หนังสือ-ประมวลบทความในการประชุมวิชาการ 2563

หนังสอประมวลบทความ นการประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดับชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม ม ตรก รท ง ล ก น ทนก รจ คกร ย น: ศกษ กรณผลก รร บ ด รคตด ช วร ค รน 2019 ( ควด-19) Alternative measures for short-term imprisonment: A case study of 2019 coronavirus pandemic (COVID- 19) ผชวยศาสตราจารยประพาฬรัตน สขดษฐ Associate professor. Praphanrat Sukdit คณะนตศาสตร มหาวทยาลัยราชภัฏอบลราชธาน 2 ถ.ราชธาน ต. น มอง อ. มอง จ.อบลราชธาน 34000 Faculty of Law, Ubonratchathani Rajabhat University 2 Ratchathani Road, Nai Muang District, Ubon Ratchathani, Thailand, 34000 E-mail: [email protected] บทคดย บทความวชาการนมวัตถประสงค พอศกษามาตรการทาง ลอกอน ทนการจำคก หลังการ พรระบาด รคตด ชอ วรสั ค รนา 2019 จากผลการศกษา พบวา รอนจำ ปนพนท สยงตอการ พรระบาดของ รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019 นองจากสภาพความ ปนอยท ออดั ยอมสงผลกระทบตอสภาพความ ปนอย ละสทธมนษยชนของผตองขงั ซงกรมราชทัณฑ ดออกมาตรการปองกนั การ พรระบาด ดยงด วนการ ยยม ละงด วนผตองขังออก ปทำงานภายนอก รอนจำ ยก วนกรณทผตองขังตอง ปศาลหรอรักษาอาการ จบปวย ตลอดจนจดั หาอปกรณปองกัน ชอ รค พอ ช นการปฏบัตหนาท อยาง รกด รอนจำหรอทณั ฑสถาน นประ ทศ ทยมปรมาณจผตองขัง ด ม พยงพอ ดังนนั การนำมาตรการทาง ลอกอน ทนการจำคกสำหรับผตองขงั บางกลม ชน ผกระทำผดคด ลกนอย ผกระทำผดท ปน กลม สยงทจะตด ชอ วรสั ผตองขงั ระหวางคดยัง ม สรจ ดดขาด ดย ชวธตาง ชน การคมตวั ทบาน การพกั ทษ การปลอยตวั ชัวคราว ถอ ปนการลดปญหาความ ออดั น รอนจำ สำหรับขอ สนอ นะน ยบายทประ ทศ ทยควรนำมา ชภายหลังการ พรระบาด รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019 คอ รอนจำควรสนับสนนการ ช ทค น ลย พอการสอสาร ชน การอนญาต หผตองขังตดตอครอบครัวผานทาง ทรศัพท ดย มตอง สยคา ชจายสปั ดาหละ 1 ครงั การรายงานตัว ละพจารณาคดทางวด อคอล การประชมทาง กล การกักตัวทบาน ดย ชกำ ลอ ลกทรอนกส ดยทรัฐบาลจะตองสนบั สนนงบประมาณ ละกรมราชทณั ฑจะตองมน ยบาย ตรยมความพรอมกอนปลอยตัว ผตองขงั ดยจะตองมการคัดกรอง รค บองตน การ หความรขอมลขาวสาร กยวกับ รคตด ชอตาง การปฏบัตตัว นภาษาท ขา จ ดงาย ละตองรวมมอวาง ผนกับกระทรวงสาธารณสข กรมควบคม รคอยางตอ นอง ค คญ: มาตรการทาง ลอกอน, การจำคก, กระบวนการยตธรรม, รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019 Abstract This academic research aims to study alternative measures instead of incarceration following the outbreak of the COVID-19 pandemic. It found that the correctionalinstitution is a risk area for COVID-19 pandemic due to overcrowded area. It affects living conditions and human rights of inmates. The Department of Correction launches preventive policy regarding pandemic disease by prohibiting visiting of inmates or leaving prisons for temporal employment until medical protection equipment is provided. However, prisons or correction institutions in Thailand are insufficient in capacity, so alternative measures to imprisonment should be available for some groups of inmates, such as minor offenders, offenders who are at risk of contracting the virus, inmates whose cases have not been completed. The alternative measures can include home detention, parole, and temporary release. This would reduce the problem of congestion in prisons. It is suggested that the Department of Correction shall support the use of technology for communication. For instance, inmates should be allowed to call family once a week without payment. Reporting oneself and trial can be 193

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดบั ชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย done via video calling application and conferencing. Detention at home with electronic monitoring can be used. The government must provide budget and the Department of Correction must have a policy to prepare for the release of inmates after health screening, providing essential information and knowledge about virus infectious disease with clear explanation. There must be a close cooperation with the Ministry of Health and the Department of Disease Control. Keywords: Alternative Measure, Incarceration, Justice Process, COVID-19 1. บทน นชวงปลายปครสตศกั ราช 2019 ประ ทศตาง ประสบกับวกฤตการณ พรระบาดของ รคตด ชอ วรสั ค รนา 2019 ซง ปน รคตดตอท พรระบาด ปทวั ลกรวมทงั ประ ทศ ทย ละจำนวนผตด ชอ วรัส ค รนา 2019 นหลายประ ทศยงั คงมตอ นอง ละอาจจะ ยัง มสามารถควบคม ด ละหาก กดกรณมผ พร ชอ บบ super spreader หรอปกปดขอมลการ ดนทางตางประ ทศ ม ยกตัวออก จากผอน (Self-quarantine) ปน วลา 14 วัน ยอมทำ หการปองกนั ละการควบคมการ พรระบาดทำ ดยาก ซง มอวันท 11 มนาคม 2563 ผอานวยการองคการอนามัย ลก ด ถลง หสถานะปจจบันของ รค ควด 19 ปนภาวะการระบาด หญทัว ลก1 หรอ รยกวา pandemic สำหรับสถานการณ นประ ทศ ทย กระทรวงสาธารณสขประกาศ \" รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019\" หรอ \" รค ควด-19\" ปน รคตดตออันตรายตามพระราชบัญญัต รคตดตอ พ.ศ.2558 ดย หมผลบังคับ ชตัง ตวันท 1 มนาคม 2563 พอประ ยชน นการ ฝา ระวงั ปองกัน ละควบคม รคตดตออันตราย ซงการ พรระบาดม ด พยงสงผลตอความมันคงดานสาธารณสข ละตอชวตผปวย ทานัน ตยังสงผลกระทบทางสังคม ศรษฐกจ การ มอง ละการดำ นนชวตอยางหลก ลยงม ด ชน ธรกจสายการบน รานคา รานอาหาร หางสรรพสนคา รง รยน สถาบันกวดวชา สถานทออกกำลงั กาย รานนวด ผน ทย รงภาพยนตร ซงตลอดชวงระยะทผานมา ทัว ลกตาง ชมาตรการท ตกตาง หลากหลาย ละนำ ปปรับ ช นหลายพนท พอปองกัน ละควบคมจนกวาจะมการผลตวัคซน ดสำ รจ ละหนง น กระบวนการยตธรรมทางอาญาท ดรับผลกระทบจากการ พรระบาดของ รค คอ หนวยงานราชทณั ฑ ซงหลายประ ทศ ผตองขังอย น ภาวะลน รอนจำ สงผลกระทบอยางราย รง พราะตองอยอยาง ออัด ละ ชทรพั ยากรรวมกันอยางมอาจหลก ลยง ด ละ ดยสวนมาก ผตองขังมักมปญหาดานสขภาพกอน ขามาอย น รอนจำ ดย ฉพาะปญหายา สพตด อลกอฮอล หรอ รคตด ชอตาง รวมทังปญหา ความขัด ยง น รอนจำ ดวย หตผลตาง นจงจำ ปนทจะตองมการคด หมวาจะมการปรับ ปลยนมาตรการลง ทษดวยวธอน ทนการ จำคก ดยทกรมราชทณั ฑจะมมาตรการปองกนั หรอ นวทางปองกันภายหลังการ พรระบาด รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019 ทจะ กดขน ด อยาง รบาง สำหรับสถานการณการ พรระบาดของ รคตด ชอ วรสั ค รนา 2019 ดลกลาม ปยังทัว ลก ทำ หบางประ ทศ ชมาตรการ ปดประ ทศ (lockdown) งดการรวมตวั ของกลมคนจำนวนมาก ละ วนระยะหางทางสังคม (social distancing) พอลดความ สยงตอการ ตด ชอ ซงสงผลกระทบหลายดานดวยกัน ทังดาน ศรษฐกจ สงั คม การ มองการปกครอง สขภาพประชาชน ดงั น ดาน ศรษฐกจ หลายประ ทศออกมาตรการคัดกรอง ละหาม ดนทาง ขา-ออกประ ทศอยาง ขมงวด สายการบนหลาย หง ระงับ ทยวบน ละยก ลก สนทางการบนบางสวน ดย ฉพาะ สนทางการบนจากประ ทศจน ละพนท สยง ชน สายการบนสหรฐั อาหรบั อม รตส ประกาศยก ลก ทยวบนสำหรบั ผ ดยสารทังหมด ยก วน ทยวบนฉก ฉน พอการอพยพ ปน วลา 2 สปั ดาห ดย รมตัง ตวันท 25 มนาคม 2563 ปนตน ป สำหรบั ประ ทศ ทย สำนกั งานการบนพล รอน หงประ ทศ ทย ดหารอรวมกบั สายการบนทจดทะ บยน น ทย มมต หนชอบ หสายการบนสัญชาต ทยจำนวน 9 สายการบน หยดการบน น สนทางตาง ตามประกาศพระราชกำหนดกำหนด ฉก ฉน ชน สายการบน ทยประกาศยก ลก ทยวบน กอบทังหมด นภมภาคย รป ตัง ตวันท 1 มษายน 2563 - 31 พฤษภาคม 2563 สายการบน ทย อร อ ชย ดประกาศหยดบน สนทางระหวางประ ทศชัวคราว ตงั ตวนั ท 22 มนาคม - 25 มษายน 2563 สายการบน 1 World Health Organization Thailand, รค วรัสตด ชอ ค รนา 2019 ( ควด 19) รายงานสถานการณ ดยองคการอนามยั ลก (WHO) ประ ทศ ทย 12 ม.ค. 2563, World Health Organization Thailand, สบคน มอวนั ท 20 พฤษภาคม 2563, https://www.who.int/docs/default- source/searo/thailand/2020-03-12-tha-sitrep-19-covid19-pb-th.pdf?sfvrsn=1e179bd4_2. 194

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม ทย วยด จท (Vietjet Air) ระหวางประ ทศ หยดบนทก สนทาง จน หยดบน มกราคม- สงหาคม 2563 ตหวัน ละ วยดนาม หยดบน มนาคม สงหาคม 2563 ปนตน ละ มอสายการบนหยด สนทางการบน ทำ หสงผลกระทบตอบรษัททัวร อ จนซรับจองตัว-ทพัก พราะลกคาขอ ลอน หรอยก ลกการ ดนทาง ละทพกั ทำ หประสบปญหา รองการคน งน กลกคาจนอาจถงขนั ฟองรองกัน ด ดานความสมั พนั ธระหวางประ ทศ มอมการ พรระบาด ปทวั ลกยอมนำมาซงการ ชมาตรการปองกนั ท ขมงวด พอคมครอง ความมันคงปลอดภยั ห กประชาชน ละการรกั ษาผลประ ยชน หงชาต ดงั กรณ ประ ทศจน ละประ ทศสหรัฐอ มรกา ดยทประ ทศจน กลาวหาวาประ ทศสหรัฐอ มรกาสรางความตนตระหนก ปทัว ลก ดย ปนประ ดนทสหรฐั อ มรกา ชมาตรการสงั อพยพนักการทต ละ ชาวอ มรกนั ออกจาก มองอฮัน ประ ทศจน มอวนั ท 23 มกราคม 2563 ละมคำสังหามชาวตางชาตท คย ปประ ทศจน 2 สปั ดาหทผาน มา ขาประ ทศสหรัฐอ มรกา กอนทองคการอนามยั ลก (WHO) ประกาศภาวะฉก ฉนดานสาธารณสขระดับ ลก มอวันท 30 มกราคม 2563 จนทำ หหลายประ ทศ รมตระหนก ละนำพล มองของประ ทศตนออกจาก มองอฮันบาง ดยมรฐั บาลหลายประ ทศท ชมาตรการ ฝาระวงั ดยวกันกบั ประ ทศสหรฐั อ มรกาทหามคนจนจาก มองอฮนั ขาประ ทศ ชน ญปน กาหล ต ฟลปปนส ตหวนั ซงผ ขยน หน วาอาจ ปนการซำ ตมรอยราว นประ ดนสงครามการคาของทงั สองประ ทศ หรอประ ทศ วยดนามปฏ สธทจะอนญาต ห รอสำราญ อดา วตา (AIDAvita) ของประ ทศ ยอรมน ขาจอด ทยบทา พอ หคนขนฝง นองจากความวตกกังวล กยวกบั การตด ชอ วรสั ค รนา2 ดานการ มองการปกครอง กลาวคอ ตัว ลขจำนวนผตด ชอ ละ สยชวต จะถก ชอม ยง ปถงประสทธภาพ นการจัดการ กปญหาการ พรระบาด ละระบบสาธารณสขของประ ทศ ถาหากการรับมอนนั มมประสทธภาพ พยงพอ อาจทำ หประ ทศนัน สอม สยชอ สยง ละถกลดความ ชอมัน ด ดานสขภาพประชาชน กลาวคอ การ พรระบาดน ดสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนทัว ลก มประชาชน จบปวย ละ สยชวต ปนจำนวนมาก ละบคลากรทางการ พทยตองทำงานหนักมากขน 2. ถ นก รณก ร พรร บ ด รคตด ช วร ค รน 2019 ข งผต งขง น ร นจ ล ก รรบม ข ง ร นจ ทว ลก สถานการณการ พรระบาด ละการตด ชอ วรสั ค รนา 2019 น รอนจำหลายประ ทศ ด กดขน มรายงานการ สยชวตของ ผตองขังชาย อาย 84 ป น รอนจำ HMP Littlehey ประ ทศอังกฤษ ซง ปนผกระทำผดทาง พศ ด สยชวต ปนราย รก มอวันท 22 มนาคม 25633 ประ ทศส ปน ปนผตองขังหญง น รอนจำ Estremera (Estremera prison) อาย 78 ป ชาวละตนอ มรกัน ด สยชวต ปนราย รกหลังจากสง ขารักษาตัวท รงพยาบาล นกรง มดรด (Madrid) มอวันท 20 มนาคม 2563 นอกจากน จาหนาท 38 รายท ดผลทดสอบ ปนบวกของ รค ควด-19 ดวย4 นประ ทศ ทย มรายงานพบผตองขังตด ชอ วรัส ค รนา 2019 จำนวน 2 ราย (ขอมลวันท 30 มนาคม 2563) ดยราย รก ดรบั การยนยนั มอวนั ท 20 มนาคม 2563 ปนผตองขังชายทถกจบั กม นขอหา สพสาร สพตด ละถก ควบคมตวั วทสถานทรอการตรวจพสจน ละนำตวั ปรักษาท รงพยาบาล มอวนั ท 23 มนาคม 2563 รายท 2 ดรบั การยนยันวา ปนผ ตด ชอ มอวนั ท 26 มนาคม 2563 ดย ปนผตองขงั ชาย อาย 60 ป ปนผตองขัง นคดยา สพตด อตั รา ทษ 6 ป รบั ทษมาตงั ตป 2559 ปวย ปนมะ รง นชองปาก ซงคาดวานาจะตด ชอมาจากภายนอก นองจากผตองขังรายนมตอง ดนทางออกจาก รอนจำ ปรักษาพยาบาล ภายนอก ปนระยะ 5 จากสถานการณการ พรระบาดของ รค ควด-19 ภาย น รอนจำ จงทำ หผตองขงั กดความ ครยดจากสภาพความ ออัด น รอนจำประกอบกับระบบสาธารณสขท ม พยงพอ จนนำ ปสการจลาจลของผตองขัง ทำ หมผ สยชวต ละบาด จบ นหลาย ประ ทศ ดงั ชน 2 ผจัดการออน ลน, วยดนามปดรับ รอสำราญ 2 ลำ ทยบทาหวันมผตด ชอ วรสั ค รนาบน รอ, ผจดั การออน ลน, สบคน มอวนั ท 29 พฤษภาคม 2563, https://sondhitalk.com/2020/02/15/1783 3 T G a d a , Ma , 84, b c UK d c a , T G a d a , acc d Ma c 31, 2020, https://www.theguardian.com/world/2020/mar/26/first-prisoner-in-uk-dies-from-coronavirus. 4 P I d , S a : c a d a Mad d a d 38 c c a c ca, Prison Insider, accessed March 31, 2020, https://www.prison-insider.com/en/espagne-first-coronavirus-death-in-madrid-prison-in- and-38-correctional-officers-test-positive-for-coronavirus. 5 บบซนวส, วรสั ค รนา: อธบดกรมราชทณั ฑมัน จ รอนจำทวั ประ ทศจะปลอดภยั จาก ควด-19, บบซนวส, สบคน มอ 13 ตลาคม 2563, https://www.bbc.com/thai/thailand-52094371. 195

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย ประ ทศ คลอม บย มอวนั ท 22 มนาคม 2563 หต กดขนท รอนจำ นกรง บ กตา มการจด ฟ ผาสงของ ละนกั ทษหลาย รายพยายามทบทำลายขาวของ พอหาทางหลบหน ทำ หนัก ทษ สยชวต 23 ราย ละบาด จบอก 83 ราย รวมถง จาหนาท รอนจำ 2 รายทมอาการสาหัส6 ประ ทศ ทย มอวนั ท 29 มนาคม 2563 ผตองขงั กวา 100 ราย ดกอ หตจลาจล น รอนจำจังหวัดบรรมั ย ดยสันนษฐานวา กดจากภาวะ ครยด ประกอบกับกฎระ บยบท ขมงวด หามญาต ยยมผตองขัง ละมคนปลอยขาว กยวกบั การตด ชอ ควด-19 มยัง ม ปรากฏการตด ชอ น รอนจำดังกลาวกตาม ประ ทศ ปร มอวันท 28 มษายน 2563 นัก ทษ น รอนจำ \"มก อล คาส ตร คาส ตร\" น มองซาน ฮวน ดอ ลรกัน ช ของ ปร กอ หตจลาจลยด ยอ ละ ผา รอนจำ ปะทะกบั จาหนาท มนกั ทษ สยชวต 9 ศพ ดยนกั ทษตะ กน สดงความ มพอ จการกระทำ ของ จาหนาทท ชความรน รง กนกวา หต สา หตการประทวงมาจากการทนัก ทษ มมนั จ นความปลอดภัยของตัว อง นองจากกอน หนานมนัก ทษ น รอนจำอยางนอย 13 ราย สยชวตดวย รค ควด-19 ละยงั พบผตด ชอ น รอนจำ ทังนัก ทษ ละ จาหนาท รวมกวา 1,400 ราย7 ประ ทศ ว นซ อลา มอวนั ท 1 พฤษภาคม 2563 ท รอนจำ ลอส ยานอส มองกัวนา ร รฐั บารนสั ทางตะวนั ตกของประ ทศ ว นซ อลา ด กด หตการณจลาจล สา หตมาจากนกั ทษ กดความ มพอ จกฎ หมของ รอนจำ ทหามญาตนำอาหาร นำ ละยารกั ษา รค ขา ป หนกั ทษตามปกต ดยกฎ หม ชบังคับตงั ตวันท 16 มนาคม 2563 ตามมาตรการปองกันการระบาดของ ชอ วรัส ควด-19 ทำ ห นัก ทษ กดความอดอยาก ละขาด คลน นองจากอาหารท ดรับจาก รอนจำ ม พยงพอ ดยนัก ทษพยายามจะ หกคกหน ทังยง ผอำนวยการ รอนจำบาด จบดวย8 จากตวั อยางขางตนนัน จะ หน ดวาสา หตหลักมาจากสภาพความ ปนอยท ออัดภาย น รอนจำ ระบบสาธารณสขภาย น รอนจำท ม พยงพอ ความกงั วลของผตองขงั ตอการระบาดของ รค ละการทรัฐบาลหลายประ ทศประกาศมาตรการควบคมการ ดนทาง งด ยยมผตองขัง งดการทำกจกรรมตาง ทสม สยงตอการ พร ชอทำ หผตองขัง กดความ ครยด มพอ จ ละ กดความหวาดกลวั อยาง รกตาม หลายประ ทศสามารถหลก ลยงการจลาจล น รอนจำ ด ดย ชมาตรการผอนผันหลายประการ ชน ประ ทศอหราน ประกาศ ปลอยตัว ละ ปลอยตัวชวั คราว กนัก ทษราว 85,000 คนนับตงั ตวันท 3 มนาคม 2563 ปนตนมา พอลดความ ออัด น รอนจำ9 ประ ทศอฟั กานสถาน ปลอยตวั นัก ทษอก 10,000 ราย มอวันท 26 มนาคม 2563 ดยผ ดรบั การปลอยตัวสวน หญ คอ นัก ทษหญง ผทมอาย กน 55 ป ละผมปญหาสขภาพ รอรัง ตตอง ปนผถกลง ทษ นคด มราย รง รวมถงผทมกำหนดจะ ดรับการ ปลอยตวั น มชา ประ ทศสหรัฐอ มรกา ช กณฑ นการพจารณาปลอยตัวนัก ทษทมอายตงั ต 60 ปขน ป รวมถงผัท ม ดถกลง ทษ น คด ชความรน รงอกฉกรรจหรอคดทาง พศ ละบางราย ชวธกักบร วณ นบานพัก ละสวมกำ ลอ ลกทรอนกส พอตดตามตัว10 ประ ทศ อังกฤษ ผตองขัง ดรบั การปลอยตวั ชัวคราว สำหรับผตองหาทมอตั รา ทษตำหรอกระทำความผดลห ทษท ดรับการปลอยตัวจะตองสวม อปกรณอ ลกทรอนกสตดตามตัว ว ละจะถกภาคทัณฑ วตลอดระยะ วลาทถกปลอย ดยจะถกตามตัว หกลับมาทันท มอม หตทนา สงสยั วาจะหลบหน11 6 วอยซออน ลน, 'จลาจล น รอนจำ' ปรากฏการณรวมทวั ลกชวง ' ควด-19' ปน พราะอะ ร?, วอยซออน ลน, สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563, http://www.voicetv.co.th/read/yInpwc0dd. 7 ทยรฐั ออน ลน, พษ ควดทำนกั ทษ รอนจำ ปรลกฮอกอจลาจล ตาย 9 ศพ, ทยรัฐออน ลน, สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/foreign/1832803. 8 นวหนา, กดจลาจล นคก ว นซ อลา นกั ทษตาย กลอน, นวหนา, สบคน มอวันท 29 พฤษภาคม 2563, https://www.naewna.com/inter/490461. 9 วอยซออน ลน, 'จลาจล น รอนจำ' ปรากฏการณรวมทัว ลกชวง ' ควด-19' ปน พราะอะ ร?, วอยซออน ลน, สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563, http://www.voicetv.co.th/read/yInpwc0dd. 10 วอยซออน ลน, 'จลาจล น รอนจำ' ปรากฏการณรวมทัว ลกชวง ' ควด-19' ปน พราะอะ ร?, วอยซออน ลน, สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563, http://www.voicetv.co.th/read/yInpwc0dd. 11 iLaw, องั กฤษ ละ วลสปลอยนกั ทษกวา 4,000 คน หน ควด, iLaw, สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563, https://ilaw.or.th/node/5596. 196

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม จะ หน ดวามาตรการลดความ สยง ละการรับมอของ รอนจำทัว ลกนนั มรป บบทคลายคลงกัน คอ ลดจำนวนผตองขัง น รอนจำ ดย ชมาตรการทาง ลอกอน ทนการจำคก ละ ปนผตองขัง นคดความผดท มราย รงซง ชอปกรณอ ลกทรอนกสควบคมตัว การ ช ทค น ลยตดตอสอสาร พอลดผลกระทบจากการงด ยยมผตองขังภาย น รอนจำ สำหรับประ ทศ ทย ผตองขงั มจำนวนมากทำ ห กดปญหานกั ทษลน รอนจำ ซง ปนปญหาท กยาก ละ ปนอปสรรคตอการบรหาร ละการปฏบตั ตอผตองขงั หมประสทธภาพ12 ละ จากการทกรมราชทณั ฑรายงานสถานการณการ พรระบาดของ รค ควด-19 น รอนจำ ประจำวนั ท 20 มษายน 2563 พบวามผตองขัง ทตด ชอ ควด-19 นประ ทศ ทย ลว 2 ราย ละ จาหนาทตด ชอ 3 ราย13 จะ หน ดวา มอพบผตด ชอ น รอนจำ ลว การหลก ลยง หรอการ วนระยะหางจากผตองขงั อน นสถานท ออัดจง ปนสงททำ ดยาก ละหลก ลยง ม ด ดงั นันการ ชมาตรการทาง ลอกอน ทน การจำคกระยะสัน การ พมมาตรการ ฝาระวัง รวมถงมาตรการการคดั กรองผตองขัง ขา หม จง ปน รองสำคัญ ละตอง ปนน ยบายทกรม ราชทณั ฑตองรวมมอกบั กระทรวงสาธารณสข 3. ก ร ชม ตรก รท ง ล ก น ทนก รจ คกร ย น ตามประมวลกฎหมายอาญาของประ ทศ ทย ม ทษทางอาญาดวยกัน 5 ประ ภท คอ ประหารชวต จำคก กักขัง ปรับ รบ ทรัพยสน ซง นประ ทศ ทย ม คยมการประหารนัก ทษนานถง 9 ป ทำ ห ทษจำคก จง ปนทนยม ชกนั มาก พราะศาลมอำนาจ ปลยน ทษกักขัง ปน ทษจำคก ดหากภายหลังผกระทำผดฝาฝนระ บยบของสถานทกกั ขงั ซงประ ทศ ทยม รอนจำ 143 หง14 ทำ หมปรมาณ รอนจำ มพอจผตองขัง หากพจารณาวา ทษจำคก หมาะสำหรับความผดบางประ ภท ชน ความผดราย รง ละ ปนอันตรายตอสังคม ตถาความผดทม ชจำคก ตตอง ปจำคกระยะสัน ชน การ มม งนจายคาปรบั ยอมทำ ห กดผลกระทบทตามมาคอรัฐจะตอง ปนภาระ ลยงด กผกระทำผด ละ ปนผล สย กผกระทำผด ดย มสมควร ละถา ช ทษจำคกมาก กน ป กจะสงผลตอสภาพความ ปนอยของ ผตองขงั การควบคมด ล การ ก ขพฤตนสยั การฝกวชาชพผตองขงั ทำ ห จาหนาทราชทณั ฑ มสามารถทำ ดอยางมประสทธภาพ การ ชมาตรการทาง ลอกอน ทนการจำคกระยะสัน ปน นวคดของทัณฑวทยา กยวกับมาตรการปฏบัตตอผกระทำผดท ปรบั ปรงจาก นวคด ดม คอ การ ก คน ห ขดหลาบ ปลยน ปน การอบรม ก ข หกลบั ตัว ปนคนด15 ซงประ ทศ ทย ดนำมาตรการ อน มา ช ทนการจำคกหลายมาตรการดวยกัน ชน การคมประพฤต การพักการลง ทษ การนร ทษกรรม การอภัย ทษ ซงประ ยชน ของการ ชมาตรการ ทนการลง ทษนัน คอ ห อกาสผกระทำผดทม ดมสันดาน ปนอาชญากร ดกลบั ตัว ปนคนด มถกตตราจากสังคม วา ปนคนคก ลดปญหานัก ทษลน รอนจำ ละชวยประหยัดงบประมาณ นการ ลยงดผตองขัง ตอยาง รกตาม การ ชมาตรการ ทาง ลอกอนยังมอปสรรคคอ การยอมรับจากประชาชน ละ จาหนาท นกระบวนการยตธรรม นองจากประชาชนจำนวน มนอยยังม ความคดทวาผกระทำผดควร ดรับการลง ทษ หสาสมกับการกระทำความผด16 ละยัง ม น จหรอ มคอย ชอวาผกระทำผดจะกลับตัว ปนคนด ดถา มถกลง ทษ ห กดความสำนกผด มอวนั ท 31 มนาคม 2563 สถาบนั พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย (TIJ) ด ผย พร รายงานสถานการณ ละขอ สนอ นะ ชงน ยบาย กยวกับการ พรระบาด รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019 (COVID-19) น รอนจำ ซงช ห หนวา หลายประ ทศทัว ลกรวมถง ประ ทศ ทย กำลงั ผชญกบั สถานการณ นัก ทษลน รอนจำ ยง นสถานการณการ พรระบาดของ รคอบตั หมอยาง ควด-19 น ยง พม ความ สยงการตด ชอ ละการ พรระบาด น รอนจำ17 สงผลกระทบตอทงั ผตองขัง ละ จาหนาท ทำ หหลายประ ทศ ดปลอยผตองขัง 12 อัจฉรยา ชตนนั ท, อาชญาวทิ ยา ละทัณฑวทิ ยา, พมพครังท 2, (กรง ทพฯ: วญ ชน,2557), 185. 13 กระทรวงยตธรรม, ราชทณั ฑรายงานสถานการณ การ พรระบาดของ รค ควด-19 น รอนจำ \"ประจำวนั ท 20 มษายน 2563,\" กระทรวงยตธรรม, สบคน มอ 20 มษายน 2563, https://www.moj.go.th/view/43275 14 บบซนวส, วรสั ค รนา: อธบดกรมราชทณั ฑมัน จ รอนจำทวั ประ ทศจะปลอดภยั จาก ควด-19, บบซนวส, สบคน มอ 13 ตลาคม 2563, https://www.bbc.com/thai/thailand-52094371. 15 รอง ดยวกนั , 220. 16 รอง ดยวกนั , 243. 17 สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย, รายงานสถานการณ ละขอ สนอ นะขอ สนอ นะ ชงน ยบาย กยวกับการ พรระบาด รคตด ชอ วรสั ค รนา 2019 (COVID-19) น รอนจำ, สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย, สบคน มอวนั ท 28 พฤษภาคม 2563, https://knowledge.tijthailand.org/publication. 197

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย นชวงสถานการณการ พรระบาดน ชน ประ ทศอังกฤษ ผตองขัง ดรับการปลอยตัวชัวคราว ดยรัฐบาล ด ชมาตรการชัวคราว ลด กจกรรมการพจารณาคด พอปองกันการ พรระบาด18 สำหรับปจจบนั ประ ทศ ทยม รอนจำ ละทัณฑสถานจำนวน 143 หง สามารถ รับรองผตองขัง ด 254,302 คน ตจำนวนผตองราชทัณฑทัวประ ทศมจำนวน 375,148 คน (ขอมล ณ วันท 1 พฤษภาคม 2563)19 สถาบนั พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย (TIJ) ด สนอ ห ชมาตรการอน ทนการจำคกระยะสันสำหรบั ผกระทำผด มรน รง ดย ฉพาะ กลม สยง ชน ผสงอาย หญงตังครรภ ผกระทำผดคด ลกนอย หรอกลมผตองขงั ทรอการพจารณาคด กลมผตองขังทรอการกำหนด ทษ ดย ชวธการอน ชน การ รยกคาปรบั การบรการสงั คม การควบคมตัวทบาน ละการ ชกำ ลอ ลกทรอนกส (electronic monitoring)20 ซงผ ขยน หนดวยกับการ ชมาตรการอน ทนการจำคกระยะสัน พอ กปญหานัก ทษลนคก ดยอภปรายดังน 1. วถ หมการลง ทษ (New Normal) สำหรับการลดความ ออัดของผตองขงั น รอนจำ ภายหลงั การ พรระบาด รค ควด-19 ม 2 นวทาง นวทาง รก คอ การสราง รอนจำ พมขน21 การขยายพนทนอน หองขัง ดยว น รอนจำ พอลดการตดตอสัมพันธ น รอนจำ ซงจำ ปนตอง ชงบประมาณ นการกอสรางจำนวนมาก ละการ ลยงดผตองขังมากขน ละสำหรบั นวทางท 2 คอ ลดจำนวน ผตองขงั ม ห ขาส รอนจำ ดยการ ชทาง ลอกอน ทนการจำคก ซงองคการสหประชาชาตสง สรม ละ นะนำ ห ลอก ชวธการทาง ลอก น22 ผ ขยน หนวา มอลดการ ช ทษจำคกระยะสนั ลงนนั จะตอง ปนประ ภทความผดท มราย รง บคคลท มม งนจายคาปรบั ผตองขัง ทรอการพจารณาคด ละผตองหาทศาลยัง มมคำพพากษาวา ดกระทำผด หากพจารณาตามรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศักราช 2560 มาตรา 29 วรรคสอง นคดอาญา หสันนษฐาน วกอนวาผตองหาหรอจำ ลย มมความผด กอนมคำพพากษาถงทสด วาบคคล ดกระทำความผด จะปฏบัตตอบคคลนัน สมอน ปนผกระทำความผดม ด ซงตามหลักการ ขอสันนษฐานวาผตองหาหรอ จำ ลย นคดอาญา ปนผบรสทธ (presumption of innocent) ปนหลกั ประกัน หงสทธ ละ สรภาพของบคคล กยวกบั ความรับผดทาง อาญาทรฐั หการรบั รอง กบคคลทจะ มถกลง ทษทางอาญาจนกวาจะมพยานพสจน ดวา ปนผกระทำผด ผ ขยนมความ หนวาการท กระบวนการยตธรรม ทยทนำตวั ผตองหาหรอจำ ลยทม ชนัก ทษ ดดขาด ปคมขัง ทำ หถกจำกัด สรภาพ พราะ ดรับการปฏบัต บบ นกั ทษ ซงสถานะของผตองหาหรอจำ ลยยงั ปนผบรสทธอย สำหรบั รองการปลอยตวั ชัวคราว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 110 บัญญัตวา นคดมอตั รา ทษจำคกอยางสง กนหาปขน ป ผทถกปลอยชวั คราวตองมประกัน ละจะมหลักประกันดวยหรอ มก ด นคดอยางอนจะปลอยชวั คราว ดย มมประกนั ลย หรอมประกนั หรอมประกนั ละหลกั ประกนั ดวยก ด การ รยกประกันหรอหลักประกันตามวรรคหนงหรอวรรคสองจะ รยกจน กนควร กกรณม ด ละตองคำนงถง งอน ข ละ มาตรการปองกันตาง ท ด ชกับผถกปลอยชัวคราวประกอบดวย ทังน ห ปน ปตามหลัก กณฑ วธการ ละ งอน ขทกำหนด น กฎกระทรวง หรอขอบงั คบั ของประธานศาลฎกา ลว ตกรณ ซง มอพจารณาตามมาตราน จะ หนวา มม รองจำนวน งน นการประกนั ตวั จงตองดตามขอบงั คับของประธานศาลฎกา วา ดวยหลกั กณฑ วธการ ละ งอน ข กยวกบั การ รยกประกันหรอหลกั ประกนั นการปลอยชวั คราว ผตองหาหรอจำ ลย นคดอาญา (ฉบับ ท 3) พ.ศ. 2562 ขอท 3 ท ก ข พมวา นกรณทผตองหาหรอจำ ลย ปนคนยากจน ศาลจะ ชดลพนจ รยกหลักประกันตำกวาตามท กำหนด ว น (2) ละ (3) ก ด ดย หระบ หตดงั กลาว ว นคำสังดวย ซง นความ ปนจรง หากมคนสองประ ภททมฐานะ ตกตางกัน คอ 18 Centre for Crime and Justice Studies, C d-19 and European prison population changes, Centre for Crime and Justice Studies, accessed May 20, 2020, https://www.crimeandjustice.org.uk/news/2020-05-01/covid-19-and-european-prison- population-changes. 19 กรมราชทณั ฑ, รายงานสถตผตองราชทัณฑทวั ประ ทศ, กรมราชทณั ฑ, สบคน มอวันท 28 พฤษภาคม 2563, http://www.correct.go.th/rt103pdf/report_result.php?date=2020-05-01&report=. 20 สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย, รายงานสถานการณ ละขอ สนอ นะขอ สนอ นะ ชงน ยบาย กยวกบั การ พรระบาด รคตด ชอ วรัส ค รนา 2019 (COVID-19) น รอนจำ, สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย, สบคน มอวนั ท 28 พฤษภาคม 2563, https://knowledge.tijthailand.org/publication. 21 จฑารัตน อออำนวย, ระบบยุตธิ รรม ละยุติธรรมทางเลอื ก: นวการวเิ คราะหเชิงสังคมศาสตร, (กรง ทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลัย, 2556), 165. 22 รอง ดยวกนั . 198

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จดั ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม คนจน ละคนรวยททำความผด นลักษณะ ดยวกัน ซงคนรวยสามารถท ช งนประกันตัว ลวออกมาสคด ด ต นทางกลับกันคนจน มม งนประกันตวั จงตองถกคมขงั กอนศาลพพากษา มภายหลงั ศาลพพากษาวา ม ปนความผด ละชด ชย ยยวยา ตกสญ สยอสรภาพ ป ลว นชวงระยะ วลาหนง นอกจากนยังมประ ภทบคคลท มม งนจายคาปรับ จงตองถกกกั ขงั ทนคาปรบั ซง ดมนกั วชาการ คอ ผชวย ศาสตราจารย ดร. ปรญญา ทวานฤมตรกล หความ หนผานการประชม ROLD Virtual Forum Series: Living with Covid-19 รายงาน Global Prison Trends 2020 ละวถ หมการลง ทษทางอาญา นกระ ส ควด-19 มอวันท 9 พฤษภาคม 2563 วา บคคลท มม งนจาย คาปรบั มสมควรทจะตดคก ปนอยางยง ซงตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29 ผ ดตอง ทษปรับ ละ มชำระคาปรบั ภาย นสามสบ วนั นับ ตวนั ทศาลพพากษา ผนันจะตองถกยดทรพั ยสนหรออายัดสทธ รยกรอง นทรัพยสน พอ ชคาปรับหรอมฉะนันจะตองถกกักขัง ทนคาปรับ ถอ ปนปญหาของประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29 ซงอธบาย ดวาตามบทบัญญัตน ถาบคคล มม งนจายคาปรับ จะตองตดคก หากมบคคลสองประ ภท กระทำความผด บบ ดยวกัน ศาลพพากษาปรบั ทากัน คอ หากบคคล รกม งนจายคาปรับ ถอ วา ปนคดอาญา ลกกัน ตขณะทบคคลอกประ ภท มม งนจายคาปรับจงตองตดคก ทนการจายคาปรับ ละ มจะมการ ก ขประมวล กฎหมายอาญา พ.ศ. 2559 มาตรา 30/1 นกรณทศาลพพากษาปรบั ผตอง ทษปรับซงม ชนตบคคล ละ มม งนชำระคาปรับอาจยนคำ รองตอศาลชันตนทพพากษาคด พอขอทำงานบรการสังคมหรอทำงานสาธารณประ ยชน ทนคาปรบั หรอถาความปรากฏ กศาล น ขณะทพพากษาคดวาผตอง ทษปรับราย ดอย น กณฑทจะทำงานบรการสงั คมหรอทำงานสาธารณประ ยชนตามมาตราน ด ละถาผ ตอง ทษปรับยนยอม ศาลจะมคำสัง หผนนั ทำงานบรการสังคมหรอทำงานสาธารณประ ยชน ทนคาปรับก ด ต นทางปฏบัตยงั มคน ตดคกอย ซงผชวยศาสตราจารย ดร. ปรญญา ทวานฤมตรกล ด สนอวาหากบคคลประ ภทน มม งนจายคาปรับ ควร หบรการสังคม พอลดจำนวนผตองขงั น รอนจำ ซงผ ขยน หนพองดวย พราะ ปนการชวยลดปญหานกั ทษลน รอนจำ ปนผลด กประวตั ละอนาคต ของผกระทำผด ม ดถกตตราวา ปนคนคกจากสังคม ละผกระทำผด มตอง ปคลกคลกับผตองขังอนทมสันดาน ปนอาชญากร น รอนจำ นอกจากนยงั ชวยลดคา ชจายตาง นการ ลยงดผตองขังจำนวนมาก ซงมหลายประ ทศ ดพยายามปฏรป ดย หชมชน ดมสวน รวม รวมถงประ ทศ ทยดวย ดยคำนงถง ปาหมายสงสดคอลดการกระทำผดซำ ละ ลอกมาตรการทาง ลอกท หมาะสมกับอาชญากรรม ตาง ซงจะตองทำควบคกับการคมประพฤตดวย ดงั นัน ผ ขยน หนวาจาก นวทาง รก กยวกบั งบประมาณทจะสราง รอนจำ พมนัน สามารถทจะนำมาลงทนกับระบบคมประพฤต ละจัดหาอปกรณ ทค น ลยตาง ททันสมัย ซงจะ ปนผลดกวา นอกจากน การกักขงั ทน ทษจำคก จะ ชกับคดทศาลจะลง ทษจำคก ม กน 3 ดอน ถอ ปน ทษจำคกระยะสัน ปญหาจงมวา การกักขัง ทนคาปรบั ตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29 หากจำ ลย มปฏบัตตามขอกำหนดของสถานทกกั ขัง ศาลจะ ปลยนการกักขงั ทนคาปรับ ห ปน ทษ จำคกตาม มาตรา 27 ดหรอ ม ซง ดมคำพพากษาฎกาท 403/2517 วนจฉัยวา ผตองถกกกั ขงั ทนคาปรบั ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29 นระหวางรบั ทษกักขังอย ดทำผดขอกำหนดตามมาตรา 27 ศาลอาจ ปลยน ทษกักขัง ปน ทษจำคก ด ผ ขยน หน ยงวา ม จะมคำพพากษาศาลฎกาวนจฉยั ว ชนน ตการกักขัง ทนคาปรบั ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29 ปนวธการบงั คับคาปรับจาก ทษปรับตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 28 คอ ตองกกั ขงั นสถานททจดั วสำหรบั การกักขงั ทนคาปรับ คอ สถานตำรวจ จะ ปลยน การกักขงั ทนคาปรบั ปน ทษจำคก ม ด นอกจากน ผ ขยน หนวาการ ช ทษจำคก หมาะสำหรับผกระทำผดคดอกฉกรรจ ปนภัยตอ สงั คม หรอผกระทำผดซำ ซงควร ยกบคคลประ ภทนออกจากสงั คม ต นประ ทศ ทย ผตองขงั ทอย น รอนจำมดวยกนั หลายประ ภท ทังผตองหาหรอจำ ลยทรอการพพากษาซงยงั ม ชนัก ทษ ดดขาด หรอถกกกั ขงั พราะ มม งนประกันตวั จงจำ ปนทจะตองมการ ก ข กฎหมาย ดยการ พมมาตรการทาง ลอก พอ ปน นวทาง หผพพากษา ดปรับ ช นการพจารณาคด 2. ผ ขยนมความ หนวาควรนำ ทค น ลยสมารท ฟน ดย หผตองขังตดตอกบั บคคลภายนอก ด ชน การอนญาต หผตองขงั ตดตอครอบครวั ผานทาง ทรศัพท ดย มตอง สยคา ชจายสัปดาหละ 1 ครัง ชระบบสอสารกับครอบครัวผานทางวด อคอล (video call) ซงจะตอง ดรับการสนับสนนงบประมาณจากรัฐบาล ซงการ ชอปกรณอ ลกทรอนกสสำหรบั ประ ภทคดทม ชความผดราย รงนันม ความ หมาะสม ลว พราะอปกรณดงั กลาวม พอควบคม ละตดตามตัว ทานัน สำหรบั ประ ทศ ทย กรมราชทณั ฑกำหนดมาตรการการ ฝาระวงั การ พรระบาด วรสั ค รนา 2019 น รอนจำผานการงด ยยมญาต นพนท ละ ดนำ ทค น ลยการ ยยมญาตผานหนาจอมอถอ ดย ช อปพล คชนั ลน (line visit) ดย จาหนาทจะจัดคว ละ จงวนั วลา นัดหมาย หวด อคอล ผาน อปพล คชัน ลน พอ ยยม 199

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย ผตองขัง ดย ห ยยม ดครังละ ม กน 10 นาท ทงั น หสทธผตองขงั ดอนละ 1 ครงั ยก วน นรายท ปนผตองขงั หาม ยยม พราะทำผด วนัย23 4. ม ตรก รป งกนก ร พรร บ ด น ร นจ ข งปร ทศ ทย ประ ทศ ทยมนัก ทษจำนวนมาก มสา หตจากการ ช ทษจำคก ปนหลัก จากสถตผตองราชทัณฑทัวประ ทศ จำนวน 375,148 คน24 สำรวจวนั ท 1 พฤษภาคม 2563 ขณะท รอนจำทสามารถรบั รองผตองขงั ด 254,302 คน25 ซง กนกำลัง จาหนาท นการ ทจะตองด ลผตองขงั ละพอมปญหา รค ควด-19 ซง กดการตด ชอ ดยมาจากการ บยด สยด ออดั จน กน ป จนตองมระยะหางทาง สงั คม ต น รอนจำ มสามารถทำ ชนนัน ด จงทำ หหลายประ ทศ ชมาตรการตาง พอลดจำนวนผตองขัง ซงกรมราชทัณฑ ด รงการ พักการลง ทษ ละการลดวันตอง ทษผตองขังทผาน กณฑ พอลดความ ออัด น รอนจำ ดยพกั การลง ทษผตอง ดจำนวนมากถง 8,000 คน ซงมากกวา นชวง วลาปกต ปน 2 ทา26 กรมราชทัณฑ ดวางมาตรการการ ยยมญาต หมท รยก ดวา ปนวถชวต หม (new normal) พอปองกนั การ พรระบาดของ รค ควด-19 วดงั น27 1. ผ ขา ยยมจะตองลงทะ บยนลวงหนากับทาง รอนจำทผตองขังถกควบคมตัวอยกอน ขา ยยม พอลดความหนา นน น การรอ ยยม 2. รอนจำจะมการจดั ชอง ยยมญาต ละพนทนังรอ หมระยะหาง 1.5-2 มตร 3. ญาตทมา ยยมตองสวมหนากากอนามัยตลอด วลา หาก มมจะ มอนญาต ห ยยม ดย ดดขาด 4. ญาตทมอณหภม สงกวา 37.5 องศา จะ มอนญาต ห ยยม ดย ดดขาด 5. จาหนาททกคนจะสวม face shield วตลอด วลา ละ ห รอนจำจดั ทรับฝากสงของ ละ อลกอฮอล จล ว หบรการอยาง หมาะสม ละทกครังท สรจสนการ ยยมจะตองม จาหนาททำความสะอาดสถานท ยยม ละจดรบั ฝากสงของกอนทจะมการ ห ยยม น รอบตอ ป 5. บท รป นชวงหลายปทผานมา กระบวนการยตธรรม ทย ดมการปฏรป ละพัฒนา นดานตาง ชนการนำ ทค น ลยททันสมัย ขา มา ช มการ ก ขกฎหมาย ละลดการนำผตองขงั ท มจำ ปน ขา รอนจำ ดย ชมาตรการทาง ลอกอนมากขน ละจากสถานการณการ พรระบาดของ ชอ วรสั ค รนา 2019 ท กดขน ปทวั ลก ผลจากการปดประ ทศ การงด ยยมผตองขงั ทำ หผตองขงั กดความ ครยด ละ วตกกงั วล กยวกบั การ พรระบาด ประกอบกับสา หตหลักคอความ ออดั ของผตองขงั น รอนจำ ระบบสาธารณสข ม พยงพอ มวาทาง ราชทัณฑ นหลาย ประ ทศจะมมาตรการตาง นการปองกนั อยางดทสด ลว ตกยังม หตการณจลาจลตามขาวตาง ปรากฏ ห หน รวมถงประ ทศ ทยดวย ทำ หสังคม ทยตองหันมามองวากระบวนการยตธรรม ทยด พยงพอ ลวหรอ ม ละน ยบายการลง ทษทาง อาญาจำ ปนตองปฏรปอกหรอ ม ดงั นนั จากสถานการณการ พรระบาดน มจะยงั คงอย ละ มรวาจะคลคลายหรอหมด ป มอ หรนัน 23 ทยพบ อส. ยธ. ห ยยมผตองขังผานระบบ ลน ปองกัน COVID-19, ทยพบ อส, สบคน มอ 14 ตลาคม 2563, https://news.thaipbs.or.th/content/292029. 24 กรมราชทัณฑ. รายงานสถตผตองราชทณั ฑทวั ประ ทศ สำรวจ ณ วนั ท 1 พฤษภาคม 2563, กรมราชทัณฑ, สบคน มอ 28 พฤษภาคม 2563, http://www.correct.go.th/rt103pdf/report_result.php?date=2020-05-01&report=. 25 สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย, รายงานสถานการณ ละขอ สนอ นะ ชงน ยบาย กยวกับการ พรระบาด รคตด ชอ วรัส ค รนา2019 (COVID-19) น รอนจำ ณ วันท 31 มนาคม 2563, สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย, สบคน มอวนั ท 29 มษายน 2563, https://www.tijthailand.org/public/files/highlight/Covid%20Report/TIJ-Covid19%20in%20prison.pdf. 26 ทยพบ อส, กรมราชทัณฑ พกั ทษ 8,000 ผตองขังลด ออดั สยง COVID-19, ทยพบ อส, สบคน มอวันท 29 พฤษภาคม 2563. https://news.thaipbs.or.th/content/291108. 27 ทยรฐั ออน ลน, กรมราชทัณฑ ตรยม ปด ห ยยมผตองขงั วางมาตรการ ขมปองกนั ควด 5 ขอ, ทยรัฐออน ลน, สบคน มอวันท 29 พฤษภาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/local/1850056. 200

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม ดสอน หหนวยงานกระบวนการยตธรรมรจักการยดหยน ละปรบั ตัวทรวด รว จงถง วลาทตองมการ ก ขกฎหมาย ละหนวยงาน น กระบวนการยตธรรมตองรวมมอกัน ดยนำ ทค น ลย ละมาตรการทาง ลอกมา ช หมากขน พอลดความ ออัด น รอนจำ 6. ข น น กอน กดสถานการณ รค ควด-19 การ ชสมารท ฟน (smartphone) น รอนจำ ม คย กดขน ต มอ กดการ พรระบาด ลว หลายประ ทศ ดลดความ ขมงวดลง ละนำ ทค น ลยมาชวยมากขน ชน นประ ทศ ทย รอนจำจังหวดั สงขลา ผอนคลายมาตรการ ปองกัน รคตด ชอ วรัส ควด-19 ดยขอความรวมมอประชาชนชวยกันปฏบัตตามขันตอนททาง รอนจำกำหนดอยาง ครงครดั ดย ห ญาตทลงทะ บยน ยยมผตองขงั ตอง ปนบคคลทอย นรายชอท ดขนบัญช วตามระ บยบการ ยยม ดยจอง ยยมผาน อปพล คชัน ลน (Application LINE) ละตอง สดงหลักฐานการตอบรับการ ยยมจาก รอนจำทสง หทาง ทรศัพทมอถอ สมารท ฟน (smartphone) พรอมดวยหลักฐานบัตรประจำตัวประชาชน หรอหลักฐานอนท กยวของตอ จาหนาท นวนั ทมา สดงตนขอรับการ ยยม28 ซงผ ขยน หน ควร ห รมมการ ห ชสมารท ฟน นการ ยยมผตองขงั พอชวยคลายความ ครยดของผตองขงั ญาต ละลดการจลาจลทอาจ กดขน ด น วนั ด นหนง นอกจากน ควรมการปฏรปการลง ทษ ปพรอมกบั การปฏรปคมประพฤต สอง รองนจำ ปนตองทำ ปดวยกัน ซงสอดคลอง กับงานวจัยของระพพร หมะคณ ศรสมบัตตระกล ละนันทรพัช ชยอัครพงษ ทมขอ สนอ นะ ชงน ยบายวารัฐควร ชวธการคม ประพฤต ทนการลง ทษ ดยคมขัง น รอนจำระยะสัน ละตองสนบั สนน หมการนำอปกรณอ ลกทรอนกส (Electronic Monitoring: EM) หรอการ ช ทค น ลยอน ขามาชวยปฏบัตงาน29 ดังนนั รฐั ตองสนบั สนนงบประมาณ จัดหาซอ ทค น ลยทมประสทธภาพ สำหรับ นวทางการลง ทษ ควรคำนงถงผตองขังทรอการพจารณาคด ควร ดรบั การสันนษฐานวา ปนผบรสทธ บคคลททำความผดคด ลกนอย ละผท มม งนจายคาปรับ ดย ชมาตรการทาง ลอก ละชมชนมสวนรวมมากขนซงจะ ปนประ ยชนกวานำผทกระทำความผด ขา รอนจำ การลง ทษจำคกควร ปน ทษสำหรับคนทประกอบอาชญากรรมราย รง พฤตกรรม ม ปลยน กจะชวยลดจำนวนผตองขัง ดมาก ขน นอกจากน นอกระยะ มนาน ประ ทศ ทยจะผอนปรนมาตรการตาง พอคลายลอกดาวน ซงตอ ป รอนจำจะ มสามารถรับ นัก ทษ ดอยาง มจำกดั ตจะตองสงนัก ทษผทกระทำผดจรง ทานัน ผ ขยนมขอ สนอวา กระบวนการยตธรรมตองมการปรบั ระบบ ยตธรรมทางอาญา ดย รมตัง ตกระบวนการ กล กลย ซงสามารถทำ ด ดย ช ทค น ลยททันสมัย การกักตัวทบาน ดย ชอปกรณ อ ลกทรอนกส ละหาก ปน ป ดควรม ครองมอท ช นการจำคกทบาน พอ พมทาง ลอกของศาล ดยทหนวยงาน นกระบวนการ ยตธรรมจะตองปรับ ชอยาง หมาะสม นนการบรการสังคม ดย พมจำนวนชัว มงปฏบัตงาน การ ก ขกฎหมายตาง หนวยงานตาง จะตองมการรวมมอกัน ละน ยบายท หทาง ลอก กผพพากษามาก พยงพอ พอ หผพพากษามัน จ ดจรงวาการ ชมาตรการทาง ลอก อน กผกระทำผดคด มรน รง ผกระทำผดคด ลกนอยท ม ปนอันตรายตอสังคม ละกลม สยงตอการ พร ชอ ชน ผสงอาย หญง ตังครรภ ชน ควบคมทบาน ดจรง มระบบตดตาม ดยอปกรณอ ลกทรอนกส ด ทังนตอง ดรับความ ววาง จจากสงั คมดวย บรรณ นกรม กรมราชทัณฑ. รายงานสถตผตองราชทัณฑทัวประ ทศ. , :// .c c . . / 103pdf/report_result.php?date=2020-05-01&report=. (สบคน มอวนั ท 28 พฤษภาคม 2563). กระทรวงยตธรรม, ราชทณั ฑรายงานสถานการณ การ พรระบาดของ รค ควด-19 นรอนจำ \"ประจำวนั ท 20 มษายน 2563.\", https://www.moj.go.th/view/43275. (สบคน มอ 20 มษายน 2563). จฑารัตน อออำนวย, ระบบยตุ ธิ รรม ละยุตธิ รรมทางเลือก: นวการวเิ คราะหเชิงสังคมศาสตร. กรง ทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลยั , 2556. 28 สำนักงานประชาสมั พันธจังหวดั สงขลา, รอนจำจังหวัดสงขลา ผอนคลายมาตรการปองกัน รคตด ชอ วรสั ควด-19 ตรยม ปด หบรการญาต ยยม ด นวนั ท 10 มถนายน พรอมขอความรวมมอญาตผตองขังปฏบตั ตามขนั ตอนททาง รอนจำกำหนดอยาง ครงครดั , สำนักขาวกรมประชาสมั พันธ, สบคน มอวันท 14 ตลาคม 2563, http://122.155.92.12/centerweb/News/NewsDetail?NT01_NewsID=TCATG200605191550830 29 ระพพร หมะคณ ศรสมบัตตระกล ละนันทรพัช ชยอคั รพงษ, กล กการควบคมพฤตกรรม ละการสนับสนนการปรบั ปลยนพฤตนสัยของผถกคม ความประพฤตกับการนำ ปปฏบตั พอยกระดบั สมั ฤทธผลของการคมประพฤต, วารสารวชิ าการ คณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อุบลราชธานี, 6 ฉ.2 (2561): 76. 201

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย ทยพบ อส. กรมราชทัณฑ พัก ทษ 8,000 ผตองขงั ลด ออัด สยง COVID-19. , https://news.thaipbs.or.th/content/291108. (สบคน มอวนั ท 29 พฤษภาคม 2563). ทยพบ อส. ยธ. ห ยยมผตองขังผานระบบ ลน ปองกนั COVID-19. , :// . a b . . /c /292029. (สบคน มอ 14 ตลาคม 2563). ทยรฐั ออน ลน. กรมราชทัณฑ ตรยม ปด ห ยยมผตองขัง วางมาตรการ ขมปองกัน ควด 5 ขอ. , https://www.thairath.co.th/news/local/1850056. (สบคน มอ วนั ท 29 พฤษภาคม 2563). ทยรฐั ออน ลน. พษ ควดทำนัก ทษ รอนจำ ปรลกฮอกอจลาจล ตาย 9 ศพ. , https://www.thairath.co.th/news/foreign/1832803. (สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563). นวหนา. กดจลาจล นคก ว นซ อลา นกั ทษตาย กลอน. , :// . a a.c / /490461. (สบคน มอวนั ท 29 พฤษภาคม 2563). บบซนวส. วรัส ค รนา: อธบดกรมราชทณั ฑมัน จ รอนจำทัวประ ทศจะปลอดภยั จาก ควด-19. , :// .bbc.c / a/ a a d-52094371. (สบคน มอ วันท 13 ตลาคม 2563). ผจดั การออน ลน. วยดนามปดรับ รอสำราญ 2 ลำ ทยบทาหวนั มผตด ชอ วรสั ค รนาบน รอ. , :// d a .c /2020/02/15/1783. (สบคน มอวันท 29 พฤษภาคม 2563). ระพพร หมะคณ ศรสมบัตตระกล ละ นันทรพัช ชยอัครพงษ. กล กการควบคมพฤตกรรม ละการสนับสนนการปรับ ปลยนพฤตนสยั ของผถกคมความประพฤตกับ การนำ ปปฏบตั พอยกระดบั สมั ฤทธผลของการคมประพฤต. วารสารวชิ าการ คณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏอบุ ลราชธานี, 6 ฉ.2 (2561): 76. วอยซออน ลน. 'จลาจล น รอนจำ' ปรากฏการณรวมทัว ลกชวง ' ควด-19' ปน พราะอะ ร?, :// . c .c . / ad/ I c0dd. (สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563). สถาบัน พอการยตธรรม หงประ ทศ ทย. รายงานสถานการณ ละขอ สนอ นะขอ สนอ นะ ชงน ยบาย กยวกบั การ พรระบาด รคตด ชอ วรสั ค รนา 2019 (COVID- 19) น รอนจำ. , :// d . a a d. / b ca . (สบคน มอวันท 28 พฤษภาคม 2563). สำนกั งานประชาสมั พนั ธจังหวัดสงขลา. รอนจำจงั หวดั สงขลา ผอนคลายมาตรการปองกนั รคตด ชอ วรสั ควด-19 ตรยม ปด หบรการญาต ยยม ด นวนั ท 10 มถนายน พรอมขอความรวมมอญาตผตองขงั ปฏบตั ตามขนั ตอนททาง รอนจำกำหนดอยาง ครงครดั . , http://122.155.92.12/centerweb/News/NewsDetail?NT01_NewsID=TCATG200605191550830. (สบคน มอวันท 14 ตลาคม 2563). อจั ฉรยา ชตนันท. อาชญาวทิ ยา ละทัณฑวทิ ยา. พมพครงั ท 2. กรง ทพฯ : วญ ชน, 2557. C C a d J c S d . C d-19 a d E a a c a . , https://www.crimeandjustice.org.uk/news/2020-05- 01/covid-19-and-european-prison-population-changes. (accessed May 20, 2020). La . อังกฤษ ละ วลสปลอยนกั ทษกวา 4,000 คน หน ควด. , https://ilaw.or.th/node/5596. (สบคน มอ 29 พฤษภาคม 2563). P I d . S a : c a d a Mad d a d 38 c c a c c a . , https://www.prison- insider.com/en/espagne-first-coronavirus-death-in-madrid-prison-in-and-38-correctional-officers-test-positive-for-coronavirus. (accessed March 31, 2020). T G a da . Ma , 84, b c UK d c a , , https://www.theguardian.com/world/2020/mar/26/first-prisoner-in-uk- dies-from-coronavirus. (accessed March 31, 2020). World Health Organization Thailand. รค วรัสตด ชอ ค รนา 2019 ( ควด 19) รายงานสถานการณ ดยองคการอนามัย ลก (WHO) ประ ทศ ทย 12 ม.ค. 2563. , https://www.who.int/docs/default-source/searo/thailand/2020-03-12-tha-sitrep-19-covid19-pb-th.pdf?sfvrsn=1e179bd4_2. (สบคน มอ วันท 20 พฤษภาคม 2563). 202

หนังสอประมวลบทความ นการประชมวิชาการนติ สิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทศั นนิตศิ าสตร ทย วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม ชาตพิ นั ธวุ รรณนาตำรวจ Ethnography of Policing วัลยนภัสร จนรวมจติ Wannaphat Jenroumjit คณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชยง หม 239 ถ.หวย กว ต.ส ทพ อ. มอง จ. ชยง หม 50200 Faculty of Law, Chiang Mai University 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 E-mail: [email protected] บทคัดยอ การศกษา บบชาติพนั ธวรรณนาตำรวจ (Ethnography of Policing) ปนยงิ กวา ครองมอหรอวธิ การสำหรับการนำมาศกษา การปฏิบัติหนาทของตำรวจ ดยการสงั กตการณอยางมสวนรวม ตมันยงั ปนกญ จสำคัญสความ ขา จการปฏิบตั หิ นาทของตำรวจผาน การ ลา รองราวของนักวิจยั ท ขา ปอยทนัน (Being There) นสถานตำรวจ มงานวจิ ัย ชงิ ชาติพันธวรรณนา ดย ฉพาะการนำมา ช น การศกษาการปฏิบัตหิ นาทของตำรวจยัง ม ปนทคน คย น วดวงวิชาการของประ ทศ ทยมากนัก ตก ปนทนยิ ม ละ ปนทยอมรับของ ตางประ ทศมาอยางยาวนาน ซงงานศกษานจะ ปนการ ปด ลกทัศนของการศกษากฎหมาย บบ หมมาส วดวงวิชาการ ทย บทความนจะ รมิ ดวย รอง ลา รองการบังคับ ชกฎหมายบนสถานตำรวจ นสวน รก ลวจง ริมตน ขาสการศกษาชาติพันธ วรรณนาตำรวจ ประกอบ ปดวยความสำคญั ของการศกษาตำรวจ นประ ทศ ทย การอธิบายลกั ษณะของชาตพิ ันธวรรณนาตำรวจ ทำ มถง ตอง ชชาติพันธวรรณนา นการศกษา ละลักษณะของการศกษา นสวนทสอง ตอมาผ ขยน ดยกการทบทวนวรรณกรรมของตางประ ทศ ละของประ ทศ ทยพอสงั ขปท สดง ห หนถงความ ปนมา ละยกตัวอยางการศกษา ซงจะทำ หผอาน หนถงลกั ษณะ ลวความสำคัญ ของการศกษา บบชาติพันธวรรณนามา ชกับการศกษาการบังคับ ชกฎหมาย การปฏิบัติหนาทของตำรวจวาจะชวย ห รา ขา จการ บังคับ ชกฎหมายของตำรวจ นปจจบัน ดอยาง ร นบทสรป อยาง รกดผ ขยน ม ดม จตนา นการศกษาน พอกลาวหาวาตำรวจกระทำ ผิดกฎหมายอยาง ร ต พอช ห หนถงขอบกพรองของกฎหมายหรอ ครงสรางททำ หการบังคับ ชกฎหมาย มบรรล ปาหมาย นการ สรางความ ปนธรรม นสังคมอยาง ร คำสำคญั : ชาตพิ ันธวรรณนา, ตำรวจ, สัง กตการณอยางมสวนรวม, การบงั คบั ชกฎหมาย Abstract Ethnography of Policingis more than equipment or method for studying the performance of the police officers through participant observation. It is also the key to understand how police enforce the law through narrative of the researcher, who has been be e e a e police station. Although ethnographic research has long been popular and accepted abroad, especially in the police studies, there have not been many publications in Thailand. This study looks at the subject in Thai context. This article starts with a description of police ethnography though narrative, then it raises the importance of a police study in Thailand and of the police ethnographic characteristics, why we should to use ethnographic method. Then it reviews the literature on police story telling, which is show e a c bac d. All of this will lead readers to see the importance of ethnography of policing and will help us to de a d ce a e ce e . It is not the intention of the author to accuse the police of breaking the law, but to point out what legal or structural flaws are preventing law enforcement from creating fairness in the society. Keywords: Ethnography, Police, Participation Observation, Law Enforcement 203

การประชมวิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย 1. บทนำ : ‘ รอื ง ลาบนสถานตี ำรวจ’ ชาวตะวันออกกลางชาย 4 คน ปน กง ทยวกอกวน กง งินทอนตามรานคาตาง อยางตอ นอง พวก ขาถกตำรวจจับกม ละควบคมตัวมาขัง ว นสถานตำรวจ หงหนงมาประมาณ กอบจะ 2 วนั ลว ผ ขยนทำหนาทลามอาสาอย นขณะนัน มหนาทหลักคอ ปลภาษา ละประสานงานระหวางชาวตางชาติกับ จาหนาทตำรวจ หากมชาวตางชาติถกจับกมมาคมขัง ว ลามอาสากจะ ปหา ชาวตางชาติภาย นบริ วณหองขงั พอพดคย ถถามปญหา ความตองการของผตองหาตางชาติ พอประสานงานกับตำรวจตอ ป ภาย นหองขังผตองหาทมกลนิ อับรน รง ทกหองขังจะมหองนำท มมประตดาน นนนั มหองขังหลายหอง ดยตำรวจ บงขัง ผตองหา ปตาม ตละหองขงั ตาม พศสภาพ ละกลมผกระทำความผิด ดยมผตองหา ออัดอย นหองขังมากกวา 20 คน ชาวตะวันออก กลางทงั 4 คนนถกขงั รวมกันอยหองดาน นสด ทกคนพดภาษาฮนิ ด ตก ชคดทมคนหนงทสามารถพดภาษาอังกฤษ ด ลกนอยผ ขยนจง พอจะสอสารกบั ขา ดบาง มอผ ขยนยนอยหนากรงขงั ผชายตัวสงทพดภาษาองั กฤษ ดรบลกขนมายิม หฉันอกสองคนดานหลังกรบลก ขนยน พวก ขามสภาพมอม มม นัยนตาขนมวั ทาทของพวก ขาดลกลลกลนตนตัวผิดปกติ ยงั มอกหนงคนทกำลงั อย นหองนำกำ พง ตย รประตทอยดาน นขางซาย นหองขัง ผ ขยนถาม ปนภาษาองั กฤษวาม ครตองการอะ ร ปลา คนตวั สงรบพดขนมาบอกวา ขาปวด หัวจนนอน มหลับ ขาตองการยาพารา ขอทิฟฟ ด หม ละ พอนคนหนง ปนภมิ พ ขาตองการยา ก พ ละลดนำมก พรอมกับยน ผงยา ก พ, ยา กหอบหด, ละยาลดนำมกทหมด ลว หฉันด ฉนั ขอถายรป ผงยามา ละบอกวาจะ ปคยกบั ตำรวจ ห พวก ขากรบ ของคณกนั ปนการ หญ มอผ ขยน อารปยาทถาย ว น ทรศัพทมอถอ หรอย วรท ขา วรอย นหอง วรประจำวันพรอมบอก ขาวาผตองหาทอย น หองขังตองการยา กปวด ก พ ละยาตามรปทถายมา รอย วรมทาท มคอยอยากยงดวย ทา รนัก ยา หรอ ผม มคอยอยากยง ทา หร ขามสหนา ปลก จปนตง ครยด นขณะท ขากำลังวนวาย ละรบรอนสาว ทาออกจากหอง ปจัดการกับคดอบัติ หตทสำคัญ กวา ฉัน หนดงั นนั จงตดั สนิ จ ม ซาซ ละ ดินกลบั มานัง นหอง วรประจำวันพรอมกบั คดิ วาจะทำอยาง รตอ ป พตำรวจคนหนงนังขาง ฉันก รมิ ลาวา ขา ปนคน ปจับกมชาวตางชาติพวกนมา อง มนั รงรงั มาตงั ตจบั มนั มา ลว ดยวขอ นนขอน ลาสดขออะ รหวาน ป กนิ นหองขัง อยา ปสน จมัน ลย มันลลา ขายงั บอก หฉนั อดทน ละ จ ยน มนานนักรอย วร ดินกลับมาบอกฉัน กถายา กปวด ลอง ปหาสบิ วรหนาหองขังนนั ถามดวามมัย นตอน รกผ ขยนยงั รสกหงดหงดิ กบั สงิ ท ด หน ดยนิ พราะคิดวาสิงท กิดขนนันชางขัดกับหลกั วชิ าทรำ รยนนติ ิศาสตรมา หลอ กิน น รองสิทธขิ องผตองหา นระหวางถกควบคมตวั คอสิทธิ ดรับการรักษาพยาบาล ดย รว มอ จบปวย ปนสทิ ธิมนษยชนทควร จะตอง ครงครดั มากอยางหนง ผ ขยนรบลกขน ปคยกับสิบ วรทรบั ผดิ ชอบหองขงั ทันท หนคยกับรอย วร ลว ขาบอก หถามสิบ วรวา มยา หผตองหามัย สบิ วร ดยนิ ดงั นนั ขารบลกจาก กาอมาคยกบั ฉันทหนาประตหองขงั ดวยทาทตนตัว พวกคดยา นย อยา ปยงกับ ขาดทสด ขาพด สยง บาดวยทาท อนด มอฉัน ดยนิ ดงั นันก รมิ คาน ปนการ หญวาถา ค หยา กปวด ก พคง ม ปน ร ต ขาก ห หตผลวาท มอยาก หยง พราะ ขาถา หยา ป ลวผตองหาทอาจจะ สพยา สพติดมากอน กิด ปนอะ ร ป ขาจะตอง ดอดรอน รา มม ความร รองยา ละก ม ชหมอ พรอมยกตวั อยาง หตการณท คย กิดขนทสถานตำรวจ หงอนวา คยมกรณทตำรวจสิบ วรหนาหองขัง หมอนกบั ขา หยาพารา ป ลวผตองหาตาย นหองขงั พราะ สตงิ อกั สบ ทำ หตำรวจท หยาตอง ดอดรอนมาก พราะฉะนนั ถา ปนยาดม ยาหมอง ขายงั จะพอหามา ห ด ตถา ปนยากิน ยาปฏชิ วนะ ขาคงจะ อา ห ม ด ถงตอนนผ ขยน รมิ หนดวยกับ หตผลของตำรวจ ละ รมิ สำ หนยกตัว องวา มจะ ปนตัวผ ขยน องก มกลาตัดสิน จ ดิน ป ซอยา ละ อามา หผตองหา น พราะดจากสภาพภายนอกของผตองหา ตละคนกมความนาจะ ปน ป ดวาอาจมการ สพยา สพติดมา ละพวก ขากยังดสบายด กินกวาจะ รยกหมอมา หบริการ อกทงั ตำรวจทกคนยังยงวนวายกับการปฏิบัติหนาททอนทดจะสำคัญกวา หลงั จากนนั มนานนกั ผ ขยน องก ทบจะลม รองน ป ลย มอมคดฝรัง รองอนทสำคญั กวา ขามา นสถานตำรวจ หจดั การ1 บทความวจิ ัยน ปนการพยายามช ห หนถงความสำคัญของการ ชวธิ การศกษาชาติพนั ธวรรณนา นการศกษาการบังคับ ช กฎหมายของตำรวจ ดย ม ด ปนการตัดสินหรอกลาวหาวาตำรวจ ดกระทำผิด ปจากกฎหมาย ตอยาง ด ต ปนการพยายาม ขา จถง สิงทอย บองหลังการกระทำ หตผล บริบท วดลอม รวมถงทัศนคติ นการบังคับ ชกฎหมายของตำรวจ อัน ปนการ ปด ลกทัศน 1 สัง กตการณอยางมสวนรวม ดยนางสาววัลยนภสั ร จนรวมจติ , 3 กันยายน 2563, สถานตำรวจ หงหนง. 204

วันท 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม การศกษาท ตกตาง ปจากการศกษา อกสารหรอการสมั ภาษณทนักวิจยั นประ ทศ ทยมกั จะ ชกัน ละช ห หนถงความสำคัญของการ นำตวั อง ป อยทนนั (Being There) พอ หผศกษา ดมประสบการณตรง ละความรสกรวมกบั ผทสน จจะศกษา2 รองราวขางตนน มจะ มสามารถรวบยอดทกสงิ ทผ ขยนตองการจะศกษา นงานวิทยานิพนธ ด ตก ปนตวั อยางทด นการ ปน หตการณสวนหนงท กิดขน นสถานตำรวจซงสะทอน ห หนภาพการปฏิบัตหิ นาท การบังคบั ชกฎหมายของ จาพนักงานตำรวจ นทางปฏิบัติทซงมความ ตกตาง ปจากท ราตางอานจาก นตัวบทกฎหมาย พยงอยาง ดยว ละทสำคญั คอสิงทอย บองหลังการกระทำ ชนนัน ซงจะทำ ห รามอง หนภาพความยติธรรม น ตละบริบทนันมความ ตกตางกันออก ป ละ มอาจ ชตวั บทกฎหมายมาทาบวัด ความยตธิ รรม ดทกกรณ ละการบงั คับ ชกฎหมายมักจะมความยดหยน ปตามบรบิ ท วดลอม การสะทอน หผอาน หนถงการบังคับ ชกฎหมายท มอาจบังคับ ช ด ละความคลม ครอ นบริบทของการบงั คบั ชกฎหมาย จงควรจะตอง สดงออกมา พอ หสงั คมรับร ละยอมรับความจรงิ ปนภาพ ชงิ ประจักษวาความจริง ลว รา มอาจบังคบั ชกฎหมาย บบ หนยนตท รซงชวิตจิต จ ละ มอาจปฏิ สธ ดวา นทางปฏิบัติ นการบังคับ ชกฎหมาย (Law in Action) มความ ตกตางจากตัวบท กฎหมาย (Law in Book) อยางชดั จนซงสงผล ห กิดความคลม ครอ ละสงผลตอความยติธรรมกับทงั ประชาชน ละตัวตำรวจผปฏิบัติ หนาท องดวย ดังนัน นบทความนผ ขยนจะ ริมดวย รอง ลา รองการบังคับ ชกฎหมายบนสถานตำรวจ ลวจง ขาสการ ริมตนการศกษา ชาติพันธวรรณนาตำรวจ ดยผ ขยนจะกลาวถงความสำคัญของการศกษาตำรวจ นประ ทศ ทย หต ด ราจงควร ชชาติพันธวรรณนา ตำรวจมา ปนวธิ นการศกษา ลักษณะของชาติพันธวรรณนาตำรวจ ตอมาผ ขยนจะทบทวนวรรณกรรมพอสัง ขป ดยจะกลาวถงความ ปนมาของชาติพันธวรรณนาของตำรวจ นตางประ ทศ ละยกตัวอยางการศกษา ซงจะนำทาง หผอาน ด หนถงความสำคัญของการ ช ชาตพิ นั ธวรรณนามา ช นการศกษาตำรวจ นบทสรป 2. ริมตน ขาสชู าตพิ นั ธุวรรณนาตำรวจ ผ ขยน ริมการศกษาภาคสนามดวยการลงพนทศกษา นสถานตำรวจ ดย ปนทนายความอาสาประจำสถานตำรวจซงจะตอง ปนัง วร หคำปรกษากับประชาชนตามสถานตำรวจอยางนอย 3 หง นภาค หนอ ทำ หม อกาส ดทำหนาท กลชดิ คลกคลกบั ตำรวจ น สถานตำรวจ รวมถงการทำงานรวมกันหรอ ลก ปลยนความคิด หนทางกฎหมายกบั พวก ขา นบางครงั ละก ปนทมาของการ ริมพัฒนา หวั ขอวทิ ยานิพนธ การบงั คบั ชกฎหมาย ของตำรวจบน รงพกั ( Law in Action of the Police at their Station) ดยผ ขยน ลอก วิธการวจิ ัย ดย ชวิธการศกษา บบชาตพิ นั ธวรรณนา (Ethnography of Policing) นการศกษา จดประสงค รก ริม นการทำงานวิทยานิพนธน ผ ขยน ม ดมงประสงคจะจับผิดตำรวจ นการปฏิบัติหนาทหรอตองการ ก ขปญหา นองคกรตำรวจ ตอยาง ด ตตองการจะรวาตำรวจปฏิบัติหรอบังคับ ชกฎหมายตอประชาชนอยาง ร มัน ตกตาง ปจากตัว บทกฎหมายทนกั วชิ าการบนหอคอยศกษา ต นกระดาษ ต พยงอยาง ดยวหรอ ม อยาง ร? ถงกระนันกการศกษาก พอคนหาทาง ก ข นมมมองทางวชิ าการของนักกฎหมายตอ ป มอผ ขยน ขารวม ปนสวนหนง นการทำงานกับตำรวจ น ครงการทนายความอาสาประจำสถานตำรวจ ละลาม ปลภาษา อาสาสมคั รทผ ขยนสมัคร พอชวย หลอตำรวจ นการสอสารกับชาวตางชาติหลังจาก ริมพฒั นาหัวขอวิทยานพิ นธ ปสักพกั ลว ทำ ห ขา จ ดวาถาหาก ราตองการ ขา จการบังคับ ชกฎหมายของตำรวจ นความ ปนจริงผศกษาควรตอง ขา ป ปนสวนหนง นการปฏบิ ตั ิ หนาท ละรบั รความคดิ ของพวก ขาผานการกระทำ การปฏบิ ตั หิ นาทของพวก ขา นพนศกษาทจรงิ มากกวา พยง ตศกษา น อกสารหรอ หพวก ขาตอบคำถามจากการสมั ภาษณ ดย ช วลา กบขอมลตลอดงานวิจยั ทังหมด 200 ชัว มง ดย ริมมาตัง ตตน ดอนมนาคม 2563 ผ ขยนคาดวาจะ ช วลา กบขอมลทงั หมด 6 ดอน ต นองดวยสถานการณ รคระบาด Covid-19 ทำ หระยะ วลา กบขอมลจะตอง ลอน ออก ป ดยทผ ขยน พิงจะ กบขอมลสัง กตการณอยางมสวนรวม ลว สรจ น ดอนกนั ยายน 2563 ผ ขยน ด ลอกพนทศกษาสวน หญคอภาย นสถานตำรวจ ดย ฉพาะหอง วรประจำวัน (หอง จงความ) หองทมความวนวาย ทสด นสถานตำรวจกวา ด ละ ปนหองหนาดาน รกของสถานตำรวจ นการ จงความ การรบั รองราวรองทกข ละ ปนสถานท รก น 2 บญ ลิศ วิ ศษปรชา, การหวนกลบั มาของงานชาตพิ นั ธวรรณนา: อยทนนั กบั คน รบาน นมะนิลา ประ ทศฟลปิ ปนส, วารสารธรรมศาสตร 36 ฉ.2 (2560), สบคน มอวนั ท 3 ตลาคม 2563, http://tujournals.tu.ac.th/thammasatjournal/detailart.aspx?ArticleID=1876. 205

การประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย สถานตำรวจทมการบังคบั ชกฎหมายตอประชาชน มตำรวจจำนวนมาก ละประชาชนท ขามา ชบรกิ าร มซำหนา พวก ขามกั จะผาน ขา มา ละผานออก ปอยางรวด รว ละมักจะม รองทผ ขยน มคาดคิด กิดขนอยบอยครัง ซง ปนสถานททผศกษาสามารถสัง กตการณการ ปฏบิ ัตหิ นาทของตำรวจ ละพบ จอกับ หตการณบังคับ ชกฎหมายทนาสน จจำนวนมาก หัว จสำคัญทผศกษามองหา นการศกษาชาตพิ ันธวรรณนาตำรวจกมักจะ ปนการพยายามทำความ ขา จวิธการปฏิบัติหนาท ของตำรวจ นสถานการณตาง การตัดสิน จหรอ ชดลยพินจิ ของตำรวจ ปนอยาง ร พวก ขาปฏิบัตกิ บั ประชาชนอยาง ร ดยการศกษา ม ดตองการกลาวหาวาตำรวจกระทำ มถกตองหรอผดิ กฎหมาย ตอยาง ด ตศกษา พอ ขา จมมมองของตำรวจ ชิงลกวา พราะ หต ด ขาถงกระทำ ชนนนั ดงั นนั สองสงิ ทฉันกำลงั มองหา ปนหลัก นสถานตำรวจคอ หนง ตำรวจบงั คับ ชกฎหมายอยาง ร ปฏิบตั ิ ปนอยาง ดยวกับบทบัญญัติ หงกฎหมายอยางทนักกฎหมายทัว ป ขา จกันหรอ ม ละ สอง พราะ หต ด ขาจงปฏิบัติ ชนนัน มอะ รอย บองหลังการปฏบิ ัติหนาท หลานนั ของพวก ขา 2.1. ความสำคญั ของการศกึ ษาตำรวจ นประเทศ ทย กิจการตำรวจอยคกบั การปกครอง ทยมาอยางยาวนาน สนั นิษฐานวามอยมาตัง ตสมัยส ขทัย มอ วลาผาน ปองคกรตำรวจ ดปรบั ปลยนรป บบ ละขยาย ครงสราง ปตาม ตละยคสมยั ทงั นวดงิ ละ นวราบจน ปนองคกรขนาด หญยกั ษ3 ตภาย นองคกร กลบั ยังมปญหาอยมาก ซงทำ หความพยายามปฏริ ปตำรวจ ดถกยกขนพดถง ละมการผลักดนั มาอยางยาวนานตัง ตจนกระทัง นชวง รัฐบาล คสช. ละรัฐบาล นยคพล อกประยทธ จนั ทร อชากยัง มประสบผลสำ รจ ทาทควร4 ยังคง ปนองคกรทมภาพลกั ษณติดลบ ดย นสายตาของประชาชนยงั มพงพอ จกบั บทบาท ละภารกจิ ของตำรวจ ทา รนัก5 มอ ราพดถงตำรวจตามหลกั การทวั ป พวก ขา ปรยบ สมอน ปนผพิทักษสันตริ าษฎร (Guardians of The Law) ท ปนหนา ดาน รกของการบงั คบั ชกฎหมาย ละกระบวนวธิ พิจารณาความอาญาทงั ระบบ ดยหนาทหลักอนั ยิง หญของตำรวจคอการปองกัน ละ ปราบปรามอาชญากรรมตามประมวลกฎหมายวิธพิจารณาความอาญา ละการรักษาความสงบ รยบรอยความปลอดภัยของประชาชน บำบัดทกขบำรงสข ภารกจิ ของตำรวจนันมมากมาย ละกวางขวาง ละยงั มการขยายขอบ ขตออก ป รอยอยาง มสนิ สด ตอยาง รกด ภาพลักษณของตำรวจ นปจจบันยังขาดความนา ชอถอจากประชาชน นสังคมอยางหนัก ดยมักถกมองวาม การ ทรก ซงการปฏิบัตหิ นาท ถก ช ปน ครองมอทางการ มอง ขาดความรความสามารถ ฯลฯ6 ดย ฉพาะ นการทำงานของพนกั งาน สอบสวน ยงั ตอง ผชญิ ปญหาท กิดจากระบบ ครงสรางภาย นทมลกั ษณะ บบอปถมั ภ นองจาก ปนองคกรขนาด หญทมตำรวจยศนาย พลจำนวนมาก ตทรพั ยากรตก ปถงตำรวจชันประทวน ดนอย7 ละการบรหิ าร บบรวมศนยอำนาจ มวาจะ ปนการ ยกยายอยาง ม ปน ธรรม การถก ทรก ซงทางการ มอง8 กระทงั การตองบงั คับ ชกฎหมายตามหลักนติ ิธรรม นสงั คมทมระบบอปถมั ภมาอยางยาวนาน9 ท 3 อริยธชั กว กาะสะบา, การปฏิรปสำนกั งานตารวจ หงชาติ : องคประกอบของคณะกรรมการน ยบายตารวจ หงชาติ (ก.ต.ช.) ละคณะกรรมการ ขาราชการตารวจ (ก.ตร.), คลงั สารสน ทศของสภานิติบัญญัติ, สบคน มอวันท 3 ตลาคม 2563, https://library2.parliament.go.th/ebook/content-issue/2558/hi2558-019.pdf. 4 iLaw, ปฏิรปตำรวจยค คสช. 'นบั หนง มถงรอย', 17 พฤษภาคม 2561, สบคน มอวนั ท 4 ตลาคม 2563, https://www.ilaw.or.th/node/4811. 5 คณะอนกรรมาธิการพจิ ารณาศกษา ละตรวจสอบ ครงสรางระบบ ละการปฏิบตั งิ านของตารวจ นคณะกรรมาธิการการปกครอง วฒสิ ภา, การ ปฏริ ป ครงสราง ละระบบงานของตารวจ ทย, สิงหาคม 2548, สบคน มอวนั ท 4 ตลาคม 2563, http://library.senate.go.th/document/Ext9/9742_0001.PDF. 6 MGR Online, การปฏิรปตำรวจ นสถานการณสังคมปจจบนั , 4 มกราคม 2558, สบคน มอวันท 7 กรกฎาคม 2563, https://mgronline.com/daily/detail/9580000000479. 7 อาง ลว, ชิงอรรถท 3 8 RYT9, อ บค พลล: ความคดิ หนของประชาชนตอการปฏิรป ครงสรางตำรวจ, 19 กรกฎาคม 2550, สบคน มอวันท 14 มกราคม 2562, https://www.ryt9.com/s/abcp/115675. 9 สำนกั งานตำรวจ หงชาติ, ยทธศาสตรการปฏิรปกิจการตำรวจระยะ 20 ป, สบคน มอวันท 7 มิถนายน 2563, http://www.forensic.police.go.th/FS/html/download/precedence_2559/ยทธศาสตรปฏิรปตำรวจ%2020%20ป%20ของ%20ตร..pdf. 206

วนั ท 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยง หม ผานมา รามกั จะ ดยนิ ขาวรายตามสอตาง กยวกับการทตำรวจ ขา ป กยวของ ปนตัวละครสำคญั ของ รองท ปนประ ดนทางสังคมอย สมอ ขาว หลาน ปนผล หภาพลกั ษณของตำรวจนนั ตกตำลง รอย กดิ ปนวิกฤตศรทั ธาทประชาชนมตอตำรวจ10 จากผพิทกั ษสนั ติราษฎรทมหนาทบำบัดทกข บำรงสข หกับประชาชน ทกวันนตำรวจกลาย ปนจดออนของสังคมทตอง ดรับการ ก ขอยาง รงดวน ประชาชนมักจะคาดหวงั กับการทำงานของตำรวจวาจะตองปฏบิ ตั ิหนาท พอรักษากฎหมาย ดอยาง ทจริง หรอ ม ตบางครังทประชาชนกตองการ หตำรวจบังคับ ชกฎหมายท มสามารถบังคับ ด (To Enforce the Unenforceable Law) ต รามักจะลม ปวาความคาดหวัง ชนนก ปนสวนหนงทกดดัน ละบันทอนการปฏิบตั ิหนาทของ จาพนักงานตำรวจอยางมาก ชนกนั 11 ซง ราอาจ หน ดวาตลอดหลายปทผานมาตำรวจมอตั รากระทำการอัตวินิบาตกรรมมากกวาประชาชนทวั ปถง 2.32 ทา12 นอกจากความคาดหวังของประชาชน ลว กฎหมายก ม ด อออำนวย หตำรวจ ชดลยพินจิ บังคบั นการ ชกฎหมาย ดมากนกั บทบัญญัติกฎหมายตัง ตรัฐธรรมนญลงมาจนถงกฎหมายวธิ พิจารณาความอาญาบบบังคับ หตำรวจจะตองปฏบิ ตั ิตามกฎหมาย ปน ขนั ตอนอยาง ครงครดั หาก มปฏบิ ัติตามพวก ขาจะตอง ดรบั ทษ อยาง ชน มอ ดรบั จง รองราวรองทกขตามกฎหมาย ขาจะตอง รง หาตวั ผกระทำความผิดมาดำ นนิ คด ดย รว ปนขอกฎหมายอัน ปนจด ริมตนททำ ห กิดปญหา นกระบวนการยติธรรมทังระบบททำ หม ปริมาณคด นสารบบจำนวนมาก กิน ป ละ มมมาตรการปองกันการ กิดคดความ อยาง รกตาม นทางปฏิบัติ มอมขอพิพาท กิดขน ดย ฉพาะคด ลกนอย ละมความ ปน ป ดทคกรณสามารถตกลงกนั ด ตำรวจกมกั จะดำ นินการ กล กลย หทนั ทดวยมักจะ ปน จตนาท ด ละตองการสรางความสงบสข รยบรอย หกับสงั คม ดย รว ซงตามความ ปนจริง นสังคม ทยมขอพิพาททยติกอนจะ ขาสกระบวนการ ยติธรรม ปนจำนวนมาก ต มมการ กบสถติ ิ ว13 การ กล กลย ระงับขอพิพาท นชันสอบสวนของพนักงานสอบสวนท ปน รองปกติตัง ตอดตมาจวบจนปจจบัน ม ต ประชาชนทมา ชบริการทสถานตำรวจจำนวนมากกมักจะคาดหวัง หตำรวจทำการ กล กลย ละระงับขอพิพาท ห ตก มมกฎหมาย บทบญั ญตั ขิ อ ด หอำนาจตำรวจ นการ กล กลยขอพิพาท นทนั ททสามารถสอดรบั กับการ กล กลยท กิดขนจริง นทางปฏบิ ตั ิ ด ทำ ห จาหนาทตำรวจตอง บกรับความ สยงทอาจถกรอง รยนหรอถกกลาวหาวากระทำความผิดอาญาฐานละ วนการปฏิบัติหนาทตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 15714 หรอความผิดฐานอน ม นระยะหลังน ด ริมมการนำพระราชบัญญัติการ กล กลยขอพิพาท พ.ศ.256215 หอำนาจตำรวจ กล กลย ดยการ ช กระบวนการตามพระราชบัญญัตฯิ น ตทผานมามการนำมา ช นทางปฏบิ ตั ิจำนวนนอยมาก16 ละจากการสงั กตการณยัง ม คยพบวา ตำรวจ ดนำพระราชบัญญัติฯ นมา ช นกระบวนการ กล กลยขอพิพาท ลย ม ตครัง ดยว ดงั นันจงกลาว ดวา มมกฎหมายหรอระ บยบ ขอบังคบั ท หอำนาจตำรวจ นการ ชดลยพนิ ิจรบั รองรอง รยนหรอการ กล กลยขอพิพาทอยาง ปนรปธรรม ละสามารถ ชบังคับ ด น ความ ปนจริง ซงความคลม ครอ นกฎหมาย ละทางปฏิบัติน ปนอปสรรคตอการบงั คบั ชกฎหมายอยางยตธิ รรม นอกจากนอาจทำ ห กดิ ปญหาการละ มดิ สิทธิมนษยชนขน ชน การ ลอกปฏิบตั ิ การ ชดลยพนิ ิจทขัดตอกฎหมายหรอความ ปนธรรม ปนตน 10 The momentum, ตำรวจ ทย ม วทำอะ ร คำถามจากวิกฤตศรทั ธาทสงั คมตองชวยกันหาทางออก, 26 มนาคม 2017. สบคน มอวันท 4 ตลาคม 2563, https://themomentum.co/momentum-feature-corruption-and-crisis-of-thai-police/. 11 ทพศรนวิ ตั ิ ภกั ดกล, อาชญาวทิ ยา ละทณั ฑวทิ ยา ( ชยง หม: คณะนติ ศิ าสตร มหาวิทยาลยั ชยง หม, 2521): 159-160. 12 กองวิจยั สำนกั ยทธศาสตรตำรวจ, รายงานผลการศกษาสา หตการฆาตวั ตายของ จาหนาทตำรวจ, สบคน มอวันท 3 ตลาคม 2563, http://www.research.police.go.th/index.php/datacenter/research/--1/-/32---1/fil. 13 คณะกรรมการยติธรรม ละการตำรวจ สำนักงาน ลขาธกิ ารวฒสิ ภา, รายงานการพจิ ารณาการศกษา รองการ กล กลยขอพิพาทคดอาญาชัน สอบสวน, 16 กมภาพนั ธ 2554, สบคน มอ 1 กรกฎาคม 2563, http://library.senate.go.th/document/Ext6195/6195637_0002.PDF. 14 พงิ อาง 15 ระ บยบสำนกั งานตำรวจ หงชาติวาดวยหลัก กณฑ วธิ การ ละ งอน ขการยนคำรองขอ กล กลยขอพิพาททางอาญา การพิจารณา ละระยะ วลา การสังคำรอง ละกระบวนการ กล กลยขอพิพาททางอาญา พ.ศ.2562, มาตรา 6 วรรค 2, สบคน มอวันท 2 ตลาคม 2563, https://saranitet.police.go.th/30980. 16 ศนยกรมคมครองสทิ ธิ ละ สรภาพ, รายงานผลการดา นนิ งานดานการ กล กลยระงบั ขอพิพาท ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ตัง ต ดอน ตลาคม 2562 กนั ยายน 2563, 1 มษายน 2563, สบคน มอวันท 1 กรกฎาคม 2563, http://www.rlpd.go.th/rlpdnew/images/rlpd_2/2563/Central_Statisics.pdf. 207

การประชมวชิ าการนิตสิ ังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทศั นนิติศาสตร ทย รองราว หลานยัง ผย ห หน ดอกวาหนาทของตำรวจ ม ดม ต พยงการบงั คบั ชกฎหมาย ทานนั ตพวก ขายังถกคาดหวัง วาตองสามารถ ก ขปญหาชวิตสวนตัว หกบั ประชาชนจำนวนนบั มถวนอยางหลก ลยง ม ด นอกจากน ขายงั ตอง บกรับความ สยงท อาจถกดำ นินคด ดอยางงายดาย อันทจรงิ ลวปญหาอาชญากรรม นสงั คมนัน ทบ ม ดทำ หการทำงานของตำรวจยากลำบาก ลย ม ต พยงประชาชนทร ทา มถงการณ กฎหมาย ละการบรหิ ารองคกร ทานันททำ หงานของตำรวจยากขน 2.2 ทำ มถึงตอง ชชาตพิ นั ธวุ รรณนา? ความนาสงสัยทปรากฏอย นสงั คม สมอวา จาหนาทตำรวจบังคบั ชกฎหมายอยาง ร? ละ หต ดถงทำอยางนนั ? การจะตอบ คำถาม หลานหาก ราจะศกษาจากการอานหนังสอหรอศกษา อกสาร ต พยงอยาง ดยวคงยัง ม พยงพอทจะทำ ห ขา จการบังคับ ช กฎหมาย (Law in Action/Law in Practice) ดอยางถอง ท พราะการปฏิบัติหนาทตามกฎหมาย นกระดาษนัน มมอะ รท นนอน ตายตัว ตมักจะมความยดหยน ซับซอน ละมความขัด ยงทอาจ กิดขอถก ถยงกันอยตลอด วลา ดังนัน นการปฏิบัติหนาททาง กฎหมาย มวาจะ ปนอาชพ ด ทนายความ ตำรวจ ม ตผพิพากษากอาจ ม ดทำตามบทบญั ญัตขิ องกฎหมายหรอตามความคาดหวังของ สังคม สมอ ป ดวย หตนการศกษากฎหมายจง มควรทจะ ยกออกจากสงั คม ตควรมาดปฏสิ มั พันธระหวางกฎหมายกับสงั คม หมากขน ดย ฉพาะอยางยงิ การปฏิบตั ิทางกฎหมายจรงิ นสังคม (Social Practice)17 ราจงมความจำ ปนอยางยิงทตอง ชศาสตรความรอน มา ประยกต ชกบั การศกษาวิ คราะหถงการบงั คับ ชกฎหมาย พอนำ ปสมมมองภมิทศั นทางการศกษานติ ิศาสตรทกวาง กลยงิ ขน มอ รากลาวถงวิธการศกษาวจิ ยั คนทวั ปมักจะนกถงการ กบขอมล ดยวิธศกษา อกสาร การตอบ บบสอบถาม กบคาสถิติ ฯลฯ อนั ปนวิธการวิจยั ชิงปรมิ าณ ซงมความ ตกตางอยางมากจากการศกษา บบชาติพนั ธวรรณนาท ปนการวิจัย ชงิ คณภาพอยางหนง อยาง รกดการ กบขอมล ตละวธิ ตางกมความ หมาะสม ละมขอจำกัด น ตละสถานการณ ตกตางกันออก ป ดงั นนั จงควรนำชาติพันธ วรรณนา ขา ป ช นสถานการณ ละ งอน ขท หมาะสม18 การศกษา บบชาตพิ นั ธวรรณนาจะ หมาะสมกับการศกษาตอ มอผศกษาตองการหาความรท ม คยมมากอน กยวกบั ชนกลม ดหรอองคกร ด ตองการ สวงหาประ ดน หม พอการหาคำตอบ นการอธิบายพฤตกิ รรม หตการณหรอปรากฏการณ ดท รายงั ม ขา จ หรอ ม ตคำอธิบายทมอยยงั มสามารถอธบิ าย ดอยางถอง ท19 หาก ต รา ชวิธการศกษา บบการ กบสถติ ิ กรอก บบสอบถาม หรอ ม ตการสมั ภาษณ นการศกษาการบังคบั ชกฎหมาย ของตำรวจนัน อาจทำ หผศกษา ม ดขอมลท ปนความจริง ทา รนัก ละยิง ปกวานันอาจทำ หผลการวิจัยคลาด คลอน พราะผตอบ คำถามมักจะตอบจากคำถามทผสัมภาษณคิด อา ว ลว ผลการศกษาทจะ ดขนอยกบั วา ขาจะคำตอบ บบ หน ทานนั ซงถาหาก รา ช วธิ การสมั ภาษณ ต พยงอยาง ดยวกับการศกษาการปฏบิ ัติหนาทของตำรวจ ราอาจจะ ดคำตอบท ม ปนความจรงิ ขาขางตัว องมาก กนิ ป หรอ ขาอาจ ม ปด ผยขอมลบางอยางกบั ผสัมภาษณ ลย ตการศกษา บบชาติพนั ธวรรณนาจะ ปนวธิ การศกษาทผศกษาจะ ม สามารถร ด ลยวา ขาจะ ดรอะ รจากการ ขา ปศกษา ณ ทนัน (Being There) ดยจะตอง ช หวพริบ นการ ขา ปวิ คราะห หตการณ ณ วลานัน วา มันกำลงั กดิ อะ รขน? 20 สนหอยางหนงของการศกษาการปฏิบตั ิหนาทของตำรวจคอการทำลายกำ พงความคิด อคติทมตอตำรวจของประชาชน หรอ ม ตตวั ผศกษา องทมักจะมองการทำงานของตำรวจ นดานลบ ละ ปลยนมมมองท ปสความพยายาม ขา จการกระทำ การปฏิบัติ หนาทของตำรวจ ดยการตความการบังคับ ชกฎหมายของตำรวจ หรอวัฒนธรรมการบังคับ ชกฎหมายของตำรวจ ผาน รอง ลาซงจะ ปน การคนพบ รองอน ตอ ป ดยผศกษาจะตองคำนงถง จทกวิจัยซง ปนหัว จสำคญั นการศกษาอย สมอ 17 อานนั ท กาญจนพนั ธ, พรม ดนความร รอง Legal Pluralism, นติ ิสังคมศาสตร, 1 ฉ.1 (2548): 7-8. 18 ชาย พสติ า, ศาสตร ละศิลป หงการวจิ ยั ชงิ คณภาพ (กรง ทพฯ: อมรินทรพรินติง, 2549). 19 พงิ อาง 20 Merlijn a H , Ma K e a d J Ve e e , E a c Re ea c , (2016) accessed May 30, 2020, https://www.researchgate.net/publication/304212339. 208

วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม 2.3 ลกั ษณะของชาตพิ ันธวุ รรณนาตำรวจ การศกษา บบชาติพันธวรรณนา (Ethnography Research) ปนการศกษาทมประวัติอันยาวนาน นสายการศกษาของ สังคมศาสตร นวมานษยวิทยาท ชม นทัศนทางวฒั นธรรม พอมาอธิบาย ละตความผลของการศกษา ซง ดการยอมรับวา ปนวธิ ทม คณภาพ นการคนหาความจริง ละถก ชอยาง พรหลาย นวงการวชิ าการ พอสรางองคความรผานการวิจัยวัฒนธรรม21 มวา นสมัยกอน ประ ทศ ทยจะ รมิ ตนมาจากการศกษา ฉพาะกลม ชน กลมชาตพิ ันธ ชนกลมนอย ต นระยะหลัง รมิ มการ พรหลาย ปยังการศกษา น ศาสตรอน ดวย22 ชาติพนั ธวรรณนาตำรวจ (Ethnography of Policing) มักนิยม ชวิธการ กบขอมลปฐมภมิดวยการสัง กตการณ บบมสวน รวม ปนวิธหลกั ดวยการพดคย ตตอบ ละมปฏิสมั พนั ธตอผท รากำลังศกษา23 นองจาก ปนการ ขาถงขอมลอยางมคณภาพดวยการ อาตัว อง ปอยตรงจดนัน (Being There) พราะผศกษาตอง ช วลา นการทำความ ขา จ ละตอง ดรบั ความยอมรบั นระดับหนง พอจะ ดพดคย รยนร ลก ปลยนประสบการณตาง จากผท รากำลังศกษา มอ วลาผาน ป ราจะ ม พยง ตจะ ขา จ ขามากขน ต ราจะ ด คนพบวาพวก ขามอะ รทนาสน จมากกวาท ราคิด อา ว24 อัน ปนการศกษาทอยบนพนฐานของประวัติศาสตร วัฒนธรรมหรอ ม ต บรบิ ทตาง 25 อยาง รกดการศกษา บบชาตพิ ันธวรรณนาตำรวจ ควรจะ ปนการอธิบาย ห ลกรจักวาตำรวจปฏบิ ัติหนาทกันอยาง ร ซง ปนมากกวา พยง ตการบรรยาย ตยัง ปน หมอน ฟสองทาง ละตังคำถามกับการปฏบิ ัติ การบงั คบั ชกฎหมาย ละตังขอสันนิษฐาน พวก รา ม ด พยง ตตระหนักถง ต ฉพาะ พอ ห กดิ การ ปลยน ปลงพฤติกรรม ตยัง ปนการพยายามทำความ ขา จวาการปฏบิ ตั ิหนาท ทดนัน ปนอยาง ร จาพนักงานสามารถปฏิบัติ หดทสด ด นบริบทอยาง ร? นขณะ ดยวกันกับทพวก ราสงั กตการณ รากพดคย ลก ปลยนกบั จาพนกั งาน ละ รยนรจากพวก ขา การนำการศกษาชาตพิ นั ธวรรณนามา ช นศกษาการปฏิบัติหนาทของตำรวจ (Ethnography of Policing) มวาจะ ม ปนท รจักกันอยาง พรหลาย น วดวงวิชาการประ ทศ ทย ทา รนกั ต ปนทรจกั กันอยางด น วดวงวชิ าการตางประ ทศ การศกษาชาติพันธ วรรณนาตำรวจ ปนวิธการศกษาท ดพิสจน ลววามสำคัญ พอ ช นการศกษาทำความ ขา จ ปด ลกทศั นของการทำงานของตำรวจ น บบ หม26 งานศกษาวิจยั การปฏิบตั หิ นาทของตำรวจ ดย ชมมมองทางชาติพันธวรรณนาท กบขอมล ชิงคณภาพ นการสัง กตการณ การบังคับ ชกฎหมายของตำรวจอยจำนวนมาก ละ ปนทคน คย ปนอยางด น วดวงวิชาการของตางประ ทศมา ปน วลานาน มวาจะ ปนพนทย รป อ มริกา ดย ฉพาะ นระยะหลงั มานการศกษาชาตพิ นั ธวรรณนาตำรวจ ด ปนทนิยม ปนอยางมาก ตอยาง รกตามยัง ม ปนทนยิ มมากนัก นพนท อ ชย ดย นประ ทศ ทยนนั ยังมงานศกษาท กยวกบั การปฏิบัตหิ นาทของตำรวจ นพนทจริงอยจำนวนนอย มาก ชน ดยวกนั กบั การศกษา บบชาติพนั ธวรรณนากับตำรวจ ดยถายทอดผาน รอง ลา (Ethnography of Narrative Policing) 21 Chawitra Tantimala, Constructing the Body of Knowledge through Cultural Research, based on Grounded Theory in Ethnography Approach, Journal of Behavioral Science for Development (JBSD), 10 v.1 (2018). 22 จรยิ า ก มน, ฉลมิ ชัย ปญญาด ละ ปาน พร ชาวนประยร, การวจิ ัย ชงิ ชาติพนั ธวรรณนา : การวจิ ยั ทางมานษยวทิ ยาทมากกวาการศกษากลม ชาตพิ นั ธ วารสารอารยธรรมศกษา ขง-สาละวนิ , 8 ฉ.2 (2560): 194. 23 Merlijn van Hulst, Martin Koster and Joron Ve e e , E a c Re ea c , acce ed Ma 30, 2020, https://www.academia.edu/9342500/Ethnographic_research_Encyclopedia_of_Public_Administration_and_Public_Policy_2015_?a uto=download. 24 Didier Fassin, Writing The World of Policing (London: University of Chicago Press, 2017). 25 Merlijn van Hulst, E a a d a a e, Policing and Society, 30 V.1 (2019). 26 Matthew Bacona, Bethan Loftusb, and Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society, 30 no.1 (2020), accessed May 30, 2020, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. 209

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทศั นนิติศาสตร ทย 3. ทบทวนวรรณกรรมพอสงั ขป การศกษาชาติพนั ธวรรณนาตำรวจ นตางประ ทศมงานวิจัยจำนวนมาก ละหลากหลาย มวาจะ ปนการทผศกษาจะ ขา ป ศกษาตำรวจ นสถานตำรวจ รงอาหาร หองประชม บนรถตำรวจหรอ ม ตตามขางถนนถนน ดยมักนิยม นการ ชกระบวนทัศนทาง อาชญาวิทยา พอวิ คราะหปรากฏการณท กิดขน27 ประกอบกบั การวิ คราะหรวมกับวัฒนธรรม การ มอง หรอ ม ต ครงสรางองคกร ตำรวจ ชาติพันธวรรณนาตำรวจความนยิ มอยาง พรหลาย นตางประ ทศ มงานศกษาของตางประ ทศจำนวนมาก ดย ฉพาะ นอ มริกา ละย รป ต นประ ทศ ทยยัง ม ปนทคน คยกนั น วดวงวชิ าการมากนัก ดงั นนั งานศกษาชาติพนั ธวรรณนาตำรวจทมอยกม ตนักวิจัย ตางชาติ ขามาศกษา นประ ทศ ทย ปนสวน หญ จดกำ นดิ ของชาติพันธวรรณนาตำรวจ นตางประ ทศ รมิ ขน มอ กิดวิกฤตทางการ มองทมการปะทะกันระหวางตำรวจกับ ประชาชนอยางรน รง นอ มริกา ดย ฉพาะกลมชาติพันธ ละชนกลมนอย นชวงทศวรรษท 1960 ละ 1970 นักชาติพันธวรรณนา ตำรวจ นยค รกนันจงถกครอบงำดวยสังคมวทิ ยา น อง กล-อ มริกัน ชวง วลาน ดมการพัฒนาทางทฤษฎ ละ ปด ผยการจดบันทก ดย บอก ลา รองราว28 งานศกษา นยค ริม รกทวิ คราะหถงลักษณะการทำงาน ดยทัว ปของตำรวจซง ชอมตอ ปยงั กระบวนการยติธรรมทม ความซับซอน ปจจัยทางวฒั นธรรม ละประวตั ิศาสตรทซงสงผลตอปจจัยการปฏบิ ัติหนาทของตำรวจ The Functions of The Police in Modern Society ของ Egon Bitter29 หรองานศกษาทมชอ สยง Observations on The Making of Policemen ของ John Van Maanen30 ซง ขา ด ขา ปสัง กตการณพฤติกรรมวฒั นธรรมของตำรวจ นองคกร ดย ชมมมองของ คนนอก (Outsider) ซง ปนการมอง ผาน ขา ป นองคกรตำรวจผานความ หนอก หน จ (Empathetic) ม ชการ ขาขางหรอตดั สินการกระทำ หลานัน ต พอศกษาวิธการท คนนอก ชกับการจัดการความตง ครยดทมาจากตำ หนงทางสงั คม ละ จาะลก ขา ป นวฒั นธรรมยอยของพวก ขา กระบวนการขัด กลา ตำรวจททำ หพวก ขา ตกตางออก ปจากคนทัว ป ทำ ห ขา ดพบวา ครงการปฏิรปตำรวจท ม ดมง นน ปถงการ ปลยน ปลง กระบวนการขัด กลาทางสงั คมของตำรวจ มนาจะกอ ห กิดความ ปลยน ปลง ทา ดนกั ตอยาง รกตาม นยค รกนยัง ป มถงการศกษาความ ตกตางระหวางภาพลักษณทตำรวจนำ สนอสสาธารณชนกบั ชวิต ความ ปนจรงิ นการทำงานของพวก ขา31 ชน ดยวกบั นวคิดวฒั นธรรม นองคกรตำรวจอัน ปนการ ปด ผยชนั ของบรรทัดฐานของอาชพ ภาย ต ครงสรางลำดับชนชนั องคกรตำรวจ ดยทนกั ชาตพิ ันธวรรณนาจะ ขา ปอย นจดท หมาะทสด นการ รยนรประสบการณอยาง กลชิด ละคนพบขอมลทมคา นการปฏบิ ตั ิหนาทของตำรวจ นดานตาง มวาจะ ปน การปฏบิ ัตหิ นาท นชวติ ประจำวัน, การปฏิบัติ หนาทอยาง บยง บน, หรอการบังคับ ชกฎหมายท ตกตาง ปจากตวั บทกฎหมาย32 อยางงานศกษาทสะทอนภาพการปฏิบัติหนาทของ ตำรวจ นอัมส ตอรดัม นพนท Red Light District นกลาง มองอยางบริ วณ Warmoesstraat ผานการบอก ลา รองราว น Policing T e I e C , A S d A e da Wa e aa ของ Maurice Punch33 นยคตอมาระหวาง ค.ศ.1974-1976 ขาศกษา วฒั นธรรมของตำรวจ ดยวิธสงั กตการณอยางมสวนรวมกบั การปฏิบัตหิ นาท ดย ขา ปรวมกับตำรวจชาวดัตช นการออกลาดตระ วน ขาพบวาการทำงานของตำรวจนนั ขนอยกบั ความสมั พนั ธ นกลม อกลกั ษณ ฉพาะสวนบคคล ละบรรทดั ฐานของสถานตำรวจซง ขา ด 27 อาง ลว, ชิงอรรถท 25 28 อาง ลว, ชิงอรรถท 26 29 ด E B e , T e F c T e P ce M de S c e , (Maryland: National Institute of Mental Health Center for Studies Crime and Dilinquency, 1970). Accessed Oct 5, 2020, https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/Digitization/147822NCJRS.pdf. 30 ด John Van Maanen, Observations on The Making of Policemen, Human organization 32 no.4 (1973): 407-418. accessed May 30, 2020, https://dspace.mit.edu/bitstream/handle/1721.1/48714/observationsonma00vanm.pdf?sequence=1. 31 Roy King, Emma Wincup, eds. Doing research on crime and justice. 1st ed. (Oxford: Oxford University press), 205 235. In Matthew Bacon, Bethan Loftus & Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society 30 v.1, (8 Jan 2020): 2, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. 32 Janet B. L. Chan, Changing police culture: policing in a multicultural society (Cambridge: Cambridge University Press, 1997) In Matthew Bacon, Bethan Loftus and Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society, 30 v.1, 8 Jan 2020, 2, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. 33 ด Maurice Punch, P c T e I e C , A S d A e da Wa e traat, Springer, 1979. 210

วนั ท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยง หม สงั กตการณ ละ หนวาตำรวจ ด รยนรทจะรับมอกับประชาชน ตละประ ภท รยนรทจะ ชความรน รง ละการ ช บาะ ส พอหาการ กระทำอาชญากรรมทรวมอย นบทสนทนาระหวางตำรวจกบั พล รอน ละ ม ตการปฏบิ ัติกบั คนผวิ ส ซงมความ กล คยงกับการจัดการ กบั พวก ฮิปป กับวัฒนธรรมการปฏิบัตหิ นาท นพนทอนอยางซานฟรานซสิ ก ชวงครสิ ตทศวรรษท 2000 การศกษา ด ป กลกวา พยง ต ฝาสัง กตการณตำรวจ น ครอง บบ ทานัน ต ดขยายขอบ ขต ปถงการศกษาการปฏิบัติหนาทของหนวยพิ ศษ (Special Unit) รวม ปถงการปฏบิ ัติหนาทของตำรวจสบสวน ละหนวยการปฏิบัติ หนาทอน นองคกรตำรวจ ป กลกวานันคอการศกษาดานวัฒนธรรมการปฏบิ ัติหนาททามกลางความวนวายของการ ลอกปฏิบัติ ดย บ ง ยกชนชั นหร อส ผิว34 ช น Taking Care of Business: Police Detectives, Drug Law Enforcement and Proactive Investigation ของ Matthew Bacon ท ขา ปศกษาการปฏิบตั ิหนาทของตำรวจสายสบสวนยา สพติดซง ขา ดช ห หนถงความซับซอน ของขอกฎหมายกบั ตลาดมดคายา สพตดิ หรอการศกษาวัฒนธรรมการปฏบิ ัติหนาทของตำรวจทามกลางพลวตั ความ ปลยน ปลงของ ต ละสังคม ดย ฉพาะ น รองของการ หยยดชนชาติ (Racism) น Changing Police Culture ดย Janet L. B. Chan35 สดทายชวงหลังคริสตทศวรรษท 2010 ยังคง ปนการศกษา ครงสรางท ขงทอของ ครงสรางตำรวจ สภาพจิต จ ละ พฤติกรรม นชวงการ ปลยนผานของความขัด ยง นอกจากนยงั มการ ปรยบ ทยบการปฏิบตั หิ นาทของ จาหนาทตำรวจระหวางประ ทศ นบริบทท หลากหลาย36 ชน P ce S , Dec -Ma a d P ac ce ของ Pual Quinton, Joel Miller37 ท ศกษาการ ช ดลยพินจิ ขาตรวจคนตวั ผตองสงสัยของตำรวจ ละยงั มการ ปรยบ ทยบกบั อำนาจ นการตรวจคนของตำรวจ นประ ทศอน น Stop and Search: Police Power in Global Context ของ Leanne Weber, Ben Bowling38 ความนิยม นการทำงานวิจัยชาติพนั ธวรรณนาตำรวจ ด พิมขนอกครงั นระยะ วลาชวง 3 ปกอนหนาน ดยมการจัดประชม วิชาการ Being There: Ethnography and the Study of Policing ทจัดขน มอ พ.ศ.2561 ท Liverpool University ละตอมายังม อกครงั ท Northumbria University ปนการจัดประชมวิชาการ Ethnography : The Role of Narrative in Researching and Writing About Policing จดประสงค พอรวบรวมนักวิชาการ หม มาวิ คราะหถงการปฏิบตั ิหนาทของตำรวจ นความ ปนจริง ละศกษาถง หัว จของการบังคบั ชกฎหมายของตำรวจ ยงิ ทำ หชาติพนั ธวรรณนาตำรวจ ดรับความนิยมมากขน ปอก39 ดยทหลังจากงานวิชาการ หลานกมงานศกษาการปฏบิ ัตหิ นาทของตำรวจ หม มา หศกษาจำนวนมาก สวน หญอยบนพนฐานของการวิ คราะหของทฤษฎทาง อาชญาวิทยา ชน นหนงั สอรวมบทความทมชอ สยง Writing the World of Policing ดย Didier Fassin ซง ดรวมบทความชาตพิ ันธ วรรณนาตำรวจ นประ ทศตาง ชนสหรฐั อ มริกา ปรต กส ฝรัง ศส ตรก อิน ดย ชิล หรอ ม ตประ ทศ ทย ซงพดถงประ ดนทาง จริยธรรมงานวจิ ยั ละการ มอง ปนหลกั ซงวิ คราะหถงการวางจดยนของผศกษาตอการประพฤตผิ ิดกฎหมายหรอจรรยาบรรณของตำรวจ หนังสอรวมบทความชินน ปนสวนหนง นการทำ หทิศทางการศกษาชาตพิ ันธวรรณนาตำรวจ ดถกรอฟน ละ ดรับความสน จอยาง มาก40 งานศกษาชาติพนั ธวรรณนาของตางประ ทศ นระยะหลังนมกั จะมการหยิบยก รองการประพฤตทิ ม หมาะสม บยง บนของ ตำรวจ การ ลอกปฏิบัติ ดย ฉพาะการปฏิบัติอยาง ม ทา ทยมระหวางคนขาวกับคนผิวสหรอผดอย อกาส ผ ขยนจะขอยกตัวอยาง 34 Matthew Bacon, Bethan Loftus & Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society 30:1, 8 Jan 2020, 2. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. 35 ด Janet B. L. Chan. Changing police culture: policing in a multicultural society (Cambridge: Cambridge University Press, 1997) 36 อาง ลว, ชิงอรรถท 26 37 Quinton, Paul, Nick Bland, and Joel Miller, Police stops, decision-making and practice (London: Home Office), 2000. Accessed July 3, 2020. https://www.researchgate.net/profile/Paul_Quinton/publication/242036559_Police_Stops_Decision- making_and_Practice/links/55b40a6a08ae9289a0889720/Police-Stops-Decision-making-and-Practice.pdf 38 ด Weber, Leanne, and Ben Bowling, eds. Stop and search: Police power in global context, Punishment & Society, 15 v.4 (2014): 429-431. 39 อาง ลว, ชิงอรรถท 26 40 Duncan Mc Cargo, \"Sense and sensibility: crafting tales about the police (Thailand).\" in Writing the World of Policing: The Difference Ethnography Makes (2017). 211

การประชมวชิ าการนติ ิสงั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ิศาสตร ทย การศกษาชาตพิ ันธวรรณนาตำรวจตางวัฒนธรรมทมความ ตกตางกัน ดย ริมจากประ ทศองั กฤษทมัก กิด หตการณลักข มยของตาม ทองถนน (Street Robbery) การศกษาวาตำรวจ ชดลยพินจิ อะ ร นการ รยกคนมาตรวจสอบหรอขอคนตัวบคคลอยาง ร (Stop and Search) ซง ขาพบวามปจจยั จำนวนมากททำ หตำรวจมักจะสงสัยคนผวิ ส ละคน อ ชยวาม นว นมจะกออาชญากรรมอย สมอ จาก ขอมลการสงั กตการณอยางมสวนรวม ละการสัมภาษณบางสวน อะ รทคิดวา มถกตอง คณมักจะมองหาความตายตวั - ท ม ชความ ตายตัวบนพนฐานการ หยยดผิว - ต ปนประ ภทของคน คณ ดสรางความตายตวั ผานประสบการณทคณ คย หนคนประ ภทนันมสวน กับอาชญากรรม 41 การ บง ยกประ ภทลักษณะของคน ชนนนั สามารถพบ ด นหม จาหนาทตำรวจทัว ป มอ รกตามทมการลกั ข มย กิดขน 90% คณกจะตองคดิ วา ปนผชายผวิ ดำ น พราะคณรวา คร คย ปนหัวข มยมากอน 42 อยาง รกดการ บง ยกความสงสัย ตามลักษณะของสผิวนนั ม ดม ต นองั กฤษ ต ปนการ บง ยกชนชันของทัว ลก มวาจะ ปนทวปอ มรกิ า ตหรอประ ทศอิน ดยกตาม นาสน จทประ ทศทปลอดภยั มากอยางญปน น มองนมั บะ ดหาม ม หตำรวจทำการ รยกคนตวั บคคล ลว (Stop and Search) ตม น ยบาย ห ปนการ รยก หหยด ละรายงาน (Stop and Account) มา ทน นรป บบของตำรวจลาดตระ วน ต พยงอยาง ดยว43 งานศกษาชาติพนั ธวรรณนาตำรวจ นประ ทศ ทยนันยังมอยนอยมาก ดยทการศกษาการปฏบิ ัติหนาทของตำรวจ ทย ดย สวน หญ ปนการศกษาของนักมานษยวิทยาตางชาติท ขามาศกษา นประ ทศ ทย ปนสวน หญ ปจจัยการศกษามักจะมปญหามาจาก พนฐานจากความขัด ยงทางการ มอง ชน Constructing Order Though Chaos: A State Ethnography of the Thai Police งาน วิทยานิพนธศกษาวิทยานิพนธมานษยวิทยาของ Eric James Haanstad ขา ด ชวิธการสัง กตการณอยางมสวนรวม ละสัมภาษณ จาหนทตำรวจ ศกษาตำรวจ ทย นชวงรฐั บาลทกั ษิณ พ.ศ. 2546 ดย ขาพบวาตำรวจ ดถกนำมา ชทางการ มอง พอรกั ษาความสงบ รยบรอยทามกลางสงครามปราบปรามยา สพติด หรอ Thai Police in Refractive Cultural Practice ดย Eric J. Haanstad44 สดง ห หนถงประวัติศาสตร ละการ มองของวัฒนธรรมการปฏบิ ัตงิ านของตำรวจ ทยทมการบรหิ ารงาน บบรวมศนยอำนาจ ขา ด สดง ห หนมิติทางวัฒนธรรมท ตกตาง ปจากตน บบทมาจากตะวันตก ตลอดจน ปถงศาสนา ละความ ชอ นอกจากนยังมงานศกษาทม ชอ สยง Sense and Sensibility: Crafting tales about police (Thailand) ของ Duncan MaCago45 ด ขามาศกษาการทำงานของ ตำรวจ นประ ทศ ทย ดยชาติพันธวรรณนาตำรวจ ขา หความสน จกบั การจับกมผตองหาซงทำ หพบขอมลทนาสน จ กยวกับการจบั กม ผตองหาคดยา สพติด ดกท ม ปน ปตามกฎหมายวาดวยการจับกม ละยงิ ปกวานันผบงั คับ ชกฎหมาย มวาจะ ปนตำรวจ ทนายความ ม ตผพิพากษา องก ด พิก ฉยตอการกระทำทขดั ตอกฎหมายนัน นอกจากนงานศกษาวจิ ยั การปฏบิ ตั ิหนาทของตำรวจ นประ ทศ ทยทผานมามจำนวนมาก ดยผศกษามกั นยิ ม ชวิธการศกษา อกสาร หรอการ หกรอก บบสอบถาม การสัมภาษณ ชงิ ลก หรอการวิ คราะหกลมยอยกับตำรวจหรอผท กยวของ ซง นวทาง ละ ผลการวจิ ยั มกั ป น นวทาง ดยวกนั วามกั มการปฏิบัติหนาทของตำรวจท ม ปน ปตามกฎหมาย ชอำนาจหนาท ดยมชิ อบ ฯลฯ จงควร ครงครัด ละมการตรวจสอบตำรวจมากขน46 อยาง รกตาม ทบจะ มมงานศกษา ชงิ ลกทศกษาถง บองหลงั วา หต ดตำรวจถงทำอยาง 41 ปลจาก ad . Y e e e not stereotypes in a racist way e e e Y b d the stereotypes up though experience the people you see are involved in crime น Paul Quinton, Nick Bland, and Joel Miler, Police stop, Decision-making and Practice (London: Home Office, 2000), 34. 42 ปลจาก Whenever a robbery c e [ e e ad ] 90% be b ac a beca e e de c and because you know who does robberies in the past น Paul Quinton, Nick Bland, and Joel Miler, Police stop, Decision- making and Practice (London: Home Office, 2000), 38. 43 Leanne Weber and Ben Bowling (eds), Stop and Search: Police Power in Global Context, (UK: Routledge: Oxon), 2013. 44 Eric J. Haanstad, \"Thai police in refractive cultural practice,\" in Policing and Contemporary Governance (New York, 2013): 181- 205. 45 ด Duncan Mc Cargo, \"Sense and sensibility: crafting tales about the police (Thailand),\" in Writing the World of Policing: The Difference Ethnography Makes (2017): 207. 46 ตวั อยางงานศกษา นประ ทศ ทย: สัญญา บัว จริญ ละคณะ, ครงการศกษาวจิ ยั สา หตการละ มดิ สิทธิมนษยชน นกระบวนการยติธรรมของ จาหนาทตำรวจ, พฤษภาคม 2554. ละ สำนักวชิ าการ สำนกั งาน ลขาธกิ ารสภาผ ทนราษฎร, ปฏิรปตำรวจ ทยกบั ความคาดหวงั ของประชาชน, ตลาคม 2560, สบคน มอวันท 5 ตลาคม 2563, https://library2.parliament.go.th/ebook/content-issue/2560/hi2560-074.pdf. ละ สนทร 212

วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยง หม นัน หรอตำรวจมความจำ ปนหรอขอจำกัดทางกฎหมาย หรออปสรรค นการปฏิบัติหนาทอยาง ร มวาการศกษาชาติพนั ธวรรณนา ตำรวจ ปนทรจกั คน คย น วดวงวชิ าการตางประ ทศ ละมงานศกษาจำนวนมากมาอยางยาวนาน ลวกตาม จากวิธการศกษาภาคสนาม ดังกลาวพอจะสรป ดวาการศกษามักจะดำ นินภาย ตคำถาม 2 คำถาม ด ก 1. ภาย ตสถานการณหนง ตำรวจตัดสิน จ นการ ช บังคบั กฎหมายอยาง ร ละ 2. การกระทำนัน มาจาก บองหลงั ทางวัฒนธรรมหรอกล กอยาง ร 4. บทสรุป บทความนตองการ สดง ห หนถงความสำคัญ นการศกษาชาติพันธวรรณนาตำรวจ (Ethnography of Policing) ปนหนง น วิธการลงพนทศกษาสงั กตการณอยางมสวนรวม (Participation Observation) นพนทศกษาภาคสนาม ละการนำตัว อง ขา ปอยท นัน (Being There) นสถานทม อกาสทด พอทจะ ดพบ หนการปฏิบตั ิหนาทของตำรวจ นองจากบาง หตการณหรอขอมลบางอยางผ ศกษา มอาจ ดมาดวยการ หตำรวจกรอก บบสอบถามหรอการสมั ภาษณ ด หรอ มกระทังการ ดขอมลท ม ปนความจริงซงจะทำ ห งานศกษา มอาจสะทอนการปฏิบัติหนาทหรอการบังคับ ชกฎหมายท ทจริงของตำรวจ ด การ ขา ป ปนสวนหนงของการบังคับ ช กฎหมายของตำรวจถอ ปนกญ จสำคัญ นการ ขา จ ลกของการบงั คบั ชกฎหมายของตำรวจ นมมมอง หม ละยัง ปนการ ปด ลกทัศน การศกษานิติศาสตร หกวางขน อยาง รกตามผศกษาตระหนักอย สมอวาการศกษาทกประ ภทมักมขอจำกัด สมอ ชน ดยวกันกับท ทนายความ มอาจ ขา จการปฏิบตั หิ นาท ละชวติ การทำงานของตำรวจ ดอยางถอง ท นทก งมม พราะทนายความ ม ชตำรวจ บรรณานุกรม คณะกรรมการยติธรรม ละการตำรวจ สำนกั งาน ลขาธิการวฒสิ ภา, รายงานการพิจารณาการศกษา รองการ กล กลยขอพิพาทคดอาญาชันสอบสวน, 16 กมภาพันธ 2554, สบคน มอ 1 กรกฎาคม 2563, http://library.senate.go.th/document/Ext6195/6195637_0002.PDF. คณะอนกรรมาธิการพจิ ารณาศกษา ละตรวจสอบ ครงสรางระบบ ละการปฏบิ ตั ิงานของตารวจ นคณะกรรมาธกิ ารการปกครอง วฒิสภา, การปฏริ ป ครงสราง ละ ระบบงานของตารวจ ทย, สงิ หาคม 2548. สบคน มอวันท 4 ตลาคม 2563, http://library.senate.go.th/document/Ext9/9742_0001.PDF. ชาย พสิตา, ศาสตร ละศลิ ป หงการวิจัย ชิงคณภาพ, (กรง ทพฯ: อมรนิ ทรพรินตงิ , 2549). จริยา ก มน, ฉลมิ ชัย ปญญาด ละ ปาน พร ชาวนประยร, การวจิ ัย ชงิ ชาติพนั ธวรรณนา : การวจิ ัยทางมานษยวทิ ยาทมากกวาการศกษากลมชาติพันธ วารสาร อารยธรรมศกษา ขง-สาละวิน 8, ฉ.2 (2560): 194. ระ บยบสำนกั งานตำรวจ หงชาตวิ าดวยหลกั กณฑ วธิ การ ละ งอน ขการยนคำรองขอ กล กลยขอพพิ าททางอาญา การพิจารณา ละระยะ วลาการสังคำรอง ละ กระบวนการ กล กลยขอพิพาททางอาญา พ.ศ.2562, มาตรา 6 วรรค 2. ทยรฐั ออน ลน, สองตำรวจ : กปญหาตำรวจฆาตัวตาย ทรัฐออน ลน, 5 ธนั วาคม 2562, สบคน มอวันท 10 กรกฎาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/local/1718045. ทพศรนวิ ตั ิ ภกั ดกล, อาชญาวทิ ยา ละทัณฑวิทยา, ( ชยง หม: คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม, 2521): 159-160. บญ ลิศ วิ ศษปรชา, การหวนกลบั มาของงานชาตพิ ันธวรรณนา: อยทนัน กบั คน รบาน นมะนลิ า ประ ทศฟลปิ ปนส, วารสารธรรมศาสตร 36 (2), 2560. ศนยกรมคมครองสิทธิ ละ สรภาพ, รายงานผลการดำ นนิ งานดานการ กล กลยระงับขอพพิ าท ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ตงั ต ดอน ตลาคม 2562 กันยายน 2563, 1 มษายน 2563, สบคน มอวนั ท 1 กรกฎาคม 2563, http://www.rlpd.go.th/rlpdnew/images/rlpd_2/2563/Central_Statisics.pdf. สญั ญา บัว จริญ ละคณะ, ครงการศกษาวจิ ัย สา หตการละ มิดสิทธมิ นษยชน นกระบวนการยติธรรมของ จาหนาทตำรวจ, พฤษภาคม 2554. สำนักวิชาการ สำนกั งาน ลขาธกิ ารสภาผ ทนราษฎร, ปฏริ ปตำรวจ ทยกับความคาดหวังของประชาชน, ตลาคม 2560. สำนักงานตำรวจ หงชาติ, ยทธศาสตรการปฏิรปกจิ การตำรวจระยะ 20 ป, สบคน มอวันท 7 มิถนายน 2563, http://www.forensic.police.go.th/FS/html/download/precedence_2559/ยทธศาสตรปฏิรปตำรวจ%2020%20ป%20ของ%20ตร..pdf. สนทร อกพนั ธ, นาวาตร นิติ ผดงชยั ละ ฉ ล ศักดวิ รพงศ, ปญหา ละอปสรรคของ จาหนาทตารวจ นการปองกัน ละปราบปรามการคามนษย ตาม พระราชบญั ญัติปองกนั ละปราบปรามการคามนษย พทธศกั ราช 2551 กรณศกษาตารวจภธร จังหวัดอบลราชธาน, วารสารมหาวทิ ยาลยั นครพนม 3 (1), มกราคม - มษายน 2556. อกพันธ, นาวาตร นติ ิ ผดงชัย ละ ฉ ล ศกั ดวิ รพงศ, ปญหา ละอปสรรคของ จาหนาทตารวจ นการปองกนั ละปราบปรามการคามนษย ตาม พระราชบัญญัตปิ องกนั ละปราบปรามการคามนษย พทธศักราช 2551 กรณศกษาตารวจภธร จังหวัดอบลราชธาน วารสารมหาวทิ ยาลยั นครพนม 3 ฉ.1, มกราคม - มษายน 2556, สบคน มอวนั ท 6 ตลาคม 2563, https://www.npu.ac.th/npujournal/files_research/10/npuj3-1_article79- 85.pdf. 213

การประชมวิชาการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิตศิ าสตร ทย อริยธชั กว กาะสะบา, การปฏริ ปสำนกั งานตารวจ หงชาติ : องคประกอบของคณะกรรมการน ยบายตารวจ หงชาติ (ก.ต.ช.) ละคณะกรรมการขาราชการตารวจ (ก.ตร.), คลังสารสน ทศของสภานิติบัญญตั .ิ สบคน มอวนั ท 3 ตลาคม 2563, https://library2.parliament.go.th/ebook/content-issue/2558/hi2558- 019.pdf. อานันท กาญจนพันธ, พรม ดนความร รอง Legal Pluralism, นติ ิสงั คมศาสตร 1, ฉ.1 (2548): 7-8. Chawitra Tantimala, Constructing the Body of Knowledge through Cultural Research, based on Grounded Theory in Ethnography Approach, Journal of Behavioral Science for Development (JBSD) 10, v.1 (2018). Didier Fassin, Writing The World of Policing, (London: University of Chicago Press, 2017). Duncan Mc Cargo, \"Sense and sensibility: crafting tales about the police (Thailand).\" in Writing the World of Policing: The Difference Ethnography Makes (2017): 207. E B e , T e F c T e P ce M de S ce , (Maryland: National Institute of Mental Health Center for Studies Crime and Dilinquency, 1970). https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/Digitization/147822NCJRS.pdf. Haanstad, Eric J. \"Thai police in refractive cultural practice,\" in Policing and Contemporary Governance (New York, 2013): 181-205. Janet B. L. Chan, Changing police culture: policing in a multicultural society (Cambridge: Cambridge University Press, 1997) In Matthew Bacon, Bethan Loftus and Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society 30:1, 8 Jan 2020, 2, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. Janet B. L. Chan. Changing police culture: policing in a multicultural society. (Cambridge: Cambridge University Press, 1997) John Van Maanen, Observations on The Making of Policemen, Human organization 32.4 (1973): 407-418. accessed May 30, 2020, https://dspace.mit.edu/bitstream/handle/1721.1/48714/observationsonma00vanm.pdf?sequence=1. Leanne Weber and Ben Bowling (eds), Stop and Search: Police Power in Global Context, (UK: Routledge: Oxon), 2013. Matthew Bacona, Bethan Loftusb, and Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society 30, no.1 (2020), accessed May 30, 2020, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. Maurice Punch, P c T e I e C , A S d A e da Wa e aa , Springer, 1979. Matthew Bacon, Bethan Loftus & Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society 30:1, 8 Jan 2020. 2. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. Merlijn van Hulst, Martin Koster and Joron Ve e e , E a c Re ea c , (2016) accessed May 30, 2020, https://www.researchgate.net/publication/304212339. Merlijn van Hulst, E a a d a a e, Policing and Society 30, V.1 (2019). MGR Online, การปฏริ ปตำรวจ นสถานการณสังคมปจจบัน, 4 มกราคม 2558, สบคน มอวนั ท 7 กรกฎาคม 2563, https://mgronline.com/daily/detail/9580000000479. Policing Insight, accessed May 30, 2020, https://www.liverpool.ac.uk/management/research/projects/perc/. Roy King, Emma Wincup, eds. Doing research on crime and justice. 1st ed. (Oxford: Oxford University press), 205 235. In Matthew Bacon, Bethan Loftus & Mike Rowe, Ethnography and the Evocative World of Policing (Part I), Policing and Society 30:1, (8 Jan 2020): 2, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10439463.2019.1701453?needAccess=true. RYT9, อ บค พลล: ความคิด หนของประชาชนตอการปฏิรป ครงสรางตำรวจ, 19 กรกฎาคม 2550, สบคน มอวันท 14 มกราคม 2562, https://www.ryt9.com/s/abcp/115675. T e e , ตำรวจ ทย ม วทำอะ ร คำถามจากวกิ ฤตศรทั ธาทสังคมตองชวยกนั หาทางออก, 26 มนาคม 2017. สบคน มอวันท 4 ตลาคม 2563, https://themomentum.co/momentum-feature-corruption-and-crisis-of-thai-police/. Quinton, Paul, Nick Bland, and Joel Miller, Police stops, decision-making and practice. (London: Home Office), 2000. Accessed July 3, 2020. https://www.researchgate.net/profile/Paul_Quinton/publication/242036559_Police_Stops_Decision- making_and_Practice/links/55b40a6a08ae9289a0889720/Police-Stops-Decision-making-and-Practice.pdf Weber, Leanne and Ben Bowling, eds. Stop and search: Police power in global context, Punishment & sSociety 15, 4 (2014): 429-431. 214

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม การประทวงของนัก รยี น นมมุ มองอาชญาวทิ ยา Student Flash Mob: Criminology Perspective ทวาวรรณ อายวฒั น Tiwawan Ayuwat คณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ราชภฏั อบลราชธาน 2 ถ.ราชธาน ต. น มอง อ. มอง จ.อบลราชธาน 34000 Faculty of Law, Ubon Ratchathani Rajabhat University 2 Ratchathani Road, Tanbon Nai Muang, Ampure Muang, Ubonrachathani, 34000 E-mail: [email protected] บทคัดยอ บทความวชาการนมวัตถประสงค พอศกษาปรากฏการณการ สดงออกทางการ มองของนัก รยนระดับชนั มธั ยมศกษา ผาน การ สดงสัญลักษณตาง ชน การชสามนว การผก บขาว การชกระดาษ ปลา การจัดกจกรรมทางการ มอง ละการปราศรัยบน วท ตัง ตตนป พ.ศ. 2563 ปนตนมา จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ปจจัยท กยวของทสงผลตอการ สดงออกทางการ มองดังกลาว ด ก ระบบอำนาจนยม น รง รยน กฎระ บยบทขดั ยงกับคานยมสมัย หม การละ มดสทธ สรภาพของนัก รยน ความ มยตธรรม น สงั คม ละ การ มองสงผลตอระบบการศกษา ทังน นัก รยนทออกมา รยกรอง ด ก การ ก ขระ บยบทกดข ละละ มดสทธ สรภาพ ของนกั รยน ละการปฏรประบบการศกษาหลกั สตรการศกษา พอ หตอบสนองตอความตองการของผ รยน ดยทฤษฎกดดนั ชงสถาบัน ละทฤษฎมารกซสต นว หม ช ห หนวาระบบทนนยมทำ หสถาบันการศกษา มสามารถควบคมพฤตกรรมของนกั รยน หอย นกรอบ ของขนบธรรม นยมหรอจารตประ พณ ดอกตอ ป ทำ ห กดกลมคนท รยกวา ระ บดทางสังคม มกั จะกบฏ ละตอตานชนชันปกครอง หรอรัฐบาล พอ รยกรองความยตธรรม พอนำ ปสชวตทดกวา ดมท ปนอย นวทาง ก ขปญหาระยะสัน ด ก ออกมาตรการคมครอง สทธ สรภาพของนัก รยน ห รง รยน ปนพนทปลอดภัย นระยะยาว ด ก การศกษา นวทาง นการ ก ขระ บยบขอบงั คับท กยวของ กับนกั รยน ดยการมสวนรวม ละการปฏรประบบการศกษา พอ ห หมาะสมกบั ความตองการของผ รยนอยาง ทจรง คำสำคัญ : การประทวง, มอบฉบั พลัน, อาชญาวทยา, นกั รยน Abstract The academic research aims to study the phenomenon of political expression among secondary school students. Such as raising three fingers, the white ribbon, raising a blank paper, organizing political events and stage speeches from early 2020. From the literature review it was found that related factors that affect political expression. Including the authoritarian system in schools. Rules that conflict with modern values. Violation of student liberties. Social and political injustices affect the education system. The students who came out to demands were amendments to oppressive regulations and violating student liberties. Educational reform, educational curriculum to meet the needs of learners. By institutional pressure theory and Neo’ Marxist theory point out that capitalism made educational institutions no longer able to control student behavior within the framework of the customs or traditions. Causing a group of people called Social bomb. Often rebellious and against the ruling class or government to demand justice to lead a better life. Solutions to solve short-term problems such as issuing measures to protect the rights of students. The school is a long-term safety study are ways to change regulations related to student participation. And reforming the educational system to suit the needs of learners. Keywords: Protests, Flash mob, Criminology, Student 215

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย 1. บทนำ ปรากฏการณทบรรดานัก รยนระดับมธั ยมศกษา กอบทัวประ ทศ ออกมาชมนมประทองจัดกจกรรม นลกั ษณะมอบฉับพลัน (Flash Mob) กดขนอยางมากตัง ตชวงตนป พ.ศ. 2563 ดย ฉพาะอยางยงหลัง หตการณทศาลรัฐธรรมนญมคำตัดสนยบพรรค การ มอง อนาคต หม ละตดั สทธกรรมการบรหารพรรค 10 ป ตามคำรองของคณะกรรมการการ ลอกตัง (กกต.) พอ หพจารณายบ พรรค อนาคต หมตามมาตรา 92 วรรคหนง (3) ประกอบมาตรา 72 ของพระราชบัญญัตประกอบรัฐธรรมนญ (พ.ร.ป.) วาดวยพรรค การ มอง 2560 กรณพรรค อนาคต หมกยม งน นายธนาธร จงรง รองกจ หัวหนาพรรค จำนวน 191.2 ลานบาท มอวนั ท 21 กมภาพนั ธ 25631 ทำ หกลมนกั รยน นสต นักศกษา ออกมา คลอน หว ละ สดงความ มพอ จกบั การบรหารประ ทศของรฐั บาล ละคำตัดสนของ ศาลรฐั ธรรมนญท หยบพรรคอนาคต หม ดยมจด รมตนมาจากการชมนม บบมอบฉบั พลัน (Flash Mob) ของสหภาพนัก รยนนสต นักศกษา หงประ ทศ ทย หรอ สนท.ทลานปรดพนมยงค มหาวทยาลัยธรรมศาสตร (มธ) ทาพระจนั ทร ตอมาดวยการ กดมอบฉบั พลัน (Flash Mob) นสถานศกษาตาง ทัวประ ทศ ละมการประกาศ ชญชวน หรวมตด ฮช ทก (Hash Tag) ขอความบน ซ ชยลม ดย2 พอกระจายขอมลขาวสารอยางท ม คย กดขนมากอน การ คลอน หวดังกลาว มจำกัดอย พยง ตนักศกษา นสถาบนั อดมศกษา ทานันหาก ตยังลง ปถงนัก รยนมัธยมจำนวน มากอกดวย ประกอบกับอทธพลของ ซ ชยลม ดย ทำ หการ คลอน หวมพลงั อยางมาก นกั รยน น รง รยนมัธยมหลาย หง รมตด ฮช ทกประกาศจดยนของตวั อง พรอมสญั ลกั ษณการช 3 นว นความหมายวา ปนการ สดงออก ชงสัญลักษณ พอตอตานการปกครอง บบ ผดจการ อันมทมาจากภาพยนตร รอง The hunger game ทสอความหมายถง สรภาพ สมอภาค ละภราดรภาพ ตการ สดงพลัง ทางการ มองของนัก รยน นชวง ดอนกมภาพันธ ดอนมนาคม มอันตองหยดชะงักลง จาก หตการณ ควด-19 มอรัฐบาลประกาศ มาตรการลอคดาวนทวั ประ ทศ ตัง ตวันท 2 มษายน 2563 ทำ หสถานการณการ พรระบาด รมลดลง อยาง รกตาม มสถานการณ ควด รมคลคลาย ตรัฐบาลกลบั มยก ลก พ.ร.ก.ฉก ฉนฯ ละม นว นมจะตอ พ.ร.ก.ฉก ฉนฯ ออก ป รอย ประกอบกับความ มพอ จการบรหารงานของรัฐบาลตอสถานการณตาง ภาย ตวกฤต ควด-19 ท กดขน จง กดการ ชมชน มอวนั ท 18 กรกฎาคม 2563 ดยม ฮช ทก ยาวชนปลด อก ละ หมนั จบทรน รา ปน กนหลัก หลงั จากนัน กด ฟลช มอบ นลักษณะ ดยวกนั กดขนอยางมากกระจาย ปยังตางจงั หวดั หลาย หง ชน ชยง หม มหาสารคาม ขอน กน อบลราชธาน ปนตน วทปราศรัย หลานลวน ตม ปดวยนกั ศกษา ละนัก รยนระดับชนั มัธยมจำนวนมาก ละปรากฏการณท กดขนอยางท ม คย กดมากอน กคอการทนัก รยน น รง รยนมัธยมพรอม จกันช 3 นว นชวง วลา ขา ถว คารพธงชาตตอน ชา ตามมาดวยการตด บวขาวอัน ปน สญั ลกั ษณ สดงออกถงการตอตาน ผดจการ ละการชกระดาษ ปลา น รง รยนมัธยมหลาย หง ละการตอบ ตของคร น รง รยนดวย การ ชกำลัง หรอการอาง หตตาง พอขมข ละลง ทษนัก รยน หลาน ดงั นัน จง ปนทนาสน จวา พราะ หต ดนัก รยน นระดบั ชันมธั ยมศกษาผทยัง มมสทธออก สยง ลอกตงั ตกลับกลาย ปน ผท สดงพลังอยางมาก นการ รยกรองประชาธป ตย ห กดขนจรงสังคม บทความวชาการน จงมง นนทจะศกษาวา พราะ หต ดนกั รยน ระดับชันมัธยมศกษาจะ ขามามสวนสำคัญ นการ สดงออกทางการ มองครังน ละประ ดน รยกรองของนัก รยนมอะ รบาง ละ ว คราะหสภาพปญหาท กดขน นมมมองของอาชญาวทยา พอ ห ขา จปรากฏการณดังกลาว อันจะนำ ปสขอ สนอ นะท ปน นว ทาง ก ขปญหา ละหาทางออกรวมกนั ของสงั คม ทย 2. ฟลชมอบนัก รยี นมธั ยม ฟลชมอบนัก รยนมจด รมตนมาจากจากกระ สความ คลอน หวของกลมนกั รยน นสต นักศกษา ทออกมา สดงความ ม พอ จกับการบรหารประ ทศของรฐั บาล ละคำตดั สนของศาลรัฐธรรมนญท หยบพรรคอนาคต หม ดย รม นสังคมออน ลนผานการตด ฮช ทก นสอสังคมออน ลนอยางทวต ตอร ปสการ รมชมนม บบ ฟลชมอบ ของสหภาพนกั รยนนสตนักศกษา หงประ ทศ ทย 1 กรงุ เทพธรุ กจิ , \"ยบุ พรรคอนาคต หม เพิกถอนสิทธิกรรมการบริหาร 10 ป,\" กรงุ เทพธรุ กิจ, สืบคนเมอื วนั ที 24 สิงหาคม 2563, https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/867173. 2 ทยรฐั ออน ลน, \"แฟลชมอบการเมือง นกั เรียนนักศึกษา วันเดยี วมี 15 สถาบนั ลาม ปทวั ประเทศ,\" ทยรฐั ออน ลน, สืบคนเมือวันที 24 สิงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/politic/1781086. 216

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ จังหวดั ชยง หม จดั ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม หรอ สนท. ทลานปรดพนมยงค มหาวทยาลัยธรรมศาสตร (ม.ธ.) ทาพระจันทร ลวลกลามจน กด ฟลชมอบ นสถานศกษาตาง ทัว ประ ทศ3 ดย นระดับมธั ยมศกษา รมท รง รยนสตรวทยา ละ รง รยน ดชอดม อ. ดชอดม จ.อบลราชธาน รง รยนมธั ยมตางจังหวัด หง รกของประ ทศ ทย ทมกจกรรม ฟลชมอบประชาธป ตย มอวันพธท 26 กมภาพันธ 25634 จากนันนัก รยน รง รยน ตรยม อดมศกษา จัดกจกรรม สดงจดยนทางการ มอง มอวันท 27 กมภาพันธ 2563 ดยมกจกรรม วอาลยั ประชาธป ตย การปราศรยั จดยน ละรวมกันรอง พลง Do you here the people sing ดย นวัน ดยวกันมกจกรรม ฟลชมอบ นลักษณะ ดยวกนั กดขน น รง รยนสตร วทยา รง รยนสวนกหลาบ ละ รง รยนบดนทร ดชา (สงห สงห สน) ดวย การ สดงออกทางการ มองดังกลาว กดขนควบค ปกับการ สดงออกบน ลกออน ลน ผานการตด ฮช ทก นสอสังคมออน ลนทหลากหลาย ลวน ตมขอความท สดง ห หนถงการ รยกรอง ประชาธป ตย ละ มทนตอ ผดจการ5 รวมถงการชปายท สดงขอความ รยกรองสทธ สรภาพ น รง รยน ละการปฏบัตอยาง ทา ทยม ละ ปนธรรม 2.1 ประเด็นเรียกรองของนกั เรียน จากการศกษาขอ รยกรองของนัก รยนจากกลมตาง พบวา กลมนกั รยน ลว6 ดมการ ดนขบวน มอวนั ท 29 กรกฎาคม 2563 รมจากถนนราชดำ นนกลางฝงตรงขามอาคารนทรรศน รัตน กสนทร ปยงั กระทรวงศกษาธการ พอยนขอ รยกรอง 4 ขอ ด ก 1. กระทรวงศกษาธการตองปรับปรง ละ ก ขระ บยบวาดวยการ วทรงผมของนกั รยน พ.ศ.2563 ดยตองระบ หนัก รยนท มความหลากหลายทาง พศ ดมสทธ นการ ลอกทรงผมตาม พศวถของตน อง 2. นัก รยนทมความหลากหลายทาง พศตองมสทธ ลอกทจะ สชดนัก รยนตาม พศวถของตน อง กระทรวงศกษาธการตอง ออก บบชดนกั รยน พม ตมสำหรับนัก รยนทมความลน หลทาง พศ หรอยก ลกการบังคับ ตง ครอง บบนัก รยน พอ หนัก รยนทก คนมสทธทจะ ตงกาย ดตาม พศของตน อง 3. ตรวจสอบ รยกคน ละยตการจดั จำหนายหนงั สอ รยนทพดถงความหลากหลายทาง พศ นมมมองท มถกตอง รวมทงั ห ยก ลก บบประ มน ละกฎระ บยบของ รง รยนตาง ทยงั มการ หยยด พศหรอลดทอนศักดศรความ ปนมนษยของนัก รยนทมความ หลากหลายทาง พศ ละ 4. ขอ หกระทรวงศกษาธการกำชับคร ละบคลากรทางการศกษา หปฏบัตตอนัก รยนทก พศอยาง ทา ทยมกนั ละหามด ถก ดหมน หยยดหยาม หรอกลนั กลงนัก รยนดวย รอง พศ7 กลมการศกษา พอความ ปน ท ปนกลมทมการ คลอน หว พอสง สรมสทธมนษยชน นสถานศกษา ละสนับสนน สรภาพ อันพงม รยกรอง หมการ ก ขระ บยบทรงผม ก ขระบบการศกษา หดขนกวาน ดยยนขอ สนอ 4 ขอคอ ปฏรประบบคร ก ข ระ บยบทกดข กหลกั สตรการศกษา พอนัก รยน ละคดั คานราง พ.ร.บ.การศกษา หงชาตฯ8 นัก รยนนักศกษา นจังหวัดอบลราชธาน มการจัด วทปราศรัย ดกพด ผ หญฟง มอวันท 22 สงหาคม 2563 พอ รยกรอง ห รง รยน ปนพนทปลอดภัย หนัก รยน ดมสทธ สรภาพ นการ สดงออก ดยมขอ รยกรอง 3 ขอ ด ก 1.หยดคกคาม ประชาชน 2.หยดละ มดสทธ สรภาพนกั รยน ละ 3.ปฏรประบบการศกษา9 3 ทยรัฐออน ลน, \"แฟลชมอบการเมือง นักเรียนนักศึกษา วนั เดียวมี 15 สถาบนั ลาม ปทัวประเทศ,\" ทยรฐั ออน ลน, สบื คนเมอื วันที 24 สิงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/politic/1781086. 4 ชพี ธรรม คำวิเศษณ. นกั เรียนมธั ยม ตจว. แฟลชมอบประชาธิป ตย รงเรยี นเดชอุดม จ.อบุ ลราชธานี พรอมกับ ร.ร.สตรวี ทิ ยา กรงุ เทพ. https://www.youtube.com/watch?v=GdRNf84Yyq8. 26 กุมภาพนั ธ 2563. 5 workpointTODAY | Writer, แฟลชมอบเดกมธั ยม! นกั เรียนเตรียมอดุ มฯ จดั กิจกรรมแสดงจดุ ยืนทางการเมือง, https://workpointtoday.com/triam-udom-suksa-flashmob/, 27 กุมภาพนั ธ 2563. 6 ชือกลมุ นักเรยี นทีเคลอื น หวเรืองสทิ ธเิ สรีภาพของนกั เรยี น 7 ประชา ท / ขาว, ‘นักเรียนเลว’ มุงหนากระทรวงศกึ ษาธิการยืน 4 ขอเสนอเพอื นักเรียนเพศหลากหลาย, https://prachatai.com/journal/2020/07/88818. 8 THE STANDARD TEAM, กลมุ การศกึ ษาเพือความเปน ท จัดกจิ กรรม นกระทรวงศกึ ษาธกิ าร ยืน 4 ขอเสนอปฏิรูประบบครู แก ขกฎระเบียบกดขี, https://thestandard.co/education-for-liberation-of-siam-host-activity-inside-ministry-of-education/. 217

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย นอกจากนการ รยกรองของนัก รยนผานปายการชมนม นหลายพนท พบวามขอ รยกรองทคลายคลงกัน ดังนการ ก ข ระ บยบ กยวกับทรงผมของนกั รยน น รง รยน การ รยกรองความ ทา ทยมของนัก รยน พศทาง ลอก การ รยกรอง นคร คารพศักดศร ความ ปนมนษยของนกั รยน 2.2 ปจจยั ทีส่ ่งผลตอ่ การออกมาชุมนมุ ของนกั เรยี น อำนาจนิยม น รง รียน อำนาจนยม ปนรป บบการจัดระ บยบทางสงั คมซงมลักษณะของการออนนอมตออำนาจหนาท ดยมลักษณะสำคัญ คอ การรวมศนยอำนาจ ทำ หประชาชนสวน หญ มมสทธทางการ มอง ระบอบอำนาจนยมจะสราง “บรรยากาศ หงความกลัว” พอทำ ห การตอตานทจะ กดขน มสามารถระดมความสนับสนน ด กลัวถงการคกคามของอำนาจรัฐ ผดจการทสามารถกระทำการ ดย ม จำ ปนตองคำนงถงความถกตองทางกฎหมาย10 ทำ หยอมจำนนจากความ กรงกลัวตอผมอำนาจ ละปดกัน สรภาพ นการ สดงออก ละความ ทา ทยมตามระบอบของประชาธป ตย รง รยนจง ปน หลงบม พาะระบบอำนาจนยม ห กดขน นองจากมลักษณะ ม ปน องคกรประชาธป ตย ม ครงสรางทขดั กบั ประชาธป ตย นอกจากน บบ รยนทบังคบั ห ช น รง รยนกขดั กับหลกั ประชาธป ตย ดกขาด อกาสการ รยนรการตอสของประชาชน รองประชาธป ตย พราะคร มสนับสนน รากความคดของครกับ ครงสรางอำนาจนยม น รง รยน ปน ผดจการ ดกจงถกครอบงำ ละ มมทจะ สดงความคด หน ด ลย พภพ ธง ชย11 สนอวา ครอง บบนัก รยน น รง รยน ท ปน สัญลกั ษณของบรรยากาศ บบ “อำนาจนยม” ทม ตม รง รยน ทย ตัง ตทาทของครทมทาท บบ ผดจการ นหอง รยน นระดับรัฐ กม การควบคมการ รยน ละ บบ รยน ผานหลักสตรของกระทรวงศกษาธการ อาคาร รยนกมสถาปตยกรรม บบ รง รอนทหาร นอกจากน ยังมการละ มดสทธมนษยชน น รง รยน ตัง ต ม หสทธ ละ สรภาพ นการคด ละการ สวงหาความร การ ชอำนาจของครก ปน บบ ผดจการทหาร รวมถงพธกรรมตาง น รง รยนกลวน ตปลกฝงวฒั นธรรมอำนาจนยม นสงั คม ทย ม ชล ฟ กต สนอวา นชวงครสตศตวรรษท 18-19 มการพัฒนา ทค น ลยอำนาจทชอวา ระ บยบวนัย ปลวา ทคนค น การปรบั ปลยน รอนราง หวานอนสอนงาย ดย ฉพาะอยางยง นวัด คก รงพยาบาลบา คายทหาร รง รยนกนนอน ท ปนสถานทท ช ระ บยบวนัยกำกับสมาชกภาย น ดงั นนั อกลักษณ ละลกั ษณะนสัยของปจ จกบคคลจง ปน ผลผลตของความสมั พันธระหวางอำนาจ12 ดังนันหากพจารณาตาม นวคดดังกลาวพบวา รง รยนก ปนพนท ปด อกาส หอำนาจนยมทำงาน นพนทดังกลาว อัน นองมาจาก สถานศกษา ปนสถานทถกครอบงำ ละอยภาย ตอำนาจรฐั รง รยน นระดับประถมศกษา มธั ยมศกษายังอย ตการครอบงำของรฐั ชน การกำหนด หมหลักสตร วชาหนาทพล มอง ศาสนา ประวัตศาสตรตาม บบ รยนทตองการ หนัก รยนมคณลักษณะ ปนพล มองทพง ประสงคของรฐั ต ม ดทำ หนัก รยน นระบบการศกษามความคด น ชงวพากษวจารณ นสงทตางออก ป การศกษาสวน หญ ปนการ ทองจำ ปลกฝง พอตอบ จทยของชนชนั ปกครอง รามประวัตศาสตรการ สยดน ดน ตถาพด บบ ครงครดั ดน ดนนันก ม คย ปน ของ รามากอน หรอประวตั ศาสตรราชาชาตนยมททำ หคนรสกวา ปนบญคณ หรอ ม ตยอม สยสทธ สรภาพทพงม ด นฐานะพล มอง นอกจากอำนาจนยมทพบตำรา รยน ลว กจกรรม น รง รยน ลตงั ตยน คารพธงชาต สรจ ลวกมกลาวคำปฏญาณหนา สา ธง ครฝายปกครองมา ห อวาทอบรม ก ปนพนทนอก หนอหลักสตรการสอน กจกรรม น รง รยนทังหลายกมลักษณะ ชนนัน คร น รง รยนยังมการ ชความรน รง นการ ก ขปญหาการผดวนัยของนัก รยนอย มวาจะ ปนการต การทำรายรางกาย การตัดผมของ นัก รยนทมทรงผมทผดระ บยบ ตัดกระ ปรงของนัก รยนหญงทยาว กน ปหรอสัน กน ป 9 สรุปจากการปราศรัย เดกพดู ผู หญฟง ณ ศาลหลักเมืองจังหวัดอบุ ลราชธานี วันที 22 สงิ หาคม 2563 10 สุชาติ บำรงุ สุข มติชนสุดสัปดาห ฉบับวันที 15 - 21 มนี าคม 2562 วันพฤหัสที 21 มนี าคม พ.ศ.2562 https://www.matichonweekly.com/column/article_179533 11 พิภพ ธง ชย, แหฉะอำนาจนิยมครอบงำการศกึ ษา ทย ‘พิภพ ธง ชย’ อัดระบบศึกษาหลัก ทำ หเดก ง, มตชิ นออน ลน, 15 พฤศจกิ ายน 2562https://www.matichon.co.th/education/news_175498, 12 Michel Foucault, “Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977 Edited by Colin Gordon. Translated by Colin Gordon, Leo Marshall, John Mepham, Kate Soper, (New York: Pantheon Books. 1980), 72 218

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม ซงนัก รยน ด สดง ห หนวา รง รยน ปน หลงบม พาะอำนาจนยม ดยการสะทอนผานปายขอความ “Our first dictatorship is school” หรอ รง รยนคอ ผดจการ หง รกของพวก รา13 กฎระ บียบทขี ดั กับคานยิ มสมยั หม รง รยนทก หงจะตองมการกำหนดกฎระ บยบของ รง รยน พอ ชบังคบั กบั นัก รยน น รง รยนนัน ดยอาศัยอำนาจตาม ความ นมาตรา 6 ละมาตรา 65 หงพระราชบัญญัตคมครอง ดก พ.ศ.2554 ละอำนาจตามความ นขอ หงกฎกระทรวงกำหนดความ ประพฤตของนกั รยน ละนักศกษา พ.ศ.2548 ละอำนาจตามระ บยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการลง ทษนัก รยน ละนักศกษา พ.ศ. 2548 พอ หการควบคมความประพฤตของนัก รยน หอย นระ บยบ ละมคณธรรมจรยธรรม ดยการวาง นวปฏบตั น รองทัว ป น รง รยน ชน การ ตงกาย ละทรงผม ตลอดจน รองอน ชน การลา การขาด รยน การออกนอก รง รยน ปนตน ดยอางวาคอการฝก ห ดกนัก รยนรจักระ บยบวนัย คารพกฎกตกา นสังคม ทังน กระทรวงศกษาธการ14 ดกำหนดปณธาน ละหลักการ นการจัดการ พฤตกรรมของนกั รยนทมประสทธภาพ ละมผลอยางยงั ยน ดังน 1) การสรางการ สดงออกอยาง หมาะสม ละถกกาล ทศะของนัก รยน ดยสงทจะตองคำนงคอ นัก รยน ลอกทจะปฏบตั น หนทางหนง บนพนฐาน ของกรอบความคดของนกั รยน ท ชอวา ปนหนทางทดทสด พอตอบสนองตอความตองการของนัก รยน น บรบทของ หตการณตาง ท กดขน ดวย หตน รง รยนมหนาทสำคัญ นการสังสอนนัก รยน หมทักษะทจะทำ ห นัก รยนสามารถ ตดั สน จ ลอกประพฤตตอ หตการณ นทางท หมาะสมทสด พอ หนัก รยนตระหนักวาการปฏบัตตาง ของนกั รยนตอ หตการณ ด จะตองมาจากการ ตรตรองทด ลว 2) ระ บยบการประพฤตจะตองมความชัด จน กลาวคอ มาตรการทจะดำ นนตอ การประพฤต ด จะตอง ม ชความรน รง ละสะทอน ห หนถงการปฏบตั ตาม นวน ยบาย ของหนวยงานระดับน ยบาย ละอย นกรอบของความคาดหมายของชมชน นวงกวาง ทังน มอกลาวถงมาตรการท ม ชความรน รง มความจำกดั ความทังดานความรน รงทางรางกาย อารมณ ละคำพด 3) บคคลทกคน ละกลมคนทกกลม จะตอง ดรบั การปฏบัตท ทา ทยมกันดวยความ คารพ รวมทังความหลากหลายของ อัตลักษณ นชมชนจะตอง ดรับการยอมรับ นการออก บบมาตรการ ตาง ตอความประพฤตท ม หมาะสมของนัก รยน จะตอง คำนงถงความ ตกตางของนัก รยน ตละคนดวย ดย ปนหนาทของ รง รยน ทจะตองศกษาสา หตของปญหาทนำ ปสพฤตกรรมท ม หมาะสม รวมทังนำมาซงวธทจะปรับปรงพฤตกรรมนนั ของนัก รยน พอ พมประสทธภาพ นการ รยนของนัก รยน นอกจากน วธท ช นการ กปญหา อาจจะคำนง ปถงการพจารณาปรบั กรป บบ ละ ครงสรางของ รง รยน หอง รยน หรอ หลกั สตร 4) ทกคนจะตองมความรบั ผดชอบตอการกระทำของตน อง 5) ทกความประพฤตมผลตอ อกาส นอนาคตทังสน ดยการ พมระดับความรับผดชอบ ของนกั รยน กสามารถ พม อกาส ของนัก รยน นอนาคต มาตรการรบั มอกบั ความประพฤตท ม หมาะสมตองคำนงถงการดำ นนบนพนฐาน ดยวกนั ละ ปรง ส ดยตอง คารพสทธ ละหนาทของครทจะสามารถสอน ดอยางมประสทธภาพ ละสทธของนัก รยนทจะตอง ดรับ การ รยนร ละ หนอสงอน ด มาตรการลง ทษ ด จะตอง มรน รง ม หตมผล มความ กยวของกับความประพฤตของนัก รยน ละ ดรับการปรกษาหารอ นสวน หนงของระ บยบ ความประพฤตของ รง รยน 6) ความรวมมอระหวางบคลากร นัก รยน ละครอบครวั ปนสงทจำ ปน ถาหาก จะสง สรมสังคมของ รง รยนทปลอดภัย ส จ ปนระ บยบ ละมประสทธผล ดย รง รยนจะตองมหนาท นการร รม การประสานความรวมมอกบั ทกภาคสวน 7) บคลากรจะตองม อกาส ดรบั การพฒั นาทักษะ พอบรหารจัดการพฤตกรรมของ นัก รยน ดยบคลากรท ขา จถงรป บบ การบรหารทหลากหลาย ละ ดรับการสนบั สนน นการนำรป บบนัน ปปฏบัตม นว นมทจะสามารถพัฒนาระ บยบของ รง รยนท หมาะสม ละชวย หลอนัก รยน ละครอบครวั นการตัดสนทาง ลอก นการปฏบตั ตอ หตการณตาง อยาง หมาะสม 13 สยามรัฐออน ลน, กลุมนักเรียนชุมนมุ หนากระทรวงศึกษาตานกฎระเบียบที มเปนธรรม น รงเรียน (ประมวลภาพ), . สบื คนเมือวันที 7 กนั ยายน 2563, https://siamrath.co.th/n/175987. 14 สำนักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา .ขอเสนอเชงิ น ยบายการเสริมสรางวินยั นสถานศึกษาระดับการศกึ ษาขันพืนฐานทีสอดคลองเหมาะสมกับบริบทสังคม ทย. (กรุงเทพฯ, 2561), 3 219

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย 8) ปาหมายการพฒั นานกั รยน ควรคำนงถง มงชวย หนกั รยน กดการพฒั นาความภาคภม จ นตน อง (Self-esteem) ดวย มมมอง ละทัศนคต ชงบวก สรางวัฒนธรรม หนัก รยนมทัศนคตยอมรับนับถอบคคลอน ละ ห กยรต ยอมรบั นับถอระหวาง พอน นกั รยนดวยกัน อง มงพฒั นาศักยภาพการดำ นนชวตของนัก รยน นการ อาชนะปญหาอปสรรค ทตอง ผชญกับความ ปลยน ปลงท กดขนตลอด วลา ละปญหาจากการทำงาน 9) ทัศนคตของคร ละบคลากรทางการศกษา ควรมฐานการคด ละการปฏบตั ดังน คร ละบคลากรทางการศกษา จะตองม ความ ชอมันวานัก รยนทกคนสามารถ พฒั นา ละ รยนร ด ตนัก รยน ตละคนจะมความ ตกตางระหวางบคคลทังดานสังคม อารมณ สตปญญา ละรางกาย คร ละบคลากรทางการศกษา จะตองมความรัก ความปรารถนาดมความ มงมนั อดทน ทจะพยายามกระทำการ พอทำ หศษย ดรับการพฒั นา ดยสมบรณ นทกดาน ตจะ หน ดวา ยง รง รยนกำหนดหลกั กณฑกำหนดกฎระ บยบของ รง รยน นการรักษาวนยั พอควบคมความประพฤตของ นัก รยนนักศกษา หอย นกรอบของ รง รยนมาก พยง ด จะยงอย นสภาวะของการขาดความสมดลระหวางการปฏบตั ตามกฎระ บยบท กำหนด วอยาง ครงครัด ตาม นวคด บบอำนาจนยม กับการ หสทธ สรภาพ ตาม นวคด บบ สรนยม จงทำ ห กดความลักลันกัน ระหวางผปฏบัต ดยจะ หนวาระ บยบกระทรวงศกษาธการ วาดวยการลง ทษนัก รยนนักศกษา พ.ศ. 2548 ด หอำนาจผบรหาร รง รยนหรอสถานศกษา หรอผทผบรหาร รง รยนหรอสถานศกษามอบหมาย หอำนาจ นการลง ทษนัก รยนนักศกษา ดังนัน ระดับ ความ ขมงวด ละความจรงจงั นการกำกบั ควบคมด ลพฤตกรรมของนกั รยน จง ปนน ยบายของผอำนวยการ รง รยน ปนสำคัญ ดงั จะ หน ดวา มระ บยบ กยวกบั ทรงผมของนักศกษาจะยก ลกทรงผม กรยน ของนัก รยนชาย ละ หนัก รยนหญง วผมยาว ด ลวนนั น หลาย รง รยน กยงั บงั คับ หนัก รยนยงั ชายตองตดั ผมสนั กรยน ละหามนัก รยนหญง วผมยาวอย ซงทำ ห กดความ หลอมลำ นการ ปฏบตั ตามระ บยบของ ตละ รง รยน บาง รง รยน ขมงวดมาก ละยัง มปรับกฎระ บยบของตวั อง ดยอางวาหากอยากศกษาทนกตอง ทำตามกฎระ บยบของ รง รยน หงน การละ มดิ สทิ ธิ สรภี าพของนัก รยี น ดก ละ ยาวชนทอย นวัย รยน ยอม ดรบั ความคมครองสทธตามอนสญั ญาวาดวยสทธ ดก (Convention on the rights of the child) ซง ปนขอตกลงระหวางประ ทศ ทมหลักการสำคัญคอ พอประ ยชนสงสดของ ดก 4 ดาน ดย ฉพาะดานท 4 “สทธทจะม สวนรวม” ซง ดกสามารถ สดงความคด หน ดอยาง สร ตลอดจน ขามามบทบาท น รองตาง ดย ฉพาะกบั รองทสงผลกระทบหรอม สวน ดยตรงกบั ตัว ดก ละ ยาวชน รัฐมหนาททจะ อออำนวย ละสง สรมการมสวนรวมของ ดก ละ ยาวชนตงั ตระดบั ชมชน ปนตน ป ทกภาคสวนกควรจะมบทบาทสง สรมสนับสนน ห ดก ละ ยาวชนสามารถ ขามามสวนรวม ด สดงความคด หน มพนท นการ ช ศักยภาพของตน อง ทจะสรางความ ปลยน ปลงทดสสังคม ประกอบกับ ขอ 12 ดกมสทธ ด สดงความ คด หนอยางอสระ น รอง ท กยวกับตวั ดก อง ละ ผ หญควรรบั ฟงอยางตงั จ ขอ 13 ดกมสทธ สดงความคด หน ละความรสก ละสงตาง ท รยนรมา มวา จะ ปนดวยการพดคย วาดรป การ ขยน หรอดวยวธการ ดกตามท ม ปนผลรายกับผอน นสังคม ขอ 15 ดกสามารถ ขารวม หรอจดั ตัง กลม หรอองคกร ภาย ต ความสงบ ละ ม ขัด ยงกบั สทธผอน ขอ 16 ดกทกคนมสทธ ดรับความ ปนสวนตวั กฎหมายตอง หความ คมครอง ดกจาก การถกละ มดชอ สยง ความ ปนสวนตัว หรอการดหมน นอกจากนการชมนม ละ สดงออกของนัก รยนนักศกษาทัง น ละนอกสถานศกษา ปนสทธทกระทำ ดตามรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2560 มาตรา 34 ละ 44 ซงบัญญัตวาบคคลม สรภาพ นการ สดงความคด หน ชมนม ดยสงบ ละปราศจากอาวธ ละยงั ปน ป ตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนของสหประชาชาต ขอ 19, 20 ระบบคคลมสทธ น สรภาพ หงความ หน การ สดงออก ละ ชมนม ดยสงบ การชมนม ละ สดงออกของผชมนม ปนการ ชสทธ สดงความคด หน มมลักษณะลมลางการปกครองระบอบ ประชาธป ตยอนั มพระมหากษตั รยทรง ปนประมข มกระทบความมนั คง มละ มดบคคลอน จง ปนสทธทกระทำ ด ตกลับพบวา น รง รยน ครหลายทานยังคงมการกระทำทละ มดสทธนัก รยน น รง รยน ดย ฉพาะอยางยงการลง ทษ นกั รยนท มสม หตสมผล การลง ทษททารณ หดรายซงจะสงผลตอสภาพจต จของนัก รยน ซง ปนปญหาอยางมาก ดยจะ หน ดวา น พ.ศ. 2551 ด คยมการตงั กระทถาม นสภาผ ทนราษฎร ถงมาตรการ นการปองกนั ละ ก ขปญหาครทมการลง ทษนัก รยนดวยวธการ ทรน รง ละม นวทาง นการสรางจรรยาบรรณของครอยาง ร ซง นขณะนนั นายสมชาย วงสวสั ด รัฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ 220

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม ด หคำตอบวากรณทครลง ทษนัก รยน กนกวา หตนัน มจำนวน พยง ลกนอย มอ ทยบกับจำนวนครทังประ ทศ ละมการดำ นนการ สรางความรความ ขา น กครผประกอบวชาชพทางการศกษา หปฏบัตตนตาม บบ ผยพฤตกรรมตามจรรยาบรรณของวชาชพ มการ ประชม ผย พร นวปฏบัตสำหรับผประกอบวชาชพทางการศกษา มการจัดตังศนยสง สรมมาตรฐานวชาชพ ละจรรยาบรรณวชาชพ (ศมจ.) ขนประจำทก ขตพนทการศกษา พอสอดสองด ล หคำปรกษา นะนำ กผประกอบวชาชพทมการประพฤตปฏบัตตน ม หมาะสม มการกำชับกวดขัน หผบรหารสถานศกษา อา จ ส นการปฏบัตตัวของขาราชการคร หถอปฏบัตตามระ บยบ กระทรวงศกษาธการวาดวยการลง ทษนัก รยน พ.ศ. 2548 อยาง ครงครัด นกรณทพฤตกรรมของคร ขาขายการกระทำความผดทาง อาญา หผบงั คับบญั ชาดำ นนการรองทกข หรอกลาว ทษตอ จาหนาทตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาอกสถานหนงดวย15 ต มวากระทรวงศกษาจะมมาตรการปองกันการลง ทษอยางรน รง กนกวา หตดังกลาว ตจะ หน ดวาการลง ทษท รน รงยงั คงมปรากฏขน น รง รยนจำนวนมาก ละมการตอบ ตทาทายจากกลมนัก รยน นยคอน ทอร นต มการ พสตขอความ รปภาพ คลปวด อคลป สยง ครทมลง ทษท ม หมาะสม บนสอสงั คมออน ลนจำนวนมาก ความ มยตธิ รรม นสงั คม นัก รยน ปนทรัพยากรบคคลทมความสำคญั มาก นการพัฒนาประ ทศ ดงั นันการปลกฝงคานยมทสังคมตองการจะลง ปยัง รง รยนจำนวนมาก ชน รง รยนสขาว รง รยนสจรต รง รยนคณธรรม รง รยนยตธรรมอปถัมภ การ พมหลักสตรการ รยนการสอน หนกั รยน ปนพล มองดตามวถประชาธป ตย นสังคม ทย นรายวชาหนาทพล มอง ตามประกาศกระทรวงศกษาธการ รอง การบรหาร จดั การ วลา รยนของสถานศกษาขันพนฐาน16 ซงทำ หการ รยนการสอน น รง รยน น รองความยตธรรม สงั คมประชาธป ตย ปนอดมคต ตกลับ ม กดขนจรง นสังคม ทย นชวงทผานมา นองจากขาวคดตาง ท กดขน ทำ ห หนภาพของความ มยตธรรมตามทควรจะ ปน ดกนัก รยนตังคำถามกับระบบการ ลอกตัง คำตัดสนของศาลยตธรรม การ ลอกนายกรัฐมนตรทมาจากรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศกั ราช 2560 ท หอำนาจสมาชกวฒสภามสทธออก สยง ลอกนายกรัฐมนตรทำ หนัก รยนรสกวาสง หลาน ม ปนธรรม การทวงคนอนาคตของตน อง ถาการ มองด... ปน ฮช ทกท สดง ห หนวาปญหาบรการสาธารณะ ปญหาตาง ท กดขน นสังคม ก ข ดดวยการม ระบบการ มองการปกครองทด มรัฐบาลทด ดังนัน มอ กดการ ปรยบ ทยบการทำงานของรัฐบาลกับภาพ นอนาคตทนัก รยนรนน อยากจะ หนสังคมทพัฒนามความ จรญทดั ทยมประ ทศตาง น ลกท จรญ ลว นวทางทจะ ปถงภาพอนาคตทนัก รยน หนกคอการม ผบรหารประ ทศทมวสัยทัศน มความคดกวาง กล นขณะทนายกรฐั มนตรคนปจจบัน มสามารถตอบสนองความตองการ ด อกทังยงั ม ผนยทธศาสตรชาต 20 ป ปนตัวควบคมการพัฒนาของประ ทศ ดยกำหนด หม “คณะกรรมการยทธศาสตรชาต” ขามาทำหนาท จัดทำยทธศาสตรชาต ละกำกับด ลการปฏรปประ ทศ หสอดคลองกับยทธศาสตรชาต ตำ หนงสวน หญมทมาจากกองทัพ ภาค ราชการ ละตัว ทนภาคธรกจขนาด หญ กรรมการผทรงคณวฒกมาจากการ ตงตงั การ สดงออกทางการ มองของนัก รยนกลมนจงม มากขน ดย นการปราศรัยหลาย วท ทังท ชยง หม อบลราชธาน มหาสารคาม กจะพบวานัก รยน หลานมักจะมการ รมตนคำปราศรัย หมอนกนั คอมา พอทวงอนาคตของตน องคน การ มองสงผลตอระบบการศกึ ษา การศกษา ปนผลมาจาก ครงสราง ละกระบวนการทางการ มอง การ หความร ความสามารถ ละประสบการณ การพัฒนา ทักษะนสยั ละทศั นคตตาง ห กดขน นตวั ผ รยน พอชวย ห ขา ดดำ นนชวตอยางถกตอง หมาะสม ละควรคา กสังคม การ มอง ปน รองของอำนาจฝายการ มอง ชอำนาจ นการดำ นนการ ปกครองซงจะอย นรปของกฎหมาย การกำหนด น ยบาย ละ การจัดสรรทรัพยากร การ มองจงมความสัมพันธกับการศกษา นักการ มองจง ปนผมอทธพล ละมอำนาจหนาท รอง การศกษา ชน การจัดสรรทรัพยากร คา ชจาย ครงสราง ละระบบการศกษา การ มอง ปนกระบวนการถายทอดความร คานยม ความคด ความ ชอ จตคต รองทางการ มอง หกับประชาชน/พล มอง 15 ราชกิจจานุเบกษา เลม 125 ตอนพิเศษ 120 ง 23 กรกฎาคม 2551 กระทูถามที 042 สภาผแู ทนราษฎร 16 ประกาศกระทรวงศึกษาธกิ าร เรืองการบรหิ ารจดั การเวลาเรียนของสถานศกึ ษาขนั พืนฐาน 11 กรกฎาคม 2560 221

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย นปจจบันการ มองจะ ขามามสวน กยวของกับการศกษามากยงขน อัน ปนผลสบ นองมาจากการ ปลยน ปลงทาง ทค น ลย การศกษา ปนสงสำคญั ละจำ ปนของทกคน พอปรบั ปรงชวตของทกคน หดขนกรอบความคด กยวกับความสมั พันธระหวาง การศกษากับการ มอง การศกษาพัฒนาคน หมคณภาพ คนมคณภาพ ขาสระบบการ มอง ระบบการ มองมคณภาพ ระบบการ มองทำ หนาทอยางมคณภาพ การศกษามคณภาพ ผลตคนมคณภาพ คนมคณภาพ ขาสระบบตาง คณลักษณะของคน ทยทพงประสงค กง ด มความสข คด ปน ทำ ปน กปญหา ปน การศกษา ทย จงขนอยการกำหนด ทศทาง น ยบาย ละ ผนการดำ นนงานของภาครัฐ นการพัฒนาการศกษา ทย ดงั น ภาวะผนำของผนำรฐั บาล การกำหนดวสัยทัศน ละยทธศาสตรการศกษาชาต การนำ ปสการปฏบตั การประ มนตดตามทศทาง น ยบาย ละ ผนการดา นนงานของภาครัฐ นการพัฒนาการศกษา ทย ดังน การกำหนดกฎหมาย ละกฎระ บยบท กยวของ การ ชอม ยงดาน ยทธศาสตร ผนงาน ละทรัพยากรกบั ภาค อน การกำหนดจดยน ละ นวทางการปฏบตั ตอการ ปด สรทางการศกษา ดงั นัน การปรับ ปลยนรัฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ (ศธ.) บอยครังทำ หการดำ นนน ยบายการพัฒนาการศกษา ม ตอ นอง พราะขนอยกับการ มองมากกวา นวทาง ละวธการ ละ มอมการปรับ ปลยน ตละครงั ผท ดรบั ผลกระทบคอคร ละนกั รยน ทตองปรับ ปลยนรป บบการ รยนการสอน ห ปน ปตามน ยบายของผนำ ความ มพอ จตอน ยบายของกระทรวงศกษาธการ ความ ม ชัด จนของรป บบการจัดการการ รยนการสอน นชวงสถานการณ ควด-19 ดสรางความสับสน หกับผปกครอง ละนัก รยน นำมาซง ความ มพอ จ นรัฐบาล ละมสวนสำคญั ททำ หนัก รยนตอง สดงออกทางการ มองอยางท ม คย กดขนมากอน 2.3 บทวเิ คราะห ว คราะหสภาพปญหาท กดขน นมมมองของอาชญาวทยา สต วน มส นอร ละรชารด ร ซน ฟล17 ดกลาวถงทฤษฎกดดัน ชงสถาบัน (Institution Anomie Theory) ดยกลาวถง บทบาทของสถาบันทางสงั คมมสวน นการกระตน หคนทงั สังคมประกอบอาชญากรรมทงั ทางตรง ละทางออม นองจากคานยม นสงั คม ดมอทธพลตอสถาบัน หลาน ละกอ ห กด รงกระตนทจะสรางสภาพ วดลอมท หมาะสมกับการ กดอาชญากรรม 3 ประการ คอ การ ทำหนาทของสถาบันทางสงั คมจะดอยคณคาทางสงั คมลง ป ชน สถาบันการศกษาจะ ดรับงบประมาณนอย ดรบั คาตอบ ทนนอย มอ ทยบกบั อาชพอน ประการท 2 นวทางของสถาบันทางสังคมจะตองดำ นนการตามทศทางของ ศรษฐกจ ชน สถานศกษาตองจัดวชา หรอหลกั สตรตามความตองการของธรกจ การ กดขนของสถาบนั กวดวชา รง รยน สรมหลักสตร ละสถาบัน ฉพาะทาง ชน กฬา ศลปะ ตลอดจน รง รยน อกชนจำนวนมาก ปนตัวอยางทดของการอธบายปรากฏการณรกคบ ขาสพนทของสถาบันทางสังคมอยางสถานศกษา ละประการท 3 คานยมทาง ศรษฐกจจะมา พรอทธพล หนอคานยมของสถาบัน ชน นัก รยนนักศกษาจะถกมองวา ปนลกคาของ สถาบันการศกษา ทำ หบทบาทของสถาบันการศกษา ปลยน ป ความสัมพันธของนัก รยน ละคร น รง รยนมความสัมพันธ ปน ผ หบรการ ละผ ชบรการหรอลกคา ดังนัน นมมมองของลกคา มอจาย งน พอซอบรการทางการศกษาจงคาดหวังคณภาพทางการ ศกษา ละมความสัมพันธ นลกั ษณะของผ หบรการ ละผรับบรการ ทานนั ทำ หสถาบันทางสังคม มสามารถ ปนกล ก นการควบคม พฤตกรรมของคน หอย นกรอบของขนบธรรม นยมหรอจารตประ พณอกตอ ป ดังจะ หน ดจากการทนัก รยนชปายประทวงท สดง ขอความ ชน ถา ม ดจายคา ทอม ห กอยามา ล 18 อัน ปนการอธบายความสัมพันธบนพนฐานของระบบ ศรษฐกจ ละ มวา รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย จะบัญญัต หนกั รยนมสทธการศกษาภาคบังคับ ห ปน \"สทธ\" ของทกคน รยนจนจบการศกษาภาค บงั คับ 12 ป ทรฐั จัด ห ดย ม สยคา ชจาย ต นหลาย รง รยนมการ รยก กบ งน นลักษณะอน ทำ ห ม ปนระบบการศกษาทฟรอยาง ทจรง ยง ปนการ สดง ห หนวาคานยมทาง ศรษฐกจ ขามามบทบาท หนอกวาคานยมของสถาบนั ดังนัน สถานศกษาจงควร หความสำคัญกับการ หบรการทางการศกษาทดทสด ต มอสถานศกษาบาง หงยังยดตดกับ วัฒนธรรมอำนาจนยม ละสรางกฎระ บยบ ละวธการหรอบรรทัดฐานทสังคมสวน หญยอมรับ (Institutionalized Mean) พอ ห นัก รยนมคณลกั ษณทพงประสงคตามจดมงหมายหรอความตองการ ชน การ ปน ดกด รยบรอย รยน กง มวนยั ม ถยงครบาอาจารย 17 พรชัย ขนั ตี. ทฤษฎอี าชญาวิทยา : หลักการงานวิจยั และน ยบายประยกุ ต. (กรงุ เทพฯ: สุเนตรฟลม, 2553), 204 18 สยามรฐั ออน ลน. กลุมนกั เรยี นชุมนมุ หนากระทรวงศึกษาตานกฎระเบยี บที มเปนธรรม น รงเรยี น (ประมวลภาพ) . https://siamrath.co.th/n/175987. 19 สงิ หาคม 2563 222

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม อันจะนำพา หประสบความสำ รจ นชวต (Culture Goal) จงทำ หนัก รยนบางสวน กดความกดดัน ละมการ สดงออกหรอการปรับตัว ตอความกดดนั นนั นรป บบการของการ ปลยน ปลง (Innovation) ตามรป บบการปรบั ตัวของ มอรตัน 19 ทงั นการปรับตัว นรป บบ การ ปลยน ปลงของ มอรตันทำ ห กดบคคลทถก รยกวามพฤตกรรม บยง บน ปจากบรรทัดฐานของสังคม นัก รยน หลาน นระบบ การศกษาอาจจะ ปน ดก ก ร ดกกระทำผดกฎระ บยบ รง รยนซำ พราะ มสามารถบรรล ปาหมาย นระบบการ รยน ด ละ น ทายทสด ดกนัก รยนทตองออกนอกระบบการศกษา กลาย ปนผพาย พ ละลาถอย (Retreatism) ออกจากระบบการศกษา นทสด ซง ปนสงทสังคม ทยคนชนมาตลอดหลายทศวรรษทผานมา ตการปรับตัวทนาสน จของนัก รยน นปจจบัน มความนาสน จ ละ ปลก หม พราะ ดกนัก รยนท ดรับความกดดนั จาก ระบบการศกษา นปจจบัน ม ดมการปรับตัว นรป บบของการ ปลยน ปลง (Innovation) หรอการลาถอย (Retreatism) หาก ต ปน การปรับตัวตอความกดดนั นลักษณะของการปฏวัต (Rebellion) ซง มอรตัน (Merton) อธบายวาการปรับตัว นรป บบนมาจากความ ผดหวงั กบั จดมงหมายของสงั คม ซงสงั คมทกลาวถงนอาจจะหมายถงสังคม น รง รยนท ม ดตอบสนองตอความ ตกตางหลากหลายของ นกั รยน ทังความ ตกตางหลากหลายดาน พศ ความสามารถ ความถนัดของนัก รยน ตละคน ตมงจะผลตนัก รยนออก ปนรป บบ ดยวกัน พอตอบสนองตอความตองการของสังคม ความผดหวังน ทำ หนัก รยนบางกลมตองการทจะ ปลยนจดมงหมาย หม ละ จดมงหมายทนัก รยนตองการ ก ดนำ สนอผานขอ รยกรองตาง ด ก การ ก ขระ บยบ กยวกบั ทรงผมของนัก รยน น รง รยน การ รยกรองความ ทา ทยมของนัก รยน พศทาง ลอก การ รยกรอง นคร คารพศักดศรความ ปนมนษยของนกั รยน ซงจะ หน ดวา ปนการ ปฏวัตทงั น งของจดมงหมาย (Culture Goal) ละวธการ(Institutionalized Mean) ปพรอม กัน ปจจัยทสง สรม หนัก รยนมการ สดงออกทางการ มองอยางมาก นยคสมัยน ด ก อทธพลของสอสังคมออน ลน ดย ฉพาะอยางยงทวต ตอร (Twitter) ซง ดสรางสังคมหนงขนมาททกคนมพนท นการ สดงความคด หน ละ สดงออกทังประ ดนทาง สังคมการ มองหรอ ปจนถงการวพากษวจารณสถาบันกษัตรย นสังคมออน ลน ปนภาพจำลองสังคม นอดมคตททกคน ทา ทยมกัน ถก ถยงกันดวย หตผล ละสงผานความคดความ ชอผานการรทวต (Retweet) นอกดานหนงสังคมออน ลนกกอ ห กดการ รยนร ละ การ ลยน บบตามท อ คอร20 (Ronald L. Aker) อธบายผานทฤษฎการ รยนร (Aker’s Social Learning Theory) การตดตาม (Follow) นทวต ตอรกคอการ ลอกคบหาสมาคมท ตกตาง (Differential Association) อัน ปนกระบวนการทบคคลจะ ดมประสบการณกับ คานยม นการยอมรบั หรอ มยอมรับพฤตกรรมผดกฎหมายหรอถกกฎหมาย หรอ นกรณนคอความ หนดวยกบั คานยมความคดทบคคล ดประสบกับรป บบตาง ของบรรทัดฐาน ละคานยม นการคบหาสมาคมกับบคคลอน นอกจากน นสังคมออน ลนยังทำ หการ สนับสนนท ตกตางกนั (Differential Reinforcement) มความ ดนชัดขน สัง กต ละวดั ผล ดอยาง ปนรปธรรม ผท สดงความคด หน หรอทวต นอหาทคน หนดวยมาก กจะ ดการ ดรับการสนับสนนทางบวกผานการรทวต หรอ ฮช ทกนันตดอนั ดับทมคนพดถงมาก ก ยง ปนสงสนบั สนนวามผ หนดวยกับขอความนัน มอปรากฏการณของการ สดงความคด หนตอระบบการ มอง ระบบการศกษา ละ การตอตาน สดงอำนาจนยมของ รง รยน ด ปนสวนหนงของ นอหา นสังคมออน ลน จง กดกระบวนการ นการ รยนร นสังคมออน ลน ละ มอมผคน หนดวยจำนวนมากจง กดการรวมกลม ละ สดงความคด หน นสงั คมอยาง ปด ผย ปนการขยับพนทจาก ลก สมอนส ลก หงความ ปนจรง ผานการชสญั ลกั ษณสามนว การตด บวขาว ของนัก รยนมัธยม ซง ปนการ สดงออก พอตอตานอำนาจ ผดจการ น 2 ระดับ คอ อำนาจ ผดจการระดับชาต ละ ผดจการ น รง รยน ซงนัก รยน หลานถกกดทับจากอำนาจนยม น รง รยนผานหลักสตร ตำรา กฎระ บยบ ละพธกรรมตาง น รง รยน รวม ปจนถงการ สดงอำนาจของครบางคน การ สดงออกทางการ มองของนกั รยนน ม ความสัมพันธระหวางระบบการผลตกับการครอบงำ production and domination) 21 ทำ ห กดกลมคนทมปญหาท รยกวา ระ บด ทางสงั คม (Social Dynamite) ด ก ยาวชนท ดรับอทธพลของระบบการศกษา นระบบทนนยม กดการ ปรยบ ทยบทางสังคมกบั คน ทมตนทนทางสังคมทดกวา คนกลมนมักจะกบฏ ละตอตานชนชันปกครองหรอรัฐบาล นรป บบของการดำ นนการทางการ มอง พอ 19 พรชัย ขนั ตี. ทฤษฎีอาชญาวทิ ยา : หลักการงานวจิ ยั และน ยบายประยุกต. (กรงุ เทพฯ: สเุ นตรฟลม, 2553), 189 20 เรืองเดยี วกนั = Ibid. 21 \"Social Junk\" and \"Social Dynamite\". (2004, April 07). In WriteWork.com. accessed 10:18, September 01, 2020, https://www.writework.com/essay/social-junk-and-social-dynamite 223

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หวั ขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย รยกรองความยตธรรม พอนำ ปสคณภาพชวตทดกวา ดมท ปนอย อัน ปนการ สดงออก นลกั ษณะทาทายหรอ ปลยน ปลงอำนาจรัฐ ซงจะ หน ดวานัก รยนมการจัดกจกรรม พอประทวง ละ สดงออกของนัก รยนหลายครังหลายพนท ละมความ ขมขนจรงจังมากขน กวา นอดตทผานมา 3.บทสรปุ ฟลชมอบนกั รยนมจด รมตนมาจากจากกระ สความ คลอน หวของกลมนกั รยน นสต นักศกษา ทออกมา สดงความ ม พอ จกบั การบรหารประ ทศของรฐั บาล ละคำตัดสนของศาลรัฐธรรมนญท หยบพรรคอนาคต หม มอนัก รยน ขามามสวนรวม นการ ชมนมทางการ มอง พบวามการ ตกประ ดนขอ รยกรอง หสอดคลองกบั บรบทของนัก รยนท ดรบั ผลกระทบจากการ มองทสงผลตอ ระบบการศกษา ตลอดจนการถกกดขจากระบบอำนาจนยม น รง รยนผานระ บยบขอบังคบั ตาง ละการละ มดสทธ สรภาพ น รง รยน ดยพบวาขอ รยกรองของนัก รยน ประกอบดวย การ ก ขระ บยบ กยวกับทรงผมของนกั รยน น รง รยน การ รยกรองความ ทา ทยม ของนกั รยน พศทาง ลอก การ รยกรอง นคร คารพศักดศรความ ปนมนษยของนัก รยน ประกอบกับสถาบันทางสังคม มสามารถ ปน กล ก นการควบคมพฤตกรรมของคน หอย นกรอบของขนบธรรม นยมหรอจารตประ พณอกตอ ป ยาวชนท ดรับอทธพลของระบบ การศกษา นระบบทนนยม ปนกลมคนท รยกวา ระ บดทางสังคม (Social Dynamite) ตองการ รยกรองความยตธรรม พอนำ ปส คณภาพชวตทดกวา ดมท ปนอย นอกจากนทฤษฎความกดดันของ มอรตันยังอธบายรป บบการปรับตอของนัก รยนตอความกดดันท กดขนจากระบบการศกษา ละมการปรับตัวตอความกดดัน นลักษณะของการปฏวัต (Rebellion) ทัง น งของจดมงหมาย (Culture Goal) ละวธการ (Institutionalized Mean) ปพรอม กนั ดยการออกมาประทวงผมอำนาจ พอ รยกรอง ห กดการ ปลยน ปลง ปส สงทดกวา คอสงั คม รง รยนทมความ คารพสทธ สรภาพ ละความ ตกตางหลากหลายของผ รยนดังนัน นวทาง นการ กปญหาคอการ ลดความ หลอมลำ ละสรางการมสวนรวม ห กดขนจรง นสังคม บรรณานุกรม กรง ทพธรกจ, \"ยบพรรคอนาคต หม พกถอนสทธกรรมการบรหาร 10 ป,\" กรง ทพธรกจ, https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/867173 (สบคน มอ วนั ท 24 สงหาคม 2563) ชพธรรม คำว ศษณ. นกั รยนมธั ยม ตจว. ฟลชมอบประชาธป ตย รง รยน ดชอดม จ.อบลราชธาน พรอมกับ ร.ร.สตรวทยา กรง ทพ. https://www.youtube.com/watch?v=GdRNf84Yyq8 (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) ทยรัฐออน ลน, \" ฟลชมอบการ มอง นัก รยนนักศกษา วนั ดยวม 15 สถาบนั ลาม ปทวั ประ ทศ,\" ทยรัฐออน ลน, https://www.thairath.co.th/news/politic/1781086 (สบคน มอวันท 24 สงหาคม 2563) ทยรัฐออน ลน, \" ฟลชมอบการ มอง นัก รยนนกั ศกษา วัน ดยวม 15 สถาบนั ลาม ปทวั ประ ทศ,\" ทยรฐั ออน ลน, https://www.thairath.co.th/news/politic/1781086 (สบคน มอวันท 24 สงหาคม 2563) ประกาศกระทรวงศกษาธการ รองการบรหารจดั การ วลา รยนของสถานศกษาขนั พนฐาน 11 กรกฎาคม 2560. https://oer.learn.in.th/search_detail/result/94417#oer_data (สบคน มอวันท 24 สงหาคม 2563) ประชา ท / ขาว ‘นัก รยน ลว’ มงหนากระทรวงศกษาธการยน 4 ขอ สนอ พอนกั รยน พศหลากหลายhttps://prachatai.com/journal/2020/07/88818 (สบคน มอ วันท 24 สงหาคม 2563) พรชัย ขนั ต. ทฤษฎอาชญาวทยา : หลกั การงานวจยั ละน ยบายประยกต. กรง ทพฯ: ส นตรฟลม, 2553. พภพ ธง ชย . มตชนออน ลน. หฉะอำนาจนยมครอบงำการศกษา ทย ‘พภพ ธง ชย’ อดั ระบบศกษาหลัก ทำ ห ดก ง . https://www.matichon.co.th/education/news_175498 (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) ราชกจจาน บกษา ลม 125 ตอนพ ศษ 120 ง 23 กรกฎาคม 2551 กระทถามท 042 สภาผ ทนราษฎร สยามรฐั ออน ลน. กลมนกั รยนชมนมหนากระทรวงศกษาตานกฎระ บยบท ม ปนธรรม น รง รยน (ประมวลภาพ) . https://siamrath.co.th/n/175987. (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) สยามรฐั ออน ลน. กลมนัก รยนชมนมหนากระทรวงศกษาตานกฎระ บยบท ม ปนธรรม น รง รยน (ประมวลภาพ) . https://siamrath.co.th/n/175987. (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) สรปจากการปราศรยั ดกพด ผ หญฟง ณ ศาลหลกั มองจังหวัดอบลราชธาน วนั ท 22 สงหาคม 2563 สำนกั งาน ลขาธการสภาการศกษา .ขอ สนอ ชงน ยบายการ สรมสรางวนยั นสถานศกษาระดับการศกษาขันพนฐานทสอดคลอง หมาะสมกบั บรบทสงั คม ทย. กรง ทพฯ : 2561 224

วันท 20 พฤศจกายน 2563 ณ จังหวัด ชยง หม จดั ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยั ชยง หม สชาต บำรงสข มตชนสดสัปดาห ฉบับวันท 15 - 21 มนาคม 2562 วันพฤหสั ท 21 มนาคม พ.ศ.2562 https://www.matichonweekly.com/column/article_179533 (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) Foucault, Michel. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977. Edited by Colin Gordon. Translated by Colin Gordon, Leo Marshall, John Mepham, Kate Soper. (New York: Pantheon Books. 1980), 72 THE STANDARD TEAM กลมการศกษา พอความ ปน ท จดั กจกรรม นกระทรวงศกษาธการ ยน 4 ขอ สนอปฏรประบบคร ก ขกฎระ บยบกดข. https://thestandard.co/education-for-liberation-of-siam-host-activity-inside-ministry-of-education (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) WorkpointTODAY | Writer ฟลชมอบ ดกมธั ยม! นกั รยน ตรยมอดมฯ จัดกจกรรม สดงจดยนทางการ มอง https://workpointtoday.com/triam-udom-suksa- flashmob (สบคน มอวนั ท 24 สงหาคม 2563) 225

หนงั สอื ประมวลบทความในการประชุมวิชาการนิติสังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการใหม ภูมิทศั นนติ ศิ าสตรไทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ โรงแรมฟูรามา จงั หวัดเชียงใหม สินคาท ช ดสองทางกับ ทค น ลย หมทางอาวธ Dual-Use Items and New Technologies of Weapons ดามร คำไตรย Damorn Kumtrai คณะสหวิทยาการ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน วทิ ยาเขตหนองคาย 112 หมู 7 ต.หนองกอมเกาะ อ.เมืองหนองคาย จ.หนองคาย 43000 Faculty of Multidisciplinary Sciences, Khon Kaen University Nong Khai Campus 112 Moo 7, Nong Kom Koa, Muang District, Nong Khai, Thailand, 43000 E-mail: [email protected] บทคัดยอ ในขณะทหี ลายประเทศใหความสำคัญกบั การสะสมอาวุธยโุ ทปกรณและกำลงั พล แตอกี หลายประเทศใหความสำคัญกับการ พัฒนาเทคโนโลยีทางอาวุธ ปริมาณของกำลังพลมีความสำคัญคอนขางนอยในปจจุบันโดยถูกแทนทีดวยอาวุธทีทันสมัย และสิงที เกียวของกับอาวุธเหลานีเริมแยกไมออกจากสงิ ทพี ลเรือนใชกันในชีวิตประจำวัน ทำใหการควบคมุ อาวุธระหวางประเทศถูกรวมเขากับ การควบคมุ การนำเขา-สงออกสินคาระหวางประเทศ บทความชนิ นมี คี วามมุงหมายในการแสดงใหเหนถึงความเปลยี นแปลงทางเทคโนโลยี ทางการทหารทีมผี ลตอการคาระหวางประเทศและชวี ติ ของพลเรอื นทีนับวันจะมีพรมแดนลดลง สถานการณนียอมมีผลกระทบถึงการ เปลียนแปลงกฎหมายทเี กียวของเชนการคาระหวางประเทศและกฎหมายมนุษยธรรมระหวางประเทศ คำสำคญั : สนิ คาทีใชไดสองทาง, อาวุธ, เทคโนโลย,ี กฎหมายมนษุ ยธรรมระหวางประเทศ Abstract While many states collect amount of weapons and arm force as the matter. Instead, many states develop technologies of weapons. The amount of armforce is less important than the high-technologies weapons. Such weapons and related things integrated to the things which civilian use. Therefore, the international arms control is the part of the import-export of international goods. This article has purpose to discover the change of military technology that affect international trade and the life of civilian and the blur area of military purpose and civilian purpose. This situation may affect the change of related law such as International Trade Law and International Humanitarian Law. Keywords: Dual-use Items, Law, Weapons, Technology, International Humanitarian Law 1.บทนำ การควบคุมการนำเขาและสงออกสินคาทีใชไดสองทาง (Dual-Use Items: DUI) อยูภายใตกรอบการควบคุมอาวุธทีมี อานุภาพทำลายลางสงู (Weapon of Mass Destruction: WMD) มีจดุ มุงหมายในการตอตานการกอการราย โดยเหตุที 3 ทศวรรษทีผาน มา กลุมกอการรายไดมีการนำเอาวัสดุไมใชอาวธุ โดยสภาพมาใชในเปนอาวธุ เพือการกอการรายมากขนึ เพราะการใชอาวุธโดยสภาพเพือ การกอการรายนนั เปนเรอื งทีทำไดยากในปจจุบัน โดยลกั ษณะของการใชสนิ คาทีใชไดสองทางมาเปนประโยชนในเชงิ อาวุธอาจปรากฏใน หลายลกั ษณะ เชน การนำสวนประกอบของปยุ มาใชเปนวัตถใุ นการผลิตระเบิด การใชแกสซารนิ ในการกอวินาศกรรมในประเทศญีปุน หรือการนำเอาไฟเบอร หรอื การนำเอาวัสดไุ ทเทเนียมในหวั ไมกอลฟมาใชเปนสวนประกอบในการผลิตจรวดหรือขปี นาวุธ1 1 ธนพล หาญนรเศรษฐ, มาตรการทางกฎหมายในการควบคุมสินคาทีใชไดสองทาง, วิทยานิพนธนิติศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชานิตศิ าสตร คณะ นิตศิ าสตร จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยั . 2557, 1. 226

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ ณ โรงแรมฟูรามา จังหวดั เชียงใหม จดั โดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลยั เชยี งใหม การควบคมุ สนิ คาทีใชไดสองทางจึงมีสองลักษณะดวยกัน คอื 1) การควบคมุ สินคาภายใตกรอบของการคาระหวางประเทศ อันกระบวนการเชิงพาณิชย และ 2) การควบคมุ อาวุธตามกรอบของกฎหมายมนุษยธรรมระหวางประเทศเพือคุมครองบคุ คลจากความ เสยี หาย ปรากฏการณการพัฒนาทางอาวธุ นีสงผลกระทบตอทงั ในแงกฎหมาย ยุทธศาสตรทางการทหาร ความมันคงของประเทศ และ การคา เปนการทำใหเสนแบงระหวางการพาณชิ ยกับการทหารเริมเจือจางเพราะพัฒนาการทางเทคโนโลยีดงั กลาว เพราะสนิ คาทีใชเพือ วตั ถุประสงคเชิงพาณิชยกอาจถกู จำแนกเปนสินคาทีเกยี วของกบั การทหารไดได เนืองจากเทคโนโลยใี นการสรางสรรคนวัตกรรมตาง ของทหารและพลเรือนแทบจะไมแตกตางกนั การใชงานสินคาทีใชไดสองทางเพือประโยชนสำหรับพลเรือนในการดำรงชีวิต เชน Cyberspace ซึงเปนพืนทีในการ ตดิ ตอสอื สารทางคอมพวิ เตอรในการคนหา เขาถงึ ขอมลู และรวมถงึ การตดิ ตอสือสารผานชองทางสงั คมออนไลน เทคโนโลยีอากาศยานไร คนขับหรือโดรนทีมีการใชอยางแพรหลายในปจจุบันเปนประโยชนอยางมากตอผูผลิตคอนเทนต (Content Creator) การถายทำ ภาพยนตร การโฆษณา ฯลฯ ในขณะทีเทคโนโลยีปญญาประดิษฐ (Artificial Intelligence: AI) กมีสวนอยางมากตอการผลิตใน ภาคอตุ สาหกรรม และการแพทย ในขณะเดียวกันสินคาทีใชไดสองทางนีกเปนประโยชนทางการทหารดวย เชน การใช Cyberspace เพือการเขาถึง แกไข เปลยี นแปลง ทำลายขอมลู ทางคอมพวิ เตอรทางการทหารฝายตรงขาม การใชอากาศยานไรคนขับเพือคนหาและทำลายเปาหมายทางการ ทหาร และการใชหนุ ยนตหรอื ระบบปญญาประดิษฐ เพอื การขนสง การคนหา และการทำลายเปาหมาย การใชเทคโนโลยใี นรูปแบบนีจึง เปนทังผลดใี นการทหารเพือลดความสูญเสยี กำลงั พล ในขณะทอี าจกอใหเกดิ ผลรายตอบุคคลทีเกยี วของกบั การรบมากขนึ เชนกัน ความเปลียนแปลงของเทคโนโลยใี นปจจุบันสรางผลกระทบตอทังพัฒนาการของกองทัพ โดยประเทศทีพัฒนาแลวตางมี ความพยายามในการใชเทคโนโลยีเหลานีเพือลดความเสียหายทางการทหาร โดยไมจำเปนตองระดมกำลังพลเพิม แตในมุมกลับกัน เทคโนโลยีเหลานกี มกี ารนำมาใชในพลเรอื นดวย จึงตองมีการควบคุมการนำเขา-สงออกสนิ คาทอี าจสงผลกระทบในทางการทหาร นำไปสู การควบคมุ การคาระหวางประเทศเพือตรวจสอบสิงของขามแดนทีอาจนำไปใชเพอื การพฒั นา และผลติ อาวุธทีมีอานุภาพทำลายลางสงู ได การควบคุมสงิ ของทใี ชไดสองทางจงึ ตองพิจารณาในสองมิตคิ อื ทังในเชิงพาณชิ ยและเชิงทหาร ซงึ การปฏบิ ัติดังกลาวทำใหสินคาของพล เรอื นตกอยูภายใตการควบคมุ เสมือนอาวธุ ทางการทหาร 2. สงิ ของท ช ดสองทางกบั การควบคมการสงออกสินคาระหวางประ ทศ ตราสารสำคัญซึงเปนทีมาของการควบคุมสินคาทีใชไดสองทางคือขอมติของคณะมนตรีความมันคงแหงสหประชาชาตทิ ี 1540 ป ค.ศ.2004 ลงวนั ที 28 เมษายน 2547 วาดวยการไมแพรขยายอาวุธทีมอี ำนาจทำลายลางสงู ซงึ มมี าตรการใหรฐั สมาชิกสรางระบบ การควบคุมการสงออก การผานแดน การถายลำ การนำเขา และการใหความชวยเหลอื ดานการเงนิ แกผทู ีเกียวของกบั อาวุธทีมีอานุภาพ ทำลายลางสูง แตเปนทีนาสงั เกตวาภายใตขอมตดิ ังกลาวนี ไมมีนิยามของคำวา สนิ คาทีใชไดสองทาง จึงเปนหนาทีของรัฐสมาชิกใน การสรางนิยามเพือทำใหกลไกการควบคุมอาวธุ ทมี ีอานุภาพทำลายลางสงู สามารถเกดิ ผลสัมฤทธิได กฎหมายในระดับภูมิภาคทีมีการใหนิยามคำวา สินคาทีใชไดสองทาง คือ ขอกำหนดของสหภาพยุโรป Council Regulation (EC) No 428/2009 ใหนิยามคำวา สินคาทีใชไดสองทาง หมายถึง สินคา รวมถึงซอฟทแวรและเทคโนโลยีทีสามารถ นำไปใชโดยมีวัตถุประสงคเพือประโยชนทังทางพลเรอื นและทางทหาร รวมถึงสินคาทุกชนิดทีสามารถใชไดหลายทาง ทังในสวนทไี ม เกียวของและสวนทีสามารถนำไปใชในการผลิตอาวธุ นวิ เคลยี รหรอื เครอื งมือทีเกยี วของกับระเบดิ นิวเคลียรได2 2 Council Regulation (EC) No 428/2009 Article 2 (1) d a - e e shall mean items, including software and technology, which can be used for both civil and military purposes, and shall include all goods which can be used for both non-explosive uses and assisting in any way in the manufacture of nuclear weapons or other nuclear explosive devices. 227

การประชุมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการใหม ภูมิทัศนนิติศาสตรไทย ประเทศสหรัฐอเมริกามกี ฎหมาย Export Administration Regulations นิยามคำวา สนิ คาทใี ชไดสองทาง หมายถงึ สินคา ทีสามารถใชไดทงั ทางดานการพาณชิ ย และสามารถนำไปใชทางดานการทหาร หรือใชเพือแพรขยายอาวุธทีมอี ำนาจทำลายลางสงู ได3 ในขณะทีประเทศสงิ คโปรมกี ฎหมาย Strategic Goods (Control) Act ไดใหนิยามคำวา สินคาทีใชไดสองทาง หมายถงึ สินคาทสี ามารถนำไปใชเพือวัตถุประสงคทีไมเกยี วของกบั ทางทหาร หรอื นำไปใชเพือวตั ถุประสงคทางการทหารหรอื กิจกรรมทีเกียวของ ได นอกจากนนั ยงั มีนยิ ามคำวา เทคโนโลยที ใี ชไดสองทาง วาหมายถึง เทคโนโลยที จี ำเปนตอการพฒั นา การผลิต และการใชสินคาที ใชไดสองทาง และมีนิยามคำวา เทคโนโลยที างการทหาร หมายถึง เทคโนโลยีทีจำเปนตอการพัฒนา การผลิตหรือการใชสินคาทาง การทหาร โดยสินคาทางการทหารนันหมายถึง สินคาทีออกแบบหรือดัดแปลงไมวาจะทังหมดหรือสวนใหญ เพือวัตถุประสงคทาง การทหาร รวมถึงสวนหรือองคประกอบของสนิ คาดังกลาวดวย4 นอกจากนนั ในกฎหมายไทย ปรากฏนยิ ามตามมาตรา 4 ของพระราชบญั ญัติการควบคุมสินคาทเี กยี วของกบั การแพรขยาย อาวุธทีมีอานภุ าพทำลายลางสงู พ.ศ.2562วา สินคาทีใชไดสองทาง หมายถึง สินคาทีนำไปใชไดทังทางพลเรือนและทางทหารโดย สามารถนำไปใชออกแบบ พัฒนา ผลติ ใช ดัดแปลง จดั เกบ หรือลำเลยี งอาวุธทมี ีอานุภาพทำลายลางสงู หรอื นำไปกระทำดวยประการใด เพอื ใหไดมาซึงอาวุธทีมีอานุภาพทำลายลางสูง* นิยามของสินคาทีใชไดสองทางจากกฎหมายตาง นันนำมาสูประเดนในการพิจารณาเพิมเติมอยางนอยในประเดน ดังตอไปนี 1) สนคาท ช พอประ ยชนทางการทหาร ละ สนคาท ช พอประ ยชนของพล รอน นยิ ามจากหลายแหลงคอนขางจะเปนแนวทางเดยี วกันวา สินคาทีใชไดสองทางนนั หมายถงึ วัตถหุ รือเทคโนโลยีทีใชไดทงั เพือประโยชนพลเรอื นและเพือประโยชนทางการทหาร โดยมไิ ดหมายความเฉพาะถงึ สงิ ทจี ับตองไดแตเพียงอยางเดียว แตรวมถึงผลผลิต ของความคิดในลกั ษณะของเทคโนโลยี และซอฟทแวรคอมพวิ เตอรดวย การจำกดั ความดังกลาวจึงสงผลตอการควบคุมสงิ ทพี ลเรอื นใชได ในยามสันตเิ ชนเดยี วกบั ทคี วบคมุ สงิ ทีอาจใชเปนประโยชนในทางการรบไดดวย ทำใหสนิ คาทใี ชไดสองทางนัน อาจมีลักษณะทังทีเปน 1) สงิ ของทใี ชเพือประโยชนพลเรือน (Civilian Interest) เปนสำคัญแตอาจนำไปใชในทางการทหารได เชน ไทเทเนียมทใี ชในการผลิตไม กอลฟ นำไปผลิตขีปนาวุธได หรอื ปุยเคมที ีใชเพอื การเกษตรสามารถนำไปใชในการสรางอาวุธเคมไี ด เปนตน 2) สิงของทีใชเพอื ประโยชน ทางการทหาร (Military Aim) เปนสำคัญแตอาจใชเพือประโยชนของพลเรือนได เชน อาวุธปน เครืองกระสนุ วัตถุระเบิด เปนตน และ 3) สิงทีใชทังเพือประโยชนในเชิงการทหารและทางพลเรือนไปพรอมกัน เชน ระบบไซเบอร ระบบอัลกอริทึม โปรแกรมคอมพิวเตอร อากาศยานไรคนขับหรือโดรน เปนตน โดยการจำกัดความดังกลาว สนิ คาทีใชไดสองทางจึงคอนขางมคี วามซับซอนในตัวเอง และเปนประเดนทจี ะตองคำนึงถึงเมือ จะสรางกฎหมายเพอื การควบคมุ 3 Pa 772 f E Ad a Reg a . D a e I e a a e b c e c a a d a fe a a ca 4 Section 4A (2) of Strategic Goods (Control) Act d a- e g d ea g d ca abe f be g used for both a non-military purpose and a military purpose or relevant activity. d a - e ec g ea ec g ece a f e de e e , d c e f a d a -use goods. M a g d ea g d e ed a de g ed or modified for a military purpose, including any part or component thereof M a ec g ea ec g ece a f e de e e , d c e fa a g d. * มาตรา 4 พระราชบญั ญตั ิการควบคมุ สินคาทีเกียวของกับการแพรขยายอาวุธทมี อี านภุ าพทำลายลางสูง พ.ศ.2562, ราชกิจจานเุ บกษา เลม 136 ตอนที 56 ก วนั ที 30 เมษายน 2562, 85-96. 228

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ ณ โรงแรมฟูรามา จังหวดั เชยี งใหม จัดโดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยเชยี งใหม 2) สงของท ปนอนั ตราย (หรอสามารถ ปนอาวธ ดยสภาพ) ละ สงของท ปนอนั ตรายจากการ ชงาน (หรอ ปนอาวธ ดยการ ชงาน) โดยเหตทุ เี ปาหมายของการควบคุมอาวุธทมี ีอานภุ าพทำลายลางสูงเปนทมี าของการควบคุมสนิ คาทีใชไดสองทาง สิงทีตอง คำนงึ ถงึ เปนสำคญั คือ สิงใดเปนอาวุธหรอื มอี ันตรายโดยสภาพ ซึงนาจะควบคมุ ไดตามกฎหมายภายในอยูแลวและสิงใดเปนอาวุธโดยการ ใชงานหรอื เปนอันตรายไดจากการใชงาน ซึงประการหลังนีเปนปญหาทังในขอกฎหมายและทางปฏบิ ัติอยูมิใชนอย เนืองจากการมิใช อาวธุ โดยสภาพหรือมิไดเปนอันตรายเนืองมาจากความมุงหมายในการออกแบบนัน ยอมจำกัดขอบเขตของวัตถุดังกลาวไดคอนขางยาก เชน การจะควบคมุ การผลติ ไมกอลฟดวยการควบคมุ การนำเขาสงออกไทเทเนียมทใี ชในการผลิต ยอมขึนอยกู ับการแสดงเจตนาของผูผลติ หรือผูนำเขาวัตถดุ บิ ในการผลิต ซงึ ไมสามารถคาดเดาวาเมือมีการผลติ ไมกอลฟแลวจะไมมผี ูใดนำไปผลิตอาวุธทีมีอานุภาพทำลายลางสูง หรือไม แตกตางจากการนำเขาอาวธุ ปนทีทราบโดยทัวไปวาอาวุธปนมีวัตถุประสงคเพือการทำลาย การควบคุมอาวธุ ปนจึงมีกฎหมาย เฉพาะภายในประเทศทีชดั เจน ขณะทีวตั ถบุ างอยางอาจมอี นั ตรายแตกไมใชอาวธุ เชน สารเคมที างการเกษตร มอี ันตรายในการใชงานแต มวี ัตถปุ ระสงคเพอื การปราบศัตรพู ชื ไมใชเพอื การสงครามหรอื การกอการราย แตกสามารถนำมาใชเพอื การกอการราย หรือการผลิตอาวุธ เคมไี ด นอกจากนัน ยังมีวัตถุบางชนิดทีจำแนกไมไดจากลักษณะการใชงาน แตตองไปพิจารณาจากเปาหมายของการใชงานเลย เพราะไมใชทรพั ยอันตรายโดยสภาพหรือไมใชอาวธุ โดยสภาพแตสามารถใชงานเยยี งอาวุธหรอื ของอันตรายได เชน โปรแกรมคอมพิวเตอร อาจใชงานเพือเปาหมายทางสนั ติได ในขณะเดยี วกนั อาจนำไปใชโดยการดัดแปลง หรือออกแบบใหมเพือการกอวินาศกรรม การจารกรรม หรือการโจมตีทางไซเบอรทางการทหารได หรือการใชระบบอลั กอริทึมเพือการประมวลผลของปญญาประดิษฐในเชิงพาณิชย เชนการ ประมวลผลขอมูลขนาดใหญ รวมถึงการใชหุนยนตในการผลิตทางอุตสาหกรรม อาจมีการดัดแปลงไปใชกับระบบหุนยนตสังหารเพอื ประโยชนทางการทหารได หรือการใชอากาศยานไรคนขับ อาจใชไดทังเพือการถายทำสือในเชิงพาณชิ ย ถายทำสารคดี การพยากรณ อากาศ การตรวจตราการจราจร และการลาดตระเวนเพือการทหาร แตหากมกี ารติดอาวธุ เพมิ เตมิ กจะกลายเปนระบบอาวุธสังหารในทาง การทหารได โดยลักษณะดังกลาวของสินคาทีใชไดสองทางจึงนำมาสูประเดนทีหลากหลายทังเชิงกฎหมายมนุษยธรรมระหวางประเทศ เรอื งการควบคมุ อาวุธ การตอตานการกอการราย การคาระหวางประเทศ และความสัมพนั ธระหวางประเทศ และเชอื มกฎหมายในหลาย มิตใิ หอยูในกรอบเดียวกนั ภายใตการควบคมุ การนำเขาและสงออกสินคาระหวางประเทศ ภายใตระบบการควบคุมการสงออกสินคาระหวางประเทศอาจจำแนกไดเปนการควบคุมในระดับความรวมมือระหวาง ประเทศ และกฎหมายภายในประเทศไทย ดังนี 2.1 กรอบการควบคมการสงออกสงของทอาจ ช ดสองทาง นความรวมมอระหวางประ ทศ การควบคุมสินคาทีใชไดสองทางในสังคมระหวางประเทศนัน มีวัตถุประสงคหลกั ในการควบคุมการแพรกระจายอาวธุ ทีมี อานุภาพทำลายลางสูง โดยผานกลไกความรวมมือระหวางประเทศ และเปนทมี าในการกอใหเกดิ การควบคมุ การสงออกและนำเขาสินคา ทใี ชไดสองทางในประเทศตาง โดยการควบคุมสินคาทใี ชไดสองทางนีปรากฏในรูปแบบของขอตกลงและความรวมมอื พหภุ าคี 4 ระบบ ดวยกนั 5 ไดแก 1) Nuclear Suppliers Group (NSG) NSG หรือกลุมผูสงออกนิวเคลียรเปนกลุมความรวมมือทีตังขึนมาในป ค.ศ.1975 มีวัตถุประสงคหลักในการลดการ แพรกระจายอาวุธนิวเคลียรและมีภารกิจรองในการควบคุมการสงออกสิงของซึงอาจนำไปใชผลติ อาวุธนิวเคลียรได ปจจุบันมีประเทศ สมาชกิ 48 ประเทศ6 ซงึ มวี ัตถปุ ระสงคสำคญั ในการควบคมุ การนำเขา สงออก และการถายโอนเทคโนโลยใี นการผลติ อาวุธนิวเคลียรเพือ ปองกนั การใชอาวุธดังกลาวเพอื การทำลายลาง 5 Piyanat Uamduang, Export Control of Dual-Use Items: A Comparative Study of Thailand and Foreign Law, Master of Laws in Business Law Thesis, Faculty of Law, Thammasat University, 2016, 38-39. 6 Nuclear Supplier Group, https://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1 (accessed August 31, 2020). 229

การประชมุ วิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการใหม ภมู ทิ ศั นนิตศิ าสตรไทย 2) Australia Group (AG) กลุมออสเตรเลยี เปนกลุมอาสาสมคั รความรวมมอื แบบไมเปนทางการ เพือการควบคุมการแพรกระจายอาวุธเคมีและอาวุธ ชีวภาพ กอตังขึนมาในป ค.ศ.1985 มีสมาชิกทังสิน 43 ประเทศ7 ความรวมมือนีเปนผลสืบเนืองมาจากการควบคุมอาวุธตามกรอบ อนุสญั ญาระหวางประเทศ ซงึ เรมิ มีความตระหนักในผลเสียจากการแพรกระจายอาวุธทีมีอานภุ าพทำลายลางสงู มากขึน จึงสรางกรอบ ความรวมมือในการควบคมุ การแพรกระจายอาวุธเคมีและอาวธุ ชีวภาพขนึ มาเสรมิ การควบคุมอาวุธนวิ เคลยี รทีมแี ตเดมิ 3) Missile Technology Control Regime (MTCR) ระบบการควบคุมเทคโนโลยีขีปนาวุธกอตังขึนมาในป ค.ศ.1987 โดยมีวัตถุประสงคเพือจำกัดการแพรกระจายขีปนาวธุ ระบบการควบคมุ โดยไรคนบงั คับ และอาวุธทมี อี านุภาพทำลายลางสงู รวมถึงสิงของอนื ทีอาจใชเพือการผลิตอาวุธดงั กลาวดวย ปจจุบัน มีสมาชิก 35 ประเทศ8 โดยเปนกรอบความรวมมือทีขยายขอบเขตของการควบคุมอาวุธจากอาวุธนิวเคลยี ร อาวธุ เคมแี ละอาวุธชีวภาพ เดิมใหครอบคลมุ ถึงการควบคุมเทคโนโลยีอนื ทเี กยี วของกับระบบอาวุธดังกลาวดวย 4) Wassenaar Arrangement (WA) เปนกลุมความรวมมือทีกอตังขึนมาในป ค.ศ.1996 เพือควบคุมการสงออกอาวุธตามแบบทีใชในทางการทหาร มีสมาชิก ทังหมด 42 ประเทศ9 โดยกลุมความรวมมือนีใหความสำคัญกบั การควบคุมการสงออกสินคาทีอาจใชไดสองทางเปนหลกั สมาชิกสวน ใหญของความรวมมือ Wassenaar Arrangement เปนประเทศในภมู ิภาคยุโรป จึงเปนทีมาของการสราง Council Regulation (EC) ที เกียวของกับควบคุมการสงออกสินคาทีใชไดสองทาง และเปนผลสืบเนืองใหกลุมประเทศทีตองทำการคากับสหภาพยุโรปจะตอง ดำเนินการตามเงือนไขดังกลาวดวย ทำใหไทยตองสรางกฎหมายรองรับขอกำหนดของสหภาพยุโรปซึงสอดคลองกับหลักการหาม แพรกระจายอาวุธทมี อี านุภาพทำลายลางสูงของสหประชาชาติ ตามมติของคณะมนตรีความมนั คงแหงสหประชาชาติที 1540 (2004) เมอื วนั ที 28 เมษายน 2547* 2.2 กรอบการควบคมการสงออก (หรอน ขา) สนคาท ช ดสองทาง นกฎหมายตางประ ทศ ในประเทศอังกฤษและสหรฐั อเมริกามีกรอบการควบคุมการสงออกสินคาซึงเกยี วของกบั การควบคุมสิงของทีใชไดสองทาง ดังนี 1) UK Strategic Export Control Lists ของประ ทศองกฤษ10 กำหนดขอบเขตการควบคุมสนิ คาทใี ชไดสองทางเปน 8 บญั ชี โดยจำแนกเปน 1. บัญชีสงิ ของทใี ชทางการทหารขององั กฤษ 2. บัญชสี ิงของทใี ชไดสองทางขององั กฤษ 3. บัญชีอาวุธปนทมี ิใชเพอื ประโยชนทางการทหารของสหภาพยุโรป 4. บญั ชสี งิ ของทางสทิ ธิมนษุ ยชนสหภาพยุโรป 5. บญั ชสี ิงของทางสทิ ธมิ นุษยชนและความมันคงของอังกฤษ 6. บญั ชีแหลงกำเนิดสารกมั มันตภาพรังสขี องอังกฤษ 7. บัญชีสงิ ของทใี ชไดสองทางของสหภาพยโุ รป ตามภาคผนวกที 1 8. บญั ชีสิงของทใี ชไดสองทางของสหภาพยโุ รป ตามภาคผนวกที 4 7 Australia Group, https://www.dfat.gov.au/publications/minisite/theaustraliagroupnet/site/en/participants.html (accessed August 31, 2020). 8 Missile Technology Control Regime, https://mtcr.info/ (accessed August 31, 2020). 9 Wassenaar Arrangement, https://www.wassenaar.org/participating-states/ (accessed August 31, 2020). * หมายเหตุทายพระราชบัญญัติการควบคุมสินคาทีเกียวของกับการแพรขยายอาวธุ ทีมอี านุภาพทำลายลางสูง พ.ศ.2562, ราชกิจจานุเบกษา เลม 136 ตอนที 56 ก วันที 30 เมษายน 2562, 85-96. 10 UK Strategic Export Control Lists. available from https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads /attachment_data/file/856510/UK_strategic_export _control_lists_20191231.pdf (accessed October 14, 2020) 230

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ ณ โรงแรมฟูรามา จังหวดั เชยี งใหม จัดโดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลยั เชียงใหม ขอบเขตการควบคุมดังกลาวมีผลถึงการควบคุมสิงของทีใชทางการทหาร เชน อาวุธปน เครืองกระสุน วัตถุระเบิด อากาศ ยาน ฯลฯ สงิ ของทีใชกึงทางการทหาร เชน อาวุธปนของพลเรอื น เครอื งกระสุน ปนอัดลมและอดั แกส ฯลฯ รวมตลอดถงึ สิงของทีใชได ทงั ทางการทหารและยามสันติ เชน สารเคมี เรือ อากาศยาน อวกาศยาน โปรแกรมคอมพวิ เตอร อุปกรณการถายภาพ และเทคโนโลยีอืน โดยจำแนกวัตถุควบคุมดังกลาวจากการออกแบบเพือการใชงานเปนสำคัญ และการควบคมุ สิงของทีอาจใชไดทังทางการทหารและ พลเรอื น ลักษณะการควบคุมทีปรากฏคือการหามสงออกสินคา และการหามถายทอดเทคโนโลยีทังทางกายภาพและทาง อิเลกทรอนกิ สตามแนวทางทสี หภาพยุโรปไดสรางมาตรฐานการปฏบิ ัตเิ อาไว 2) The U.S. Export Control System and the Export Control Reform Initiative ของประ ทศสหรฐอ มรก 11 แนวทางในการควบคมุ สินคาทีใชไดสองทางของสหรัฐอเมรกิ าเปนการผนวกเอามาตรการอนั ไดแก การควบคมุ การสงออก สิงของทีใชไดสองทาง ตามกฎหมายควบคุมการสงออก ป ค.ศ. 2018 กฎหมายควบคุมการสงออกอาวุธ (Arms Export Control Act; AECA) การควบคุมอาวุธนิวเคลียร ระบอบการควบคุมแบบพหุภาคีตาง รวมถึงความริเริมในการควบคุมการสงออกตามนโยบายของ อดตี ประธานาธิบดบี ารัค โอบามา สิงทีมงุ เนนควบคมุ คือ อาวุธนวิ เคลียรและอุปกรณทเี กียวของ สารเคมแี ละสารชวี ภาพ กระบวนการผลติ ทางวัสดุ อุปกรณ อเิ ลกทรอนกิ ส คอมพิวเตอร ความมันคงทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือสาร เลเซอรและระบบเซนเซอร ระบบนำทาง อปุ กรณทาง ทะเล ยานอวกาศ ระบบปลอยยานอวกาศ และอุปกรณทีเกยี วของ การควบคุมการทำผานระบบใบอนุญาตซึงออกโดยหนวยงานของรัฐหลายหนวยงาน ตามประเภทสงิ ของทมี ีการสงออก มกี าร กำหนดอำนาจหนาทีของหนวยงานภาครัฐทีเกียวของเพือการบังคับใชกฎหมาย และมีการกำหนดโทษจากการฝาฝนกฎหมาย นอกจากนันยังมีการกำหนดแนวนโยบายในการควบคุมโดยดำริของอดีตประธานาธิบดีบารัค โอบามา ในการจำแนกสิงของจากการ ออกแบบ ระบบการควบคุมใบอนุญาต การควบคมุ การคาและการสงออก ทังนีประเทศสหรัฐอเมริกามีระบบการควบคุมการสงออกสงิ ของทใี ชไดสองทางโดยการควบคมุ ใบอนุญาตมาตังแต ป ค.ศ. 1995 โดยคำสังฝายบริหารที 12981 (Executive Order 12981, December 1995)12 ซงึ เกิดขนึ กอนหนามาตรการในการควบคมุ สิงของ ทใี ชไดสองทางของสหภาพยโุ รป และมาตรการหลายประการทีปรากฏในปจจุบัน 2.3 การควบคมการสงออกสนคาท ช ดสองทางของประ ทศของ ทย การควบคุมการสงออกสินคาทีใชไดสองทางของประเทศไทยอยูภายใตพระราชบัญญัติการควบคมุ สินคาทเี กียวของกับการ แพรขยายอาวุธทมี อี านุภาพทำลายลางสูง พ.ศ.2562 โดยมีการใหคำนยิ ามวา สินคาทีใชไดสองทาง หมายถึง สนิ คาทนี ำไปใชไดทังทาง พลเรือนและทางทหารโดยสามารถนำไปใชออกแบบ พฒั นา ผลิต ใช ดัดแปลง จัดเกบ หรอื ลำเลียงอาวุธทมี ีอานุภาพทำลายลางสงู หรือ นำไปกระทำดวยประการใด เพอื ใหไดมาซงึ อาวุธทีมอี านุภาพทำลายลางสงู 13 กลไกในการควบคมุ การสงออกสินคาตามพระราชบัญญตั ินใี หอำนาจแกรฐั มนตรีวาการกระทรวงพาณชิ ยในการออกประกาศ และมาตรการทีเกียวของกบั การกำหนดสินคาทีตองขออนุญาต การควบคุมสนิ คา และการออกมาตรการอนื ใดทีเปนไปเพือการควบคุม สินคาทีเกียวของกับการแพรขยายอาวุธทีมีอานุภาพทำลายลางสูง14 ทังนีอธิบดีกรมการคาตางประเทศยังมีอำนาจในการควบคุม ใบอนุญาตในการสงออกสนิ คา15 11 The U.S. Export Control System and the Export Control Reform Initiative. Available from https://fas.org/sgp/crs/natsec/ R41916.pdf (accessed October 14, 2020) 12 Ibid, p.25. 13 มาตรา 4 พระราชบญั ญตั กิ ารควบคมุ สินคาทีเกยี วของกับการแพรขยายอาวธุ ทมี อี านุภาพทำลายลางสงู พ.ศ.2562, ราชกจิ จานุเบกษา เลม 136 ตอน ที 56 ก วันที 30 เมษายน 2562, 85-96. 14 เรอื งเดยี วกนั , มาตรา 12. 15 เรอื งเดียวกัน, มาตรา 13-14. 231

การประชุมวชิ าการนิตสิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการใหม ภูมทิ ัศนนติ ศิ าสตรไทย ในขณะทีแนวทางของยุโรปนนั สรางกฎหมายเกียวกับการสงออกสินคาทใี ชไดสองทางโดยใหผสู งออกสินคาเปนผูแสดงให หนวยงานทีเกียวของกับการสงออกสินคาทราบ แมสินคาจะไมอยูในบญั ชีของตองหามกตาม เพือเปนการสรางความยืดหยุนในการ ควบคุมสนิ คา เพราะหนวยงานของรฐั เองอาจไมสามารถระบุถึงสงิ ทคี วรเปนของตองหามไดทกุ กรณเี สมอไป บทบาทในการควบคมุ สนิ คาทีใชไดสองทางเพอื การผลิตอาวธุ ในเชงิ กฎหมายระหวางประเทศเกยี วกบั อาวุธกลับเปนหนาที ของหนวยงานทีเกยี วของกบั การสงออกสนิ คาเชนกระทรวงพาณชิ ย ทำใหแมผปู ระกอบการเชงิ พาณิชยทไี มมีวตั ถุประสงคทางการทหาร เลยตองมหี นาทีในการควบคุมการแพรขยายอาวธุ ทีมีอานภุ าพทำลายลางสูงดวย ดังทีไดกลาวไปในตอนตนวามาตรการในการควบคุมสินคาทีใชไดสองทางของไทยนันไดรับผลกระทบจากมาตรการทาง กฎหมายระหวางประเทศใน 2 ทีมาดวยกัน คือ ขอมติของคณะมนตรีความมันคงแหงสหประชาชาติที 1540 ป ค.ศ.2004 ลงวันที 28 เมษายน 2547 วาดวยการไมแพรขยายอาวธุ ทีมีอำนาจทำลายลางสูง และขอกำหนดของสหภาพยุโรป (Council Regulation (EC) No 428/2009) ซึงผลกระทบจากการควบคุมสินคาทีใชไดสองทางมีผลในทางกลับกันในสองมิติ (มุมของกฎหมายระหวางประเทศแบบ มหาชนตอกลไกในเชิงพาณชิ ยของเอกชน) ดังนี 1) ผลกระทบจ กก ร มมกฎหม ย ฉพ ะ ละคว มสมพนธ นท งก รค ระหว งประ ทศท ชอม ยงกบม ตรก ร นก ร ปองกนก รกอก รร ย หากไทยไมมีการแกไขกฎหมายภายในประเทศใหสอดคลองกบั มาตรการสากลยอมสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศ ไทยกับสหภาพยโุ รป ไทยจะไมสามารถดำเนนิ การคาระหวางประเทศกบั สหภาพยโุ รปได โดยยอมจะกระทบตอทังการนำเขาและสงออก สินคาระหวางไทยและยุโรป และอาจนำไปสูขอกลาวหาวาไทยไมมนี โยบายในการตอตานการกอการราย รวมถึงการควบคมุ อาวุธทีมี อานุภาพทำลายลางสูง (คลายคลงึ กบั มาตรการทางกฎหมายเกยี วกบั การประมง ซึงไทยไดรบั การจดั ระดบั เปนประเทศทีมีการคามนุษย ระดับ 3 จากสหภาพยโุ รป ทำใหไทยไมสามารถสงออกสินคาประมงไปยังสหภาพยุโรปได) 2) ผลกระทบกรณก รมกฎหม ยภ ย นควบคมสนค ท ช ดสองท งตอระบบกฎหม ย ทย ดวยเหตทุ ีแตเดมิ นันไทยไมมีมาตรการในการควบคุมสินคาทใี ชไดสองทาง เพราะสนิ คาทีใชไดสองทางไมเคยเปนประเดนใน การคาของไทย และแทบไมมปี ญหาทางขอกฎหมายของไทย (อาจดวยเหตุทีไทยไมใชประเทศทีเปนเปาหมายของการกอการราย หรอื ไทย ไมไดเผชญิ กับสภาวะสงคราม หรอื ไทยไมไดเปนกลมุ ประเทศทผี ลติ อาวุธทีมอี านภุ าพทำลายลางสงู ) เมือมกี ารสรางมาตรการดังกลาวขึน ยอมนำไปสูทังความยุงยากของหนวยงานราชการทีจะตองสรางกลไกการตรวจสอบ และระเบียบการตรวจสอบขึน ซึงจะตองนำเอา หลกั การเหลานีมาจากมาตรฐานของสหภาพยุโรป นอกจากนันยังเปนความยุงยากของผปู ระกอบการทจี ะตองแสดงใหหนวยงานทราบวา กิจการของตนนำเขาวัสดุประเภทใด หรือสินคาประเภทใดทีไมมีวัตถุประสงคเพือการผลิตอาวธุ ทีมีอานุภาพทำลายลางสูง การสราง กฎหมายใหมนีจงึ กอใหเกิดภาระหนาทที มี ากขึนตอทังผปู ระกอบการและหนวยงานราชการทเี กียวของคอื กระทรวงพาณิชย ในทำนองกลบั กัน หากไมมกี ารแกไขกฎหมายทีเกยี วของกับการควบคมุ สินคาทใี ชไดสองทาง ยอมไมเกิดภาระใด ทังตอ หนวยงานราชการและผูประกอบการ แตแนวทางดังกลาวจะไมสอดคลองตอมาตรการในการตอตานการกอการรายของสังคมระหวาง ประเทศ 3. ทค น ลย หมทางอาวธท กยวของกับสินคาท ช ดสองทาง เทคโนโลยีใหมทางอาวธุ ทปี รากฏในปจจุบันและเปนทกี ลาวถึงคอนขางมาก ไดแก การใชไซเบอรในปฏิบัติการทางอาวธุ การ ใชอากาศยานไรคนขบั เพือการสงคราม การใชระบบปญญาประดิษฐในการสรางหุนยนตสังหารในสนามรบ ฯลฯ ซึงเทคโนโลยีทางอาวุธ เหลานสี รางความคลุมเครอื ระหวางการใชงานของทหารและพลเรือน เนืองจากการใชงานเทคโนโลยีหลายประการทางทหารคลายกับการ ใชงานของบคุ คลทัวไป เชน การใชงานระบบไซเบอรซึงเราสามารถเขาถงึ ไดนันอาจเปนชองทางเดยี วกันกับทีกองทัพใชงาน การโจมตี ระบบคอมพิวเตอรทางการทหารอาจเกิดขึนโดยการใชงานโปรแกรมทัวไปทีคนธรรมดาเขาถึงได การควบคุมการนำเขา-สงออกสินคา ประเภทโปรแกรมคอมพิวเตอรทอี าจใชเปนอาวุธหรือเพือประโยชนในการเปนอาวุธเพือโจมตี จงึ ตองอยภู ายใตหลักการควบคุมอาวุธที ใชไดสองทางของการคาระหวางประเทศ เชนเดยี วกบั การสงออกสินคาทเี กยี วของกับอากาศยานไรคนขบั (Drone) และวัตถุทีเกียวของ 232

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ ณ โรงแรมฟูรามา จงั หวัดเชียงใหม จดั โดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม กับการพฒั นาเทคโนโลยปี ญญาประดิษฐ ซงึ พลเรอื นสามารถใชได และกองทัพสามารถใชได กตองอยูภายใตกรอบการควบคุมสินคาที ใชไดสองทางเชนกนั โดยรายละเอียดของเทคโนโลยีตาง อาจอธบิ ายไดดงั นี 3.1 สงครามทาง ซ บอรกบั การ ชงาน ซ บอร ดยทวั ป โปรแกรมคอมพวิ เตอรอาจถูกออกแบบมาเพอื การใชงานไดทงั ในเชิงพาณชิ ยและแตกอาจเปนประโยชนตอการนำไปใชทาง การทหารดวย โดยปกติการใชงานโปรแกรมคอมพิวเตอรผานระบบไซเบอรเพือการทำลาย อาจมีสองลกั ษณะ อันไดแก การกอวนิ าศกรรม ทางไซเบอร (Cyber sabotage) และการจารกรรมทางไซเบอร (Cyber espionage)16 การกอวินาศกรรมทางไซเบอรหมายรวมถึงการ ปลอยไวรัสทางคอมพิวเตอร และการใชระบบไซเบอรเพอื การโจมตีในลักษณะของ DDOS (Distributed Denial of Service)17 เพือทำลาย เครือขายการทำงานของคอมพิวเตอร โดยการกระทำลักษณะดังกลาวอาจนำไปสูความเสียหายทางกายภาพตอทังคอมพิวเตอร และ รวมถงึ การทำลายอุปกรณและระบบอนื ทีเชือมโยงกบั การทำงานของคอมพิวเตอรดวย ในขณะทีการใชระบบไซเบอรเพอื การจารกรรม นนั อาจทำใหไดมาซงึ ขอมูลสำคญั ของคพู ิพาทฝายตรงขามในการขัดกันทางอาวุธ รวมถึงการสรางขอมูลขาวสารลวงเพือประโยชนทาง การทหารของกองทพั เหตุการณการโจมตีทางไซเบอรทีสำคัญเชน การโจมตรี ะบบอินเทอรเนตของประเทศเอสโตเนีย ในป ค.ศ.2007 ซึงเชือวามี สาเหตุมาจากการทีรัฐบาลเอสโตเนียทำการเคลือนยายอนสุ รณสงครามโลกครังที 2 ของโซเวียต ทำใหเกิดความไมพอใจของกลุมชาว รสั เซยี และนำไปสปู ฏิบตั ิการโจมตีระบบอินเทอรเนตของประเทศเอสโตเนีย ทำใหประชาชนไดรับความเสยี หายจากการทีธุรกรรมตาง ในประเทศตองหยุดชะงักลง18 จากการสืบสวนหาผูกระทำ พบวาคอมพิวเตอรลำดับสุดทายทีใชในการควบคุมการโจมตีอยูในประเทศ รสั เซยี แตรฐั บาลรัสเซียไดแถลงอยางเปนทางการวามิไดเปนผปู ฏบิ ัติการดังกลาว19 ปฏิบตั ิการการโจมตที างไซเบอรทเี อสโตเนียประสบ คือปฏิบัติการโจมตีดวยการระดมคำสังเขาใส Server จนไมสามารถใหบริการไดตามปกติ ทีเรียกทางเทคนิควา DDOS (Distribute Denial of Service DDOS) การโจมตดี งั กลาวไมสามารถระบไุ ดวาเปนการกระทำของกองทัพ แตจากการสอบสวนขององคกรปองกัน แอตแลนติกเหนือ เชือวาการกระทำดังกลาวเกิดจากพลเรือนชาวรัสเซยี ทีไมพอใจการกระทำของเอสโตเนยี 20 เหตกุ ารณนที ำใหมีผูเรียก การใชระบบไซเบอรเพือการโจมตีดังกลาววาเปนการทำสงครามทางไซเบอร 3.2 ดรนทางทหารกบั ดรนพล รอน กรณกี ารใชอากาศยานไรคนขับหรอื โดรน (UAV or Drone) หากเปนไปเพือการใชอาวุธโดยมกี ารติดตังอาวุธเขาไปเพือการใช งานยอมถอื วาเปนยุทโธปกรณทางการทหาร21 แตหากอาการยานไรคนขบั ถกู ใชเพือวัตถปุ ระสงคในการบันทกึ ภาพทงั เชงิ พาณชิ ยและเชงิ สันทนาการยอมถอื เปนอปุ กรณทีบุคคลทวั ไปสามารถใชได ปญหาความคลมุ เครอื ดังกลาวกอใหเกดิ แนวทางในการควบคมุ โดรนเพือมิให มีการใชงานในลกั ษณะทีเปนการละเมดิ สิทธิของบุคคลอืน และรวมถึงการนำไปใชงานทางอาวุธดวย ในกรณีทีเปนการควบคุมการใช โดรนของพลเรอื นจึงเกิดระบบการจดทะเบียนและใบอนุญาตการใชโดรนขึนมา โดยประกาศกระทรวงคมนาคม เรือง หลักเกณฑการขอ อนุญาตและเงือนไขในการบังคับหรือปลอยอากาศยานซึงไมมนี ักบินประเภทอากาศยานทีควบคุมจากภายนอก พ.ศ.2558 กำหนดให อากาศยานควบคุมการบินจากภายนอกเพือวัตถุประสงคในการเลนเปนงานอดิเรก และความบันเทิง มี 2 ประเภท คือ 1) ขนาดทีมี 16 Droege, C., “Get off my cloud: Cyber warfare, International Humanitarian Law and the protection of civilians,” International Review of the Red Cross, Volume 94 Number 886 (2012): 533-578. 17 Boothby, W., “Some legal challenges posed by remote attack,” International Humanitarian Law and the protection of civilians,” International Review of the Red Cross, Volume 94 Number 886 (2012), 580. 18 กลมง นขบ คลอนภ รกจพ ศษ ส นกง นคณ กรรมก รกจก รกร จ ย สยงกจก ร ทรทศน ล กจก ร ทรคมน คม หงช ต, ง นวช ก รด น คว มมนคงขอมลข วส ร (Cyber Security) ล ทฤษฎก รท สงคร มขอมลข วส ร (Information Warfare), (2556)194. 19 รช รด อ คล รก ล ร บรต ค นค ขยน พรตน พงศพ นชย ปล, Cyber War สงคร ม ซ บอร, (กรง ทพฯ: ส นกพมพมตชน,2555), 38. 20 รอง ดยวกน, หน 35. 21 Custer, B. (edit), The Future of Drone Use, (The Hague: T.M.C. Asser Press, 2016): 159. 233

การประชมุ วิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการใหม ภมู ทิ ัศนนติ ิศาสตรไทย นำหนักไมเกิน 2 กิโลกรัม และ 2) ขนาด 2 กิโลกรัมแตไมเกนิ 25 กิโลกรัม22 หากอากาศยานมีนำหนักเกนิ 25 กิโลกรัม จะถือวาเปน อากาศยานเพือวัตถุประสงคอืน เชน การรายงานการจราจร การถายทำภาพยนตร การวิจัยและพัฒนาและการอืน ทังสามประเภท จะตองมีการจดทะเบียน สวนอากาศยานทีมีนำหนักเกิน 25 กิโลกรัม จะตองไดรับอนุญาตจากรัฐมนตรีวาการกระทรวงคมนาคม23 ในขณะทกี ารสงออกหรือนำเขาโดรนจากตางประเทศจะตองมีการขออนุญาตจากกรมการคาตางประเทศดวย อยางไรกดี ในการสงคราม นันไมมกี ฎหมายระหวางประเทศเฉพาะดานเกยี วกบั การควบคุมอากาศยานไรคนขับหรือโดรน แตหากมกี ารใชโดรนเปนอาวุธหรือเพือ อำนวยความสะดวกตอการใชอาวธุ ยอมอาจตกอยูภายใตบงั คบั ของพิธีสารเพิมเตมิ อนสุ ัญญาเจนีวาเชนกัน 4. มมมองหลากหลาย กยวกับ รองการ ปลยน ปลงกฎหมาย ความเปลยี นแปลงทางเทคโนโลยีและนวัตกรรมทางอาวุธกอใหเกิดแนวทางในการควบคมุ สิงของหรือสินคาทีใชไดสองทาง ดวยเหตุทีนวัตกรรมทางอาวุธในปจจุบันนันสามารถพัฒนาขึนจากสิงทีมิใชอาวุธโดยสภาพได โดย Christopher Coker ไดกลาวถึง ประเดนนีไวในหนังสือ Waging War Without Warriors?: The Changing Culture of Military Conflict ของเขาวา การกอการรายใน เหตุการณวันที 11 กนั ยายน ค.ศ.2011 (911) ทีประเทศสหรฐั อเมริกาไดยำเตือนใหเหนวาการตอสทู ีคูตอสูอยูหางออกไปจากพืนทีโจมตี สามารถเกิดขึนได และการใชวัตถุทีไมใชอนั ตรายโดยสภาพเพอื การโจมตีกอาจเปนไปไดเชนเดียวกัน24 (เชน การใชเครืองบินโจมตีดวย การพุงชน) นอกจากนนั มาตรการในการควบคุมอาวุธในปจจบุ ันยังตองสอดคลองกับการกอการรายในรูปแบบใหม ทีผูกระทำสามารถใช วตั ถุใด ทีไมใชอาวธุ โดยสภาพหรอื โดยการออกแบบมาเปนประโยชนในการทำลายลางได ทำใหอาวธุ ในปจจุบันอาจมาจากสงิ ทีพลเรือน ใชเพือวัตถุประสงคอนื ได เชนเดยี วกบั นวัตกรรมทางทหารทีเรมิ คำนึงถงึ แนวทางในการลดความสูญเสยี มากขึน โดยการลดกำลังพลและ ใชเทคโนโลยีทางการรบเขามาแทนที ซงึ เทคโนโลยแี ละนวตั กรรมทังหลายนันเริมมบี ริบททีครอบคลมุ ถึงสิงของทใี ชไดสองทาง หรอื สนิ คา ทีใชไดสองทางมากขึน จึงนำมาสูการควบคุมการคาสินคาในปจจุบัน พืนทีในการควบคุมอาวุธจึงไมจำกัดเฉพาะการควบคุมอาวุธตาม รูปแบบอีกตอไป และไมจำกัดเฉพาะสิงทีออกแบบมาเพือใชงานทางการทหารเทานัน แตมีขอบเขตขยายไปถึงสิงของปกตทิ ีคนใชงาน ทัวไป และการควบคุมอาวธุ ยอมไมจำกดั เพียงในกรณกี ารสงคราม แตรวมถึงการควบคุมการคาสนิ คาปกตดิ วย เมอื คำนงึ ถงึ บริบทดงั กลาว กรอบการควบคุมสินคาทีใชไดสองทางจงึ เปนการนำเอา การควบคมุ อาวธุ ในสงคราม เทคโนโลยี ทีมีการพัฒนา นโยบายทางการทหาร นโยบายการตอตานการกอการราย การคาระหวางประเทศ และการนำเขา-สงออกสินคาของ ผปู ระกอบการภายในประเทศ มารวมไวในพนื ทหี รือระนาบเดียวกัน ทำใหสนามรบและพืนทปี ลอดภยั ทหารและพลเรอื นอยใู นมิติทีแยก จากกันไดยากขึน อยางไรกดี ความเปลียนแปลงทางดานเทคโนโลยีทางอาวธุ กอใหเกิดมุมมองทีหลากหลายได ทังมิติของการสรางกฎหมาย ใหม การแกไขกฎหมายทมี อี ยู ดงั นี 4.1 การสรางกฎหมายภาย น พอการควบคมอาวธ ความเปลียนแปลงทางดานเทคโนโลยีกอใหเกดิ แนวคิดในการเปลยี นแปลงกฎหมายทงั ทเี กียวของกับพลเรือนและทหาร กรณี กฎหมายทเี กียวกับพลเรือนนันกใหเกิดมาตรการหลายประการ เชน กฎหมายควบคุมการสงออกสินคาทีใชไดสองทาง ระเบียบวาดวย อากาศยานทีควบคมุ จากภายนอก ซึงการสรางกฎหมายเหลานีกอผลสองประการคอื ทงั ทางพลเรือนและทางทหาร กลาวคอื ควบคมุ ไดทัง การใชงานเทคโนโลยขี องพลเรือนและเปนประโยชนในการควบคุมสิงของทีอาจนำมาใชเปนอาวุธทางการทหารดวย รวมตลอดถึงสิงที สามารถใชไดทงั ทางทหารและทางพลเรอื นไปพรอมกัน มุมมองนียอมชดั เจนวาเทคโนโลยีทางอาวุธรปู แบบใหมและสนิ คาทใี ชไดสองทางนีมีบทบาทสำคัญทังในเชิงการพาณชิ ยและ การทหารระหวางประเทศ อยางไรกดีการตอบสนองโดยกองทัพไทยอาจไมสงผลโดยตรงตอความเปลียนแปลงในเรืองพัฒนาการทาง 22 ขอ 4 ประกาศกระทรวงคมนาคม เรือง หลักเกณฑการขออนญุ าตและเงอื นไขในการบงั คับหรือปลอยอากาศยานซงึ ไมมนี ักบนิ ประเภทอากาศยานที ควบคุมจากภายนอก พ.ศ.2558 ราชกจิ จานุเบกษา เลมที 132 ตอน 86 ง ลงวนั ที 27 สิงหาคม 2558. 6-12. 23 เรอื งเดยี วกนั , ขอ 6. 24 Coker, C, Waging War Without Warriors?: The Changing Culture of Military Conflict. (London: Lynne Rienner Publisher, 2002) p.3. 234

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ ณ โรงแรมฟรู ามา จงั หวดั เชียงใหม จัดโดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม เทคโนโลยีนีเทาทีควร สงั เกตไดจากการทีรฐั บาลไทยไมเปลยี นแปลงแนวคิดในการระดมกำลังพล และการไมเปลียนแปลงทัศนะในการ สะสมอาวธุ ตามรูปแบบปกติ ทังทีแนวทางตอไปในอนาคตทางการทหารนันจะเปนการตอสูกันทางเทคโนโลยมี ากกวาตามสถานการณที ปรากฏ ในทางตรงกันขาม ประเทศไทยมีการบังคับใชพระราชบัญญัติการควบคุมสินคาทีเกียวของกับการแพรขยายอาวุธทีมี อานุภาพทำลายลางสูง พ.ศ.2562 ซงึ มงุ ควบคุมสนิ คาทีใชไดสองทาง จึงเปนความยอนแยงของการมีกฎหมายทีไมไดตอบสนองตอความ เปลยี นแปลงของนวัตกรรมการรบและการทหารในโลกสมัยใหมเลย 4.2 การสราง ละ ก ขกฎหมายระหวางประ ทศ พอการควบคมอาวธ ในสังคมกฎหมายระหวางประเทศเกิดขอถกเถียงมากมายถึงความจำเปนในการสรางกฎหมายระหวางประเทศใหมเพือ ควบคุมอาวธุ เฉพาะอยางทมี ีการเปลียนแปลงไปในปจจบุ นั ในขณะทหี ลายฝายเชอื วากฎหมายเดิมเทาทีมอี ยูกเปนการเพยี งพอแลว นักกฎหมายระหวางประเทศบางสวนมองวาความพยายามในการสรางกฎหมายใหมเพือควบคุมอาวธุ เฉพาะอยางทีเกิดจาก เทคโนโลยีสมัยใหมนนั เปนเพยี ง วาทกรรม เพอื ใหคนตนื ตวั เทานนั แตในความจรงิ แลวเทคโนโลยเี หลานีไมไดสรางความเปลียนแปลง ใด ในกฎหมายระหวางประเทศเลย25 ในขณะทีนักวิชาการบางฝายมองวาเทคโนโลยีทีเปลียนไปสรางขอทาทายตอกฎหมายระหวาง ประเทศมากมาย เชน การปรับใชหลักทัวไปเกยี วกบั การจำแนกเปาหมายในการสงคราม ซงึ คมุ ครองพลเรอื นทไี มเกียวของกับการรบอาจ เปนไปไดยากขึน เพราะเทคโนโลยจี ะทำใหเกดิ ความไมชัดเจนระหวางทหารและพลเรอื น โดยเฉพาะอยางยิงการทำสงครามทางไซเบอร ซึง จำแนกตวั ตนของผปู ฏิบตั ิการไดยากมาก แมจะเปนไปไดกตาม26 แมขอถกเถียงทางวชิ าการและความเคลือนไหวของสงั คมระหวางประเทศจะหาขอยตุ ิไดยาก แตกสรางปรากฏการณใหเหน วาความเปลียนแปลงทางเทคโนโลยีทางอาวุธซึงกระทบตอการควบคุมสินคาทีใชไดสองทางนีเปนปจจัยสำคัญใหเกดิ แรงกระเพือมใน สังคมระหวางประเทศวงกวาง และมีผลทงั ในเชงิ การคาและทางการทหารระหวางประเทศ 5. บทสรป ความเคลือนไหวของสงั คมโลกทีเปลยี นไปทำใหความสำคัญของการทหารและการใชอาวุธในโลกสมัยใหมใหความสำคัญกับ การพัฒนาทางเทคโนโลยีทางอาวุธมากขึน และพัฒนาการทางอาวุธในปจจุบนั ทำใหเสนแบงระหวางทหารกับพลเรือนเริมมีความไม ชัดเจน การพัฒนาแตเพียงทางกำลงั พลทางการทหารและการสะสมอาวุธตามรูปแบบทีเคยมมี าอาจไมใชแนวทางของกองทัพในยุคใหม ดังสังเกตไดจากกฎหมายในปจจบุ ันทีตองควบคมุ แมสิงทีไมใชอาวธุ และอาวุธทีใชทางการทหารในปจจุบันกมีลักษณะแทบจะอยูบน พืนฐานของอปุ กรณทพี ลเรอื นใชเพือความบันเทิง และการอำนวยความสะดวกในชวี ิต การผสานกันระหวางพนื ทีการควบคุมอาวุธในสงครามกับสนิ คาทีใชไดสองทางอาจเปนตวั อยางหนงึ ทแี สดงใหเหนวาสมรภูมิ ทางการทหารอาจเปลียนไป ไมใชการรบในรูปแบบเดมิ เพราะพืนทีทางการรบอาจไมใชเฉพาะแคการโจมตีทางกายภาพ แตอาจหมาย รวมถงึ การใชพนื ทีทางไซเบอรและการทำสงครามทปี ระชาชนพลเรือนมีสวนรวมมากขึน ทหารและพลเรือนอาจกลายไมมคี วามชัดเจนอีก ตอไป จึงเปนความทาทายตอแนวทางของกฎหมายในอนาคตวาตอบสนองตอความเปลียนแปลงนีอยางไร หรือทายสุดแลวความ เปลียนแปลงนจี ะไมสรางผลกระทบอยางรนุ แรงตอสังคมอยางทีคาด บรรณานกรม B b ,W., S e ega c a e ge edb e e a ac . I e a a H a a a La a d e ec fc a . InternationalReview of the Red Cross, Volume 94 Number 886. (2012): 579-595. Cavelty, M., T e M a a f C be ace: W Le Ma Be Be e . 4th International Conference on Cyber Conflict. (2012): 141-153. CCW. Report of the informal Meeting of Experts on Lethal Autonomous Weapons Systems (LAWS). (CCW/MSP/2014/3, CCW/MSP/2015/3 and CCW/CONF.V/2) 25 Cavelty, M., The Militarisation of Cyberspace: Why Less May Be Better. 4th International Conference on Cyber Conflict. (2012): 141-153. 26 Erendor, M. and Tamer, G. The New Face of The War: Cyber Warfare. Cyberpolitik Journal 2 (4) (2018): 58-75 235

การประชมุ วชิ าการนิตสิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการใหม ภมู ทิ ศั นนติ ศิ าสตรไทย Coker, C. Waging War Without Warriors?: The Changing Culture of Military Conflict. London: Lynne Rienner Publisher, 2002. Custer, B. (edit). The Future of Drone Use. The Hague: T.M.C. Asser Press, 2016. Erendor, M. a d Ta e , G. T e Ne Face f T e Wa : C be Wa fa e. Cyberpolitik Journal 2 (4) (2018): 58-75. International Committee of the Red Cross. InternationalHumanitarian Law and the challengesof contemporary armed conflicts.31th International Conference of the Red Cross and Red Crescent, (31IC/11/5.1.2). November 28-December 1, 2011. International Committee of the Red Cross. InternationalHumanitarian Law and the challengesof contemporary armed conflicts.32th International Conference of the Red Cross and Red Crescent, (32IC/15/11), December 8-10, 2015. Larkin, M. Brave new warfare: Autonomy in lethal UAVS. Ma e T e , Na a P g ad a e Sc . 2011. Nasu, H. and McLaughlin, R, editors. New Technologies and the Law of Armed Conflict. The Hague: T.M.C. Asser Press. 2014. P a a Ua d a g. E C f D a -U e I e : A C a a e S d f T a a d F eg La . Thammasat BusinessLawJournal. Volume 7. (2017): 207-228. Piyanat Uamduang. Export Control of Dual-Use Items: A Comparative Study of Thailand and Foreign Law. Master of Laws in Business Law Thesis, Faculty of Law, Thammasat University. 2016. ธนพล หาญนรเศรษฐ. ม ตรก รท งกฎหม ย นก รควบคมสนค ท ช ดสองท ง. วิทยานิพนธนติ ศิ าสตรมหาบัณฑติ สาขาวิชานติ ศิ าสตร คณะนิติศาสตร จุฬาลงกรณ มหาวทิ ยาลยั . 2557. รชิ ารด เอ คลารก และโรเบริ ต คเนค เขียน ไพรัตน พงศพานชิ ย แปล. Cyber War สงครามไซเบอร. กรงุ เทพฯ: สำนกั พิมพมติชน, 2555. 236

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชียง หม ภมทศั น หมส หรับกฎหม ยกฬ สหภ พย รป นป 2020: นว นมปจจบนั ละมมมองว ดวยก รกฬ นย รป A New Landscape for EU Sports Law in 2020: Present Trends and Perspectives of Sports in Europe ปดิ ทพ อยยนยง Pedithep Youyuenyong คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม 239 ถ.หวย กว ต.ส ทพ อ. มอง จ. ชยี ง หม 50200 Faculty of Law, Chiang Mai University 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 E-mail: [email protected] บทคัดยอ ตัง ตสมดปกขาวดานกีฬาของคณะกรรมาธิการย รป ดถก ผย พร นป 2007 ดมีการทบทวน ละ หขอ สนอ นะที หลากหลาย กียวกับการปฏริ ปบทบาทกับความรับผิดชอบของสหภาพย รป การสนับสนนการหลักการ ขงขันที ปนธรรม ละปญหา ทางการกฬี าขามพรม ดน การทบทวน ละขอ สนอ นะ หลานีมสี วนสำคัญสงผล หสหภาพย รปสรางความตระหนัก นบรบิ ทดานสังคม ละ ศรษฐกิจภาย ตมิติของสิทธิมนษยชน กียวกับกีฬา อีกทังสหภาพย รปยังสนับสนนกฎหมายของตน นการผลักดัน ห กิด ธรรมาภิบาลการกีฬา นภมภิ าคย รป บทความฉบับนมี งศกษาการ ปลียน ปลงทางปรัชญาน ยบาย กฎหมาย ละการปฏิบัตขิ องสหภาพ ย รปตอองคกรกำกบั กีฬาย รป ละผมีสวน ดสวน สีย นการกีฬาย รป ตลอดจนระบประ ดนสำคญั ที นนศกษากฎหมายกีฬาสหภาพ ย รปที นนสรางความ กียวกันตอสังคม ศรษฐกิจ ละบรณาภาพ ค ส คญั : กฎหมายกฬี า, สหภาพย รป, ภมิทศั น, นว นม, มมมอง Abstract Since publication of the European Commission White Paper on Sport 2007, there have been multiple reviews and recommendations for reform in relation to the roles and responsibilities of the European Union (EU), and fair play principle promotion and sports cross-border concerns. These reviews and recommendations which have the potential to significantly change the way EU create awareness of the social and economic implications sport-related human rights and support EU legislation in the areas of European sports governance. This paper provides insights as to what changes in philosophy, policy, regulations and practices the European Sports Governing Bodies (European SGBs) and the European sports stakeholders might be able to expect from the EU under the EU Sports law and policy. Key issues under review by this paper include concentrations infield of EU Sport Law focus on sports inrelation to society, economic and integrity. Keywords: Sports Law, European Union, Landscape, Trends, Perspectives 1.บทน กฎหมายกีฬาสหภาพย รป (EU Sports Law) ปนกฎ กณฑอันมีทีมาจากการบัญญัติขน ดยองคกรกำกับกีฬา นภมิภาค ย รปหรอสถาบันทางการ มองของสหภาพย รป รวม ปถงจากจารีตประ พณีอัน ปนทยี อมรบั นบั ถอกัน นกระบวนการยติธรรมทางการ กฬี า ภาย ตนติ ิปรชั ญาของกฎหมายกีฬา ดย ททีวาการ ขงขนั กีฬาตอง ปนธรรม (Fair Play) พอ หการ ขงขนั กีฬามธี รรมาภิบาลหรอ ดำ นิน ปอยางยติธรรมกับผมีสวน ดสวน สียทกฝาย หผมีสวน ดสวน สียทกฝายตองปฏิบัติตาม หรอกำหนดกฎ กณฑวาดวย ความสัมพันธระหวางผมสี วน ดสวน สีย น วดวงกฬี าย รป1 ซงทงั องคกรกำกบั กีฬา นภมภิ าคย รปหรอสถาบนั ทางการ มองของสหภาพ 1 Richard Parrish, Sports law and policy in the European Union (Manchester: Manchester University Press, 2003), 5 - 22. 237

การประชมวชิ าการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย ย รป ดพยายามรวบรวม อา ว ปนกฎ กณฑทางการกฬี าที ปนลายลกั ษณอักษร ขาดวยกัน ควบค ปกบั รยี บ รียง รองราว อา ว ห ปน หมวดหม ละบางหมวดหมกมีความสมั พันธดวยกัน กฎหมายกีฬาสหภาพย รปยอม ปน ครองมอทชี วย หการ ขงขันกีฬา ปน ปอยาง บรสิ ทธยิ ติธรรมกบั ชวยขัดขวาง ม หผมีสวน ดสวน สยี สามารถดำ นินการ ดตามอำ ภอ จ ถาหากผมสี วน ดสวน สีย น วดวงกฬี าย รป กระทำการหรองด วนกระทำการอยางหนงอยาง ด ลว กอาจ ดรับผลรายหรอถกลง ทษอยางหนงอยาง ด อันถอ ดวามีสภาพบงั คบั (Sanction) กำหนดความประพฤติของผมีสวน ดสวน สีย น วดวงกฬี าย รป นสวนวิธีบญั ญัตขิ องกฎหมายกีฬาสหภาพย รปอาจ ปน กฎ กณฑทีออก ดยสถาบันนิติบัญญัติ ละสถาบันบริหารสหภาพย รป รวม ปถงกฎ กณฑทีสถาบันตลาการสหภาพย รปพิจารณา บทบัญญตั กิ ฎหมายสหภาพย รป (EU Legislation)2 มาปรับ ขากับคดขี อพพิ าททางการกฬี า ปน รอง ตละ รอง ปหรอ ปน ฉพาะคดี ต ละคดี ป บทบัญญัติกฎหมายสหภาพย รปทีนำมาปรับ ขากบั คดี ตละคดีนันกอาจ ปนกฎหมายปฐมภมิ (Primary Legislation) ด ก บทบัญญตั ิ กียวกับการกำหนดกฎ กณฑ หงอำนาจ หนอชาตริ ัฐสมาชิกสหภาพย รป ละความสัมพนั ธระหวางสถาบนั ทางการ มอง ละ สถาบันยตธิ รรมสหภาพย รป รวม ปถงกฎ กณฑทังปวงอัน กยี วกบั ทางการรบั รองสิทธิ สรภี าพ ละหนาทีรวมอย นกฎ กณฑลายลักษณ อกั ษรฉบับ ดยี วกนั 3 ชน สนธิสญั ญา (Treaties) หรอกฎหมายทตยิ ภมิ (Secondary Legislation) ด ก บทบัญญัติลายลักษณอักษรที กิดมาจากสถาบนั ทางการ มองสหภาพย รป ซงบทบญั ญัตลิ ายลักษณอักษรบางฉบับมีบางขอความสะทอนน ยบายสาคญั ละ หมมมอง ทางการกฬี าทีสำคญั ของสหภาพย รป4 ชน ระ บยี บ (Regulations) ขอบังคบั (Directives) ละคำตดั สิน (Decisions) ของสหภาพย รป ปนตน หตนี องกฎหมายกีฬาสหภาพย รปจงมพี นทีศกษา นมติ ขิ องกฎหมายสหภาพย รป ละกฎหมายของประ ทศสมาชิกทีมีการ สรางพนทีศกษา นลกั ษณะอัน ปน ขนงวิชา ฉพาะ หมีประ ยชน นการศกษาอยางมปี ระสิทธิภาพ มีความ ชอม ยงกบั ประ ดนสิทธิ สรีภาพของสหภาพย รป พรอมกบั มลี กั ษณะ ฉพาะของการศกษา รวมทังการมีหลักการพนฐานที ชอมตอกบั การศกษากฎหมาย ขนง อน ทมี บี ริบทสอดคลองกับการการ ขงขันกีฬาตอง ปนธรรมหรอ Fair Play บทความวิชาการนี ปนการศกษาภาพรวมของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป ดยศกษาววิ ฒั นาการ ลกั ษณะ ทมี า ละขอบ ขต ของการบังคับ ชของกฎหมายดังกลาว ควบค ปกบั การศกษาการ ชอมสัมพันธของกฎ กณฑอน ทีมีมาอย ลว นสหภาพย รป ลว สถาบนั ทางการ มอง ละสถาบันตลาการของสหภาพย รป ดนำมาอางองิ น อกสารสำคัญหรอหยิบยกขนมาปรบั ช นคดตี าง ซง สดง ถงมติ ิของกฎหมายกฬี าสหภาพย รป นมิตทิ ี ตกตางกันออก ป ดย ฉพาะอยางยิงมติ ิดานสงั คม (Society) ศรษฐกิจ (Economic) ละ บรณาภาพ (Integrity)5 อนั มีอทิ ธพิ ลสงผล ห กดิ การ ขงขันกีฬามีธรรมาภบิ าลหรอดำ นนิ ปอยางบริสทธยิ ติธรรมกบั ผมสี วน ดสวน สีย ทกฝาย ผานการนำ สนอมมมองกฎหมายกีฬาสหภาพย รปรวบรวม อาหลากหลายสาขาวิชาทางกฎหมาย ฉพาะ วรวมกับกฎหมาย สหภาพย รป บางครังกฎหมายกฬี าสหภาพย รปอาจ กิดจากการศกษาขามสาขาวชิ าทางกฎหมาย ทายทีสดบทความวิชาการนีนำ สนอ การดำ นินมาอยางตอ นองมา ละบทบาทของกฎหมายกีฬาสหภาพย รปที ม พียงสะทอน ห หนความ ปลยี น ปลง ละพัฒนาการจาก ชวง วลา นอดีต ปจนถง นว นมของกฎหมายกฬี าสหภาพย รป นชวง วลาปจจบนั หาก ตยังสะทอนคณคา ละประ ยชน นการดำรงอย ของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป 2.กฎหม ยสหภ พย รป ละก รกฬ ย รป กีฬาย รป (European Sports) ด ก กิจกรรมทีถกจัดขนมาละ ลน นประ ทศสมาชิกสหภาพย รปหรอ นภมิภาคย รป (Europe) สำหรับ ห พลิด พลนิ กผ ขามารวมกิจกรรม สริมสรางความ ขง รงทางรางกาย ละความ บกิ บานจิต จ รวม ปถงกิจกรรมที สง สริม ห กิดความสามัคคี นหมคณะ กิจกรรมดังกลาวตองดำ นินการละ ลนอยางมีระ บียบ บบ ผน อยภาย ตกฎ กณฑกติกาที กำหนดกรอบการละ ลน น ตละชนิดกจิ กรรมการ ขงขัน ห ปน ป น นวทาง ดยี วกนั นทัวทงั ภมิภาค กลาวคอมีมาตรฐานยดถอสงิ ทถี อ 2 Jack Anderson, Richand Parrish & Borja Garcia, Research Handbook on EU Sports Law and Policy (Cheltenham: Edward Elgar Publishing, 2018), 6- 23. 3 Marios Papaloukas, Policy, European Sports Law and Lex Sportiva (Tripoli: University of Peloponnese, 2008), 1-14. 4 European Olympic Committees, Guide to EU Sport Policy (Brussels: European Olympic Committees, 2008), 1-33. 5 European Parliament, EU sports policy Going faster, aiming higher, reaching further (Brussels: European Parliament, 2019), 1-12. 238

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม กันทวั ป นหมผ ขามารวมกจิ กรรม น ตละชนิดกจิ กรรมนนั นทำนองที หมอนกันหรอ ปน ป น นวทาง ดยี วกันทัวทังภมภิ าค การจดั กิจกรรมการ ขงขนั กีฬา (Sports Competition) กถอ ปนกิจกรรมที ชทน ละ รงงาน พอผลิตสินคาทางการกีฬาหรอจัด หมีบริการ อน สนับสนน ห กิดกิจกรรมการ ขงขันกีฬา (หรอทำ หการ ขงขันกีฬาดำ นิน ป ด) ผานการประกอบธรกจิ ขนาด หญของภาคธรกิจ ละอตสาหกรรมการกฬี า (Sports Industries and Businesses) ทีตอง ช รงงาน ละ งนิ ลงทนจำนวนมหาศาล หตนจี งทำ หกีฬาย รป ดกลาย ปนหนง นอตสาหกรรมทภี าคธรกิจอตสาหกรรมกฬี า ช ปนกล ก นการขับ คลอน ศรษฐกิจ นขณะ ดียวกันกีฬาย รปกถก ช ปน ครองมอ ห กดิ การรวมกลมสรางความสามคั ครี วม จ ปนหนง ดียวกันภาย นทีมกฬี าจากประ ทศ ดยี วกันหรอระหวางประ ทศ (ผาน การจัดการ ขงขันกีฬาอยาง ปนมีระบบ ระ บียบ ละ บบ ผนภาย ตกฎ กณฑมาตรฐาน ดยี วกนั )6 อนง ดยทีการจัดการ ขงขันกีฬาอาชีพ นภมิภาคย รป (European Professional Sports) มีการพัฒนา น นอหา ละ วตั ถประสงคจากอดตี มาจนถงปจจบนั จนครอบคลมทงั มติ ิดานการ ขงขันกีฬา ละธรกจิ กีฬา หมีทังประ ยชน น ชิงกฬี ากบั ประ ยชน น ชิง ศรษฐกิจควบคกัน ป พอสนองความตองการทังทางการกีฬา ละ สวงหากำ ร ทำ หมีองคกรกำกับกีฬา นภมิภาคย รป (European Sports Governing Bodies หรอ European SGBs)7 ตาม ตละชนิดกีฬาอาชีพ ตองภาระทีตองควบคมการ ขงขันกีฬา อาชพี ทอี งคกรกฬี าของตน ดจัดขนตามวงรอบ ละการรวมตัวของส มสรกีฬาอาชพี ทีอยภาย ตกำกบั ของตน องคกรกำกับกีฬา นภมภิ าค ย รปรวมตวั กนั มีบทบาทสำคัญ นการควบคมกำกับด ลมาตรฐานการ ขงขนั กฬี าตาม ตละชนิดกีฬา ละการดำ นินกิจกรรมการ ขงขัน กีฬาอาชีพถกกำกับ ดอยางมีระ บียบ บบ ผน หตนี ององคกรกำกับกีฬาอาชีพ นย รปจงอาจออกกฎ กณฑมากำหนดมาตรฐาน (Standards) พอสง สริมคณภาพการ ขงขนั กฬี า ละการประกอบอาชีพนักกีฬา หพรอมกับการ ขงขันกฬี าอาชีพทีองคกรกฬี าของตน ดจัดขนหรอการ ขงขันกีฬาอาชีพทอี งคกรกฬี าของตนกำกบั ด ล 2.1 วิวัฒนาการ ลักษณะ ละทมี าของกฎหมายกฬี าสหภาพย รป กอนทีจะมกี ารกอตงั สหภาพย รป (หรอประชาคมย รป ดมิ ) นักกฎหมาย ม ดทำการ ยกศกษาหรอ ตงตำรากฎหมายกีฬา สหภาพย รป หออกมาอยาง ปน อก ทศ ฉก ชน ดยี วกบั ปจจบนั มี ตนกั วิชาการ ตงตำราหรอทบทวน อกสารทางวชิ าการดานกฎหมาย กียวของกับการกีฬา อา ว นรป บบที ม ปนหมวดหมกฎหมายกีฬา ดย ฉพาะอยาง ชนปจจบัน คง ปน พียงวามกี ารศกษากฎหมาย น ชงิ ทกี ำหนดความสมั พนั ธระหวางสถาบันทางการ มองสหภาพย รปกับผมสี วน ดสวน สยี น วดวงกีฬา นฐานะทีสถาบันทางการ มอง สหภาพย รปกำหนดรัฐประศาสน ยบาย ละการบริหาร กียวกบั การกฬี า นภมิภาคย รป รวมทังมี พยี งการศกษากฎหมายสหภาพย รป น ชิงทีกำหนดความสมั พนั ธระหวางนักกีฬากับองคกรกำกบั กีฬา นฐานะที ทา ทยี มกับภาย ตความผกพนั ตามนิติกรรมสัญญาทีทำ ว ตอกัน ลวพิจารณาวานิติกรรมสัญญาดังกลาวมีถอยคำหรอขอความที ปน ป น ชิงขัดหรอ ยงกับลายลักษณอักษรของกฎหมาย สหภาพย รป นขณะนันหรอ ม กลาวอีกนยั กฎหมายสหภาพย รปทังที ปนกฎหมายปฐมภมิ ( ชน สนธิสัญญา) ละกฎหมายทติยภมิ ( ชน ระ บียบ ขอบังคับ ละคำตัดสิน) ก ม ดบัญญตั ิหรอวางหลัก กณฑ อา ว น รองของกีฬาหรอการกฬี า (Sports and Sporting) อา ว ปนลายลักษณอักษรอยางชดั จน ซงสถานการณ ชนวานที ำ ห มมี ครทราบ ดอยาง ทจรงิ วาอดมคตขิ องกฎหมายกีฬาสหภาพ ย รปหรอนิติปรัชญาของกฎหมายกฬี าสหภาพย รปจะ ปนอยาง ร อกี ทังยงั มมี ครทราบ ดวาสหภาพย รปจะมีนติ ิน ยบาย นทำนองที หมาะสมกับการดำ นินกจิ การกีฬาหรอการกำกับกีฬาของภมิภาคย รป นฐานะทีสหภาพย รป ปนองคการ หนอรัฐของสหภาพย รป (Supranational Union) จะ ปนอยาง ร8 จนกระทังป 2007 สหภาพย รป ดมีการจัดทำ อกสารสำคัญ 2 ฉบับ ด ก อกสารสมดปกขาว White Paper on Sport 2007 ละ อกสาร ผนปฏิบัติการ Pierre de Coubertin Action Plan 20079 6 Stephen Weatherill, Principles and Practice in EU Sports Law (Oxford: Oxford University Press, 2017), 1-373. 7 Serhat Yilmaz, A EU : - .I Journal of Sport Policy and Politics, 2 10 (2018): 353-369. 8 Richard Parrish, Borja García García, Samuli Miettinen & Robert Siekmann, The Lisbon Treaty and EU sports policy (Brussels: European Parliament, 2010), 1-80. 9 Rasmus K. Storm, D: E D - .S & Society, 6 12 (2011): 737-753. 239

การประชมวิชาการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนิติศาสตร ทย อกสารสมดปกขาว White Paper on Sport 2007 ด ก อกสารทีถกตีพิมพ ผย พร นวันที 11 กรกฎาคม 2007 ภาย ต ขอ สนอ นะของคณะกรรมาธิการย รป (European Commission) ดยมีวัตถประสงค พอรายงานนำ สนอความ ปนจริง กียวกับการ กีฬาย รป (European Sports) นมิติ ศรษฐกิจ สังคม ละบรณาภาพ ตลอดจนถงนำ สนอประ ดนทางการกีฬาอน (sport-related issues) ละประมวลขอพงปฏบิ ัติทางการกีฬา (comprehensive manner) หสาธารณชน ดรบั ทราบ10 ประ ดนปญหาทางการกีฬาที ถกหยิบยกขนนำ สนอ น อกสารฉบับนีมีหลายประ ดนดวยกัน อาทิ บทบาทของสังคมตอกีฬา (societal role of sport) มิติดาน ศรษฐกิจ (economic dimension) ละการจัดองคกรกีฬา นภมภิ าคย รป (sports organization in Europe) รวมทังพิจารณา นอหา สาระสำคญั ของกฎหมายสหภาพย รป ( นขณะนัน) ละปญหาทางกฎหมาย น วดวงกีฬาที กดิ ขน ( นขณะนัน) พรอมกบั นำ สนอมมมอง กับความพยายามทีสหภาพย รปจะ ขามามสี วน ก ขขอบกพรอง ละปญหาทางกฎหมายที กิดขน น วดวงกีฬาอนั สงผลกระทบตอสิทธิ สรีภาพของนักกีฬา (นกั กีฬาสมคั ร ลน ละนักกีฬาอาชีพ) ดย ฉพาะการสรางความตระหนักถงสทิ ธิ สรีภาพของนักกีฬาอาชีพ พรอม หยิบยกสภาพปญหา นถอยคำ นอความของกฎหมายสหภาพย รป ความ มชัด จนของ นวปฏิบัติ นวงการกีฬาย รปตอสทิ ธิ สรภี าพของ นักกีฬา ละรายละ อียดตาง ที กียวของ ดย ฉพาะอยางยิงความจำ ปนของการบัญญัติกฎหมายสหภาพย รปอันมี นอหากำหนดวา บทบาท ละหนาทขี องสหภาพย รปตอการสง สริมสนบั สนนกิจการกีฬา ละสทิ ธิ สรภี าพของนักกีฬา จะตองประกอบดวยบทบาท ละ หนาทีดาน ดบาง รวมทงั นสวนของความจำ ปนทีจะตอง รงสรางขอผกพันทางกฎหมายสหภาพย รป นลกั ษณะทคี รอบคลมตอนักกฬี า ที ขามารวมกิจกรรม ขงขันกีฬา นประ ทศสมาชกิ ละองคกรกำกบั กีฬาระดบั ภมภิ าคย รป ซงองคกรกำกับกฬี าระดบั ภมิภาคย รปพง ตองมบี ทบาท ละหนาทีอยาง รบาง หรอ นกรณีมปี ญหาทางกฎหมาย น วดวงกีฬา กิดขน สถาบนั ตลาการของสหภาพย รป สามารถ ขามามอี ำนาจพิจารณาวินจิ ฉยั คดีพิพาท รวมทงั ขามามบี ทบาทตคี วามตามความมงหมายของกฎหมายสหภาพย รปอยาง รบาง นสวนของ อกสาร ผนปฏบิ ตั กิ าร Pierre de Coubertin Action Plan 2007 ด ก ผนปฏบิ ัตขิ องคณะกรรมาธิการย รป ที สดง ห หนถงภารกิจทีจะดา นนิ การ หสอดรบั กับหลักการ น อกสารสมดปกขาว White Paper on Sport 2007 ดยมีสาระสาคัญ ประกอบดวย นวทาง นการปฏิบัติงาน ละ ปนกรอบ นการปฏบิ ัติงานดานการกีฬาย รป รวมถงรายละ อียดของกจิ กรรมทีควรจัดทำ ละตัวบงชีความสา รจของการดา นนิ งานตามกิจกรรม ละกาหนดวาสถาบนั ทางการ มองหรอองคกรกำกับกีฬาระดับภมิภาคย รป จะตองทาอะ ร ห ดบาง11 ผนปฏิบัติการ นทำนองนี ปรียบ สมอน ครองยนยนั วาสหภาพย รป ลง หนความสำคัญของการกีฬา ละ ประกนั วาสหภาพย รปจะตองทำตาม ปาหมายของหลักการ น อกสารสมดปกขาว White Paper on Sport 2007 ห ด ดยมี ผนงาน รองรับทีชัด จน ละ ปนรปธรรม ถาหาก ผนปฏิบัตกิ ารดา นินการ ดสา รจกจะสงผลตอความสา รจของ ปาหมายทีกาหนด อา ว น อกสารสมดปกขาว White Paper on Sport 2007 อีกดวย ภายหลังจากทีคณะกรรมาธกิ ารย รป ดออก อกสารทังสองฉบับนี ปนระยะ วลา 2 ป สหภาพย รป องก ดบรรจหลักการ กียวกับการกีฬาย รป อา ว นสนธสิ ัญญาลิสบอน (Treaty of Lisbon) หรอ รียกอีกชอหนงวาสนธิสญั ญาวาดวยการดำ นินงานของ สหภาพย รป (Treaty on the Functioning of the European Union) ดยบรรจหลกั กณฑการดำ นินงานดานกฬี าย รป อา ว นมาตรา 6 (e) ของสนธสิ ญั ญาลสิ บอน ดยวางหลกั กณฑ อา ววาสหภาพย รปพงจะปฏิบตั ิการสง สรมิ สนับสนน ละประสานการดำ นนิ กิจกรรม ทางการกีฬาของประ ทศสมาชกิ 12 อีกทงั สนธิสญั ญาลสิ บอนมาตรา 165 (1) ละ (2)13 กยงั ดวางหลัก กณฑสนบั สนนหลักการ นมาตรา 6 (e) อา ว ดยมาตรา 165 (1) ของสนธิสัญญาลิสบอนวางหลัก กณฑ อา ววาสหภาพย รปพงสรางการสง สริมการสนับสนนการกีฬา ย รป นขณะ ดียวกันสหภาพย รป องพงพิจารณาพง คารพตอธรรมชาติ ฉพาะของกีฬา (specific nature of sport) อันอยบนพนฐาน 10 Commission of the European Communities, White Paper on Sport (Brussels: Commission of the European Communities, 2007), 1-21. 11 Commission of the European Communities, Commission Staff Working Document - Action Plan \"Pierre de Coubertin\" - Accompanying document to the White Paper on Sport (Brussels: Commission of the European Communities, 2007), 1-7. 12 Arnout Geeraert, The EU Sports Policy Route. In: The EU in International Sports Governance. The European Union in International Affairs Series (London: Palgrave Macmillan, 2016), 108-136. 13 Arnout Geeraert, N EU G MP S :E T L .J C E Research, 3 10 (2014): 302-321. 240

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม การดำ นินกจิ กรรมกฬี าตามความสมัคร จ (voluntary activity) ละการทำหนาทีของกีฬา กยี ว นองกบั การศกษา ละสังคม (social and educational function) นสวนมาตรา 165 (2) ของสนธิสัญญาลิสบอนวางหลัก กณฑ อา ววาการพัฒนามติ ิกีฬาย รปนัน ม พียงจะทำ ดยการ สนบั สนนความ ปนธรรม (Fairness) ละการ ปดกวาง (Openness) นการ ขงขนั กีฬา ละความรวมมอทางการกฬี าระหวางทกภาคสวน ทรี ับผดิ ชอบกฬี า ตละชนิดกฬี า ลว หาก ตจะทำ ดยผานการปกปองบรณาภาพทางกายภาพ ละความ ปนธรรม (Physical and Moral Integrity) ของนกั กีฬาชาย ละนักกฬี าหญงิ รวม ปถงนักกฬี ารน ยาว ซงสนธิสญั ญาลสิ บอน ปนขอตกลงรวมกันระหวางประ ทศสมาชกิ นการดำ นินการของสหภาพย รป ปนกฎหมาย มบท กำหนดสาระสำคัญดานพนฐาน กยี วกบั กีฬา ละการกีฬา อา ว บทบัญญัติ ดของสหภาพย รป มวาจะ ปนระ บยี บ ขอบังคับ ละคำ ตัดสินของสหภาพย รป ขัดหรอ ยงตอหลักการ ละสาระสำคัญของสนธิสัญญาลิสบอน บทบัญญัตินัน ปนอัน ชบังคับมิ ด น ขณะ ดียวกันองคกรกำกับกีฬา ละสถาบันทางการ มองของสหภาพย รปกตองพง คารพหลักการดานกีฬาทีถกบัญญัติ อา ว น สนธสิ ัญญาลิสบอน อนง ทีมาของกฎหมายกีฬาสหภาพย รปยงั อาจมาจากกฎหมายสาขาอน อนั ถกบรรจหลกั การ ละสาระสำคญั ของกฎหมาย สาขานัน อา ว นกฎหมายปฐมภมิ ละกฎหมายทติยภมิของสหภาพย รป ลวกฎหมายสาขาตาง หลานีลวนมีความสัมพันธกับการ คมครองสทิ ธิ สรภี าพของผมีสวน ดสวน สยี น วดวงกฬี า ละการปรบั ช ห ขากบั ขอ ทจจริง นคดีความกีฬา ดยบางสวนของกฎหมาย สาขา หลานี ดถกหยิบยกนำ ป ชอม ยงหรอบรณาการ นการ สวงหาทางออก นปญหาทางกฎหมายกีฬา ละขอพิพาท นวงการกฬี า ย รป ซงกฎหมายสาขาตาง หลานี (different branches of law) อาจถกนำมาขยายความกำหนดรายละ อียดซง ปนกฎ กณฑสำคญั พมิ ติมสนธิสญั ญาของสหภาพย รป นบางมาตรา ทบี ัญญัติหลกั การ วอยางกวาง น รอง ด รองหนง หมีความกระจาง จง ชัด จน ละสมบรณ กียวกบั การนำ อามาปรับ ชกับขอ ทจจริง นกฬี าหรอการกฬี า ดดียิงขน ดย มจำ ปนตองมีการบัญญัติ อา ว นตวั บท สนธิสญั ญาของสหภาพย รป พมิ ตมิ หมีความยาวมาก กนิ ป นขณะ ดียวกนั ดมีความพยายาม นการหาความ ชอม ยงระหวางการกีฬา กับประ ดนทางกฎหมายสหภาพย รปจากหลากหลายสาขา ดยปราศจากกำ พงทางวชิ าการของกฎหมายสหภาพย รปสาขาตางกนั มา ขวางกนั อัน ปนผลสบ นองมาจากนักกฎหมายกีฬา (EU Sports Lawyers) ลง หนวาบางปญหาที กดิ ขน นธรกจิ ละอตสาหกรรมกีฬา นันมคี วามสลบั ซับซอนหรอมหี ลากหลายประ ดน กิน ปกวาทีจะอาศัยกฎหมายสหภาพย รป ฉพาะสาขา ดสาขาหนงมา ก ข ดสำ รจ จงจำ ปนตอง ชความรจากกฎหมายสหภาพย รป นสาขาตาง มารวมกัน ก ขปญหา ซงทำ ห กดิ ปนสาขาวชิ า หม กิดขน อยาง รกตามสถาบนั ทางการ มองสหภาพย รปก ชกฎหมายทปี ราศจากสภาพบงั คบั (Soft Law) พอ ปน นวทาง หประ ทศ สมาชิกปฏบิ ตั ติ าม ควบค ปกับการปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายทีมสี ภาพบังคบั (Hard Law) พอนำมาสราง นวทางหรอสรางความ ขา จรวมกัน นการปฏิบัติทางการกีฬาของประ ทศสมาชิกสำหรับนำ ปส ปาหมายทางการกีฬาอยาง ดยี วกันนันกคอ การสง สรมิ ห กิดการ ขงขัน อยาง ปนธรรม (Fair Play) ภาย นภมิภาคย รป อาทิ สหภาพย รป ดจัดทำ อกสารสมดปกขาว White Paper on Sport 2007 ละ อกสาร ผนปฏิบัติการ Pierre de Coubertin Action Plan 2007 ที ปน นวปฏิบัติที มมีสภาพบงั คับหรอมีลักษณะที ปน Soft Law ดยสหภาพย รป ละสถาบันทางการ มองของสหภาพย รปพยายามสง สริม หประ ทศสมาชกิ ดำ นนิ การปฏิบตั ติ าม Soft Law ตามทีถก ระบ ว ปน นวปฏิบัติ น อกสารทังสองฉบับ ซงสอดคลอง ละยดหยนตามประ ดนขอ ทจจริง น วดวงธรกิจกีฬาหรอขอพพิ าท น อตสาหกรรมกฬี า นยคสมยั นขณะ ดยี วกันสหภาพย รป องก ดจัดทำ อกสารอน กียวกบั นวทาง นการนำกฎหมายสหภาพย รปมา ปฏิบัติตามความผกพันทางกฎหมายหรอพันธกรณที ี ดตกลงรวมมอกัน นบริบทของกีฬาหรอการกีฬา ภาย ตการสนบั สนน หมกี าร ดำ นินการทางกีฬาหรอการกีฬาระหวางประ ทศสมาชิก ห ปน ป น นวทาง ดียวกัน ภาย ตหลักการบรณาการทางกฎหมาย (Legal Integration) ละหลกั การประสานกลมกลนทางกฎหมาย (Legal Harmonisation) นระดบั ภมภิ าคย รป ชน อกสารสอสารรายละ อียด ทางกีฬา Communication on sport - Developing the European Dimension in Sport 2011 อกสาร สดงรายละ อียด ผนปฏิบัติ ดานกีฬา Council Resolution on an EU Work Plans for Sport (2014-2017) ละ อกสาร สดงรายละ อียด ผนปฏิบัติดานกีฬา Council Resolution on an EU Work Plans for Sport (2017-2020) ปนตน 241

การประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย นอกจากนี สถาบันตลาการสหภาพย รปยัง ดนำ อากฎหมายสหภาพย รปมาปรบั ชกบั ขอ ทจจรงิ นการตดั สนิ ขอพิพาททาง กีฬาที คย กดิ ขน14 สถาบันตลาการสหภาพย รป ดพยายามปรบั ชกฎหมายสหภาพย รปที ปนลายลกั ษณอักษร ห ขากับขอ ทจจริง จากขอพิพาทที กิดขน ดย มอสถาบันตลาการย รป ดทำคำพิพากษาคดี กียวกับกีฬาหรอการกีฬา ลว สถาบันนิติบัญญตั ิ สถาบนั บริหาร ละสถาบนั ตลาการของสหภาพย รป องกตองยอมรบั ผกพันปฏบิ ัติตาม นวคำพพิ ากษาบรรทัดฐาน ตลอดจนถงหากคนพบวามี ขอ ทจจริงอยาง ดยี วกนั กยอมตองหยิบยก นวคำพิพากษาบรรทดั ฐาน (Precedent) ที คยตดั สนิ อา ว ควบค ปกับการหยบิ ยกกฎหมาย สหภาพย รปที ปนลายลักษณอักษร (Sources of Written EU Law) มาอางอิง ปน นวทางปฏิบัติสำหรับ ชกำหนด นวทาง นการ ปกปองคมครองสทิ ธิ สรภี าพของนกั กฬี าหรอกำหนด นวปฏบิ ตั ิ น รองหนง รอง ด กยี วกบั การสรางธรรมาภิบาล น วดวงกีฬาย รป ซง สถาบันทางการ มองสหภาพย รป ละองคกรกำกับกีฬาย รปตองยอมรบั ละอางองิ ทงั นวคำพิพากษาที คยตดั สนิ อา ว ลว ละยอมรบั กฎหมายสหภาพย รปทีบัญญัติ อา ว ปนลายลักษณอักษร ดย นน ปทีการตีความตามลายลักษณอักษร (Literally) ยดถอขอความ กียวกับกีฬาหรอการกีฬาตามทีปรากฏ อา ว นกฎหมายปฐมภมิ ซงกลาวถงกฎหมายกำหนดระ บียบ บบ ผนความสัมพันธระหวาง สถาบันทางการ มองสหภาพย รป องคกรกำกบั กีฬาย รป ละผมสี วน ดสวน สยี นวงการกีฬาย รป ปนกฎหมายกำหนดขอปฏิบัติ ละ กรอบธรรมาภิบาลสนับสนนการ ขงขันอยาง ปนธรรม ซงกฎหมายของประ ทศสมาชิก (Domestic Law of Member States) จะมี ขอความทีขดั หรอถอยคำที ยงกบั กฎหมายปฐมภมิ ชนวานี ม ด กฎหมายปฐมภมิทีปรากฏอย นคำพิพากษาหรอคำวนิ ิจฉัยของศาล ยติธรรมย รปก สมอนวา ปนกฎ กณฑกำกับธรรมาภิบาลกีฬาหรอสรางความ ปนธรรมทางการกีฬาอยางกวาง ตถก อามาปรับ ชกับ ฉพาะ รอง ปนคดี ป นทางตรงกันขามสถาบันทางการ มองสหภาพย รป องอาจพิจารณาคดจี าก นอความหรอถอยคำทีปรากฏ น กฎหมายปฐมภมิอยางกวาง (Liberal Interpretation) สำหรับประยกตหรอตีความ ห ขากับสถานการณ หม นวงการกีฬา (ซง น กฎหมายปฐมภมิของสหภาพย รป มอาจกำหนดรายละ อียดที ปนลายลักษณอักษรขนมาสำหรบั ทกสถานการณ ตทวาสถาบันทาง การ มองสหภาพย รปอาจตคี วามอยางกวาง ห ขากับสถานการณที กดิ ขนมาหรอมี นว นมทีคาดวาจะ กิดขน นอนาคต) กลาว ดยสรป กฎหมายกีฬาสหภาพย รปมวี ตั ถประสงค ฉพาะ พอ หมีการ ขงขนั กีฬาหรอการดำ นินกิจกรรม กียวของกับ กฬี า ภาย ตหลกั การพนฐานของการ ขงขนั ที ปนธรรมหรอ Fair Play นองจากตามการศกษาวิวฒั นาการของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป ทำ ห ชอ ดวาการ ขงขันที ปนธรรม นวงการกฬี าจะนำ ปสการสรางธรรมาภิบาลกฬี าย รป การทบทวนทีมาของกฎหมายกีฬาสหภาพ ย รปทำ หทราบวาสถาบันทางการ มอง ละสถาบันตลาการสหภาพย รป ดพัฒนาหลักการ นบทบัญญัติดานกีฬา ละการกีฬา ลว บรรจหลกั การดังกลาว อา ว นสนธสิ ัญญาลสิ บอน ห ปน ครองมอสรางความธรรม ตลอดจนสหภาพย รปมง หมาตรา 6 (e) ละมาตรา 165 (1) ละ (2) ของสนธิสัญญาลสิ บอน ปนทียอมรับขององคกรกำกบั กีฬาย รป ละประ ทศสมาชิกสหภาพย รป ดยมีการยินยอม พรอม จ ละยดถอปฏบิ ัติตามหลักการของสนธสิ ัญญาดังกลาว ประกอบกบั สถาบนั ตลาการสหภาพย รป ดทำคำพิพากษามาประกันสิทธิ สรภี าพของนกั กีฬา ละบคคลากร น วดวงกีฬา ซงคำพพิ ากษาหลายฉบับ ดยนยันถงหลักการสำคัญวาดวยการคมครองสิทธิ สรีภาพ ของนักกีฬา ละบคลากร น วดวงกฬี า อัน ปนหลักการสำคญั ประการหนงตาม จตนามรณของกฎหมายสหภาพย รป ดยสถาบันตลา การสหภาพย รป ดยดถอ ละพจิ ารณาพิพากษาคดีทางการกฬี าหรอขอพพิ าททางกีฬาตามบทบญั ญตั ขิ องกฎหมายปฐมภมิ ละกฎหมาย ทติยภมิ นขณะ ดียวกนั ประ ทศสมาชิก ละองคกรกำกบั กีฬากตองยอมรบั นบั ถอคำพิพากษาศาลยตธิ รรมย รป 2.2 ขอบ ขตของการ ชกฎหมายกฬี าสหภาพย รป สหภาพย รปออกกฎหมายบังคับ ช น 28 ประ ทศสมาชิกของสหภาพย รปหลายฉบับ นสวนที ปนกฎหมายปฐมภมินัน ประกอบดวยสนธิสัญญากอตงั ประชาคมย รป (European Community หรอ EC) ( ดมิ ) ละสนธสิ ัญญาอน ทถี กพัฒนาขน นภายหลงั รวมทังความตกลงอน มวาจะ ปนความตกลงดานการสนับสนนชวย หลอทางการ งนิ ความตกลงดาน ศรษฐกิจ ละความตกลงทางการ คา นสวนของกฎหมายทติยภมิทีมผี ลผกพัน นทางกฎหมายประกอบดวยระ บียบ ขอบังคบั ละคำตัดสนิ ของสหภาพย รป นสวนทีวากฎหมายปฐมภมขิ องสหภาพย รปมสี ภาพบงั คบั หรอ ม มผี ลผกพัน หประ ทศสมาชิกตองผกพันหรอปฏิบัติตาม บทบัญญัติอยาง ครงครัดมากนอย พียง ร คำถาม หลานี ปนสิงสำคัญทีหยิบยกขนมาอธิบาย พอนำ ปสการรับรรับทราบวาประ ทศ 14 Geoff Pearson, S J EU F M C L :T C F T S .E Law Journal, 21 2 (2014): 220-238. 242