหลายขอหา ชน มีการกระทาอัน ปนคอมมิวนิสต ปนภัยตอความมันคงของชาติ ดหมินองครัชทายาท ชมนมกอความ วนวาย ดย ชกาลงั ละอาวธ ฯลฯ นชวงระหวางการซักถาม ละการ หคา หการของพยานฝาย จทก ด กดิ สถานการณทหี องพิจารณา 17 รายงานการประชมสภาปฏริ ปการปกครอง ผนดิน ครังที 3 วันศกรที 17 ธันวาคม พ.ศ. 2519 ณ ตกรัฐสภา หนา 109. 18 รอง ดยี วกัน, หนา 110 -114 19 รอง ดียวกนั , หนา 131. 20 ธงชัย วินจิ จะกล, 6 ตุลา ลืมไมได จาไมลง, (นนทบรี: สานักพิมพฟา ดียวกนั . 2558), หนา 22-23. 105

การประชมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย คดีของศาลทหารกาลัง ปร ปลียน ปนหอง ตสวนความจรงิ ของ หตการณ 6 ตลาฯ ขณะ ดยี วกนั จาหนาทีตารวจซง กียวของกับการกอ ความรน รงวนั นนั ละ นฐานะ ปนพยานฝาย จทกกกาลังจะกลาย ปนจา ลย21 ดวย หตดงั กลาว ฝายรัฐจง ดทาการปลอยตัวจา ลย พอ หการพจิ ารณาคดดี ังกลาวตอง ปนอันยตลิ ง ผานการออกกฎหมาย นริ ทษกรรมอกี ฉบับ ชอวา พระราชบญั ญตั ินิร ทษกรรม กผซงกระทาความผิด นอง นการชมนม นมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตรระหวาง วนั ที 4 ถงวนั ที 6 ตลาคม 2519 พ.ศ. 2521 ดย ดวางหลักการ ละ หตผลของการออกกฎหมาย พอ หรัฐบาล ปนผมี มตตา ละพรอม หอภัย ก หลาจา ลย พราะ ถาจะดา นินคดีตอ ปจน สรจสินกจะทา หจา ลยตอง สยี อนาคต นทางการศกษา ละการประกอบอาชพี ยิงขน ... จง ปนการสมควร หอภัยการกระทาดังกลาวนัน พอ ปด อกาส หผกระทาความผิด ทังผทีกาลังถกดา นินคดีอย ละผที หลบหนี ป ดประพฤติปฏิบัติตน นทางทีถกทีควร ละกลับมารวมกันทาคณประ ยชน ละชวยกันจรร ลงประ ทศชาติ ห จริญรง รอง ตอ ป 22 สิงนสี ะทอน ห หนวา ระบบกฎหมาย ดถกรัฐ ทย ช ปน ครองมอ พอปกปด กลบ กลอน ละบดิ บอนการกระทาความรน รง ของฝาย จาหนาทีรัฐ นลักษณะของการ ปนความรน รงทางกฎหมายอีกครัง รวมทังยัง นบ นียนกวาครัง รก ปนอยางมาก ซง ม พียง ตยก วนความผิด กผที กียวของกับความรน รง หครอบคลมกวางขวางมากทีสด ทานัน ตยังรวม ปถงการหยดยังหรอยติ กระบวนการ สวงหาความจรงิ ที กดิ ขน นชนั ศาลอีกดวย จากนัน สามสิบป หหลัง ด กิด หตการณทีรฐั ชกาลังปราบปรามประชาชนอีกครงั นชวง ดอน มษายน-พฤษภาคม 2553 หตการณดังกลาว กยี วกับกลมประชาชน นวรวมประชาธิป ตยตอตาน ผดจการ หงชาติ (นปช.) ทีออกมา รียกรอง ห อภิสิทธิ วชชา ชีวะ นายกรัฐมนตรี ณ ขณะนัน ยบสภา ละจัด หมีการ ลอกตัง หม นองจาก หนวาการขนสอานาจของรัฐบาลอภิสิทธิ นันขาด ความชอบธรรมตาม นวทางของการ มองระบอบประชาธิป ตย ดยหลังจากการ จรจาตองลม หลวหลายครัง รัฐบาล ดตอบ ตกลมผ ชมนมดวยความรน รงผาน ปฏบิ ตั กิ ารขอคนพนที ซง ปน หตมีผ สียชีวติ ละ ดรับบาด จบจานวนมาก23 การจดั การกับความรน รงครงั นัน อาจดมีความกาวหนากวาอดีตทผี านมา นระดบั หนง กลาวคอ รัฐ ทย ดมคี วามพยายาม นการดา นนิ คดีกบั จาหนาทีระดบั ผบังคบั บัญชาทงั อภิสิทธิ วชชาชีวะ ละ ส ทพ ทอกสบรรณ ดย รก ริม กรมสอบสวนคดพี ิ ศษ หนวยงานที ดรบั มอบหมาย หสบสวนกรณีการสลายการชมนมครงั นัน ปนฝายยนฟองทังสองตอศาลอาญา นความผดิ ฐานพยายามฆา ละรวมกันฆาผอนดวยการสัง ห ชอาวธ ละกระสนปนจริง ขาสลายการชมนม มอ ดอนสงิ หาคม 2557 ตหลงั การรฐั ประหาร มอ 22 พฤษภาคม 2557 ศาลอาญา ดพิพากษายกฟองทังสองคน ดย ห หตผลวาคดีนี อย นอานาจการ ตสวนของคณะกรรมการปองกนั ละ ปราบปรามการทจริต หงชาติ (ป.ป.ช.) นองจากการกระทาของทังสองคน ปนการ ชอานาจตามตา หนงหนาทีราชการ ม ชการกระทา ผิดทางอาญาทีกระทา ดยสวนตัวหรอนอก หนอหนาทรี าชการ ละหาก ปปช. ชีมลความผิด ผ สียหายจะตองยนคดีตอศาลฎกี า ผนก คดีอาญาของผดารงตา หนงทางการ มอง คดีนี มวาฝายผ สียหายจะ ดยนอทธรณฎีกา ป ลวกตาม ศาลฎีกายงั คงพพิ ากษายน หยก ฟองดวย หตผล ดยี วกนั มอวันที 31 สิงหาคม 256024 กนนาคน สอ ดงนา ดย จตพร พรหมพันธ ดพยายามปฏิบัติตามขันตอน ละกระบวนการซงศาลชันตน ด ห ว นคา พิพากษายกฟองคดี ตัง ตการยนคารองตอ ป.ป.ช. หดา นินการ ตสวน พอ อาผิดกับนายอภิสทิ ธิ ละนายส ทพ ซง คยยน ป ลวครงั หนง มอป 2558 ตก ดถกตีตก ป ประ ดนนีนับวาชวน ห กิดความสับสนกับคาพิพากษาขางตนอยางยิง หตผลที ป.ป.ช. ยกคารอง นองจาก หนวาการสลายชมนมนนั ปน ปตามหลกั สากล การชมนมของคน สอ ดง ม ชการชมนม ดยสงบ ละหากจะ อาผิดกบั ทหารที 21 ดการพจิ ารณา ละคา หการของพยาน นคดี 6 ตลาฯ ด น สมยศ ชอ ทย (บรรณาธกิ าร). คดีประวัตศิ าสตร 6 ตุลา ใครคือฆาตกร. (กรง ทพฯ: พ.ี ค. พรินตงิ ฮาส, 2531) 22 หมาย หตทาย พระราชบญั ญัตินริ ทษกรรม กผซงกระทาความผดิ นอง นการชมนม นมหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตรระหวาง วนั ที 4 ถงวนั ที 6 ตลาคม 2519 พ.ศ. 2521 23 ศนยขอมลประชาชนที ดรบั ผลกระทบจากการสลายการชมนม กรณี ม.ย.-พ.ค.53, ความจริงเพอื่ ความยตุ ิธรรม เหตกุ ารณและผลกระทบบจากการสลายการชมุ นุม เมษา-พฤษภา 53. (กรง ทพฯ : ศนยขอมลฯ, 2555.) 24 ประชา ท, ฎกี ายกฟอง 'อภิสทิ ธ-์ิ สเุ ทพ' คดีสลายแดง 53 เหตไุ มอยูในเขตอานาจศาล, ประชา ท, 31 สิงหาคม 2560. https://prachatai.com/journal/2017/08/73040 (สบคน มอ 25 กรกฎาคม 2563) 106

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัย ชียง หม ทา หมีผ สยี ชวี ิตกสามารถยนฟอง ปนราย ป ด25 ภายหลังจากนนั จง ดยนคารองตอ ป.ป.ช. อีกครัง พอขอ หหยบิ ยกสานวนการ ต สวนขอ ทจจริง รองที อภิสิทธิ กับพวก รวมกันสังการ ห จาหนาที ขาสลายการชมนมคน สอ ดงขนพิจารณา หม ตคณะกรรมการ ป.ป.ช. มีมติยกคารองดังกลาว ดวย หตผลวา มปรากฏขอ ทจจริง ละพยานหลักฐาน หม มอวันที 22 มิถนายน 256126 สงผล ห ผที สวน กยี วของกบั การกอความรน รงตอประชาชนครังนนั ยังคง มมีความรับผิดตามกฎหมาย ตอยาง ด มวาการ สยี ชวี ิตหลายกรณี น หตการณสลายการชมนมจะมขี อมล ละการ ตสวนของศาลทีชัด จนวา ปนการ สียชีวิตจากการปฏบิ ัติหนาทีของ จาหนาทรี ัฐกตาม27 ทังนี จะ หนวา ความรน รงทางกฎหมายที กียว นองกบั หตการณครงั นี ม ดกระทาผานการตรา ปนกฎหมายนริ ทษกรรม หมอนอยาง นอดีต ( มจะมีความพยายามออกกฎหมายนิร ทษกรรม พอนริ ทษกรรม บบ ‘ หมา ขง นหวง วลาหนง) ตกลับกนั รัฐ ทย ดกระทา ผานกล กทางกฎหมายขององคกรตลาการ ละองคกรอิสระที กยี วของ ทน ความ ปลียน ปลง ชนนี อาจมผี ลจากทังปจจยั ภายนอก ละ ภาย นประ ทศ ทีทา หการออกกฎหมายนิร ทษกรรม พอยก วนความผิด กการกระทา นลกั ษณะที ปนการละ มิดสิทธิมนษยชนอยาง ราย รง ปน รอง รซงความชอบธรรมตามกฎหมายสิทธมิ นษยชนระหวางประ ทศ 3.2. หตการณ 14 ตลาคม 2516 ละ ดอนพฤษภาคม 2535 น หตการณ ‘วนั มหาปติ 14 ตลาคม 2516 ภายหลงั จากฝายประชาชน ละนกั ศกษา คนลมรฐั บาลของจอมพลถนอม กติ ติ ขจร ลง ด มถงหนง ดอน ตม วันที 8 พฤศจิกายน 2516 รัฐบาลของ สัญญา ธรรมศักดิ ดออกคา ถลงการณของสานักนายกรัฐมนตรี รอง การสอบสวนการสังการของจอมพลถนอม ละจอมพล ประภาส จาร สถยี ร ละการปฏิบัติการของพัน อก ณรงค กิตตขิ จร ดย ตอนทายของ ถลงการณมีการระบวา รัฐบาลจะ ดมอบ ห จาหนาทีดา นินการตามกฎหมายตอ ป นองจากบคคลทังสาม ดปฏบิ ัติ หนาที ดย มชอบดวยกฎหมาย ขอบังคับ ระ บียบ บบ ผนของทางราชการ ละ ฝงดวย ทสะจริตมงหมายทาลายลางนัก รยี น นิสิต นักศกษา ละประชาชน ดวยการสังการ หมีการ ชกาลงั ทางอาวธปราบปรามประชาชน28 ซงประ ดนนีด หมอนวา มคี วาม ปน ป ดสง ทีรัฐ ทยจะดา นินคดีลง ทษผที กยี วของกบั การกอความรน รง ทวาถัดจากวันออก ถลงการณ พียงหนงสัปดาห ความหวังทีจะ ดมาซงความยติธรรมตองสินสดลง รัฐ ทยทาการตรา พระราชบัญญัตินิร ทษกรรม กนัก รียน นิสิต นักศกษา ละประชาชนซงกระทาความผิด กียว นองกับการ ดินขบวน มอวันที 13 ตลาคม พ.ศ. 2516 ที มจะ ปนกฎหมายทีตราออกมา พอนิร ทษกรรม พอยก วนความผิด หกับประชาชน ละนักศกษา น หตการณ ครงั นัน ตบทบัญญตั ิ หลกั การ ละ หตผล รวมทงั ถอยคาของผมีบทบาท นการพจิ ารณารางกฎหมายดงั กลาว นสภานิติบัญญัติ หงชาติ ชี ห หนถงความพยายาม หมกี ารนิร ทษกรรม ปยัง จาหนาทรี ัฐผมีสวน กยี วของความรน รงดวย ริมจากประ ดน รกคอ การทา หการ ชความรน รงของ จาหนาทรี ัฐกลาย ปน พยี งการกระทาที กิดขนจาก ความ ม ขา จซงกัน ละกนั ระหวาง นกั รียน นสิ ติ นักศกษา ละ ประชาชนกับ จาหนาทีของรัฐบาล ทานัน ซงอาจ ปนการรับรอง ดยนัยวา จาหนาทีรัฐ ดกอความรน รงดวย จตนาอันบริสทธิ พอ ปกปองชาติ ละราชบลั ลงั ก มมี จาหนาทีรฐั คน ดมี จตนาสงั การ หทารายประชาชน ตอยาง ด จากนันจง ดระบตอทายหลักการ ละ หตผล วอีกวา การกระทาของ จาหนาทีรัฐบาลนนั มอ ดกระทาตามคาสังของผบังคับบัญชายอม ดรับการคมครองตามกฎหมายอย ลว 29 มจา ปนตองออกกฎหมายนริ ทษกรรม 25 พงษพิพัฒน บัญชานนท, 9 ปีผานไป วนั สลายการชุมนมุ 19 พฤษภาคม 2553 (และความสูญเสยี กอนหนานนั้ ), ดอะ มต ตอร, 20 พฤษภาคม 2563. https://thematter.co/pulse/9-years-19-may-2010-military-crackdown/77325 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) 26 ประชาชาติธรกจิ , ป.ป.ช.ตตี ก ฟืนคดีสลายชมุ นมุ เสอ้ื แดง แจงยบิ -เทยี บคดีสลายชมุ นุมเส้ือเหลือง ชี้ไมพบพยาน-หลกั ฐานใหม, ประชาชาตธิ รกจิ , 22 มถิ นายน 2561. https://www.prachachat.net/politics/news-178556 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) 27 หทัยกาญจน ตรสี วรรณ, 10 ปสี ลายการชุมนมุ คนเสอ้ื แดง : มองเมษา-พฤษภา 53 ผานวาทกรรม “จาไมลง”, สานกั ขาวบบี ีซี ทย, 11 พฤษภาคม 2563. https://www.bbc.com/thai/thailand-52614304 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) 28 สานกั นายกรัฐมนตร,ี แถลงการณของรัฐบาล เรือ่ ง การสอบสวนการสง่ั การของจอมพลถนอม และจอมพล ประภาส จารเุ สถยี ร และการปฏิบัตกิ ารของพันเอก ณรงค กติ ติขจร, ลงวันที 8 พฤศจกิ ายน 2516. 29 ด นหมาย หตทาย พระราชบัญญตั นิ ิร ทษกรรม กนกั รียน นสิ ิต นกั ศกษา ละประชาชนซงกระทาความผิด กยี ว นองกบั การ ดินขบวน มอวนั ที 13 ตลาคม พ.ศ. 2516 107

การประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ิศาสตร ทย ประ ดนขางตนชวน หสับสน ละมคี วามยอน ยงกบั ประ ดน รกอย มนอย พราะหากรฐั ยนยันวาการกระทาของ จาหนาที รัฐ มมี จตนา นการทารายประชาชน นองจากความ ขา จผิดตัง ต รก กยอม มมีความผิดทางกฎหมาย น งของการขาดองคประกอบ ภาย นอย ลว หต ดจงตองพยายามคมครองการกระทาที ดกระทาลงตามคาสังอีก สวนกรณี จาหนาทีรัฐ นระดับผบังคับบญั ชาหรอ ผนารัฐบาลกถกทา หกลาย ปน รองซับซอนผานการ ชคาที มหมายความอยางคาวา การ มอง นระดับสง ทน มวาทางดาน ประกอบ หตะสิงห รัฐมนตรีวาการกระทรวงยติธรรมผนา สนอรางกฎหมาย จะกลาววา จาหนาทีรัฐผ ริมออกคาสังจงจะ ปนผทตี อง รับผิดชอบ ตประ ดนนกี ลับถกปลอย หกลาย ปนประ ดนคลม ครอ ป พรอมกับถกกลบดวยความพยายามขยายขอบ ขตการยก วน ความผิด หครอบคลมมากทีสด ทาทีจะทา ด นทีประชม ดังที สวิชช พันธ ศรษฐ ขอ ห นทีประชม ก ขคาปรารภจาก สาหรับการ กระทาของ จาหนาทีรัฐบาลนัน มอ ดกระทาตามคาสังของผบังคับบัญชา ยอม ดรับการคมครองตามกฎหมายอย ลว ปน ปวา สาหรับการกระทาของรัฐบาลนัน ยอม ดรับการคมครองตามกฎหมายอย ลว ซงชี ห หนถง จตนา หการกระทาของรัฐบาลชดกอน หนานี ดรับความคมครองตามกฎหมายดวย นองจาก สวชิ ช หนวา หตการณความรน รงนัน ปนการกระทาของรัฐบาล นการปองกนั ประ ทศชาติ ละราชบัลลงั ก พราะ วลานัน ปน รอง วลาสบั สน ดยที สานนท สายสวาง ด หการสนบั สนนประ ดนดังกลาววาจะ ปน การ ยาหวั ตะป วอกี ที มจา ปนตอง ยกวา คร ปนผบังคับบัญชา ตทายทีสดทปี ระชมมีมติ หยนตามราง ดมิ 136 ตอ 1 สียง ดย มมีการ ปลียน ปลงถอยคา ด 30 ทังนี การมีมติยนตามราง ดมิ ม ดหมายความวา ทีประชม ม หนดวยกับทีสมาชิกทังสองนา สนอขอ ปรญัตติ ตมันอาจ หมายความถงความ มมปี ระ ยชนอัน ดทจี ะตองมกี าร ก ข ลวตางหาก พราะถงจะ มมกี ารระบ วอยางชัด จงวา หนริ ทษกรรม กทก คน นรัฐบาลของจอมพลถนอม ตหากพิจารณาประกอบกับความพยายาม สนอขอ ปรญัตติของสมาชิกทังสองขางตน ละ หตการณ การ ดินทางกลับ ขามา นประ ทศอีกครังของจอมพล ถนอม นป 2519 ดย มมีการ คลอน หว ด จากรัฐบาล ทย ยอม สดง ห หน ชดั จน ลววากฎหมายนริ ทษกรรมดงั กลาว ดครอบคลม ปยงั ทกฝาย ป ปนที รยี บรอย ลว ความรน รง น ดอนพฤษภาคมป 2535 อัน ปน หตการณชัยชนะของประชาชนอีกอันหนง ละ ปน สมอนกาว รกของ รัฐธรรมนญฉบับป 2540 รัฐธรรมนญทีมีความ ปนประชาธิป ตยมากทสี ด นองจากมีกระบวนการราง ละ นอหาทีครอบคลมยด ยงกับ ประชาชน นทกระดับ ต น งของการ สวงหาความยติธรรม ผลของรัฐบาลของพล อกสจินดา คราประยร ด ชอานาจ นการออก กฎหมาย นภาวะฉก ฉิน ปน ครองมอ พอ หตน ละพรรคพวกลอยนวลพนผิดอยางหนาตา ฉย ดยภายหลงั หตการณความรน รงยติลง พียงสองวัน รัฐบาล ดออกกฎหมายพระราชกาหนดนิร ทษกรรม พอนิร ทษกรรม กประชาชนทีกระทาความผิด นองจากการชมนม ระหวางวันที 17-21 พฤษภาคม 2535 ซง นนอนวาผลของกฎหมายนิร ทษกรรม ดครอบคลม ปถง จาหนาทีรัฐที กียวของกับความ รน รง ดย มมกี ารยก วน ขอสัง กต คอ การออกกฎหมายดังกลาว พล อกสจนิ ดา ด ปลียน ปลงมติคณะรฐั มนตรที ีจะ หมกี ารออก ปน พระราชบญั ญัตนิ ิร ทษกรรม ปนพระราชกาหนด ละ ด จง ปนหนังสอ วยี น ทน31 ขณะทีหลายฝาย ดออกมาตอตานคัดคานการออกกฎหมายนิร ทษกรรมของรัฐบาล ดานมีชัย ฤชพันธ รองนายกรัฐมนตรี ละผมีบทบาทสาคัญ นการตราพระราชกาหนดก ด หสัมภาษณตอสอมวลชนวา ‘ความจริง กฎหมายนิร ทษกรรมออกมาตามปกติ หมอนกับ หตการณ มอวันที 14 ตลาคม 2516 กออกมา นลักษณะอยางนี ถาจะ ห ยก ยะอะ ร ดียวกตอง ป ยกตามความผิดนนั ความผิดนีหาทางยติ ม ด การนิร ทษกรรมคอตองการ หอภัยทกคน จะ ด มตองมาหวาดระ วงอะ รกนั อีก 32 การ หสัมภาษณของ มี ชยั ชนนี มตางอะ รกับการตอกยาวา กฎหมายนิร ทษกรรมจะมผี ลครอบคลมทกฝาย ละกรณี ชนนกี ปนสจั ธรรมของระบบกฎหมาย ทยทกี ารลอยนวลพนผิด ปน รองปกติ รวมทงั หาก ชสามัญสานกของปถชนทัว ป ลว การ ยกการกระทาความผิด ระหวางการกระทา ผดิ ตามกฎหมายของผชมนมที ริ รมิ จากความปรารถนาทีจะ หมกี าร ก ขรฐั ธรรมมนญ อนั ปนสทิ ธทิ ปี ระชาชนพงกระทา ด ตามคา ปรารภของกฎหมายทีตน ด ขยี น อา ว ละการสังการ ห จาหนาทีทหาร ชกาลังทางอาวธตอประชาชนจน ปน หตมีผ สียชีวติ สญหาย 30 รายงานการประชมสภานติ ิบญั ญัติ หงชาติ ครงั ที 34 วันพฤหสั บดที ี 15 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2516 ณ พระทนี ังอนันตสมาคม, หนา 472-501. 31 ทยรัฐ ปที 43 ฉบบั ที 12543 วนั จนั ทรที 25 พฤษภาคม 2535. หนา 22 32 ฝายวิชาการสารคด,ี 4 วันสดทายของ พล.อ. สจนิ ดา, รวมเลอื ดเนอ้ื ชาติเชื้อไทย, บรรณาธกิ าร ดย วนั ชยั ตนั ติวทิ ยาพทิ ักษ, พิมพครังที 2, (กรง ทพฯ: สารคด,ี 2543), หนา 236. 108

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ชยี ง หม ละ ดรบั บาด จบจานวนมาก ก มนา ปน รองยากทจี ะหาทางยตอิ ยางที มชี ยั ดกลาว ว วน ตมี จตนาจะ ชกฎหมาย พอรบั รอง กลบ กลอน บิด บอนการกระทาความรน รงของรัฐ นอกจากนี หลักการ ละ หตผลของพระราชกาหนดนริ ทษทตี องอางวา ปน รองฉก ฉนิ ทีมีความจา ปนรบี ดวนอนั มอิ าจจะ หลีก ลียง ด นอันทีจะรักษาความปลอดภัยของประ ทศชาติ ความปลอดภัยสาธารณะ ละปองปดภัยพิบัติสาธารณะ พอ หกฎหมาย ฉบับนีมีความชอบธรรมตามรัฐธรรมนญ ดมาก ทาทีจะทา ด มอสมาชิกสภาผ ทนราษฎร ดยน สนอตอคณะตลาการรัฐธรรมนญ ห วินิจฉัยวา พระราชกาหนดฉบับนี ม ปน ปตาม งอน ขการออกพระราชกาหนดตามบทบัญญัติรัฐธรรมนญมาตรา 172 วรรคหนง ต พอ หระบบกฎหมายทางานสอดรับกับความรน รงอยาง ยบยล คณะตลาการรัฐธรรมนญจงวินิจฉัย ห พระราชกาหนดชอบดวย บทบญั ญัติรฐั ธรรมนญ ดวย หตผลวา บาน มองจา ปนตอง ก ข หตการณความ มสงบที กิดขน ละ ห กิดความสามัคคี นประชาชน ชาว ทย ดังนันการตราพระราชกาหนดฉบับนีจง ปน ป พอประ ยชน นอันทีจะรักษาความปลอดภัยของประ ทศชาติ ความปลอดภัย สาธารณะ ละปองปดภยั พิบตั ิสาธารณะตามมาตรา 172 วรรคหนง นรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2534 33 อยาง รกดี คณะตลาการฯ หมอนวาจะทราบดีอย ลววา หตผลของตน มสจะมี หตผลทางกฎหมายทีหนัก นนมาก ทา ด นกั จง ดยกพระราชดารัสของ นหลวงรัชกาลที 9 ทมี ตี อพลตรจี าลอง ศรี มอง ละพล อกสจินดา ซงมี นอหา หทงั สองฝายหนั หนา ขา กัน พอความสามคั คีของคน นชาติ ขนมาประกอบการวนิ ิจฉยั ดวย34 ต นผลสดทาย วนั ที 7 ตลาคม 2535 คณะรัฐมนตรี ด สนอ พระ ราชกาหนด ขา ป หสภาผ ทนราษฎรพิจารณา ละทีประชม ดมีมติ มอนมตั ิ หพระราชกาหนด ปนกฎหมายระดับพระราชบญั ญตั ิ กฎหมายนิร ทษกรรมดังกลาวจงตอง ปนอันตก ป ตทวาคณะตลาการรัฐธรรมนญ กลับมีคาวินิจฉัยทีตอกยา ห หนภาพของความ รน รงทางกฎหมาย ห หนอยาง จมชดั ดวยการ ห ผลของการทีพระราชกาหนดตก ป มกระทบกระ ทอนถงกจิ การที ด ปน ประหวางที พระราชกาหนดนัน ชบังคับ ดังนัน การ มอนมัติพระราชกาหนดของสภาผ ทนราษฎร ยอม มมีผลกระทบกระ ทอนตอผซงพระราช กาหนดบัญญตั ิ หพนจากความผิด ละความรับผิด ป ลว มวาบคคลนันจะถกรองทกข กลาว ทษ หรอถกดา นินคดตี ามกฎหมาย ลว หรอ มกตาม 35 ลักษณะทีคลายคลงกันของ หตการณ 14 ตลาคม 2516 ละพฤษภาคม 2535 คอ การ ดรับยกยอง ห ปน สมอน สัญลักษณ หงการตอส พอ หมาซงการ มองระบอบประชาธิป ตยของประชาชน ตถงอยางนนั ความสาคัญ นหนาประวตั ิศาสตรการ มอง ทยดังกลาว ก มอาจตานทานความรน รงทางกฎหมายทกี ระทาผานปฏิบตั ิการทางกฎหมายของรัฐ ด ซงจะ หนวา ระบบกฎหมาย ละสถาบนั ทางกฎหมายสามารถ ขามามีสวนรวมกบั ความรน รง พอ หผสังการ หรอผกระทาความรน รงตอประชาชนสามารถลอยนวล พนผดิ ทางกฎหมาย ป ดอยาง ยบยล ดย มวาจะปรากฏพยานหลกั ฐานทีชัด จน ละมกี ารระบตัว จาหนาทีรัฐผกอความรน รง ซงทา หงายตอการดา นนิ คดีกตาม ตความยติธรรมที หยอความรน รงควร ดรบั รฐั ทยกลับมองวา ปนสิงทคี อยขดั ขวางความสงบสข ละ ความสามัคคขี องคน นชาติ ลกั ษณะของปฏิบตั ิการทางกฎหมายที ขามาสรางความซับซอน พอบิด บอน ละกลบ กลอนการกระทาความรน รงของรฐั ทย น หตการณ 6 ตลาคม 2519 ละการสลายการชมนม ดอน มษายน-พฤษภาคม 2553 นันอาจมีความ ลวรายมากกวาความรน รง น หตการณ 14 ตลาคม 2516 ละ หตการณ ดอนพฤษภาคม 2535 ทีนอกจากจะทา หผกระทาความรน รงสามารถลอยนวลพนผิด ทางกฎหมาย ป ด ลว ยังสะทอน ห หนถง การกดทับ ละกดขี หยอความรน รง หตองมีสถานะทีตากวาพล มอง ดยทัว ป มวาจะ ปนการดา นนิ คดี หยอ นขอหาที กียวของกบั มนั คงของชาติ การปดกนั ม ห หยอมสามารถ ขาถง พอกล กตาง ของรัฐ พอ รียกรอง ความ ปนธรรม ด ทังทีควร ปนสิทธขิ ันพนฐานของทกคน นอกจากนัน รัฐ ทยยัง ชปฏิบัติการทางกฎหมาย พอตอกยา ห หนวาความ รน รงของรัฐทีกระทาตอ หยอ ปนสิงจา ปน ละ ปน รองสมควร ชนการออกกฎหมายนริ ทษกรรมทังสองฉบบั น หตการณ 6 ตลาฯ ซงหลักการ ละ หตผล นคาปรารภของกฎหมายนิร ทษกรรมฉบับ รกทีออกมาภายหลัง หตการณ มนาน ดระบวา นองจากการยด 33 คาวินิจฉยั คณะตลาการรัฐธรรมนญที 2/2535 น ราชกจิ จาน บกษา ลม 109 ตอนที 81 ลงวนั ที 28 กรกฎาคม 2535, หนา 26-27. 34 รอง ดยี วกัน, หนา 25-26. 35 คาวินจิ ฉัยคณะตลาการรัฐธรรมนญที 3/2535 น ราชกจิ จาน บกษา ลม 109 ตอนที 113 ลงวนั ที 12 พฤศจกิ ายน 2535 หนา 8-9. 109

การประชมวชิ าการนติ ิสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนิตศิ าสตร ทย อานาจของคณะปฏิรปฯ (รวมถงการกระทาความรน รงของคนอน ที กียวของ) นัน ปน ป พอ ก ขสถานการณซง ปน ภยนั ตรายตอ ประ ทศชาติ สถาบันพระมหากษัตริย ละประชาชน 36 สวนกรณีความรน รงทางกฎหมายที กยี ว นองกับการสลายการชมนมคน สอ ดงป 2553 นอกจากกล กการทางานของรฐั ที สลับซับซอน วนวาย จน ปนสรางอปสรรค นการ ขาถงความยตธิ รรมของผตก ปน หยอความรน รง ลว การ ห หตผลของ ป.ป.ช. น การยกคารองทบทวนคดีสลายการชมนมตอนหนง ยังมี นอหา ปน ป นทางตีตรา หยอความรน รง ห ปนภยั คกคามความสงบสขของ ชาติ ดยกลาววา การชมนมนัน มิ ชการชมนม ดยสงบตามรัฐธรรมนญ ละมีบคคลทีมีอาวธปนปะปนอย นกลมผชมนมจงมี หต จา ปนทีศนยอานวยการสถานการณฉก ฉนิ (ศอฉ.) ตอง ชมาตรการขอพนทคี น พอ ห กิดความสงบสข นบาน มอง 37 ปนตน ประ ดน หลานีก ดสะทอน ห หนความรน รงทางกฎหมาย น งทีวา ระบบกฎหมายถกผมีอานาจนามา ปน ครองมอที ชพยงรักษาสถานะของ ตัว องทีอย หนอกวาผทีตก ปน หยอความรน รง หดารงอยตอ ป มวาจะ ปนการปดกันการ ขาถงกระบวนการยติธรรม หรอ การตตี รา หยอ ห ปนผสมควรตองถกจัดการดวยความรน รงกตาม นนอนวายอม ม ช รอง ปลก ทา ดนัก ทรี ฐั ทยจะมีปฏิบตั ิการทางกฎหมาย ละกระทาการ นลักษณะ ปนการกอความรน รงทางกฎหมาย พอกลบ กลอน ละสรางความชอบธรรม กความรน รงที กิดขน น หตการณ 6 ตลาฯ ละ มษา-พฤษภา 53 นองจาก หยอความรน รงทงั สอง หตการณตางถกยัด ยยี ดความ ปนอน ละถกลดทอนความ ปนมนษยผานการ ฆษณาชวน ชอตาง พอ หรัฐ ละผกระทาสามารถ ชความรน รงตอ หยอ ดงายขนตัง ต รก อยาง รกตาม น หตการณความรน รงทีพอมีตา หนง หงทีทางประวัติศาสตรดวยการ ปนสัญลักษณ หงการตอสของฝายประชาชน พอ ห ดมาซง ประชาธปิ ตย อยาง หตการณ 14 ตลาคม 2516 ละ ดอนพฤษภาคม 2535 ก ม ดชวยความยติธรรมสามารถบงั กดิ ขน ด รัฐ ทยยงั คง ชกล กของระบบกฎหมาย บบกลับหัวกลับหาง ทนทีจะ ช ปน ครองมอ นการดา นินคดีกับผกระทาความผิดครังนัน ตกลับ ช ปกปองผกอความรน รง ละผสังการ หหลดพนจากความรับผิด ดวยขออางวา ปน ป พอการ หอภัย ละความสามัคคปี รองดองภาย น ชาติ 4.บท งท ย มออาชญากรรม ดยรัฐ กิดภาย ต งอน ขทีผกอความรน รงมีอานาจ หนอกวา หยอซง ปนประชาชน ความรน รงทาง กฎหมาย ก ปรียบ สมอนปฏบิ ตั กิ ารทางกฎหมายทีผมีอานาจกระทาลง พอ ห ครงสรางทางอานาจซง ปน งอน ขทอี าจ ปสความรน รง ดังกลาวยงั คงดา นินตอ ป ยิง ปกวานนั หากความพิลกพิลันของระบบกฎหมาย นลกั ษณะ ชนนี ลงรากฝงลก ขา ปนสวนหนงของคณคา ทางสังคม ละวัฒนธรรม ยอมสงผล หการลอยนวลพนผิด ดยปราศจากความละอายกลาย ปน รองชอบธรรม ละ ปนความปกติที ผดิ พียน นสังคม ทย38 มอพิจารณาถงบทบาทของระบบกฎหมายที ขาจัดการกับความรน รงทางการ มอง พบวา รัฐ ทยมักจะอาศัยกล กการ ทางานของระบบกฎหมาย ละสถาบันทางกฎหมาย พอปกปอง หลาผกระทาความรน รงตอประชาชน ม หตองรบั ผดิ ทางกฎหมาย ดย ยนความยติธรรมทิงออก ป คลายกบั การพยายามลบภาพความผิดพลาด นอดีต หด หมอน ม คยปรากฏ หตการณความรน รง หลานนั ขน รัฐ ทยนัน ดสถาปนา ห การลอยนวลพนผิด ปนสถาบันอยางหนง นรัฐ ทยอย สมอ ดังทีนิธิ อียวศรีวงศ39 ละ ท รล ฮา บอร คอรน40 (Tyrell Haberkorn) สนอวา การลอยนวลพนผิดถอ ปนองคประกอบสาคัญของการประกอบสรางรัฐ ทย นยคสมัย หม ดารง 36 หมาย หตทาย พระราชบญั ญัตินิร ทษกรรม กผซงกระทาความผิด นอง นการชมนม นมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตรระหวาง วันที 4 ถงวันที 6 ตลาคม 2519 พ.ศ. 2521 37 ประชาชาติธรกิจ, ป.ป.ช.ตตี ก ฟืนคดีสลายชุมนมุ เสอ้ื แดง แจงยบิ -เทียบคดีสลายชุมนุมเสอื้ เหลือง ช้ไี มพบพยาน-หลกั ฐานใหม, ประชาชาตธิ รกิจ, 22 มิถนายน 2561. https://www.prachachat.net/politics/news-178556 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) 38 Williams, D. Law, Deconstruction and resistance: The critical stances of Derrida and Foucault. Cardozo Arts & Entertainment Law Journal, 6(2), p 393. 39 นิธิ อยี วศรวี งศ, รัฐลอยนวล, มติชนออน ลน, 3 กนั ยายน 2561. https://www.matichon.co.th/article /news_1112676. (สบคน มอ 23 กรกฎาคม 2563). 40 Haberkorn, T., In plain sight: Impunity and Human Rights in Thailand. (Madison: The University of Wisconsin press, 2018) p. 219-220 110

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลยั ชยี ง หม อยคลายกับสถาบนั หนงทีคอย ชอม ยง ครอขายผลประ ยชนของชนชันนา อา วดวยกนั ทงั นี การลอยนวลพนผิดยอม มมที าง กดิ ขน ด หากปราศจากปฏบิ ัติการทางกฎหมายของรัฐ ทย นอกจากนี ความรน รงที ฝง รน นระบบกฎหมายซง ขามาจัดการกับความรน รง ตอกยาวา รัฐ ทย ม พียง ตปลอย ห หตการณความรน รงบาง หตการณตองตกอย นความ งียบ หรอ พิก ฉยจน ปน หต หผกระทาความรน รงหลดพนจากความรบั ผิด ป ด ทานันตามขอ สนอ นงานของ บญจรัตน ซฉัว41 ตรัฐ ทยยังมีปฏิบัติการทางกฎหมายออกมารองรับ ละ หความชอบธรรม พอ ยก วนความผดิ กผกระทาความรน รงตอผชมนมทางการ มองอยางจง จอีกดวย มอระบบกฎหมาย ม ดดารงอย ปนกรอบจากดั การกระทา ละการ ชอานาจของรัฐ พอคมครองสทิ ธิ สรีภาพของประชาชน ต ปน พียง ครองมอของผมอี านาจหรอผปกครอง ช พอปกปองตวั อง หพนจากความรับผดิ ละสรางความชอบธรรม กตน อง นการ ทาลายชีวิตของประชาชน ดังที กิดขนทัง น หตการณ 6 ตลาฯ 19 ละ มษา-พฤษภา 53 ละ หตการณอนั ปนสัญลักษณ หงชัยชนะ ของประชาชน หนอระบอบ ผดจการทหารอยาง หตการณ 14 ตลาฯ 16 ละพฤษภา 35 ดตอกยาถงรป บบการปกครอง ดยกฎหมาย ของรฐั ทย ตามที ธงชัย วินจิ จะกล คย สนอ ว42 ห หนชัด จนยงิ ขนวา สาหรบั รฐั ทย ลว กฎหมาย ม คย ปน หญ ละ ม คยมคี วาม ยด ยง ด กับประชาชน มอตอง ผชิญหนากับผมอี านาจ กฎหมาย ปน พียง ครองมอของชนชันที ช พอมอบอภสิ ทิ ธปิ ลอดความผดิ ก จาหนาทีรัฐ นการละ มิดสิทธิ สรีภาพของประชาชนอยางชอบธรรม มิ ด ปนกรอบจากัดอานาจรัฐ พอปกปองคมครองชีวิตหรอ ทรพั ยสนิ ของประชาชน ตอยาง ด ซงธงชัย หนวานคี อความคิดพนฐานของนิติศาสตร ทย ปนหลักนติ ิรัฐ ละนิตธิ รรม บบ ทย นอกจากนี การศกษาถงบทบาทของกฎหมาย น หตการณ หงชัยชนะ ยังทา ห หนบางดานทตี างออก ปจากตา หนง หงที ทางประวัติศาสตร บบ ดิม ปน หตการณทีซกซอนความลม หลว หอยขางหลังชัยชนะ ละการสรร สริญ อา ว นองจากรัฐ ทย ม ด สถาปนาหลักการปกครองทีกฎหมาย ปน หญ หลงหลักปกฐาน นสังคม ด ทัง ที หลักการดังกลาวถอ ปนรากฐานสาคัญของการ ปกครองระบอบประชาธปิ ตย การลอยนวลพนผิดอัน กิดจากปฏิบัติการทางกฎหมาย ดสงผล หระ บียบหรอสถานะดัง ดิมของสังคม ละรฐั ทยที ปนผลผลติ มาจากระบอบอานาจนิยม ม ดถกทาทายหรอ ปลยี น ปลง ป ตอยาง ด ความยตธิ รรมทขี นอยกบั ความสงตา ของปจ จกบคคลตาม ตบญยาบารมี ละปราศจาก สมอภาคกันตามกฎหมายยังคงดารงอยอยางมันคง ชวี ิตประชาชน ปน พยี งวตั ถ หง สิทธิของรฐั ทจี ะกระทาอยาง รก ด ดย มตองรับผดิ ชัยชนะของทงั สอง หตการณอาจดยิง หญ นประวตั ิศาสตรการ มองสมยั หมของรฐั ต น งของความสา รจทีจะสรางการ มองระบอบประชาธปิ ตย ละหลักนิติรัฐกลับลม หลวอยางสิน ชิง ซงนีอาจ ปนความ สยี หายที สงผลสะ ทอนตอสงั คม ทยรน รงกวาความรน รงทางกายภาพ สยี ดวยซา หตการณ 6 ตลาฯ ที กดิ ขนภายหลัง วนั มหาปติ 14 ตลาฯ พียงสามป ละ หตการณ มษา-พฤษภา 53 รวมถงสภาพ วดลอม ละบริบทการ มอง ทย นชวงสิบกวาปมานีคง ปน ครองพิสจน ขอความนี ด ปนอยางดี บรรณ นกรม Haberkorn, T., In plain sight: Impunity and Human Rights in Thailand. (Madison: The University of Wisconsin press, 2018) Johan Galtung, Violence, Peace, and Peace Research, Journal of Peace Research, Vol. 6, No. 3 (1969), pp. 167-191 Johan Galtung, Cultural Violence. Peace by Peaceful Means: Peace and Conflict, Development and Civilization, (Oslo: International Peace Research Institute ,1996) Williams, D. Law, Deconstruction and resistance: The critical stances of Derrida and Foucault. Cardozo Arts & Entertainment Law Journal, 6(2), p 359-410. บญจรัตน ซฉวั . มองสทิ ธมิ นษยชน ทยผานการ ( ม) หาความจริง ละการ ( มรับผดิ ), ปวยกบั สงั คม ทย นวิกฤต ปลียนผาน. น ประจกั ษ กองกีรต,ิ ปกปอง จัน วิทย, บรรณาธกิ าร. (กรง ทพฯ: มลนธิ ิ ครงการตาราสังคมศาสตร ละมนษยศาสตร, 2558). หนา 111-141 41 บญจรตั น ซฉัว. มองสทิ ธมิ นษยชน ทยผานการ ( ม) หาความจริง ละการ ( มรับผดิ ), ปวยกบั สังคม ทย นวิกฤต ปลยี นผาน. น ประจกั ษ กองกรี ต,ิ ปกปอง จนั วิทย, บรรณาธิการ. (กรง ทพฯ: มลนธิ ิ ครงการตาราสังคมศาสตร ละมนษยศาสตร, 2558). หนา 111-141 42 ธงชัย วินจิ จะกล. นติ ิรฐั อภสิ ทิ ธิ ละราชนติ ิธรรม: ประวตั ิศาสตรภมิปญญาของ Rule by Law บบ ทย. (กรง ทพฯ: วย มกกาซนี , 2563) หนา 194-196 111

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย ชยนั ต ชยั พร, ผิดดวยหรอื ทปี่ กปองชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ในเหตกุ ารณ 6 ตลุ า, 3 กรกฎาคม 2543 บันทก 6 ตลา: https://doct6.com/wp- content/uploads/2019/10สมคั ร-กบั -6-ตลา- นการ ลอกตงั ผวา-กทม-2543- 3.pdf?fbclid=IwAR2u0MJC700L_J_LzVQhNMawojV4QfyxTfb2gkL5hn6WsrGlZNKyipZ1ouk (สบคน มอ 11 มีนาคม 2563) ทยรฐั ปที 43 ฉบบั ที 12543 วนั จันทรที 25 พฤษภาคม 2535. คาวินจิ ฉัยคณะตลาการรัฐธรรมนญที 2/2535 น ราชกจิ จาน บกษา ลม 109 ตอนที 81 ลงวันที 28 กรกฎาคม 2535 คาวินิจฉยั คณะตลาการรัฐธรรมนญที 3/2535 น ราชกจิ จาน บกษา ลม 109 ตอนที 113 ลงวนั ที 12 พฤศจิกายน 2535 จรญั ฆษณานันท, สทิ ธมิ นุษยชนไรพรมแดน : ปรชั ญา กฎหมาย และความเปนจริงทางสังคม, พมิ พครงั ที 3, (กรง ทพฯ : นิติธรรม, 2559) ชัยวฒั น สถาอานนั ท, ความรุนแรงกบั มายาการแหงอัตลกั ษณ อาวธุ มีชีวติ , พมิ พครังที 2, (กรง ทพฯ: ฟา ดยี วกัน, 2549). ธงชัย วินจิ จะกล, 6 ตุลา ลืมไมได จาไมลง, (นนทบร:ี สานกั พมิ พฟา ดยี วกนั . 2558) ธงชยั วินิจจะกล. นิตริ ฐั อภิสทิ ธิ ละราชนติ ิธรรม: ประวัติศาสตรภมิปญญาของ Rule by Law บบ ทย. (กรง ทพฯ: วย มกกาซนี , 2563) นิธิ อยี วศรวี งศ, รัฐลอยนวล, มติชนออน ลน, 3 กันยายน 2561. https://www.matichon.co.th/article /news_1112676. (สบคน มอ 23 กรกฎาคม 2563). ประชา ท, ฎกี ายกฟอง 'อภิสทิ ธ์ิ-สเุ ทพ' คดสี ลายแดง 53 เหตไุ มอยูในเขตอานาจศาล, ประชา ท, 31 สิงหาคม 2560. https://prachatai.com/journal/2017/08/73040 (สบคน มอ 25 กรกฎาคม 2563) ประชาชาตธิ รกิจ, ป.ป.ช.ตตี ก ฟนื คดสี ลายชมุ นุมเส้อื แดง แจงยิบ-เทียบคดสี ลายชมุ นุมเสือ้ เหลอื ง ช้ีไมพบพยาน-หลกั ฐานใหม, ประชาชาติธรกจิ , 22 มิถนายน 2561. https://www.prachachat.net/politics/news-178556 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) ฝายวชิ าการสารคดี, พฤษภาวปิ ยค 35, รวม ลอด นอชาติ ชอ ทย, บรรณาธิการ ดย วนั ชยั ตันตวิ ทิ ยาพทิ ักษ, พิมพครังที 2, (กรง ทพฯ: สารคดี, 2543), หนา 178- 244. พงษพพิ ฒั น บัญชานนท, 9 ปผี านไป วันสลายการชมุ นมุ 19 พฤษภาคม 2553 (และความสูญเสยี กอนหนานนั้ ), ดอะ มต ตอร, 20 พฤษภาคม 2563. https://thematter.co/pulse/9-years-19-may-2010-military-crackdown/77325 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) พระราชกาหนดนริ ทษกรรม พอนริ ทษกรรม กประชาชนทกี ระทาความผิด นองจากการชมนมระหวางวนั ที 17-21 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 พระราชบญั ญตั นิ ิร ทษกรรม กนกั รียน นิสติ นกั ศกษา ละประชาชนซงกระทาความผิด กยี ว นองกับการ ดินขบวน มอวันที 13 ตลาคม พ.ศ. 2516 พระราชบัญญตั นิ ิร ทษกรรม กผกระทาการยดอานาจการปกครองประ ทศ มอวนั ที 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 พ.ศ. 2519. พระราชบัญญตั นิ ริ ทษกรรม กผซงกระทาความผดิ นอง นการชมนม นมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตรระหวางวันที 4 ถงวันที 6 ตลาคม 2519 พ.ศ. 2521 รายงานการประชมสภานติ ิบญั ญัติ หงชาติ ครงั ที 34 วันพฤหสั บดที ี 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2516 ณ พระทนี งั อนันตสมาคม รายงานการประชมสภาปฏิรปการปกครอง ผนดิน ครงั ที 3 วนั ศกรที 17 ธนั วาคม พ.ศ. 2519 ณ ตกรฐั สภา ศนยขอมลประชาชนที ดรับผลกระทบจากการสลายการชมนม กรณี ม.ย.-พ.ค.53, ความจริงเพื่อความยุติธรรม เหตุการณและผลกระทบบจากการสลายการชมุ นุม เมษา-พฤษภา 53. (กรง ทพฯ : ศนยขอมลฯ, 2555.) สมชาย ปรชี าศลิ ปกล. นติ ปิ รชั ญาทางเลือก. (กรง ทพฯ: วิญ ชน, 2546). สมยศ ชอ ทย (บรรณาธิการ). คดีประวตั ิศาสตร 6 ตลุ า ใครคอื ฆาตกร. (กรง ทพฯ: พ.ี ค. พรนิ ติง ฮาส, 2531) สานกั นายกรัฐมนตร,ี แถลงการณของรัฐบาล เรือ่ ง การสอบสวนการส่ังการของจอมพลถนอม และจอมพล ประภาส จารเุ สถียร และการปฏิบตั ิการของพนั เอก ณรงค กิตติขจร, ลงวันที 8 พฤศจิกายน 2516. หทัยกาญจน ตรสี วรรณ, 10 ปสี ลายการชมุ นุมคนเสอ้ื แดง : มองเมษา-พฤษภา 53 ผานวาทกรรม “จาไมลง”, สานกั ขาวบบี ซี ี ทย, 11 พฤษภาคม 2563. https://www.bbc.com/thai/thailand-52614304 (สบคน มอ 26 กรกฎาคม 2563) 112

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวิชาการนติ สิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ศิ าสตร ทย วนั ท 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยง หม ฆ ตก ( ม) ย น คน งฆ ( ม) ยน : บท ยนจ ก ก ต M de e be f ee, I iga be fi e: E e ie ce f S h K ea นิฐณิ ทอง ท Nithinee Tongtae สานักวิชานิตศิ าสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏ ชยงราย 80 ม.9 ถ.พหล ยธนิ อ. มอง จ. ชยงราย 57100 School of Law, Chiangrai Rajabhat University 80 Moo 9 Paholyothin Road, Muang District, Chiang Rai, Thailand, 57100 E-mail: [email protected] บทคดย ประ ทศสาธารณรัฐ กาหล หรอ กาหล ต ผาน หตการณความรน รงทางการ มองตาง มา มนอย หตการณครังสาคัญ น ประวัติศาสตรการ มองของ กาหล ต คอ การสังหารหมทกวางจ (Gwangju Massacre) นป 1980 ดยการสังหารหมทกวางจนา ดย นายพลชน ด ฮวาน ผทสังการ หทหาร ขา ชกาลังควบคมสถานการณท มองกวางจ จนกลายมา ปน หตการณทมความรน รงมากทสด นประวัติศาสตร กาหล ต มผ สยชวิต บาด จบ ละสญหาย ปนจานวนมาก หลัง หตการณ การสังหารหมทกวางจ (Gwangju Massacre) รวมถง มอ ดขนดารงตา หนงประธานาธบิ ด นายพลชน ด ฮวาน ดทาการออกกฎหมายนิร ทษกรรม ห กผนารฐั บาล ละ กองทัพ ภายหลงั จากทนายพล ชน ด ฮวาน ลงจากตา หนง ดมความพยายาม นการ รยกรอง หมการลง ทษอดตประธานาธิบด ชน ด ฮวาน ตอการกระทาความผิดท กิดขนท มองกวางจ จน นป 1995 ดมผานกฎหมายฉบับ หม ชอวา กฎหมายพิ ศษ พอพิจารณา กยวกับ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยวันท 18 พฤษภาคม (the Special Act Concerning the May 18 Democratization Movement)1 จนนา ปสการพิจารณาลง ทษประหารชวิตนายพล ชน ด ฮวาน ตอความผดิ นขอหากบฏ บทความน จะทาการศกษาปรากฏการณ ละกระบวนการ รวมถงคาพิพากษาท กิดขน นประ ทศ กาหล ต นการนาอดต ประธานาธบิ ด ชน ด ฮวาน ขนสการพิจารณาคด ดยศาล นขอหากบฏ มนายพล ด ชน ฮวาน จะ ดออกกฎหมาย พอนริ ทษกรรม หกบั การกระทาของตน อง ตกยังนา ปสการพิพากษา ทษประหารชวิต การศกษากระบวนการนาอดตประธานาธิบดชน ด ฮวาน มาลง ทษ จะ ปนบท รยนหนงทสะทอนภาพของการลง ทษผนาทสัง หมการ ชความรน รงกับประชาชน ละ ปนตัวอยาง หสังคม ทย ด รยนร กระบวนการลง ทษผนาท มชอบธรรม มจะมการกฎหมายนริ ทษกรรม หตัว อง ลวกตาม ค คญ: กาหล ต, กวางจ, Chun Doo-hwan, รัฐประหาร, การชมนม Abstract Republic of Korea or South Korea encountered a political violence several times. Gwangju massacre was the key event in historyof SouthKoreaandit became a major politicalissuein 1980. Demonstratorsprotestedagainst General Chun Doo-hwan who brought crackdown to Gwanju. There were many dead, injuries and missing people and it was marked a political violence in South Korean history. Then, General Chun Doo-hwan became the president of Korea and he passed legislation on amnesty bill for his government and army. After he stepped down, people called for charge on iolence in G angj nder his leadership. Ho e er, there as a ne la called The Special Act Concerning the Ma 18 Democrati ation Mo ement . E ent all , General Ch n Doo-hwan was brought to hearing and he was sentenced to death on charge of crackdown in Gwangju. 1 สตธิ ร ธนานธิ ิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณศกษา กาหล ต (กรงุ ทพฯ: สานักวจิ ยั ละพฒั นา สถาบนั พระปก กลา, 2555). 113

การประชมวิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย This article explored the social phenomenonand social process including hearing on charge of crackdown for ex-president Chun Doo-hwan. Even though, he passed legislation on amnesty bill for himself, he eventually was sentenced to death. Studying on this matter was a lesson that reflected a role of leader and the use of violence. In addition, it could be a good example for Thai society to learn how to punish unrighteous leader. Keywords: South Korea, Gwanju, Chun Doo-hwan, Coup d'etat, Assembly demonstrator 1. บทน ประวัติศาสตรทางการ มอง ละการตอส รยกรองประชาธิป ตยสวน หญ ปนประวัติศาสตรท คยงคความรน รง ประ ทศ ทย ปนประ ทศหนงทผาน หตการณความรน รงทางการ มองมามากมาย ผานการชมนมประทวงตาง ความรน รงดังกลาวนา ปสการ ปราบปราม ละการ ชกาลัง สดทายนา ปสการสญ สยชวติ ลอด นอ ละทรัพยสินของประชาชน ต นทกครังภายหลังจาก หตการณ ความรน รงทางการ มองของประ ทศ ทยสินสดลง ม คยปรากฏการลง ทษหรอ อาผิดผทสัง หมการ ชความรน รง นการจัดการ หตการณทางการ มอง ด ลย ทา หผนาทสงั ฆาประชาชนยังคงลอยนวลอย นทกครังท กิด หตความรน รง ตอยาง รด นบางประ ทศ ดมการนาผปกครองท ชความรน รง ขาปราบปรามประชาชน มาสกระบวนการลง ทษ ด มผนาคนนันจะ ดมการกฎหมายนิร ทษ กรรม ห กตน อง หมอนทประ ทศ ทยทา ลวกตาม ประ ทศทมการนาผนามาลง ทษ คอ ประ ทศสาธารณรัฐ กาหล หรอประ ทศ กาหล ต นขณะทประ ทศ ทยซง ปนประ ทศทมการรฐั ประหาร บทความนมงทาการศกษากระบวนการนาผนาการรัฐประหารททาการรฐั ประหารสา รจ ละการนาผนาการปราบปรามการ ชมนมผประทวงดวยความรน รงมาลง ทษภายหลังจาก หตการณความรน รงผาน ปหลายปของประ ทศ กาหล ต ซงมการนาอดต ประธานาธิบด ชน ด ฮวาน ละอดตประธานาธบิ ด ร ท ว มาพจิ ารณาความผดิ ท กดิ ขนภายหลังจากการรฐั ประหารผาน ปหลายป ม จะถกตังคาถามถงกระบวนการดา นินคดท ม ปน ปตามบทบัญญัติรัฐธรรมนญ การดา นินคดยอนหลัง รวมถงขอ ต ยงกรณการ รฐั ประหารท ปนผลสา รจ ลว กสามารถตดั สินลง ทษผนาการรฐั ประหาร ละผนาการปราบปรามการชมนม ด รวมถงศกษากรณความ พยายาม นการนาผปราบปรามการชมนมของประ ทศ ทย คอ พล อกสจินดา คราประยร ขาสกระบวนการพิจารณาความผิดจากการ ปราบปรามการชมนมดงั กลาว 2. ก บ น คดก งค มยตธ ม ความยติธรรม นระยะ ปลยนผาน ปนกระบวนการทถกนามา ช นการจัดการความขัด ยง พอสรางความปรองดอง ห กิดขน ดย Kofi Annan อดต ลขาธกิ ารสหประชาชาติ กลาววา คว มยตธรรม นร ย ปลยนผ น ค กร บวน ล กล ก นสงคมทพย ย มคลคล ยสถ นก รณ น ดตท กด จ กก รล มดสทธ ย งกว งขว ง พ สร งคว มยตธรรม ล คว มปร งด ง ด ย งม ตผล กระบวนการยตธิ รรม นระยะ ปลยนผาน มองคประกอบ 5 สวน2 คอ 1) กระบวนการคนหาความจริง ละคนหาราก หงาของความขัด ยง อาจดา นินการ ดยตังคณะกรรมการท รยกวา คณะกรรมการคนหาความจรงิ ทาหนาท นการคนหาขอ ทจจรงิ อยางรอบดาน 2) การดา นินการ ตสวน ละฟองรองผกระทาผิด ดย ชกล กศาลภาย นระหวางประ ทศ ละระหวางประ ทศ พอสราง ความมัน จ หกบั สังคมวาผกระทาการละ มดิ สิทธิผอนจะ ดรับการฟองรอง ละลง ทษตามกฎหมาย 3) กระบวนการ ยยวยา พอสรางความปรองดอง อาจ ปนการชด ชยดวย งิน หรอการชด ชย ชิงสัญลักษณ ชน การสราง อนสาวรย การสรางภาพยนตร 4) กระบวนการปฏิรปองคกร ละกระบวนการยติธรรม นองคท กยวของกับความขัด ยง ชน ทหาร ตารวจ พอปองกนั พอ ม ห กดิ การ ชความรน รง ดย จาหนาทรัฐตอพล มองของตวั องอก นอนาคต 2 อมรา พงศาพิชญ. กระบวนทศั น สทิ ธมิ นุษยชน ละ ความยตุ ิธรรม สาหรบั สงั คม ปลยี นผาน ,วารสารสังคมศาสตร คณะรัฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวิทยาลยั ปที 44 ฉบบั ที 2 (ก.ค.- ธ.ค. 2557): 10-12. 114

วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ชยง หม 5) การจดั วทสาธารณะ พอสรางกระบวนการมสวนรวม หมการ สดงความคิด หนอยางทวั ถง การจัดการ ลก ปลยนความ คิด หนอยางจริงจัง หผท ดรบั ผลกระทบม อกาสช จงความตองการ กระบวนการยติธรรม นระยะ ปลยนผาน จง ปนกระบวนการ นการ สวงหาความยติธรรม นสังคม ภายหลังจากการ กิด สถานการณการละ มิดสิทธทิ กดิ ขน คาวา ปลยนผาน คอการ ปลยนระบอบการ มองจากระบอบ ผดจการ ป ปนระบอบประชาธิป ตย จดมงหมายของกระบวนการสรางความยติธรรม นระยะ ปลยนผานคอ ความพยายามทสังคมตองการ ดินหนาตอ ป ดย ม หอดตกลบั มา ซารอย ละ พอคนความยตธิ รรม หกบั หยอของความรน รง3 3. ก บ นก ง ท ผน ก ป บป มก ชมนมข งป ท ก ต ประ ทศ กาหล ตหรอสาธารณรัฐ กาหล (The Republic of Korea) ต ดิมมการปกครองระบอบสมบรณาญาสิทธิราชย จนกระทงั ประ ทศญปน ขาปกครอง น ค.ศ.1910 - 1945 มอญปน พสงคราม ลกครงั ท 2 สหรัฐอ มริกาจง ด ขาปกครองประ ทศ กาหล ตตัง ต ค.ศ.1945 1948 ละสหรัฐอ มรกิ าร ดมอบ อกราช ห กประ ทศ กาหล ต นวนั ท 15 สิงหาคม ค.ศ. 1948 ละถอ ปนวนั ชาติ ตัง ตนัน ปนตนมา ปจจบันประ ทศ กาหล ต ปกครอง นระบอบประชาธิป ตย รยกวาสาธารณรัฐ กาหล (The Republic of Korea) ดยมรัฐธรรมนญ ปนกฎหมายสงสดของประ ทศ มประธานาธิบด (President) ทมาจากการ ลอกตัง ปนประมข ละ ปนหัวหนาฝาย บรหิ าร มนายกรัฐมนตร ละคณะรัฐมนตร ปนผชวยประธานาธบิ ด นการบรหิ ารประ ทศ ประ ทศ กาหล ตมระบบสภา ดยว คอ สภานติ ิ บัญญัติ หงชาติ (National Assembly) ละมการปกครองระบอบประชาธิป ตยมานบั ตนนั มา หลังจากการ ด อกราชประ ทศ กาหล ต ปนประ ทศหนงทมการตอส พอ รยกรองประชาธิป ตยมาอยางยาวนาน ละผานความรน รงมา มนอย รวมทังผานความพยายาม น การจัดการลง ทษผทกระทาการรัฐประหาร ละปราบปรามการชมนมอยางท มคอยปรากฏ นประ ทศอน ละ ขาสกระบวนท รยกวา ความยตธิ รรม นระยะ ปลยน ปลง (Transitional justice) 3.1 บริบททางการ มอื ง นบั จากประ ทศ ดรบั อกราช นป 1948 ประ ทศ กาหล ต ปนประ ทศหนงทมประวตั ิศาสตรการ รยกรองประชาธปิ ตยผาน การชมนมประทวงมาอยางมากมาย การชมนมของประ ทศ กาหล ต ปนการชมนมทมความหลากหลายทัง ปนการชมนม พอ รยกรอง ประชาธิป ตย การชมนม พอ รยกรองคา รง ละสวัสดิการ รงงานท ม ปนธรรม การชมนม นประ ทศ กาหล ต กดิ ขน ปนระยะนบั ต ประ ทศ ด อกราชมา มวาจะ ปนการชมนมประทวงการ ลอกตังประธานาธิบด นวันท 15 มนาคม ค.ศ.1960 ดยนายซิง มัน ร ผชนะ การ ลอกตังประธานาธิบด นครังนัน ละถกกลาวหาวา กงการ ลอกตังทา ห กิดการชมนมประทวงตัง ตวันทมการ ลอกตัง พอ รยกรอง หการ ลอกตัง นครังนนั ปน มฆะ รัฐบาลจง ด ชกาลังตารวจ นการ ขาจดั การกบั ผชมนม จนทา หมผชมนม สยชวติ หลังจาก นันก กิด หตการณการชมนมประทวงครัง หญท รยกวา การปฏิวตั ิ ดอน มษายน (April Revolution) ปนการชมนม พอ คนอานาจ ประธานาธิบดซิง มัน ร ละ รยกรองความยติธรรม หกับผ สยชวิตจากการชมนม มอวันท 15 มนาคม ค.ศ.1960 การชมนมครังน ประธานาธบิ ดซิง มนั ร ดประกาศกฎอัยการศก ละทหาร ด ชกาลงั ปราบปรามผชมนมจนมผ สยชวติ ปนจานวนมาก ตทหารผปฏบิ ตั ิ หนาท ดหัน ป ขาขางนกั ศกษา ดย มมการจบั กมผชมนมตามคาสัง ทา หประธานาธบิ ดซงิ มัน ร ลาออกจากตา หนง นทสด หลงั จาก การลาออกของประธานาธิบดซิง มัน ร ก ดมการ ก ขรัฐธรรมนญ ดยกาหนด หนายกรัฐมนตร ปนผมอานาจ นการปกครองประ ทศ ละ หประธานาธบิ ด ปน พยงผนาประ ทศ ละผนากองทัพ หากพิจารณาจากรฐั ธรรมนญจะพบวารัฐธรรมนญของประ ทศ กาหล ต ห อานาจประธานาธบิ ด นการ ปนผนากองทัพดวย นค.ศ.1961 ประ ทศ กาหล ต ด กิดการรฐั ประหารขน นวันท 16 พฤษภาคม ค.ศ. 1961 ดยนายพลปก จง ฮ ซงตอมา ด ลาออกจากกองทัพ พอลงสมัครรับ ลอกตังประธานาธิบด4 ละ นทสด นายพลปก จง ฮ (Bak Jeonghui) ก ดรับ ลอกตัง ปน ประธานาธิบด น ดอน ตลาคม ค.ศ.1963 ละ ดรับ ลอกอก นวาระท 2 ค.ศ.1967 นายพลปก จง ฮ มความตองการ ขาดารงตา หนง 3 ประจักษ กองกรี ต,ิ ความยตุ ิธรรม นระยะ ปลยี นผาน: มือ ลก มหันหลงั ห ศกนาฏกรรม ,สบื คน มอื วันที 10 ตุลาคม 2563, https://prachatai.com/journal/2010/11/31944. 4 วิ ชยี ร อนิ ทะสี, สองทศวรรษการพัฒนาประชาธปิ ตย น กาหลี ต: ปจจัยสนับสนุน ละปจจัยที ปนอปุ สรรค ,วารสารสังคมศาสตร ปที 8 ฉบับที 1 (ม.ค.-ม.ิ ย. 2555): 67-108. 115

การประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ศิ าสตร ทย ประธานาธิบดอกครัง นวาระท 3 จงพยายามทาการ ก ขรัฐธรรมนญ หประธานาธิบดสามารถตออาย ด ดย มจากัด จนนา ปสการ ชมนมประทวงบนทองถนน ละตาม มองตาง มากมาย ตอยาง รกดการ ก ขรัฐธรรมนญของ นายพลปก จง ฮ กสา รจลง ดย รัฐธรรมนญฉบับ หมถก รยกวา รัฐธรรมนญฉบับยชิน (Yushin Constitution) ซงถกประกาศ ชปลาย ดอนธันวาคม ค.ศ.1972 ดยม สาระสาคัญคอ หประธานาธิบดดารงตา หนง ดคราวละ 7 ป ละสามารถตออาย ด มจากัด หลังรัฐธรรมนญฉบับยชนิ ถกประกาศ ช ดมการ ลอกตงั ประธานาธบิ ดขน ดยนายปก จง ฮ ก ดกลบั ขามา ปนประธานาธิบดอกครงั นวนั ท 23 ธนั วาคม ค.ศ. 1972 ปนสมัยท 3 การ ขาดารงตา หนงประธานาธิบดสมัยท 3 ละภาย ตการปกครอง ดยรัฐธรรมนญฉบับยชิน กิดการชมนมประทวง พอ หมการ ก ขรัฐธรรมนญฉบับยชนิ กิดการปราบปรามผชมนมดวยความรน รง รวมถงมการจบั กมผชมนม ละลง ทษประหารชวติ ผชมนม การ ประทวงรัฐธรรมนญฉบับยชินขยายวงกวางมากขน ละยิงทวความรน รงมากขน มอ ม รงงานหญิงจาก รงงานทอผาวาย อช (YH Corporation) ดนดั หยดงาน พอประทวงการ ลกิ จางครงั หญ จนรฐั บาล ชกาลัง ขาปราบปรามการชมนม สงผล ห รงงานหญงิ คนหนง สยชวิต การชมนมขยายวงการ ปทัว นา ปสการชมนมประทวง น มองมาซานดวย หตการณครังนถก รยกวา การตอสท มองปมา (Pu-Ma Struggle)5 การครองอานาจยาวนานกวา 18 ป ของ นายปก จง ฮ จบลงดวยการทนายปก จง ฮ ถกสังหาร ดยผอานวยการ หนวยสบราชการลบั (KCIA) นวันท 26 ตลาคม ค.ศ. 1979 หลังจากการสังหารนายปก จง ฮ ทประชม หงชาติ พอการรวมประ ทศ (National Congress for Unication - NCU) ด ลอกนายซอย คิว ฮา (Choi Kyu-hah) ขนดารงตา หนงรักษาการประธานาธบิ ด ทน ตหลงั นัน มนาน นวนั ท 12 ธนั วาคม ค.ศ.1979 นายพลชน ด ฮวาน (Chun Doo-Hwan) ผบัญชาการทหารสงสด ละนายพล ร ดว (Roh Tae Woo) ดทาการรัฐประหารยดอานาจ จากนายชง ซอง ฮวา (Chung Seung-hwa) นายกรัฐมนตร นขณะนัน ดยนายซอย คิว ฮา ยังคงดารงตา หนงประธานาธิบด ชน ดิม ภายหลงั การรฐั ประหาร ดมการประกาศกฎอัยการศก ละยก ลิกรฐั ธรรมนญฉบับยชิน6 การรัฐประหารของนายพลชน ด ฮวาน กอ ห กดิ ความ มพอ จ กชาว กาหล ต ปนอยางมาก มการ รยกรอง หมการ ชรัฐธรรมนญ ละ หมการ ลอกตัง ดย รว จนทา ห กิดการชมนม ประทวง พอ รยกรองประชาธิป ตยอยางกวางขวาง นักศกษา ดออก ดินขบวน รยกรอง หนายพลชน ด ฮวาน ลาออก ละยก ลิก กฎหมายอยั การศก จนนา ปสการประกาศกฎอยั การศก ปทวั ประ ทศ นวนั ท 17 พฤษภาคม ค.ศ. 1980 ซงมผล หมหาวิทยาลยั ถกสงั ปด รฐั สภาถกยบ รวมถงหามมการ สดงกิจกรรมทางการ มอง ละมการจบั กมผนาทางการ มองฝายตรงขาม คอ นายคมิ ด จง7 จนนา ปส การประทวง ละ กดิ หตการณความรน รงมากทสด นประวตั ิศาสตรของประ ทศ กาหล ต มการ ชกาลงั ขาปราบปรามการชมนมจนม ผ สยชวิต บาด จบ ละสญหายมากมาย นวนั ท 18 พฤษภาคม ค.ศ. 1980 ดย ปนทรจักกนั นชอ การสังหารหมทกวางจ (Gwangju Massacre) หตการณความรน รงทา หประธานาธบิ ดซอย คิว ฮา ประกาศลาออกจากตา หนง น ดอนสิงหาคม ค.ศ. 1980 ละนายพล ชน ด ฮวาน ก ดขนดารงตา หนงประธานาธบิ ด น ค.ศ. 1981 ภาย ตการปกครองของประธานาธบิ ดชน ด ฮวาน มการชมนมประทวง กิดขน ปนระยะ มการปราบปรามการชมนมผานการ ชกาลัง ขาปราบปราม ผานการจับกมผนาการชมนม ละทสาคัญมการ ปราบปรามผชมนมผานการประกาศ ชกฎหมาย ชน กฎหมายสรางความสงบ นสถาบนั การศกษา ซง ปนกฎหมายทมบทลง ทษนักศกษา ทกอการประทวง จนกระทัง กิดการชมนมประทวงครังสาคัญ น ดอนมิถนายน ค.ศ.1987 คอ การลกขนส น ดอนมิถนายน (June Uprising หรอ June Struggle) มประชาชน ขารวมการชมนมกวา 1.5 ลานคน การปราบปรามการชมนม นครังนมความรน รงมาก จน ทา หนายชน ด ฮวาน ตัดสิน จลาออกจากตา หนงประธานาธิบด ปนการปดฉากบทบาทของผบัญชาการทหารสงสดจนถง ประธานาธบิ ดของนายชน ด ฮวาน ลง การลกขนส น ดอนมิถนายน ปนการชมนมทสงผลตอการ ปลยน ปลงทางการ มองของประ ทศ กาหล ต ป ปนอยาง มาก ภายหลังจากการลงจากตา หนงของนายชน ด ฮวาน ประชาธปิ ตยของประ ทศ กาหล ต ดดา นินตอ ป ละ ขาสชวง ปลยนผาน จากรัฐบาล ดจการทหาร สรฐั บาลพล รอน มการพัฒนาประชาธิป ตยทกาวหนา 5 สตธิ ร ธนานิธิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณศี ึกษา กาหลี ต 6 พิ ชษฐ มาลานนท ละคณะ, สถาบนั ตลาการกบั ขบวนการประชาธปิ ตย น กาหล (กรุง ทพฯ: มลู นธิ ิประชาธิป ตย น กาหล.ี 2552) 7 สติธร ธนานธิ ิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณีศกึ ษา กาหลี ต 116

วนั ท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม 3.2 กระบวนการลง ทษผนารัฐบาล หตการณความรน รงทางการ มองท กิดขน นยคสมัยของนายพลชน ด ฮวาน กอ ห กิดความ จบปวด ละบาด ผล ก ประชาชนชาว กาหล ต ปนอยางมาก ดย ฉพาะ หตการณการสังหารหมทกวางจ นวันท 18 พฤษภาคม ค.ศ.1980 จนนา ปสการ รยกรอง ละ อาผดิ กับผนาการรัฐประหาร ละการปราบปรามการชมนม นครังนัน คอ นายพลชน ด ฮวาน ละนายพล ร ด ว รฐั บาล พล รอนของประธานาธิบดคิม ยอง ซัม (Kim Young-Sam) ซงดารงตา หนง นค.ศ.1993 นขณะนัน ตอง ผชิญกับการ รยกรองจาก สาธารณะถงการสอบสวน ละลง ทษผนาทางทหาร ละผสวนรวม หลาน มวารฐั บาลกอนนันคอ รฐั บาลของประธานาธบิ ด ร ด ว ผซง ขาดารงตา หนงประธานาธิบดตอจาก นายชน ด ฮวาน ดยนาย ร ด ว ขาดารงตา หนงประธานาธิด ดยการลงประชามติของ ประชาชน มประธานาธบิ ด ร ด ว จะ ดมความพยายาม นการชด ชย หยอผ สยหายจากชมนมทกวางจ ดยสภานติ ิบัญญตั ิ หงชาติ ด มการผานกฎหมายอนญาต หมการชด ชย หกับ หยอ ละนานายชน ด ฮวาน ขาสกระบวนการสอบสวน ดยรัฐสภา ลวกตาม ความ พยายามดังกลาวยงั มสามารถบรร ทาความตองการของประชาชน นการสอบสวนหาความยตธิ รรมของการรัฐประหาร ละการปราบปราม การชมนมทกวางจลง ด8 นป 1994 สานักงานอัยการประจากรง ซล ตดั สนิ จ มดา นนิ คดผนาทหารทงั สองคน9 ถง มจะยอมรับวาการรฐั ประหาร น ดอนธันวาคม ค.ศ.1979 มผล ปนการกบฏ อาชญากรรม ละการฆาตกรรม ละการปราบปรามการชมนม นวันท 18 พฤษภาคม ค.ศ. 1980 จะ ปนการฆาตกรรมกตาม นองจากอัยการมความกงั วลวาการดา นินคดกบั ผนาทางการทหารอาจจะทา หกิดความสบั สน ด ละ คณะรฐั ประหาร มอทาการรัฐประหาร ลวก ขาควบคม พยง คกองทัพ ม ด ขาควบคมองคกรตามรัฐธรรมนญตาง ชน ประธานาธบิ ด นายกรฐั มนตร อัยการสรปความ หนวา การรัฐประหารทสา รจ มควรจะถกลง ทษหลังจากการทารฐั ประหารนัน ดลวง ลยมา ลว10 การ ตดั สนิ จ มดา นนิ คดของอัยการนา ปสการยนคารอง หศาลรัฐธรรมนญวนิ จิ ฉยั 11 นป 1995 การสัง มฟองคดกบั คณะรัฐประหาร นวันท 12 ธนั วาคม ค.ศ.197912 ขนสศาลรัฐธรรมนญ ตลาการศาลรฐั ธรรมนญ ดยมติ สยงขางมากมความ หนวาการตัดสิน จสัง มฟองของอัยการ ปนการดา นินการทชอบดวยกฎหมายวิธพิจารณาความอาญา มถอ ปน การละ มดิ ตอบทบัญญัติของรัฐธรรมนญ ตอยาง ด ละตามรฐั ธรรมนญ มาตรา 84 บญั ญัตวิ า ประธานาธิบดจะถกฟองรอง นคดอาญา นระหวางดารงตา หนงมิ ด วน ต ดกระทาความผิดฐานกบฏหรอขายชาติซงหากพิจารณา ลวนายชน ด ฮวาน ละนาย ร ด ว ก สามารถทจะถกดา นินคด นขอหากอกบฏ ละการฆาตกรรม ด ตอยาง รกดทังสองคน ปนผวางฐานทสาคัญ นทาง ศรษฐกิจ ละ การ มอง ละ มอ สรจสินนายชน ดฮวานกลาออก ละนาย ร ด ว ผขนดารงตา หนงตอกมาจากการลงประชามติ ลอก ดยประชาชน ซง ปน หตผลท พยงพอ นการงด วนการ อาผิดกบั ผนาทางทหารทังสอง13 สาธารณชน กาหล มพอ จกับการ ห หตผล นทางกฎหมาย ชนน ละมการกดดนั หรัฐบาล ละสภานิติบัญญตั ิออกกฎหมาย หม พอนาผนาทางทหารทงั สองมาลง ทษ รวมถงมการ ปด ผยวาอดต ประธานาธบิ ดทงั สอง ดรบั สินบทจานวนมหาศาล นระหวางทดารงตา หนง ทา หประชาชนชาว กาหลมความ กรธ คน พิมขน ปนอยาง มาก14 นทสดประธานาธิบดคิม ยอง ซัม ก สนอรางกฎหมายตอสภานิติบัญญัติ ละสภานิติบัญญัติ ดผานรางกฎหมายออกมา ปน กฎหมายพิ ศษ พอพิจารณา กยวกับ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยวันท 18 พฤษภาคม (the Special Act Concerning the May 18 Democratization Movement) มอวนั ท 19 ธนั วาคม ค.ศ.1995 ภาย ตกฎหมายพิ ศษฉบบั ดงั กลาว นายชน ด ฮวาน นาย 8 Kuk Cho, Transitional Justice in Korea: Legally Coping with Past Wrongs after Democratization , 16 Pac. Rim L & Pol'y J. 579, 2007, https://digitalcommons.law.uw.edu/wilj/vol16/iss3/2. 9 สตธิ ร ธนานธิ ิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณีศึกษา กาหลี ต 10 Kuk Cho, Transitional Justice in Korea: Legally Coping with Past Wrongs after Democratization , 16 Pac. Rim L & Pol'y J. 579, 2007, https://digitalcommons.law.uw.edu/wilj/vol16/iss3/2. 11 สตธิ ร ธนานิธิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณศี ึกษา กาหลี ต 12 Case No. 94Hun-Ma246, Case name: Case on the Non-Prosecution of the December 12 Incident, Decision Date: 1995/01/20. 13 สติธร ธนานิธิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณศกษา กาหล ต (กรงุ ทพฯ: สานักวิจยั ละพฒั นา สถาบนั พระปก กลา, 2555). 14 Kuk Cho, Transitional Justice in Korea: Legally Coping with Past Wrongs after Democratization , 16 Pac. Rim L & Pol'y J. 579, 2007, https://digitalcommons.law.uw.edu/wilj/vol16/iss3/2. 117

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนิติศาสตร ทย ร ด ว ละผท กยวของกับการรัฐประหารวนั ท 12 ธันวาคม ละการปราบปรามการชมนมวนั ท 18 พฤษภาคม จะถกดา นินคด ละ ตอมาก ดมการควบคมตัว นายชน ด ฮวาน ละนาย ร ด ว ดยสานกั งานอยั การประจากรง ซล 3.3 กระบวนการลง ทษผนารัฐบาล กฎหมายพิ ศษ พอพจิ ารณา กยวกบั หตการณการ รยกรองประชาธปิ ตยวนั ท 18 พฤษภาคม ระบ ว นมาตรา 1 ละ 2 ถง จดประสงคของการกระทาความผิดท ปนการละ มิดรัฐธรรมนญ น หตการณวันท 12 ธันวาคม ค.ศ.1979 ละ หตการณวันท 18 พฤษภาคม ค.ศ.1980 ละการกระทาอนท กยวของ15 อยางชัด จน นระหวางการพิจารณาคด ฝายจา ลย ด ต ยงวากฎหมายพิ ศษ ดังกลาว ปนการบญั ญัติ พอลง ทษกลมบคคล ดย ฉพาะ ละทา หขัดตอหลกั ความ ทา ทยม นอกจากนการลง ทษยอนหลังยงั ละ มดิ ตอ หลักการหาม ชกฎหมายยอนหลังอกดวย ดยมการยน รอง ขาสการพิจารณาคดของศาลรัฐธรรมนญ นคด Case on the Special Act on the May 18 Democratization Movement, etc. นประ ดน รกทจา ลยอางวา กฎหมายพิ ศษดงั กลาว ปนการบัญญตั ิ พอลง ทษกลมบคคล ดย ฉพาะ ศาลรฐั ธรรมนญ หน วากฎหมายพิ ศษดังกลาว มออกมา พอ ชกบั กรณ ฉพาะกับสอง หตการณ มจะ ปนการขัดตอรฐั ธรรมนญ ตกถอ ดวาการรัฐประหาร ปน รองท มชอบดวยกฎหมายอยางราย รง ละความตองการ ก ขความผิดพลาดท กิดขน นอดต ปนการสรางความชอบธรรมตาม รัฐธรรมนญ ด16 นประ ดนทสอง รองการ ชกฎหมายยอนหลังนัน ศาลรัฐธรรมนญพิจารณา ลว หนวา การออกกฎหมายพิ ศษดังกลาว ม ปนการ ขกฎหมายยอนหลัง ดยมการยนรองตอศาลรัฐธรรมนญขอ หศาลพิจารณามาตรา 2 ของกฎหมายพิ ศษดังกลาววาขัดตอ รัฐธรรมนญหรอ ม นองจากมาตรา 2 กาหนดวาการฟองคดทกระทา นชวง วลาวันท 12 ธันวาคม ค.ศ.1979 ละวันท 18 พฤษภาคม ค.ศ.1980 ละมการขยายอายความ นการดา นนิ คดออก ป ซงถอวา ปนการ ชกฎหมายยอนหลงั 17 ซงตองหามตามรัฐธรรมนญ มาตรา 13(1)18 ศาลพิจารณา ลว หนวามาตราดังกลาว มขัดกับหลักการ รองการออกกฎหมาย พอ อาผิดยอนหลัง ดยคณะตลาการศาล รฐั ธรรมนญ ซงมทงั 9 คนมจานวน 4 คน หนวาการขยายอายความ พอ หมการดา นินคดกบั บคคลท กยวของกบั หตการณ นชวง วลา วนั ท 12 ธนั วาคม ค.ศ.1979 ละวันท 18 พฤษภาคม ค.ศ.1980 นัน ปนการดา นินการทชอบดวยรฐั ธรรมนญ อก 5 คน หนวาการขยาย อายความดงั กลาว มชอบดวยรัฐธรรมนญ ต นองจากตามมาตรา 113 (1) หงรัฐธรรมนญ กาหล ต กาหนดวาการจะตัดสินประ ดนท กยวกับการขัดหรอ ยงกบั บทบัญญัติ นรัฐธรรมนญนัน ตลาการศาลรัฐธรรมนญ จะตองลงมติ หนชอบดวยคะ นน สยง มนอยกวา 6 สยง19 ต นกรณนม พยงหา สยง บทบัญญตั ิ น รองดังกลาวของกฎหมายพิ ศษฉบบั นจงถอวาชอบดวยรฐั ธรรมนญ คาวนิ ิจฉัยของศาลรฐั ธรรมนญดังกลาวนา ปสกระบวนการดา นินคดกับอดตประธานาธบิ ดทังสองคน ละผมสวนรวม นป 1996 ศาลประจากรง ซล ดมคาพิพากษาความผิดของอดตประธานาธิบดทัง 2 คนของประ ทศ กาหล ตมความผิด นขอหากบฏ รับ สินบน ละขอหาฆาตกรรมประชาชน นการปราบปรามการชมนม ดยศาลประจากรง ซล ดตัดสนิ ลง ทษประหารชวติ นายชน ด ฮวาน ละศาลสงกรง ซล ดลด ทษ หลอจาคกตลอดชวติ สวนนาย ร ท ว ถกศาลประจากรง ซลตัดสิน ทษจาคก 22 ป 6 ดอน ละลดลง หลอ 17 ป สวนผมสวนรวมคนอน ดรับ ทษ 3- 8 ป ตามลาดบั ตอยาง รกด ภายหลังจากการจาคก มนาน อดตประธานาธบิ ดทงั สอง ก ดรับการอภยั ทษ ละ ดรับการปลอยตวั น ค.ศ.1997 15 Article 1 ละ 2 (The Special Act on The May 18 Democratization Movement, etc.) 16 Kuk Cho, Transitional Justice in Korea: Legally Coping with Past Wrongs after Democratization , 16 Pac. Rim L & Pol'y J. 579, 2007, https://digitalcommons.law.uw.edu/wilj/vol16/iss3/2. 17 Case No. 96Hun-Ka2, Case name: Case on the Special Act on the May 18 Democratization Movement, etc. , Decision Date: 1996/02/16. 18 Article 13 (THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KOREA) (1) No citizen shall be prosecuted for an act which does not constitute a crime under the Act in force at thetime it was committed, nor shall he/she be placed in double jeopardy. 19 Article 113 (THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KOREA) (1) When the Constitutional Court makes a decision of the constitutionality of a law, a decision of impeachment, a decision of dissolution of a political party or an affirmative decision regarding the constitutional complaint, the concurrence of six Justices or more shall be required. 118

วนั ท 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม การพิจารณาความผิดของอดตประธานาธบิ ดทังสอง ม นขันตนจะมการลง ทษประหารชวิต ละจาคก ต นทสดก ดรับ การอภัย ทษ หลอจาคกจริง มถง 1 ป ซงการจาคกดังกลาวนอยมาก มอ ทยบกับ ทษ ดิมทถกตัดสิน ว ตกอาจถอ ดวา ปน รองท ปรากฏ ห หน ด มบอยนัก นองจาก มอมการรัฐประหาร ลว หากการรัฐประหารสา รจลง ควบคมประ ทศ ด รยบรอย รวมถงมการ ออกกฎหมายนริ ทษกรรม หกับตน อง ผนาการรฐั ประหาร หลานันกจะกลาย ปนรัฏฐาธปิ ตยทมความชอบ นการบรหิ ารประ ทศ ป ต การลง ทษความผดิ ฐานกบฏ กผนาการรัฐประหารทสา รจ ละผมสวนรวม ถอ ดวา ปนความกาวหนาของกระบวนการพจิ ารณาคด ละ การ รยกรองประชาธิป ตยของประ ทศ กาหล ต 3.4 บทสรปการ รยี กรองความยตธิ รรม หากพิจารณากระบวนการ รยกรองความยติธรรมจากการ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยของประ ทศ กาหล ต กระบวนการยติธรรม นระยะ ปลยนผานของประ ทศ กาหล ต ด ริมตนขน ภายหลังจากประ ทศมประชาธิป ตยมากขน ริมจากการ ดา นินคดอดตประธานาธิบดทังสองท ปนผนา นการปราบปรามประชาชนอยาง หดราย ดยมการผานกฎหมายพิ ศษ พอพิจารณา กยวกับ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยวันท 18 พฤษภาคม นป 1995 ซง ปนการ ริมตนกระบวนการ นการ ตสวน พอคนหา ความจริงท กิดขน จนนา ปสการลง ทษอดตประธานาธิบดทังสอง ละ นป 2001 ยังมการออกกฎหมายพิ ศษ พอคนหาความจริง กยวกับการตายทนาสงสัย น หตการณ รยกรองประชาธิป ตย ดยมคณะกรรมการคนหาความจริงทตังขน พอสอบสวน หตการณท กยวกบั การตายทนาสงสัย น หตการณ รยกรองประชาธปิ ตย นสวนของการ ยยวยาชด ชยผ สยหาย ดมการออกกฎหมาย พอฟนฟ กยรติของผ กยวของ นขบวนการ รยกรองประชาธิป ตย ละ ยยวยาความ สยหาย หกับ ขา หลานัน ละกฎหมายพิ ศษ พอราลกถง หตการณการ รยกรองประชาธิป ตย นป 2001 จากกระบวนการยติธรรม นระยะ ปลยนผานของประ ทศ กาหล ต จะพบการสรางความยติธรรม ละความปรองดองผาน กระบวนการออกกฎหมายพิ ศษตาง ทออกมา พอปกปองประชาชน ละ ยยวยาผ สยหายท กิดจากการ รยกรองประชาธิป ตย รวมถง การดา นินคดกับผทสังปราบปรามประชาชนดวยความรน รง ปนผลสา รจ ชง ก กกฎ ม ย ตก ณท งก ม งท คญช ง 1990-200520 6 สิงหาคม 1990 กฎ ม ย ตก ณท งก ม ง 18 ธันวาคม 1992 21 ธนั วาคม 1995 กฎหมายคาชด ชยสาหรบั ผ คราะหราย น หตการณ รยกรองประชาธปิ ตยท มอง กวางจ (Act for Compensation for the Victims in the Democratization 18 ธนั วาคม 1997 Movement in Kwangju) 12 มกราคม 2001 คิม ยองซัม (Kim Yong-sam) ดรบั การ ลอกตงั ปนประธานาธิบด 24 กรกฎาคม 2001 กฎหมายพิ ศษ พอพิจารณา กยวกับ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยวันท 18พฤษภาคม (the Special Act Concerning the May 18 Democratization Movement) คมิ ด-จง (Kim Dae-jung) ดรบั การ ลอกตัง ปนประธานาธบิ ด -กฎหมาย พอฟนฟ กยรตขิ องผ กยวของ นขบวนการ รยกรองประชาธปิ ตย ละ ยยวยาความ สยหาย หกับ ขา หลานัน (The 2000 Act for Restoring the Honor of Democratization Movement Involvers and Providing Compensation for them) - กฎหมายพิ ศษ พอคนหาความจริง กยวกับการตายทนาสงสัย น หตการณ รยกรองประชาธิป ตย (Special Act for Truth-Finding about Suspicious Deaths) กฎหมายพิ ศษ พอราลกถง หตการณการ รยกรองประชาธิป ตย ( The Special Act for Commemorating Democratic Movement) 20 สติธร ธนานิธิ ชติ, การสรางความปรองดอง หงชาติ: กรณศี กึ ษา กาหลี ต 119

การประชมวชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย 18 ธันวาคม 2002 ร มฮน (Roh Moo Hyun) ดรบั การ ลอกตัง ปนประธานาธิบด 2005 กฎหมายพนฐานวาดวยการชาระประวัติศาสตร พอความถกตอง ละปรองดอง (The Basic Act for Rectifying the Past History for Truth and Reconciliation) 4. ก บ นก ง ท ผน ก ป บป มก ชมนมข งป ท ทย ประ ทศ ทย ปนประ ทศหนงทประวัตศิ าสตร นการตอส พอ รยกรองประชาธปิ ตยมาอยางยาวนาน มการ ปลยน ปลงการ ปกครองจากระบอบสมบรณาญาสิทธิราชย ปนระบอบประชาธิป ตย มอวันท 24 มิถนายน พ.ศ.2475 ภายหลังการ ปลยน ปลงการ ปกครอง มความคาดหมายวาการปกครอง นระบอบประชาธิป ตยควร ปน ปตามทรัฐธรรมนญบัญญตั ิ ว ต นทางกลบั กัน ภายหลังการ ปลยน ปลงการปกครองจนถงปจจบัน ทหาร ปนกลมผมบทบาททสาคัญ นทางการ มอง ละผานมาประ ทศ ทยมการรัฐประหาร กิดขน ลวกวา 13 ครงั การรัฐประหารทงั 13 ครังท กิดขน ปนการรัฐประหารททา ดยทหาร กอบทงั สนิ นอกจากน ประ ทศ ทยยงั ผาน หตการณการชมนมทางการ มองมาอยางมากมาย รวมทงั ปรากฏความพยายาม นการจะลง ทษผทกระทาการปราบปรามการชมนมดวย ความรน รง 4.1 บริบททางการ มอื ง ภายหลังจากการ ปลยน ปลงการปกครอง น พ.ศ.2475 ปนตน ประ ทศ ทยมการรัฐประหารมาอยางตอ นอง มการตอส รยกประชาธิป ตย ละรัฐธรรมนญหลายครัง หตการณครังหนงทอย นหนาประวตั ิศาสตร ทย ทนามาสการปราบปรามการชมนมท รน รงครังหนงของ ทย กคอการรฐั ประหารวนั ท 23 กมภาพันธ พ.ศ.2534 หตการณ นครงั นนั กิดขน นสมัย พล.อ.ชาติชาย ชณหะวณั หัวหนาพรรคชาติ ทย ปนนายกรัฐมนตร ดยคณะรักษาความสงบ รยบรอย หงชาติ หรอ รสช. นา ดยพล อกสนทร คงสมพงษ ผ บัญชาการทหารสงสด ปนหัวหนาพล.อ.สจินดา คราประยร ผบัญชาการทหารบก ดยอาง หตผลดังน รัฐบาลมพฤติการณทจริต ฉอ ราษฎรบังหลวงขาราชการการ มองรัง กขาราชการประจา กิด ผดจการรัฐสภา การทาลายสถาบันทหาร ละกองทัพ อัน นองมาจาก ปญหา นการ ตงตัง ยกยายนายทหาร การบิด บอนคดลมลางสถาบันพระมหากษตั ริย นคดลอบสังหาร21 ภายหลังจากการรัฐประหาร คณะ รสช. ด มการ ด ขา ฝาพระบาทสม ดจพระ จาอยหัวภมิพลอดลย ดชฯ พอขอพระราชทานอภยั ทษ ละถวายรายงานถงความ จา ปน นการดา นินการรัฐประหาร ละ ดมพระบรมราช องการ ปรด กลาฯ หนายอานันท ปนยารชน ปนนายกรัฐมนตร มการ ประกาศยก ลิกรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2521 ท ชอย นขณะนัน ละ ดนาธรรมนญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ. 2534 ขนทล กลาฯ พอทรงลงพระปรมาภิ ธย นอกจากนสิงทสาคัญท นทกครังทการรัฐประหาร กิดขน นประ ทศ ทย จะมการออก กฎหมาย พอนิร ทษกรรม หกับผกระทาการยดอานาจการปกครอง การรับประหารครังนก ชนกัน มการออกพระราชบัญญัตินิร ทษ กรรม กผกระทาการยด ละควบคมอานาจการปกครอง ผนดนิ วันท 23 พฤษภาคม พ.ศ.2534 มอการรฐั ประหาร สรจสนิ ลง พระบาทสม ดจพระ จาอยหัวภมพิ ลอดลย ดชฯทรงมพระบรมราช องการ ปรด กลาฯ หนาย อานันท ปนยารชน ปนนายกรัฐมนตร ละตอมากมการประกาศ ชรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2534 นวันท 9 ธันวาคม พ.ศ.2534 ดยรัฐธรรมนญฉบับนมิ ดระบวานายกรัฐมนตรตองมาจากสมาชิกสภาผ ทนราษฎร ละ มอมการ ลอกตัง น ดอนมนาคม พ.ศ.2535 กิดขน ผลปรากฏวานายณรงค วงศวรรณ หวั หนาพรรคสามคั คธรรม ดคะ นนมากทสด ต นองจาก หตผลบางประการ ทา หนายณรงค มสามารถดารงตา หนงนายกรัฐมนตร ด ทา ห ปนการ ปดทาง หพล อกสจดิ า คราประยร อดตผบญั ชาการทหารบก ละ ปนหนง นคณะ รสช. ขามา ปนนายกรัฐมนตร ทัง ทกอนหนาน นขณะท กิดการรัฐประหาร พล อกสจนิ ดา คยกลาว ววา มมความ ตองการ ปนนายกรัฐมนตร นการรบั ตา หนงนายกรัฐมนตร นครังน พล อกสจนิ ดา ดกลาววา ปนการ สยสตั ย พอชาติ จากการรบั ตา หนงนายกรฐั มนตรของพล อกสจนิ ดา ทา หประชาชน กดิ ความ มพอ จ ปนอยางมาก จนนา ปสความขัด ยงทางการ มองทรน รง ละลกลาม ป ปนการชมนมประทวงท กิด ดยประชาชน ขารวม ปนอยางมาก จน กิด หตการณทรจกั กัน นนาม พฤษภาทมฬิ 2535 21 บญจพล ปรมปรดี า, ทหารกับการสืบทอดอานาจทางการ มือง ทย : กรณศี ึกษาคณะรกั ษาความสงบ รยี บรอย หงชาติ (การคนควา บบอสิ ระ ปริญญารัฐศาสตร มหาบณั ฑิต, สาขาวิชาการ มอื ง ละการปกครอง มหาวทิ ยาลยั ชียง หม, 2536), 45-48. 120

วนั ท 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลัย ชยง หม 4.2 กระบวนการนิร ทษกรรม หลังจากการ ขารบั ตา หนงนายกรัฐมนตร ของพล อกสจินดา คราประยร ทา ห กดิ ความ มพอ จ นหมประชาชน ปนอยาง มาก ทา ห กิดการชมนมประทวง พอ หพล อกสจินดา ลาออก การชมนม ริมตัง มษายน พ.ศ.2535 ละยาวนานมาจนกระทัง ดอน พฤษภาคม รัฐบาล ริมมการ ชกาลังทหาร ขามารักษาการณ นกรง ทพ จนนา ปส หตการณพฤษภาทมิฬ 2535 กิดขน นระหวางวันท 17-21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 การชมนมทยาวนาน ริมตง ครยดมากขน จนกระทังวันท 17 พฤษภาคม พ.ศ.2535 พล.ต.จาลอง ศร มอง นากลมผชมนมมงสรัฐสภา กิดการปะทะกนั ระหวาง จาหนาทท ขามาควบคมกบั ประชาชน มนิสิตนักศกษาถกจับกม ปนจานวนมาก หตการณการปะทะจบลง นวนั ท 20 พฤษภาคม พ.ศ.2535 มอพระบาทสม ดจพระ จาอยหัว ทรงพระกรณา ปรด กลาฯ ห พล.อ. ปรม ติณสลานนท องคมนตร ละรัฐบรษ นา พล.อ. สจินดา คราประยร นายกรัฐมนตร ละ พล.ต. จาลอง ศร มอง ขา ฝาฯ รับพระราช กระ สรบั สังพรอมกนั ณ พระตาหนกั จิตรลดาร หฐาน ตอมา นวันท 23 พฤษภาคม พ.ศ.2535 กมการออกพระราชกาหนดนริ ทษกรรม กผกระทาความผิด นอง นการชมนมกันระหวางวันท 17 -21 พฤษภาคม พ.ศ.253522 ดยม นอหา ปนการนิร ทษกรรม หกับการ กระทาทงั หลายทังสินของบคคลท กยว นองกับการชมนมกนั มวาจะ ดกระทา นฐานะตัวการ ผสนับสนน ผ ช หกระทา หรอผถก ช หากการกระทานันผิดตอกฎหมายก หผกระทาพนจากความผิด ละความรบั ผดิ ดยสนิ ชงิ ดยมพล อกสจนิ ดา ปนผรบั สนองพระบรม ราช องการ ละหลังจากนัน นวันท 24 พฤษภาคม พ.ศ.2534 พล.อ.สจินดา คราประยรก ดลาออกจากตา หนงนายกรัฐมนตร ละม พระบรมราช องการ ปรด กลาฯ หนายอานันท ปนยารชนดารงตา หนงนายกรัฐมนตร นวันท 10 มิถนายน พ.ศ.2535 การออก พระราชกาหนดนิร ทษกรรม กผกระทาความผิด นอง นการชมนมระหวางวันท 17 -21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ซงประกาศ นราชกจิ จา น บกษา วนั ท 23 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ด กิดขอถก ถยงอยางมากมาย ทงั ปญหาความชอบดวยรฐั ธรรมนญของพระราชกาหนด ปญหา การ ม ดรบั อนมัตจิ ากสภาผ ทนราษฎร ปญหาขอบ ขตความคมครองบคคลตามพระราชกาหนดดังกลาว นกรณปญหาความชอบดวยรัฐธรรมนญของพระราชกาหนดนัน ตามรัฐธรรมนญ พ.ศ.2534 กาหนดวาการตราพระราช กาหนดตอง ปน ป พอประ ยชน นอันทจะรักษาความปลอดภัยของประ ทศ หรอความปลอดภัยสาธารณะ หรอความมันคง นทาง ศรษฐกิจของประ ทศ หรอปองปดภัยพิบัติสาธารณะ ดยพล อกชวลิต ยง จยทธ ละคณะ ด สนอความ หนตอประธานสภา ผ ทนราษฎรวา พระราชกาหนดดังกลาว ม ปน ปตามรัฐธรรมนญ นองจาก ม ปนประ ยชน กการรักษาความปลอดภัยของประ ทศ ความปลอดภัยสาธารณะ ละปองภัยพิบัตสิ าธารณะ รวมถงการออกพระราชกาหนด ม ดมการประชมปรกษาหารอกนั ปน ต พยงการ ออกหนังสอ วยน ทนการ รยกประชมคณะรัฐมนตร ดยตลาการรัฐธรรมนญ หนวา หตการณดังกลาวมความรน รงมผ สยชวิต ละ ผบาด จบ ปนจานวนมาก รวมถงมทรัพยสินของรฐั ละ อกชน สยหาย หาก หตการณดังกลาว ม ดรบั การ ก ข ยอมจะนา ปสความ ม ปลอดภัยของประ ทศ ละของประชาชน การตราพระราชกาหนดก ปนวิธ ก ข หตการณความ มสงบท กดิ ขน ห รยบรอย ด ดังนนั การ ตราพระราชกาหนดจง ปน ป พอประ ยชน นอันทจะรักษาความปลอดภัยของประ ทศ หรอความปลอดภัยสาธารณะ ละปองปด ภัยพิบัติสาธารณะ ตามมาตรา 172 วรรคหนง หงรัฐธรรมนญ สวนปญหา น รองของการออกหนังสอ วยน ทนการ รยกประชม คณะรัฐมนตร ตามมาตรา 172 วรรคสองนัน ตลาการรัฐธรรมนญ หนวา มสามารถวินิจฉยั ด นองจากตามรัฐธรรมนญ มาตรา 173 ห สมาชิกสภาผ ทนราษฎร สนอความ หน หตลาการรัฐธรรมนญวินิจฉัย ด ฉพาะความ หนทวา พระราชกาหนด ปนตามรัฐธรรมนญ หรอ ม ทานนั 23 กรณปญหาการ ม ดรับอนมัตจิ ากสภาผ ทนราษฎร ตามรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2534 มาตรา 172 วรรค 3 กาหนดวา มอมตราพระราชกาหนด ชบงั คับ ลว นการประชมรัฐสภาคราวตอ ป หคณะรัฐมนตร สนอพระราชกาหนดนันตอรัฐสภา พอพจิ ารณา ดย มชกั ชา พอพจิ ารณาอนมตั ิหรอ มอนมัตพิ ระราชกาหนด ดย รว ถาสภาผ ทนราษฎร มอนมัตหิ รอสภาผ ทนราษฎร อนมัติ ตวฒิสภา มอนมัติ ละสภาผ ทนราษฎรยนยนั การอนมัติดวยคะ นน สยง มมากกวากงหนงของจานวนสมาชิกทังหมด ทาทม อยของสภาผ ทนราษฎร หพระราชกาหนดนันตก ป ตทังน มกระทบกระ ทอนกจิ การท ด ปน ป นระหวางท ชพระราชกาหนดนัน24 22 พระราชกาหนดนริ ทษกรรม กผูกระทาความผิด นอื ง นการชมุ นมุ กนั ระหวางวันที 17 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ถึงวนั ที 21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 พ.ศ.2535, 23 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ราชกิจจานุ บกษา ลม 10 ตอนที 63. 23 คาวินจิ ฉัยของคณะตุลาการรฐั ธรรมนูญ ที 2/2535 วันที 22 กรกฎาคม 2535 24 รฐั ธรรมนูญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2534 มาตรา 172 วรรค 3 121

การประชมวชิ าการนติ สิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ศิ าสตร ทย ภาย นหลังจากมการ ลอกตัง น ดอนกนั ยายน 2535 ดมการนาพระราชกาหนดฉบับดังกลาว ขาสสภา ดยสภาผ ทนราษฎรมมติ ม อนมัติพระราชกาหนด ทา หพระราชกาหนดนันตก ป น ดอนตลาคม 2535 คณะรัฐมนตร ดสง รอง หตลาการรัฐธรรมนญวินิจฉัย ถง ปญหาสาคัญหลายประการ การ มอนมัตพิ ระราชกาหนด ละผลท กิดจากการประกาศ ชพระราชกาหนด พระราชกาหนดนิร ทษกรรม กาหนด หผกระทาความผิด นอง นการชมนมดังกลาวพนจากความผิด ละความรับผิด ป ลว มอพระราชกาหนด ม ดรับการอนมัติ การพนจากความผดิ ละความรับผิดจะ มถกกระทบกระ ทอน ชหรอ ม รวมถงการสัง มฟองคดอาญาหรอ หยตกิ ารดา นนิ คด พราะ หต ทมพระราชกาหนดมายก ลกิ ความผิดนัน จะถอวา ปนอนั ยติ รอฟนมาอก ม ดหรอ ม ซงตลาการรัฐธรรมนญวนิ ิจฉยั วา พระราชกาหนด มผล ชบงั คับ สมอนพระราชบัญญัติมาตัง ตตน การ มอนมตั ิ มมผลยอนหลงั ปทา หพระราชกาหนด มมผล ชบังคบั พระราชกาหนด นิร ทษกรรมจงมผลสมบรณนบั ตวนั ทประกาศลงราชกิจจาน บกษาจนกระทงั ถงวันทสภาผ ทนราษฎร มอนมัติ ทานัน นอกจากน การ กระทาทังหลายของบคคลท กยว นองกบั การชมนมระหวางวันท 17 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ถงวันท 21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ละ ด กระทา นระหวางวันดังกลาว ถาการกระทานันผิดกฎหมาย ผกระทายอมพนจากความผิด ละความรับผิด ดยสิน ชิง ละการพนจาก ความผิดยอมมอยตลอด ป ดย มถกกระทบกระ ทอนจากการทพระราชกาหนดฉบบั นตก ป นองจากสภาผ ทนราษฎร มอนมัติการ ม อนมตั พิ ระราชกาหนดนิร ทษกรรมฉบับน25 นสวนขอถก ถยงปญหาขอบ ขตความคมครองบคคลตามพระราชกาหนด มขอบ ขตกวางขวาง พยง ด คมครองผชมนม ทานัน หรอคมครอง ปถง จาหนาทของรฐั ท ขาปราบปรามประชาชนดวยนัน ตลาการรฐั ธรรมนญ ม ดมการวนิ ิจฉัยประ ดนดังกลาว ว ตหากพิจารณาจาก จตนารมณของพระราชกาหนด ทังจากความ บองตน ละหมาย หตทายพระราชกาหนดนัน ม ดกลาวถงการ นิร ทษกรรม จาหนาทของรัฐ ตประการ ด พระราชกาหนดกลาวถง หตทตอง หตราพระราชกาหนดคอ ความจา ปน นอันทจะระงบั ความ คยด คน นหมประชาชน อัน กิดจากการชมนมประทวง พอ รยกรอง หมการ กรัฐธรรมนญ พอ ห หตการณสงบ ละ กดิ ความ สามคั คระหวางคน นชาติจง หมการนิร ทษกรรมบคคลทกระทา หรอ กยว นองกับการกระทา ซงจะ หน ดวา มงตอการฝาฝนความสงบ รยบรอยของผชมนมประทวงทถกจบั กม ปนจานวนมาก มอาจตความ ปทางการนริ ทษกรรม จาหนาทของรฐั ทกระทาความผดิ ตอชวติ รางกายของประชาชน ด ลย26 คาวินิจฉยั ของตลาการรัฐธรรมนญทังประ ดนความชอบดวยรัฐธรรมนญของพระราชกาหนด ละผลการของการทพระราช กาหนดตองตก ป นองจาก ม ดรับการอนมัติจากสภาผ ทนราษฎรนัน สงผล หพระราชกาหนดนิร ทษกรรมดังกลาวมผลทา หผท กยวของ น หตการณชมนมครงั นันพนจากความผดิ ทังหมด ซงรวมถง จาหนาทของรัฐท ชความรน รง ขาปราบปรามผชมนมกพนจาก ความผิด ปดวย มจะมขอถก ถยงวาพระราชกาหนดนควรจะออกมา พอคมครองความผิดของ จาหนาทรัฐดวยหรอ ม ละสงผล หท ดรับความ สยหาย ละญาติของผสญ สย มสามารถฟองรอง อาผดิ จาหนาทของรฐั ด ลย นองจากมพระราชกาหนดนิร ทษกรรม ว ลว 4.3 การพิจารณาคดผี นารฐั บาล ภายหลังจาก หตการณ พฤษภาทมิฬ 2535 มการรองขอความ ปนธรรม ดยมการรวมตัวของญาติผวรชนทสญ สย ป น ระหวางการชมนม มการกอตังองคกรภาย ตชอ คณะกรรมการญาติวรชน ดอนพฤษภา 35 มนายอดลย ขยวบริบรณ ปนประธาน ม ความพยายาม นการ รยกรองคาชด ชยจากการ สยบตรหลานกับผนาทางการ มอง ละผทมสวน กยวของ นการปราบปรามการชมนมท รน รงครังนัน กองทพั บก พล อกสจินดา คราประยร พล อกอสิ ระพงศ หนนภกั ด อดตผบัญชาการทหารบก พลอากาศ อก กษตร รจน นลิ อดตผบญั ชาการทหารอากาศ ละกรมตารวจ ถกญาตขิ องวรชน ดอนพฤษภาคม ฟองรอง มนางสมศร อศิรกิ บั พวกรวม 38 คน ปน จทกฟองฐานละ มิด รยกคา สยหายรวม 27 ลานบาท ดยศาล พงกรง ทพ ต มคาพิพากษาวา มสามารถฟองรอง อาผิดจา ลย ด พราะมการออกพระราชกาหนดนิร ทษกรรม หกับผทมสวน กยวของกับ หตการณ นครังนัน ละ หงดสบพยาน จทก พยานจา ลยท จทกขอฟองคดอยางคนอนาถา คณะกรรมการญาติวรชน ดอนพฤษภา 35 จง ดทาการอทธรณคาพิพากษา27 ทังน ศาลฎกา ดมคา พิพากษาวา ตลาการรัฐธรรมนญวินิจฉัยวา พระราชกาหนดมผล ชบังคับ ปนกฎหมาย ชน ดยวกับพระราชบัญญัติดังทบัญญัติ ว น มาตรา 172 ของรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2534 การทสภาผ ทนราษฎร มอนมัติพระราชกาหนดนิร ทษกรรมฉบบั น มม 25 คาวินิจฉยั ของคณะตุลาการรฐั ธรรมนญู ที 3/2535 ลงวนั ที 9 พฤศจกิ ายน 2535 26 กติ ตศิ กั ดิ ปรกต,ิ พระราชกาหนดนริ ทษกรรมยก วนความผดิ กทหารตารวจทีฆาประชาชนจริงหรอื , รพีสารฉบบั พิ ศษ (7 สงิ หาคม 2536) : 67-116. 27 รอย ปอนยมิ กับความตายหลังพฤษภา 35, กรงุ ทพธุรกิจ, 20 กรกฎาคม,2541. 122

วนั ท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม ผลกระทบกระ ทอนถงผซงพระราชกาหนดบัญญตั ิ หพนจากความผดิ ละความรับผดิ ป ลว มวาบคคลนันจะถกรองทกข ถกกลาว ทษ หรอถกดา นนิ คดตามกฎหมาย ลวหรอ มกตาม คาวินิจฉัยของคณะตลาการรัฐธรรมนญดงั กลาวยอม ปน ดดขาดตามรฐั ธรรมนญ หง ราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2534 มาตรา 209 ละมผลผกพนั ศาลยติธรรมตามรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2540 มาตรา 268 จทกทงั สามสิบ กา ซง ปนญาติผ สยชวติ จาก หตการณชมนมดังกลาว จง มมอานาจฟอง28 จากการพิจารณาคดความผิดของผปราบปรามการชมนม น หตการณ พฤษภาทมิฬ 2535 นัน ศาลยติธรรมพิจารณาตาม นวคาวินิจฉัยของตลาการรัฐธรรมนญ ซง หความสาคัญกับการออกพระราชกาหนดนิร ทษกรรมการกระทาความผดิ ท กิดขนมากกวา พจิ ารณาความรน รง ละผลของการปราบปรามการชมนมท หดราย ดยศาล ชการนริ ทษกรรม ปน หตผล นการ มรับคาฟองของ จทก ดย ม ดมการพิจารณาประ ดนปญหาความรน รงของ หตการณ กดิ ขน ตอยาง ด ซง มอมจากการรัฐประหาร นทกครังทผานมานัน จะมการกฎหมายมานิร ทษกรรม หกับการกระทาท กิดขน สมอ หากศาลหรอกระบวนการยติธรรมมง หความสาคัญกับการออก กฎหมาย พอมานริ ทษกรรม หกับผกระทาความผดิ การ รยกรองความรบั ผิดจากการรัฐประหาร หรอการปราบปรามการชมนมทรน รง จะ มสามารถ กิดขน นประ ทศ ทย ด ลย พราะผกอการทังหลาย มอรฐั ประหาร สรจสินกยอมตองออกกฎหมายนิร ทษกรรม หกบั การ กระทาของตน อง สมอ 4.4 บทสรปการ รียกรองความยติธรรม หากพิจารณากระบวนการ รยกรองความยติธรรมจากการ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยของประ ทศ ทยผาน หตการณ พฤษภาคม พ.ศ.2535 จะพบวากระบวนการยติธรรม นระยะ ปลยนผานของประ ทศ ทยยัง มประสบผลสา รจ นประ ทศ ทย จาก หตการณการปราบปรามการชมนมทรน รง มจะมบาด จบ ละ สยชวิตจานวนมาก กยงั มปรากฏกระบวนการ ยยวยาผ สยหายท ปนรปธรรม มจะมการออกพระราชกาหนดนิร ทษกรรม กผกระทาความผิด นอง นการชมนมกันระหวางวันท 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 ถงวันท 21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ซง ปนการออกกฎหมายทมผล หผท กยวของกับการชมนมพนจากการกระทาความผิด ละ ความรับผิด ตพระราชกาหนดยังมผล ห จาหนาทของรัฐทปราบปรามผชมนมดวยความรน รง จนนา ปสการ สยชวิต ละบาด จบ จานวนมากพนจากความผิด ปดวย นอกจากนพระราชกาหนดดังกลาวยังทา หการฟองรอง พอ รยกรองการ ยยวยาความ สยหายท กดิ ขนจากการปราบปรามการชมนม มสามารถ กดิ ขน ดอกดวย กระบวนการทงั หมดทกลาวมาจง มสามารถ ยยวยาความ สยหาย ละ รยกรองความยตธิ รรม ห กประชาชนผสญ สย ด ลย จากกระบวนการตาง ของประ ทศ กาหล ทย จะพบการสรางความยติธรรม ละความปรองดองผานกระบวนการออก กฎหมายพิ ศษตาง ทออกมา มอาจปกปองประชาชน ละ มสามารถ ยยวยาความ สยหายท กดิ จากการ รยกรองประชาธิป ตย รวมถง การดา นินคดกับผทสังปราบปรามประชาชนดวยความรน รง ด ปนผลสา รจ ชง ก กกฎ ม ย ตก ณท งก ม งท คญช ง พ. .2535 - 2542 23 พฤษภาคม 2535 กฎ ม ย ตก ณท งก ม ง 25 พฤษภาคม 2535 3 มิถนายน 2535 พระราชกาหนดนิร ทษกรรม กผกระทาความผิด นอง นการชมนมกันระหวางวันท 17 พฤษภาคม 1 มิถนายน 2535 พ.ศ.2535 ถงวนั ท 21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 22 กรกฎาคม 2535 คารองขอ หคณะตลาการรฐั ธรรมนญวินิจฉัยตามรฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย มาตรา 173 คาวินิจฉัยของคณะตลาการรัฐธรรมนญ ท 1/2535 คารองขอ สนอความ หนวาพระราชกาหนดนิร ทษกรรม กผกระทาความผิด นอง นการชมนมกัน ระหวางวันท 17 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ถงวันท 21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 พ.ศ.2535 ม ปน ปตาม รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2534 มาตรา 172 วรรหนง ของพล อกชวลิต ยง จยทธ ละ คณะ คาวินิจฉัยของคณะตลาการรฐั ธรรมนญ ท 2/2535 28 คาพพิ ากษาฎีกาที 2015/2542 123

การประชมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย 28 ตลาคม 2535 คารองขอ หตความมาตรา 172 ของรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย ของนายชวน หลกภัย นายกรัฐมนตร 9 พฤศจิกายน 2535 คาวนิ จิ ฉยั ของคณะตลาการรฐั ธรรมนญ ท 3/2535 พ.ศ.2542 คาพพิ ากษาฎกาท 2015/2542 กรณการ รยกรองคาชด ชยจากการ สยบตรหลานกับผนาทางการ มอง ละผทมสวน กยวของ นการปราบปรามการชมนมทรน รง 5. บท ป จากการพจิ ารณาความผดิ ของอดตผนาการรฐั ประหาร ละการปราบปรามการชมนม นายชน ด ฮวาน นาย ร ด ว ละพวก นัน ปนปรากฏการณท สดง ห หนถงความสา รจของกระบวนการยตธิ รรม นระยะ ปลยนผานของประ ทศ กาหล ต หากพิจารณาจาก กระบวนการทังหมดจะพบวา ความพยายาม นการนาอดตประธานาธิบดทังสองมาดา นินคด มกระบวนทยาวนาน ละ ชความรวมมอ ของประชาชนผ ดรบั ผลกระทบจากการปราบปรามการชมนม จนทา หสามารถนาอดตผนา ละพวกมาพิจารณาลง ทษ ด ความพยายาม นการนาอดตประธานาธิบดทงั สองมาลง ทษ ริมจากอัยการประจากรง ซลพิจารณาความผิด สดทายกตัดสิน จ มดา นนิ คด มจะ หน วาการกระทาดังกลาว ปนกบฏกตาม ดย ห หตผลถงการทารัฐประหารทสา รจ มควรจะถกลง ทษ ละการรัฐประหารนนั ก ดลวง ลย มานาน ลว ตความ มพอ จ ละการ รยกรองท ขม ขงของประชาชนทา ห รองนถกหยิบออกมาพิจารณาอกครัง หนาทสาคัญตอการ อาตัวผทารัฐประหาร ละปราบปรามการชมนมทรน รง คอการออก กฎหมายพิ ศษ พอพิจารณา กยวกับ หตการณการ รยกรองประชาธิป ตยวันท 18 พฤษภาคม (the Special Act Concerning the May 18 Democratization Movement) ท สดง ห หนถงความพยายาม นการลง ทษผกระทาความผิด มผนันจะ ปนอดตประธานาธิบดกตาม นอกจากนศาลยัง พิจารณาถงหลักการความรน รงของ หตการณท กิดขนมากกวาหลักกฎหมายทัว ป มการออกกฎหมาย อาผิด ฉพาะบคคลจะขัด รัฐธรรมนญ ตศาลกลับมองวาความรน รง ละความสาคัญ นการ ยยวยาความ สยหายของ หตการณท กิดขน ปน รองทสาคัญ ต อยาง รกดสงิ ทสาคัญทสด นกระบวนการลง ทษอดตประธานาธบิ ดทงั สอง กดิ จากความรวมมอ ละความพยายามของภาคประชาชนท ขง รง ททา ห หตการณดงั กลาว มถกลม การยอมรบั ความรน รง ความ หดราย ละการสญ สยท กดิ ขน มปกปดขอ ทจจรงิ รวมถง ความพยายาม หการปราบปรามการชมนมดังกลาวถกพดถง นวงกวาง ทังหมด ปนสวนสาคัญททา หการ รยกรองความยติธรรม น ประ ทศ กาหล ตสา รจลง ดอยางด ต นทางกลับกัน ประ ทศ ทยกลับ หความสาคัญกับขันตอน กระบวนการ นการออกกฎหมาย พอมานิร ทษกรรมการ กระทาความผิดท กิดขนจากการรัฐประหาร ละการปราบปรามการชมนมทรน รง ดย ม ดหยิบยกความรน รงของ หตการณท กิด ขนมา ปนสวนหนง นการพิจารณา รวมถง ม หความสาคัญกับการ ยยวยาความ สยหายของผทสญ สยจาก หตการณดังกลาว ซง ตกตางจากประ ทศ กาหล ตท มศาลจะ หนวาการออกกฎหมายมา พอ อาผิดกับบคคล ดบคคลหนง ปนการ ฉพาะจะ ปนการขดั ตอ หลักกฎหมาย ตศาลยังมง หความสาคัญตอความรน รงของ หตการณท กิดขน ซง สดง ห หนความกาวหนา นการ รยกรองความ รับผิดชอบจากการกระทาทผดิ หลกั การตามรฐั ธรรมนญของประ ทศ ทย ละประ ทศ กาหล ต ทมความ ตกตางกนั อยางสิน ชงิ บ ณ นก ม ก ภ ทย กิตติศักดิ ปรกต.ิ พระราชกาหนดนิร ทษกรรมยก วนความผิด กทหารตารวจทฆาประชาชนจริงหรอ. รพส รฉบบพ ศษ, 7 สงิ หาคม 2536. บญจพล ปรมปรดา. ทหารกบั การสบทอดอานาจทางการ มอง ทย : กรณศกษาคณะรักษาความสงบ รยบรอย หงชาติ . การคนควา บบอิสระ ปรญิ ญารัฐศาสตร มหาบณั ฑิต สาขาวิชาการ มอง ละการปกครอง มหาวทิ ยาลยั ชยง หม, 2536. ประจักษ กองกรต.ิ ความยติธรรม นระยะ ปลยนผาน : มอ ลก มหันหลงั ห ศกนาฏกรรม .https://prachatai.com/journal/2010/11/31944 (สบคนวนั ท 10 ตลาคม 2563) พิ ชษฐ มาลานนท ละคณะ. สถ บนตล ก รกบขบวนก รปร ช ธป ตย น ก ล. กรง ทพฯ: มลนิธปิ ระชาธิป ตย น กาหล. 2552. วิ ชยร อนิ ทะส. สองทศวรรษการพฒั นาประชาธปิ ตย น กาหล ต: ปจจยั สนับสนน ละปจจัยท ปนอปสรรค ,ว รส รสงคมศ สตร ปท 8 ฉบบั ท 1 ม.ค.-ม.ิ ย. 2555. สมชาย ปรชาศลิ ปกล ละคณะ. สรภ พ นก รชมนม ดยสงบ ล ปร ศจ ก วธต มบทบญญต งกฎ ม ย. กรง ทพฯ: สานกั งานศาลรฐั ธรรมนญ. 2558. สตธิ ร ธนานธิ ิ ชติ. ก รสร งคว มปร งด ง งช ต: กรณศกษ ก ล ต. กรง ทพฯ: สถาบนั พระปก กลา. 124

วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม อมรา พงศาพชิ ญ. กระบวนทศั น สิทธิมนษยชน ละ ความยติธรรม สาหรบั สงั คม ปลยนผาน . ว รส รสงคมศ สตร คณ รฐศ สตร จ ลงกรณม วทย ลย ปท 44 ฉบบั ท 2 ก.ค.- ธ.ค. 2557. นง พมพ รอย ปอนยิมกบั ความตายหลังพฤษภา 35. กรง ทพธรกิจ. 20 กรกฎาคม 2541. ก ภ ต งป ท Kuk Cho, Transitional Justice in Korea: Legally Coping with Past Wrongs after Democratization , 16 Pac. Rim L & Pol'y J. 579 (2007). https://digitalcommons.law.uw.edu/wilj/vol16/iss3/2 กฎ ม ย พระราชกาหนดนิร ทษกรรม กผกระทาความผดิ นอง นการชมนมกนั ระหวางวนั ท 17 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ถงวันท 21 พฤษภาคม พ.ศ.2535 พ.ศ.2535, 23 พฤษภาคม พ.ศ.2535 ราชกจิ จาน บกษา ลม 10 ตอนท 63. รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2534 The Special Act on The May 18 Democratization Movement, etc. The Constitution of The Republic of Korea. 125

หนังสอประมวลบทความ นการประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม สทธการมสวนรวม น มองภาย ตอานาจรัฐ นการจดั การผคน กรณกลมคน รรฐั รสญั ชาต ละ รงงานขามชาต นประ ทศ ทย Right to the City, the Migrants and Stateless in Thailand ศววงศ สขทว Siwawong Sooktawee กลมศาลายา นยน อา ภอพทธมณฑล จังหวดั นครปฐม 72310 Salayanion, Puthamonthon District, Nakonpathom, Thailand, 72310 E-mail: [email protected] บทคดั ยอ มอง ดกลาย ปนจด ชอมตอระหวางระบบทนนยม ลกกบั พนทของ ลกทนัน มองดารงอย ทกลาย ปน ปาหมาย นการ ดนทาง รงงานราย ดนอย ทังผอพยพทัง นประ ทศ ละตางประ ทศท ขามา สวงหา อกาส ทังถกกฎหมาย ละผดกฎหมาย พรอมกบั การ ปนพนท นการ สวงหาประ ยชนของระบบทนนยม ซงทา ห กดความพยายาม นการทา ห มองกลับมาคานงถงคณภาพชวตของ ผคน คนสทธการมสวนรวม น มอง หกบั ผคนทอาศยั อย มวา มองจะ ชอม ยง ละ ปนพนทภาย นระบบทนนยม ต มองกยงั ดารงอย ภาย นพนทภาย ตอานาจของรัฐ ชน ดยวกับผคนทอาศัยอยภาย น มอง การจัดการสถานะบคคล การจัดทาทะ บยนราษฎร ปน ครองมอของรฐั นการจา นก ละควบคมผคนออกจากกนั ทังการ ปนคนสัญชาต ทย รงงานจากประ ทศ พอนบาน คน รรฐั รสัญชาต ละผอพยพ ขา มองผดกฎหมาย การผลกั ดนั สทธ นการมสวนรวม น มองของผคนท ม ดพจารณาถงอานาจ ละความสามารถของรฐั น การจดั การผคนทหลากหลายจะทา หผอยอาศัยทถกกดกนั อยภาย นระบบกฎหมายของรฐั ดย ฉพาะกลม รงงานจากประ ทศ พอนบาน ละผอพยพ คลอนยายทผดกฎหมายซงอยอาศยั ละทางานอย น มอง มสามารถ ขาถงสทธ นการมสวนรวม น มอง ด ขณะทสทธการ มสวนรวม น มองสาหรบั ผคนทอยอาศยั ดสรางจนตนาการ หมทความพล มอง ด คลอนยายจากรฐั มาสความ ปนพล มอง น มองทพวก ขาอาศยั อยซงจา ปนทตองพจารณากฎหมายทมอย หม ดย ฉพาะกฎหมายทะ บยนราษฎร ละหนวยงานบงั คบั ชกฎหมายดังกลาวท ยังภาย ต นวคดความมันคงของรัฐ ละภาย ต ครงสรางของรัฐราชการรวมศนย นปจจบัน คาสาคญั : มอง, สทธการสวนรวม น มอง, รงงานตางดาว, คน รรัฐ รสัญชาต, ทะ บยนราษฎร Abstract City is a connection between the Global capitalism and the destination of low-income workers domestically and internationally. They may be registered or unregistered, but being in search of the better opportunities. The global capitalism, in the meanwhile, seeks it profit in the city. This comes to the point that how people’s quality of life will be returned to the city and how city dwellers can achieve the right to the city. The state has jurisdictionover the city as well as people. The state makes use of legal status and civil registration as the tools to categorize people into Thai citizen, workers from neighboring countries, stateless persons and undocumented migrants. People’s right to city reflects the state’s power and capability to manage a variety of people groups. This is particularly mentioned to workers from neighboring countries and illegal migrants whose right to participation is denied. However, for urban dwellers, their right to city has contributed to an invention of urban citizenship. This implies that the relevant existing laws should be revised, especially the Civil Registration Act. Such laws are enforced by the organizations whose fundamental concept firmly adheres to the national security and centralization. Keywords: city, right to participation in city, migrant worker, stateless person, civil registration 126

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม 1. บทนา ชยงคา ชายหนมวยั 30 ปลายทกาลังนังยาง นอหมจานวน มมากสาหรบั มอพ ศษรวมกนั ของหลายสบครอบครัวทอาศยั อย นหอพัก นซอย หงน หอพกั หงหนง นซอย รชอ ม ดมความหรหรา ทกหอง นหอพกั หงนมชาวลัวะอยอาศัย ดกหลายสบคนวง ลนกันบนถนน ลก ทลาดดวยหน กลด ผหญงหลายคน หนบลก วทขาง อว พวก ราสวน หญมาจากหลายอา ภอ นจังหวัด ชยงราย กทยอยกันลงมาหางานทา คนทมานานสดก กอบ 30 ป ลว ท ดนทาง ขามาทางาน นกรง ทพมหานคร ละกอยอาศัย นพนท จนถงปจจบนั กนาจะมถงหลายพนั คน สวน หญก ปนคนวัยพวกผมทลงมาหางานทา ม ดก อยกัน ปนจานวนมาก หลายคนก กดกันทกรง ทพ สวนพอ มท สงอายกยังอย นหมบานทกมปญหาซอนทับอยกับพนทปาสงวนของรัฐบาล บานทมกม พยง คบาน ม ดมทะ บยนบาน มชออะ ร หมอนกบั ขา พวกผมกยงั ม ดมสญั ชาต ทย ม พยงบัตร ลข 0 กลงมา หลายคนกยัง มมอะ รก อบลงมาหางานทากนั กอน 1 ผมถามวาพวก ขา ปนคนลัวะหรอ ม คาตอบกกลบั มากคอ ช ลัวะ ปนกลมชาตพันธหนงทอาศัยอย นประ ทศ ทยมา ปน วลานาน ดยลัวะมถนฐาน ดมอย นตอนกลางของ หลมอน ด จน ชน ดยวกับมอญ ละ ขมร ดย ฉพาะท มองละวาประ ( มองลพบร นปจจบัน) ตอมาอพยพ ปทาง หนอจนตังถนฐานตามรมฝง มนา คงรัฐ ทย หญของพมา สวนพวกทอพยพมาทหลังตังถนฐานกระจายตามลมนาปง นประ ทศ ทย รยกวา วา ขด (หมายถงพวกทตกคาง อย บองหลงั ) สวนคน ทย รยกวา ลัวะ การ ดนทาง คลอนยายทอยอาศยั มาตลอด นประวตั ศาสตรทา หมปญหาการ ขาถงสญั ชาต2 นประ ทศ ทย พอจะจา นก คนลวั ะ3 ดยอาศยั ชชอทพวก ขา ช รยกตัว องสามารถ ยกออก ปน 4 กลม คอ คน \"ลัวะ\" ท อย นพนทจังหวัดนาน คน \"ละ วอะ\" อย น ขตพนทจงั หวดั ชยง หมกบั มฮองสอน ด กอา ภอ มสะ รยง คน ลัวะ ตงั บาน รอนอย รมฝง มนาปง จงั หวดั ชยง หม ด ก อา ภอหางดง ละคน \"ปลัง\" ทอยบร วณหวยนาขน ตาบล มฟาหลวง อา ภอ มจัน ชยงคาช ปท ดกชายคนหนงทกาลังวง ลน ลวบอกกับผมวา ยัง งผมจะส ส หลก ดสัญชาต ทย บานทมท ชยงรายก กลับ ป ม ด ม ตอนาคตทจะสรางขนทน ทานนั ตพอมา จอ ควด ม ดมงานทา ป ปน ดอน กคงหนักขน ปอก พรัช อาสาสมัครพฒั นาสังคม ละความมันคงของมนษยบอกวา คย จง ปยัง ขต ห ขามา หความชวย หลอ ขตกบอกวา คง ป ม ด ปน ครก มร ม ดมสัญชาต ทย ม ดมชอ นทะ บยนบานทน คงชวยอะ ร ม ด 4 ชน ดยวกับ รงงานจากประ ทศ พอนบานจากประ ทศ มยนมาร ลาว กัมพชา ละ วยดนามท ขามาทางาน นประ ทศ ทย มอตอง ผชญกับผลกระทบจาก ควด ดยท ม ดรับความชวย หลอหนวยงานของรัฐ นพนทพวก ขาอาศัยอย สมอนวาพวก ขา ม ดม ตัวตนทางกฎหมาย ละการ มอง น มองทพวก ขาอาศยั อย ว ปน รงงานชาวกัมพชาททางาน น รงงานนา ขงวัย 40 ป ท มาจากกัมพชา มอ 4 ปท ลวพรอมสาม ลกสาว ละ นองสาวอก 2 คน กอนหนาน ราทางานกันทกคน ตพอม รคระบาด งาน รงงานนา ขงท รา คยทาก มรับพวก ราทางานอก ฟนพ ลย ตอง ปหางานกอสรางทา อาทตยละ 2-3 วัน ด งนวนั ละ 350 บาท อามา ลยงคน 7 คน นบาน มนั ทบจะ มพอกน ตอนนพคางคา ชา บานมา 2 ดอน ลว คานา คา ฟ อยางตาก ดอนละพนั มรจะหา งนจาก หน ปจาย นองสาวกอยากกลบั ขมรนะ ตกกลับ ม ด ตตอ หกลับ ดพวก ราก มม งนอยด ปยม งน คร ขาก ม ห พราะ รา มมงาน ทา มม ครมาชวยพวก รา ลย หมอน ขา มชวย รงงานอยางพวก รา 5 ละ ตม รงงานชาวพมาท ขามาทางาน นประ ทศ ทยภาย ตขอตกลงระหวางรฐั บาล ทยกับ มยนมา ดยทางานรานรบั จัด ตะจน หงหนง หนาทหลักของตมคอคอย กบ ละกาง ตนทของ ตะจน กอน ควดระบาดงานกมทกวัน ลยครับ ราย ดกม ลยงด 1 สมั ภาษณ มอวันท 19 กรกฎาคม 2563 2 กฤษกฤษณา จรญวงศ. ความสมั พันธร์ ะหวา่ งกลุ่มชนลวั ะกบั เจา้ ผ้คู รองนครเชียงใหม.่ ศนยวจยั ละพฒั นา มหาวทยาลัยพายพั , 2542. 3 ฉววรรณ ประจวบ หมาะ ละคนอน . ปรศิ นาวงศาคณาญาติลัวะ. กรง ทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร, 2555. 4 สัมภาษณ มอวนั ท 19 กรกฎาคม 2563 5 สัมภาษณ มอวันท 26 กรกฎาคม 2563 127

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดับชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย ครอบครวั ด พอ ควดมาตอนนขาวสารจะกรอกหมอยงั มม ลยครับ ดท จานาย ขา จด ขา หทอยฟร ตพวก รา มมขาวสารอาหาร หง ลว งนทมก ชวนั ตอวัน ราหา ด พยงพอตอการ ชวันตอวันดังนัน มตองพดถง งน กบหรอกครับ ตมกลาวกบั รา มอถกถามถง รอง การบรหารจัดการชวต นชวง ควด-19 น งนทผม ชซอขาวปลากนตอนนกยมกบั พอน รงงานดวยกนั ททางานอยครับ กยงั ม พอนบางคนท จานาย ขายงั หทางาน อย ขาก อา งนมา บง หผม ละครอบครัวซออาหารกน กหวงั วาจะ ดทางานจะ ด อา งน ปคน พอน ว ดวยครบั พราะ พอนกนาจะ ดอดรอน หมอนกนั ตมกลาว ด จกับพ คน ทยท ด งน ยยวยาดวยครับ ก หนวาหลายคนกยงั ม ด หมอนกนั พวกผม ปน รงงานขามชาตก ม ดฝน ถงขนาดทรัฐบาล ทยจะตอง ยยวยาพวก รานะครับ ตกอยาก หรัฐบาล ทยม นวทางชวย หลอพวก ราทชดั จนบางครับ ตมกลาวทง ทาย6 ผคน หลาน ดนทางอพยพ ขามา นกรง ทพมหานคร ละปรมณฑล ทงั ปน ปตามกฎหมาย ละ ม ปน ปตามกฎหมาย มวา พวก ขาจะ ขามาทางาน ละอยอาศัยอย นพนทของ มองมา ปน วลานาน ตพวก ขากยงั ม ดมตัวตนทางกฎหมาย ละการ มองภาย น มองทพวก ขาอยอาศัย ซงการ มมตวั ตนทางกฎหมาย ด นปจจบนั ปนความทาทาย นการ ขาถงสทธการมสวนรวม น มองสาหรบั ทก คนทอาศัยอย น มอง (Right to the city, City for all) บทความนม ปาหมาย นการทบทวนการ ขาถงความชวย หลอจากหนวยของรัฐ นพนททกลมคน รรัฐ รสัญชาต รงงาน จากประ ทศ พอนบานทางาน ละอาศัยอย นสถานการณการ พรระบาดของ ค รนา วรัส 2019 นพนท ขตทววัฒนา ชาน มอง กรง ทพมหานคร ละอา ภอพทธมณฑลท ปนพนทปรมณฑลตอ นอง ระหวาง ดอน มษายนถง ดอนมถนายน 2563 ดย ช นวคด มอง นระบบ ลกท ศรษฐกจของ มอง ด ชอม ยงกับทนนยม ลกจนทา ห กดการอพยพยายถน ขามา น มอง สราง มองขนาด หญทมความ หลากหลายของผคน ละ นวคดสทธการมสวนรวม น มอง (Right to the city) ท สนอการ ปลยน ปลง มอง หกลับ ป หความสาคญั กบั คณภาพชวตของผอยอาศยั มากกวาผลประ ยชนทาง ศรษฐกจ ดยมขอ ต ยงทสาคัญ นบทความคอ สทธการมสวนรวม น มอง ม ด พจารณาถงการดารงอยของอานาจรฐั ทยังคงซอนทับพนทของ มองผานการ ชอานาจการจดั การสถานะทางกฎหมายของผคนทอยอาศยั น มอง ท ดจา นก ละกดกนั ออก ป นหลายสถานะตามกฎหมายททา ห มสามารถ ขาถงสทธการมสวนรวม น มอง ดอยาง ทา ทยม 2. มอง รัฐ ละคน น มอง มอง คอ ความพยายามท ปนผลสา รจมากทสดของมนษย นการทจะสราง ลกทพวก ขาอาศัยอยตามท จปรารถนา อยาง รกตาม ถา มอง ปน ลกทมนษยสรางขนมันกคอ ลกทมนษยนันจาตองถกผกตรง หอาศัยอยตอ ปทงั น การสราง มองจง ปนการ ทมนษยนนั ดสรางตน องขนมา หมนนั อง Park (1967, p.3 น ณฐั พล สงอรณ) นักสงั คมวทยา มอง มองจงถกมอง นฐานะทสงทผลจากการกระทาของมนษยทตองการบรรลส ปาหมายการ ปลยนสภาพ วดลอม หสอดคลอง กับความตองการสาหรับการดารงชวต นปจจบันคาวา มอง ปนคาทมนยามอยางหลากหลาย ตกตางกัน ป น ตละบรบทของ พนท หรอประ ทศ ละทังทางดานปรมาณ ละคณภาพ มวาจะ ปนขนาดของประชากร ความหนา นนของประชากร ระยะระหวาง พนทสงปลกสราง ประ ภทของกจกรรมทาง ศรษฐกจหลกั สถานภาพทางกฎหมาย ละการบรหาร ละลกั ษณะของความ ปน มอง ซง ม มคานยามท ปนมาตรฐานสากล อยาง รกตาม พนทท รยกวา มองนันมลักษณะพนฐานท ปนรวมกัน คอ การ ปนพนททมความ หนา นนของกจกรรม หรอ ครงสรางตาง ทมนษยสรางขนมากกวา มอ ปรยบ ทยบกบั พนทรอบ 7 ละ ปนศนยกลางทังปกครอง ของรัฐ ละ ศรษฐกจ สาธารณป ภค สาธารณปการ ตลาดงาน การคา ละบรการอตสาหกรรม ศลปวัฒนธรรมตาง 8 6 สมั ภาษณ มอวนั ท 26 กรกฎาคม 2563 7 ณัฐพล สงอรณ. สทิ ธทิ ี่จะอยใู่ นเมือง: ภาพสะท้อนการเคลอ่ื นไหวเพ่ือสทิ ธกิ ารอย่อู าศัยของชมุ ชนบางบัว [The Right to the City: The housing rights movement of BangbuaCommunity]. Journal of Architectural/Planning Research and Studies (JARS) 9, no.2 (2012): 1-22. 8 พชรลดั ดา พชรภกั ด. (2559). \"เมอื งศกึ ษาและกระบวนทศั นข์ องความร้เู ร่อื งเมือง (Urban Studies and Urban Paradigm of Urban Knowledge)/ Journal of Politics and Governance (JOPAG)\" วารสารการ มองการปกครอง ป ท 6 ฉบับท 2 มนาคม สงหาคม 2559 ธรรมาภบาล (Good Governance) 128

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม มอง กลาย ปนพนททางกายภาพทสัมพันธกับระบบ ศรษฐกจ ละระ บยบ ลก นฐานะประตทาง ขาของระบบทน ชง ภมศาสตร9 ขณะทวรรณกรรม กยวกบั มองสวน หญ ปนการนา สนอทฤษฎ มองทอยภาย นระบบระ บยบ ชงพนทภาย นประ ทศ ทงั ท มองควรถกมอง ป นมตของการพัฒนายค หม นฐานะศนยกลางการคา อตสาหกรรม ละการบรหารจัดการ ท ปนสวนหนงของการ พัฒนาการตลาด ละการสรางความ ปนปก ผนของชาต มองหลวงหลาย หงจะ ชอม ยงกบั มองหลักทอยตามภมภาคตาง ทตดตอ สมั พันธกนั พนท นอาณตั ดยรอบ (Hinterland)10 ทา ห ครงขายของ มอง ปนสงสนบั สนนสง สรมการบรณาการ ศรษฐกจภาย นรฐั มองกลาย ปาหมายของการอพยพยายถนจากชนบท ขาส มอง ละระหวาง มองกับ มอง ทา ห มองมความหลากหลาย ชอม ยงกับพนทอน มลักษณะของ มองสมัย หม ปน มองศนยการปกครองของชาตตาง พรอมกบั การ ปนศนยกลางการผลตของ ลก ทนนยม นฐานะ มองของ ลก (world cities) ททาหนาท ปนศนยกลางขนาดยอย นการควบคมการผลตของ ลก (global control) การกระจายตัวของกจกรรมทาง ศรษฐกจของทนนยม ลก นดน ดนตาง ทา ห กดความจา ปนตองขยายศนยกลางการควบคม ละการ จัดการ ทัง พอกระจายระบบการผลตออก ปทวั ลกพรอม กับการรวมศนยกลางการกากบั ละควบคมระบบการผลต อา วภาย น มอง ระบบ ลก มองระบบ ลกจะ ชอม ยง มองอน ขาดวยกันกับ มอง ละกจกรรมทาง ศรษฐกจ นพนท กล คยง จนกลาย ปนหนวย นการ กาหนดระบบการผลตทหลากหลาย ละท ตกกระจายออก ปสภมภาคสวนตาง ทม นว นมวาตอง ชทตงั หลาย หง ชอม ยงกนั ธรกจ บรการ ละธรกจธนาคาร ดรวมกนั สรางอปสงคตอการบรการผผลต ละศนยรวมการควบคมระดบั ลก ขาดวยกัน มอง นระดับ ลก หลานมบทบาทตอการศกษา ลกาภวัตน ชน นวคด \" มอง นระบบ ลก (Global Cities)\" ดยจัดวาง มอง ลง นระบบ ศรษฐกจทนนยม ลกทการ คลอนยาย งนตรา ขาวสาร ละผคน กดขนอยางกวางขวาง ละ ชอม ยง มอง หญ ขาดวยกนั ละ ด คลอนยายหนวยการว คราะหขามจากระบบรัฐชาต/ระบบระหวางรัฐ ปนการจัดระบบระ บยบทางพนททางสังคม หมท กดขน ภาย ต ลกาภวตั นบนฐาน ครงขาย มองระบบ ลก ละ พอ ยก ยะความ ตกตางของความ ปนสากลท ม ดดารงอยภาย นกรอบรัฐชาต/ ระบบขามรฐั ชาต ซง ดยก มองอยาง ชน มหานครนวยอรก ลอนดอน ละ ต กยว ท ปนตวั ทนของ มองระบบ ลกทมการ ปลยนผานท ทางพนทผานการกอราง ละจัดวาง ครงสราง ชงสถาบัน ว นรป บบ ชงพนทของ ลกาภวตั นทาง ศรษฐกจทคขนานกัน คอ การพยายาม กระจายกจกรรมทาง ศรษฐกจ ปตามพนทสวนตาง ของ ลก ขณะ ดยวกันกสรางการจดั การกจกรรม ศรษฐกจ บบบรณาการ นพนท ทัวทัง ลก การผลตขามชาตจง ปน รอง กยวกับการ ตกตวั ของกจกรรมทาง ศรษฐกจออก ปมากมายขาม ลก หรอ ชอมตอกัน ปนหวง ซ มอง นระบบ ลก ดสราง ปลยน ปลงระ บยบสังคม ละวฒั นธรรมของ มอง ละชายขอบของ มอง สรางงานบรการการผลต ทสรางราย ดสงขนมา หม การจดั การการลงทน วจัย ละพัฒนา บรหารจดั การ ละงานบคคล ฯลฯ ตอกดานหนงก กดกลมผมราย ด นอยททางานดวยการ ชทักษะนอย ด ก สมยน คนทาความสะอาด รักษาความปลอดภัย งานบรการบคคล ละอน กลมของ คนทางานราย ดนอย รงงานบรการราคาถก ละคนงาน นอตสาหกรรม กลาย ปน ปาหมายของผอพยพมาจากพนทอน จากประ ทศ ลกทสาม พอ ขามาทางานท ม ปนทางการ หรออาจ ปนงานนอกระบบ งานท มคอยมความมันคง ละ ดรับประ ยชนตอบ ทนนอย การหลัง หลของ รงงานถอ ปนสวนหนงของกระบวนการพฒั นาการ งน ละการหมน วยนทนระดับ ลก ดังนัน ลกของความ ตกตาง ทงั หลายจงถกนามา สดง ห หน ด น มองระบบ ลก ดงั นัน ราจะ หนการรวมตัวกนั อยางหนา นนของกลม รงงานขามชาตหญงชาย ละ ชาตพันธ น มองระบบ ลก หลาน ซงพวก ขาตองอย ละทางาน บบ ม ปนทางการ น มอง หญชันนาของ ลก ละอาจรวมถง กรง ทพมหานคร นฐานะ มองมหานคร นระดบั ภมภาค กรง ทพมหานคร ละ ขตปรมณฑล ด ชอม ยงตน อง ขากับระบบทนนยม ลก มวาจะ ม ดมฐานะ ปน มองชันนาของ ระบบ ลก ตก ปน มองของระบบ ลก นระดับภมภาคททา หกรง ทพมหานครกลาย ปน ปาหมายของผคน ทังท ปนคนทอยอาศัย ภาย นประ ทศ ทย ตรวม ปถงผคน นประ ทศ พอนบาน นฐานะ รงงานราย ดนอย นภาคการผลตท กดขนมา พอสนับสนนการผลต ของระบบทนนยม ลก ดยตรง ละท กดขน พอ หบรการกจกรรมทางออมของระบบทนนยมผลต หดา นน ป ดอยางราบรน มวาการ 9 ณัฐวฒ อัศว กวทวงศ ขวญั พร บนนาค ละ นภสั วัฒ นภาส. \"ความเหลื่อมล้าในเมืองมหานคร: บทปรทิ รรศนค์ วามรใู้ นบรบิ ทประเทศไทย\" [Urban inequality in megaurban region: The synoptic review from Thai’s context] Built Environment Inquiry รัฐประหาร พนท พล มอง Journal Faculty of Architecture Khon Kaen University 17, no.12 (Jul. -Dec. 2018): 157-178. (in Thai) 10 Robinson, W. I. Saskia Sassen and the sociology of globalization: A critical appraisal, (2009). 129

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย ตบ ต นภาคการผลต หลานจะสอดคลองกบั ปาน ยบายการพัฒนาของรฐั ตรัฐก ม ดสนบั สนนการอพยพ ดนทาง ขามาทางาน นภาค การผลตของผคนจากประ ทศ พอนบาน นชวงตนพวก ขาจงกลาย ปน รงงานยายถนจากประ ทศ พอนบานผดกฎหมายทดารงอย น มองอยาง รตวั ตน มองกลาย ปนพนททซงทนนยม ลก สวงหาผลผลตสวน กนจาก รงงาน ผคนทอย นประ ทศท มองตังอย ละผคน จากประ ทศ พอนบาน การ สวงประ ยชนจากผคนทท ขามาทางาน ละอยอาศัย น มอง ดย ม ดคานงถงคณภาพชวตของผอยอาศัยกาย ปน ปญหา ผคนท ขามา น มอง ผชญกบั ปญหามากขน รอย ทงั ทอยอาศัยท ม หมาะสม การ ดนทางทยาวนานมากขน พนทสาธารณะท นอยลง ทา ห นวคดสทธการมสวนรวม น มอง (the Right to the City) ดรบั ความสน จมากขน พอ หกลับมาสน จการพัฒนาคณภาพ ชวตของผอยอาศัยทกคนทอยภาย น มอง นวคดสทธการมสวนรวม น มอง11 ดรับความสน จมากขน กอนทจะ พรขยาย ปส วดวงผ กาหนดน ยบาย ตกระนัน นวคดนก นนถงสทธการมสวนรวม น มอง นการมทอยอาศัย การ ชพนทสาธารณะ ละ ม ดกลับมาสน จ วาม ครทอยอาศยั น มองบาง รงงานจากประ ทศ พอนบาน คน รรฐั รสัญชาตทอยอาศยั น มอง มวาจะถกรวมอย นระบบ ศรษฐกจ ทนนยม ลก ตกถกกดกันออก ปนอกพนททางกฎหมาย ปนการกดกนั ทอยภาย นของรัฐ (Agamben) ซงนา ปสความจา ปนพนฐาน ของ มองวา มองควร ปนของทกคนทอยอาศัย น มอง ดย มกดกัน (City for All) กอนทจะพจารณาวาสทธการมสวนรวม น มองทถก นา สนอ ละ ดรบั ความสน จมากอนวาควร ปนอยาง ร สทธทจะมสวนรวม น มอง (The right to the city) ตงั อยบนพนฐานหลกั การสองประการ12 คอ หนง ผอยอาศยั น มอง ควรมสทธ นการกาหนดวถชวตของ มองทกระทบกับพวก ขา ละสอง การกาหนดความ ปน ปของ มอง มควรจะตัดสนบนฐานของ มลคากา ร ทานัน หากควรตระหนกั ถงคณคา นดานประ ยชน ชสอย พอตอบสนองตอความตองการของคน มอง นภาพกวาง ตขณะท การนา นวคดสทธการมสวนรวม น มอง ปลง ปน หมการรบั รองตามกฎหมายนนั ยังคง มชดั จน ยัง มมรากฐานความ ปน สทธ ท ม หนัก นน นทางกฎหมาย หากสทธทางกฎหมาย ปนสทธท กดขนภาย นรัฐภายหลังทชวต ดรับสถานะการ ปนสวนหนงของรัฐ13 (Agamben) สทธ ท ดจา นกความ ตกตางระหวางความ ปนพล มองของรัฐท ยกออกจากชวตท ม ด ปนพล องของรัฐ สทธการมสวนรวม น มอง น ความหมายนจงผกขาดอยกับพล มองของรัฐ ม ดรวม ปถงทกคนทอยอาศัย มองซง ม ด ปนพล มองของรัฐท มองตังอย ซงนา ปส ประ ดนทยัง ปนความทาทาย นการผลักดันสทธการมสวนรวม น มองตอ นองคอการรับรองสถานะของผคน น มอง มอรัฐ ดจา นก ละรับรองผคนท ม ด ปนพล มองของรฐั วอยางหลากหลาย ละ ปน ปบนพนฐานความกังวลถงความมันคงของรฐั ปนหลกั 2.1 กรง ทพมห นคร ล ปรมณฑล ล ก รจดก รผคน น ม ง กรง ทพมหานคร ละปรมณฑล ปน มองขนาด หญทสด นประ ทศ ทย ฉพาะกรง ทพมหานครกมประชากรตามฐานขอมล ทะ บยนราษฎรมากทสด นประ ทศจานวน 5,666,264 คน ดยมราษฎรท มมสัญชาต ทยจานวน 109,633 คน ละหากรวม รงงาน อพยพยายถนจากประ ทศ พอนบาน 3 สัญชาต ประกอบดวย มยนมา ลาว ละกัมพชา ทขนทะ บยนอย น ขตพนทกรง ทพมหานคร อก 426,421 คน กทา หประชากร ฉพาะ นกรง ทพมหานครท ม ดมสัญชาต ทยมมากถง 10% ดยทยงั ม ดรวมถงประชากรท ม ด ขามาถกตองตามกฎหมายทังท ปนคน ทยท ม ดยายทะ บยนบาน ขามาอย นกรง ทพ ปนคน รรฐั รสัญชาตทยัง ม ดสามารถยายชอ ขาทะ บยนบาน นกรง ทพ หรอ ปนคนจากประ ทศ พอนบานท ขามาทางานอยางผดกฎหมาย ซงกลมคน หลาน ปนกลมท มจะอย อาศัย นกรง ทพ ละปรมณฑล ตก ม ดมตวั ตนทางกฎหมาย ด นกรง ทพ ละปรมณฑล คน รรัฐ รสัญชาต ชน ชยงคา ท ขามาอาศัยอย นยานชาน มองตะวันตกของกรง ทพมหานคร จากอา ภอหนง น จังหวัด ชยงราย ดยลงตามมาหลังจากทมญาตลงมากอนก กอบ 30 ป ท ดนทาง ขามาทางาน นกรง ทพมหานคร ละกอยอาศัย น พนท ตอนนกนาจะมถงหลายรอยคน รวมถง ว รงงานชาวกมั พชาททางาน น รงงานนา ขงวยั 40 ป ละ ตม รงงานชาวพมาท ขามา ทางาน นประ ทศ ทยภาย ตขอตกลงระหวางรัฐบาล ทยกับ มยนมา ดยทางานรานรับจัด ตะจน หงหนง ด ผชญผลกระทบจากการ 11 Harvey, David. The right to the city. International journal of urban and regional research 27, no.4 (2003): 939-941 12 Visetpricha, B. สทธทจะมสวนรวม น มอง. CMU Journal of Law and Social Sciences, 12(2), (2019) 85-122. 13 Agamben, G. Beyond human rights. Journal, no. l, 1, (1943), 77. 130

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม พรระบาด ควด ละมาตรการปด มองท มตางกบั ผคนทอาศัยรวมอย น มอง ดยวกนั ตความ ตกตางกคอการ ม ดรบั ความชวย หลอ จากหนวยงานรัฐทองถน ตอยาง ด พวก ขาบอก หมอนกันวา จาหนาทท ขามาชวยคน ทย บอกวาพวก ขา มมชอ นทะ บยนบาน มสามารถกันงบลงมา ชวย หลอ ด สะทอน ห หนถงปญหาการจัดการสถานะบคคล การจัดทาทะ บยนราษฎร ละการนาฐานขอมลทะ บยนราษฎร ป ช ทางาน นระดับพนทของหนวยงานทองถน ท มจะมสถานะทางกฎหมายภาย นรัฐ ตกถกจา นก ละกดกัน หอยภายนอกพนทปกต ของรฐั นองจากความมนั คงของรฐั ปนสาคัญ 2.2 ก รจดก รสถ น ผคนบนพนฐ นคว มมนคงข งรฐ การจดั การสถานะบคคล การจดั ทาทะ บยนราษฎรทผานมาถก ช นฐานะ ครองมอ นการรักษาความมันคงของรัฐ มากกวา การจดั บรการ หกบั บคคลทอยอาศยั ภาย นประ ทศ มวาพระราชบัญญัตการทะ บยนราษฎร (ฉบับท 2) พ.ศ. 2551 จะมความพยายาม ทา หทกคนสามารถ ขาถง อกสาร สดงตน ตภาย ต นวน ยบายทคานงถงความมันคงตาม นวทางยทธศาสตรการจัดการปญหาผ หลบหน ขา มอง ละการรวมศนย นการจัดการสถานะบคคล ละทะ บยนราษฎร วทรัฐราชการ นสวนกลางทา หผอยอาศัย น มอง ม ดมสถานะตัวตนภาย น มองทพวก ขาอยอาศัย ขณะท มองทพวก ขาอาศัยอยก มสามารถชวยอะ ร ด นสถานการณวกฤต ทังคน รรัฐ รสัญชาตชาวลัวะ ละ รงงานจากประ ทศ พอนบาน ปนกลมคนทรัฐบาล ทยจา นกออก ปน 4 กลม ตาม ยทธศาสตร กปญหาผหลบหน ขา มองทังระบบ พ.ศ. 2555 ทประกอบดวย กลม รก ปนกลมทอพยพ ขามานาน ละกลับประ ทศ ตนทาง ม ด ซง ปนชนกลมนอย กลมชาตพันธตาง ท ดรับการสารวจจัดทาทะ บยนประวัต ว ลว ตอยระหวางการตรวจสอบ ทะ บยนประวัต ละความถกตองของตัวบคคล พอพจารณากาหนดสถานะ ห ปนคนตางดาว ขา มอง ดยชอบดวยกฎหมาย หรอ ห ดรับสัญชาต ทยภาย ตกฎหมาย ละหลัก กณฑทกาหนดมตคณะรฐั มนตร มอวนั ท 18 มกราคม 2548, วันท 20 กมภาพันธ 2550 ละ วนั ท 3 พฤศจกายน 2552 ละคัดกรองบคคล พอดา นนการ ดยมกระทรวงมหาด ทย ปนหนวยงานรบั ผดชอบหลัก ละยงั คงถกจากัด สทธ นการ ดนทาง ภาย นพนทควบคม นระดบั จังหวดั การ ดนทางออกนอกพนท ห ปน ปตามประกาศกระทรวงมหาด ทย กลมทสอง ปนกลมทมความจา ปนทาง ศรษฐกจ ด ก รงงานตางดาวหลบหน ขา มอง 3 สัญชาต (พมา ลาว ละกัมพชา) ซงจะมการสนบั สนน ห รงงานจากประ ทศ พอนบานทตองการ ขามาทางาน นประ ทศ หดา นนการตามกฎหมาย ละขอตกลงระหวาง ประ ทศ ทยกับประ ทศ พอนบาน ห ด ดยมกระทรวง รงงาน ปนผรบั ผดชอบ กลมทสาม ปนกลมทมปญหาความมนั คง ฉพาะ ด ก ผหนภัยการสรบจากพมา ผหลบหน ขา มองชาว รฮงยา ชาว กาหล หนอ จะอานวยความสะดวก ห ดนทางกลับ ประ ทศตนทาง มอสถานการณ อออานวยหรอพจารณาสง ปประ ทศทสาม ดยรวมมอกับ องคกรระหวางประ ทศ ลว ตกรณ มสานักงานสภาความมนั คง หงชาตรบั ผดชอบ ละ กลมผหลบหน ขา มองอน ซง ขามาอยางถกตองหรอ ขามา ดยการปลอม ปลง อกสาร ดนทาง ลว มกลับออก ป รวมถงกลมท รยกวาผลภยั น มอง ทมสานกั งานตารวจ หงชาตรบั ผดชอบ ซงรัฐบาล หนวาปญหา หลานจะนามาซงผลกระทบตอความสงบ รยบรอย ชอ สยง กยรตภม ละความมันคงของประ ทศ จงกาหนด นวทางจัดการ ดยคานงถงผลประ ยชน หงชาตภาย ตความสมดลทัง นดาน ศรษฐกจ ความมันคง ละสทธมนษยชน ต จนถงปจจบันการดา นนการตามยทธศาสตรฯ กยัง ม ดประสบความสา รจตาม ปาหมายทงั นกลม รกท ปนกลมทอพยพ ขามานาน ม สามารถกลับตนทาง ละกลมทสองทมความสาคัญตอ ศรษฐกจ ขณะทกลมทสาม ละกลมทสนันยังคง มม นวทางทชัด จน นอก หนอ ปจากการดา นนการตามกฎหมายทมอย ซงหมายถงการยงั มสามารถ ขาถงสถานะทางกฎหมาย ด นการสารวจ ละจัดทาประวัตคนตางดาว ดยกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย มบคคลทอยทหนงตามยทธศาสตรฯ ท ปนชนกลมนอย กลมชาตพันธ (บคคลทม ลข 6 กลม 50-72 ละ ลข 0 กลม 89) ละบตรท กด นประ ทศ ทย ( ลข 0 ละ ลข 7) จานวน 479,284 คน ละบคคลทอย นกลมทสองตามยทธศาสตร ฯ รงงานตางดาว ละบตรท กด นประ ทศ ทย (บคคลทม ลข 00) ละบตรท กด น ทย ( ลข 00) จานวน 1,456,296 คน14 14 การจดั การสถานะบคคล ขาถง มอ 12 ตลาคม 2563 https://www.bora.dopa.go.th/images/snbt/str/book/describe/ /Status% of% person.pdf 131

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย นการดา นนการจัดการ ก ขปญหากลมคนตางดาวท ขามา ปน วลานาน มสามารถกลับประ ทศตนทาง ด ละการ ดน ทาง ขามาของ รงงานตางดาวจากประ ทศ พอนบาน 3 ประ ทศ รมจากการพจารณาการ ดนทาง ขาออก ปน ปตาม พ.ร.บ.คน ขา มอง 2522 หรอ ม กรณท มมหลักฐาน กพจารณาวา ปนกลมทคณะรัฐมนตรมการ ชอานาจตามมาตรา 17 ทกาหนดอานาจอนญาต หคน ตางดาวผ ด ขามาอย นราชอาณาจกั รภาย ต งอน ด หรอจะยก วน มจา ปนตองปฏบัตตามกฎหมายคน ขา มอง นกรณ ด ก ด มอ ดรับสถานะการ ปนคนตางดาว ขา มองตามกฎหมาย ลว จงดา นนการตาม พ.ร.บ. ทะ บยนราษฎรฯ มาตรา 38 ท กาหนด ห นายทะ บยนอา ภอหรอนายทะ บยนทองถนจดั ทาทะ บยนบานสาหรับคนซง มมสัญชาต ทยท ดรับอนญาต หอาศัยอย น ราชอาณาจกั ร ปนการชัวคราว ละคนซง มมสัญชาต ทยท ดรับการผอนผนั หอาศัยอย นราชอาณาจักร ปนกรณพ ศษ ฉพาะรายตาม กฎหมายวาดวยคน ขา มอง ตามทรัฐมนตรกาหนด ละบตรของบคคลดังกลาวท กด นราชอาณาจักร... รวมถง นวรรคสอง ห ผอานวยการทะ บยนกลางจัดทาทะ บยนประวัตสาหรับคนซง มมสัญชาต ทยอนนอกจากทบัญญัต วตามวรรคหนงตามทรัฐมนตร กาหนด ดงั นนั กระทรวงมหาด ทยจงกลาย ปนหนวยงานรับผดชอบหลกั นการดา นนการจัดทาบตั รประจาตวั คนซง มมสัญชาต ทย ตามยทธศาสตรการจัดการปญหาสถานะ ละสทธของบคคลซงคณะรัฐมนตร หนชอบ มอวันท 18 มกราคม 2548 ดมการ บงกลม บคคลท ปนกลม ปาหมายตามยทธศาสตรออก ปน 6 กลม ต รยก นภาพรวมวา กลมบคคลท มมสถานะทางทะ บยน ซงตอมาถก จา นก ปนกลมคนตางดาวท ขามา นประ ทศ ปน วลานาน ต มสามารถกลับตนทาง ดตามยทธศาสตรฯ บคคล นกลมนสวนหนง ปน คนตางดาว ตสวนหนงทสถานะยัง มชัด จนวา ปนคน ทยหรอคนตางดาว ชน กลม ดกนกั รยนทบดามารดา ม ด จงการ กด กลมคน รราก หงาท มอาจสบ สาะ สวงหาหลกั ฐาน พอพสจนชวประวัตของตน อง ปนตน ดยกรมการปกครอง ดออกระ บยบสานกั ทะ บยน กลางวาดวยการสารวจ ละจัดทาทะ บยนสาหรับคนซง มมสถานะทางทะ บยน พ.ศ. 2548 ซงภาย ตระ บยบฉบับน ดกาหนดบัตร ประจาตัวคนซง มมสถานะทางทะ บยน ปนบตั รพลาสตกทม ถบ ม หลก ดานหนา ปนสขาว ดานหลงั ปนสชมพ กาหนดอายของคนท จะทาบัตรตัง ต 1 ขวบขน ป ละ หบัตรมอายการ ช 10 ป จง ปนชอ รยกทัว ปวา \"บตั ร 10 ป\" มการ ก ข พม ตมพระราชบัญญตั การทะ บยนราษฎร พ.ศ. 2534 ดยพระราชบญั ญตั การทะ บยนราษฎร (ฉบับท 2) พ.ศ. 2551 ทกาหนด หมการจดั ทาบตั รประจาตัวคนซง มมสญั ชาต ทย ซงทา หกระทรวงมหาด ทย ดออกกฎกระทรวงกาหนด หคนซง มม สัญชาต ทยปฏบัต กยวกบั การทะ บยนราษฎร ละกาหนดอัตราคาธรรม นยม พ.ศ. 2551 ดยมการบญั ญัตถงการจดั ทาบัตรประจาตวั คนซง มมสญั ชาต ทยกาหนดอายของคนทจะทาบัตรตัง ต 5 ปขน ป ต ม กน 70 ป บัตรมอายการ ช 10 ป สวนบตั รประจาตัวคนซง มมสญั ชาต ทยทนายทะ บยนออก หกอนทจะมกฎกระทรวง หยังคง ช ดตอ ป ขณะททะ บยนบาน นประ ทศม ทยม 2 ประ ภท คอ 1. ทะ บยนบาน (ท.ร.14) ชลงรายการของคนทมสญั ชาต ทย ละคน ตางดาวทม บสาคัญประจาตัวคนตางดาว ทานัน ละ 2. ทะ บยนบาน (ท.ร.13) ท ชสาหรับลงรายการของคนท ขา มอง ดยชอบดวย กฎหมาย ตอย นลักษณะชัวคราว หรอ ขา มอง ดย มชอบดวยกฎหมายตามกฎหมายวาดวยคน ขา มอง15 คนตางชาตทอาศัยอย น ประ ทศ ทยอยางถกตองตามกฎหมาย ละมหนังสอ ดนทาง ขาประ ทศ ทยซงระยะ วลาการอนญาต หอย นประ ทศ ทยยัง มสนสด สามารถขอทะ บยนบาน ด ดยการ พมชอ ขา ป นทะ บยนบานของ จาบาน ดย จาบาน ป จงตอสานักทะ บยนตามภมลา นาทบาน ตงั อย รวมถงบคคลท มมสถานะทางทะ บยน16 ฉะนัน นปจจบันจะมคนตางดาว 2 กลมทสามารถขอมบตั รประจาตัวคนซง มมสัญชาต ทย ด ก คนตางดาวทมถนทอย ถาวร นประ ทศ ทย (ม บสาคญั ถนทอยหรอม บสาคัญประจาตัวคนตางดาว มชออย นทะ บยนบาน ท.ร.14 17 ละคนตางดาวท ดรับ ผอนผัน หอาศยั อย นประ ทศ ทย ปนกรณพ ศษ ชน ชนกลมนอย รงงานตางดาวสัญชาตพมา ลาว ละกัมพชา (มชออย นทะ บยน 15 ขอท 44 นระ บยบสานกั ทะ บยนกลางวาดวยการจดั ทาทะ บยนราษฎร พ.ศ.2535 ก ข พม ตมถง (ฉบับท 5) พ.ศ.2551 16 ระ บยบสานกั ทะ บยนกลาง วาดวยการจัดทาทะ บยนประวตั สาหรบั บคคลท มมสถานะทางทะ บยน พ.ศ.2562 17 ทะ บยนบาน (ท.ร.14) ชสาหรบั ลงรายการของคนทมสัญชาต ทย ละคนตางดาว ทม บสาคัญ ประจาตวั คนตางดาว 132

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม บาน ท.ร.1318 หรอทะ บยนประวตั ท.ร.38 ซงจะมลกั ษณะ ปนบตั รพลาสตกทมสชมพทังดานหนา ละดานหลัง ละกลมทสองสาหรบั กลมท มมสถานะทางทะ บยน ซงมลักษณะ ปน บตั รพลาสตกทดานหนา ปนสขาว ดานหลัง ปนสชมพ ภาย ต นวน ยบายตามยทธศาสตรฯ นปจจบัน กลมคนท มมสัญชาต ทยทอยอาศัย น มองท ม ดมสัญชาตจะสามารถ ขาถงการจัดทาประวัต ละ อกสารประจาตัวตามกฎหมายทะ บยนราษฎรสองกลม ประกอบดวยกลมท ขามา นประ ทศ ทย ปน วลานาน มสามารถกลบั ประ ทศตนทาง ด ละกลม รงงานจากประ ทศ พอนบาน ขณะทจะยงั อกสองกลมทยงั มสามารถ ขาถงอยาง นอยสองกลม คอ กลมทมประ ดนความมนั คงพ ศษ ละกลมทหลบหน ขา มองอน 2.3 ง นท บยนร ษฎรภ ย ตก รก กบข งรฐร ชก รสวนกล ง การจดั ทาทะ บยนราษฎร ปนหนาทของกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย ละยัง ปนประ ดนทยังพจารณาวา ปนสวน หนงของความมันคง มากกวาการบรหารจัดการ มอง มวาตอมาจะมการถาย อนภารกจ ปยงั สานักงานทะ บยนกรง ทพมหานคร ละ องคการบรหารสวนทองถนอน นภายหลังมากขน ตการ พมชอสาหรับคน มมสัญชาต ทยท ดรบั อนญาต หอยราชอาณาจกั ร ปนการ ชัวคราว ละคนซง มมสัญชาต ทยท ดรบั การผอนผนั หอาศยั อย นราชอาศัย ปนกรณพ ศษ ฉพาะรายตามกฎหมายวาดวยคน ขา มอง ตามทรัฐมนตรกาหนด ละบตรของบคคลดังกลาวท กด นราชอาณาจักร19 กยัง ปน ปตามกฎหมาย ละน ยบายของรัฐบาล ดยมการ กาหนดวธการท ตกตาง ปจากคนสัญชาต ทย ละ ม ดคานงถงการมตัวตนตามถนทอยอาศัยของพวก ขา ผอยอาศยั น มองท ม ดมสัญชาต ทย ม พยงคนตางดาวท ขา มอง ดยชอบตามกฎหมาย (ถอหนงั สอ ดนทางตางประ ทศ) ทานันทสามารถรองขอ พมชอ ละรายการ นทะ บยนบาน ต รงงานตางชาต 3 สัญชาต คน รรัฐ รสัญชาต พยงจะ ดรับการจดั ทา ทะ บยนประวัต ทานัน มสามารถขอ พมชอ ละรายการ นทะ บยนบาน ด การนับจานวนประชากรทอยอาศัยตามทะ บยนจง ม สามารถนบั รวมจานวนบคคลทอยอาศัย ดจรง นอก หนอ ปจาก งอน ขทมคนจานวนนง มประสงคจะขอ พมชอ ละรายการ นทะ บยน นการพจารณา ผนการกระจายอานาจฯ20 กรมการปกครอง ด ห หตผลทจะ มถาย อนงานทะ บยนราษฎร หกับทองถน ดวย หตผลวา ปน รองความมันคงของชาต ดย ฉพาะ รอง รงงานขามชาตทจะ ห ดสญั ชาต ทย นอก หนอ ปจากการ มรับ จงการ กด จงการตายของประชาชนทอยตางทองท รวมถงยังกาหนด งอน ขความพรอมขององคการปกครองสวนทองถนทจะตัง ปนสานักงาน ทะ บยนทองถนทตองม ชน มจานวนราษฎรตามหลักฐานทะ บยนราษฎร มนอยกวา 7,500 คน มระยะหางจากสานักงานทะ บยน ทองถนทมระบบคอมพว ตอรออน ลน มนอยกวา 10 ก ล มตร มราย ดจรงท มรวม งนอดหนนตงั ต 15 ลานบาท มอาคารสานกั งานท มพนท พยงพอ หมาะสม ละ ขง รง พยงพอทจะ หบรการประชาชน ดยมหนงั สอรับรองจากวศกรหรอนายชาง ยธา ซงตอมาทประชมอนกรรมการ ฉพาะกจ พอบรหาร ผนการกระจายอานาจฯ (ฉบบั ท 2) มมต หถาย อนงานทะ บยนราษฎร หกับ อปท. พออานวยความสะดวก หกับประชาชน ดย หกรมการปกครองควบคมศนยขอมลดานทะ บยนราษฎร ละกาหนด มาตรการปองกัน ละมาตรการตรวจสอบความถกตองของงานทะ บยนราษฎร กาหนด กณฑมาตรฐาน ละตดตามประ มนผล รวมถง หนชอบ งอน ขทกรมการปกครอง สนอมา 18 ทะ บยนบาน (ท.ร.13) ชลงรายการของคนตางดาวท ขา มอง ดยชอบดวยกฎหมาย ตอย น ลักษณะชวั คราว หรอ ขา มอง ดยมชอบดวยกฎหมายตามกฎหมายวา ดวยคน ขา มอง 19 พระราชบัญญัตการทะ บยนราษฎร พ.ศ.2534 ก ข พม ตม ฉบับท 2 พ.ศ.2551 มาตรา 38 วรรคสอง ปนบทบัญญตั กฎหมายวาดวยการ ก ขปญหาคน รรฐั (บคคลตกหลนจากทะ บยนราษฎร) ทอาศัยอยจรง นประ ทศ ทย ดยกฎหมาย ดบัญญัต ววา \" หนายทะ บยนอา ภอหรอนายทะ บยนทองถนจัดทาทะ บยนบานสาหรบั คนซง มมสญั ชาต ทยท ดรบั อนญาต หอาศัยอย นราชอาณาจักร ปนการชวั คราว ละคนซง มมสญั ชาต ทยท ดรบั การผอนผนั หอาศยั อย นราชอาณาจักร ปนกรณพ ศษ ฉพาะราย ตามกฎหมายวาดวยคน ขา มอง ตามทรัฐมนตรประกาศกาหนด ละบตรของบคคลดงั กลาวท กด นราชอาณาจกั ร นกรณผมรายการ นทะ บยนบานพนจากการ ดรบั อนญาตหรอผอนผนั ห อาศัยอย นราชอาณาจกั ร หนาย ทะ บยนจาหนายรายการทะ บยนของผนัน ดย รว หผอานวยการทะ บยนกลางจัด หมทะ บยนประวตั สาหรับคนซง มมสญั ชาต ทยอนนอกจากทบัญญตั วตามวรรคหนงตามทรฐั มนตรประกาศกาหนด รายการ ละการบนั ทกรายการตามวรรคหนง ละวรรคสอง ห ปน ปตามระ บยบทผอานวยการทะ บยนกลางกาหนด\" 20 รายงานการประชม คณะกรรมการกระจายอานาจ ห กปกครองสวนทองถน ครังท 2/2554 วนั ศกรท 11 มนาคม 2554 หองประชม 501 ชนั 5 ตกบัญชาการ ทา นยบรัฐบาล 133

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย \"งานทะเบียนราษฎร กรณีเพ่ิมชื่อบุคคลในทะเบียนบ้านเกี่ยวเน่ืองกับเร่ืองของการอนุญาตให้ใครก็ตามเข้ามาเปนคนไทย และการแก้ไขช่องรายการสัญชาติ ในระเบียบวิธีกระทรวงมหาดไทยขอสงวนอ้านาจในส่วนนีไว้ ถ้าเปนเหตุปกติ เช่น มีสูติบัตรเกิดท่ี โรงพยาบาลมหี ลักฐานวา่ เปนคนไทย ดา้ เนนิ การตามกระบวนการปกติกส็ มควรโอนใหท้ ้องถ่ิน\" นายว ชยร ชวลต ปลัดกระทรวงมหาด ทย สดงความคด หน นการประชมคณะกรรมการกระจายอานาจ ห กปกครองสวนทองถน ครังท 2/2554 วันศกรท 11 มนาคม 2554 หองประชม 501 ชัน 5 ตกบัญชาการ ทา นยบรฐั บาล นวคดการ นการจัดทา บยนราษฎร ของกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย ยังคง ม ปลยน ปลงท หนวา \"งานบริการ งานทะเบยี นราษฎร ทะเบยี นบตั รประจา้ ตวั ประชาชน และงานทะเบียนอ่ืน ๆ อกี 13 ประเภท ถอื เปนภารกิจหลักท่ีสา้ คญั ยิ่งของกรมการ ปกครอง ซงึ่ ปจั จบุ นั ไดน้ ้าระบบคอมพวิ เตอรม์ าใหบ้ รกิ ารเตม็ ระบบทา้ ให้ประชาชนไดร้ บั ความสะดวกในการรบั บริการ และการปฏิบัตงิ าน ของเจ้าหนา้ ทีผ่ ใู้ ห้บรกิ าร แต่ในด้านหนึง่ งานดงั กลา่ วมผี ลกระทบตอ่ ความม่นั คงของชาตดิ ้วยจึงต้องกระทา้ ด้วยความรอบคอบ รัดกุม ในอนาคตควรพจิ ารณาแยกงานดา้ นความม่นั คงกบั งานที่เปนงานให้บริการอยา่ งแท้จรงิ ออก จากนนั เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสะดวก ต่อการจัดระบบให้บริการย่งิ ขึน ..... ส้าหรับงานทะเบียนท่ีมีผลต่อความม่ันคง เช่น งานด้านสัญชาติ การแจ้งเกดิ แจ้งตาย การท้าบตั ร ประจ้าตัวประชาชนครังแรก การเพ่ิมชื่อในทะเบยี นบ้าน หรือกรณีอ่ืน ๆ ท่ีมีความสุ่มเสี่ยงต่อการทุจริตและเปนภัยต่อความมั่นคงของ ชาติ ยังต้องให้เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองด้าเนนิ การตรวจสอบ คัดกรองและรับรองบุคคลมากอ่ นแล้วจึงส่งต่อให้หน่วยบริการออกหลกั ฐาน ต่อไป รายงานว คราะหงบประมาณรายจายประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2563 กระทรวงมหาด ทย หนา 31 การดา นนการทะ บยนราษฎร ปน ปตามพระราชบัญญตั การทะ บยนราษฎร พ.ศ.2534 ก ข พม ตม (ฉบบั ท 2) พ.ศ. 2551 ดยม มาตรา 8 ภาย ตบงั คบั มาตรา 8/1 กาหนด หมสานักทะ บยนตามพระราชบญั ญตั น ประกอบดวย สานกั ทะ บยนกลาง สานกั งาน ทะ บยนกรง ทพมหานคร สานกั งานทะ บยนจังหวัด สานักงานทะ บยนอา ภอ ละสานักงานทะ บยนทองถน21 นายทะ บยนทองถนมหนาทหลกั นการรบั ผดชอบ ละควบคมการปฏบตั งาน การทะ บยนราษฎร น ขตปกครองทองถนนนั ซงนายทะ บยนทองถนอาจมอบอานาจ หผชวยนายทะ บยนทองถน รองปลดั ทศบาล ผชวยผอานวยการ ขต รองปลดั มองพัทยา หรอ รองหรอผชวยหัวหนาผบรหารของหนวยปกครองทองถนนัน ลว ตกรณ ปฏบัตราชการ ทนนายทะ บยนทองถนก ด ดยมหนาทตาง ของนายทะ บยนผรับ จง การ จง กด ละการ จงตาย ดยมขอ ทจจรง ทาทสามารถจะทราบ ด สาหรับการ จงตายมหนาทออก บ มรณบตั ร ละนายทะ บยนทองถนตองจดั ทาทะ บยนคน กด ละทะ บยนคนตายจากสตบตั ร ละมรณบัตร การยายทอยจาก จาบาน น การ จงการยายทอยออกจากบาน ละยายทอย ขาอย นบานตอนายทะ บยนทองถน การสรางบาน หม การรอบาน การจัดตังสานักทะ บยนทองถนจะ ปน ปตามทผอานวยการทะ บยนกลางประกาศ ตามความพรอม ดยมหลัก กณฑ ละ งอน ข ว 22 มอครบหลกั กณฑตามทกาหนด ว ลว หนายทะ บยนอา ภอของสานกั ทะ บยนอา ภอททองถนนนั ตังอย สนอความ หน 21 พระราชบัญญัตการทะ บยนราษฎร พ.ศ.2534 ก ข พม ตม (ฉบบั ท 2) พ.ศ. 2551 22 ประกาศสานักทะ บยนกลาง รอง หลัก กณฑการจัดตัง ยบ หรอควบรวมสานักทะ บยนอา ภอหรอสานักทะ บยนทองถน ลงวันท 18 กันยายน พ.ศ.2552 หลัก กณฑ ละ งอน ขดังตอ ปน 1. ทองถนทจะจัดตงั สานกั ทะ บยน หมตองมราษฎรตามหลักฐานทะ บยนบาน ละทะ บยนประวตั รวมกนั มนอยกวา 7,500 คน ดยราษฎรของสานัก ทะ บยนอา ภอหรอสานักทะ บยนทองถน ดมททองถนนัน คยอย น ขตพนทตองมจานวนราษฎรตามหลักฐานทะ บยนบาน ละทะ บยนประวัตรวมกันคง หลอ ม นอยกวา 7,500 คน หรอ 2. สานักทะ บยนทองถนทจะจัดตัง หมตองมระยะทางตามถนนสายหลักอยหางจากสานักทะ บยนอา ภอหรอสานักทะ บยนทองถนทมระบบ ปฏบัตงานทะ บยนราษฎรดวยคอมพว ตอรออน ลน มนอยกวา 10 ก ล มตร 3. ทองถนทจะจัดตงั สานกั ทะ บยนขน หมตองมราย ดจรง มรวม งนอดหนนตงั ต 15 ลานบาทขน ป 4. มอาคารสานักงานทมพนทภาย นอาคาร พยงพอ ละ หมาะสมสาหรับการปฏบตั งาน หบรการประชาชน ละมความมันคง ขง รง ดยมหนังสอ รับรองจากวศวกรหรอนายชาง ยธา 5. ม จาหนาทหรอพนกั งานประจาทดารงตา หนงระดบั 3 หรอตา หนงท รยกชอ ปนอยางอนซง ทยบ ทาทพรอมจะ ตงตงั ห ปนผชวยนายทะ บยน ทองถน 6. จาหนาทหรอพนักงานตามขอ 3.5 จะตองผานการอบรม ละการฝกปฏบัตงานดานการทะ บยนราษฎรตามหลักสตรทกรมการปกครองกาหนด 7. ตองผานความ หนชอบของสภาทองถนนัน ละตอง 134

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม หนายทะ บยนจังหวดั พจารณา ลว หนายทะ บยนจงั หวัด สนอความ หน หผอานวยการทะ บยนกลางพจารณา ทงั นหากม หตจา ปน พอประ ยชน นการ หบรการประชาชน ผอานวยการทะ บยนกลางอาจยก วนหลัก กณฑ ละ งอน ขบางประการ นการจัดตังสานัก ทะ บยนอา ภอหรอสานักทะ บยนทองถน ด ตามความ หนของคณะกรรมการทผอานวยการทะ บยนกลาง ตตัง หปฏบัตหนาท ตรวจสอบ ละประ มนความพรอมของอา ภอ กงอา ภอ ละทองถนทประสงคจะขอจัดตังสานักทะ บยน ดังนันการจัดตังสานักงาน ทะ บยนทองถนภาย ต งอน ขของกรมการปกครองทา หมทองถนท ม ขา งอน ข มสามารถจดั ตัง ด ขณะทการ ขาถงฐานขอมลของสานักทะ บยนกลางก ปน ปตามกฎหมายทสานักทะ บยนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย ปนผมอานาจ นการพจารณาอนญาต ห ขาถงหรอ มกตาม ซงก ปนการปกปองขอมลบคคลทอย นฐานขอมลของ สานักงานทะ บยนกลาง ตการรวบรวมฐานขอมลของผอยอาศยั น ตละพนทของ มอง ละทองถนกยงั ม ดมการพจารณาอยางชดั จน การจดั การผอยอาศยั น มอง นประ ทศ ทย ดถก ยกออก ปจากหนวยงานบรหารจัดการ มอง ปอยกบั หนวยงานปกครองรฐั นฐานะ ปน ครองมอควบคมประชากร พอความมนั คงของรฐั ผอยอาศัย น มองจานวนหนง ม ดอย นฐานขอมลของรฐั น ขต มองนนั นอก หนอ ปจากการผอยอาศัยยงั คง ม ดมการ จงยายมาอย นพนททอาศัยอย นปจจบัน ผอยอาศัยอกกลมท มจะ ดจัดทาทะ บยน ประวัต ตกถก ยกออก ปฐานขอมลทะ บยนราษฎร การ คลอน หวผลักดันสทธ นการมสวนรวม น มองทอยบนสทธพนฐานของผอย อาศัยทกคน น มอง นประ ทศ ทยจะตองพจารณาถงการจดั การทะ บยนราษฎรทจา นกบคคลตามสัญชาต ละสถานะทางกฎหมายของ บคคล หากยนยันวาสทธการมสวนรวม น มองควร ปนของทกคนทอาศยั อย น มอง การจา นกของผอยอาศัย น มองตามสัญชาต ละสถานะทางกฎหมายของบคคลทา หชวตทถก ยกออก หมความ ปราะบางมากขน ปอก มอ มองทพวก ขาอาศัยอย ผชญกับสถานการณททา หกจกรรมภาย น มองตองหยดลงอยางสน ชง มองท คย ปน ปาหมาย นการอพยพยายถนของ รงงานตองปดตัว อง ผอยอาศัย น มองจา ปนตองหันกลับมาพงพาตัว อง หรอรอคอยความ ชวย หลอจากรัฐ ละผคน น มอง การจัดทาทะ บยนราษฎรมความสาคัญ นการผลักดัน หสทธการมสวนรวม น มองทอยบนพนฐานสทธของผอยอาศัย น มอง ปน ป ดจรง ซงการดา นนการงานทะ บยนราษฎรทยังคงถกควบคม กากับจากกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย ซง ปน หนวยงานของรัฐ นสวนกลาง ม ดทา ห มอง ละหนวยงานทองถนตระหนักวาตน องมความรับผดชอบตอผอยอาศัย น มองทกคน มากกวาความรับผดชอบตอน ยบาย ละกฎหมายจากรัฐ นสวนกลาง 3. บทสรป ขณะท มอง หญ ชนกรง ทพมหานคร ละปรมณฑล ตบ ตพรอมกบั ชอม ยงตน อง ขาสทนนยม ลก กลาย ปน ปาหมายการ ดนทาง ขามาทางานของผคนทังภาย นประ ทศ ละจากประ ทศ พอนบาน ภาย ตพระราชบัญญัตการทะ บยนราษฎร (ฉบับท 2) พ.ศ. 2551 ท ปนกฎหมายสาคัญ นการสารวจบคคลทอยภาย นประ ทศ มความกาวหนา ละพยายาม ปดกวาง หกับทกคน นการม อกสาร ประจาตัว ละขอมชอ นทะ บยนบาน ตการจัดการสถานะผคนทอยอาศัยภาย ตกฎหมายทะ บยนราษฎรก ม ดอย นอานาจของ หนวยงานระดับพนท การดา นนการตามกฎหมายถกกากับ ดยหนวยงานราชการ นสวนกลาง ภาย ต นวน ยบายยทธศาสตรจัดการ ปญหาผหลบหน ขา มอง พ.ศ. ทคานงถงความมันคงมากกวาการ ขาถงคณภาพชวตทดของประชาชนทอยอาศัย น มอง มอง ละทองถน นประ ทศ ทยจง มสามารถทจะ ขาถงผทอยอาศยั ภาย นพนทของตน อง ด ชน ดยวกบั ผอยอาศยั หลาน ก มสามารถ ขาถงการมตัวตนทางกฎหมาย หรอหากมตัวตน มสถานะทางกฎหมาย ตกถกจัด ยกออกจากฐานขอมลบคคลทมอย น ทะ บยน ปนกลมประชากรพ ศษภาย นฐานขอมลกลางของรัฐ การ จงยาย ขา ป นพนทตนอยอาศัยกลับมความยากลาบาก ทนทจะ สนับสนน ละ อออานวย หทกคนสามารถ จงยายชอ ขา ป นพนททอถนตามทอยอาศยั จรง 8. ตองผานความ หนชอบของราษฎรทมภมลา นาตามทะ บยนบาน น ขตพนททองถนนันตามวธการทกาหนด ว นระ บยบสานักนายกรัฐมนตรวา ดวยการรบั ฟงความคด หนของประชาชน พ.ศ. 2548 ดยอน ลม ดยตอง ด สยง มนอยกวารอยละหาสบของราษฎรทมภมลา นาตามทะ บยนบาน น ขตพนท 135

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย นวคดสทธการมสวนรวม น มอง กดขนภาย ตการ ชอม ยง ขาสระบบทนนยมทัว ลกทมากขน มอง ด ปลยนจาก ศนยกลางอานาจรัฐ นการควบคมผคน ปนพนทระบบทนนยม สวงหาประ ยชนจากผคนมากขน ตก ม ดทาอานาจของรัฐ นการกด กนั ผคนผานสถานะทางกฎหมายสญหาย ปจากพนทของ มอง ซงทา ห นวคดดังกลาวตอง ผชญหนากบั อานาจรัฐมากขน ดย ฉพาะ น รฐั ทรวม อา มอง ขามาอย น ครงสรางของรัฐรวมศนย รวมทงั การรวมศนยการจดั การผคน วทรฐั ราชการ ขอจากัดของสทธ นการมสวนรวม น มอง ม ด มม พยงฐานคด รองสทธ นทางนตศาสตรท ม ขง รงมากพอ นวคด ดังกลาวยัง ม ดพจารณาการ ชอานาจของรัฐ หนอผอยอาศัย น มองทจา นก ละ บง ยกผคนตามสัญชาต ละสถานะทางกฎหมาย ตกตางกันออก ป มองทปราศจากอานาจ นการบรหารจัดการชวตผคนทอยอาศัย น มองกทา หสทธ นการมสวนรวม น มอง ร ความหมาย นทสด การผลักดันสทธการมสวนรวม น มองจะ ปนการผลักดัน ห มอง จะทา ห มถกมองวา ปน คพนท ตจะกลาย ปน หนวยการ มอง หมขนมาททา หผอยอาศัย น มองทกคนสามารถ ขาถงสทธทางการมสวนรวม น มอง ดย มถกกดกนั มองทตอบสนอง ตอผอยอาศัยทกคนจะสรางจนตนาการ หมรวมกัน บนพนฐานความ ปนพล มองทอยบนพนฐานของการมถนทอยอาศัย น มอง ทน สญั ชาตของรฐั ทจะนา ปสการสารวจผทอยอาศัย น มองทกคน จดั ทาประวตั ทะ บยนบานของผอยอาศยั จรงภาย น มอง ทนา ปสการ วาง ผนการจดั กบภาษ การจดั บรการทางสังคม ละการมสวนรวม น มอง นอนาคตตอ ป บรรณานกรม Agamben, G. Beyond human rights. Journal, no. l, 1, 77., 1943. Harvey, David. The right to the city. International journal of urban and regional research 27, no. 4 (2003): 939-941 Homo sacer: Sovereign power and bare life. Stanford University Press, 1998 https://www.doe.go.th/prd/assets/upload/files/alien_th/ bb c ba b ad e db a.pdf, ขาถง มอ 12 ตลาคม 2563 Lefebvre, Henri. Writings on cities. Edited and translated by Kofman, Eleomore, and Elizabeth Lebas. Oxford: Blackwell, 1996. Sassen, Saskia. A Sociology of Globalization. New York: W.W. Norton น Robinson, W. I. (2009). Saskia Sassen and the sociology of globalization: A critical appraisal. 2007 กฤษณา จรญวงศ. ความสัมพันธระหวางกลมชนลวั ะกบั จาผครองนคร ชยง หม. ศนยวจัย ละพฒั นา มหาวทยาลัยพายพั , 2542. การจัดการสถานะบคคล https://www.bora.dopa.go.th/images/snbt/str/book/describe/ /Status% of% person.pdf ขาถง มอ 1 ตลาคม 2563 คณะกรรมการกระจายอานาจ ห กปกครองสวนทองถน รายงานการประชมครังท 2/2554 วนั ศกรท 11 มนาคม 2554 หองประชม 501 ชนั 5 ตกบญั ชาการ ทา นยบ รัฐบาล ฉววรรณ ประจวบ หมาะ ละคนอน . ปรศนาวงศาคณาญาตลัวะ. กรง ทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร, 2555 ณัฐพล สงอรณ. สทธทจะอย น มอง: ภาพสะทอนการ คลอน หว พอสทธการอยอาศัยของชมชนบางบวั [The Right to the City: The housing rights movement of BangbuaCommunity]. Journal of Architectural/Planning Research and Studies (JARS) 9, no.2 (2012): 1-22. ณฐั วฒ อัศว กวทวงศ ขวญั พร บนนาค ละ นภสั วฒั นภาส. \"ความ หลอมลา น มองมหานคร: บทปรทรรศนความร นบรบทประ ทศ ทย\" [Urban inequality in megaurban region: The synoptic review from Thai’s context] Built Environment Inquiry รัฐประหาร พนท พล มอง Journal Faculty of Architecture Khon Kaen University 17, no. 12 (Jul. -Dec. 2018): 157-178. (in Thai) ตม (ชอสมมต). สมั ภาษณ มอวนั ท 26 กรกฎาคม 2563 นทั มน คง จรญ ละ อน จ จยมบรณะกล. การมสี ว่ นร่วมทางการเมอื งของหญงิ รากหญ้า : อดตี ปัจจุบัน อนาคต. ชยง หม : ศนยสตรศกษา คณะสังคมศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม, 2544. นาย ชยงคา (ชอสมมต). สมั ภาษณ มอวนั ท 19 กรกฎาคม 2563 พชรลดั ดา พชรภกั ด. \" มองศกษา ละกระบวนทศั นของความร รอง มอง (Urban Studies and Urban Paradigm of Urban Knowledge)/ Journal of Politics and Governance (JOPAG)\" วารสารการ มองการปกครอง ป ท 6 ฉบบั ท 2 มนาคม สงหาคม 2559 ธรรมาภบาล (Good Governance), 2559. พระราชบญั ญตั การทะ บยนราษฎร (ฉบับท 2) พ.ศ. 2551 พรัช (ชอสมมต). สมั ภาษณ มอวันท 19 กรกฎาคม 2563 ว (ชอสมมต). สัมภาษณ มอวันท 26 กรกฎาคม 2563 สงกรานต ปองบญจันทร. กล กทางกฎหมายกบั การคมครองสทธ นการมชวตอย นสง วดลอมทดจากมลพษขามพรม ดนของประ ทศ ทย: กรณศกษา หมองถาน หน ละ รง ฟฟาถานหนหงสา ขวง ซยะบร ประ ทศลาว. วารสารนติ สิ ังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเขยี งใหม่ ,11 ฉ.1 (2561): 55-86. 136

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม สานักงานสภาความมนั คง หงชาต. ยทธศาสตร กปญหาผหลบหน ขา มองทงั ระบบ. กรง ทพฯ: สานกั ยทธศาสตรความมนั คงภาย นประ ทศ, สานกั งานสภาความ มนั คง หงชาต, 2555. สานักงานบรหาร รงงานตางดาว กรมการจดั หางาน กระทรวง รงงาน. สถตจานวนคนตางดาวท ดรับอนญาตทางานคง หลอทวั ราชอาณาจกั รประจา ดอน กรกฎาคม 2563. สานกั ทะ บยนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย, ประกาศสานกั ทะ บยนกลาง รอง หลัก กณฑการจัดตัง ยบ หรอควบรวมสานกั ทะ บยนอา ภอหรอสานกั ทะ บยนทองถน ลงวันท 18 กนั ยายน พ.ศ. 2552 สานักทะ บยนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย, ประกาศสานักทะ บยนกลาง รอง จานวนราษฎรทัวราชอาณาจักร ตามหลกั ฐานการทะ บยนราษฎร ณ วันท 31 ธนั วาคม 2562 สานกั ทะ บยนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย, ระ บยบสานกั ทะ บยนกลาง วาดวยการจดั ทาทะ บยนประวัตสาหรบั บคคลท มมสถานะทางทะ บยน พ.ศ. 2562 สานักทะ บยนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย, ระ บยบสานักทะ บยนกลางวาดวยการจดั ทาทะ บยนราษฎร พ.ศ.2535 ก ข พม ตมถง (ฉบบั ท 5) พ.ศ. 2551 137

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยี ง หม มาตรการทางกฎหมายในการรบั รองสถานะบุคคลของคนตางดาว ตามกฎหมายการทะเบยี นราษฎรไทย: บคุ คลไรรากเหงาบนผืนแผนดนิ ไทย Legal Measures in Personal Recognition of Aliens in Thai Civil Registration Law: Rootless Person in Thailand กิตวิ รญา รัตนมณี Kitiwaraya Rattanamanee คณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยน รศวร 99 หมที 9 ตาบลทา พธิ อา ภอ มองพิษณ ลก จงั หวัดพิษณ ลก 65000 Faculty of Law, Naresuan University 99 Moo 9 Thapho, Maung District, Phitsanulok Province, 65000 E-mail: [email protected] บทคดั ยอ บทความฉบับนีผ ขียนมีจดมงหมาย พอนา สนอขอคนพบจากการสารวจสถานการณปญหาความ รราก หงา ผาน กรณศี กษาซงปรากฏตัวบนผน ผนดนิ ทย ซงปรากฏขอคนพบ ดงั นี ประการแรก พบวากฎหมายการทะ บียนราษฎร ทยมีมาตรการทางกฎหมาย นการรับรองสถานะบคคลของบคคลทกคน รวมถงคน รราก หงา ดย นวคดิ นี ริมปรากฏครงั รก นพระราชบญั ญตั ิลักษณะปกครองทองที รศ.116 (พ.ศ.2440)1 ละมีการ ชคาวา คน รราก หงา ครัง รก นยทธศาสตรการจัดการปญหาสถานะ ละสิทธิของบคคลตามมติคณะรัฐมนตรี มอวันที 18 มกราคม พ.ศ. 2548 ละปรากฏมาตรการทางกฎหมาย นการขจดั ความ รรัฐ รสัญชาติอยางชัด จน นมาตรา 19/2 หงพระราชบัญญัติการทะ บียน ราษฎร พ.ศ.2534 ซง ก ข พิม ตมิ ดยพระราชบญั ญตั กิ ารทะ บยี นราษฎร (ฉบบั ที 3) พ.ศ.2562 ประการท่สี อง มกี ารปรากฏตัวของบคคล รราก หงา 3 ประ ภท ซงสอดคลองกับการจา นกตาม นวคดิ นการจดั การปญหา สถานะบคคลของกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย2 คอ หนึงบุคคลไรรากเหงาทีมีขอเทจจริงวาเกิดในราชอาณาจักร หรือไมอาจ สนั นษิ ฐานวาเกิดนอกราชอาณาจักร หรือ บุคคลไรรากเหงาทีมีจดุ เกาะเกียวกบั รฐั ไทยโดยการเกดิ สองบุคคลไรรากเหงาทมี ขี อเทจจรงิ วา เกิดนอกราชอาณาจักร หรือ บุคคลไรรากเหงาทีมีจุดเกาะเกียวกับรัฐไทยภายหลังการเกิด และสามบุคคลไรรากเหงาทีไมอาจพิสูจน สถานการณเกดิ ไดวาเกดิ ในหรือนอกราชอาณาจกั ร ประการทส่ี ดุ ทาย พบอปสรรคสาคัญ นการ กปญหาความ รรัฐ รสญั ชาตขิ องบคคล รราก หงา นประ ทศ ทย คอ ความ ม ร ละ ม ขา จกฎหมาย ของผทมี ีสวน กยี วของตงั ต จาของปญหา ผ หความชวย หลอ รวมถง จาหนาทรี ัฐทีมสี วน กียวของ นอกจากนี พบปญหาการ ชดลพินิจชังนาหนักพยานหลักฐาน พอประกอบการพิจารณา ซงสงผล หการจัดการปญหาคน รราก หงา ปน ปอยาง ลาชา ละขาดความตอ นอง จง มตอง ปลก จหากรอบ ตัว ราจะ วดลอม ปดวยบคคล รราก หงา นหลากหลายสถานะ คาสาคญั : คน รราก หงา รรฐั รสัญชาติ สถานะบคคล การทะ บยี นราษฎร 1 พระราชบญั ญตั ิลักษณะปกครองทองที รศ.116. (2440, 30 พฤษภาคม). ราชกิจจาน บกษา, 14( ผนที 9), 105-124. 2 หนงั สอที มท 0309/ว 11682 ลงวนั ที 8 พฤษภาคม 2562 รอง นวทางปฏิบตั ิ นการ กปญหาสถานะบคคล ละสญั ชาติกรณี ดก ละบคคล รราก หงา (สบคน มอ วันที 20 ตลาคม 2563) https://www.bora.dopa.go.th/images/snbt/book/62/mt0909_v11682.pdf 138

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม Abstract This article aims to address the finding from the situation survey of the rootless person through the case studies in Thailand which have fact finding as follows: Firstly, I found that the Thai civil registration law provides legal measures in recognitionof the legal personality for everyone includingthe rootlessperson. This concept first appeared in the Local GovernmentAct B.E. 2440. Moreover, the term rootless person first appeared in the strategy on the management of the problems of legal personality and rightsaccordingto thecabinet resolutionon 18January 2005.Thenthereisan obviouslegal measureto end statelessness under section 19/2 of the Civil Registration Act B.E. 2534 (amendment by the Civil Registration Act (N0.3) B.E. 2562). Secondly, there are three categories of rootless person which are in line with the classification under the ministry of Interior s concept of the management of the problems of legal personality. The first group are the rootless person who have a fact that were born in Thailand or cannot assume that they were born outside the territory or the rootless person who have connecting points with Thailand by their birth. The second group are the rootless person who have a fact that they were born outside Thailand or the rootlessperson who have a connecting point with Thailand after their birth. Lastly, the third group are the rootless person who cannot prove their place of birth whether in Thailand or not. Finally, the important obstacles to end statelessness of rootless person are lacking knowledge and do not understand the relevant laws of people who are involved with such as the rootless person, people who provide help and relevant government officials. Besides, there is a problem on the discretion of preponderance of evidence for consideration. Therefore, those obstacles to the management of the problems of rootless person have been delayed and discontinuous. We should not be surprised if there are rootless person around us in different status. Keywords : Rootless Person, Stateless, Nationalityless, Legal Personality, Civil Registration 1. คนไรรากเหงา คอื ใคร? ยทธศาสตรการจัดการปญหาสถานะ ละสิทธิของบคคล ตามมติคณะรัฐมนตรี มอวันที 18 มกราคม พ.ศ.2548 กลาวถง ความหมายของ บคคล รราก หงา (rootless person) คอ บคคลที มปรากฏบพการี หรอบคคลทีถกบพการีทอดทิงตัง ต ยาววัย ซง อาศัยอย นราชอาณาจักร ทย หรอบคคลที มทราบทีมา หรอบคคลที มมีจด กาะ กียวทีชัด จน ดย มมีประ ทศตนทาง ดยอมรับ3 ละหากพิจารณาจากกรอบดังกลาว คน รราก หงายอมมี อกาสทีจะมีสถานะบคคลตามกฎหมายการทะ บียนราษฎร ปน บคคล รรฐั (stateless persons) ละมสี ถานะบคคลตามกฎหมายสัญชาติ ปน บคคล รสัญชาติ (nationalityless persons) หรอ บคคลที ม ด รับการพจิ ารณา ห ปนคนชาตจิ ากรัฐ ดภาย ตบทบัญญตั กิ ฎหมายของรฐั (A person who is not considered as a national by any state under the operation of its law) หรอ บคคลที มมีรัฐ ด น ลกยอมรับวา ปนคนชาติของตน 4 ตามอนสัญญาวาดวย สถานภาพคน รสัญชาติ ค.ศ.1954 2. ประเทศไทยเร่ิมมีแนวคดิ ในการจดั ทาทะเบียนใหราษฎรคนไรรากเหงาเม่อื ไร? มอยอน ปศกษาประวตั ิศาสตรกฎหมาย ทย พบวา นวคิด นการรับรองสถานะบคคลตามกฎหมายการทะ บียนราษฎร ทย รมิ ปรากฏครัง รก นพระราชบญั ญัตลิ กั ษณะปกครองทองที รศ.116 (พ.ศ.2440)5 ตามมาดวยการทาสนธิสัญญาระหวางรัฐบาลสยามกบั 3 ยทธศาสตรการจดั การปญหาสถานะ ละสทิ ธขิ องบคคล ตามมติคณะรฐั มนตรี มอวนั ที 18 มกราคม พ.ศ.2548 4 อนสญั ญาวาดวยสถานภาพคน รสญั ชาติ ค.ศ.1954 (The Convention relating to the Status of Stateless Person 1954) 5 พระราชบญั ญตั ลิ กั ษณะปกครองทองที รศ.116. (2440, 30 พฤษภาคม). ราชกิจจานุเบกษา, 14( ผนที 9), 105-124. 139

การประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย รัฐบาลอังกฤษ หรอ สัญญาวาดวยการจดบาญชีคน นบังคับองั กฤษ นกรงสยาม ลงชอทีกรง ทพฯ วันที 29 พฤศจิกายน รศ.118 (พ.ศ. 2442)6 หลังจากนันจงมีพระราชบัญญัติสาหรับทาบาญชีคน นพระราชอาณาจักร รศ.128 (พ.ศ.2452)7 ละพระราชบัญญัติการ ตรวจสอบบาญชีสามะ นครัว ลการจดทะ บียนคน กิดคนตายคนยายตาบล พ.ศ.24608 รวมถงพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร น ขตต ทศบาล พ.ศ.24799 พระราชบญั ญัติการทะ บยี นราษฎร พ.ศ.249910 ละพระราชบัญญตั ิการทะ บยี นราษฎร พ.ศ.2534 มีขอสังเกตวา กฎหมายทีกลาวมาขางตนลวนมีบทบญั ญัติทีสอดคลองกัน ดยวาง นวคิด นการจัดทา บาญชี หรือบัญชี หรือทะเบียนบุคคล หราษฎร ทุกคน พอรับรองจุดเกาะเกียวทีแทจริง(real connecting point หรอ genuine link) นฐานะที บคคลนันมีจด กาะ กียวกับรัฐ ทย อัน ปนการรับรองสิทธิในสถานะบุคคล(right to personal recognition) ดยปราศจากการเลือก ปฏิบัติ (non-discrimination) ยอมหมายความวา ‘ไมวาราษฎรจะมสี ญั ชาตไิ ทย หรือเปนคนตางดาวทีมสี ญั ชาตขิ องรัฐอนื หรอื เปนคนไร สัญชาติ ยอมไดรบั การรบั รองความเปนบคุ คลตามกฎหมายเชนเดยี วกนั ’ ซงสอดคลองกับพนั ธกรณรี ะหวางประ ทศดานสทิ ธมิ นษยชน ที ผกพันรัฐ ทย ด ก ขอ 611 หงปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนษยชน (Universal Declaration on Human Rights) ค.ศ.1948 ประกอบ กับ ขอ 1612 หงกติการะหวางประ ทศวาดวยสิทธิทาง พง ละสิทธิทางการ มอง (International Covenant on Civil and Political Rights) ค.ศ.1966 ละ ขอ 3 (1)13 หงอนสญั ญาวาดวยสิทธิ ดก (Convention on the Rights of the Child) ค.ศ.1982 จด ปลียนครงั สาคัญของประ ทศ ทย คอการปรากฏนิยามของ คน รราก หงา นยทธศาสตรการจัดการปญหาสถานะ ละ สิทธิของบคคลตามมติคณะรัฐมนตรี มอวันที 18 มกราคม พ.ศ.2548 ละปรากฏ นวทางขจัดความ รสัญชาติ ห กบคคลทีปรากฏ ขอ ทจจริงวา รราก หงา นบทบัญญัติ มาตรา 19/2 หงพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร พ.ศ.2534 ซง ก ข พิม ติม ดย พระราชบัญญัตกิ ารทะ บยี นราษฎร (ฉบบั ที3) พ.ศ.2562 ประกอบกบั ประกาศกระทรวงมหาด ทย รอง คณสมบตั อิ นของผทีมีสิทธิยนคา รองขอมีสัญชาติ ทยตามมาตรา 19/2 วรรคสอง หงพระราชบญั ญตั กิ ารทะ บียนราษฎร พ.ศ.2534 ซง ก ข พิม ตมิ ดย พระราชบัญญตั ิ การทะ บยี นราษฎร (ฉบับท3ี ) พ.ศ.2562 ดวางหลัก นการรบั รองสิทธิ นสัญชาติ ทย ดยการ กิด ดยหลักดนิ ดน ห กบคคล รราก หงา ถอเปนครังแรกทีมีการรับรองสิทธิในสัญชาติไทยโดยกฎหมายการทะเบียนราษฎร ซงทับซอนกับการรับรองสิทธิ นสัญชาติ ทย ดย กฎหมายสัญชาติซงมมี าอยางตอ นองยาวนาน ดังนนั นปจจบันจง กิดคาถามขนมากมาย นวงวชิ าการวา ‘ควรแกไขปญหาความทับซอนดงั กลาวดวยการตีความกฎหมาย แบบขยายความเพือใหการรับรองสิทธิในสญั ชาติไทยไมจบเพยี งแคกฎหมายสัญชาตแิ ตรวมถงึ กฎหมายการทะเบียนราษฎรดวย? หรอื ควร กลับไปจัดการทบี อเกดิ ของกฎหมายเพือความชัดเจนในการใชกฎหมาย?’ พราะ มวามอง ป น นวทาง ดตางก ปนประ ยชนกับบคคล ร ราก หงาทงั สนิ 6 สัญญาวาดวยการจดบาญชีคน นบังคับอังกฤษ นกรงสยาม ลงชอทีกรง ทพฯ วันที 29 พฤศจิกายน รศ.118. (2443, 24 มิถนายน). ราชกิจจานเุ บกษา, 17, 122-124. 7 พระราชบัญญัตสิ าหรับทาบาญชคี น นพระราชอาณาจกั ร รศ.128. (2452, 20 กรกฎาคม). ราชกิจจานเุ บกษา, 26, 5-6 8 พระราชบัญญัติการตรวจสอบบาญชีสามะ นครัว ลการจดทะ บียนคน กิดคนตายคนยายตาบล พ.ศ.2460. (2460, 20 มิถนายน). ราชกจิ จานเุ บกษา, 34, 103-111. 9 พระราชบัญญตั กิ ารทะ บียนราษฎร น ขตต ทศบาล พ.ศ.2479. (2479, 23 สงิ หาคม). ราชกจิ จานุเบกษา, 53, 319-330. 10 พระราชบญั ญตั ิการทะ บยี นราษฎร พ.ศ.2499. (2499, 21 กมภาพันธ). ราชกิจจานเุ บกษา, 73(ตอน 16), 101-118. 11 ขอ 6 ทก คนมีสิทธิทีจะ ดรับการยอมรับวา ปนบคคล นกฎหมาย มวา ณ ที ด. (Everyone has the right to recognition everywhere as a person before the law.) 12 ขอ 16 บคคลทกคนมีสทิ ธิทจี ะ ดรับการยอมรบั นบั ถอวา ปนบคคลตามกฎหมาย นทที กสถาน (Everyone shall have the right to recognition everywhere as a person before the law.) 13 ขอ 3 (1) นการกระทาทังปวงที กียวกับ ดก มวาจะกระทา ดยสถาบันสังคมสง คราะหของรัฐหรอ อกชน ศาลยติธรรม หนวยงานฝายบริหาร หรอองคอรนิติ บัญญัติ ผลประ ยชนสงสดของ ดก ปนสิงทีตองคานงถง ปนลาดับ รก (In all actions concerning children, whether undertaken by public or private social welfare institutions, courts of law, administrative authorities or legislative bodies, the best interests of the child shall be a primary consideration.) 140

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลัย ชยี ง หม ทังนี ดยความ หนสวนตัวผ ขียน หนวาสมควรทีจะกลับ ปจัดการที “บอ กิด” ของกฎหมายที ปนปญหา กลาวคอ มอ กฎหมายสัญชาติ ปนบอ กดิ ของสิทธิ นสัญชาติ ทย จงควรมีการ ก ขบทบัญญัติของกฎหมายสัญชาติ หครอบคลมการรับรองสิทธิ น สญั ชาติ ทย ดยหลักดิน ดนของบคคล รราก หงา หชัด จน ดย พิม ติมบทบญั ญัติ น มาตรา 7 หงพระราชบญั ญตั สิ ัญชาติ พ.ศ.250814 ‘บคคลดังตอ ปนียอม ดสัญชาติ ทย ดยการ กิด... (3) คนไรรากเหงา ซึงไดรับการพิสูจนการเกิดตามวิธีการทีกาหนดในกฎกระทรวง’ ละออกกฎกระทรวง พอรองรับกระบวนการหรอวิธีการพิสจนความ ปนคน รราก หงาซงมีอย ลวตามมาตรา 19/2 วรรคสอง หง พระราชบัญญตั กิ ารทะ บยี นราษฎรฯ พอลดความลักลนั ละกอ ห กิดความ ปน อกภาพ นการบงั คบั ชกฎหมายวาดวยการรับรองสิทธิ นสัญชาติ ทย 3. จาแนกบคุ คลไรรากเหงาเปนกป่ี ระเภท? ปจจบนั กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย15 ดจา นก บคคล รราก หงา ตามสถานะการ กดิ ออก ปน 3 ประ ภท คอ (1) บคคล รราก หงาทีมีขอ ทจจริงวา กิด นราชอาณาจักร หรอ มอาจสันนิษฐานวา กิดนอกราชอาณาจักร (2) บคคล รราก หงาทีมี ขอ ทจจริงวา กิดนอกราชอาณาจักร ละ (3) บคคล รราก หงาที มอาจพิสจนสถานะการ กิด ดวา กิด นหรอนอกราชอาณาจักร ซง สามารถพจิ ารณา ดดังนี (1) บุคคลไรรากเหงาที่มีขอเท็จจริงวาเกิดในราชอาณาจักร หรือไมอาจสันนิษฐานวาเกดิ นอกราชอาณาจักร อาทิ ดก รก กดิ ดก ร ดียงสาทถี กทงิ ว นสถานพยาบาลหรอสถานทีซง ดก กดิ หรอ ดก รก กดิ ซงถกทอดทงิ ตามสถานทตี าง ดยพฤติการณ ลว มอาจพจิ ารณา ดวา กดิ นอกราชอาณาจักร ซงจา นก ปน 2 กลม กลมหนง บุคคลไรรากเหงาท่ีไมปรากฏขอมูลของบิดามารดา ทั้งขอมูลทะเบียนราษฎรและสญั ชาติ ซง ดยหลักกฎหมายจารีตประ พณีระหวางประ ทศ ลว มอาจสันนิษฐานวาบิดามารดาของ ดก ปนคนตางดาว นองจากขัดตอหลักนิติธรรม ละ ม กิดประ ยชนตอ ดก รวมทัง มสอดคลองกับหลักกฎหมายวาดวยการคมครอง ประ ยชนสงสดของ ดกตามอนสญั ญาวาดวยสิทธิ ดก ละกลมสอง บคุ คลไรรากเหงาท่ีปรากฏขอมูลของบิดามารดาโดยเฉพาะขอมลู ทะเบียนราษฎรและสญั ชาติ ซงทา หทราบวาบดิ ามารดาของ ดก ปน คร มสี ญั ชาติ ด นขณะ ดก กดิ (2) บุคคลไรรากเหงาที่มขี อเท็จจรงิ วาเกิดนอกราชอาณาจักร หรอบคคล รราก หงาที ม ด กิด นประ ทศ ทย ชน บคคล ที ดินทาง ขามา นประ ทศ ทยพรอมบิดามารดา ตถกทอดทงิ หรอพลดั หลงกบั บิดามารดาตงั ตวัย ยาว (3) บุคคลไรรากเหงาทไี่ มอาจพสิ ูจนสถานการณเกดิ ไดวาเกดิ ในหรือนอกราชอาณาจกั ร อาทิ ดก รรอน หรอ ดกทพี ลดั หลงจากผปกครอง ละ มสามารถ จงขอมลที ทจริง กียวกับทีอยอาศัย มพบขอมลตามหลักฐานทะ บียนราษฎร กียวกับบิดามารดา ละญาติพีนอง บคคลทีตกหลนทางทะ บียนราษฎร นองจากมีการยายทีอยบอย บคคล รรอน บคคลซงอาศัย ม ปนหลัก หลง ม สามารถตดิ ตามหาญาติพนี อง ด ขาดพยานหลกั ฐานทีจะพสิ จนสถานการณ กิดหรอสัญชาติ 14 พระราชบญั ญัติสัญชาติ พ.ศ.2508 ซง ก ข พิม ตมิ ดยพระราชบญั ญตั สิ ัญชาติ(ฉบบั ที 2) พ.ศ. 2535 ละพระราชบัญญัตสิ ัญชาติ(ฉบบั ท4ี ) พ.ศ. 2551 มาตรา 7 บคคลดงั ตอ ปนียอม ดสญั ชาติ ทย ดยการ กิด (1) ผ กิด ดยบดิ าหรอมารดา ปนผมีสญั ชาติ ทย มวาจะ กิด นหรอนอกราชอาณาจักร ทย (2) ผ กิด นราชอาณาจักร ทย ยก วนบคคลตามมาตรา 7 ทวิ วรรคหนง คาวาบิดาตาม (1) หหมายความรวมถงผซง ดรบั การพิสจนวา ปนบิดาของผ กิดตามวิธกี ารทีกาหนด นกฎกระทรวง มผนันจะมิ ดจดทะ บยี นสมรส กับมารดาของผ กดิ ละมิ ดจดทะ บยี นรบั รองผ กิด ปนบตรกตาม 15 หนังสอที มท 0309/ว 11682 ลงวนั ที 8 พฤษภาคม 2562 รอง นวทางปฏบิ ตั ิ นการ กปญหาสถานะบคคล ละสญั ชาตกิ รณี ดก ละบคคล รราก หงา 141

การประชมวชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย 4. หองทดลองทางสงั คมของคลินิกกฎหมายนเรศวรฯ16 พบคนไรรากเหงากป่ี ระเภท ใครบาง? จากกรณศี กษาซงปรากฏตวั นหองทดลองทางสงั คมของคลนิ กิ กฎหมายน รศวรฯ ตัง ตป พ.ศ. 2553 ถงปจจบัน พบบคคล รราก หงา 3 ประ ภท ซงสอดคลองกับ นวทางการจา นก บคคล รราก หงา ของประ ทศ ทย นปจจบัน ดยกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย กลาวคอ (1) บคคล รราก หงาทีมีขอ ทจจริงวา กิด นราชอาณาจักร หรือ มอาจสันนิษฐานวา กิดนอกราชอาณาจักร หรือ บคคล รราก หงาทมี ีจด กาะ กียวกบั รฐั ทย ดยการ กิด บคคล รราก หงากลมนมี ีพยานหลกั ฐานทสี ามารถพิสจน ดวา กดิ นประ ทศ ทยอยภาย ตหลกั การคมครองประ ยชนสงสดของ ดกตามอนสญั ญาวาดวยสิทธิ ดกซง ดรบั การอนวตั กิ าร ดยพระราชบัญญตั ิคมครอง ดก พ.ศ.254617 ประกอบกับ ขอ 418 หงกฎกระทรวงกาหนดหลัก กณฑ ละวิธีการพิสจนสถานะการ กิด ละสัญชาติของ ดกทีถก ทอดทิง ดก รรอน หรอ ดกที มปรากฏบพการี หรอบพการีทอดทิง พ.ศ. 2551 หนูตกใจมากคะทีเพิงทราบในวิชาชวี วิทยาตอนเรียนชนั ม.5 วาหนูมีเลือดคนละกรุปกบั พอและแม ในขณะทีทานมีเลือดกรปุ โอและกรุปเอบี สวนหนมู ีเลือดกรปุ โอ ซงึ มันไมมีโอกาสเปนไปไดเลยคะ จริงๆวันนันหนูชอกมาก สับสนไปหมดแตพอตังสติไดกรีบกลับไปถามพอกบั แมทีบาน ตอนนันพอ โกรธมากแทบไมพูดดวยเลย แตแมยอมบอกหนูทงั นาตาวา..หนูไมใชลกู ทีทานคลอดออกมา แตทานทงั สองคนก รกั หนูมาก ตงั แตนันมาหนูกคิดไดวาหนูโชคดีกวาเดกอีกหลายๆคน หลังจากพอเสีย แมและหมามา (นองของแม) กเลียงหนูมาจนโต สนับสนุนใหหนูทากิจกรรม และ เรียนในสิงทีชอบ คือ ภาษาจนี หนูตังใจเรียนและมีผลการเรียนดีมาตลอดคะ แตเพราะหนูไรสัญชาติหนูจึงไม สามารถขอกูยืมเงินจาก กยศ. ทาใหแมกับหมามาตองทางานเพิมขึนคะ ตอนนีหนูชวยแมกับหมามาแบงเบา ภาระคาเทอมโดยการรบั สอนพิเศษภาษาจนี นอกจากเรยี นแลวหนูกแบงเวลาทากจิ กรรม ชวยงานของคณะและ ชมรมดวยคะ ถาหนูเรียนจบหนูจะหางานทมี นั คงทาเลยี งดแู มและหมามาและนองคะ สิงทีหนูเสียใจมากทีสุดหรือคะ ตอนทีพลาดการสัมภาษณทุนไปเรียนภาษาจนี ของสถาบันแหงหนงึ สถาบันนีมีชือเสียงมากคะจะใหทุนนักเรียนไทยไปเรียนภาษาจีนทีประเทศจีนทุกๆป แตในคุณสมบัติของ ผูสมัคร คือ นอกจาก จะตองมีผลการสอบวัดระดับความรูภาษาจีนวาอยูในขันดี ถึงดีมากแลว ซึงหนูกอยูใน กลุมดีมากนะคะ คนทีสมัครทุนนีจะตองมี passport ระบุสัญชาติไทย มายืนตอนสมัครดวยคะ เพือการันตวี า พรอมทีจะไปเรียนทันทีทีไดรับทุน ใครขาดคุณสมบัติกจะถูกตัดสิทธิ เพือใหผูทีมีความพรอมมากกวา หนูอด เสียดายไมไดคะ 16 ครงการคลินกิ กฎหมายน รศวร พอสทิ ธิมนษยชน คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยน รศวร กอตังขน มอ พ.ศ.2553 ปนการดา นินกิจกรรม ดวยความมงหมายทจี ะ ปนกล กหนงของการศกษาวิชากฎหมายทีอยบนพนฐานของปญหา (problem-based learning) ละการ หความชวย หลอทางกฎหมาย กผมีปญหาสถานะบคคล ละสิทธิ อันนา ปสการพัฒนาหองทดลองทางสังคม (Social Lab) หรอพนทีการ รียนรทีบรณาการงานบริการวิชาการ การจัดการ รียนการสอน ละการวิจัย ขา ดวยกนั สามารถตดิ ตอ ดที facebook page: naresuanlegalclinic 17 มาตรา 22 การปฏิบัตติ อ ดก มวากรณี ด หคานงถงประ ยชนสงสดของ ดก ปนสาคัญ ละ ม ห มีการ ลอกปฏิบตั ิ ดย ม ปนธรรม การกระทา ด ปน ป พอประ ยชนสงสดของ ดก หรอ ปนการ ลอกปฏบิ ตั ิ ดย ม ปนธรรมตอ ดก หรอ ม หพจิ ารณาตาม นวทางทกี าหนด นกฎกระทรวง 18 ขอ 4 การพิสจนสถานะการ กิด ละสัญชาติของ ดกที จงการ กิดตามขอ 2 หคานงถงสิทธิมนษยชน ความมันคงของมนษย ละความมันคง หงราชอาณาจักร รวมถงหลัก กณฑการ ดสญั ชาติ ทยหรอ ม ดสญั ชาติ ทยตามกฎหมายวาดวยสญั ชาติ ดย หนายทะ บยี นอา ภอ นายทะ บยี นทองถิน ละนายอา ภอ พิจารณาปจจัย วดลอมที กียวของกับตัว ดก ละความ ปน ป ด นการ สวงหาพยานหลกั ฐานที กยี วของกบั ดก ดยตรงประกอบดวย 142