หนังสือ-ประมวลบทความในการประชุมวิชาการ 2563

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง หม จากคาบอก ลาของนองเจเจ (นามสมมติ) ละการพดคยกับคณ ม ละหมามา ทราบวา จ จ กิดที รงพยาบาล มสาย อ. ม สาย จ. ชียงราย มอ พ.ศ.2541 คณ ม ลาวา มอป 2541 ธอ ปคลอดลกชายที รงพยาบาล มสาย ตลกทคี ลอดมาสขภาพ ม ขง รงมี ชีวติ อย ด พยี ง 2-3 วัน ก สยี ชวี ิต นระหวางพกั ฟนคณ ม ดนอนพัก ตียงตดิ กับหญิงสาวคนหนง มอหญงิ สาว ตยี งตดิ กันคลอดลกคณ มรสกถกชะตากับ ดกหญิงจามาหนาตานารักนาชัง มอมี อกาสพดคยกันทา หทราบวาหลังคลอดหญิงสาวคนนนั จะทิง ดก ละยาย ป ทางานทีอน ธอ ละสามีจงขอรับ ดกมา ลียง ปนลก พรอมกันนันหญิงสาว ดมอบสมดบนั ทก ม ละ ดก ห วกอนทีตางฝายตาง ยก ยาย ปทางานทอี น ละ ม คยติดตอกนั อีก ลย ธอ ละสามีก ม คยทาอะ ร หลกผดิ สงั กต ละ กบสมดบันทก ม ละ ดก ว ม หลก หน ละ ม คยมี คร นครอบครัวกลาวถง รองนีอีก ลย จนกระทังเจเจ รียนชันมัธยมปลายสายวิทยาศาสตร ละ ด รียนวิชาชีววิทยา น ชัว มงทีคณครสอน กียวกับการถายทอดลักษณะทางพันธกรรม ธอ รมิ สอบถาม รองกรป ลอดของพอ ละ ม ละนนั องทีกอ ห กดิ จด พลิกผัน นชวี ิตของ ธอ มอ ธอทราบความจรงิ วาพอ ละ มที ลยี งด ธอมาตลอดนัน ม ชพอ มที ทจรงิ ธอรสก หมอนตกลง ป นหลม ดาทมี ดมิด จง ดนา รองดงั กลาว ปหารอกับคณครทปี รกษาที ว จ ด พอหา นวทาง นการ กปญหา รองสญั ชาติของ ธอ ดย รมิ จากการ นาสมดบันทก ม ละ ดก ปติดตอที รงพยาบาล พอขอหนังสอรับรองการ กิด (ท.ร.1/1) ละสบหาพอ มที ทจริงจากชอทีปรากฏ น สมดบนั ทก ม ละ ดก ลมนนั ดยมคี ณคร ละ จาหนาทีอา ภอคอยชวย หลอ ธอ รมิ ปะตดิ ปะตอ รองราวตาง จนคลาทาง ป จอบคคล ทีคาดวานาจะ ปนพอที ทจริง ตกถกญาติฝายนันกดี กนั ม หมี อกาส ดพบกนั มอ ม ดพบคนทีคาดวานาจะ ปนพอ จง ม ดตรวจดี อน อ มอ มมีผลตรวจดี อน อจง มมีพยานหลักฐานรบั รองความ ปนบิดา ละบตรทจี ะรบั รองวาเจเจมีสทิ ธิ นสญั ชาติ ทยตามบดิ า เจเจ จงตกอย นสภาวะ รราก หงา ละ รสัญชาติ 19 นองเจเจ ม ช ดกคน รก ละคนสดทายที ผชญิ กับสภาวะถกทงิ นหองทดลองทางสังคมของคลินิกกฎหมายน รศวรพบวามี ดก อีกหลายคนทีถกมารดาทอดทิงหลังคลอด พราะความ มพรอมทาง ศรษฐกิจ ละสังคม ชน นองอุน(นามสมมติ) ดกที มซง ปน หญงิ สัญชาติลาวฝาก หอยกบั นายจาง ละ ม ดกลบั มาหาลกอีก ลย20 นองอน(นามสมมต)ิ ดกที มนามาจางคน ลยี ง ลวหายตัว ป ม คยติดตอกลบั มา สดทาย มออา ภอ มองพิษณ ลก ดนิ ผชิญสบยานชมชน กาจงพบรองรอยของ มวามีสญั ชาติ ทย ต สยี ชีวิต ปหลาย ป ลว จงนา ปสการตามหาญาติที หลออย ละจบลงทีการพิสจนความสัมพันธทางสาย ลอด ดยการตรวจดี อน อ21นองนิติภูมิ(นาม สมมติ) ดกที มยก ห ปนลกบญธรรมของคนอน ดยมี พยี งสมดบนั ทก ม ละ ดก ปนหลักฐาน พยี งชิน ดยี วซงติดตวั มาตงั ต บ บาะ22 นความ ชครายยังมีความ ชคดี นองจากบคคล รราก หงากลมนี มีพยานหลักฐานทีสามารถพิสูจนไดวาเกิดในประเทศ ไทย ชน หนงั สอรบั รองการคลอด ท.ร.1/1, สติบตั ร, หนังสอรบั รองการ กดิ ท.ร.20/1 หรอมีพยานบคคลร หนการ กดิ ปนตน จงสงผล หบคคลกลมนมี ี นวทาง นการขจดั ความ รสัญชาติ ด 3 ทาง คอ หนง หากพวก คา กิดกอนวันที 26 กมภาพนั ธ พ.ศ.2535 ยอมมสี ทิ ธิ นสญั ชาติ ทย ดยการ กิด ดยหลักดิน ดนตามมาตรา 23 หงพระราชบัญญตั ิสญั ชาติ (ฉบบั ที 4) พ.ศ.2551 19 กิติวรญา รัตนมณี, สรปขอ ทจจริง ละความ หนทางกฎหมายกรณีนางสาว จ จ (นามสมมติ) บคคล รราก หงาซงกาลังศกษา นจังหวัดพิษณ ลก, อกสาร ประกอบการ หความชวย หลอทางกฎหมาย คลนิ กิ กฎหมายน รศวร พอสทิ ธิมนษยชน คณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลยั น รศวร. 2563. 20 กิติวรญา รัตนมณี, สรปขอ ทจจริงกรณนี องอน (นามสมมติ) บคคล รราก หงา, อกสารประกอบการ หความชวย หลอทางกฎหมาย คลินิกกฎหมายน รศวร พอสทิ ธิ มนษยชน คณะนติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลยั น รศวร. 2563. 21 กติ ิวรญา รตั นมณี, ความ หนทางกฎหมาย พอจดั การสิทธิอนั จา ปนของนองอน (นามสมมติ) กรณศี กษาจากพิษณ ลกศกษา พอสรางตน บบการ หความชวย หลอ ทางกฎหมาย ก ดกวยั ยาวทีถกทอดทิงจากบพการี, อกสารประกอบการสอนวิชา 230404 กฎหมายระหวางประ ทศ ผนกคดีบคคล ภาคการศกษาที 2/2561 คณะ นติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั น รศวร. 2562. 22 กิติวรญา รัตนมณี, ความ หนทางกฎหมาย พอจัดการสิทธิอันจา ปนของนองนิติภมิ (นามสมมติ) กรณีศกษาจากพิษณ ลกศกษา พอสรางตน บบการ หความ ชวย หลอทางกฎหมาย ก ดกวัย ยาวทีถกทอดทิงจากบพการี, อกสารประกอบการสอนวิชา 230404 กฎหมายระหวางประ ทศ ผนกคดีบคคล ภาคการศกษาที 2/2562 คณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัยน รศวร. 2563. 143

การประชมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ิศาสตร ทย สอง หาก กิดตัง ตวันที 26 กมภาพันธ พ.ศ.2535 ยอมมีสิทธิ นสัญชาติ ทย ดยการ กิด ดยหลักดิน ดนตามมาตรา 7ทวิ วรรคสอง หงพระราชบัญญัติสญั ชาติ พ.ศ.2508 ซง ก ข พมิ ตมิ (ฉบบั ที 4) พ.ศ.2551 ชน นองเจเจ, นองอุน และนองนิตภิ ูมิ สาม หากพสิ จน ดวาบพการที ี ทจรงิ มสี ัญชาติ ทยยอมมีสทิ ธิ นสัญชาติ ทย ดยการ กิด ดยหลกั สบสาย ลหติ ตามมาตรา 7 หงพระราชบญั ญัตสิ ัญชาติ พ.ศ.2508 ซง ก ข พิม ตมิ (ฉบับที 2) พ.ศ.2535 ละ (ฉบับที 4) พ.ศ.2551 ชน นองอน (2) บคคล รราก หงาทีมีขอ ทจจริงวา กดิ นอกราชอาณาจกั ร หรอื บคคล รราก หงาทมี ีจด กาะ กียวกบั รัฐ ทยภายหลงั การ กดิ บคคล รราก หงากลมนมี าจากตางประ ทศ ผานการ ดินทาง ขามา นประ ทศ ทยพรอมบิดามารดา ลวพลดั หลงกัน หรอ ขามา ดยกระบวนการคามนษย ซง มสามารถตามหาบพการีหรอญาตพิ ีนอง ด ลย หรอ จาตัว อง มสามารถบอกขอมล ด กยี วกับบพการี ด ทา ห มสามารถตดิ ตามหาบพการีหรอญาติพนี อง ด นองเอ (นามสมมุต)ิ หญิงสาวอายประมาณ 23-24 ป (จากการคานวณของ ธอ อง) บอก ลาทาง ทรศัพทดวย สยี งสัน ครอวา หนูอยากเจอแมมากคะ แตหนูจาไมไดวาแมชืออะไร หนูจาไมไดวามีพีนองกีคน จาไมไดวาอยูหมูบานอะไร ความทรงจาวัย ดกที ชอม ยง ธอกบั ครอบครัวขาดหาย ป ธอ ริม รียบ รยี ง รองราว หฟงวา ธอ กดิ ทีจังหวดั กาะกง ประ ทศกัมพชา นขณะที ธออาย ด 6-7 ขวบ มชี าย ทย ปขอรบั ธอมาจาก ม ละพา ธอนัง รอจาก กาะกงมาขนทีจงั หวดั ตราด ลวพา ธอนังรถตอมาทางภาค หนอ พอมาอาศยั อยกับครอบครัวของชายคนดังกลาวทีจังหวดั ชียงราย ละ ชียง หม ธอคิดวาชายคนนันจะรับ ธอมาอปการะ ปนลก ต หตการณ ม ปน ปตามทีคิด ว ธอตองทางานบาน ทบทกอยาง ละ ม ด รียนหนังสอตามทีควรจะ ปน ธอทนอย นสภาวะ ชนนัน ม หวจง ตัดสิน จออกจากบาน พอ ปอาศัยอยทีศนยรับ ลียง ดกของ อกชน น ชียง หม ธอ ด ขา รียน ละ ดรับการสารวจ ละจดั ทาทะ บียน ประวัติบคคลที มมสี ถานะทางทะ บียนกลมนัก รยี น นสถานศกษา นประ ทศ ทย มี ลขประจาตัว 13 หลกั ขนตนดวย 0 ปจจบนั ธอ ทางาน พอสงตัว อง รียนตอ นระดับอาชีวะศกษา นกรง ทพ ธอพยายาม รียน หสงทีสด พอจะมีงานทีมันคง ละมี งินมากพอทีจะ ดนิ ทางกลับ ปตามหา มทีบาน กดิ 23 จากคาบอก ลาของ ธอ ธอตก ปน หยอ นกระบวนการคามนษยทีถกพามาจากประ ทศบาน กิด นกัมพชา มอ ธอ ม สามารถบอก ลา ละสบหาความ ชอม ยงกับบพการี ดวา ปน ครมาจาก หนมี พียงคาบอก ลา ละ ธอ องก กรงกลัวทีจะ หทางคลนิ ิก กฎหมายฯ คยกับญาติของคนทีรับ ธอมาอปการะ ราจงหมดทาง ปตอ มสามารถ ดิน ปจนสดทาง พอหาราก หงาที ทจริงของ ธอ ด ธอจงถกจดั อย นกลมของ บคคล รราก หงา ละ รสัญชาติ ทียนยันวาตน อง ม ด กดิ นประ ทศ ทย บคคล นสถานการณนี มี นวทาง นการขจัดความ รสัญชาติ ดยการยนคาขอ ปลงสัญชาติ ปน ทย24หรอขอสัญชาติ ทย ตามสามี25 ตามมาตรา 9 ละ 10 หงพระราชบัญญัติสญั ชาติ พ.ศ. 2508 23 กติ ิวรญา รตั นมณี, สรปขอ ทจรงิ กรณีนอง อ (นามสมมติ) บคคล รราก หงา, อกสารประกอบการ หความชวย หลอทางกฎหมาย คลนิ ิกกฎหมายน รศวร พอสิทธิ มนษยชน คณะนติ ิศาสตร มหาวิทยาลยั น รศวร. 2560. 24 มาตรา 10 คนตางดาวซงมคี ณสมบตั ิครบถวนดงั ตอ ปนี อาจขอ ปลงสญั ชาติ ปน ทย ด (1) บรรลนิติภาวะ ลวตามกฎหมาย ทย ละกฎหมายทีบคคลนนั มีสญั ชาติ (2) มคี วามประพฤติดี (3) มีอาชีพ ปนหลกั ฐาน (4) มภี มิลา นา นราชอาณาจกั ร ทยตอ นองมาจนถงวันทียนคาขอ ปลงสัญชาติ ปน ทย ปน วลา มนอยกวาหาป (5) มคี วามรภาษา ทยตามทกี าหนด นกฎกระทรวง 25 มาตรา 9 หญิงซง ปนคนตางดาว ละ ดสมรสกบั ผมสี ญั ชาติ ทย ถาประสงคจะ ดสัญชาติ ทย หยนคาขอตอพนกั งาน จาหนาทีตาม บบ ละวธิ ีการทกี าหนด น กฎกระทรวง การอนญาตหรอ มอนญาต ห ดสญั ชาติ ทย หอย นดลพินิจของรฐั มนตรี 144

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม (3) บคคล รราก หงาที มอาจพสิ จนสถานะการ กิด ดวา กิด นหรือนอกราชอาณาจกั ร บคคล รราก หงากลมนปี รากฏ ตัว นประ ทศ ทย มสามารถติดตามตัวบพการหี รอญาติพนี อง ด นขณะ ดียวกันก มสามารถพิสจน ดวาบคคลกลมนี กิด นหรอนอก ประ ทศ ทย จงมรี ฐั ทย พียงรัฐ ดียวทมี จี ด กาะ กยี ว ขมขน ฮยู ิน (นามสมมตุ )ิ หญงิ สาวทมี ีรอยยมิ อยตลอด วลา ละมีนา จตอผอน ธอ ปนคนรปรางสมสวน ผวิ ขาว สงราว 156-157 ซนติ มตร ปน บ มสามารถพดจาสอสาร ด ตฟงภาษา ทย ขา จ ธอสามารถ ขียนอักษร วียดนาม ด ปนบางคา ธอปรากฏตัว น ประ ทศ ทยครัง รก มอ พ.ศ.2555 ทีจังหวดั มกดาหารขณะอายประมาณ 25-30 ป ต มอสอบถามตารวจตรวจคน ขา มองมกดาหารก มปรากฏขอ ทจจริงวามีขอมลการ ดินทางของ ธอวา ขา มองมาจากตางประ ทศ ธอก มสามารถบอก ดวาญาติพีนอง ปน ครอยที ด ทางจังหวัดมกดาหาร อง คยชวยประกาศ จงคนหาย ตก มมีบคคล ดมา สดงตัววา ปนญาติของ ธอ บานพัก ดก ละครอบครัว มกดาหารจงสง ธอมาอย นความด ลของสถานคมครองคน รทีพงวังทอง จงั หวัดพิษณ ลก26 ซง หมอนกบั ผรบั บริการ นสถานคมครอง คน รทีพงวังทองอีกหลายรายซง มสามารถติดตามตัวญาติ ด นองจากความบกพรองทางการสอสาร27 มจะ ดรับความรวมมอจาก สถาบันนิติวิทยาศาสตร กระทรวงยติธรรม นการทา ครงการพิสจนอัตลักษณบคคล พอตรวจสอบกับฐานขอมลคนหายของกระทรวง ยติธรรม ตกยัง มพบขอมลของ ธอ นฐานขอมลคนหาย ดวย หตที มสามารถหาพยานหลักฐานมาพิสจน ดวา ธอ กิดที หน ธอจงมีสถานะ ปน บคคล รราก หงาที มสามารถ พสิ จนสถานะการ กิด ดวา กิด นหรอนอกประ ทศ ทย ชน ดยี วกับ นองเบนซ (นามสมมุติ) ซง ม ปนหญงิ สาวอายนอยนามายก หคน อนชวยด ล ดย ม ด หขอมลการ กดิ มมหี ลกั ฐานบงชีสถานที กดิ ทีชดั จน28 พอี อด (นามสมมตุ ิ)29พยี ุพิน (นามสมมตุ )ิ 30 ละ นองจัน ทา (นามสมมุติ)31 ทกคนทีกลาวมาขางตน ถกพบตัวหรอปรากฏตัว นประ ทศ ทย ดย มทราบทีมาที ปของตน องวา กิดที ด มอ มมี พยานหลักฐานทสี ามารถพสิ จน ดวา กดิ นประ ทศ ทย ต นขณะ ดียวกันก มมีพยานหลักฐานทีสามารถพิสจน ดวา กดิ นอกประ ทศ ทย นปจจบันบคคลกลมนีมี นวทาง นการขจดั ความ รสญั ชาติ ภาย ตมาตรา 19/2 หงพระราชบญั ญัติการทะ บยี นราษฎรฯ ดยตองปฏิบัติตามวิธีการ นประกาศกระทรวงมหาด ทย รอง คณสมบัติอนของผมีสิทธิยนคารองขอมีสัญชาติ ทยตามมาตรา 19/2 วรรคสอง หงพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร พ.ศ.2534 ซง ก ข พิม ติม ดยพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร (ฉบับที 3) พ.ศ. 256232 ประกอบกับขอ 22 หงระ บียบสานักทะ บียนกลางวาดวยการจัดทาทะ บยี นประวัติสาหรับบคคลที มมีสถานะทางทะ บียน 26 กิติวรญา รัตนมณี, ปรนัยวิ คราะหจากพิษณ ลกศกษา รองนางสาวฮยิน (นามสมมติ) หงอา ภอวังทอง จังหวัดพิษณ ลก, อกสารประกอบการสอนวิชา 230404 กฎหมายระหวางประ ทศ ผนกคดบี คคล ภาคการศกษาที 2/2562 คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยน รศวร. 2563. 27 กรณศี กษาที ขามาหารอคลินิกกฎหมายน รศวร พอสิทธมิ นษยชน คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยน รศวร มอป พ.ศ.2559-2562 28 กิตวิ รญา รัตนมณี ฉตั รพร หาระบตร ละ พันธทิพย กาญจนะจิตรา สายสนทร, ปรนัยวิ คราะหจากพิษณ ลกศกษา รองนอง บนซ(นามสมมติ) หงอา ภอบางระกา จังหวัดพิษณ ลก, อกสารประกอบการสอนวิชา 230404 กฎหมายระหวางประ ทศ ผนกคดีบคคล ภาคการศกษาที 2/2562 คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยน รศวร. 2563. 29 กิติวรญา รัตนมณี, สรปขอ ทจจริงกรณีนายออด (นามสมมติ) บคคล รราก หงา หงอา ภอวังทอง จังหวัดพิษณ ลก, อกสารประกอบการสอนวิชา 230404 กฎหมายระหวางประ ทศ ผนกคดีบคคล ภาคการศกษาที 2/2561 คณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยน รศวร. 2562. 30 กิติวรญา รัตนมณี, สรปขอ ทจจรงิ ละความ หนทางกฎหมายกรณีนางยพนิ (นามสมมติ) บคคล รราก หงา หงอา ภอ มอง จังหวดั พิษณ ลก, อกสารประกอบการ หความชวย หลอทางกฎหมาย คลนิ กิ กฎหมายน รศวร พอสทิ ธมิ นษยชน คณะนติ ศิ าสตร มหาวิทยาลยั น รศวร. 2563. 31 กิติวรญา รัตนมณี, สรปขอ ทจจริง ละความ หนทางกฎหมายกรณี ด.ช.จันทา (นามสมมติ) บคคล รราก หงา หงอา ภอบางระกา จังหวัดพิษณ ลก, อกสาร ประกอบการ หความชวย หลอทางกฎหมาย คลินิกกฎหมายน รศวร พอสทิ ธมิ นษยชน คณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัยน รศวร. 2563. 32 มาตรา 19/2 มอ ดรับ จงการ กิดตามมาตรา 19 หรอมาตรา 19/1 ลว หนายทะ บียนผรับ จงดา นินการพิสจนสถานะการ กิด ละสัญชาติของ ดกตาม หลัก กณฑ ละวิธกี ารทีกาหนด นกฎกระทรวง ลวดา นินการตอ ปตามมาตรา 20 ทังนี หผพบ ดก ผรับ ดก ว ละผ จงการ กดิ หความรวมมอกับนายทะ บยี น ผรับ จง นการดา นินการพสิ จนตามทนี ายทะ บียนผรบั จงรองขอ นกรณีที มอาจพสิ จนสถานะการ กดิ ละสัญชาติ ดภาย น กาสิบวันนบั ตวนั ที ดรับ จง หนาย 145

การประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย พ.ศ.2562 ซงกาหนดคณสมบัติ พิม ติม 3 ประการ คอ หนง อาศัยอย นประ ทศ ทย มนอยกวา 10 ป นับ ต วันที จัดทาทะ บียน ประวัติหรอออก อกสาร สดงตน ตถามีหลักฐานชัด จนทีสามารถ สดงวา ดอาศัยอย นประ ทศ ทยมากอนหนานันตามระ บียบที ผอานวยการทะ บียนกลางกาหนด ก หนบั ระยะ วลา 10 ป ตงั ตวันทีอาศยั อย นประ ทศ ทยตามทีปรากฏจากหลกั ฐาน สอง มหี นังสอ รับรองความ ปนคน รราก หงาทีออก ห ดยหนวยงาน นสังกัดกระทรวงพัฒนาสังคม ละความมันคงของมนษยหรอหนวยงานอนทีมี สถานะ ชน ดียวกับสถานสง คราะห หรอออก ห ดยนายอา ภอหรอผอานวยการ ขต สาม มีพยานบคคลทีนา ชอถอ 3 คน รับรองความ ประพฤติ ละการมีถินทีอย นประ ทศ ทย ดังนัน มอมีคณสมบัติครบถวนทัง 3 ประการ ยอมมีสิทธิยนคารองขอมีสัญชาติ ทยตาม มาตรา 19/2 หงพระราชบัญญตั กิ ารทะ บียนราษฎรฯ ซง ปนกฎหมายที ชบงั คับอย นปจจบนั 5. ชวี ิตเธอจะเปนอยางไรตอไป ตองเผชิญกับอปุ สรรคระหวางทางหรือไม? ภาย ตหลักการขจัดความ รสัญชาติ ห กบคคล รราก หงา น มาตรา 19/2 หงพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร พ.ศ. 2534 ก ข พิม ติม ดยพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร (ฉบับที 3) พ.ศ.2562 ปรากฏ นวปฏิบัติภาย นของกรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทยทสี าคัญ ดงั นี 1. มีการ หอานาจกับ จาหนาที นสังกัดกระทรวงพัฒนาสังคม ละความมันคงของมนษย น ตละจังหวัด ปนผออก หนังสอ รับรองความ รราก หงา ห กบคคล รราก หงาทีอย นความด ลของจงั หวัดตน33 ทังนี พออานวยความสะดวก ห กบคคล รราก หงา สวนหนงซงอย นความด ลของหนวยงานภาย ตสังกัดของกระทรวงฯ ด ก ศนยคมครองคน รทีพง สถานคมครองคน รทีพง บานพัก ดก ละครอบครัว บานตาง ทรี บั ด ล ดกซงถกทอดทงิ อยาง รกดีพบวา มีบางหนวยงาน34ยงั ม คยออกหนงั สอรับรองความ รราก หงา ดวย หตผลทีตองรอ หผบงั คับบญั ชามนี ยบาย ซงสอดคลองกบั กอนหนานี คยมกี ารสอบถามผบังคับบญั ชาหนวยงานดังกลาว35ทราบวา ยัง ม คยออกหนงั สอดงั กลาว นองจาก ปนกฎหมาย หม ยังขาดความ ขา จ ขอศกษา นวทางจากหนวยงาน นจังหวดั กล คยี งกอน 2. มีการอธิบายลักษณะขอ ทจจริงอัน ปนสา หตของความ รราก หงา พอ หงายตอการสอบขอ ทจจริง พอออก หนังสอ รับรองความ ปนคน รราก หงา รวมถงวางหลัก นการ หอานาจกบั จาหนาที นสังกัดกระทรวงมหาด ทย คอ นายทะ บียนอา ภอหรอ นายทะ บียน ขต ปนผมอี านาจ นการออกหนังสอรบั รองดังกลาว ห กบคคล รราก หงาทอี ย นความด ลของอา ภอหรอ ขตของตน ซง ทะ บียนอา ภอหรอนายทะ บยี นทองถินจดั ทาทะ บียนประวัติ ละออก อกสาร สดงตน ห ดก ว ปนหลักฐาน วน ต ดกนนั มีอายครบหาป ลว หนายทะ บียนอา ภอ หรอนายทะ บยี นทองถินออกบัตรประจาตัว ห ทนตามระ บยี บ ละภาย นระยะ วลาทีผอานวยการทะ บยี นกลางกาหนด ผซง ดรบั การจดั ทาทะ บียนประวัติ ละ อกสาร สดงตนตามวรรคหนง ถามีหลกั ฐาน สดงวา ดอาศยั อย นราชอาณาจกั รอยางตอ นอง ปน วลา มนอยกวา สิบป ละมีคณสมบัติอนตามทีรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาด ทยกาหนด หผนันมีสิทธิยนคารองขอมีสัญชาติ ทย ด ละ มอรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาด ทย พิจารณา หนวาผยนคารองมีสถานะถกตองตาม งอน ข ละมี คณสมบัติครบถวนดังกลาว หรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาด ทยประกาศ หผนนั มีสัญชาติ ทย ทังนี ภาย นหนงรอยยีสิบวันนบั ตวนั ที ดรับคารอง ละ หถอวาผนันมีสัญชาติ ทยตงั ตวนั ทีรฐั มนตรีมีประกาศ ระยะเวลาสิบปตามวรรคสองให นับแต วันที่ จัดทาทะเบียนประวัติหรือออกเอกสารแสดงตน เวนแต จะมีหลักฐานอันชัดแจงแสดงวาไดอาศัยอยใู น ราชอาณาจกั รมากอนหนานน้ั ตามระเบียบท่ี ผูอานวยการทะเบยี นกลางกาหนด ก็ใหนับแตวันที่อาศัยอยูในราชอาณาจักรตามที่ปรากฏจากหลักฐาน ผซง ดรับสัญชาติ ทยตามวรรคสอง ถาภายหลังปรากฏหลักฐานวามีกรณี มถกตองตาม งอน ข หรอขาดคณสมบัติ หรัฐมนตรี วาการกระทรวงมหาด ทย ประกาศ พิกถอนการ หสัญชาตนิ นั ดยพลัน หนาความ นมาตรานีมา ชบังคับกับบคคลที คยอย นการอปการะของหนวยงานของรัฐหรอ หนวยงาน อกชนตามมาตรา 19/1 ตหนวยงานดังกลาว ด อนญาต หบคคลอนรับ ปอปการะ ละ บคคลทมี ิ ด จงการ กิดตามมาตรา 19 หรอมาตรา 19/1 ซง ดยนคารองตามมาตรา 19/3 หรอขอ พมิ ชอตามมาตรา 37 ต ม อาจพิสจนสถานะการ กิด ละสัญชาติ ดดวย ดยอน ลม 33 หนังสอที มท.0309/ว 17350 ลงวันที 25 สิงหาคม 2560 รองการออกหนังสอรบั รองคน รราก หงา 34 จากการสมั ภาษณ มอวันศกรที 18 กันยายน 2563 วลา 10.00-12.00 น. ภาย ตกจิ กรรมหอง รยี นสทิ ธิมนษยชน คลอนทีครังที 22 ณ อา ภอ มองพษิ ณ ลก จงั หวดั พิษณ ลก 35 จากการสมั ภาษณ มอชวง ดอนพฤษภาคม พ.ศ.2562 ภาย ตกิจกรรม ยียม ชิงกัลยาณมติ ร ณ อา ภอ มองพษิ ณ ลก จังหวดั พิษณ ลก 146

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัย ชียง หม ออกมา พอชวยอานวยความสะดวก ห กบคคล รราก หงาซง ม ดอย นความด ลของหนวยงาน นสังกดั กระทรวงพฒั นาสงั คม ละความ มันคงของมนษย หรออย นพนทีหาง กล ละ มสะดวก ดินทาง ปสานักงานพัฒนาสังคม ละความมันคงของมนษย ดมี อกาสขอออก หนงั สอรับรองมากยงิ ขน36 3. มีการกาหนดคณสมบัติรวมถง นวทางการยนคารองขอ ชสิทธิ นสัญชาติ ทยรวมถงพยานหลกั ฐานที ชประกอบการยนคา รองขอมีสัญชาติ ทย ตามประกาศกระทรวงมหาด ทย รอง คณสมบัติอนของผมีสทิ ธิยนคารองขอมีสัญชาติ ทยตามมาตรา 19/2 วรรค สอง หงพระราชบัญญัติการทะ บียนราษฎร พ.ศ.2534 ซง ก ข พิม ตมิ ดยพระราชบญั ญัตกิ ารทะ บียนราษฎร (ฉบับที 3) พ.ศ.256237 ซงพบอปสรรค นทางปฏิบัติ38 เกียวกับการตีความ ระยะเวลาอาศัยอย นประ ทศ ทย มนอยกวา 10 ป นับ ตวันทีจัดทาทะ บียน ประวัติหรอออก อกสาร สดงตน ตถามีหลักฐานชัด จนทีสามารถ สดงวา ดอาศัยอย นประ ทศ ทยมากอนหนานันตามระ บียบที ผอานวยการทะ บยี นกลางกาหนด ก หนับระยะ วลา 10 ป ตงั ตวนั ทอี าศยั อย นประ ทศ ทยตามทปี รากฏจากหลักฐาน ซึงพบวา ดก รราก หงา ชน นอง บนซ(นามสมมติ) นองนิติภมิ(นามสมมติ) นองอน(นามสมมติ) หรอผ หญ ชน พีออด(นามสมมติ) พียพิน(นาม สมมติ) ปนตน ลวนอาศัยอย นประ ทศ ทยกอนทีจะมีการจัดทาทะ บียนประวตั ิบุคคลทีไมมีสถานะทางทะเบียน โดยปรากฏหลักฐาน จากบนั ทึกการสอบขอเทจจริง(ปค.14)เพือจัดทาทะเบยี นประวตั บิ ุคคลทีไมมสี ถานะทางทะเบียน จะเขาขาย มีหลักฐานชดั จนทีสามารถ สดงวา ดอาศัยอย นประ ทศ ทยมากอนหนานันตามระ บยี บทีผอานวยการทะ บียนกลางกาหนด ก หนับระยะ วลา 10 ป ตัง ตวันที อาศยั อย นประ ทศ ทย ตามแนวทางของกรมการปกครอง หรอื ไม? ประเดนนีเองทที าใหเกิดความลาชาในการดาเนนิ กระบวนการรับคา รองของเจาหนาที เนอื งจากความเขาใจทีไมตรงกนั 4. มีการอธิบายลักษณะขอ ทจจริงที ช นการจา นกประ ภทกลมบคคล รราก หงา ปน 3 ประ ภทตามทีกลาวมา นตอนตน ตามทฤษฎจี ด กาะ กยี วของบคคล นทางระหวางประ ทศ ทังนี ปน ป พอความสะดวก นการจัดการปญหา รวมถงอธบิ ายกระบวนการ น การดา นินการทางทะ บียนราษฎรของนายทะ บียนที กียวของ พอสรางความมัน จ ละ พิมองคความร ละสรางความมัน จ ห กนาย ทะ บยี น39 นองจากการดา นินการจัดการปญหาดงั กลาวยงั ปนกฎหมายทคี อนขาง หมมาก จากทีกลาวมาขางตนจะ หน ดวามีอปสรรค นกระบวนการพัฒนาสถานะบคคลของคน รราก หงา ด ก ความ มร ละ ม ขา จกฎหมาย ปญหาการ ช ละตีความกฎหมาย หสอดคลองกับ จตนารมณของกฎหมาย ของผทีมีสวน กียวของตัง ต จาของปญหา ผ หความชวย หลอ รวมถง จาหนาทีรัฐทีมีสวน กียวของ นอกจากนี ยังพบปญหาการ ชดลพินิจชังนาหนักพยานหลักฐาน พอ ประกอบการพิจารณา40 ซงสงผล หการจัดการปญหาคน รราก หงา ปน ปอยางลาชา 6. บทสรปุ ดยสรป พบวาการจา นกปญหาความ รราก หงาของบคคล รราก หงา นประ ทศ ทย มี 3 กลม กลม รก บคคล รราก หงา ทีมีขอ ทจจริงวา กิด นราชอาณาจักร หรอ มอาจสันนิษฐานวา กดิ นอกราชอาณาจกั ร กลมสอง บคคล รราก หงาทีมีขอ ทจจริงวา กิด นอกราชอาณาจักร กลมสาม บคคล รราก หงาที มอาจพสิ จนสถานการณ กิด ดวา กิด นหรอนอกราชอาณาจักร ซ่งึ นา ปสการกาหนด นวทาง นการจัดการความ รสัญชาติ ห กบคคล รราก หงา น ตละกลม อัน ปนการขจัดวงจรความ รรัฐ รสัญชาติทีอาจ กิด นรน (generation)ตอ ป ละชวย หบคคล รราก หงามีคณภาพชีวิตทดี ีขน สามารถ ขาถงสทิ ธิตาง ด ตมศักยภาพ มจะ มอาจคาดการณ ดวา นอนาคตจะมีจานวนคน รราก หงาปรากฏตัว พิมขนอีก ทา ร นประ ทศ ทย ตอยางนอย ณ ปจจบันกปรากฏ นวทาง นการ ปองกันปญหาความ รรฐั รวมถงความ รสญั ชาตมิ ิ ห กิดซา ชนทีผานมา มจะ ช วลายาวนานกตาม กรง รม ม ดสรางขน ด นวนั ดียว 36 หนังสอที มท.0309/ว 13282 ลงวันที 24 พฤษภาคม 2562 รองการออกหนงั สอรับรองความ ปนคน รราก หงา 37 หนงั สอที มท.0309/ว 2675 ลงวันที 1 พฤษภาคม 2562 รองประกาศกระทรวงมหาด ทยออกตามความ นพระราชบญั ญตั กิ ารทะ บยี นราษฎร (ฉบบั ที 3) พ.ศ.2562 38 จากการทดลองยนคารองดังกลาว ดยนอง บนซ(นามสมมต)ิ ละนองนติ ิภมิ(นามสมมติ) มอประมาณ ดอนกรกฎาคม-สงิ หาคม 2563 39 หนงั สอที มท 0309/ว 11682 ลงวนั ที 8 พฤษภาคม 2562 รอง นวทางปฏิบัติ นการ กปญหาสถานะบคคล ละสญั ชาติกรณี ดก ละบคคล รราก หงา 40 จากการทดลองยนคารองดังกลาว ดยนอง บนซ(นามสมมติ) ละนองนติ ิภม(ิ นามสมมติ) มอประมาณ ดอนกรกฎาคม-สิงหาคม 2563 147

การประชมวิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนติ ศิ าสตร ทย ฉัน ด ประ ทศ ทยก มอาจ กปญหาความ รรฐั รสัญชาติทีสะสม รอรังมายาวนาน ดภาย น วลาอันสัน ชนกัน ดังนนั ทกฝายทังภาครฐั ละภาคประชาสังคม รวมถง จาของปญหา ตองรวมมอกนั ปลียน~ปรับ~ขยับ~ ก กนั ตอ ป บรรณานกุ รม กรมการปกครอง กระทรวงมหาด ทย วิ ชียร ชิดชนกนารถ ละคณะ.หลักการสาคัญวาดวยการมีสัญชาติและความไรสัญชาติ. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หง สหประชาชาติ สานกั งานประ ทศ ทย. สงิ หาคม 2560. กิตวิ รญา รตั นมณ.ี นวคดิ ทางกฎหมาย พอการจดั การปญหาความ รรัฐ รสญั ชาติ นอา ภอวังทอง จังหวัดพษิ ณ ลก , วารสารนติ ิศาสตร มหาวิทยาลัยนเรศวร,11 ฉ.1 (2561): 27-54. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หงสหประชาชาติ. การคุมครองสิทธิของบุคคลไรรฐั อนุสัญญาวาดวยสถานะของบคุ คลไรรัฐ ค.ศ.1954. ปล ละพิมพ ผย พร ดย สานักงานขาหลวง หญผลีภยั หงสหประชาชาติ สานักงานประ ทศ ทย. มนี าคม 2560. สานกั งานขาหลวง หญผลีภยั หงสหประชาชาต.ิ การปองกันและลดสภาวะไรรฐั อนุสญั ญาวาดวยการลดสภาวะไรรัฐ ค.ศ.1961. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หง สหประชาชาติ สานักงานประ ทศ ทย. มษายน 2560. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หงสหประชาชาติ. คมู อื การคมุ ครองบุคคลไรรัฐไรสญั ชาติ ภายใตอนุสัญญาวาดวยสถานะของบคุ คลไรรฐั ค.ศ.1954. สานกั งานขาหลวง หญผลีภยั หงสหประชาชาติ สานกั งาน จนีวา. 2014. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หงสหประชาชาติ. รายงานพเิ ศษการยตุ ภิ าวะไรรัฐไรสญั ชาติภายในเวลา 10 ป. ปล ละพมิ พ ผย พร ดย สานักงานขาหลวง หญผลี ภัย หงสหประชาชาติ สานักงานประ ทศ ทย.(มปป). สานกั งานขาหลวง หญผลีภัย หงสหประชาชาต.ิ อนสุ ญั ญาวาดวยการลดสภาวะไรรฐั ค.ศ.1961. สานกั งานขาหลวง หญผลีภยั หงสหประชาชาติ สานักงาน จนีวา. 2014. สานักงานขาหลวง หญผลภี ยั หงสหประชาชาติ. อนสุ ัญญาวาดวยสถานะของบคุ คลไรรฐั ค.ศ.1954. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หงสหประชาชาติ สานกั งาน จนี วา. 2014. สานักงานขาหลวง หญผลภี ยั หงสหประชาชาติ มริลนิ อชิรอน ละราดา กวลิ . สัญชาติและสภาวะไรรัฐไรสัญชาติ คูมือสมาชิกรฐั สภา ฉบับที 22. พมิ พครงั ที 2. สานักงานขาหลวง หญผลีภัย หงสหประชาชาติ สานกั งาน จนีวา. 2014. 148

หนังสอประมวลบทความ นการประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชียง หม ข พจ รณ กยวกบก ร ยบ ภ นฐ น ท ปนกล กข งร บบรฐ ภ นรฐธรรมนญ ทย Considerations on the dissolution of the parliament as a mechanism of the parliamentary system in the Thai Constitution จิรากิตติ สงลี Jirakit Saenglee คณะนติ ศิ าสตร มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร 2 ถนนพระจนั ทร ขวงพระบรมมหาราชวงั ขตพระนคร กรง ทพมหานคร 10200 Faculty of Law, Thammasat University, 2 Prachan Road, Phra Barom Maha Ratchawang, Phra Nakhon, Bangkok 10200 E-mail: [email protected] บทคดย บทความนีมงตอบคำถามวาบทบญั ญัติการยบสภา นรัฐธรรมนญ ทยมีวัฒนาการมาอยาง ร มหี ลัก กณฑอยาง ร ละมีผ ห คำอธิบาย วอยาง รบาง จากการศึกษาพบวาการยบสภา ปนกล กสำคญั ประการหนงึ นระบอบการปกครองระบบรัฐสภา ละประ ทศ ทย ดรบั อากล กนมี าบญั ญัติ ว นรัฐธรรมนญฉบับถาวรทกฉบับ ซงึ ดยสวน หญหลกั ละขอยก วน กียวกับหลัก กณฑของการยบสภา ปนขอความคดิ ทีรับ ขามาจากตางประ ทศ นขณะทบี างหลกั กณฑ ปนหลัก กณฑทมี ีขนึ นภายหลงั อันมีขึน พอ ปนการ ก ขปญหาที คย กดิ ขึน นประวัตศิ าสตรการ มอง ทย จนกลายมา ปนหลกั กณฑการยบสภา นระบบรฐั สภา นปจจบัน ตถึงอยาง รกตามดวย หตที การยบสภา ปนอำนาจทางการ มองอยางหนงึ ละ ขา ปสัมพันธกับพระมหากษัตริย นฐานะประมขของรฐั ซึง ปนผทรงอำนาจยบสภา นทางรป บบ จึงทำ หนักกฎหมายบางคนพยายาม หคำอธิบายหลกั กณฑการยบสภา นลักษณะของการถวายพระราชอำนาจ ห ก พระมหากษตั รยิ วาทรงยบสภาดวยพระองค อง ด ซงึ คำอธบิ าย ชนนีนอกจากจะ มสอดคลองกบั ระบอบการปกครองระบบรฐั สภา ลว ยัง ทำ ห กิดปญหา นทางหลักการตามมาดวย ค คญ: ระบบรฐั สภา, ยบสภา, พระราชอำนาจ Abstract The purpose of this article is to study the evolution, principle, and explanation of Thai Constitutional provision about the dissolution of parliament. The study found that the dissolution of parliament is an important mechanism of the parliamentary system, which has been included in every Thai Constitution. The idea of the dissolution of parliament principles and exceptions in Thailand is originally from other countries while some principles have been originated in Thailand with the aim to solve political problems in Thai history. As a result, these ideas had become one of the Thai dissolution of parliament principles. However, the dissolution of parliament has become part of the royal institution system as they are regarded as a chief of state who own authority to dissolute the parliament. Some lawyers or scholars explain that the dissolution of the Thai Parliament results from the decision of the King. This explanation is not only inconsistent with the parliamentary system, but it could also inconsistent with the principle rules of the parliamentary system. Keywords: Parliamentary system, Dissolution of Parliament, Royal Prerogative 149

การประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย 1. คว มน การยบสภา คอ การกระทำอันชอบธรรมของฝายบริหารทีทำ หสมาชิกภาพของสมาชิกสภายติลง ดยกะทันหัน พอ หผ ลอกตัง ดตัดสิน จ ลอกผทีสมควรจะมา ปนสมาชิกสภาอีกครงั ซงึ น ตละประ ทศจะกำหนดหลัก กณฑ รองการยบสภา ว ตกตางกัน ซึงตองพิจารณาจากรัฐธรรมนญของประ ทศนัน ตลอดถึงธรรม นียมปฏิบัติ นทางรัฐธรรมนญ (constitutional convention) ของ ประ ทศนัน ดวย1 การยบสภา ปนกล กสำคัญประการหนึงของระบบรฐั สภา พราะระบบรฐั สภานันมีลักษณะทีสำคัญ 3 ประการอันมีความ ตกตาง ปจากระบบประธานาธิบดี คอ (1) ระบบรฐั สภามีการ ยกประมขของรฐั กับหวั หนารัฐบาลทีมีอำนาจ นการบรหิ ารประ ทศออก จากกัน รียก ปนภาษาอังกฤษวา Dualist Executive หรอ รียก ปนภาษาฝรัง ศสวา I exécutif dualiste รัฐบาลทำหนาที นการ บริหารราชการ ผนดนิ ละทำหนาที นนามประมขของรฐั ตประมขของรฐั มหี นาที นทางพธิ ีการ ทานัน นขณะทีระบบประธานาธิบดี นนั ทังประมขของรัฐ ละหัวหนารัฐบาล ปนคน ดยี วกัน (2) รองการรบั ผิดชอบ นทางการ มองตอสภา นระบบรฐั สภาการทีรัฐบาลจะ อยบรหิ ารราชการ ผนดนิ ดนันจะตอง ดรับความ ววาง จจากสภา มอสภา ม หความ ม ววาง จ กรฐั บาล ลว รัฐบาลจะตองออกจาก ตำ หนง ป สวนระบบประธานาธบิ ดีนนั การจะอย นตำ หนงของประธานาธิบดี ม ดขึนอยกบั การ ม ววาง จของสภา สภา มสามารถลง มติ หประธานาธิบดีออกจากตำ หนง ด ละ (3) รองการยบสภา นระบบรัฐสภาประมขของรัฐสามารถ ชอำนาจ นการยบสภา ด ต ระบบประธานาธบิ ดีนนั ประธานาธบิ ดี มมีอำนาจ นการยบสภา ตอยาง ด มอ ปน ชนนี การยบสภาจงึ มคี วามสำคัญ นระบบรฐั สภา พราะการยบสภาทำ หฝายบริหารมี ครองมอ นการตอรองกับ สภา พราะถาฝายบรหิ าร มสามารถ ชการยบสภา ปน ครองมอ นการตอรองกบั สภา ด ลว ยอมทำ หฝายบริหาร กิดความออน อ ดัง จะ หน ดจาก นฝรัง ศส นชวงสาธารณรัฐที 3 ละที 4 ทฝี ายบรหิ าร มกลา ชการยบสภา2 จงึ ทำ หมีผขนานนามประ ทศฝรัง ศส นยค นันวา คนปวย หงย รป 3 ดวย หตนี การยบสภาจึง ปนกล กทีมีความสำคัญอยางยิง นระบบรัฐสภา ประกอบกับประ ทศ ทยจัดวางรป บบการ ปกครอง ห ปนระบบรฐั สภาตงั ตรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศกั ราช 2475 รอยมาจนถึงปจจบัน ละ ดบัญญัติ รองการ ยบสภา ว นบทบัญญตั ิของรัฐธรรมนญฉบบั ถาวรทกฉบับซงึ รวมถึงฉบับปจจบันดวย นบทความนจี ะ ปนการวิ คราะหถึงขอพิจารณา บางประการ กยี วกบั การยบสภา ผานพัฒนาการบทบญั ญัติการยบสภา ผทรงอำนาจ นการยบสภา ตลอดถงึ ขอพจิ ารณา พมิ ตมิ อน 2. พฒน ก รข งบทบญญตก รยบ ภ นรฐธรรมนญ รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักรสยาม4 พทธศักราช 2475 ดระบถึงบทบัญญัติ กียวกับการยบสภา ว ปนครัง รก ววา พระมหากษัตริยทรง วซึงพระราชอำนาจทจี ะยบุ สภาผแู ทนราษฎร เพือใหราษฎรเลอื กตงั สมาชิกมาใหม ในพระราชกฤษฎีกาใหยุบสภา เชนนี ตองมีกำหนดใหเลือกตังสมาชกิ ใหมภายในเกาสบิ วนั 5 ซงึ นการประชมสภาผ ทนราษฎร พอพจิ ารณารางรัฐธรรมนญมาตรานี นนั สมาชิกสภาผ ทนราษฎร ม ดมกี ารอภิปราย สดงความคิด หน น รองนีกนั อยางกวางขวาง ตอยาง ด พยี ง ตมีการอภิปราย ละ ขา จกันตรงกันวาการยบสภาตองทำ ปนพระราชกฤษฎกี า พอ หพระมหากษัตรยิ ลงพระปรมาภิ ธย จงึ กลาว ดวาการยบสภามาจาก พระมหากษตั รยิ นนั อง ดย น รองนี พระยาม นปกรณนิตธิ าดา ประธานอนกรรมการรางรัฐธรรมนญ ดกลาววา ครองมอทจี ะประหาร คณะกรรมการราษฎรคอการลงมติ ม ววาง จ นขณะที ครองมอของคณะกรรมการราษฎรคอการยบสภา ฉะนันจงึ หมกี ารถวงคมซึงกัน ละกัน ว6 1 B.S. Markesinis, The theory and practice of Dissolution of Parliament (Cambridge : Cambridge University Press, 1972), 7-8. 2 ด พ รจน ชัยนาม, คำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบ (โดยสังเขป) เลม 1 ขอความเบืองตนและหลักทัว ปของกฎหมายรัฐธรรมนูญ (กรง ทพฯ : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2495), 292. 3 กสนิ ทร วงศสรวฒั น, ความเปนมาของการปกครองในระบบรัฐสภาและระบบรัฐสภาในประเทศ ทย (กรง ทพฯ : พรพทิ ยา, 2518), 47. 4 ตอมา ปลียน ปน รฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย 5 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั รสยาม พทธศกั ราช 2475 มาตรา 35 6 รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร ครังที 37/2475, สมยั สามัญ, 26 พฤศจิกายน 2475: 480-481. 150

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม มอรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศกั ราช 2475 สินสดลง พรอมกับมีการประกาศ ชรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พทธศักราช 2489 บทบัญญัติ รองการยบสภา นวรรค รก ทบจะ มมีความ ตกตางจากรัฐธรรมนญฉบับกอนหนา คอ พระมหากษตั รยิ ทรง วซงึ พระราชอำนาจทีจะยุบสภาผูแทน เพือใหราษฎรเลือกตังสมาชกิ มาใหม ในพระราชกฤษฎีกาใหยบุ สภา ตองมี กำหนดเวลาใหเลอื กตังสมาชิกใหมภายในเกาสิบวนั 7 ต งอน ขที พมิ ขนึ มา ละถอวา ปนความ ปลก หมที กิดขึน น วลานันคอ ก ร ยบสภ ผ ทนจ ท ด พยงครง ดยว น หตก รณ ดยวกน 8 ซงึ ขอความดังกลาวนถี กบัญญัติ รอยมาจนถึงรัฐธรรมนญฉบับปจจบัน (2560) ปญหายอม กิดขึนตามมาวา การยบสภาจะทำ ด พียงครัง ดยี ว น หตการณ ดียวกนั มที มี าอยาง ร ทีมาของ รอง กิดขึน มอสภาผ ทนราษฎร ดตังคณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนญ9 คณะกรรมาธิการ ด สนอตอสภา ผ ทนราษฎร ละ ดทำการพิจารณา นการประชมครังที 25/2489 วนั ที 17 มษายน 2489 ซึงนายสวชิ ช พนั ธ ศรษฐ สมาชิกสภาผ ทน ราษฎรจังหวดั ชยี ง หม ด ปรญตั ติสนับสนนการ พมิ ขอความ การยบุ สภาผแู ทนจะทำ ดเพยี งครงั เดียวในเหตุการณเดยี วกัน ขึน ดย ยกกรณีของ ยอรมนั มา ปนขอสนบั สนน ...คือเมือครังหนึงกอนทีฮิตเลอรจะมาเผดจการนัน กมีการยุบสภาถงึ 2 ครังโดยรัฐบาลชดุ เดียวกันนันเอง คือชุดฟอน... (ตวั หนังสอ มชดั จน) มาเปนครงั แรก ดรบั เลือกตงั มาเปนรฐั บาลกหาเสียงทีจะสนบั สนนุ ตน ม ดกยุบสภา เมอื ยุบสภา ปแลวเลือกตัง สมาชิกใหมเขามา เสียงกยัง ม ดอยดู ี ผลทสี ดุ กยุบใหมเปนครงั ที 2 นีกอใหเกิดความโกรธแคนเดือดรอนในชุมนุมชนเปนอันมาก ทีนี ภายหลังจึงมีรัฐธรรมนูญ วมารของเยอรมันมาตรา 25 บอกวาการยุบสภาจะทำ ดในครังเดียว ในเรืองกรณีเดียวกันทีขัดแยง แตจะ กลับมายุบสภา 2 ครัง 3 ครงั ม ด...เราอาจจะเติมเขา ปวา ในการยบุ สภาตามทีกลาวมาในวรรคจะยุบ ดแตเพยี งครงั เดียวในเหตุการณ เดียวกนั ก มเหนเสียหายอะ ร... 10 ชติ คมพันธ สมาชิกสภาผ ทนราษฎรจังหวดั พระนคร กลบั หน ปอีกทาง ละ สนอญัตติ ห พมิ ถอยคำวาควรมีขอหามการ ยบสภากอน 1 ปนบั ตวันที ลอกตัง พราะหากมีการ ขยี นวาการยบสภาผ ทนจะทำ ด พียงครงั ดียว น หตการณ ดยี วกันลง ป จะทำ หผทีมีอำนาจรองขอ หยบสภาอาง หตคนละ หต ด ซงึ สงผล หอำนาจของรฐั บาลมมี ากขึน11 ตพระยามานวราช สวี มรบั คำ ปรญัตติ ดังกลาว พราะ หนวาการทสี มาชิกสภาจะ ม ววาง จรัฐบาลจะ หงด วน ปถงึ วลา 1 ปกชา หมอนกนั มอ ปดสภา ลวรัฐบาลทำ มดี สมาชิกสภาควรมีสิทธมิ ี สยี งทีจะ ม ววาง จรฐั บาล มอ รก ด พราะฉะนัน พอ หตาชงั นำหนัก ทากันกควร หฝายบริหารมี อกาสยบ สภา ด หมอนกัน12 ชน ดียวกับ พระวรวงศ ธอ พระองค จาวรรณ วทยากร กรรมาธิการ ที ม หนดวยกับการหามยบสภาภาย นระยะ วลา 1 ป พราะ นระยะ วลาชวงนีอาจจะมีปญหาการ มอง ชน การ มองตางประ ทศ ซึง มมี ครคาดหมาย วกอน ลอกตัง ตบัง อิญ กิด ปน ปญหาขึน นระหวาง 1 ปหลงั จากการ ลอกตัง ละกมีความคิด หนขัดกนั ระหวางรัฐบาลกับสภาผ ทน ดงั นันการกำหนด 1 ป จึง ปน หลกั กณฑที มชอบดวย หตผล13 มิ พียง ทานนั พระองค จาวรรณ วทยากรยัง สดงความคดิ หน กยี วกับการนำการยบสภาผ ทนจะทำ ด พียงครัง ดยี ว น หตการณ ดียวกนั คง ม กดิ ขึน น ทย พราะหลัก กณฑการ ตงตงั นายกรัฐมนตรีของ ยอรมนั กบั ทยตางกนั สวนอีกทานหนึงทีบอกวา ขอใหเติมวา มใหยุบดวยเหตุอันเดียวกันกับทีเคยยุบมาแลวนัน ขาพเจาเหนวากรณีทีจะ เกิดขึน ม ดตามรัฐธรรมนูญของเรา ทาน ดอางตัวอยางที ดเคยเกิดมขี ึนแลวในประเทศเยอรมนี แตนันเกิดขึน ดกเพราะวาการตัง นายกรฐั มนตร.ี ..นนั มใชประธานสภาผแู ทนราษฎรเปนผูรับสนอง ตัวนายกรัฐมนตรีเองเปนผรู บั สนอง ดังนีจึงเกดิ มีกรณที ีรัฐบาลใหมกบั สภาผแู ทนราษฎรใหมขัดกันขนึ ด แตตามรัฐธรรมนญู ของเรา...ใหประธานสภาผแู ทนราษฎรเปนผูรบั สนองพระบรมราชโองการ นีแหละ 7 รฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศกั ราช 2489 มาตรา 32 วรรคหนงึ 8 รฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พทธศกั ราช 2489 มาตรา 32 วรรคสอง 9 ซงึ ตอมากลาย ปนรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พทธศักราช 2489 10 รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร, ชดที 4 สมัยที 2 ครงั ที 25/2489, สมยั สามญั , 17 มษายน 2489: 1436, 1438. 11 รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร, ชดที 4 สมยั ที 2 ครงั ที 25/2489, สมัยสามญั , 17 มษายน 2489: 1441. 12 รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร, ชดที 4 สมยั ที 2 ครงั ที 25/2489, สมยั สามัญ, 17 มษายน 2489: 1442. 13 รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร, ชดที 4 สมัยที 2 ครังที 25/2489, สมยั สามัญ, 17 มษายน 2489: 1445-1446. 151

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย เปนหลักประกันทจี ะเหนวาคณะรฐั บาลใหมทีตังขนึ นันกตองปฏิบัติตามความประสงคของสภาผูแทนราษฎรใหม เพราะฉะนันกรณีทีจะ ยุบดวยเหตุอันเดยี วกันนันคงจะ มเกิดขนึ เปนแน 14 การ ห หตผลของพระองค จาวรรณ วทยากรวาประ ทศ ทย ละประ ทศ ยอรมนี นชวงสาธารณรฐั วมารมคี วาม ตกตางกัน ดย ฉพาะการมผี ลงนามรบั สนองที ตกตางกนั ผ ขียน หนวาการ ห หตผลของพระองค จาวรรณ วทยากรอาจจะมีขอบกพรอง พราะ ม ขา จบริบทที ทจริงของ ยอรมัน นชวงสาธารณรัฐ วมาร กลาวคอ จริงอย มรัฐธรรมนญ วมารจะ ม ดผกมัดประธานาธิบดี (Reichspräsident) ห ตงตังนายกรัฐมนตรี (Reichskanzler) ตามขอ สนอของสภาผ ทนราษฎร (Reichstag) พราะการ ตงตัง นายกรัฐมนตรี ปนดลยพินิจ ดย ทของประธานาธบิ ดี ต นความ ปนจรงิ ประธานาธบิ ดีจะ ตงตังนายกรฐั มนตรีจะตองคำนึงถึง สียง ของพรรคหรอกลมการ มอง นสภาผ ทนราษฎรสวน หญวาสนับสนนผ ด ปนนายกรฐั มนตรี นองจากนายกรัฐมนตรตี องบรหิ ารประ ทศ ปดวยความ ววาง จของสภาผ ทนราษฎร ถานายกรัฐมนตรี ม ช สยี งขางมากของสภาผ ทนราษฎร ลว สภาผ ทนราษฎรยอมมีอำนาจ ทีจะลงมติ ม ววาง จนายกรฐั มนตรี พอ หพนจากตำ หนง ด15 มอ ปน ชนนี มวาจะ ปนรฐั ธรรมนญ ทยกดี หรอรัฐธรรมนญ ยอรมันก ดี ผที ปนนายกรัฐมนตรีจะตอง ปน สียงขางมากของสภาผ ทนราษฎร หมอนกัน มวาบคคลผลงนามรับสนองพระบรมราช องการ (หรอผลงนามกำกับการ ตงตงั ) จะ ปนคนละคนกตาม ภายหลงั การพจิ ารณารางรฐั ธรรมนญ สรจสนิ ลว ทำ หขอความทวี า การยบสภาผ ทนจะทำ ด พยี งครัง ดยี ว น หตการณ ดยี วกัน ปรากฏ นรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศักราช 2489 มาตรา 32 วรรคสอง ขนึ ปนครัง รก ครนั มอมกี ารประกาศ ชรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศักราช 2492 หลกั กณฑ ละ งอน ขของการยบสภาฯ มี ความ ม ตกตาง ปจากรฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พทธศกั ราช 2489 มากนกั ซงึ นทางรป บบนนั มกี าร พมิ วรรคขนึ มาจาก ดิม 2 วรรค ปน 3 วรรคสวน นอหายังคงสาระสำคญั ว ชน ดิม ต พิม รองการ ลอกตังภาย น 90 วัน ละวัน ลอกตังนันตองกำหนดวัน ดยี วกันทัวราชอาณาจักร16 ตหลงั จากมีการทำรฐั ประหาร นวันที 29 พฤศจกิ ายน 2494 ดยคณะบริหารประ ทศชวั คราว ดมีการนำ รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศักราช 2475 กลับมาบังคับ ช ปพลางกอน พรอมกับ หสภาผ ทนราษฎรปรึกษาปรับปรง รัฐธรรมนญ 2475 พอ หมบี ทบัญญัติ หมาะสมกบั สถานการณ จนกลาย ปนรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศกั ราช 2475 ก ข พิม ติม พทธศักราช 2475 มีขอสัง กตทีนาสน จวา มอมีการนำรัฐธรรมนญ 2475 มาปรับปรง ปนรัฐธรรมนญ 2475 ก ข พิม ติม 2495 นัน น บทบัญญัติ รองการยบสภา ดนำบทบญั ญตั ขิ องรัฐธรรมนญ 2475 กลบั มาทังมาตรา ละ มปรากฏขอความ การยุบสภาฯ จะกระทำ ด เพียงครงั เดียวในเหตกุ ารณเดียวกัน ขนึ ซึงการนำบทบญั ญัตริ ัฐธรรมนญ 2475 กลับมา ช ละ มมกี าร ก ข พมิ ติมมาตรานีพอ ขา จ ดวา คณะรัฐประหารตองการจะคง วซงึ หลกั การของรัฐธรรมนญ 2475 อา ว หมากทีสด จะ ก ข พิม ติมบทบญั ญัตขิ องรัฐธรรมนญ น สวนที หนวามคี วามจำ ปนอยางยงิ ทานนั 17 ชน ดยี วกบั รัฐธรรมนญ 2511 ที มมีขอความ การยุบสภาผแู ทนจะกระทำ ดเพียงครังเดยี วในเหตุการณเดียวกัน ซึง ดิม ทีคณะกรรมาธิการรางรัฐธรรมนญ ดนำขอความนี ขามา ว ตคณะกรรมาธิการพิจารณารางรัฐธรรมนญ ดตัดออก ป หตผลทีอภิปราย กนั นคณะกรรมาธกิ ารพิจารณารางรัฐธรรมนญ มีดังนี (1) นการยบสภาอาจ มระบ หตการณ หยบสภาก ด จะมีทางทราบ ดอยาง รวา การยบสภาครงั ตอมา ดกระทำ น หตการณ ดียวกันหรอ ม (2) การมีขอจำกัด ชนนัน วก มมสี ภาพบังคับ (Sanction) อยาง ด พราะ สภาถกยบ ป ลวจะพจิ ารณาภายหลงั วายบ มถก ดอยาง ร (3) หตการณนนั มอยบสภากหมด ป ลว ตถามสี ภา หมกตองถอวา ปน หตการณ หม ตถามีกรรมาธกิ ารบางทาน หนวาควรระบ ว ดยยกตวั อยางวา สภา ม ววาง จรัฐบาล ละยบสภา ป ลว สภาที ขา มา หมกยงั คง ม ดวาง จรัฐบาลทีประกอบดวยบคคลชด ดิม นอกจากนี ลขาธิการรฐั สภากยงั ชี จง ดยยกตัวอยางวา สภา มผานราง 14 รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร, ชดที 4 สมัยที 2 ครงั ที 25/2489, สมยั สามญั , 17 มษายน 2489: 1446. 15 วร จตน ภาครี ัตน, รฐั ธรรมนูญ วมาร : รายงานการวิจัยฉบบั สมบรู ณ (กรง ทพฯ : คณะนติ ิศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2558), 31. 16 รฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พทธศักราช 2492 มาตรา 97 17 หยด สงอทัย, แนวคำถามคำตอบรฐั ธรรมนญู ทัว ปและรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ทย (พระนคร : นำ ซยี การพมิ พ, 2513), 83. 152

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม พระราชบญั ญัตทิ สี ำคัญ สภาจึงถกยบ ป ตสภาที ลอกตงั ขามา หมกยังคง มรบั รางพระราชบัญญัตินันอีก ชนนี มควร หยบสภา ต คณะกรรมาธิการกยงั หนวาควรจะตัดขอจำกัด นการยบสภาออก18 ปญหาที กดิ ขึนคอ การ มปรากฏซึงขอความ การยบสภาฯ จะกระทำ ด พียงครัง ดียว น หตการณ ดียวกัน จะมีผลอยาง ร น รองนี พ รจน ชยั นาม หนวา ม นรฐั ธรรมนญจะ มมีบทบญั ญตั ิหามการยบสภาซำ น หตการณ ดยี วกันกดี นทางปฏบิ ัตกิ ตองถอ วาทำ ม ด ทังนี ปนหลกั ประชาธปิ ตยที ขา จกนั ดอี ย นประ ทศทีมีระบอบการปกครอง ดยรฐั สภา การยบสภาซำ พอ ห ดสมาชิกสภา ทีพอ จ ขามานนั ปนการรฐั ประหารที ดียว19 ตหยด สงอทยั หนวา คณะรัฐมนตรี (นายกรฐั มนตรี - ผ ขยี น) สามารถถวายคำ นะนำ พระมหากษัตริย หทรงยบสภาผ ทนฯ ด สมอ ละ มจะ ปนการยบสภา น หตการณอัน ดียวกันกบั ที ด คยยบสภาผ ทนฯ ปครงั หนึง ลว กยงั ยบ ด20 ตถึงอยาง รกตาม คำวา การยบสภาผ ทนราษฎรจะกระทำ ด พียงครัง ดียว น หตการณ ดียวกัน ปรากฏขึน น รฐั ธรรมนญ 2517 อีกครงั ละมี รอยมาจนถงึ ปจจบัน ราจะ หน ดวา มอประ ทศ ทยมีระบอบการปกครองระบบรัฐสภา จึงจำ ปนทีจะตองบัญญัติ รองการยบสภา อา ว น รัฐธรรมนญ ซึงการยบสภา ปนขอความคิดทีกำ นิดขึน นตางประ ทศ ลวประ ทศ ทยรับ อาความคิดนี ขามา การรับ อาความคิด ดังกลาว ขามา ชนี ม ปนทีถก ถียงกันมาก หมอน รองอน ตอยาง ด ยก วน รองการยบสภาผ ทนจะกระทำ ด พียงครัง ดียว น หตการณ ดียวกันทีมีการถก ถียงกันอยางกวางขวาง ซึงขอถก ถียง ชนนีปรากฏ นชวง วลาทีมีการจัดทำรัฐธรรมนญ นชวง รก ทานัน หลังจากนันมาก มมีการถก ถียงกันอีก จึงทำ หขอความ นบทบัญญัติการยบสภามี รอยมาจนถึงปจจบัน มอ ราทราบถึง วิวัฒนาการของบทบัญญตั ิการยบสภา ลว ตอ ปจะ ปนการพิจารณาตคี วามจากบทบัญญตั ิ ดย ริมจากปญหาพนฐานทวี า คร ปนผทรง อำนาจ นการยบสภา 3. ผทรง น จ นก รยบ ภ ผ ทนร ฎร รัฐธรรมนญฉบับถาวรทกฉบับ ดบัญญัตถิ งึ กรณีของการยบสภาผ ทนราษฎร ววา พระมหากษัตรยิ ทรงอำนาจในการยุบ สภาผูแทนราษฎร... ประ ดนที กิดขึนภายหลังจากทีอานบทบัญญัตินีคอ พระมหากษัตริยทรงมีพระราชอำนาจ นการยบสภา ผ ทนราษฎร ดย ทจริงหรอ ม กลาวคอพระมหากษัตรยิ จะสามารถ ชพระบรมราชวินิจฉยั ดวยพระองค อง นการริ รมิ หมีการยบสภา ผ ทนราษฎร ดหรอ ม ดย น รองนพี บวามคี วาม หน กยี วกบั พระราชอำนาจนี ป น 2 นวทาง21 ดังตอ ปนี 1) นวทางทีหนึง พระมหากษัตริย มมีพระราชอำนาจ นการริ ริมยบสภาผ ทนราษฎร พราะอำนาจ นการยบสภาที ทจริง มาจากขอ สนอหรอคำ นะนำของนายกรฐั มนตรหี รอคณะรฐั มนตรี พระมหากษัตริยจะตองยบสภาตามขอ สนอหรอคำ นะนำ จึงอาจ กลาว ดวาการยบสภาผ ทนราษฎรของพระมหากษัตริย ปน พียง บบพิธี ทานัน ซึง พ รจน ชัยนาม ด หความ หนทีสอดคลองกับ นวทางนี ดย พ รจน หนวา การยบสภาตอง ม ชการทีประมขของรฐั จะสามารถทำ ด อง ดยลำพงั ตตอง ดรับคำ นะนำ ละความ หนชอบจากคณะรัฐมนตรี พราะคณะรัฐมนตรีตองรับผิดชอบตอสภา คณะรัฐมนตรีตองมีอำนาจควบคมสภา ม ห ลย ตลิด ป หมอนกัน22 นอกจากนี นประ ทศอังกฤษ องซึง ปนประ ทศตน บบรัฐสภาก ดปฏิบัติตาม นวทางนอี ยางสมำ สมอจนกลาย ปนธรรม นยี มปฏบิ ัติทางรัฐธรรมนญ (Constitutional Convention)23 18 หยด สงอทยั , คำอธบิ ายรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั ร ทย (พ.ศ. 2511) เรียงมาตราและคำอธิบายรฐั ธรรมนูญทวั ปโดยยอ (พระนคร : กรงสยามการพมิ พ, 2511), 545-546. 19 พ รจน ชยั นาม, คำอธบิ ายกฎหมายรฐั ธรรมนญู เปรยี บเทยี บ (โดยสังเขป) เลม 2 กฎหมายรัฐธรรมนูญของประเทศ ทย (พระนคร : รงพิมพมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร, 2495), 189-190. 20 หยด สงอทัย, คำบรรยายกฎหมายรัฐธรรมนญู , พมิ พครังที 3 (พระนคร : คณะรฐั ศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2515), 259. 21 หนงึ ฤทัย อายปาน ทวัญ, ปญหาการยบสภาผ ทนราษฎร (วทิ ยานิพนธนติ ศิ าสตรมหาบณั ฑติ มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2553), 117. 22 พ รจน ชัยนาม, คำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบ (โดยสังเขป) เลม 1 หลักทวั ปของกฎหมายรฐั ธรรมนูญ (พระนคร : รงพมิ พมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร, 2495), 310. 23 B.S. Markesinis, The theory and practice of Dissolution of Parliament (Cambridge : Cambridge University Press, 1972), 56. 153

การประชมวชิ าการนติ สิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย 2) นวทางทีสอง พระมหากษัตริยทรงมพี ระราชอำนาจ นริ ริมการยบสภาผ ทนราษฎร กลาวคอพระมหากษัตริย ปนผ นะนำ หยบสภาผ ทนราษฎรดวยพระองค อง ตอำนาจริ ริมนตี อง ช นภาวะวกิ ฤตราย รงทางรัฐธรรมนญ ละการ มอง กิดขึน ละ การยบสภา ปนทางออกของการ กปญหา ซงึ บวรศกั ดิ อวรรณ ณ มีความ หน ป น นวทางนี ละ ด ห หตผล นการสนบั สนนวา พระราชอำนาจในภาวะวกิ ฤต มมมี าตราใดในรฐั ธรรมนูญบญั ญัติพระราชอำนาจนี วโดยตรง แตเปนประเพณีการปกครอง ทีประชาชนทุกคนคาดหวัง ยอมรับ และเรียกรอง ...ดวยเหตุนี นักกฎหมายมหาชนสวนใหญจงึ เหนวา พระราชอำนาจทีรัฐธรรมนญู รองรบั อยนู ันจะตีความเหมือนพระราชอำนาจของกษัตริยยุโรปหรือชาตอิ ืน ม ด แตตองตคี วามตามประเพณีการปกครองประเทศ ทย แลวตองถือวา เพือระงับวิกฤตพระมหากษัตริย ทยอาจทรงยุบสภา ดเอง ดังทีเรียกกันวา forced dissolution แมโปรดเกลาฯ ให นายกรัฐมนตรพี นตำแหนงเพือระงับวกิ ฤตกนาจะทรงทำ ด เพราะตามรัฐธรรมนูญทรงเปนเจาของอำนาจอธิป ตยรวมกบั ประชาชน พระ ราชอำนาจยุบสภาและโปรดเกลาฯ ใหนายกรฐั มนตรพี นจากตำแหนง หรอื แตงตังนายกรฐั มนตรีกเปนพระราชอำนาจทีรฐั ธรรมนูญถวาย วประการหนงึ และทสี ำคญั ทสี ุดกคือ ประชาชนทกุ คนยอมรบั พระบรมราชวนิ ิจฉัยวา เปนสงิ ทีเหนอื ความเปนฝกเปนฝายทางการเมือง เพอื ปลดเปลอื งวิกฤตทีอาจเกดิ ขึนหรอื เกิดขึนแลว 24 จากความคิด หนของบวรศักดิขางตน พอสรป ดวา มออำนาจอธิป ตย ปนของพระมหากษัตริยรวมกับประชาชน พระมหากษัตริยจึงมีพระราชอำนาจ นการริ ริม นการยบสภา อง ด ผ ขียน หนวาการ ห หตผลสนบั สนนพระราชอำนาจ นขางตนของ บวรศักดมิ ีขอบกพรองอย นหลายประ ดน ปน ป ดวาบวรศกั ดินำอำนาจของประธานาธิบดี นสาธารณรัฐที 5 ของฝรัง ศสมา ทยี บ คียง นการอธิบาย พราะประธานาธิบดี นสาธารณรัฐที 5 นันมอี ำนาจทีจะยบสภา ด อง ตจะตองปรกึ ษานายกรฐั มนตรี หรอประธานสภา สยี กอน25 ซึงการ ปรียบ ทยี บ ชนนีถอ ดวา ปนการ ปรยี บ ทียบทผี ดิ ฝาผดิ ตัว กลาวคอ การทปี ระธานาธิบดีของฝรงั ศสมีอำนาจ ชนนนั ด พราะประธานาธิบดีมาจากการ ลอกตัง ละ ปนองคกรทางการ มอง ดยชัด จน นขณะทีประ ทศ ทยซึง ปนรัฐราชอาณาจักรมี พระมหากษัตริย ปนประมขทีมาจากการสบราชสันตติวงศยอมมีความชอบธรรม นทางอำนาจนอยกวา ประกอบกับพระมหากษัตริย จะตองวางตน ปนกลาง นทางการ มอง พน ปจากการ มองทงั ปวง จึง มอาจ ชพระบรมราชวินจิ ฉยั ตดั สินพระทัยยบสภาดวยพระองค อง ด มิ พียง ทานัน การ หพระมหากษัตริยมีพระราชอำนาจริ ริมยบสภา ด องนัน ทากับ ปนการ หพระมหากษัตริย ชพระบรมราช วนิ ิจฉัยตัดสินพระทยั นทางการ มอง ซึงมคี วาม ม ตกตาง ปจากการ หพระมหากษัตรยิ ขามาพวั พัน น รองของการ มองดวยพระองค อง ซึง สยี งตอการถกการวพิ ากษวจิ ารณวา ลอกขางหรอ ม ปนกลาง นทางการ มอง ด นนอนวา วลาทปี ระ ทศ กิดวิกฤตการณทาง สงั คมหรอการ มองขนึ พระมหากษตั รยิ นฐานะประมขของรัฐยอมตองมีบทบาทอยาง ดอยางหนึงอย ตบทบาทนันจะตอง ม ชบทบาท นลักษณะของการลง ป ชอำนาจ ดยตรงหรอ ปนผกมความ ปน ป นทางการ มอง บทบาทของพระมหากษัตรยิ อาจ ปน ป น งของการ นะนำหรอ สนอ นะ นวทาง กคณะรัฐมนตรีของพระองค นฐานะผมีประสบการณจากการ ปนประมขของรัฐ ละผานความ ปลียน ปลงทางการ มองมา สดทายจะมกี ารยบสภาหรอ มนนั กขนึ อยกับนายกรฐั มนตรีหรอคณะรฐั มนตรที ีจะ ปนผมอี ำนาจตดั สิน จ มอพระมหากษตั ริย ม ด ปนผทรงอำนาจ นการตดั สนิ จยบสภาผ ทนราษฎร ตผทรงอำนาจที ทจรงิ อยทีคณะรัฐมนตรี หรอนายกรฐั มนตรี ปญหา หญทจี ะตองพิจารณาตอ ปคอ อำนาจยบสภา ปนอำนาจประ ภท ด ซึงหาก ราวนิ ิจฉัยปญหานี ดจะทำ ห กิดความกระจาง นปญหาทีวา น ยกรฐมนตร หรอ คณ รฐมนตร ปนผมีอำนาจ นการตัดสิน จยบสภาผ ทนราษฎร ซึงอำนาจ ยบสภาผ ทนราษฎร ปนอำนาจประ ภท ดนนั มีความ หนดวยกันสองความ หน26 ดังตอ ปนี 1) ความ หนทีวาอำนาจยบสภาผ ทนราษฎร ปนการ ชอำนาจบรหิ าร มอรัฐธรรมนญกำหนดวาพระมหากษัตริย ชอำนาจ บรหิ ารผานคณะรฐั มนตรี ฉะนนั นายกรัฐมนตรีจะถวายคำ นะนำ หพระมหากษัตรยิ ทรงตราพระราชกฤษฎีกายบสภาผ ทนราษฎร ดก ตอ มอคณะรฐั มนตรีมมี ติ ชนนัน หากคณะรฐั มนตรสี วน หญ หนวา มควรยบสภาฯ ละนายกรฐั มนตรีอยฝายขางนอย นายกรฐั มนตรีก มมอี ำนาจถวายพระราชกฤษฎกี า หพระมหากษัตรยิ ยบสภาผ ทนราษฎร ด 24 บวรศักดิ อวรณ ณ, กฎหมายมหาชน เลม 2 การแบงแยกกฎหมายหาชน-เอกชน และพัฒนาการกฎหมายมหาชนในประเทศ ทย (กรง ทพฯ : บรษิ ทั ธรรมดา พรส จำกัด, 2548), 184-185. 25 รัฐธรรมนญ หงสาธารณรัฐฝรงั ศส ค.ศ. 1958 มาตรา 12 26 หยด สงอทยั , คำอธบิ ายรฐั ธรรมนญู พุทธศักราช 2475-2495 (พระนคร : ชสนิ , 2495), 616-617. 154

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม 2) ความ หนทีวาอำนาจยบสภา ม ชการ ชอำนาจบรหิ าร ต ปนการ ชอำนาจที ปนกลางของพระมหากษัตรยิ ปนอำนาจที ม ชอำนาจนติ ิบัญญัติ อำนาจบรหิ าร ละอำนาจตลาการ ต ปนอำนาจอกี ชนิดหนึงหรอ ปนอำนาจที 4 กวา ด ดย รยี กวา Pouvoir neutre คออำนาจที ปนกลาง ดยคนที ปน จาของ นวความคิดอำนาจ Pouvoir neutre ปนชาวฝรงั ศส ชอ บนจา มน คอนส ตนท (Benjamin Constant) ซึง ช นวความคิดนีอธิบายอำนาจของพระมหากษตั ริยวามีอำนาจพน ปจากอำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร ละอำนาจตลาการ ปนอำนาจทีมีขนึ พอ ก ขความขัด ยง นทางการ มอง ละ ปนอำนาจทีมอี ยทปี ระมขของรฐั การถวายคำ นะนำ นการยบสภาผ ทนราษฎร มจำ ปนตองมีมติคณะรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรี พียงผ ดียวอาจถวายคำ นะนำ ห พระมหากษตั รยิ ทรงยบสภา ด ละ มอมีนายกรัฐมนตรีลงนามรับสนองพระบรมราช องการ ลว การยบสภากมผี ลสมบรณ ผ ขียน หนวา การยบสภา ปนการ ชอำนาจของประมขของรัฐตาม นวทางทีสอง นอกจากนีหากสบสาว ปถึงประ ทศ ตน บบที ชระบบรฐั สภาคอประ ทศองั กฤษนัน กอนทีจะ กดิ ระบบรฐั สภา (Parliamentary System) ขึน พระมหากษัตริยอังกฤษยอม ชพระราชอำนาจของพระองคยบสภา ด มภายหลงั กิดระบบรัฐสภา ละมคี ณะรัฐมนตรที ีตองรบั ผิดชอบตอสภา พระมหากษัตริย น ฐานะประมขของรฐั กยัง ปนผทรงอำนาจ นการยบสภาอยดี พยี ง ต งอน ข นการ ชอำนาจของพระมหากษัตรยิ จะ ชอำนาจ ดยลำพัง พระองค อง ม ด ตจะตองมีการ สนอ รองจากผทีอย นตำ หนงหรอผทรงอำนาจ นการยบสภา นทาง นอหาขึนมา สียกอน ซึง นทีนี คอนายกรัฐมนตรี พระมหากษตั รยิ จึงสามารถ ชพระราชอำนาจ นทางรป บบยบสภา มออำนาจยบสภาผ ทนราษฎร ปนอำนาจของประมขของรัฐ ลำพัง คนายกรัฐมนตรีกสามารถถวายคำ นะนำ ห พระมหากษตั ริยยบสภาผ ทนราษฎร ด น งนีนายกรัฐมนตรีอาจจะปรกึ ษาหารอกับคณะรฐั มนตรกี อนการยบสภาผ ทนราษฎร ด ม คณะรัฐมนตรีจะ ม หนดวย การ ม หนดวยนัน ม ดมีผลผกพันหามนายกรัฐมนตรีถวายคำ นะนำพระมหากษัตริย หยบสภา ผ ทนราษฎร ตอยาง ด หากพิจารณาอกี งหนึง ถา หการยบสภาตองผานความ หนชอบของคณะรัฐมนตรี ลว การยบสภาอาจจะ ปน ป ดยากยิง นบางกรณี พราะ นประ ทศทีมีรฐั บาลประกอบดวยพรรคการ มองหลายพรรค ยอมมคี วามคดิ หนหรออดมการณที ตกตางกัน พราะ การยบสภาผ ทนราษฎรยอมสงผล หสภาผ ทนราษฎร ละคณะรฐั มนตรีสนิ สดลง ปดวย รฐั มนตรที มี าจากพรรคการ มองตาง อาจจะ กิดความวิตก ดวา หากมีการ ลอกตงั ครงั หนาก มทราบวาจะ ดรบั ลอกตังหรอ ม จะ ดคะ นน สยี งทนี าพอ จหรอ ม จะ ด ปนพรรค รวมรัฐบาลหรอ ด ปนรฐั มนตรีอีกหรอ ม ฯลฯ มอ ปน ชนนีจงึ ปน ป ดยากทีรฐั มนตรีนนั จะยนิ ยอม หมีการยบสภาผ ทนราษฎร ด ดยงาย ซึงหาก ปน ชนนี ลวการยบสภาผ ทนราษฎรจะ ปน ป ดยาก นทางปฏิบัติ (หรอ ทบ ปน ป ม ด ลย) ละทำ หฝายบริหาร ออน อ นองจาก รซึง ครองมอทที รงประสทิ ธิภาพ นการตอบ ตกบั ฝายสภา นการประชม พอยกรางรัฐธรรมนญ ดมกี ารถก ถียง หมอนกนั วา การยบสภาผ ทนราษฎรจะตอง ดรับความ หนชอบจาก คณะรัฐมนตรีหรอ ม ซงึ มที ังผ หนวาควรจะ ดรับความ หนชอบจากคณะรฐั มนตรี ละ มควร ดรับความ หนชอบจากคณะรัฐมนตรี ดย ผที หนควรวาควร ดรับความ หนชอบจากคณะรฐั มนตรีนัน หนวา การยบุ สภาจะตอง ดรบั ความเหนชอบโดยมติคณะรฐั มนตรี เพราะปจจุบนั นายกรัฐมนตรีกระทำเองตามลำพงั ซงึ ยุบสภาแต ละครัง มมีคำอธิบายทรี ับฟง ด เมือมีความขดั แยงระหวางฝายบริหาร (ตรงนีผ ขยี น หนวาควรจะ ปน ฝายนติ ิบัญญตั ิ มากกวา) กับ รัฐบาล มใชขัดแยงกับนายกรัฐมนตรีคนเดียว เหตุใดจึงใหนายกรัฐมนตรีคนเดียวยุบสภา ประเทศญีปุนจะยุบสภา ดตองให คณะรฐั มนตรีเหนชอบ 27 นขณะ ดียวกนั กมีผคดั คานวา ...มีประเดนวาจะกำหนดใหการยุบสภาตองอาศัยมติคณะรัฐมนตรีหรือ ม แตมีขอสังเกตวาประวัติศาสตรการเมือง ทย ฝายคาน มเคยลมรัฐบาลสำเรจ แตเหตุทีรัฐบาลลมกเพราะความขัดแยงในรัฐบาลเอง ในกรอบการยกราง ดระบุปญหาทีวา นายกรัฐมนตรีมีอำนาจตามกฎหมายมากแตแทจริงถูกควบคมุ ถวงดุล จากพรรครวมรฐั บาลทำใหในสภาพความเปนจริงนายกใชอำนาจ ด มเตมที ถาใหการยุบสภาทำโดยมตคิ ณะรัฐมนตรี พรรครวมรัฐบาล มเหนดวยกับนายกรัฐมนตรีกจับมือฝายคานลมรัฐบาล ด ทำให 27 รายงานการประชมคณะกรรมาธกิ ารยกรางรฐั ธรรมนญ สภาผ ทนราษฎร ครงั ที 20 วนั ที 25 มษายน พ.ศ. 2540: 47. 155

การประชมวิชาการนติ สิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย พรรครวมรฐั บาล ขคี อนายกรฐั มนตรี การใหอำนาจนายกรฐั มนตรียบุ สภา ดเอง เปรยี บเสมอื นเปนยาถายทางการเมือง ถาใหการยุบ สภาทำ ดยาก (มติ ครม.) อาจมปี ญหาทางการเมอื ง ด... 28 กลาว ดยสรป ลว พระมหากษตั รยิ ปน พยี งผทรงอำนาจ นการยบสภา นทางรป บบ ทานัน นขณะทผี ทรงอำนาจ นการ ยบสภา นทาง นอหาคอนายกรัฐมนตรี ดยผานการ สนอ หประมขของรฐั ประกาศการยบสภา ปญหาทีจะตองพจิ ารณาตอ ปคอ มอการ ยบสภาทีตองทำ ปนพระราชกฤษฎีกานันมขี อพิจารณาอยาง ร 4. วธก รยบ ภ ผ ทนร ฎร นรฐั ธรรมนญทีบญั ญัติ รองการยบสภาฯ ทกฉบบั ทผี านมา การยบสภาตองทำ ปน พระราชกฤษฎีกา มีประ ดนปญหาวา มอ ปนพระราชกฤษฎีกา ลว ตองผานการ หความ หนชอบหรอตอง ขาทปี ระชมคณะรฐั มนตรีหรอ ม ซงึ นการตอบคำถามนีตอง ขา จ ธรรมชาติของการยบสภาซึงผ ขยี น ดวิ คราะห ลว นขางตนวา การยบสภา ปนการกระทำของประมขของรัฐ ตผทีทรงอำนาจ นการ ตัดสนิ จยบสภาผ ทนราษฎรคอนายกรัฐมนตรี ดวย หตนีพระราชกฤษฎกี ายบสภาผ ทนราษฎรจึง ม ชการ ชอำนาจบริหาร หมอน น กรณีทัว ป ต ปนการ ชอำนาจของประมขของรัฐ ดยการ สนอ นะของนายกรัฐมนตรี พระราชกฤษฎีกานี ม ดอาศัยอำนาจจาก กฎหมายระดบั พระราชบญั ญัติธรรมดา ต ปนการ ชอำนาจมาจากรัฐธรรมนญ ดยตรง ผ ขยี นมคี วาม หนวา รัฐธรรมนญควรจะหลีก ลยี งการ ชคำอนที ม ชพระราชกฤษฎกี า พราะการ ชคำวาพระราชกฤษฎีกา อาจทำ ห กดิ ความสบั สนวา ปนกฎหมายลำดบั รองทีอาศัยอำนาจจากพระราชบัญญัตหิ รอ ปนกฎที ปนการกระทำทางปกครอง น งนี อาจจะ ชคำอน ด ชน คำวา พระบรมราช องการ หยบสภาผ ทนราษฎร ตทังนจี ะตองมีการอธิบายดวยชัด จนอกี ดวยวา ม ปน พระบรมราช องการกจริง ตผทรงอำนาจ นการตดั สนิ จ หมกี ารยบสภาคอนายกรฐั มนตรี ม ชพระมหากษัตริย ตอยาง ด 5. ข พจ รณ พม ตม กยวกบก รยบ ภ ผ ทนร ฎร 5.1 พร มห กษตรยจ ทรงปฏ สธก รยบสภ ดหรอ ม มีปญหาทตี องวินิจฉยั ประการหนึง กยี วกับ รองวธิ ีการการยบสภาผ ทนราษฎรนวี า มอนายกรฐั มนตรีถวายคำ นะนำ ห พระมหากษตั ริยตราพระราชกฤษฎีกายบสภาผ ทนราษฎร ลว พระมหากษัตรยิ จะสามารถปฏิ สธคำ นะนำของนายกรัฐมนตรี ดหรอ ม ดยหยด สงอทยั หนวา ปญหานีผูเขียนตำรารัฐธรรมนูญอังกฤษฝายขางมาก (โดยเฉพาะอยางยิงผูเขียนตำราทีมีความเหนฝายซาย) เหนวา พระมหากษัตริยจะปฏิเสธ ม ด เพราะถาพระมหากษตั รยิ ทรงปฏเิ สธกเทากับพระมหากษัตริย ม ดวางพระองคเปนกลางโดยทรงเขาขาง ฝายคานรัฐบาล เพราะการกระทำเชนนันเปนการตัดโอกาสรัฐบาลทีจะขอใหราษฎรวินิจฉัยวา การกระทำของรัฐบาลหรือของสภา ผูแทนราษฎรเปนฝายถูกหรือตรงกับความคิดเหนของราษฎรผูมีสทิ ธิเลือกตังหรือ ม สำหรับรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ทยนนั จะตองถือวาพระราชอำนาจนีเปนพระราชอำนาจอันแทจริง ซึงพระมหากษัตริยจะตองทรงใชดวยความรูสึกสัตยซือตอประชากรของ พระองค นอกจากนี พระราชอำนาจทีจะทรงปฏิเสธคำแนะนำของคณะรัฐมนตรีในการยุบสภาฯ นีกเหมือนกลาวมาแลวในมาตรา 7 กลาวคอื ตองเปนกรณที ีนอกเหนอื เหลือเกิน แตทงั นตี องเปนวิถที างสดุ ทาย (ultima ratio) จรงิ 29 ตผ ขยี น หนวา พระมหากษัตรยิ จะปฏิ สธการยบสภา ม ด พราะ ราอาจปฏิ สธ ม ด ชนกันวาการยบสภานัน ปนการ กระทำทสี งผล นทางการ มอง ประชาชนฝายหนึงอาจ หนวาควรยบสภาฯ นขณะทีประชาชนอีกฝายหนงึ หนวา มควรยบสภาฯ หาก พระมหากษัตริยปฏิ สธคำ นะนำของนายกรัฐมนตรอี าจถกวิพากษวิจารณ นทางการ มอง สียงตอการถกกลาวหาวา ม ปนกลาง นทาง การ มอง ด ผ ขียนจึง หนวาพระมหากษัตริย มสามารถปฏิ สธการยบสภานัน ด ตถึงอยาง รกตาม นกรณีที กิด หตการณทาง การ มองบางอยางขึน นฐานะประมขของรัฐ พระมหากษัตริยยอมมีบทบาทบางประการอยบาง ชน อาจจะพระราชทานคำ นะนำ พระราชทานขอคิด ด ต ม ชการปฏิ สธการยบสภาฯ การพระราชทานคำ นะนำหรอพระราชทานขอคิดนัน ม ปนการผกพัน นายกรัฐมนตรี นายกรัฐมนตรีอาจจะตัดสิน จยบสภาก ด ซึง มอนายกรัฐมนตรีตัดสิน จยบสภา ลว พระมหากษัตริยตองลงพระ 28 รายงานการประชมคณะกรรมาธกิ ารยกรางรฐั ธรรมนญ สภาผ ทนราษฎร ครงั ที 20 วนั ที 25 มษายน พ.ศ. 2540: 47. 29 หยด สงอทยั , คำอธิบายรฐั ธรรมนญู พุทธศักราช 2475-2495, 620-621. 156

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม ปรมาภิ ธย นพระราชกฤษฎกี ายบสภาผ ทนราษฎร ตถึงอยาง รกตาม การทีพระมหากษตั ริยจะปฏิ สธ มยบสภาฯ นนั มีขอยก วนอย หมอนกัน คอ กรณีทีพระราชกฤษฎีกายบสภาฯ นัน ม ปน ปตามรป บบหรอ งอน ขทีรฐั ธรรมนญกำหนด การปฏิ สธการยบสภาฯ นทางรป บบ ชนนี น งหนงึ ถอวา ปนบทบาทของพระมหากษตั รยิ นการพิทกั ษรฐั ธรรมนญ มพิ ักตองกลาวถงึ กรณีการริ ริมการยบสภาฯ มาจากพระมหากษตั ริย นกรณี ชนนีพระมหากษัตริย มอาจริ รมิ ทจี ะยบสภา ด พราะดังทีกลาว นชางตน ลววาการยบสภาฯ ปน รอง นทางการ มอง การ หพระมหากษัตรยิ ทรงริ รมิ ทีจะยบสภาฯ ดนนั ทากับ ปนการ หพระมหากษตั รยิ ตดั สนิ จ นทางการ มอง นำมาซึงการถกมองวา ม ปนกลางทางการ มอง ด 5.2 ก รห มยบสภ ภ ยหลงจ กก รยนญตตอภปร ย ม วว ง จ บทบญั ญตั หิ ามยบสภาภายหลังการยนญตั ติขอ ปดอภปิ รายทัว ป พอลงมติ ม ววาง จมีบญั ญตั ิ ว นมาตรา 185 วรรคหนึง ของรัฐธรรมนญ 2540 มาตรา 158 วรรคหนึงของรัฐธรรมนญ ละมาตรา 151 วรรคสองของรัฐธรรมนญ 2560 ซึงการทีรัฐธรรมนญ บญั ญัติ ว ชนนี พอ ปนการปองกัน ม หมีการยบสภาหนกี ารถกอภิปราย ม ววาง จ ซึง คย กิดขึน นประวัตศิ าสตรการ มอง ทย 3 ครัง ดก 1) นสมัย ม.ร.ว.คึกฤทธิ ปรา มช ปนนายกรฐั มนตรี จากปญหาตาง ที กิดขึน ทำ หฝายคานยนญตั ตอิ ภิปราย ม ววาง จ ละปรากฏวานอกจากฝายคาน ลวยังมีสมาชิกสภาผ ทนราษฎรทีสนับสนนรัฐบาลหลายคนพรอมทีจะลงมติ ม ววาง จรัฐบาล ทายทสี ด ม.ร.ว.คึกฤทธิ ปรา มช จึงตัดสิน จยบสภาผ ทนราษฎร นวนั ที 12 มกราคม พ.ศ. 251930 2) นสมัยพล อก ปรม ติณสลานนท ปนนายกรัฐมนตรี มีสา หตมาจากปญหาความขัด ยงภาย นพรรคประชาธปิ ตยซงึ ปน พรรครวมรัฐบาล ตอมารัฐมนตรีของพรรคประชาธิปตย 16 คนขอลาออกจากการ ปนรัฐมนตรี พราะความขัด ยงภาย นพรรค ประชาธิปตยอาจ กิดความ ม ปน อกภาพ กรัฐบาล ละอาจสงผลตอญตั ติขอ ปดอภิปราย ม ววาง จทีจะมีขึน นวันที 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2531 ดวย ดวย หตนีพล อก ปรม ติณสลานนทจึงตัดสิน จยบสภาผ ทนราษฎร นวันที 29 มษายน พ.ศ. 2531 3) นสมยั นายชวน หลกี ภัย ปนนายกรัฐมนตรี มสี า หตมาจากนายส ทพ ทอกสบรรณ รัฐมนตรชี วยวาการกระทรวง กษตร ละสหกรณกระทำการมอบ อกสารสิทธิ ส.ป.ก. 4-01 ห กผมีฐานะดีทจี งั หวัดภ กต ทำ หพรรคฝายคานยนญตั ติอภิปราย ม ววาง จ ตอมานายส ทพลาออกจึงทำ ห มมีการอภปิ ราย ม ววาง จ ตอยาง จ ตอมาทำ หพรรคฝายคาน ดยนญัตตอิ ภิปราย ม ววาง จอีกครัง หนึง ต ปนการอภิปราย ม ววาง จรัฐมนตรีทงั คณะ ละมง ปา ปทปี ระ ดน รอง อกสารสทิ ธิ ส.ป.ก. 4-01 ซงึ ปนการอภิปราย นวันที 17-18 พฤษภาคม 2538 พอจะลงมติ นวนั ที 19 พฤษภาคม 2538 ตอ ป ตหลงั จากการอภิปรายสนิ สดลง พรรคพลังธรรมซงึ ปนพรรค รวมรัฐบาล ดมมี ตงิ ดออก สยี งพรอมกบั หรฐั มนตรีทกคน นพรรคลาออกจากตำ หนง พราะรัฐบาล มสามารถชี จงขอกลาวหาฝายคาน หชัด จน ด ประกอบกบั สมาชิกพรรครวมรัฐบาล ที ปนสมาชิกกลม 16 ดประกาศจะ มสนบั สนนฝายรฐั บาล ดวย หตนนี ายชวน หลีก ภัย จึงประกาศยบสภาผ ทนราษฎร นวนั ที 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2538 วลา 12.00 น. กอนการลงมติ ม ววาง จ พยี ง 1 ชัว มง ราจะ หน ดวา ขอหามของการ ม หยบสภาภายหลงั จากการยนญตั ตอิ ภปิ ราย ม ววาง จนี ปนลักษณะ ฉพาะของประ ทศ ทย อนั ปนบทบญั ญัตทิ ี ปนผลมาจากขอ ทจจริงที คย กิดขึน นประวัตศิ าสตรการ มอง ทย ละ ม ดมกี ารลอก ลยี นขอความคิดนีจาก ตางประ ทศ ดยครัง รกทีมีการ พิมขอหามนีลง นรฐั ธรรมนญ 2540 ปนครัง รกก ม ดปรากฏวามีการอภิปรายคัดคาน ตอยาง ด นทางกลับกัน มมีผทีติด จตอขอหามนี ดังตัวอยางคำอภิปรายสนับสนนของนาย ด ช สวนานนท คณะกรรมาธิการพิจารณาราง รฐั ธรรมนญ ..กระผม มตดิ ใจเรืองการยบุ สภาผูแทนราษฎร ม ดเมือมีการเสนอญัตติแลว กระผมคิดวาเปนมาตรการทีดีมาก เปน มาตรการทใี หโอกาสแกสมาชกิ สภาผแู ทนราษฎรทจี ะ มถกู เอารัดเอาเปรยี บจากฝายบริหาร เพราะถือวาเปนเรืองของการตอสูกันอยาง เปนธรรม แตเหนวามีญัตตมิ ีเรอื งราวทคี วรอภิปราย ม ววางใจ ทานจะมาอยเู ฉย ใชอำนาจอันมหาศาลของทานทีมีอยูนันยุบสภาโดย 30 นการยบสภาผ ทนราษฎร นครังนัน ม ดมี หตผล ฉพาะ รองการยนญัตติอภิปราย ม ววาง จอยาง ดยี ว ยังมีปญหา รอง สถยี รภาพของรัฐบาลดวย นองจาก รฐั บาลของ ม.ร.ว.คกึ ฤทธิ นนั ประกอบดวยพรรคการ มองหลายพรรค นำมาซงึ ปญหาความขัด ยง นรัฐบาล ประกอบกบั ปญหาที ปนวิกฤตการณ ละความขัด ยง น สังคม จงึ ทำ ห ม.ร.ว.คกึ ฤทธิ ปรา มช ตัดสิน จยบสภาผ ทนราษฎร 157

การประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย มฟงเหตฟุ งผล ม ด เพราะฉะนนั ในชวงนตี องฟงเหตฟุ งผลกอน จะยบุ สภา ม ด เพราะฉะนันเขียนอยางนีขออนุโมทนาสาธุเปนอยาง ยงิ 31 5.3 ผลท งกฎหม ยหลงจ กก รยบสภ ผ ทนร ษฎร มอการยบสภามีผลสมบรณตามกฎหมาย ลว จะ กิดผล นทางกฎหมายอยาง รขึนอยกับทรี ัฐธรรมนญกำหนด ต ดยทวั ป ลว กดิ ผลทางกฎหมายทีสำคญั ประการหนงึ คอ ทำ หสมาชิกภาพของสมาชกิ สภาผ ทนราษฎรทกคนสินสดลง การสนิ สดลงนี ปนการ สนิ สดกอนครบอายกำหนดตามวาระ สมาชกิ สภาผ ทนจะปฏบิ ตั หิ นาทีตอ ป ม ด สวนสภาทีสองคอวฒสิ ภาจะ มถกยบตาม ปดวย ต ตองหามมิ หมีการประชมวฒิสภา ละวฒิสภาจะทำหนาทีรฐั สภา นระหวางทียัง มมีสภาผ ทนราษฎร ชน การ หความ หนชอบ รอง สำคัญตาง มีขอสงั กตวา ผลของการยบสภาผ ทนราษฎรทที ำ หสมาชิกภาพของสภาผ ทนราษฎรสินสดลงทันทนี ี อาจนำมาซงี ปญหา นความชอบธรรมทางประชาธิป ตย ละปญหา รองการปฏิวัติรัฐประหาร กลาวคอ มอมีการยบสภาผ ทนราษฎร ลว สมาชกิ ภาพของ สมาชิกสภาผ ทนราษฎรสินสดลง สงผล หวฒิสภา ขามาทำหนาที ปนรัฐสภา ทน ปญหาที กดิ ขึน ละถอวา ปนลักษณะของ ทยคอ ดยสวน หญวฒิสภามาจากการ ตงตัง ม ดมาจากการ ลอกตัง จึงยอมขาดความ ชอม ยงกับประชาชน การ ห ฉพาะองคกรวฒิสภา พยี งองคกร ดียว ขามาทำหนาทีรัฐสภา ชน การ หความ หนชอบ รองทีมคี วามสำคัญตาง ชนนีจงึ ยอมทำ ห กิดปญหาความชอบ ธรรมทางประชาธปิ ตยตามมาดวย มิ พยี ง ทานนั ผลจากการทำ หสมาชิกภาพของสมาชิกสภาผ ทนราษฎรสินสดลงทันที มอมีการยบ สภาผ ทนราษฎรทำ ห กิดสญญากาศ นทางการ มอง นองจาก นสภา มมีคนที ปนตัว ทนของประชาชน ผทีตองการทีจะรัฐประหาร อาจอาศยั ชวงจังหวะ วลานีกระทำการรัฐประหาร ด หน ดจากการรฐั ประหาร น พ.ศ. 2549 ละรฐั ประหาร พ.ศ. 2557 ทีอาศัยชวง วลา ที มมีสภาผ ทนราษฎร ขายึดอำนาจรัฐบาลรักษาการ ทำการรัฐประหาร อันสงผลกระทบตอประชาธิป ตยทีกำลัง จริญงอกงาม น สงั คม ทย 6. บท รป ราจะ หน ดวาการยบสภา ปนกล กหลักทีจะขาด สยี ม ด นระบบรัฐสภา ต มอประ ทศ ทยมีการนำบทบัญญัติ รองการ ยบสภา ขามา ช นประ ทศ ทย ดยทวั ปมกั จะ ม ปนทถี ก ถยี งกัน ทา ด ตถาจะมกี ารถก ถียงคอ รองขอหาม นการยบสภาทีวา การ ยุบสภาผแู ทนจะทำ ดเพยี งครงั เดยี วในเหตุการณเดยี วกัน ซึงการจะสนับสนนหรอคดั คานลวน ปน ปตามความ หนของตน ตถึงอยาง ร ขอกำหนดนกี มี รอยมาจนถึงปจจบนั ตถงึ อยาง รกตาม มการยบสภาจะ ปนขอความคิดทีกำ นดิ ละพัฒนาขึน นตางประ ทศ ตกระนันกยังมีนักกฎหมาย ทย ด หคำอธิบาย กียวกบั การยบสภา ดย ปนการอธบิ ายขยายความ นลักษณะของการขยายพระราชอำนาจของพระมหากษตั ริย ซงึ ทำ ห กดิ ปญหาของความสอดคลองกบั ระบอบประชาธปิ ตยตามมา ราอาจจะกลาว ดวาคำอธิบาย นทำนองนี ปนคำอธิบายที ปนผลจาก ความคิดของการมพี ระมหากษตั ริย นระบอบสมบรณาญาสทิ ธิราชย ซึง มอนำมา ชอธิบาย ลวอาจ ปนปญหา นทางหลักวชิ าขึนตามมา คอหลกั ทวี าพระมหากษัตริย นระบอบประชาธปิ ตยจะตองมีความ ปนกลางทางการ มอง ม ขา ปพัวพนั หรอ ขา ป ปนผกำหนดความ ปน ป นทศิ ทางทางการ มองดวยพระองค อง ตถึงอยาง รกตาม หลงั จากทีมคี ำอธบิ าย ชนนี กดิ ขึนมากพอ ปนขอคดิ ห รา ดวา การ ตคี วามหรอการอธิบายความ ด นทางกฎหมายกดี จะตองมกี ารตีความหรออธบิ ายความ ดยยึดตามหลักการ ละ จตนารมณทีควรจะ ปน ทสี ำคัญคอจะตอง หรับกับระบอบการปกครองคอระบอบประชาธิป ตย ละระบบรัฐสภาที ปนอย น วลานีดวย สดทาย การออก บบบทบัญญตั ิ รองการยบสภาถาจะพงึ มีตอ ป นอนาคต ควรคำนงึ ถึงหลักประชาธิป ตย น รองความชอบ ธรรม หมาก ชน การ ม หมีการวาง วนการมีสภาผ ทนราษฎรภายหลังจากการยบสภา พราะอยางนอยสภาผ ทนราษฎรกยังมี ความชอบธรรมทีจะปฏบิ ัตหิ นาทบี างอยาง ปพลางกอน กอนทจี ะมีสภาผ ทนราษฎรชด หม ขามาทำหนาที ละ นอกี งหนึงก ปนการ ปองกนั การชวงชงิ การทำรฐั ประหาร น วลาที มมสี ภาผ ทนราษฎรดวย 31 รายงานการประชมคณะกรรมาธิการพิจารณารางรัฐธรรมนญ สภารางรัฐธรรมนญ วนั ที 19 มถิ นายน พ.ศ. 2540: สภัทวดี 6/1. 158

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม บรรณ นกรม นง ล วทย นพนธ B.S. Markesinis. The theory and practice of Dissolution of Parliament. Cambridge : Cambridge University Press, 1972. กสินทร วงศสรวฒั น. ความเปนมาของการปกครองในระบบรฐั สภาและระบบรฐั สภาในประเทศ ทย. กรง ทพฯ : พรพิทยา, 2518. บวรศกั ดิ อวรณ ณ. กฎหมายมหาชน เลม 2 การแบงแยกกฎหมายหาชน-เอกชน และพัฒนาการกฎหมายมหาชนในประเทศ ทย. กรง ทพฯ : บริษัท ธรรมดา พรส จำกดั , 2548. พ รจน ชัยนาม. คำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบ (โดยสังเขป) เลม 1 ขอความเบืองตนและหลักทัว ปของกฎหมายรัฐธรรมนูญ. กรง ทพฯ : มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2495. พ รจน ชยั นาม. คำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนญู เปรียบเทียบ (โดยสังเขป) เลม 2 กฎหมายรฐั ธรรมนูญของประเทศ ทย. พระนคร : รงพมิ พมหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2495. วร จตน ภาครี ัตน. รัฐธรรมนญู วมาร : รายงานการวิจยั ฉบบั สมบรู ณ. กรง ทพฯ : คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2558. หนงึ ฤทัย อายปาน ทวญั . ปญหาการยบสภาผ ทนราษฎร . วิทยานพิ นธนิติศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2553. หยด สงอทัย. คำบรรยายกฎหมายรัฐธรรมนูญ. พมิ พครงั ที 3. พระนคร : คณะรัฐศาสตร มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2515. หยด สงอทยั . คำอธบิ ายรัฐธรรมนญู พุทธศักราช 2475-2495. พระนคร : ชสนิ , 2495. หยด สงอทยั . คำอธบิ ายรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักร ทย (พ.ศ. 2511) เรียงมาตราและคำอธิบายรัฐธรรมนญู ทวั ปโดยยอ. พระนคร : กรงสยามการพิมพ, 2511. หยด สงอทยั . แนวคำถามคำตอบรัฐธรรมนูญทวั ปและรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั ร ทย. พระนคร : นำ ซียการพมิ พ, 2513. ร ยง นก รปร ชม รายงานการประชมคณะกรรมาธิการพิจารณารางรฐั ธรรมนญ สภารางรัฐธรรมนญ วนั ที 19 มิถนายน พ.ศ. 2540: สภทั วดี 6/1. รายงานการประชมคณะกรรมาธกิ ารยกรางรฐั ธรรมนญ สภาผ ทนราษฎร ครังที 20 วนั ที 25 มษายน พ.ศ. 2540: 47. รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร ครงั ที 37/2475, สมยั สามญั , 26 พฤศจกิ ายน 2475: 480-481. รายงานการประชมสภาผ ทนราษฎร, ชดที 4 สมัยที 2 ครงั ที 25/2489, สมยั สามัญ, 17 มษายน 2489: 1436, 1338, 1441, 1442, 1445, 1446. 159

หนังสือประมวลบทความ นการประชุมวิชาการนติ สิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภูมิทศั นนติ ศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จงั หวัดเชียง หม ปญหาความสมั พนั ธระหวางทหารกับพลเรอื นภายใตระบอบรัฐธรรมนูญไทย ตงั้ แต พ.ศ. 2475 – 2490 : ศกึ ษาในแงประวัติศาสตรกฎหมาย A Study of Legal history of civilian control of the military in Thailand from 2475 - 2490 B.E. ศุภณฐั บญุ สด Supanut Boonsod ศนู ยทนายความเพือสิทธมิ นุษยชน เลขที 66/4 ซอยลาดพราว 16 ขวงจอมพล เขตจตจุ กั ร กรงุ เทพมหานคร 10900 Thai Lawyer For Human Right, 66/4, Lat Phrao 16, Chom Phon, Chatuchak, Thailand, 10900 E-mail: [email protected] บทคัดยอ งานศึกษาเกียวกับการควบคุมทหาร ดยพลเรือนทีปรากฏ นวิชารัฐศาสตรหลายฉบับ ดศึกษาคนควา นเรืองปญหา ความสัมพนั ธระหวางทหาร ละพลเรือน นทางการเมอื ง ตทังนีบทความฉบับนี ดมุงเนนศึกษาปญหาความสัมพนั ธระหวางทหาร ละ พลเรือน นระบบกฎหมายเปนสำคัญ ดยอาศัยวิจัยศึกษา นเชิงประวัติศาสตร ละการศึกษาวิเคราะหกฎหมายเพือวิเคราะหการ เปลียน ปลงทางกฎหมายทหารนับตัง ตการเปลียน ปลงการปกครอง นวันที 24 มิถุนายน 2475 จนถึง พ.ศ. 2490 วามีลักษณะ สอดคลองกับทฤษฎีการควบคุมทหาร ดยพลเรือนหรือ ม ดยผลการศึกษาพบวา มวาจะมกี ารเปลยี น ปลงการปกครองเขาสูระบอบ ประชาธิป ตย ลว ต นระยะ รกระหวาง พ.ศ. 2475 2488 ระบบกฎหมาย ทยทีเกียวกับกฎหมายทหารกยังคงมีลักษณะที ม สอดคลองกับทฤษฎกี ารควบคมุ ทหาร ดยพลเรือนหลายประการ จนกระทังมกี ารประกาศ ชรัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2489 ระบบกฎหมาย ทยทีเกียวกบั การกฎหมายทหารจึงสอดคลองกับทฤษฎดี งั กลาวอยางครบถวน คำสำคญั : การควบคุมทหาร ดยพลเรอื น, ประวตั ศิ าสตรกฎหมาย ทย Abstract According to political science research, there are many research studies which examine the topic of civilian control of military. Furthermore, most of the research studies focus on the conflict between the military and the civilian on political issue. The researchers intent to investigate the correlation of them. However, the main purpose of this research was to study more insight into the civilian control of military on political issue. In addition, the political history and the analysis of law were employed to investigate the changing of the function of military law since the revolution in 1932 (June,24) until 1947 and to explain the correlation between the theory of civilian control of military. The finding reveals that in 1932-1945 the military law in Thailand is still unrelated to any theory of civilian control of military even Thailand transitioned from an absolute monarchy to a constitutional era. However, after the Constitution of the Kingdom of Thailand, (B.E.2549) has provided for the establishment f a c i e , he mili a la ha bee cha ged a l . I relevant to the theory of civilian control of military as well as the past. Keywords: Civilian control of the military, Thai legal history 160

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จังหวดั เชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชยี ง หม 1.บทนำ เจาผูปกครองควรระมัดระวังตนเองอยางทีจะ ดกลาวตอ ป ระหวาง ครสกั คนหนึงทีตดิ อาวุธ กับ ครสักคนหนึงที มตดิ อาวธุ นนั มมคี วามสมดุล ด เลย ละเปนการ มชอบดวยเหตุผล ทีผซู งึ ติดอาวุธจะเชอื ฟงอยางเตม จตอผูที ม ดตดิ อาวุธ หรือผู มติด อาวุธจะมีความมนั คงอยู ดทามกลางขารบั ชทตี ดิ อาวุธ 1 ขอความบางสวนดังกลาวมาจากบทที 14 ของหนังสือเรือง เจาผูปกครอง (The Prince) ทีเขียน ดยนิค ค ล มาเคียเวลลี (Niccolò Machiavelli) ซึงเนอื หาของบทดงั กลาวเปนการตังคำถามวาความสัมพันธระหวางทหารซึงเปนผถู ืออาวธุ กับผูปกครองซึงเปน พลเรือน ละ ม ดถืออาวุธ ผูปกครองควรจะตองทำเชน รจึงจะทำ หทหารยินยอมเชือฟง ละอยูภาย ตบังคับบัญชาของตน การตัง คำถาม ละหาคำตอบเกียวกบั ความสมั พนั ธระหวางพลเรือน ละกองทัพดงั กลาวมีความสำคัญอยางยิงตอรัฐสมยั หมทีมีการปกครอง น ระบอบเสรีประชาธิป ตย เพราะรัฐสมัย หมจำเปนจะตองผกู ขาดการ ชกำลังทางกายภาพ2 ละมีกองทพั ทีเขม ขงเพือทีจะทำภารกจิ รักษาความมันคงหรือความปลอดภัยของประเทศจากภัยคุกคามอันเกิดจากศัตรูภายนอก3 ต นทางกลับกันกองทัพของรัฐสมยั หมก สามารถเปนภยั คุกคามตอเสถียรภาพของระบอบการปกครองเสรปี ระชาธปิ ตย ความมันคงของรฐั ละสิทธเิ สรีภาพของประชาชน ด ถา หากกองทัพ มอยูภาย ตการบังคบั บัญชาของรฐั บาลพลเรือน ละ ชอาวุธ รวมถงึ เจาหนาทีทหารหันกลับมาคุกคามรฐั บาลพลเรือน ดย การทำรัฐประหาร สำหรบั การหาวธิ ยี บั ยัง ม หคนมีปนอยางกองทพั หรือทหารอยเู หนือการบงั คับบัญชาของคน มมีปนอยางรัฐบาลพลเรือน ด จึงถือวาเปนเงือน ขสำคัญทีเอือ หระบอบการปกครองเสรีประชาธปิ ตยดำรงอยู ดอยางมันคง4 ดยวธิ กี าร กปญหานนั มีอยูดวยกันสอง วธิ ี คอื วิธที ีหนึง จดั ความสมั พนั ธ นอำนาจทางการเมอื งระหวางพลเรอื น ละกองทัพ ห ดจุดสมดลุ ซงึ เรืองดงั กลาวเปนพรม ดนความรู ทีศึกษาอยู นทางรัฐศาสตร ละวิธีทีสอง ออก บบระบบรัฐธรรมนูญ ละกฎหมายจัดความสัมพันธระหวางพลเรือน ละทหาร ห สอดคลองกบั ทฤษฎีการควบคุมทหาร ดยพลเรอื น ซึงวธิ กี ารดังกลาวนีเปนพรม ดนความรทู สี ามารถศกึ ษา ด นทางนิตศิ าสตร ดยหากพจิ ารณาจากประวัตศิ าสตรกฎหมาย ทยนบั ตัง ตภายหลงั การเปลียน ปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธิป ตย เมอื วันที 24 มิถนุ ายน 2475 จนกระทังป พ.ศ. 2490 กฎเกณฑเกียวความสัมพนั ธระหวางพลเรือน ละทหาร นระบบกฎหมาย ทยถือวา เปนกฎเกณฑทมี ีการเคลือน หวเปลียน ปลงจำนวน 3 ประเดนทีนาสน จสำหรับทำการศึกษาทางกฎหมายอยางยิง เริมจากประเดน รก คือ พระราชอำนาจของพระมหากษตั ริย นฐานะจอมทัพภาย ตคำ นะนำ ละยนิ ยอมของรฐั มนตรี ประเดนทีสอง การเขาดำรงตำ หนง น องคกรทางรฐั ธรรมนญู อยางสมาชกิ รฐั สภา ละรฐั มนตรีของขาราชการทหาร ประเดนทีสาม อำนาจบงั คับบญั ชาทหารของรฐั มนตรวี าการ กระทรวงกลา หม ดงั นัน การวเิ คราะหพัฒนาการของการควบคมุ ทหาร ดยพลเรือน นระบบกฎหมาย ทย นชวงเวลาดังกลาวมีลักษณะ เชน ร ละระบบกฎหมายวางกฎเกณฑเกียวกับการจดั ความสัมพันธระหวางพลเรือน ละทหารของ ทย นปจจุบันสอดคลองกบั ทฤษฎีการ ควบคุมทหาร ดยพลเรอื นหรอื มจึงเปนประเดนคำถามหลกั นบทความชนิ นี 2. ทฤษฎกี ารควบคุมทหารโดยพลเรอื น 2.1 คว ม ม ยข งก รควบคมท ร ดยพล ร น นทางทฤษฎี คำวา การควบคุมทหาร ดยพลเรือน เปนคำซงึ ถอดความมาจากภาษาองั กฤษวา civilian control of the military ดยการ หคำอธิบายทางทฤษฎีเกียวกับความหมายของการควบควบคุมทหาร ดยพลเรือนสามารถ หความหมาย ดสอง ความหมายผานมมุ มองกระบวนการการ ชอำนาจ สามารถ หความหมายของการควบคุมทหาร ดยพลเรือน หหมายถึงการทีองคกรทาง 1 นคิ ค ล มาเคยี เวลลี, จ ผปกครอง, ปล ดย สมบัติ จนั ทรวงศ, (กรงุ เทพฯ : ครงการจัดพิมพคบ ฟ, 2552), น. 223-224. 2 มกั ซ เวเบอร, ก รยดมนั นอ ชพก ร มอง, ปล ดย กมลรตั น ศีลประเสริฐ, (กรงุ เทพฯ : สมมติ, 2560), น. 33-34. 3 สมยศ เชอื ทย, กฎหม ยมห ชน บองตน, (กรงุ เทพฯ : วิญ ชู น, 2560), น.138. 4 A el C i a a d Da id K e h, Pa e f ci ilia c l f he mili a i ea a ia e dem c acie , Journal of East Asian Studies, Vol.9 No.2, May-August 2009, pp. 187-217. 161

การประชมุ วิชาการนิติสังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภูมิทัศนนิตศิ าสตร ทย รฐั ธรรมนญู ทีมาจากการเลอื กตังของประชาชนมีอำนาจตัดสนิ จเกยี วกับการจัดสรรทรพั ยากร การปกครอง ละบทบาทของทหาร รวมถึง กิจการทางทหารตาง นสถานการณฉกุ เฉิน เชน การเตรียมตัวเขาสูสงคราม การประกาศสงคราม เปนตน5 2.2 ข บ ขตท ง น จทพล ร นม น จ น ท ร6 การทีรัฐ ดจะสราง หพลเรือนจะมีอำนาจควบคุมทหาร ละกิจการทางทหาร ดตามนิยามขางตน ความสัมพันธระหวาง พลเรือนกับทหาร นรัฐดังกลาวจะตองปรากฏวาพลเรือน ตเพียงผูเดียวเทานันทีมีอำนาจตัดสิน จเกียวกับน ยบายการบริหาร ประเทศชาติ ละอำนาจทจี ะกำหนด หทหารจะตองปฏิบตั ภิ ารกิจเชน รเพอื หบรรลุน ยบายดงั กลาว รวมถงึ พลเรอื นจะตองมีอำนาจเขา ควบคุม ทรก ซง ละเปลียน ปลงการปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ของทหาร ด การทพี ลเรอื นจะมอี ำนาจเชนทีกลาวมานี ดจะตองปรากฏวาพลเรือน มอี ำนาจสงู กวาทหาร นสามขอบเขตทางอำนาจ ด ก ขอบเขตแรก การเขาดำรงตำแหนงของผูมอี ำนาจกำหนดนโยบายการบริหารประเทศ บุคคลทจี ะเขาดำรงตำ หนงองคกร ทางรัฐธรรมนูญทีมีอำนาจตัดสินเกียวกับน ยบายการบริหารประเทศชาติ ดจะตองเขาสูตำ หนง ดยวิถีทางทีเปนตามหลักการการ ปกครอง นระบอบประชาธิป ตยเทานัน กลาวคอื ผานกระบวนการเลือกตังทีเสรี ละยตุ ิธรรมจะเปนชองทางเดยี วที ช นการคัดเลือกวา บคุ คล ดจะเขามามีอำนาจกำหนดน ยบายการบริหารประเทศ ด ขอบเขตท่ีสอง การกำหนดนโยบายการป้องกันประเทศ ภารกิจการปองกันประเทศ มวาจะเปนภารกิจทีสำคัญทีสุดของ ทหาร ตตามหลกั การควบคุมทหาร ดยพลเรอื น ลวตองกำหนด หอำนาจ นการตดั สิน จเกยี วกบั การกำหนดน ยบายการปองกันประเทศ ละการปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ทางการทหารเพือบรรลุน ยบายดงั กลาวเปนของพลเรอื นเทานัน ดยทหารจะมอี ิสระเพียง ชความเชยี วชาญเฉพาะ ดานของตนออก บบรายละเอยี ดของการปฏิบัตภิ ารกิจทางการทหารเทานัน ขอบเขตท่ีสาม การกำหนดนโยบายการรกั ษาความมัน่ คงภายในประเทศ ขอบเขตทางอำนาจทีสามถือสวนนีวาเปนสวน สำคญั ทีสดุ ที ชประเมินวาความสัมพันธระหวางพลเรอื น ละทหารมีรูป บบเชน ร มวาภารกจิ รักษาความมันคงภาย นประเทศ ทหาร จะมีสวนสำคัญอยางยิง นการปองกันสาธารณภัย สนับสนุนการปฏิบัติภารกิจของฝายพลเรือน ละตำรวจ ลาดตระเวนชาย ดน ปราบปรามกบฏ ละการกอการราย ต นการปฏิบัติภารกิจดังกลาวนันตามหลักการควบคุมทหาร ดยพลเรือนตองถือวาเฉพาะ ต พลเรือนเทานันทีมีอำนาจตัดสิน จ ดวาทหารจะตองปฏิบตั ภิ ารกิจดังกลาว ดเมอื ร ภาย นขอบเขต ด ละระยะเวลาเทา ร รวมถึงพล เรอื นมีอำนาจทีจะควบคมุ ละ ทรก ซงการปฏบิ ัติภารกิจดงั กลาวของทหาร ดตลอดเวลา 2.3 วธก รควบคมท ร ดยพล ร น วิธีการทีทำ หพลเรือนจะมีอำนาจเหนือทหาร นสามขอบเขตอำนาจตามทีกลาวมาขางตน รวมถึงสามารถสรางระบบ การเมือง-ระบบกฎหมายทีสอดคลองกับทฤษฎีการควบคมุ ทหาร ดยพลเรือน นระดับสูง ด กฎเกณฑทีกำหนดเกียวกับความสัมพนั ธ ระหวางพลเรือน ละทหาร ดยเฉพาะอยางยิงกฎหมายรัฐธรรมนูญจะตองกำหนดวิธกี ารทีพลเรือนจะควบคุมทหาร ด ดย Samuel P. Huntington ดเสนอวิธกี ารควบคมุ ทหาร ดยพลเรือน นระบอบเสรปี ระชาธปิ ตย วดวยกนั 2 วิธ7ี ดังนี วิธีแรก การควบคุมเชิงอตั วิสัย (Subjective Civilian Control) โดยรัฐธรรมนูญมอบอำนาจการควบคุมใหกบั องคกร ทางรัฐธรรมนญู ของพลเรอื น อำนาจตามกฎหมายทีองคกรทางรัฐธรรมนูญของพลเรือนจำเปนตองมีเพือ หสามารถควบคุมทหาร ดประกอบดวย 4 อำนาจ8 ด ก 1) อำนาจ นการบังคับบญั ชาเกียวกับกิจการทางทหาร รฐั ธรรมนญู จะตองประกันหลักการควบคมุ ทหาร ดยพลเรือน ดวย 5 Harold A. Trinkunas, Crafting civilian control of the military in Venezuela : a comparative perspective, (Chapel Hill : University of North Carolina Press, 2005), p. 6. 6A el C i a a d Da id K e h, Pa e f ci ilia c l f he mili a i ea a ia e dem c acie , Journal of East Asian Studies,(9 No.2) (May-August 2009), pp. 187-217. 7 Samuel P. Huntington, The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations, (London: Harvard University Press, 1957), pp. 80-83. 8 Byron Shibata, The S i i f Ci ilia C l O e he Mili a : Le f m he U i ed S a e C i i , Ritsumeikan law review, (19) (2002- 03), pp. 13-30. 162

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จังหวดั เชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชียง หม การบัญญัตริ บั รอง หฝายบริหารทเี ปนพลเรือนอยางประธานาธบิ ดี นายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรีวาการกระทรวงกลา หมเปนผูบัญชาการ สงู สุดของกองทพั มอี ำนาจควบคมุ บุคลากรของกองทพั ละสังการเกยี วกบั การปฏิบัติภารกจิ ทางทหารทังหมด 2) อำนาจ นการประกาศ สงคราม รฐั ธรรมนูญตองกำหนดมอบอำนาจการประกาศสงคราม หเปนอำนาจขององคกรทางรัฐธรรมนูญของพลเรือน ดก ด มวาจะเปน ประธานาธิบดี คณะรัฐมนตรีหรือรัฐสภากตาม 3) อำนาจ นการจัดตังกองทัพ ละระดมสรรพกำลัง รัฐสภาถือวาเปนองคกรทาง รฐั ธรรมนูญของพลเรือนเพยี งองคกรเดยี วทมี ีอำนาจตามรฐั ธรรมนูญ นสวนนี ดยทเี ปนเชนนี สบื เนืองมาจากเหตผุ ลทางประวัติศาสตร การเมือง ดยการถอื กำหนดของหลักการควบคมุ ทหาร ดยพลเรอื น นประเทศอังกฤษชวงการปฏิวตั ิอันรงุ รจน นศตวรรษที 17 เกิดการ ยงชงิ อำนาจ นการจดั ตัง ละควบคมุ กองทัพระหวางพระมหากษัตริย ละรฐั สภา กอนทสี ดุ ทายจะจบลงดวยชยั ชนะของรัฐสภา อำนาจ ดังกลาวจึงตกเปนของรฐั สภา ละ 4) อำนาจ นการจัดสรรงบประมาณประจำปของทหาร ตามหลกั การควบคมุ ทหาร ดยพลเรอื น นสวนนี เกียวกับการจดั สรรงบประมาณประจำปของทหารมีเนือหาสอดคลอง ดยตรงกับหลกั กฎหมายทัว ปของงบประมาณ รัฐธรรมนูญมอบ อำนาจรฐั สภา นฐานะตัว ทนของประชาชนมอี ำนาจอนมุ ตั ิเกียวกับงบประมาณประจำปตามหลักความยนิ ยอม วิธที ี่สอง การควบคมุ เชิงภววสิ ัย (Objective Civilian Control) โดยการแบงแยกภารกิจของทหารออกจากพลเรอื น การควบคมุ เชงิ ภววิสัยคอื การทำ หทหารเปนทหารอาชีพมากขึน ละกลายสถานะเปน ตเพยี งเครอื งมือทางกำลงั ทที ำหนาที รกั ษาความมันคง หกับรัฐเทานัน ดยวธิ กี ารควบคมุ รปู บบนี รัฐธรรมนญู ตอง มมีบทบัญญัติ หทหารมีอำนาจ นภารกิจของพลเรือน ตวั อยางเชน มมีการสำรองตำ หนง นคณะรฐั มนตรี สมาชิกรัฐสภา หกับบุคลากรของกองทัพ หรือ หทหารมีอำนาจ ต ยงหรอื ตดั สิน จ เกียวน ยบายการบรหิ ารประเทศชาติ การปองกันประเทศ ละความมันคงภาย นประเทศเหนือองคกรทางรัฐธรรมนญู ของพลเรือนอยาง ประธานาธบิ ดี คณะรัฐมนตรี หรือรฐั สภา ด นอกจากการ บง ยง ม หทหารเขามามสี วนเกยี วของกบั การเขาดำรงตำ หนงสมาชกิ ขององคกรทางรฐั ธรรมนญู ทีมีอำนาจ ตดั สิน จเกยี วน ยบายการบริหารประเทศชาติ ลว บางประเทศอยางสหรัฐอเมริกายัง ดเสริมสรางขอจำกัดทางกฎหมาย หกวางออก ป ยิงขึน ดยเรียกวา The P e C mi a Re ic i ซึงเปนขอจำกัดทางกฎหมายทีปองกนั ม หกองทัพ ละทหารเขามามีสวน เกยี วของ นภารกจิ การบังคบั ชกฎหมายภาย นประเทศของพลเรือน9 ดงั นัน สำหรบั การควบคุมทหาร ดยพลเรือนหากกลาว ดยสรปุ คือการทีกำหนด ว นรัฐธรรมนูญ ละกฎหมายวาพลเรือนที ดำรงตำ หนง นองคกรทางรัฐธรรมนูญทีมีสวนสำคญั นการดำเนินการบริหารราชการ ผนดินอยางประธานาธิบดี คณะรัฐมนตรี ละ รัฐสภาจะตองเขาดำรงตำ หนง ดยผานการเลือกตังตามระบอบเสรีประชาธิป ตย ละองคกรทางรฐั ธรรมนญู ทีเปนพลเรือนเหลานีตอง เปนองคกรทีมีอำนาจตามกฎหมาย นการ สดงเจตนาตัดสิน จเกียวกับน ยบายการบริหารประเทศ น ยบายการรักษาความมันคงทัง ภาย น ละภายนอกทงั หมด รวมถึงมีอำนาจบงั คับบัญชาทหารทัง น งบุคคล การปฏิบตั หิ นาที ละงบประมาณ ดเพยี งลำพัง ดยปลอด จากการตกอยภู าย ตอำนาจหรือการ ทรก ซงของขาราชการทหาร หากระบบกฎหมาย นประเทศตาง ดออก บบ หสอดคลองตาม หลักการทกี ลาวมาขางตนนี ทำ หอำนาจพลเรอื นอยเู หนอื อำนาจทหาร นทางกฎหมายยอมจะสงผล นทางกฎหมายทำ หอำนาจอธิป ตย กลายมาเปนของประชาชนซงึ ถอื วาเปนรากฐานสำคญั ทางรฐั ธรรมนูญของการปกครอง นระบอบประชาธปิ ตย10 พรอมกับเอือ หระบอบ การปกครองดังกลาวดำรงอยู ดอยางมันคง11 9 Keal , Sea J. Ree ami i g he P e C mi a Ac : T a d a Righ Ci il la E f ceme .Yale La & P lic Re ie , V l.21, No.2 (Spring, 2003) pp. 383-442. 10 นบั ตัง ตการปฏวิ ตั ิฝรังเศส การ สดงออกถงึ หลกั การควบคุมทหาร ดยพลเรอื นมักจะ สดงออกผานบทบญั ญตั ทิ างรัฐธรรมนูญทยี ืนยนั หอำนาจอธิป ตยเปนของ ประชาชนรายละเอียดดู ดที Claude E. Welch Jr. eds., Civilian Control of the Military: Theory and Cases From Developing Countries, (New York : State University of New York Press, 1976), p. 6. 11 A el C i a a d Da id K e h, Pa e f ci ilia c l f he mili a i ea a ia e dem c acie , Journal of East Asian Studies, Vol.9 No.2, May-August 2009, pp. 187-217. 163

การประชมุ วชิ าการนติ สิ งั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมู ทิ ศั นนติ ิศาสตร ทย 3. การควบคุมทหารโดยพลเรือนในระบบกฎหมายไทย นับตั้งแตเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475 จนกระทั่งถึง กอนการรฐั ประหาร 8 พฤศจิกายน 2490 3.1 คณ ร ฎรกบก ร ปลยน ปลงท งก ร ม ง ล กฎ ม ย ก ยวกบก รบร รร ชก รท งท รภ ย ต พร ร ชบญญตธรรมนญก รปกคร ง ผนดน ย มชวคร ว พ. . 2475 สำหรับภาพรวมของกฎเกณฑเกียวกับการบริหารราชการทางทหาร นสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชยมีลักษณะเดนทีถือวา พระมหากษัตริย นฐานะเปนผูถืออำนาจสูงสุดของรัฐ มีพระราชอำนาจเดดขาด นการบงั คับบัญชาเกียวกับราชการทหารทังปวงตาม ประเพณี ดยพระราชอำนาจดงั กลาวครอบคลุมทงั หมดเกยี วกบั การควบคมุ ทหารตงั ตการทีพระมหากษัตริยดำรงตำ หนงเปนจอมพล หรอื จอมทพั ซึงเปนตำ หนงผูบัญชาการสงู สุดของกองทัพ ละพระมหากษัตรยิ มีพระราชอำนาจจัดตงั กองทัพ ปรับเปลียนการบริหาร ราชการเกียวกับทหารทัง นสวนการจัดสวนราชการภาย น ละการ ตงตงั บุคคลเขาดำรงตำ หนงผบู งั คบั บัญชาระดบั สงู ของกองทัพ ซึง นสวนของลักษณะเดนดังกลาวถอื วาสอดคลองกบั คำบอกเลาของพระยาพหลพลพยุหเสนาทีระบวุ า นสมัยสมบรู ณาญาสทิ ธิราชยเมือมี การประชุมปรกึ ษาหารอื ขอราชการประจำปทีกระทรวงกลา หมนนั มีประเพณวี าพระบาทสมเดจพระเจาอยูหวั นฐานะเปนจอมทัพจะทรง นังเปนประธาน นทีประชุมรวมกบั นายทหารผู หญเสมอ12 ตเมือคณะราษฎร ดดำเนินการเปลียน ปลงการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบประชาธิป ตย น วันที 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ละมีการประกาศ ชรัฐธรรมนูญฉบับ รกซึงคือ พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครอง ผนดินสยาม ชัวคราว พ.ศ. 2475 ดมีการเปลียน ปลงหลักทัว ป นการปกครองประเทศทีมอี ยูกอนหนานีซึงถือวาอำนาจสูงสดุ ภาย นรัฐเปนของ พระมหากษตั ริยดวยผลของมาตรา 1 ละมาตรา 2 หงรัฐธรรมนญู 13 กลาวคอื ผลทางกฎหมายของบทบัญญัติทางรฐั ธรรมนญู ดังกลาวมี ดวยกนั สองประการ ดยประการ รก เกดิ การเปลียน ปลงผูถืออำนาจสูงสุดภาย นรัฐจากพระมหากษัตริย หกลายมาเปนของประชาชน ละประการทีสองคือ สถานะของพระมหากษัตริยภายหลังวันที 27 มิถนุ ายน 2475 ปรเปลียนจากผูทรงอำนาจสงู สุดภาย นรัฐมาเปน องคกรทางรัฐธรรมนูญที ดการจัดตังขึนตามรัฐธรรมนูญ หปฏิบัติหนาที นฐานะประมุขของรัฐเทานันสงผล หอำนาจของ พระมหากษัตริยถูกจำกัดลงเทาทีบทบัญญัติ หงรัฐธรรมนูญมอบอำนาจ ว ห ดย มอาจมีพระราชอำนาจ ดเฉกเชนเดียวกับสมัย สมบูรณาญาสิทธิราชยอีกตอ ป จึงทำ หอำนาจ นทางเนือหาอนั เกียวกบั การบริหารราชการทางทหารทังหมด มวาจะเปนการบังคบั บัญชาทหาร การประกาศสงคราม การตรากฎหมายจัดตงั กองทัพ ละการพิจารณางบประมาณของกองทัพ รัฐธรรมนูญ ดกำหนด หกลาย มาเปนขององคกรทางรฐั ธรรมนญู ของระบอบ หมอยางคณะกรรมการราษฎร ละสภาผู ทนราษฎร ทน14 นอกจากนรี ฐั ธรรมนูญยัง ม ด กำหนด หพระมหากษัตริยดำรงตำ หนงจอมทัพ วอยางเฉพาะเจาะจงจึงเทากับวาสถานะของพระมหากษัตริย นฐานะจอมทัพตาม ประเพณี นสมยั สมบรู ณาญาสทิ ธิราชยยอมเปนสนิ สดุ ลงเมือเขาสูระบอบ หมดวยเชนกัน 3.2 ลก ณ ข งกฎ กณฑ กยวกบคว ม มพนธร ว งท รกบพล ร นบ งปร ก รท ม ดคล งกบทฤ ฎก ร ควบคมท ร ดยพล ร นภ ย ตร บ บ ม มวาจะมกี ารเปลียนผานกองทัพเขาสรู ะบอบ หม ลว ต นระหวางป พ.ศ. 2475 พ.ศ. 2488 กยงั คงมีการเปลียน ปลง ทางกฎหมายเกียวกับการบรหิ ารราชการทางทหารผานรฐั ธรรมนญู ละกฎหมาย ซงึ ผเู ขยี นเหนวายังปรากฏลกั ษณะสำคญั 3 ประการที ยัง มสอดคลองกบั ทฤษฎกี ารควบคุมทหาร ดยพลเรือน ดงั ตอ ปนี (1) รัฐธรรมนูญมิไดมีบญั ญัตหิ ามขาราชการประจำดำรงตำแหนงเปนสมาชกิ ในองคกรทางรฐั ธรรมนูญ พระราชบญั ญัติธรรมนูญการปกครอง ผนดินสยามชัวคราว พ.ศ. 2475 มวาจะ ดกำหนด หองคกรทางรัฐธรรมนูญอยาง คณะกรรมการราษฎร ละสภาผู ทนราษฎรมีควบคุมทหาร นเรืองสำคัญตามทกี ลาว ว ลวขางตน ละ ดรบั ก ดรับการสบื ทอดตอมา น รัฐธรรมนญู ฉบบั ทสี องอยางรัฐธรรมนญู หงราชอาณาจกั รสยาม พ.ศ. 247515 ตอยาง รกตามรฐั ธรรมนญู ทงั สองฉบับ นสวนการกำหนด 12 กุหลาบ สายประดษิ ฐ, บองหลงั ก รปฏวตั 2475, (กรงุ เทพฯ : มิงมิตร, 2548), น. 37. 13 พระราชบัญญัตธิ รรมนญู การปกครอง ผนดนิ สยามชัวคราว พ.ศ. 2475 มาตรา 1 ละมาตรา 2 14 พระราชบญั ญัตธิ รรมนญู การปกครอง ผนดนิ สยามชัวคราว พ.ศ. 2475 มาตรา 3 มาตรา 7 มาตรา 8 มาตรา 9 มาตรา 31 มาตรา 35 ละมาตรา 37 15 รฐั ธรรมนญู หงราชอาณาจกั รสยาม พ.ศ. 2475 มาตรา 36 มาตรา 37 มาตรา 40 ละมาตรา 46 164

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟูรามา จงั หวดั เชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชียง หม คุณสมบัตขิ องบคุ คลทีจะเขาดำรงตำ หนงเปนกรรมการราษฎร รฐั มนตรี ละสมาชิกสภาผู ทนราษฎร มวาจะเปนสมาชิกประเภททีมา จากการเลอื กตังของประชาชนหรอื สมาชิกประเภททมี าจากการ ตงตังของคณะผูรกั ษาพระนครฝายทหารหรือพระมหากษัตรยิ ตางก มมี การบญั ญัติหามบคุ คลทีประกอบอาชพี เปนขาราชการประจำเขาดำรงตำ หนงดังกลาว ตอยาง ด16 จงึ สงผล หบุคคลทปี ระกอบอาชีพ เปนขาราชการทหารสามารถเขาดำรงตำ หนงดังกลาว ดอกี หนงึ ตำ หนงดวย (2) คณะกรรมการกลางกลาโหมมอี ำนาจบงั คับบัญชากระทรวงกลาโหม เมอื ผานการเปลียน ปลงการปกครอง สภาผู ทนราษฎร ดตรากฎหมายเกยี วกับการบรหิ ารราชการภาย นกระทรวงกลา หม ฉบับสำคัญออกมาหนึงฉบับ คือ ประกาศกำหนดหนาทีเสนาบดี ละตังคณะกรรมการกลางกลา หม ซึงประกาศดังกลาวกำหนด ห เสนาบดกี ระทรวงกลา หมมอี ำนาจหนาทีบงั คบั บญั ชางานของกระทรวงกลา หมเฉพาะงานธุรการที มสำคญั เทานนั ละ หอำนาจหนาที นการรับผิดชอบเรืองสำคัญภาย นกระทรวงกลา หม มวาจะเปนอำนาจควบคุมงานบริหารบุคคลภาย นกระทรวงกลา หม ควบคุม อตั รากำลงั พล ละอาวุธยุท ธปกรณของกองทัพ ละควบคมุ การวางงบประมาณภาย นกระทรวง หกับองคกร หมทีถูกจัดตังขึนมาคือ คณะกรรมการกลางกลา หม ซงึ องคกรทมี ีสมาชิกจำนวน 17 คน ประกอบ ปดวย เสนาบดีกระทรวงกลา หมเปนประธานกรรมการ มผี ู บญั ชาการทหารบก ละผูบัญชาการทหารเรือเปนกรรมการ ดยตำ หนง ละมีกรรมการทมี าจากการ ตงตังของผูบญั ชาการทหารบก ละ ผูบัญชาการทหารเรืออีก 14 ตำ หนงซึงตองเปนขาราชการทหารบก ละขาราชการทหารเรือ นจำนวนทีเทากัน17 ผลของประกาศ ดังกลาวจงึ ทำ หขาราชการทหารซึงมฐี านะเปนผู ตบังคบั บัญชามอี ำนาจควบคมุ กองทัพ นเรืองสำคัญ เหนือเจากระทรวงอยางเสนาบดี กระทรวงกลา หม (รฐั มนตรีวาการกระทรวงกลา หม นเวลาตอมา) ทีถกู ลดบทบาท หทำหนาทที างธุรการ ละงานติดตออยางการติดตอ เทานัน (3) การกำเนิดของตำแหนงผูบญั ชาการทหารสงู สุดและอำนาจการบริหารราชการแผนดนิ แบบพเิ ศษในยามสงครามชวง การประกาศสงครามตอบรเิ ตนใหญและสหรฐั อเมริกา ชวงสงคราม ลกครังที 2 นระหวางป พ.ศ. 2483 2487 ดมีการจัดตังตำ หนงขาราชการทหารทีเรียกวา ผูบัญชาการ ทหารสูงสุด ละระบบบริหารราชการ ผนดิน บบพเิ ศษขึนมา ดยกำหนดขอบเขตอำนาจหนาที หมีอำนาจบังคับบัญชา มทัพบก มทัพเรือ มทัพอากาศ ละมีอำนาจ ตงตังขาราชการ ดตามสมควรเพือปองกนั ประเทศเทานัน18 ซึงตอมา ดมีการกำหนดอำนาจ หนาทเี ชนเดียวกนั หกบั ผบู ญั ชาการทหารสูงสดุ ซำอกี ครงั นวนั ที 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 248419 ปรากฏวาภายหลงั จากนันอำนาจหนาที ของผบู ัญชาการทหารสงู สดุ ดมกี ารขยาย หมากขึนตามลำดับดวยการอางถงึ เหตุความจำเปน นการปฏบิ ัตภิ ารกิจปองกันประเทศ นชวง สงคราม ลกครงั ที 2 เรมิ ตัง ตถาย อนอำนาจ นการบังคับบญั ชาขาราชการของกระทรวงกลา หมของรฐั มนตรวี าการกระทรวงกลา หม ห มาเปนของผูบัญชาการทหารสูงสุด20 ละตอมาเมือมีการประกาศ ชบังคับกฎอัยการศึกทัวราชอาณาจักร นวันที 10 ธันวาคม พ.ศ. 248421 ดยผลทางกฎหมายของการประกาศกฎอัยการศึกดังกลาวทำ หผูบัญชาการทหารสูงสุดมีอำนาจตามมาตรา 17 หง พระราชบัญญัติกฎอัยการศึก พ.ศ. 2457 นการออกขอบังคับเพิมเติมเพือรักษาความสงบเรียบรอยภาย นประเทศ ด ดยขอบังคบั 16 ปรดดูพระราชบญั ญตั ิธรรมนญู การปกครอง ผนดนิ สยามชัวคราว พ.ศ. 2475 สวนทกี ำหนดคณุ สมบัติบุคคลทีมีสิทธิลงสมัครรบั สมาชกิ สภาผู ทนราษฎรประเภทที 1 มมีการกำหนดหามขาราชการประจำลงสมคั ร ตอยาง ด นอกจากนีสมาชิกสภาผู ทนราษฎรประเภททีมาจากการ ตงตงั กมิ ดมีการกำหนดเกียวกับคุณสมบัติ น ทำนองดงั กลาว วจำกดั การ ชดุลยพนิ ิจเลือกบคุ คลทจี ะเปนสมาชกิ สภาผู ทนราษฎรของคณะผูรกั ษาพระนครฝายทหารดวยเชนกัน จงึ สงผล ดยออม หขาราชการ ทหารสามารถเขาดำรงตำ หนงกรรมการราษฎรซงึ ทมี าจากการเลือกตังกนั เองของสมาชิกสภาผู ทนราษฎร ดเชนกัน ละสวนของรฐั ธรรมนูญ หงราชอาณาจกั รสยาม พ.ศ. 2475 นสวนของคุณสมบตั ขิ องสมาชิกสภาผู ทนราษฎร ละคณะรฐั มนตรีกมิ ดมกี ารกำหนดหามขาราชการประจำดำรงตำ หนง ว 17 พระบรมราช องการ ประกาศกำหนดหนาทเี สนาบดี ละตงั คณะกรรมการกลางกลา หม, ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 49 ตอน ก (20 กรกฎาคม 2475): 209-212. 18 พระบรมราช องการ ประกาศตังผบู ัญชาการทหารสูงสุด มทัพบก มทพั เรือ มทพั อากาศ, ราชกิจจานุเบกษา เลม 57 ตอน ก (13 พฤศจิกายน 2483): 728-730. 19 พระบรมราช องการ ประกาศกำหนดอำนาจผบู ัญชาการทหารสงู สุด พทุ ธศกั ราช 2484, ราชกจิ จานุเบกษา เลม 58 ตอน ก (18 พฤศจกิ ายน 2484): 1681-1682. 20 พระบรมราช องการ ประกาศกำหนดอำนาจ ละหนาทีของผูบัญชาการทหารสูงสุด ละรองผูบัญชาการทหารสูงสุดเกียวกับราชการของกระทรวงกลา หม, ราชกิจจานเุ บกษา เลม 58 ตอน ก (25 พฤศจกิ ายน 2484): 1720-1722. 21 พระบรมราช องการ ประกาศ ชกฎอัยการศกึ , ราชกิจจานเุ บกษา เลม 58 ตอน ก (10 ธนั วาคม 2484): 1781-1782. 165

การประชมุ วิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมู ิทัศนนิตศิ าสตร ทย ดงั กลาวจะถอื วาเปนสวนหนงึ ของพระราชบัญญัตกิ ฎอัยการศกึ ดวย22 นอกจากนยี ังมกี ารออกประกาศสำนักนายกรฐั มนตรีมอบอำนาจ สงั การคณะรฐั มนตรี ละขาราชการตาง นกิจการดานสงคราม หกบั ผบู ัญชาการทหารสงู สุดดวย23 จงึ ทำ หฝายทหารอยางผบู ญั ชาการ ทหารสงู สุดมีอำนาจหนาที นการบรหิ ารราชการ ผนดนิ เหนือกวาองคกรทางรัฐธรรมนูญอยางคณะรฐั มนตรี ป ดยปริยาย อยาง รกตาม ภายหลงั สนิ สงคราม ลกครงั ที 2 ลวผสู ำเรจราชการ ทนพระองคก ดตราพระบรมราช องการยบุ เลกิ ตำ หนงผูบญั ชาการทหารสูงสุด ป นทายทสี ุด24 3.3 ก ร ถ ปน ลกก รควบคมท ร ดยพล ร นภ ย ลงก ร ปลยน ปลงก รปกคร ง ดยคณ ร ฎร มวาระบบกฎหมายของระบอบ หม นเบอื งตนระหวางป พ.ศ. 2475 พ.ศ. 2488 จะลักษณะกฎหมายเกียวกับการบริหาร ราชการทางทหารที มสอดคลองกบั ทฤษฎกี ารควบคมุ ทหาร ดยพลเรือนบางประการตามทีกลาว ปขางตน ตพัฒนาการทางกฎหมาย ภาย ตระบอบ หมกมีการ ปรเปลยี น ป นทศิ ทางทสี อดคลองกับทฤษฎีการควบคุมทหาร ดยพลเรอื นมากขนึ ตามลำดับ ดยเฉพาะอยาง ยิง นระหวางป 2489 2490 อันเปนชวงทีรฐั ธรรมนูญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2489 ถูกประกาศ ชบังคับ ดยการเปลียน ปลง ดังกลาวปรากฏผานลกั ษณะ 4 ประการ ดงั ตอ ปนี (1) พระมหากษัตริยในฐานะจอมทัพภายใตระบอบประชาธปิ ไตย มวาเมือมีการประกาศ ชรัฐธรรมนูญฉบับทีสองซึงคือ รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475 จะ ดปรากฏ บทบัญญตั ิ หงรัฐธรรมนูญทถี วายพระเกียรติ หกบั พระมหากษตั ริยดำรงตำ หนงเปนจอมทพั สยาม จึงเปนการเปลยี นหลักการเดมิ ทีวาง ว นรัฐธรรมนูญฉบับ รกทีตัดขาดพระมหากษัตริยออกจากการกองทัพทังหมด ละเปลียน ปลงเรืองสถานะของพระมหากษัตริยกบั กองทัพ ป นทำนองเดียวกับสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชยอีกครัง25 ต นชันพิจารณารางรัฐธรรมนูญของสภาผู ทนราษฎร พระยาราชวังสนั เสนาบดกี ระทรวงกลา หม ดตอบขอสงสัยดงั กลาว ววาตำ หนงจอมทัพสยามเปน ตเพียงการถวายพระเกียรติตาม บบ รัฐธรรมนญู นานาประเทศ ตอำนาจการบงั คบั บญั ชาทหาร นทางเนือหา ลวตองกระทำผานคณะกรรมการราษฎร (ซึงตอมาเปลียนชือ เรียกตำ หนงเปนคณะรัฐมนตรี) เทานัน26 ประกอบกับ นทางตำรา อาจารยหยุด สงอทุ ัยก ดอธบิ ายเกยี วกบั อำนาจของจอมทัพ ป น ทิศทางเดียวกัน27 ดังนันจากคำอธิบายของผูรางรัฐธรรมนูญ ละความเหนทางวิชาการตางเหนตรงกันวาตามรัฐธรรมนูญ หง ราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2475 ลว พระมหากษัตริย นฐานะจอมทัพสยามยอม มอาจสังการทหาร ดเพียงลำพัง ตการ ชอำนาจสงั การทหารตามคำ นะนำ ละยนิ ยอมของรฐั มนตรที ีลงนามรบั สนองพระบรมราช องการ ละสภาผู ทนราษฎรเทานัน (2) การเปลย่ี นแปลงทางกฎหมายเพื่อคนื อำนาจบงั คบั บญั ชากระทรวงกลาโหมแกรฐั มนตรีวาการกระทรวงกลาโหม เมือมีการประกาศ ชพระราชบัญญัติจัดระเบียบปองกนั ราชอาณาจักร พ.ศ. 2477 ดยพระราชบัญญัติดังกลาวมีการจัด ระเบียบหนวยงานภาย นกระทรวงกลา หม หม จากเดิมทีเคย บงหนวยงานภาย นเพียง ค 3 สวนเพิมเปน 4 หนวย ด ก สำนัก เลขานุการรัฐมนตรีซึงมหี นาทีเกียวกับราชการทางการเมือง สำนักงานปลดั กระทรวงซึงมีหนาทีเกียวกบั งานธุรการ ละราชการประจำ ทัว ป กองทพั บก ละกองทัพเรอื ตอยาง รกตามการเปลยี น ปลงกฎเกณฑเกียวกับการบริหารราชการทหารทีสำคัญทีสุดซึงเกิดจาก พระราชบญั ญตั ิฉบับนีคือ การยกเลกิ ประกาศกำหนดหนาทีรัฐมนตรีวาการกระทรวงกลา หม ละตงั กรรมการกลางกลา หม ลงวันที 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2475 ผลทางกฎหมายจากการยกเลกิ ประกาศดังกลาวคือการยุบคณะกรรมการกลางกลา หม ละยตุ ิอำนาจหนาทีของ 22 พระราชบัญญัติกฎอัยการศึก พระพุทธศักราช 2457, ราชกจิ จานุเบกษา เลม 31 ตอน ก (11 กันยายน 2457): 388-395. 23 ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรือง อำนาจหนาทีของนายกรัฐมนตรี ละอำนาจหนาทีของผูบัญชาการทหารสูงสุด,ราชกิจจานุเบกษา เลม 59 ตอน 11 ก (17 กมุ ภาพนั ธ 2485): 470-476. 24 พระบรมราช องการประกาศ ยุบเลิกตำ หนงผูบญั ชาการทหารสูงสุด ละรองผูบญั ชาการทหารสงู สุด ละ ตงตัง มทัพ หญ ละรอง มทัพ หญ (พลเอก พจน พหล ยธิน (พระยาพหลพลพยุหเสนา)เปน มทัพ หญ, พล ท ชติ มันศิลปสนิ าถ ยธารักษ เปนรอง มทพั หญ), ราชกิจจานุเบกษา เลม 61 ตอน 52 ก (24 สิงหาคม 2487): 754 755. 25 รัฐธรรมนญู หงราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475 มาตรา 5 26 รายงานการประชมุ สภาผู ทนราษฎร, ครังที 35, สมัยสามัญ, 16 พฤศจิกายน 2475: 379. 27 หยุด สงอุทยั , ค อธบ ยรฐั ธรรมนญ หงร ชอ ณ จักร ทย พทธศกั ร ช 2511 พรอมดวยค ปลม ตร ปนภ ษ องั กฤษของท งร ชก ร, (พระนคร : นำเซียการ พมิ พ, 2512), น. 28. 166

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จงั หวดั เชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชียง หม ขาราชการทหาร นการควบคมุ กิจการทีสำคญั ของกระทรวงกลา หมลง นอกจากนีพระราชบญั ญัติดังกลาวยงั ดมีการสรางบทบัญญัติ ทัว ปเกียวกับหนาทีของกระทรวง ละอำนาจการบริหารภาย นกระทรวง วดวย ดยกำหนด หกระทรวงกลา หมมีหนาทีเกียวกับการ ปองกันราชอาณาจกั ร ละกำหนด หรัฐมนตรีวาการกระทรวงกลา หมเปนผูบังคับบญั ชาสูงสุดของกระทรวง28 จึงสงผล หการบริหาร ราชการภาย นกระทรวงกลา หมตามพระราชบัญญัติฉบับนีจึงทำ หรฐั มนตรีวาการกระทรวงกลา หมมีอำนาจควบคุมงานทกุ ดานของ กระทรวงกลา หม มวาจะเปนงานที มสำคญั อยางงานธุรการ งานกฎหมาย ละงานทเี ดิมอยู นความรบั ผิดชอบของคณะกรรมการกลาง กลา หมซึงเปนเรืองเทคนคิ ทีตองอาศัยความเชียวชาญทางทหารเปนการเฉพาะ อัน ด ก การจัดสรรงบประมาณภาย นกระทรวง การ ควบคุมขาราชการประจำของกระทรวง ละควบคุมกำลังพลรบ รวมถึงอาวุธยุท ธปกรณทังหมด การวางกรอบกฎเกณฑเกียวกับการ บริหารราชการทหารเชนนหี ากมีการกำหนด หทีมา ละคณุ สมบัติ หสอดคลองกับระบอบประชาธิป ตย ละ บง ยกระหวางขาราชการ ทหารกับขาราชการทางการเมืองยอมจะสงผล หพลเรือนทีดำรงตำ หนงรัฐมนตรีวาการกระทรวงกลา หมมีอำนาจบังคับบัญชาทหาร อยางสมบูรณ ป ดยปริยายซึงถือวาสอดคลองอยางยิงกับทฤษฎกี ารควบคุมทหาร ดยพลเรอื น (3) รัฐสภาเปนองคกรทางรฐั ธรรมนูญที่ทรงอำนาจในการประกาศสงครามกับรฐั อื่น ดยเดิมที นระหวางป พ.ศ. 2475 2488 ตามรัฐธรรมนูญสองฉบับ รกอัน ด ก พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครอง ผนดนิ สยามชวั คราว พ.ศ. 247529 ละรฐั ธรรมนญู หงราชอาณาจกั รสยาม พ.ศ. 247530 ดออก บบระบบเกียวกบั การ ชอำนาจ นการ ประกาศสงคราม ป นทิศทางทีกำหนด หองคกรทางรัฐธรรมนูญอยางคณะรัฐมนตรีมีอำนาจถวายคำ นะนำ ละยินยอม ห พระมหากษตั ริยประกาศสงคราม กลาวคอื อำนาจ นการประกาศสงครามเปนของฝายบริหาร ตปรากฏวาภายหลงั การสินสงคราม ลก ครงั ที 2 ละมกี ารจัดทำรฐั ธรรมนูญฉบับ หม คือ รฐั ธรรมนูญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 ดเปลียน ปลงระบบการ ชอำนาจ น การประกาศสงครามเสยี หม ดยยกเลกิ อำนาจ นการ หยินยอมตอพระมหากษัตรยิ ของคณะรฐั มนตรีลง ลวมอบอำนาจดังกลาว หกับ ผู ทนประชาชนอยางรฐั สภา31 อันนำมาสูการ บง ยกอำนาจ นการประกาศสงครามกับอำนาจ นการทำสงครามออกจากกนั ขึนครัง รก นประเทศ ทย ทำ หรฐั สภาสามารถถวงดลุ ละยบั ยงั การกอสงครามของคณะรัฐมนตรี ด (4) การแบงแยกอยางเด็ดขาดระหวางขาราชการการเมืองกับขาราชการประจำในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 ดยลักษณะประการสุดทายทสี ำคัญทีสุดที หระบบกฎหมาย นชวงระหวาง 2489 2490 สอดคลองกบั ทฤษฎีการควบคุม ทหาร ดยพลเรือนทกุ ประการ เพราะการเปลียน ปลงสามลักษณะขางตนกอนหนานี ดทำ หอำนาจสำคญั ซึงเกียวกับการควบคมุ ทหารทงั อำนาจ นการบังคบั บัญชา อำนาจ นการประกาศสงคราม อำนาจการจดั ตงั กองทพั ละอำนาจ นการจัดสรรงบประมาณเปนขององคกร ของระบอบ หมอยางรัฐมนตรวี าการกระทรวงกลา หม ละรฐั สภาจนครบถวน ลว ตอยาง รอำนาจการควบคุมทหาร ดยพลเรือนยงั มิ ด บังเกิดขึน นระบบกฎหมาย ทย ดเพราะติดเงือน ขทางกฎหมายทีรัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475 มมีการ บง ยก ระหวางขาราชการการเมืองกับขาราชการประจำ ละกำหนดสมาชิกสภาผู ทนราษฎร ประเภทที 2 มาจากการ ตงตังของ พระมหากษตั รยิ จงึ ทำ หขาราชการทหารยังสามารถดำรงตำ หนงรฐั มนตรวี าการกระทรวงกลา หม ละสมาชกิ สภาผู ทนราษฎร ลวเขา มาเกยี วของกับอำนาจควบคมุ ทหารขางตน ด ปรากฏวาเมอื รฐั ธรรมนญู หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 ชบังคับ รฐั ธรรมนญู ฉบบั นี ดสรางหลักประกนั นการ บง ยก ระหวางขาราชการทหาร ละขาราชการทางการเมืองออกจากกัน ดยกำหนด หสมาชิกพฤตสภา32 สมาชิกสภาผู ทนราษฎร33 ละ 28 พระราชบัญญัติจดั ระเบยี บปองกนั ราชอาณาจกั ร พุทธศักราช 2477, ราชกิจจานเุ บกษา เลม 51 ตอน ก (24 เมษายน 2477): 155 - 159. 29 พระราชบญั ญตั ิธรรมนญู การปกครอง ผนดินสยามชวั คราว พ.ศ. 2475 มาตรา 37 30 รัฐธรรมนญู หงราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475 มาตรา 54 31 รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 มาตรา 75 32 รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2489 มาตรา 24 33 รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2489 มาตรา 29 167

การประชมุ วิชาการนิติสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมู ิทศั นนติ ิศาสตร ทย รฐั มนตร3ี 4จะเปนขาราชการประจำ ม ด รวมถึงกำหนด หสมาชกิ สภาผู ทนราษฎรมาจากการเลือกตัง ดยตรงของราษฎร35 ละสมาชิก พฤตสภามาจากการเลือกตัง ดยออม36 การเปลียน ปลงทางกฎหมายดังกลาวจึงทำ หผูดำรงตำ หนง นองคกรทางรัฐธรรมนูญซึงมี อำนาจควบคมุ ทหารทังหมดมสี ถานะเปนพลเรือนทีมาจากการเลือกของประชาชนตามระบอบประชาธิป ตยทงั หมด ดวยเหตเุ ชนนีระบบ กฎหมาย ทยจงึ สามารถสถาปนาการควบคุมทหาร ดยพลเรือน ดสำเรจ นทสี ุด นปที 14 ของการเปลียน ปลงการปกครองจากระบอบ สมบูรณาญาสทิ ธริ าชยมาเปนระบอบประชาธิป ตย 4. บทสรปุ เมอื คณะราษฎร ดดำเนนิ การเปลยี น ปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสทิ ธิราชยมาเปนระบอบประชาธิป ตย ละ สินสุดลงเมือเกดิ การรัฐประหารเมือวันที 8 พฤศจิกายน 2490 อันเปนการสินสุดของคณะราษฎรเปนชวงเวลาทีระบบกฎหมาย ทยมี พัฒนาการทีสอดคลองกับทฤษฎีการควบคมุ ทหาร ดยพลเรือนตามลำดบั เรือยมา นชวง รกจนสามารถสถาปนาระบบรัฐธรรมนญู ละ กฎหมายทสี อดคลองกับทฤษฎีการควบคุมทหาร ดยพลเรือนทงั ระบบ นชวงทาย ดสำเรจ ดย นระยะ รก มวาจะ ดมีการประกาศ ชรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดของประเทศ ลว ละ ดมกี ารจัดการถาย อน อำนาจบังคับบัญชากิจการทางทหารทีเดิมเปนของพระมหากษัตริยทีดำรงตำ หนงจอมทัพตาม บราณราชประเพณีของระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชย หมาเปนอำนาจขององคทางรัฐธรรมนูญ นระบอบ หมอยางคณะกรรมการราษฎรซึงตอมาเปลียนเปน คณะรัฐมนตรี ละสภาผู ทนราษฎรทังหมด ตระบบกฎหมาย นชวงเวลาดงั กลาวกยงั มอาจเรยี ก ดวาเปนระบบกฎหมายทีสอดคลอง กบั ทฤษฎกี ารควบคุมทหาร ดยพลเรือน ด เพราะรฐั ธรรมนูญยังเปดชอง หขาราชการทหารดำรงตำ หนงรฐั มนตรี ละสมาชกิ สภาผู ทน ราษฎร ด ประกอบกบั มีการออก บบการบรหิ ารราชการภาย นกระทรวงกลา หม หขาราชการทหารมอี ำนาจบังคับบญั ชากองทัพเหนือ รัฐมนตรีวาการกระทรวงกลา หม นชวงป พ.ศ. 2475 2477 ละสำคัญทีสุดคือมีการสถาปนาระบบกฎหมายทีมอบอำนาจ หกับ ตำ หนงขาราชการทหารอยางผูบัญชาการทหารสูงสุดมีอำนาจบริหารราชการ ผนดิน ละควบคุมทหารเหนือองคกรทางรัฐธรรมนญู อยางคณะรัฐมนตรี ละสภาผู ทนราษฎร นชวง พ.ศ. 2484 2487 ตปรากฏวาเมอื ประกาศ ชรัฐธรรมนญู หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 กฎเกณฑการควบคุมทหาร ดยพลเรือน นระบบ กฎหมาย ทย นยคุ รกก ดเขาสูระยะทีสอง คือ มีการ บง ยกระหวางขาราชการการเมืองตำ หนงรัฐมนตรี สมาชกิ รฐั สภากบั ขาราชการ ประจำ ลวกำหนด หมีทมี าสอดคลองระบอบประชาธิป ตยจงึ ทำ หขาราชการทหาร มอาจดำรงตำ หนงดังกลาว ดอีกตอ พรอมกับมี การปรับเปลียนระบบการบริหารราชการภาย นกระทรวงกลา หมเสีย หม นป พ.ศ. 2477 ยุบเลิกคณะกรรมการกลางกลา หม ละคืน อำนาจบังคับบัญชากองทัพ หกบั รัฐมนตรีวาการกระทรวงกลา หม ดยการเปลียน ปลงทางกฎหมาย หสอดคลองกับทฤษฎีการควบคุม ทหาร ดยพลเรอื น นชวงนคี ือการยุบเลกิ ตำ หนงผูบัญชาการทหารสูงสุด สงผล หระบบกฎหมาย นระยะนเี ปนระยะทพี ลเรือนซึงดำรง ตำ หนงรฐั มนตรวี าการกระทรวงกลา หม ละสมาชกิ รฐั สภามีอำนาจควบคุมทหาร นทางกฎหมายครบถวนตามทฤษฎีทกุ ประการ บรรณานกุ รม กุหลาบ สายประดิษฐ. บองหลังก รปฏวตั 2475. กรุงเทพฯ: มิงมิตร, 2548. นิค ค ล มาเคียเวลลี. จ ผปกครอง. ปล ดย สมบตั ิ จันทรวงศ. กรุงเทพฯ: ครงการจัดพมิ พคบ ฟ, 2552. ประกาศสำนกั นายกรฐั มนตรี เรอื ง อำนาจหนาทขี องนายกรฐั มนตรี ละอำนาจหนาทขี องผบู ญั ชาการทหารสูงสดุ , ราชกิจจานุเบกษา เลม 59 ตอน 11 ก (17 กมุ ภาพนั ธ 2485): 470-476. พระบรมราช องการ ประกาศ ยบุ เลิกตำ หนงผบู ัญชาการทหารสงู สุด ละรองผูบัญชาการทหารสงู สุด ละ ตงตัง มทัพ หญ ละรอง มทัพ หญ (พลเอก พจย ห ยธนิ (พระยาพหลพลพยุหเสนา)เปน มทพั หญ, พล ท ชติ มันศิลปสินาถ ยธารักษ เปนรอง มทพั หญ), ราชกิจจานเุ บกษา เลม 61 ตอน 52 ก (24 สิงหาคม 2487): 754 755. พระบรมราช องการ ประกาศกำหนดอำนาจผบู ญั ชาการทหารสงู สดุ พทุ ธศักราช 2484, ราชกจิ จานุเบกษา เลม 58 ตอน ก (18 พฤศจกิ ายน 2484): 1681-1682. 34 รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 มาตรา 66 35 รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2489 มาตรา 29 36 รฐั ธรรมนญู หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 มาตรา 24 168

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จังหวดั เชียง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชียง หม พระบรมราช องการ ประกาศกำหนดอำนาจ ละหนาทขี องผบู ญั ชาการทหารสงู สดุ ละรองผูบญั ชาการทหารสงู สดุ เกยี วกบั ราชการของกระทรวงกลา หม, ราชกจิ จา นุเบกษา เลม 58 ตอน ก (25 พฤศจกิ ายน 2484): 1720-1722. พระบรมราช องการ ประกาศ ชกฎอัยการศกึ , ราชกจิ จานุเบกษา เลม 58 ตอน ก (10 ธันวาคม 2484): 1781-1782. พระบรมราช องการ ประกาศตังผูบัญชาการทหารสูงสุด มทัพบก มทพั เรือ มทพั อากาศ, ราชกิจจานุเบกษา เลม 57 ตอน ก (13 พฤศจกิ ายน 2483): 728-730 พระบรมราช องการ ประกาศตงั ผูบญั ชาการทหารสูงสดุ มทัพบก มทพั เรอื มทัพอากาศ, ราชกจิ จานุเบกษา เลม 57 ตอน ก (13 พฤศจกิ ายน 2483): 728-730 พระราชบญั ญตั กิ ฎอยั การศึก พระพุทธศกั ราช 2457, ราชกจิ จานุเบกษา เลม 31 ตอน ก (11 กันยายน 2457): 388-395. พระราชบัญญัตจิ ัดระเบียบปองกันราชอาณาจักร พทุ ธศกั ราช 2477, ราชกิจจานเุ บกษา เลม 51 ตอน ก (24 เมษายน 2477): 155 - 159. พระราชบญั ญัตธิ รรมนญู การปกครอง ผนดินสยามชัวคราว พ.ศ. 2475 มกั ซ เวเบอร. ก รยดมนั นอ ชพก ร มอง. ปล ดย กมลรตั น ศีลประเสริฐ. กรงุ เทพฯ: สมมติ, 2560. รัฐธรรมนูญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2489 รฐั ธรรมนญู หงราชอาณาจกั รสยาม พ.ศ. 2475 รายงานการประชุมสภาผู ทนราษฎร, ครังที 35, สมยั สามัญ, 16 พฤศจกิ ายน 2475: 379. สมยศ เชอื ทย. กฎหม ยมห ชน บองตน. กรุงเทพฯ : วญิ ชู น, 2560. หยดุ สงอทุ ยั . ค อธบ ยรฐั ธรรมนญ หงร ชอ ณ จักร ทย พทธศักร ช 2511 พรอมดวยค ปลม ตร ปนภ ษ องั กฤษของท งร ชก ร. พระนคร: นำเซยี การพิมพ, 2512. Aurel Croissant and David Kuenh.Pattern of civilian control of the militar in east asia s ne democracies. Journal of East Asian Studies. Vol.9 No.2 (2009) : 187-217. Byron Shibata. The Spirit of Civilian Control Over the Military: Lessons from the United States Constitution. Ritsumeikan law review. 19 (2002-03) : 13-30. Claude E. Welch Jr. eds. Civilian Control of the Military: Theory and Cases From Developing Countries. New York : State University of New York Press, 1976. Harold A. Trinkunas. Crafting civilian control of the military in Venezuela : a comparative perspective. Chapel Hill : University of North Carolina Press, 2005. Kealy, Sean J. Ree ami i g he P e C mi a Ac : T a d a Righ Ci il la E f ceme . Yale Law & Policy Review. Vol.21 No.2 (2003) : 383-442. Samuel P. Huntington. The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations. London : Harvard University Press, 1957. 169

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการนติ ิสังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ จงั หวดั ชยี ง หม ข พ ก จ รณข ง ภ ปฏรป งช ตต ร งรฐธรรมนญ 2558 Criticism of National Reform Council on 2015 Constitution Bill ปารณ บญชวย Paron Boonchoy 128 ต.ทาวงั ตาล อ.สารภี จ. ชียง หม 50140 128 Tha Wang Tan Sub District, Saraphi District, Chiang Mai 50140 E-mail: [email protected] บทคดย บทความนีศกษาถงขอวพิ ากษวิจารณของ สปช. ทมี ีตอรางรฐั ธรรมนญ 2558 พอ ห หนประ ดนสำคญั ทถี กวพิ ากษวิจารณ นบทบัญญัติ นรางรัฐธรรมนญ 2558 ซง ปนรางรัฐธรรมนญฉบับ รกภายหลังการรัฐประหารที มจะรางสำ รจ ตก มสามารถ ประกาศ ช ดวยการสำรวจขอวิพากษวิจารณ นบทบัญญัติรางรัฐธรรมนญ 2558 จากการจัดกลมบทบัญญัติซงสะทอน จตนารมณ รัฐธรรมนญ 2558 4 กลม คอ 1) การสรางการ มองของพล มอง 2) การสรางกล ก คัดกรอง ควบคม ตรวจสอบ ผดำรงตำ หนงทาง การ มอง 3) การสรางกล กยติธรรมที ปรง ส ละ 4) การปฏริ ปประ ทศ ละสรางความปรองดอง ดยพบวา นอรางรัฐธรรมนญ 2558 ปนทวี พิ ากษวจิ ารณจาก สปช. นประ ดนสำคัญคอ ความ มสอดคลองกบั หลักการ น การปกครองตามระบอบประชาธิป ตย ละ ปนการสบทอดอำนาจ หกับ คสช. นบทบัญญตั ิที กียวกับทีมา ละอำนาจของ สว. ซง ม สมดล ระบบ ลอกตังทีทำ ห กดิ รฐั บาลผสมทีออน อ การ ปด อกาส หมนี ายกฯ ที ม ด ปน สส. บทบญั ญตั ิที ทรก ซงการทำงานของ ตลการ ละ การ ทรก ซงรัฐบาลทมี าจากการ ลอกตงั ดยองคกร กียวกบั การปฏิรปประ ทศ อยาง รกตาม กพบการบญั ญตั ิประ ดนอัน ปนทวี ิพากษวจิ ารณดังกลาว นรฐั ธรรมนญ 2560 ทงั ดยตรง ละ ดยออม จากกรณปี ระ ดนสำคญั อัน ปนทวี พิ ากษวิจารณ นรางรัฐธรรมนญ 2558 ทยี ังพบ ด นรัฐธรรมนญ 2560 ทำ ห หนภมิทศั น นิตศิ าสตร ละทศั นะของนักนิติศาสตร ชนั นำ ของ ทย ภายหลังการรัฐประหารของ คสช. ที ม ว จตอประชาธิป ตย บบ ลอกตัง ซง พยายามจัดการกบั ความกังวล จตอประชาธปิ ตย บบ ลอกตงั ดงั ปรากฏ ห หน นรางรัฐธรรมนญ 2558 หรอ รฐั ธรรมนญ 2560 ขณะที สา หตที ทจริงซง หรางรฐั ธรรมนญ 2558 มผานความ หนชอบ ปน พราะ นอหาขัดกบั หลักการ หรอ พราะ \" ขาอยากอยยาว\" ดังที บวรศกั ดิ ดตงั ขอสัง กตกอาจ ปน ด มอาจสรป ดอยางถงทสี ด นบทความนี ค คญ: ขอถก ถยี ง, สภาปฏริ ป หงชาติ, ประชาธิป ตย, การสบทอดอำนาจ, ประชาธิป ตย บบ ลอกตงั Abstract This article considers criticism of National Reform Council (NRC) on 2015 constitution bill, which is the first- lapsed constitution bill, to clarify significant issues through the intent of 2015 constitution bill. As the intent, there are 4 groups of constitutional provision: (1) strengthening citizen politics (2) shaping check and balance mechanism (3) clarifying administration of justice, and (4) establishing national reformation and reconciliation. The article found that the significant issues of 2015 constitution bill is the matter of inconsistent with democratic governance and transition of power of the National Council for Peace and Order (NCPO): the provisions lead to unbalanced source and accountability of the senate, intervene in judiciary procedure, interfere in elected government, warrant nonrepresentative primeminister. However, the significantissues are not only in2015 constitution bill, but directly and Implicitly in 2017 constitution as well. 170

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ จังหวัด ชียง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม In conclusion, constitutional enactment after coup by NCPO illustrates a mistrust of representative democracy of distinguished Thai lawyers. Nevertheless, it can not specify the real root leading 2015 constitution bill not being enacted, which probably is theory conflict issue or one needs to occupy the power according to the view of Borwornsak. Keywords: Criticism, National Reform Council, Democracy, Transition of power, Representative Democracy 1. บทน กระบวนการรางรฐั ธรรมนญภายหลังการรัฐประหาร นประ ทศ ทย ( นบทความนจี ะ รยี กวา รฐั ธรรมนญฉบบั รฐั ประหาร ) นอกจากจะ ปนสวนหนงของวงจรอบาทวทางการ มอง ลว ยังดำ นิน ปอยางมีรป บบ กลาวคอภายหลังทีมีการรฐั ประหารคณะผกอการ จะยก ลิกรฐั ธรรมนญฉบับทปี ระกาศ ช นขณะนัน พรอมกับประกาศ ชรัฐธรรมนญฉบบั ชัวคราว ลว ตงตงั คณะทำงานชดหนงภาย ต คณะรัฐประหาร หมีอำนาจหนาที นการยกรางรัฐธรรมนญฉบับ หมขน รางรัฐธรรมนญหรอรัฐธรรมนญนัน มักจะมงตอบสนอง จตนารมณหรอ ออประ ยชน กผมีอำนาจจดั ทำรัฐธรรมนญ1 ดยทรี ัฐธรรมนญฉบบั รฐั ประหาร ปนสวนหนงของกระบวนการรฐั ประหาร ยอมทำ หการพจิ ารณารางรัฐธรรมนญ ปน พียงการดำ นินตามรป บบหรอพิธีกรรม ละรัฐธรรมนญฉบบั รฐั ประหาร กจะถกประกาศ ช ดยงาย ปราศจากอปสรรค ดงั ชนการจดั ทำรฐั ธรรมนญฉบบั รัฐประหารทผี านมาหลาย ครัง2 กสามารถ ปนสิงทียนยันถงขอ ทจจริง ดังกลาว ด ปนอยางดี ทำนอง ดียวกัน กระบวนการรางรัฐธรรมนญภายหลังการรัฐประหาร ดยคณะรักษาความสงบ หงชาติ (คสช.) น ดอน พฤษภาคม 2557 ก ดดำ นนิ ปตามรป บบของกระบวนจดั ทำรัฐธรรมนญฉบับรฐั ประหาร ชนกนั กลาวคอ คณะรัฐประหาร ดประกาศ ยก ลกิ รัฐธรรมนญ 2550 ละประกาศ ชรัฐธรรมนญ ฉบับชวั คราว 2557 (ตอ ป รียกวา รัฐธรรมนญ 2557 ) ดยระหวางการบริหาร ประ ทศ คสช. ด ตงตัง3 คณะกรรมาธกิ ารยกรางรัฐธรรมนญ (กมธ.) มีหนาทจี ัดทำรฐั ธรรมนญ ละสภาปฏริ ป หงชาติ (สปช.) มีหนาที ควบคมการจัดทำรัฐธรรมนญ4 ซง กมธ. ตองจัดทำรางรัฐธรรมนญภาย ตกรอบทีกำหนด ว นรัฐธรรมนญ 25575 รวมทังการรับฟง ความ หน ขอ สนอ นะจากองคกรทีมาจากการ ตงตงั ของ คสช. รวมทงั ความ หนของประชาชน ละหนวยงานที กียวของมาประกอบการ พิจารณา กอน สนอ ห สปช. พจิ ารณา หความ หนชอบภาย นระยะ วลาทีกำหนด วกอนประกาศ ชบังคับตอ ป6 1 พรณรงค ศรีตระกล,\"กระบวนการจัดทำ ละ ก ข พิม ติมรัฐธรรมนญ นประ ทศ ทย\" (วิทยานิพนธปริญญานิตศิ าสตรบัณฑิต,คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั รามคำ หง, 2539), 3 2 1) การจัดทำรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ.2511 สภารางรัฐธรรมนญ นฐานะรัฐสภา ดลงมติ ปน อกฉนั ทรับรองรางรัฐธรรมนญ ละตอมาสภาราง รัฐธรรมนญ นฐานะสภานิตบิ ญั ญัติ มมี ติ อกฉนั ทรับรอง หนำรางรัฐธรรมนญขนทล กลาฯ ถวายพระบาทสม ดจพระ จาอยหัว พอทรงลงพระปรมาภิ ธยประกาศ ช ปนกฎหมายตอ ป 2) การจดั ทำรฐั ธรรมนญ หงราชอาญาจักร ทย พ.ศ.2521 สมาชกิ สภานติ ิบัญญัติ หนชอบรางรัฐธรรมนญ นวาระที 3 ทังสิน 330 คน จากสมาชกิ ทังหมด 342 คน 3) การจดั ทำรฐั ธรรมนญ หงราชอาญาจกั ร ทย พ.ศ.2534 สมาชกิ สภานิตบิ ัญญตั ิ หนชอบรางรัฐธรรมนญ นวาระที 3 จำนวน 262 คน จากสมาชิกทงั หมด 288 คน 4) การจดั ทำรฐั ธรรมนญ หงราชอาญาจักร ทย พ.ศ.2550 สมาชิกสภารางรฐั ธรรมนญมมี ติ หนชอบรางรฐั ธรรมนญ 98 สยี ง มมีผที ม หนชอบตอรางรัฐธรรมนญ 3 การ ตงตงั ดยตรงหรอ ดยออม ลว ตกรณี หมายความวา ดยตรงหมายถง คสช. ถวายคำ นะนำ นการ ตงตงั องคกรนนั กพระมหากษตั รยิ ด ก สนช. สปช. - ด รฐั ธรรมนญ ฉบับชวั คราว 2557 มาตรา 6 28 30 ดยออม หมายถง (1) หนวยงานที คสช. ถวายคำ นะนำ นการ ตงตงั องคกรนนั กพระมหากษตั ริย ดทำการ ตงตังองคกรอน ด ก ครม. ละ กมธ. นสัดสวนการ สนอชอจากองคกรที ม ช คสช. - ด รฐั ธรรมนญ ฉบบั ชวั คราว 2557 มาตรา 19 32 ละ (2) หมายความรวมถง คสช. มีอำนาจ นการ สนอรายชอ บคคล พอ ห ดรับ การ ตงตัง นองคกรหนง คอ ประธานกมธ. ละ กมธ. นสดั สวนการ สนอชอจาก คสช - ด รฐั ธรรมนญ ฉบบั ชัวคราว 2557 มาตรา 32 4 มาตรา 32 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย (ฉบบั ชัวคราว) พทธศกั ราช 2557 5 มาตรา 35 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย (ฉบบั ชวั คราว) พทธศกั ราช 2557 6 มาตรา 36-37 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย (ฉบบั ชัวคราว) พทธศักราช 2557 171

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ิศาสตร ทย มกระบวนการรางรัฐธรรมนญภายหลังการรัฐประหารของ คสช. จะมีรป บบตามกระบวนการรางรัฐธรรมนญฉบับ รฐั ประหาร หมอนทีผานมา ตการจัดทำรฐั ธรรมนญฉบบั นกี ลบั ม ปน ปตามขอสัง กตทวี ารฐั ธรรมนญฉบับรัฐประหารจะถกประกาศ ช ดยปราศจากอปสรรค กลาว หชดั คอ รางรัฐธรรมนญภายหลังการรัฐประหารของ คสช. ซงมี บวรศักดิ อวรรณ ณ ปนประธาน กมธ. (ตอ ปจะ รียกวา รางรัฐธรรมนญ 2558) ถกวิพากษวิจารณ ดย สปช.7 ซงตอมา สปช. ดมีมติ ม หความ หนชอบตอรางรัฐธรรมนญ 25588 ทำ หรางรัฐธรรมนญ 2558 ปนรางรัฐธรรมนญรัฐประหารฉบับ รก นประวัติศาสตรการ มอง ทยที มถกประกาศ ช ปน รฐั ธรรมนญฉบับถาวร ทังที ดมกี ารจัดทำออกมาจน ปนรางรฐั ธรรมนญอยางสมบรณ ภายหลงั ทรี างรฐั ธรรมนญ 2558 มผานการ หความ หนชอบจาก สปช. ทางบวรศักดิ ด สดงความ หนตอทาทีทีมีตอการ จดั ทำรางรัฐธรรมนญ ดย ครม. ซงมีขอ สนอ นะ หรัฐธรรมนญมี นอหา ละกล กทตี างกัน 2 ชวง วลา9 ละอาจ ปน หตผลหนงทีทำ ห รางรฐั ธรรมนญ มผานความ หนชอบจาก สปช. ดงั นี \"...นคอสงทผม รยกว ประช ธป ตยชวง ปลยนผ น ละ รองนมก ร สนอม ตงั ตยคทผมร งรฐั ธรรมนญ ต ปนก ร สนอ ม ดวยว จ ม ปด ผย ปนหนงั สอ...ท ม ตงั น นกตอง สย จ ปนธรรมด ต สย จ ควัน ดยว พอวนั อ ทตยกลบั บ น ปคด ดว ออ ข อย กอยย ว\"10 ความ หนขางตนของ บวรศักดิ มีนัยทีวา รางรัฐธรรมนญ 2558 มผานการ หความ หนชอบ ปนการยอ วลา นการอย น อำนาจของ คสช. มวารางรัฐธรรมนญ 2558 จะ ปนทีวิพากษวิจารณอยาง พรหลาย ดย ฉพาะ น สปช. กตาม ดังนัน บทความนี ตองการศกษาถงขอถก ถียง ละประ ดนทีถก ต ยง ฉพาะอยางยิง น สปช. พอ สดง ห หนประ ดนสำคัญ นบทบัญญัติ นราง รฐั ธรรมนญ 2558 ที ปนรางรฐั ธรรมนญฉบบั รกภายหลังการรัฐประหารที มจะรางสำ รจ ตก มสามารถประกาศ ช ด ฉก ชน ดียวกัน กบั ที คย ปนมา 2. จตน รมณร งรฐธรรมนญ 2558 กระบวนการรางรัฐธรรมนญ 2558 กดิ ขนหลังจากการรัฐประหาร ดย คสช. ภาย ตบรรยากาศของ รยี กรอง หมี การปฏริ ป ประ ทศกอนการ ลอกตัง 11 บรรยากาศทางการ มอง ละขอ สนอทางการ มองดังกลาว ดมีอิทธิพลตอการวางกรอบ นอหาของราง รัฐธรรมนญ ดยกรอบ นอหาของรางรัฐธรรมนญมาจากขอ สนอ นะจากองคกรบริหารภาย ต คสช.12 พรรคการ มอง ประชาชน13 ซง ตามรัฐธรรมนญ 255714 ดกำหนด ป นทศิ ทาง ดยี วกนั กับขอ สนอทางการ มองวาดวย การปฏิรปประ ทศกอนการ ลอกตงั คอ การ ปองกัน ควบคม ตรวจสอบการทจริตของรัฐ ละผดำรงตำ หนงทางการ มอง การ ชคณธรรม จริยธรรม ละความดี นการควบคม การ มอง ละคดั กรอง จาหนาทขี องรัฐ ละผดำรงตำ หนงทางการ มอง การกำจดั อิทธพิ ลครอบงำผดำรงตำ หนงทางการ มองของพรรค การ มอง ละทน รวมถงลดอิทธิพลของพรรคการ มองขนาด หญ ละการปฏิรปประ ทศ พอลดความ หลอมลำ ซง กมธ. ดกำหนด จตนารมณทีถอ ปนฐานสำคัญ นการรางรัฐธรรมนญ 2558 ครอบคลมกรอบตามรฐั ธรรมนญ 2557 ชนกนั 7 ..., หนนหรอควำ: ทิศทางลงมติ 'รางรฐั ธรรมนญ' ดยสภาปฏริ ป หงชาติ , สบคน มอ 1 สิงหาคม 2563, https://prachatai.com/journal/2015/09/61247 8 คะ นน สยี ง หนชอบ 105 สยี ง ม หนชอบ 135 สียง ละงดออก สยี ง 7 สยี ง - ด รายงานการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครังที 67 9 รายงานความคบหนาการดำ นินงานของคณะกรรมการรางรฐั ธรรมนญ นการประชมครังที 86 วันอังคารที 16 กมภาพันธ 2559 ถงครงั ที 88 วนั พฤหัสบดที ี 18 กมภาพันธ 2559, หนา 8. 10 มตชิ นสดสัปดาห, นประ ทศ ข อย กอยย ว ปที 36 ฉบบั ที 1854 26 ก.พ.-3 มี.ค. 2559 หนา 11 11 ดยสรป คอ หดำ นนิ การปฏริ ป ดย สภาประชาชน พอทำการปฏิรประบบ ลอกตงั ลดทอี ทิ ธทิ น ละพรรคการ มองขนาด หญ ทำ หรฐั สภา ปนพนทขี องคนดี ปราศจากการทจรติ ทำ หระบบราชการ มอย ตนักการ มอง กระจายอำนาจการปกครองสประชาชนปฏริ ปกระบวนการยติธรรม ละ รง ก ขปญหาหมกั หมมอันสงผล ห กิดความ หลอมลำ นสงั คม ด , \"ส ทพ ทอกสบรรณ สนอ ผน 1 ป 5 ปฏิรป ลวจัด ลอกตัง,\" ประชา ทย, สบคน มอ 1 สงิ หาคม 2563, https://prachatai.com/journal/2013/12/50482 12 หมายความถง สปช. ครม. สนช. 13 มาตรา 34 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย (ฉบบั ชัวคราว) พทธศกั ราช 2557 14 มาตรา 35 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย (ฉบบั ชัวคราว) พทธศกั ราช 2557 172

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ จงั หวัด ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม กมธ. วาง คา ครงของ นอหา หอยภาย ต จตนารมณหรอฐานราก 2 สวนหลัก15 ประการ รก คอ จตนารมณทีตองการ จดั การกับปญหา นอดตี มี คอ จดั การกบั ปญหาของการทจรติ คอรรัปชนั ที กดิ จากรฐั บาลขาดการตรวจสอบ ละการ มองที มสมดล ชน ระบบ ลอกตังทีทำ หพรรคการ มอง หญ ดประ ยชน ละ การจัดการกับปญหาความขัด ยง นประ ทศ พอนำความสงบกลับคนมา ประการทีสอง คอ จตนารมณทีตองการ หประ ทศ ดินหนาตอ ปอยายงั ยน คอ การสรางวฒั นธรรม พล มอง ทมี บี ทบาทอยางสำคัญ นทางการ มอง ละ การหนนนำสังคมดวยการลดความ หลอมลำทาง ศรษฐกจิ ละสังคมที ม ปนธรรม ซง จตนารมณหรอฐานรากทงั 2 นำมาสคำขวัญประจำรางรัฐธรรมนญ 2558 ทวี า สร งพล มอง ห ปน หญ ก ร มอง สสะอ ด ละสมดล หนนสังคมท ปนธรรม น ช ต สสันตสข 16 ซง นการศกษานีจำ นกถงบทบญั ญตั ิของรางรัฐธรรมนญ 2558 ที ปนหวั จหลกั อนั สะทอน จตนารมณ 4 ประ ดน คอ 1) การสรางการ มองของพล มอง 2) การสรางกล ก คัดกรอง ควบคม ตรวจสอบ ผดำรงตำ หนงทางการ มอง 3) การสรางกล กยติธรรมที ปรง ส ละ 4) การปฏิรปประ ทศ ละสรางความปรองดอง ดงั ทจี ะอภปิ รายถงตอ ปนี ทังนีการกลาวถงรางรัฐธรรมนญ 2558 ดจำ นก ปน 2 ฉบับ คอ รางรัฐธรรมนญ 2558 ฉบับที กมธ. จัดทำขนกอนที หนวยงานที กียวของจะมีคำขอ ก ข พิม ติมรางรัฐธรรมนญ (จะ รียกวา รางที 1 ) ละ รางรัฐธรรมนญ 2558 ที กมธ. มีดลยพนิ จิ พิจารณา ก ขปรบั ปรงรางที 1 หลงั จากที กระบวนการขอ ก ข พิม ตมิ 17 (จะ รียกวา รางที 2 ) ดย นหวั ขอที 2 จะ ปนการกลาวถง รางที 1 ปนสำคญั 2.1 ก รสร งก ร มองของพล มอง นอหาของรางที 1 กำหนดถงกล กการสรางการ มองของพล มอง พอตานการทจริต ดวยการมีสวนรวมทางการ มองของ พล มอง นการคัดกรอง ตรวจสอบ ติดตาม การ ชอำนาจรัฐ ผาน 3 องคกรภาคพล มอง18 ด กสภาตรวจสอบภาคพล มอง สมัชชา พล มอง ละ สมชั ชาคณธรรม ดย ฉพาะอยางยงิ สมชั ชาคณธรรมจะกลาย ปนองคกรทีมีบทบาทอยางสำคัญ นการควบคม ตรวจสอบ ปจนถงตัดตอนอำนาจ จาหนาทีรัฐ ละผดำรงตำ หนงทางการ มอง ดวยการทำประชามติถอดถอนจากตำ หนงหรอลง ทษทางวินัย ลว ตกรณภี าย ตประมวลจริยธรรมทีสมชั ชาคณธรรม ปนผ นอหา ชนกนั 19 2.2 ก รสร งกล ก คดกรอง ควบคม ตรวจสอบ ผด รงต หนงท งก ร มอง รางที 1 กำหนดถงกล กทีพยายามการลดอทิ ธพิ ลของนายทน ละพรรคการ มอง หญ20 ดวยการ หประชาชน ปนผกำหนดผ ลงรบั ลอกตงั ดวยการกำหนด หมกี ารหยงั สยี ง (primary vote)21 กำหนด สมาชิกสภาผ ทนราษฎร (ส.ส.) ประ ภทบญั ชีรายชอ ปน บบ บัญชี ปด (open list) ส.ส. มจำ ปนตองสังกดั พรรคการ มอง ละ คะ นนของ ส.ส. บบ บง ขตกับ บบบัญชรี ายชอ กียว นองกนั 22 ยงิ ปกวานนั นายกรัฐมนตรี อาจ ม ดมาจาก พรรคการ มอง ที ดคะ นน ลอกตังมากทีสด นองจาก ส.ส. อาจ สนอชอบคคลที ม ด ปน ส.ส. ปนนายกฯ23 นอกจากนี สมาชกิ วฒิสภา (ส.ว.) ยัง ปนกล กหนง นการตรวจสอบถวงดล ส.ส. จงตอง ปนบคคลทีมีวฒภิ าวะ ละคณธรรม ทีมากกวา ส.ส. รางที 1 จงกำหนด ห ส.ว. ประ ภททีมาจากการ ลอกตังจงตองผานกลันกรองดานคณธรรม ละคณวฒิจงมีสิทธิรบั 15 รายงานการประชม กมธ ครังที 53, น.1/2-1/3. 16 ถวลิ วดี บรกี ล, ปทมา สบกำปง, สตธิ ร ธนานธิ ิ ชติ, จารวรรณ กาบซอน, “ส ระส คญั ของร งรัฐธรรมนญฉบับปฏรป อกส รประกอบก รสัมมน ก ร ผย พร คว มรคว ม ข จ ละรบั ฟงคว มคด หนของประช ชนตอร งรฐั ธรรมนญ (กรง ทพ: สำนกั การพมิ พสำนักงาน ลขาธิการสภาผ ทนราษฎร, 2558). 17 มาตรา 36 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย (ฉบบั ชัวคราว) พทธศักราช 2557 18 มาตรา 28 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 19 มาตรา 76 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 20 ถวลิ วดี บรกี ล, ปทมา สบกำปง, สตธิ ร ธนานธิ ิ ชติ, จารวรรณ กาบซอน, “ส ระส คญั ของร งรฐั ธรรมนญฉบับปฏรป อกส รประกอบก รสัมมน ก ร ผย พร คว มรคว ม ข จ ละรบั ฟงคว มคด หนของประช ชนตอร งรฐั ธรรมนญ, 35. 21 มาตรา 76 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 1 22 มาตรา 105 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 23 มาตรา 172 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 173

การประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย ลอกตัง ด ละ ส.ว. ประ ภททีมาจากการ ลอกกัน องหรอสรรหา นกลมอาชีพทีหลากหลาย ลว ตกรณี24 พอทำหนาทีถวงดล ส.ส. ตลอดจนสอดสองระบบราชการ มอย ตนักการ มอง ชน มีกล กสรางความสมดล หระบบการ มอง นอก หนอจากการทำงานรวมกับ ส.ส. นรฐั สภา ปนตนวา การ สนอรางกฎหมาย ดย ส.ว.25 การพิจารณาถอดถอนผดำรงตำ หนงทางการ มองออกจากตำ หนงรวมกบั ส.ส.26 การพิจารณา ละการตรวจสอบประวัติบคคล ขา ปนคณะกรรมการดำ นินการ ตงตังขาราชการ นระบบคณธรรม ดย ส.ว.27 การ สนอ รายชอ คณะกรรมการการ ลอกตงั 28 ละตลาการศาลรฐั ธรรมนญ29 ทผี านการสรรหาจากคณะกรรมการสรรหา พอ หพระมหากษัตริย ตงตัง 2.3 ก รสร งกล กยตธรรมท ปรง ส กล กที ขา ปสอดสองระบบยตธิ รรมของตลาการ ละอัยการ ชน การกำหนดกรอบ วลา นกระบวนพิจารณา การอทธรณ ทษทางวนิ ัยทางศาลชันสงสดทตี ลาการนนั สังกัด การปรบั คณะกรรมการวนิ จิ ฉยั ชีขาดอำนาจหนาทีระหวางศาลที ห ปน ฉพาะคดี ดย หประธานคณะกรรมการฯมาจากผทรงคณวฒิทางดานนิติศาสตร หรอ การกำหนดองคประกอบของคณะกรรมการซง ปนองคกร บรหิ ารงานบคคลขององคกรตลาการ (กต.) หม ดย หผทรงคณวฒทิ ี ม ปนหรอ คย ปนผพิพากษาหรอตลาการ ละ ม ชผดำรงตำ หนง ทางการ มอง ขามามีบทบาท นการบริหารจัดการองคกรตลาการดวย30 หรอ นสวนขององคกรอัยการ มีการกำหนดหามอัยการ ปน คณะกรรมการ นรัฐวสิ าหกิจ ละกิจการ นลกั ษณะ ดยี วกนั ปนอันขาด ขณะทคี ำสงั ของอยั การสงสด ชน การสงั ฟองหรอ มฟอง ตองมี การ สดง หตผลประกอบ ดยผมีสวน ด สยี สามารถ ขาถง ดยงาย31 2.4 ก รปฏรปปร ทศ ล สร งคว มปรองดอง การปฏริ ปประ ทศ ดยพล มองทรงคณธรรม ละทรงคณวฒิ ทดี ำ นนิ การ ดยสภาขับ คลอนการปฏิรปประ ทศ (สปท.) ละ คณะกรรมการยทธศาสตรการปฏิรป หงชาติ (จะ รียกวา คยป. ) มาจากการ ตงตังสรรหาจาก สปช. สนช. ละผทรงคณวฒิ32 มี บทบาท สนอ นะน ยบายการปฏิรปของ สปท. ขอ สนอของ คยป. ทำขอ สนอ กียวกบั การปฏริ ปอน ตอ สภาตอรฐั สภา ครม. ละ หนวยงานที กียวของ ละสนับสนน หมี ผนงาน ตดิ ตาม ประ มนิ ผลการทำงาน ทนี ำ ปสการปฏิรป ซงการดงั กลาวอาจมีการบัญญัติ กฎหมาย33 ดวยการ สนอกฎหมายผานวฒิสภา นคณะกรรมาธิการวิสามัญซงมีสมาชิก สปท. ละ คยป. รวมอย ดวย34 ขณะที คณะกรรมการอสิ ระ สริมสรางความปรองดอง หงชาติ จากการ ตงตงั ผทรงคณวฒิที มฝกฝายการ มอง35 ทำหนาสรางความปรองดอง ละนำประ ทศ ปสสนั ติสข36 การ ขียนรางรัฐธรรมนญ 2558 อยภาย ต จตนารมณ สร งพล มอง ห ปน หญ ก ร มอง สสะอ ด ละสมดล หนนสังคมท ปนธรรม น ช ตสสันตสข ที กิด นบรรยากาศการ รียกรองทางการ มอง ตลอดจนขอ สนอ ละความ หนจากองคกรบริหารภาย ต 24 มาตรา 121 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 25 มาตรา 147 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 26 มาตรา 254 วรรค 1 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 27 มาตรา 207 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 28 มาตรา 259 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 1 29 มาตรา 229 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 1 30 มาตรา 218 219 222 ละ 225 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 31 มาตรา 228 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 32 มาตรา 279 วรรค 1 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 1 33 มาตรา 279 วรรค 4 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 34 มาตรา 280 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 35 มาตรา 297 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 1 36 มาตรา 298 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 1 174

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ จงั หวัด ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม คสช. พรรคการ มอง ประชาชน ละ กรอบตามรัฐธรรมนญ 2557 ทีด หมอนวารางรัฐธรรมนญ 2558 กิดขนภาย ตฉันทามตริ วมกัน หลาย การจะถกประกาศ ช ปนรฐั ธรรมนญฉบบั ถาวรจงด ปน รองที ปน ป ด 3. ก ร พ ก จ รณ ก ร ขยน ม มวาการ กมธ. พยายาม ปสการปฏริ ปการ มองผาน จตนารมณรางรฐั ธรรมนญที ดกลาว ป นสวนที 2 อยาง รกตาม ความ พยายาม ปฏิรป น รางที 1 กลบั ถกวิพากษวิจารณจาก สปช. ถงความ มชอบดวยหลักการวาดวยการปกครอง นระบอบประชาธิป ตย ละ ปนการสบทอดอำนาจ ก คสช. ดงั นัน นหัวขอที 3 จะ ปนการอธบิ ายถง ขอวพิ ากษวจิ ารณของ สปช. ตอรางที 1 ละ นอหาทีมี การปรบั ก นรางที 2 ดังทจี ะ ดอภปิ รายถงตอ ป 3.1 ทม ล อ น จของ ส.ว. ประ ดน ส.ว. นรางที 1 ปนทวี พิ ากษวจิ ารณ น รอง ทีมา ละอำนาจของ ส.ว. ที มสัมพันธกับหลักอำนาจอธิป ตยภาย ต การปกครอง นระบอบประชาธิป ตย ดย ปรียบ ทียบกับตางประ ทศ ม ส.ว. จะมาจากการ ตงตัง ตก มมีอำนาจ ปถงขัน สนอ กฎหมายหรอถอดถอนผดำรงตำ หนงทีมาจากการ ลอกตัง หากจะ ห ส.ว. มีอำนาจทางการ มองมาก ดัง ชนการ สนอกฎหมาย ปจนถง การ ตงตงั ถอดถอนหนวยงานตาง ส.ว. ตองมาจากการ ลอกตงั ทงั หมด37 ซงหากกำหนด ห ส.ว. มีสัดสวนมาจากการ ลอกตังทงั หมด ก มี งอน ขวาควรลดจำนวน ส.ว.38 ละการ ลอกตังกควร ปนการ ชอำนาจอธิป ตยของประชาชนจริง จง มควรผานคณะกรรมการ กลันกรองกอนการ ลอกตัง39 นทางตรงกนั ขามยงั มีความ หนที ม หนดวยกับการ ห ส.ว. มาจากการ ลอกตังทงั หมด พราะจะนำ ปส ปญหาการ มอง บบ ดิม คอ สภาผวั มีย ตยังคง หนความสำคัญของการมี ส.ว. พอการกลนั กรอง ตรวจสอบ ปนกลาง ละมีวฒิ ภาวะ หนอกวาคนอน ดงั นันควรกำหนด ห ส.ว. มาจากการสรรหา ตกำหนดวธิ ีการสรรหาทีชัด จน ปรง สรวม ปถงการระบ หตผล น การสรรหา หรอ ลอกตงั กนั นกลมอาชีพ สวนอำนาจของ ส.ว. นัน ควรจำกดั ว ค นบาง รอง มควรมมี าก ทยี บ ทา สภาผ ทนราษฎร ทมี าจากการ ลอกตังหรอการถอดถอนบคคลที ส.ว. ม ด ตงตงั ปนตน40 รางที 2 ดมีการ ก ข ห ส.ว. ประ ภททีมาจากการ ลอกตงั มตองผานกรรมการคัดกรอง ละสวน ส.ว. อกี ประ ภท หมี พยี ง การสรรหา มมีการ ลอกกัน อง นกลม41 ลดอำนาจ ส.ว. ลง นบางประการ ชน การ สนอรางกฎหมาย การพิจารณาบคคล ขา ปน คณะกรรมการดำ นนิ การ ตงตังขาราชการ นระบบคณธรรม ขณะ ดยี วกันกมกี ารกำหนดอำนาจหนาทีของ ส.ว. พมิ ติม นบาง รอง ชน อำนาจถอดถอนประธานศาล นองคกรตลาการตาง อัยการ องคกรอสิ ระตามรัฐธรรมนญ42 อำนาจรวมกับ ส.ส. นการ หความ หนชอบ ห ภาคที 4 กียวกับการปฏิรประ ทศ ยงั มผี ลบังคับ มอสนิ สดระยะ วลาตามทีกำหนด43 3.2 ร บบ ลอกก รตง ม กมธ. จะมีขอ สนอทีชัด จนวาตองการ ห กิดรัฐบาลผสม ต สปช. มีขอสัง กตวา ระบบ ลอกตัง บบที กมธ. กำหนด พราะจะทำ ห กิดรัฐบาลผสมประ ภทที ม ขม ขง พรรค กนนำ มสามารถทำ หน ยบาย ปน อกภาพ ด ปนจด สียง นการปฏิรป ประ ทศ สิงทีควรทำคอการ ห กิดรัฐบาลที ขม ขง ตมีระบบตรวจสอบทีดี44 ละตองทำ หนรัฐบาล ขม ขง ดยนายกฯ ปนอิสระจาก สภา มวาวิธี หนกตาม45 ขณะทีกลมการ มองกจะกอ ห กิดความขัด ยง ปนผลรายยิงขนตอประชาธปิ ตย ทย46 ตอมา รางที 2 ยงั คง 37 ดิ รก ถงฝง, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครังที 26, น.196-197. 38 ชัย ชิดชอบ รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครังที 28, น.16. 39 สมศักดิ ลสถาพรพพิ ิธ, รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครงั ที 28, น.29-30. 40 วนั ชัย สอนศริ ,ิ รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครงั ที 28, น.85-91. 41 มาตรา 118 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 42 มาตรา 238 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 2 43 มาตรา 258 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 44 สมบัติ ธำรงธัญวงศ, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 26, น.34-35. 45 สรี สวรรณาภานนท, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครังที 26, น.48. 46 อดม ฟองฟง, รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครงั ที 28, น. 34. 175

การประชมวชิ าการนิติสังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนิติศาสตร ทย ชระบบ ลอกตงั บบรางที 1 ตตดั บทบญั ญตั ทิ ี กียวกบั กลมการ มองออก ป ตยังคง นนยำวาพรรคการ มองตอง มถกครอบงำ ละ ผ ดำรงตำ หนงทางการ มองตองอยภาย ตประมวลจริยธรรม47 3.3 น ยก นอกสภ ผ ทน การกำหนด หนายกฯที มตอง ปน ส.ส. ปนปญหา รองความสมั พันธกับหลกั การ ละปรชั ญาของหลักอำนาจอธิป ตยของ ประชาชน48 นันหมายความวาผ ชอำนาจบรหิ าร มมสี วนยด ยงกับประชาชน มจะอางมาจาก ส.ส. ทปี ระชาชน ลอก ตกกลาว ด ม ตม ปาก กมธ. ตองพิจารณา หรอบคอบวารัฐธรรมนญนีตองการบอกวา พล มอง ปน หญ ตกลาย ปนวา นายกฯ ม ชอม ยงกับประชาชน ลย หากมีความจำ ปนจรงิ น นอหาหลกั ควรรักษา วซงหลักการ สวนจะมี งอน ขบางอยางอยาง รก ห ปอย นบท ฉพาะกาล49 ซง น รางที 2 มมกี าร ปลียน ปลง นประ ดนนี 3.4 องคกรภ คพล มอง องคกรภาคพล มอง ปนกล ก หม นรางที 1 ที หประชาชนหรอพล มอง ขามามีบทบาททางการ มอง ตกถกตงั ขอสัง กต ถงทีมาขององคกรภาคพล มอง นความ มชัด จนของหลกั กณฑ นการกำหนดทีมาขององคกรนัน ชน การตงั ขอสัง กต รองหลกั กณฑ ทีจะกำหนดคนดซี งมาทำงาน นสมัชชาคณธรรมทจี ะสามารถกำหนดคณกำหนด ทษผดำรงตำ หนงทางการ มอง ด50นอกจากนียัง สดง ความกังวลวา สภาตรวจสอบภาคพล มอง อาจนำมาซงความขัด ยง นพนที ด ปนกล ก นการกลนั กลงสรางความขัด ยง นกรณีทีคน พาย พ นการลงสมัครองคการบริหารสวนทองถิน ลว ด ปนสภาตรวจสอบภาคพล มอง ลว ขา ปตรวจสอบฝงตรงขาม51 นอกจากนยี งั หนวา ซำซอนกบั องคกรองคกรปกครองสวนทองถินที ดรบั ลอกตงั มา ละกงั วลวาสภาพล มองทีนำมา ช น ทองถินจะ หมอนกับกลมการ มองทีจะทำ ห กิดความวนวาย หมอนทีผานมา52 ละมองภาพรวมขององคกรภาคพล มอง - สมัชชา คณธรรม หงชาติ สมัชชาพล มอง สภาตรวจสอบภาคพล มอง - จะควบคมรัฐบาลทีมาจากการ ลอกตังจน มสนองความตองการของ ประชาชน การ ลอกตังจง มมีความหมาย53 อยาง รกตาม นรางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 มจะตัดทอนองคกรภาคพล มอง หลอ พยี ง สมัชชาภาคพล มอง ทีทำ หนาที สมัชชาพล มอง มาจากการรวมกันของประชาชน พอรวมกันจัดการชมชน บริหารทองถิน ทองที54 ตยังมีการกลาวถงการ ตงตังขาราชพล รอนการดวยระบบคณธรรม55 การพรรณนาวาผนำทางการ มองคอพล มองทีดีที ปนตัวอยางของประชาชน56 ละ ประมวลจริยธรรมที หอำนาจ นการตดั ตอนการดำรงตำ หนงทาง มองของผละ มดิ ประมวลจรยิ ธรรม57 3.5 กร บวนก รของศ ล สปช. ม หนดวยกบั การกำหนดกล ก หม นกระบวนการทำงานของศาล นการกำหนดคณะกรรมการวินิจฉยั ชีขาดอำนาจ ศาลขนมา หม ปนการ ขา ปกาวกายกิจการทีศาล ดปฏิบัติมานาน ปนการสรางภาระ ความ ตก ยก ความวนวาย ห กิด ทังยังจะ กอ ห กิดปญหาความลาชา นกระบวนยติธรรม58 ละการ พิมสดั สวน ผทรงคณวฒทิ ี ม ชผพพิ ากษาหรอตลาการ น กต. จะทำ ห กิด การ ทรก ซงจากภายนอกหรอการ มอง ละการ ขียนปลาย ปด มกำหนดองคกร อยางนีจะนำ ปสปญหา รองผลประ ยชนทับซอนที 47 มาตรา 76 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 48 นิรันดร พันทรกิจ,รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครงั ที 26, น.64. 49 สมบตั ิ ธำรงธญั วงศ รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครังที 26, น.38-39. 50 สชาติ นวกวงษ รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 27, น.134. 51 สนธริ ัตน สนธิจริ วงศ รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครังที 29, น.65. 52 กรียง กร ภมิ หลา จง, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 30, น. 270-272. 53 ฉลิมชยั ฟองคอน, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 30, น.280. 54 มาตรา 29 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 2 55 มาตรา 196 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 2 56 มาตรา 73 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 57 มาตรา 74 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 58 อนันตชยั คณานันทกล รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครังที 29, น.140. 176

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ จงั หวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม กมธ. อาจจะ ขามาส กต. ด ขณะทีองคประกอบ อำนาจหนาทีของศาลรฐั ธรรมนญ นรฐั ธรรมนญ 2550 สมบรณ ครบถวน ลว กมธ. ม ควร ขา ป ปลยี น ปลง59 ทังนมี ีความ หนตางวา มควร ห ส.ว. ปนผถวายคำ นะนำการ ตงตังตลาการศาลรฐั ธรรมนญตามรางทีหนง ซง หมอนตามรฐั ธรรมนญ 2550 พราะ ม ชอม ยงกบั ประชาชน60 นอกจาก สปช. ลว ธ นนทร กรัยว ชยร องคมนตรี ดมีหนังสอถง หัวหนา คสช. สดงออก นความ ม หนดวยตอประ ดนการนิยามความยติธรรม นหมวดศาล ละ การ ปลียน ปลงองคประกอบของ คณะกรรมการ น กต. ดวย61 รางที 2 มมีบัญญัติถงการอทธรณ ทษทางวินัยทางศาลชันสงสดทีผพิพากษานันสังกัด การปรับ ปลียนคณะกรรมการ วินิจฉัยชีขาดอำนาจหนาทรี ะหวางศาล ชน ดมิ การลดจำนวนผทรงคณวฒิของคณะกรรมการ น กต. ชน ดมิ 3.6 องคกรท กยวกบก รปฏรป ล สร งคว มปรองดอง ม สปช. จะ หนดวย นกับการ หมี สปท. พราะ ปนประ ยชนตอการปฏิรปประ ทศ ตกมขี อวพิ ากษวจิ ารณ น รอง จะถก มองวา ปนการสบทอดอำนาจ คสช. ละ การมีผลประ ยชนทับซอน พราะรางที 1 กำหนด ห สปท. มีสัดสวนมาจาก สปช. ดยที กมธ. สวนหนง ก ปน สปช. ดวย62 จงควร ปด ห สปท. มาจากการสรรหา ตอง ปดกวาง ละ ม ช พอการสบทอดอำนาจ63 ขณะ ดียวกนั อำนาจหนาที สปท. ถกตังขอสัง กตถงบทบาทหนาทีทมี ีมากกวารัฐบาลทีมาจากการ ลอกตัง ทีจะทำ หรัฐบาล มมีอิสระ นการบริหาร ประ ทศ พอตอบตอประชาชนที ลอกมา ทังการ สนอ นะน ยบายตอรัฐสภา การบรณาการ ผน การมีอำนาจ นการทัดทานมติ ครม. ดวย การบงั คบั ห ครม. ปฏบิ ตั ติ ามขอ สนอของ สปท. ผานการทำประชามตฯิ รวม ปถงการ สนอกฎหมาย รงดวนที มตองผาน ส.ส.64 ปนตน นรางที 2 กำหนด หมีคณะกรรมการยทธศาสตรการปฏิรป ละการปรองดอง หงชาติ (คปป.) ละ สภาดำ นนิ การปฏริ ป ละสรางความปรองดอง ที ม ด ตงตังจาก สปช.65 ยังคงมอี ำนาจหนาที ตรวจสอบ ละ ตสวนการ มปฏิบัติตาม ผนหรอขันตอนที คณะกรรมการยทธศาสตรฯ กำหนด ละยนยันมติ ห ครม. ทำตามขอ สนอ ดย มตองผานการทำประชามตดิ งั รางที 166 ประการสำคญั สามารถดำ นินการ หรอ สงั การตามจำ ปน พอสรางความสมานฉันท ปองกัน ละระงบั ความขัด ยงหรอความรน รง ละระงับยับยงั การ กระทำที ปนการขดั ขวางการปฏริ ป ละการปรองดอง ปจนถงการ สนอกฎหมายที กียวกบั การปรองดอง ดย สภาดำ นินการปฏริ ปฯ 67 อยาง รกตาม ม กมธ. ด ก ขรางที 1 หมคี วามสอดคลองกับคำขอ ก ข พมิ ติม นบาง รอง ตทีสด ลว รางรัฐธรรมนญ 2558 ก ดยติลงดวยการ มผานกระบวนการลงมติ หความ หนชอบตอรางรฐั ธรรมนญ 4. บท คร รางรัฐธรรมนญ 2558 ปนทีวิพากษวจิ ารณจาก สปช. ทัง รองทีมา ละอำนาจของ ส.ว. ระบบ ลอกตงั นายกฯ ที ม ด ปน ส.ส. การ ขา ป ทรก ซงการทำงานของตลการ ละ การ ทรก ซงรัฐบาลทีมาจากการ ลอกตงั ดยองคกร กยี วกับการปฏริ ปประ ทศ ซง นการ ก ขรางที 1 หรอ นรางที 2 กมธ. ด ก ข นอหาทถี กวพิ ากษวิจารณบาง รอง ทานนั จงด หมอนวา ปนสา หตสำคญั ทที ำ หราง รัฐธรรมนญ 2558 มผานการ หความ หนชอบจาก สปช. ต มอพิจารณา นรัฐธรรมนญ 2560 กลับพบการบัญญัติประ ดนอัน ปนที วิพากษวิจารณจากรางรฐั ธรรมนญ 2558 น รฐั ธรรมนญ 2560 ทงั ดยตรง ละ ดยออม กลาวคอ 59 อดม ฟองฟง, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 29, น. 145-148. 60 สรี สวรรณภานนท รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 29, น.115 – 116. 61 ..., องคมนตรี' ทำหนงั สอถง 'ประยทธ' คานรางรธน. หมวดศาล , กรง ทพธรกจิ , สบคน มอ 1 สิงหาคม 2563, https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/653889 62 ศิริ จริ ะพงษพนั ธ, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครังที 31, น.269-271. 63 สนธิรัตน สนธิจิรวงศ, รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 30, 263. 64 ฉลิมชยั ฟองคอน, รายงานผลการประชมสภาปฏริ ป หงชาติ ครงั ที 30, น.274-278. 65 มาตรา 259 260 ละ 262 รางรัฐธรรมนญ 2558 รางที 2 66 มาตรา 261 รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 67 มาตรา 261(5) รางรฐั ธรรมนญ 2558 รางที 2 177

การประชมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนิตศิ าสตร ทย การบญั ญัติ นอหา นรัฐธรรมนญ 2560 ทงั นบท ฉพาะถาวร ละบท ฉพาะกาลที มจะมีรายละ อยี ดที ตกตางออก ป ตมี คาดหมาย ดวามผี ลลพั ธหรอ ปาหมายทีความคลายคลงกบั รางรัฐธรรมนญ 2558 หรอ ปนกรณี รฐั ธรรมนญ 2560 บัญญัติ หประ ดน นนั ปน ปตามกฎหมาย ฉพาะ นประ ดนของ ทีมา ละอำนาจของ ส.ว. ระบบการ ลอกตัง นายกฯ ที ม ด ปน ส.ส. องคกรที กียวกบั การ ปฏิรป ละสรางความปรองดอง ดงั ทีจะอภปิ รายถงตอ ปนี (1) ประ ดนของทีมา ละอำนาจ ส.ว. ที มสมดลกัน ชิงหลักการ มวา นรัฐธรรมนญ 2560 บทถาวรกำหนด หมาจากการ ลอกกัน อง นกลมอาชพี ทีถก รยี กวาการ ลอกตังทางออม ต นบท ฉพาะกาลกำหนดวา นชวง 5 ป รก ห ส.ว. มาจากการ ตงตงั สรรหา ดย คสช. มีสวน นการพิจารณารางกฎหมายที กียวกบั การปฏิรปประ ทศ ละมอี ำนาจ นการติดตาม สนอ นะ ละ รงรัดการปฏิรป ประ ทศ ละการดำ นินการตามยทธศาสตรชาติ ซงมีอิทธิพล หนอรัฐบาลทีมาจากการ ลอกตังดังทีรางรัฐธรรมนญ 2558 ถก วพิ ากษวจิ ารณ (2) ประ ดนระบบ ลอกตงั นรัฐธรรมนญ 2560 มกำหนด หมกี ารหยัง สียงผลงสมคั รรบั ลอกตัง ส.ส. บบบัญชรี ายชอ ดยการมสี วนรวมของสมาชิกพรรคทคี ลายกับ รางรัฐธรรมนญ 2558 ที สดงถงความระ วดระวังตออทิ ธิพลของนายทนพรรคการ มอง นขณะ ดียวกันระบบ ลอกตังที ตกตางจากรางรัฐธรรมนญ 2558 ดยสิน ชงิ ทังการสงผสมัครรับ ลอกตังตองมาจากพรรคการ มอง ทานนั ดย มกำหนด หมบี ญั ชรี ายชอ ส.ส. ประ ภทบญั ชีรายชอ บบ ปด ละ บัตร ลอกตงั บ ดยี ว นการลงคะ นน ลอก ส.ส. ระบบ บง ขตทมี ผี ลถง ส.ส. ระบบบัญชรี ายชอ ต ดยผลของระบบ ลอกตังตามรฐั ธรรมนญ 2560 กนำ ปสการลดอิทธิพลของพรรคการ มอง ขนาด หญ ละนายทนพรรคการ มอง ชน ดยี วกับรางรฐั ธรรมนญ 2558 (3) ประ ดนการ ปด อกาส หมนี ายกฯ ที มตอง ปน ส.ส. นบท ฉพาะกาล ดยอาศัยกล กของ ส.ว. ซงมาจากการ ตงตัง ดย คสช. ดังนันจง มอาจปฏิ สธลกั ษณะของการสบทอดอำนาจ คสช. ป ด ชน ดยี วกบั รางรัฐธรรมนญ 2558 ละ (4) ประ ดนองคกรที กียวกบั การปฏริ ป ละสรางความปรองดอง ม ม ดบญั ญัติ นรัฐธรรมนญ ตการปฏริ ปประ ทศ ดยมีการสรางความปรองดอง ปนสวนหนงของการปฏริ ปประ ทศ ดยคณะกรรมการยทธศาสตรชาติ ละ ส.ว. มี บทบาทสำคัญ ทังยังมีอำนาจติดตาม กำกับ ละ สนอความ หนตอรัฐสภา ครม. ละหนวยงานรัฐ หทำตามยทธศาสตรชาติ ดังที บทบัญญัติที ปนประ ดนปญหา นรางรัฐธรรมนญ 2558 ขณะที นรัฐธรรมนญ 2560 จะถกกำหนด ปนกล ก นบท ฉพาะกาล ละมี รายละ อียด พิม ติม นกฎหมาย ฉพาะ สอดคลองกับขอ สนอที 16 ของ ครม. ที สนอ นะ หรฐั ธรรมนญมี นอหา ละกล กทีตางกัน 2 ชวง วลา ดังนจี งกลาว ดวา นอหาของรางรัฐธรรมนญ 2558 ละ รัฐธรรมนญ 2560 สะทอนวิธคี ดิ กียวกับระบอบประชาธิป ตยพง ประสงคตอสภาพสังคม ทย68 ที ปนระบอบซง ม ว จนักการ มอง ละการ ลอกตัง ดังนนั ผปกครองตอง ปนคนดมี ีศีลธรรม คณธรรม ละ ธรรมาภิบาล พอตอตาน ละจดั การกบั ปญหา นระบบประชาธิป ตย บบ ลอกตงั ทถี กกลมทนที ปนนกั การ มอง ชสรางอิทธิพลหา ผลประ ยชน ปนการสรางระบอบ ผดจการ บด สรจครอบงำรัฐสภาทำลายระบบการถวงดลตรวจสอบ นักการ มอง ชการซอ สียง นการ ขาสการดำรงตำ หนงทางการ มอง ประชาธิป ตย บบ ลอกตังชวงกอนการรัฐประหาร ดย คสช. จง ปนระบบทำ ห กิดปญหาของ สงั คม ทย ดังที จตนามรมณรางรฐั ธรรมนญ 2558 ทงั 4 ประการ นการจัดการกับปญหา นอดีตที กิดจากการทจริตของนกั การ มอง ละ ระบบการ ลอกตัง ละ การมง ปสการปฏริ ป พอการพัฒนาประ ทศ ละ นอหาของรฐั ธรรมนญ 2560 ดังทีกลาวถงขางตน 5. รป ประ ดนสำคญั ทีถกวพิ ากษวจิ ารณ นรางรัฐธรรมนญ 2558 จาก สปช. ปน นอหาหรอกล กหัว จสำคัญของรางรัฐธรรมนญ 2558 ทัง รองทีมา ละอำนาจของ สว. ระบบ ลอกตัง นายกฯ ที ม ด ปน สส. การ ขา ป ทรก ซงการทำงานของตลาการ ละ การ ทรก ซงรัฐบาลทีมาจากการ ลอกตัง ดยองคกร กียวกบั การปฏิรปประ ทศ ซงนำ ปสการกลาววา นอหารางรัฐธรรมนญ 2558 ม สอดคลองกับหลักการ นการปกครองตามระบอบประชาธิป ตย ละสบทอดอำนาจ หกับ คสช. ขณะ ดียวกันการรางรฐั ธรรมนญ 2558 ที กิดภายหลงั การรฐั ประหารของ คสช. ทำ ห หนภมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย ละทศั นะตอการ มองของนักนิติศาสตร ชันนำ ของ ทย น 68 สายชล สตั ยานรักษ, รายงานการวิจัยฉบับสมบรณ ครงการ \"นกั วชิ าการ ทยกบั การตอสชวงชงิ ความหมาย \"ประชาธิป ตย\" นภาวะวิกฤตทางการ มอง (พ.ศ. 2548- 2557)\", 778-779 178

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ จังหวดั ชียง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม การมองสภาพสังคมการ มองทผี านมา นชวงกอนการรฐั ประหาร ดย คสช. ละความพยายามสรางหลัก กณฑปองกันความนากังวล จตอ สภาพสงั คมการ มองทผี านมาของระบอบประชาธิป ตย บบ ลอกตงั นรางรัฐธรรมนญ 2558 หรอ มกระทงั รฐั ธรรมนญ 2560 รางรฐั ธรรมนญ 2558 ที ชชอวา รัฐธรรมนญฉบบั ปฏิรประ ทศ นการกำหนด จตนารมณ พอการ ก ขปญหาทีผานมา ของประ ทศ ละการวางกล ก หประ ทศดำ นินตอ ปอยางยังยน ทีวา สรางพล มอง ห ปน หญ การ มอง สสะอาด ละสมดล หนนสงั คม ที ปนธรรม นำชาติสสันติสข สะทอนวา นักการ มอง ละพรรคการ มอง ปนสิงที ว จ ม ด นประชาธิป ตย บบ ลอกตัง พราะ ปน ครองมอ สวงหาผลประ ยชนของทน ละจะนำมาซงระบบ ผดจการ นสภา จงตองจัดการระบบการ มอง ละระบบ ลอกตงั หมดวยการ ลดอิทธิพลพรรคการ มองขนาด หญทีมีทนสนับสนนมาก ละคัดกรองดวยระบบคณธรรม ละภาคประชาชนอยางสมัชชาคณธรรม รวมถงตองมกี ารถวงดลตรวจสอบจากผ สว. ทีมคี ณวฒิ ละคณธรรม ละ หมคี ณะกรรมการทีมีความสามารถมาปฏิรปประ ทศ ละสราง ความปรองดอง จากปญหาทีหมักหมมมานานจากนักการ มองทีมาจากการ ลอกตัง ขณะ ดียวกันรัฐธรรมนญ 2560 ที ชชอวา รัฐธรรมนญฉบับปราบ กง มจะ ขียนรายละ อียด นอหาที ตกตางจากรางรฐั ธรรมนญ 2558 กอยบทภมิทัศน ละทัศนะทีมีตอ การ มองทีวา นักการ มอง ลวครอบงำ ด ดยทน การ ลอกตัง ปน ครองมอของทน ละพรรคการ มองขนาด หญ จงยดลดอิทธิพรรค การ มองขนาด หญ ควรมนั นระบบคณธรรม ประมวลจรยิ ธรรม ชอมัน นระบบตลาการที ปนกลางทางการ มอง ละการฟนฟประ ทศ ดวยคณะกรรมการยทธศาสตรชาติ สว. ตงตัง ละ หลาผทรงคณวฒิ มตาง ปจากรางรัฐธรรมนญ 2558 พียง ตรัฐธรรมนญ 2560 กำหนดมาตราดงั กลาว ว นบท ฉพาะกาลของรฐั ธรรมนญซงสอดคลองตามขอ สนอ นะของ ครม. จงกลาว ดวา นอหาของรางรฐั ธรรมนญ 2558 มสอดคลองกับหลกั การ นการปกครองตามระบอบประชาธิป ตย ละ ปน การสบทอดอำนาจ หกับ คสช. ปนประ ดนสำคัญทีถก สปช. วิพากษวิจารณ ละยังสะทอนถงกระบวนการรางรัฐธรรมนญหลังการ รัฐประหารของ คสช. ทีสรางกล กจัดการกับสภาพการ มองที ม ว จตอประชาธิป ตย บบ ลอกตัง สวนสา หตที ทจริงซง หราง รฐั ธรรมนญ 2558 มผานความ หนชอบ นบทความนี มอาจสรป ดอยางถงทีสดวา พราะ นอหาขัดกบั หลกั การ หรอ พราะ \" ขาอยาก อยยาว\" ดงั ทีบวรศกั ดิ ดตงั ขอสัง กตทอี าจ ปน ด ชนกนั บรรณ นกรม ทย นพนธ พรณรงค ศรตี ระกล, \"กระบวนการจดั ทำ ละ ก ข พิม ตมิ รัฐธรรมนญ นประ ทศ ทย.\" วทิ ยานพิ นธปรญิ ญานิตศิ าสตรบัณฑติ , คณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั รามคำ หง, 2539. ร ยง นก ร จย สายชล สัตยานรักษ, \"นกั วิชาการ ทยกบั การตอสชวงชิงความหมาย \"ประชาธิป ตย\" นภาวะวิกฤตทางการ มอง (พ.ศ. 2548-2557).\" รายงานการวิจัยฉบับสมบรณ, สกว., 2561. นง ถวลิ วดี บรีกล, ปทมา สบกำปง, สติธร ธนานธิ ิ ชติ, จารวรรณ กาบซอน. “ส ระส คญั ของร งรฐั ธรรมนญฉบับปฏรป อกส รประกอบก รสมั มน ก ร ผย พรคว มร คว ม ข จ ละรับฟงคว มคด หนของประช ชนตอร งรฐั ธรรมนญ กรง ทพ: สำนักการพมิ พสำนกั งาน ลขาธกิ ารสภาผ ทนราษฎร, 2558. บ ซต \"ส ทพ ทอกสบรรณ สนอ ผน 1 ป 5 ปฏิรป ลวจดั ลอกตงั .\" ประชา ทย, https://prachatai.com/journal/2013/12/50482 (สบคน มอ 1 สงิ หาคม 2563). หนนหรอควำ: ทิศทางลงมติ 'รางรัฐธรรมนญ' ดยสภาปฏริ ป หงชาติ , ประชา ทย, https://prachatai.com/journal/2015/09/61247 (สบคน มอ 1 สิงหาคม 2563). องคมนตร'ี ทำหนังสอถง 'ประยทธ' คานรางรธน. หมวดศาล , กรง ทพธรกจิ , https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/653889 (สบคน มอ 1 สิงหาคม 2563). บนทกก รปร ชม ร ยง นก รปร ชม บันทกการประชมคณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนญ ครังที 8 วนั ที 20 พฤศจกิ าบน 2557 รายงานการประชมคณะกรรมาธกิ ารยกรางรฐั ธรรมนญ ครังที 10 วันที 27 พฤศจิกาบน 2557 รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 26/2558 ปนพิ ศษ วันอังคาร ที 21 มษายน พ.ศ. 2558 รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 27/2558 ปนพิ ศษ วนั พธ ที 22 มษายน พ.ศ. 2558 179

การประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 28/2558 ปนพิ ศษ วันพฤหัสบดีที 23 มษายน พ.ศ. 2558 รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครังที 29/2558 ปนพิ ศษ วันศกรที 24 มษายน พ.ศ. 2558 รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 30/2558 วนั สารที 25 มษายน พ.ศ. 2558 รายงานผลการประชมสภาปฏิรป หงชาติ ครงั ที 31/2558 ปนพิ ศษ วันอาทติ ยที 26 มษายน พ.ศ. 2558 รฐธรรมนญ รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย (ฉบับชวั คราว) พทธศักราช 2557 ร งรฐธรรมนญ รางรัฐธรรมนญฉบบั คณะกรรมาธกิ ารยกรางรัฐธรรมนญ สนอสภาปฏิรป หงชาติ ตามมาตรา 34 วรรคหนง ละ มาตรา 36 วรรคหนง ละสง หคณะรฐั มนตรี ละ คณะรกั ษาความสงบ หงชาติ ตามมาตรา 36 วรรคสาม ของรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย (ฉบับชวั คราว) พทธศกั ราช 2557 (รางที 1) รางรฐั ธรรมนญฉบบั คณะกรรมาธิการยกรางรฐั ธรรมนญ สนอสภาปฏริ ป หงชาติ พอลงมติ หความ หนชอบหรอ ม หนชอบรางรฐั ธรรมนญนที งั ฉบบั (รางที 2) 180

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนิตศิ าสตร ทย วนั ท 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยง หม กลยทธข งรฐ ทย นก รด นนคดท งกฎหม ยต กจกรรมท งก ร ม งบนพนท ซ บ ร ซงขดต หลกกร บวนก รยตธรรมทด (ก รล หกร ท คว มผด) The deployment of lawsuits against people’s participation as a political strategy of the Thai State in cyberspace which violates the principle of due process (entrapment) จิรประภา ฉมิ รอง Jiraprapa Chimraung คณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลยั ชยง หม 239 ถนนหวย กว ตำบลส ทพ อำ ภอ มอง จงั หวดั ชยง หม Faculty of Law, Chiang Mai University 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 E-mail: [email protected] บทคดย บทความชินนมจดประสงค พอศกษาสภาพปญหาการ ชกระบวนการยติธรรม ปน ครองมอทางการ มองทขัดตอ กระบวนการยตธิ รรมทด ดย ชวธิ การศกษาจาก อกสาร ตำรา วิ คราะหบทบัญญัติ นวคำพิพากษา กฎหมายท กยวของ หลกั หความ คมครองการดำ นินคดทางอาญา ละลงพนทสมั ภาษณ จาหนาทผ กยวของ นักวิชาการ จากการศกษาพบวาสงั คมปจจบันมการ ชสอ ทางสังคมออน ลน ปน ครองมอ นการ สดงออกทางการ มอง มวาจะ ปนการกระจายขาวสาร การ สดงออกทาง มอง ทัศนคติ ความ คิด หน ละการมสวนรวม นกจิ กรรมทางการ มองของพล มองของพล มอง ซงนำ ปสความกังวลของรัฐทยากจะควบคมตอกิจกรรมการ สดงออกทางการ มองดังกลาว ทนำ ปสการ ชวธิ การทขดั กับหลักกฎหมาย พอนำพล มองกลมดังกลาว หอยภาย ตการควบคม ละ ขา สกระบวนการยติธรรมทางอาญา จากการศกษาพบวา นคดอาญาท กยวของกบั คดทางการ มอง นสังคมออน ลน มประ ดนทนาสน จคอ รฐั ลอก ชวธิ การ ห พล มอง ขากระบวนการยตธิ รรม จากการหลอก ลอลวง หรอการลอ หมการกระทำความผิด กิดขน พอ ช ปนพยานหลักฐานทจะนำ บคคลดงั กลาว ขาสกระบวนการทางกฎหมาย ดยการ ชอำนาจพิ ศษ นการออกคำสัง หรอ ขา ป ทรก ซง นกระบวนการยตธิ รรม ปน ตน ขอ สนอ นะจากการศกษาครังน กลาวคอ นกระบวนการยติธรรมทางอาญาของ ทยยัง มมตัวกฎหมายทชดั จน กยวกับ การลอ หกระทำความผดิ มมกฎหมายทตรวจสอบการทำงานของ จาทรฐั ท สวงหาพยานหลกั ฐาน ดยมชิ อบ จงควรม นวทางการ ก ข หลกั การหามรบั ฟงพยานหลักฐาน ดยมิชอบ ปนหลักการทหามรบั ฟงอยาง ดดขาด มการนำบทตดั พยานมา ช ละมการตรวจสอบการ ทำงานของ จาหนาทตงั ตชนั พนักงานสอบสวน นการ ชดลยพนิ ิจทกวางขวาง นการ สวงหาพยานหลักฐานทจะมผล นกระบวนการทาง ชันศาล นชนั ตอ ป พอความยติธรรม นดำ นินคดทควบค ปกบั หลักการกระบวนการยติธรรมทด ค ส คญ: การลอ หกระทำความผดิ กระบวนการยตธิ รรมทางอาญาทด พยานหลักฐานท ดมา ดยมชิ อบ Abstract The purpose of this article is to study the problems of the use of the justice system as a political tool that violates the good judicial process. By using the method of studying documents, analyzing the provisions of the sentence, relevant laws, principles for the protection of criminal proceedings, and interviewing related officer and academician. From the study, it is found that in today's society, social media is used as a tool for political expression whether broadcasting urban expression, attitude, opinions, and participation in political activities which leads to state concerns 181

การประชมวิชาการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย that are difficult to control the political expression activities that lead to the use of methods that are against the law to bring the citizens under control and into the criminal justice process. From the study, it is found that in criminal cases that are related to political cases in online society, there is an interesting issue that the state has chosen the method of allowing citizens to enter the judicial process by deceiving or seducing an offense to be used as evidence to bring the person into the legal process by using powers to order or intervene in the judicial process. The suggestion from this study shows that in the Thai criminal justice system, there is no clear law regarding lure to commit crimes, and there is no law that controls the work of officers that illegally seek evidence. Therefore, there should be a guideline to amend the principle ofprohibitionto the evidence wrongfully which is strictly prohibited. Witness clippings have been adopted and staff inspections have been conducted since the investigative officers' level of discretion in seeking evidence that will result in court proceedings in the next class for justice in litigation along with good judicial principles. Keywords: Entrapment, Due Process, Unlawfully Obtained Evidence 1. บทน ปจจบันประ ทศ ทย ด ขาส ลกของสงั คมออน ลน (Social Network)1 ท ช ทค น ลยอนิ ทอร นต ปน ครองมอสำคัญ น การตดิ ตอสอสารกันระหวางกลมคน ผคน ปลยนวธิ การสอสาร ละรบั ขอมลตาง จากรป บบ ดิม ปสการสอสารท ปด อกาส หผคน ขาถงขอมลขาวสารทผอนสงมา ละตน องกอาจจะ ปนผสงสารชด หม ปยังผอน ด2 ละอนิ ทอร นต ดถกนำมา ชประ ยชน รองท กยวของกับการ มอง ละประชาธิป ตยอยางหลากหลาย ชน ปน ครองมอสอสารทางการ มอง ช นกิจกรรมการมสวนรวมทางการ มองของประชาชน การสอสารกิจกรรมการ คลอน หวของภาคประชาสังคม ละกิจกรรมอนท กยวของกับประชาธิป ตย3 มวา อิน ทอร นตจะทำ ห ขาถงขอมลขาวสาร ดอยางงายดาย ละมความอิสระ นการ ชงานอยาง มจำกัดขอบ ขต ต นทางกลับกันจะ หน ดวา มอ กิดการ คลอน หวหรอการ สดงออกทางการ มอง น ลกของอิน ทอร นต รฐั จะ ขามา ทรก ซง นรป บบการบังคบั ชกฎหมาย ปสการดำ นินคดทางอาญากับกลมคนดังกลาว พอ ห กิดความหวาดกลัว ศนยทนายความ พอสิทธิมนษยชน ปด ผยสถานการณ สดงออกทางการ มอง น ลกอนิ ทอร นตวาภายหลังการรัฐประหารม การออกกฎหมายราย รงหลายฉบับ ชน ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 ละ 116, พระราชบัญญัติวาดวยการกระทำความผิด กยวกับคอมพิว ตอร พ.ศ.2550 ละท ก ข พิม ติม พ.ศ. 2560 ทถกนำมาบังคับ ชกับฝายผ หนตางทางการ มอง พิมมากขนอยาง รวด รวหลายรอยคด ซงตัว ลขท พิมขนน ปน ทาตัวกับสถานการณกอนมการยดอำนาจ นป พ.ศ.25574 หลังการรัฐประหารมความ ชัด จนมากยงิ ขน ผคนมความอดอัด จ กยวความขัด ยงทางการ มอง ละการ ชอำนาจของรฐั บาลท ม ปนธรรม การจำกดั ละควบคม น ดานตาง สอกระ สหลกั องกลดทอนความหลากหลายทางการสอสารดานขอมลทมลักษณะ ปน อกภาพของฝาย ดยว ปดกนั การรับร 1 สงั คมออน ลน หมายถง การทมนษย ชอม ยงถงกัน ทำความรจกั กนั ผานระบบอิน ทอร นต นรปการ หบริการผาน วบ ซต ชอ ยงบคคลตอบคคล ว ดวยกนั ดย วบ ซต หลานจะม พอท หบคคล ขามาทำความรจักกนั มพนทบริการ ครองมอตาง พออำนวยความสะดวก นการสราง ครอขาย สราง นอหาตามความสน จของผ ช ละ ชอม ยงอนิ ทอร นตทผ ชคน คย จนกลาย ปนชมชนทผ ชสามารถ ชรตัวตน ละทก สงิ ทสน จ ชอม ยงกบั คน น นต วริ กดวยวธิ การตาง มอ กิดความสน จสามารถ ชอมตอกลับ นอกจากสามารถตดิ ตอกบั พอน ดยงั สามารถตดิ ตอกบั พอนของ พอน ด 2 ทศพล ทรรศนกลพนั ธ, การศกษา ลกออน ลน นมติ ิทางกฎหมาย ละสังคม, ทศพล, สบคน มอวนั ท 5 พฤษภาคม 2563, https://www.law.cmu.ac.th/law2011/journal/e1515359881.pdf. 3 กรยงศักดิ จรญิ วงศศักดิ, อนิ ทอร นตกบั การพฒั นาประชาธิป ตย, กรยงศกั ดิ, สบคน มอวันท 5 พฤษภาคม 2563, http://www.kriengsak.com/node/1127. 4 วอยซทว, ลกออน ลนความ สยง ละความ คลอน หวทางการ มอง, สบคน มอวนั ท 5 พฤษภาคม 2563, https://www.voicetv.co.th/read/237744. 182

วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม ขอมลขาวสารทหลากหลาย ซง นทางประชาธิป ตย ลวจะมความ หน นทศิ ทาง ดยวกัน ม ด5 สดทายรฐั ก ชอำนาจบางประการ นการ ปดกนั สอ หรอ ทรก ซงสอมากขน ซงปจจัย ละองคประกอบตาง หลานยอมมผลทำ หอิน ทอร นต ขามามบทบาททางการ มองท ถอวา ปนทาง ลอก นการ สดงออก ละรับขอมลขาวสารอกทางหนง คดความทมมล หตมาจากการ สดงออกทางการ มอง น ลก อนิ ทอร นตมความหลากหลาย มวาจะ ปนการ พสตขอความ การตังกระท การสงตอ ละ ชรขอมลทางออน ลนหรอ ม ตการสนทนา น ชทสวนตวั นทางตรงกนั ขาม การระบตวั ตนผกระทำความผิดบน ลกอิน ทอร นตด หมอนจะ ปน รองยาก พราะตัวตนบนอนิ ทอร นต สามารถซอน รนหรอปลอม ปลง ดงาย ละ มวาการ ชอนิ ทอร นต นการวิจารณทางการ มองจะถก ปนทจับตามอง ดยของรัฐ นความ คลอน หวตาง อย ลวกยัง ปน รองยากของรัฐทจะ ดพยานหลักฐาน พอดำ นนิ คดตอผคน น ลกของอิน ทอร นต พราะการสอสารบน อนิ ทอร นตตองสงผานตวั กลาง ละผ หบริการมหนาทตามกฎหมายทจะตอง กบขอมลของผ ชงาน อา ว6 ม ปด ผยสบคคลภายนอก หรอรัฐหาปราศจาก หตอันชอบธรรมตามกฎหมาย ดงั นนั มอการดำ นินคดอาญาตอผคนท หนตางทางการ มอง น ลกอิน ทอร นต จงตองมการรวบรวมพยานหลักฐาน พอ ขาสกระบวนการทางกฎหมาย วธิ การหนงทรฐั ลอก ชคอ การลอลวงหรอการลอ หกระทำความผิด(Entrapment) ดยท จาหนาท ขา ปกอ หผอนกระทำความผิด ซงหาก จาหนาท ม ขา ปกอ หผนันกระทำความผิด ลว ความผิดนันกจะ ม กิดขน ละจะ ม กิดการ กระทำความผิดขน7 ซงสวน หญ ลวรัฐมการจับตามองหรอ ฝาดกลมบคคลนอย ลว ต มสามารถดำ นินคด ด พราะการ ขาส กระบวนการยติธรรมทางอาญาตองมพยานหลักฐานทนำ ปสการ ขากระบวนการทางกฎหมาย ตอยาง รกตามการ ชวธิ การลอ หกระทำ ความผิดของรัฐ พอ ดตัวผ หนตางทางการ มอง ละพยานหลักฐานทจะนำบคคล ขาสกระบวนการยตธิ รรมทางอาญานนั ปนการละ มิด ตอกฎหมายทบญั ญัติ วอยางชัด จน นประมวลวิธพิจารณาความทางอาญา ละพระราชบัญญัติวาดวยการกระทำความผิด กยวกบั คอมพวิ ตอร พ.ศ.2560 ละยัง ปนการละ มิดสทิ ธิ สรภาพทำ หบคคลอย นสถานะ มม สรภาพ นอิน ทอร นต ละ ขาสกระบวนการ ยติธรรมดวยความ ม ปนธรรม ซง นการศกษาครงั นจะศกษาชวงระยะ วลา ป พ.ศ. 2550 ถงปจจบนั 2. ก รล หกร ท คว มผด 2.1. คว ม ม ย ล คว ม ตกต งข งค ว ล ซ ล ล กร ท คว มผด นยิ ามคำวา ลอ นนั มดวยกันสองคำคอ ลอซอ (sting, buy and bust) กับ ลอ หกระทำผดิ (entrapment) การ ลอซอ กับ การลอ หกระทำความผิด มความ ตกตางกนั ละ ตละคำสงผล นทางกฎหมาย ม หมอนกัน มวาจะ ปน รองของพยานหลักฐานท ดมา หรอ ความ ปนผ สยหาย ดยนิตินัย8 ประ ดนสำคญั ทจะนำมาพิจารณา ห หนความ ตกตางของการลอซอ ละการลอ หกระทำความผิด คอ การกระทำของผถกกลาวหาวา ปนผกระทำความผดิ ปนสำคัญวา ปนการกระทำท คยมอยกอนหนาการกระทำความผิดครังนหรอ ม การลอซอ ปนหนง นวิธการ สวงหาพยานหลกั ฐาน พอจับกมผกระทำผิดท ชกัน นหลายประ ทศทัว ลก รวมถง น ทยทม การลอซอ นคดอาญาตาง คอนขางหลากหลาย ตงั ต คดคายา สพตดิ คดคาอาวธสงคราม คดคาประ วณ ฯลฯ ปจนถงคดขายสินคา ละ มดิ ลิขสทิ ธิ ลอซอ (Sting Operation) ซง น Black Law Dictionary ด หคำนิยามของคำวา S i g O e a i หมายถง การ ปฏิบัติการของอำพรางตัวของ จาหนาทตำรวจ (Undercover) ดย จาหนาทตำรวจนัน สดงตน ปนอาชญากร พอดักจับผกระทำ 5 สาวตร สขศร, อิน ทอร นตกับการ มอง:ผานมมมองพชิ ญ พงษสวสั ดิ สาวตร สขศร, ThaiNe e Ne k, สบคน มอวนั ท 5 พฤษภาคม 2563, https://thainetizen.org/2010/11/internet-and-politics/. 6 iLaw, ชวนด วธิ ชหลักฐานอิ ลกทรอนิกสหาตัวผกระทำผิดออน ลน กฎหมายปจจบัน หอำนาจ วพอ ลว, สบคน มอวันท 5 พฤษภาคม 2563, https://freedom.ilaw.or.th/blog/ชวนด-วธิ ชหลักฐานอิ ลกทรอนิกสหาตวั ผกระทำผดิ ออน ลน-กฎหมายปจจบนั หอำนาจ วพอ ลว. 7 ศภชยั ศวกติ ติกล, การลอ หกระทำผิดอาญา, (วิทยานิพนธปริญญามหาบณั ฑิต, สาขานิตศิ าสตร คณะนิติศาสตร จฬาลงกรณมหาวทิ ยาลัย, 2544), 1. 8 Oh la , พยานหลักฐาน ละผลท กดิ จากการลอซอ ละลอ หกระทำความผดิ , สบคน มอวันท 6 พฤษภาคม 2563, https://www.facebook.com/OhmLawTutor/photos/a.300456269988753/2878969468804074/?type=3&eid=ARCVi- WynFMWqB6_Q1HIe-l5COfwqJqyKMWRlPkIWMNhVOHuVl0SwB7WYanCV0WNxeb9jbKly76ZJEiL&__tn__=EEHH-R. 183

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทศั นนิตศิ าสตร ทย ความผิดกฎหมาย9 การลอซอ ปนลกั ษณะของการกระทำ พอ ห ดพยานหลักฐาน นการพิสจนความผิดทผกระทำ คยทำมากอนหนาน ลว10 ตัง ตคดคายา สพติด คดคาอาวธสงคราม คดคาประ วณ ฯลฯ ปจนถงคดขายสินคาละ มิดลิขสทิ ธิ ตหากบคคลนัน ม คยมการกระทำผิดมากอน ต ปน พราะการท จาหนาทรัฐ ช ทคนิค หลอกลอหรอ ชวิธการท กนิ ขอบ ขต ปน หต หบคคลนนั ตัดสนิ จทจะทำ ละ ปนการกระทำผิดครัง รก ซง นกรณนถก รยกวา ลอ หกระทำผดิ (Entrapment)11 วิธการท ช นการลอ หกระทำความผิดหรอ รยกอกอยางวาการวางกับดัก คอวิธการทมการชักจง(inducement) หจำ ลยกระทำ ความผดิ ดยมการวาง ผนของ จาพนกั งาน ห กิดการกระทำอยาง ดอยางหนง กิดขน ละวิธการดังกลาวตอง ปนวธิ การทมรป บบ น การชกั จงผบรสิ ทธกิ ระทำความผดิ ตามทชักจง ด ซงการกระทำดังกลาว นนอนวาตอง ปนการชกั จงท กนิ ลยกวาการชกั จง บบธรรมดา 2.2. วตถปร งคข งก รล กร ท คว มผด สา หตหลกั ท จาพนกั งาน ลอก ชวธิ การลอ ห กิดการกระทำความผิด นองจากสวน หญความผิดท กิดจากการลอ หกระทำ ผิดจะ มม หยอผ สยหาย ละ ปนการยากตอการ ดมาของพยานหลกั ฐาน นการดำ นินคด12 ดยทจะกลาวตอ ปน ปนวัตถประสงคของ การลอ หกระทำความผดิ ท ชอม ยงกบั บทความน ละความผิดอนท กยว นองกัน 1. มมผ สยหายรองทกขกลาว ทษ ละ มมการ หพยานหลกั ฐาน 2.ความผิด กิดข นอยางลับ ลวหาย ป ดยหลง หลอรองรอยพยาน พยง ลกนอย หรอบางกรณก มหลง หลอ พยานหลกั ฐาน ลย 3.ทัศนคติของผคน นสังคมทคลม ครอทมทังกลมท มสนับสนนกฎหมายทออกมา ชบังคับ นองจากการลง ทษ ปน พฤติกรรมท ม หมาะสมทจะ ชกับสังคม ละความ หน จทมตอผกระทำความผิด จาพนักงานจงขาดการสนับสนนท พยงพอ นการ ปราบปรามผกระทำความผิด ความผิด หลานจง กดิ ขนบอย จาพนักงานจงตองหาวธิ การทจะควบคมการกระทำความผิด นลักษณะน 4.ความผิด กดิ จากการกระทำทผกระทำทงั สองฝาย มรจักกันมากอน จง ปน ป ดท จาพนกั งานจะ ขา ปตดิ ตอ ดย ม ด ริม จากความสงสยั นตัวผกระทำความผดิ 5. ปนวิธการทงายตอการนำตัวผกระทำผิดมาลง ทษ 6. ปนวธิ การงายตอการ ดมาซงพยานหลักฐานทจะนำตัวบคคล ปสการดำ นนิ คด 2.3. ผลท งกฎ ม ยก รรบฟงพย น ลกฐ นท ดม ดยมช บ การ สวงหาพยานหลักฐานของ จาพนักงาน ปนสวนหนงของกระบวนการยติธรรมทางอาญา การท จาหนาทกระทำทก วิถทาง พอ ห ดมาซงความจริง ดย มคำนงถงสทิ ธิ สรภาพ ความถกตอง ละสทิ ธิมนษยชน ยอม มถกตามหลกั นิตริ ฐั 13 ประ ทศ ทย ชระบบผสมระหวางระบบ ตสวน (Inquisitorial System) ละระบบกลาวหา (Adversarial System) ดย กฎหมาย ทยมการรองรับหลักการการรับฟงพยานหลักฐานท ดมา ดยมิชอบ ว นรัฐธรรมนญ ละประมวลกฎหมายวธิ พิจารณาความ อาญามาตรา 226 ทม จความวา ถอยคำของบคคลท กดิ จากการจง จมคำมันสัญญา ข ขญ หลอกลวง หรอกระทำ มชอบประการ ด ม อาจรบั ฟง ปนพยานหลักฐาน ด ซงถอ ปนการตดั พยาน ดยดลยพินจิ ของศาล ดยความมงหมายของบทตัดพยานดังกลาวมงหมายถง พยานหลกั ฐานทมชิ อบ ทานนั ซงทำ หพยาน หลาน มนา ชอถอ ปนการลดคณคา นการพสิ จนความจรงิ ต ม ดมงหมายทจะตัดพยาน ท กดิ ขน ดยชอบ ต ดมาดวยวธิ การ มชอบ14 9 Black La Dic i a , 984. 10 มารค จริญวงศ, ความ ตกตางระหวาง ลอซอกับลอ หกระทำผิด, Tha e akij, สบคน มอวันท 6 พฤษภาคม 2563, https://www.thansettakij.com/content/columnist/414655. 11 รอง ดยวกัน = lbid. 12 ศภชัย ศวกติ ติกล, การลอ หกระทำผิดอาญา, (วทิ ยานิพนธปริญญามหาบณั ฑติ , สาขานิตศิ าสตร คณะนิตศิ าสตร จฬาลงกรณหาวิทยาลัย, 2544), 17. 13 Adrian A.S. Zuckerman, Illegally Obtained evidence Discretion us a Guardian of Legitimacy (Current legal problems, 1987), 56. 14 พร พชร วชิ ิตชลชัย, คำอธิบายกฎหมายลักษณะพยาน (กรง ทพมหานคร : ย พด, 2538), 412. 184

วันท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม มการนำ นวคดิ บทตัดพยานมา ช นการตัดพยานท ดจากการลอ หกระทำความผดิ ดยถอวาการลอ หกระทำความผิด ปน การ สวงหาพยานหลกั ฐาน ดยมชิ อบมา ช นการ กปญหาการลอ หกระทำความผิด ตกยังคงมการถก ถยงกนั อย จง ยกพิจารณา ดังน 1. ความ ตกตางระหวาง การ สวงหาพยานหลกั ฐานท กิดขน ดยมิชอบกับพยานหลกั ฐานท ดมา ดยมชิ อบ ประมวลกฎหมายวิธพิจารณาความอาญามาตรา 226 หามรบั ฟงพยานหลักฐานท กิดขน ดยมิชอบ มิ ดหมายความรวมถง พยานหลกั ฐานท กิดขน ดยชอบ ต ดมา ดยมชิ อบดวย ดังนนั กรณนศาล ทยจงตดั สนิ พจิ ารณาวาพยานหลกั ฐาน มจะ ดมาดวยวิธการ อันมชิ อบกรบั ฟง ด15 นขณะทศาลสหรัฐวางหลักวาพยาน ชนนรับฟง ม ด พราะ ปนตนตอของการ ด ดพยานมา ปนสิง มชอบ ลว พยานนัน ปนสงิ มชอบดวย ปรยบ สมอนผล มอนั กิดจาก ตน มท ปนพิษ (The fruit of poisonous tree doctrine) 16 2.ความ ตกตางระหวางการ สวงหาพยานหลักฐานท กดิ ขน ดยมชิ อบกบั การลอ หกระทำความผดิ หลักการหามรับฟงพยานหลกั ฐานท กดิ ขน ดย มชอบนัน พราะพยานประ ภทนมคณคาตอการพิสจนความจริงซง ปน รอง ของ นอหาสาระตัวพยาน ตพยานทมาจากการลอ หกระทำความผิดนัน ม ดทำ หคณคาตอการพิสจนนอยลง พราะตัวผกระทำ ความผิดกระทำความผิด อง พยง ตมล หตมาจากการลอ หกระทำความผิดของ จาหนาท พยานหลกั ฐานท ดมายอม สดง ดอย นตวั อง ถงการพิสจนความผิดของจำ ลย จง ปนคนละกรณการนำบทตัดพยานตามประมวลกฎหมายวิธพิจารณาความอาญามาตรา226 มา ช บงั คับ17 2.4. กรณศก ล วธก รข งรฐ นก รล กร ท คว มผดบน ลก ซ บ ร วธิ การทรฐั ช นการลอ หกระทำความผดิ นนั มตงั ตการตังกระทลอ ปา นลกั ษณะการตังกระท หทมความสน จ นประ ดน ดงั กลาว กดิ ความสน จ ละ ขามารวมตวั กัน สดงความคิด หน หรอ ม ตวธิ ทมการนิยม ชมากทสดคอวิธการปลอม ปลงอัตลักษณ หรอการสรางตัวตน นสังคมออน ลนทยากตอการยนยันตัวตนซงตาง ลกความ ปนจริงทสามารถรบั ร ดดวยการสัมผัส18 ดย ขา ปต สนิท ขา ปจับขาวคย นลกั ษณะท ขา ปขอ ปน พอน น ลกดิจิตอล สดง จตนาวา ปนคนทมทัศนคติ ดยวกนั มการพดคย กยวกับ ประ ดนตาง ทอย นความสน จของบคคลนัน มการหลอกลอยัวย พอนำ ปสการ ดขอมล หรอขอความทสามารถนำ ป ช ปน พยานหลกั ฐาน นการดำ นินคดตอผทมความคดิ หนท ตกตางจากรฐั อยาง ชนกรณ พฤทธินรนิ ทร ปนนักดนตรชาวจังหวัดอบลราชธาน ถกกลาวหาวา พสตขอความบน Facebook สามบัญช รวม กาขอความ ปนความผดิ ตามกฎหมายอาญามาตรา 112 ละพระราชบญั ญตั วิ าดวยการกระทำความผดิ กยวกบั คอมพิว ตอร พ.ศ. 2550 ละท ก ข พิม ติม พ.ศ. 2560 รวมทังหมด 9 กรรม จำ ลย หการรับสารภาพลด ทษ หกงหนง คงจำคกรวม 13 ป 22 ดอน พฤทธินรินทรอางวา จาหนาทมการ ชสายลบั มาติดตามความ คลอน หวของ ขา ดย ชชอ น Facebook วา Tangmo Momay ขามาตสนทิ ยัวย ห พสต ขอความทมลกั ษณะการหมินพระบรม ดชานภาพ ละมการ ทรศัพทพดคย ลก ปลยนความคดิ หนกัน ดยพฤทธนิ รนิ ทรอางวา ด หน บนั ทกการพดคยทาง ทรศัพทนันถกถอด ทป ละนำมา ช ปนหลกั ฐานของ จาหนาท19 ละอกกรณ คดนายพงษศักดหิ รอผ ช Facebook นนามวา sam parr ผตองหา นคดตามกฎหมายมาตรา 112 ทศาลทหารพิพากษา ห มความผิด ละจำคก 60 ปจากการ พสตจำนวน 6 ขอความ ซงขอความ ละรปภาพดังกลาว ขาขายหมนิ ประมาทพระมหากษัตริย ดย พงษศักดจิ ะ รยกตวั องวา หนวยอสิ ระ วลาทมการ พสตจะ ปน วลาท ม หจากการกระทำของรฐั มา ดย ขา ขารวมการชมนม 2-3 ครงั พงษศกั ดิ ถกจบั กมทสถานขนสงจังหวัดพษิ ณ ลก จาหนาททังทหาร ละตำรวจหลายนายสนธิกำลงั รอจับกม ขาทสถานขนสง วันทถก จับ ปนชวงทอยภาย ตการประกาศกฎอยั การศก ละประกาศ คสช. ฉบบั ท 37/2557 ทกำหนด หคดมาตรา 112 ตองพิจารณาทศาล 15 ขมชยั ชติวงศ, คำอธบิ ายกฎหมายลกั ษณะพยาน (กรง ทพมหานคร : สำนักพิมพนิติบรรณาการ,2538), 245,247 16 คดWong Sun v. United States 371 U.S.471(1963). 17 ศภชัย ศวกิตตกิ ล, การลอ หกระทำผิดอาญา , (วทิ ยานิพนธปริญญามหาบณั ฑิต, สาขานติ ิศาสตร คณะนติ ศิ าสตร จฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2544), 117. 18 ทศพล ทรรศนกลพันธ, ผลสะ ทอนของอนิ ทอร นตตอปริมณฑลทางกฎหมาย วารสารนติ ิสงั คมศาสตร มหาวิทยาลัย ชยง หม, 8 ฉ.1 (2558): 173. 19 ila , ฐานขอมลคด. พฤทธนิ รนิ ทร: คด 112 จากการ พสต ฟซบก, ilaw: สบคน มอวนั ท 6 พฤษภาคม 2563, https://freedom.ilaw.or.th/th/case/354#circumstance_of_arrest. 185

การประชมวชิ าการนติ ิสังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย ทหาร ขาตงั ขอสงสัยวา บคคลท ขาตดิ ตอดวยทาง facebook ทจริง ลวนาจะ ปน จาหนาททปลอมตวั มาทำความรจักพดคยกับ ขา ทงั น รองทางการ มอง ละ รองสวนตัว รวมถง คยสงสงิ ของตาง รวมทงั ทรศัพทมอถอ ห ขาดวย ขา ละบคคลดังกลาวพดคยกัน ทาง facebook ราว 4-5 ดอนจนมการนัดหมาย พอ ป ทยวบานบคคลดงั กลาวท จ.ตาก มการตดิ ตอกันตลอดทางวา ขา ดินทางถง หน รวมถงการ ปลยนรถททารถ จ.พิษณ ลกดวย ขายังระบวาดวยวาภายหลงั ถกจบั กม ลวนำมาสอบสวน นคายทหาร หนง น จาหนาทชด จับกมทัก ขาวา จำขอความสดทายทสง หกัน ม ดหรอ ซงจะ หนวาหาก ปนกรณมาตรา 112 หรอกรณท กยวกับความมันคง ลว จาหนาทจะ ชวธิ การตาง พอนำ ปสการ สวงหาพยานหลักฐานมา พอดำ นินคด มวา นบางครังจะ ปนการละ มิดสิทธิ สรภาพของ บคคลอนหรอละ มดิ ตามกฎหมายกตาม20 จากกรณการลอ หกระทำความผิดของ จาหนาทขางตน มอพิจารณาตามกฎหมาย มการรับรอง ละคมครองตามกฎหมาย วิธพิจารณาความทางอาญา มาตรา 226 วาพยานหลักฐานทกชนิดท ดมาจากการจง จ หลอกลวงจะอาง ปนพยานหลักฐาน ม ด มอ กลาวอาง ม ดนันกหมายความวาพยานหลักฐานดังกลาวรับฟง ม ด ชนกนั 21 ซงกรณน ม ปดชอง หศาล ชดลยพินิจ นการพจิ ารณา ต อยาง ด22 ดย นมาตรานมขน พอปฏิ สธการรบั ฟงพยานหลกั ฐานท ดมา ดยมิชอบ มวาคณสมบัติจะสามารถบอกความผิดหรอความ บริสทธิ ด ตถาหาก ปนพยานหลกั ฐานท กิดจากการจง จหรอหลอกลวงท หผนนั กิด จตนาทงั ท มม จตนา นการกระทำความผิดมา ตัง ต รกกจะ มชอบ ละจะตองหามมิ หรับฟง ปนพยานหลักฐาน หตทกฎหมายหาม ม หรบั ฟงพยานหลักฐานท ดมา ดยมชิ อบทัง ทพยานพยานหลักฐานนนั นาจะพสิ จนความผดิ ของจำ ลย ด พราะวา พอยับยงั ม ห จาพนักงานกระทำ ชนนันอก ละความยตธิ รรมศาล องกจะ สอม สยหากยอมรับฟง ด ประกอบดวยพระราชบัญญตั ิวาดวยการกระทำความผดิ กยวกับคอมพิว ตอร พ.ศ. 2550 ละท ก ข พมิ ติม พ.ศ. 2560 คมครองถงพยานหลกั ฐานขอมลคอมพวิ ตอร ท ดจากการฟง ปนพยานหลักฐานของ จาหนาทตามบทบัญญัติ หง ประมวลกฎหมายวธิ พิจารณาความอาญาตอง ปนชนิดทมิ ด กดิ ขนจากการจง จ หลอกลวง หรอ ดยมชิ อบประการอนตามาตรา 25 ซง ปนการคมครอง กยวกับการอางพยานหลักฐาน นกระบวนการพจิ ารณาทางอาญาจากคอมพวิ ตอรของ จาหนาท ทคมครองวาหากมา จากการการหลอก ลวจะรบั ฟง ม ด ทังนนอกจากรัฐจะกระทำการฝาฝนกฎหมาย ลว ยงั นำ ปสการทรฐั ละ มิดสิทธิของผอนทกฎหมาย รบั รอง วดวย พราะกรณน ม ช พยง ตรฐั ลอ พอ หพยานหลกั ฐานจากผทม จตนา นการกระทำความผิดอยกอน ลว ต ปนการหลอก ลอ จง จ ปด อกาส หผท มม จตนา นการกระทำความผิดมกระทำความผดิ กิดขน มวาประ ทศ ทย มปรากฏหลกั กฎหมาย น รองการลอ หกระทำความผิด ละ มมคำพพิ ากษาทชัด จน ตมความ หนทาง วิชาการวาสามารถนำบทตัดพยานมา ชกับการลอ หกระทำความผิด ดยถอวา ปนพยานท ดมา ดยมิชอบตามประมวลกฎหมายวิธ พิจารณาความอาญามาตรา 226 ตอยาง รกตามการ ชบทตัดพยาน กปญหาการลอ หกระทำความผดิ ก ม ดทำ ดครอบคลมนกั พราะ มวาจะ ปนการตัดพยานตามประมวลกฎหมายอาญาหรอตามรฐั ธรรมนญมความจำกัด นการ ช ฉพาะพยานท กิดขน ดยมิชอบ ทานัน ม ดรวมการลอ หกระทำความผิด นองจากพยานจากการลอ หกระทำความผิด ปนพยานท กิดขน ดยชอบ ตวธิ การท ดมามิชอบ พยาน จงมนำหนักพอทจะรับฟงลง ทษจำ ลย ด มวามันจะ ปนการละ มิดสิทธิ สรภาพของจำ ลยกตาม กลาว ดวาประ ทศ ทยยัง มม หลกั การทางกฎหมายทชดั จน ขามาคมครองบคคลทถกนำ ขากระบวนการยตธิ รรม ดยวธิ การลอ หกระทำความผดิ 3. สภ ว ยก วนกบปญห ก รด นนคด ดยมช บ การ ชอำนาจพิ ศษ ยก วนกฎหมาย กฎ กณฑ กตกิ าท ชอย นระบบปกติ ละ ช บบพิ ศษ ทนท กลาวคอ ปน นวคิด ทางกฎหมายท ม หนดวยกบั กฎหมายบาง รอง บางฉบบั ภาวะยก วน ปนขอความคิดหนง นทางทฤษฎ กยวกับอำนาจรัฐ ละขอความคิด รองสภาวะ ปน รองของการ ชอำนาจ พิ ศษท นสมัย รมนั มขอความคิด รอง ผ ผดจการ หรอ Dictator นชวงวกิ ฤตกิ ารณจำ ปนตอง อาอำนาจ ปรวมศนย ป วกับผปกครอง พยงคน ดยว พอ ชอำนาจพิ ศษนัน นการจัดการ ก ขปญหา ต มอมาถงยครวมสมัย นปจจบันกจะปรากฏ นรัฐธรรมนญ ซงม 20 มตตา วงศวัด, รจัก ซม พงษศกั ด:ิ จด รมิ ตนคอการตงั คำถาม จดจบคอ ทษจำคก 60 ป, ประชา ทย: สบคน มอวนั ท 6 พฤษภาคม 2563, https://prachatai.com/journal/2015/08/60727. 21 กยรตขิ จร วจั นะสวสั ดิ, คำอธิบายหลกั กฎหมายวิธพจิ ารณาความอาญา, (พิมพครังท6), (กรง ทพมหานคร:หจก.จิรรัชการพมิ พ, 2551), 15. 22 คณติ ณ นคร, กฎหมายวธิ พจิ ารณาความอาญา, (พิมพครังท7), (กรง ทพมหานคร:สำนกั พิมพวิญ ชน, 2559) , 72. 186

วนั ท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม บทบัญญตั บิ างมาตรายอม หมการ ยกยายถาย อนอำนาจ ป หกบั ผปกครอง ชน นายกรฐั มนตร หรอมการ หรฐั สภาออกกฎหมาย อน อำนาจนิติบญั ญตั ิ ป หฝายบริหาร หรอ ปนกฎหมาย ฉพาะพิ ศษออกมา ชน กฎหมายสถานการณฉก ฉนิ (Emergency Law) หรอ กฎ อยั การศก (Martial Law) ซงกฎหมาย หลานจะมลักษณะรวมกันของสภาวะยก วน23 คอ  1.มการยก วนกฎ กณฑหรอกฎหมายท ชบงั คับอย นระบบปกติ ระบบปกตดิ ำ นนิ ตอ ป ต มอมสภาวะยก วน กิดขนจะ ยก วนกฎ กณฑ นสภาวการณปกติ 2. มการรวมอำนาจ หกับฝายบรหิ ารหรอผปกครอง นการ ชอำนาจ หลานัน นการ ก ขวกิ ฤติ 3. อนญาต หมการออกมาตรการละ มดิ สทิ ธิ ละ สรภาพของประชาชน ดมากกวาปกติ  นนอนวารฐั ผดจการ ชอำนาจ หลานอยสมำ สมอ ตรฐั ท ปนรฐั สรนยิ มประชาธปิ ตย อา ขาจรงิ กมสภาวะยก วนซอน อย ดย ม สดงตัวอยาง ปด ผย ถง วลา มอ หรกจะ ปด ผยออกมา ห หน ดังนนั รฐั ท รา หนหนาฉากวา ปนประชาธิป ตย คารพสิทธิ สรภาพประชาชน มผปกครองมาจากการ ลอกตงั มรฐั ธรรมนญประกนั สทิ ธิ สรภาพ ต มอ ดกตามทวกิ ฤตการณมาถง รัฐกพรอมทจะ ปด ผย ฉมหนาความรน รงของรัฐทซอนอย ขอกลาวหาทมการนำสภาวะยก วนมา ชมากทสด คอ ขอหาหมินพระบรม ดชานภาพ นสังคม ทย ปนพนฐานท ม วฒั นธรรม ละมการบงั คบั ชทมความ ปนการ มองมาตงั ตอดต ดิม ลว กลาวคอ ปนขอหาทถก ช นการควบคมการ สดงความคดิ หน กยวกบั องคกรของสถาบนั กษัตรยิ ละ ปน ครองมอ นการกลัน กลงฝายตรงขามหรอฝายท หนตาง ขอหานมการ ปลยน ปลง ปตาม สถานะบทบาทของกษัตรยิ หรออดมการณของรฐั นชวง วลานัน ละม นว นมการถก ชมากขน รอย นความขดั ยงทางการ มอง น ปจจบัน ภาย ตบรบิ ทของการ ปลยนผานรัชสมยั ละความ ตกราวของอำนาจชันนำ นสงั คม การขยายตวั ของขอกลาวหา ละการบังคับ ชขอหาหมินพระบรม ดชานภาพ ปนรปธรรมหนงของการปะทะกันระหวางอดมการณ สรประชาธปิ ตย ละประชาธิป ตย บบ ทย สะทอนถงความ ขา จตออำนาจอธิป ตยท ตกตางกัน สงผลถงความลักลัน นการตความกฎหมาย ละการ ลอก ชความกลัว ปน ครองมอ นทางการ มอง หพล มองอยภาย ตการควบคมตามทกำหนด24 สภาวะยก วน มวา ราจะ รยกมันวาอะ ร ตจะ กิดขน ด ก ตองมองคประกอบรวมกนั อย 3 ประการ25 คอ 1. กิดวิกฤตการณ 2.นำมาซงการออกกฎ กณฑมาตรการทมักจะ หอำนาจพิ ศษ กผปกครอง 3. ปน ป พอรกั ษาความมนั คงปลอดภัยของรัฐ จาก นวคิดดังกลาวพจิ ารณา ดวา รฐั บาลมกั จะ ชสภาวะฉก ฉิน ปร หกลาย ปน รองหลัก ปน รองทจำ ปน สถานการณท ยัง มฉก ฉินกทำ หมันฉก ฉิน สรางความหวาดกลัว ความกังวลสสาธารณชนจนรสกวา ม ปน รจนคนชนิ กับสถานการณธรรมดาท สามารถ ปนสภาวะฉก ฉินท ดรับการยก วน ด จนถงจดทประชาชนพรอม ลก ละอนญาต หรัฐพราก อาสทิ ธิ สรภาพของตน ป ด นองจากหาก มมการปฏิบตั ิตามกจะ ดรับ ทษทางกฎหมาย หรอ ขาสมาตรการของรัฐท ช ปนบทลง ทษ หรอ รยกวาการควบคม ดยรัฐ 3.1 ก รควบคม ดยรฐ กล กการควบคมกำกับ (Regulatory Mechanisms) ของรัฐ นพนท ซ บอรวา นการควบคมพฤติกรรมออน ลนของ ประชาชนทงั ท ปนผ ช ละผ หบรกิ าร ดยการ ชกฎหมาย ปน ครองมอ นการสรางขอจำกัดของการ ชงานบนพนทออน ลน พอ หรฐั ม อำนาจตามกฎหมาย ปน ครองมอ นการสรางขอจำกัด นการ ชงานบนพนทออน ลน พอ หรฐั มอำนาจตามกฎหมาย นการ ขาควบคม ยับยงั ละสอดสองการ สดงความคดิ หนท ตกตางกบั รัฐหรอทขัดตอ นวทางของรัฐ กล กการควบคมกำกับพนทออน ลนของรัฐ ทย 23 ปยบตร สงกนกกล, Ne N al : การทำ หสภาวะยก วนกลาย ปน รองปกตถิ าวร, คณะกาวหนา, สบคน มอวันท 10 ตลาคม 2563, https://progressivemovement.in.th/article/common-school/850/ 24 นพพล อาชามาส. การประกอบสรางความกลัว ละการ มองวาดวยการบังคบั ช ประมวลกฎหมายอาญามาตรา112 (วทิ ยานพิ นธปรญิ ญา มหาบัณฑติ , สาขานติ ิศาสตร คณะนติ ศิ าสตร,มหาวิทยาลยั ชยง หม, 2556) 25 ปยบตร สงกนกกล, ปยบตร ลค ชอร สภาวะยก วน มปลม สขภาพนำ สรภาพ คขออางบรหิ ารประ ทศ หลว, นวหนา, สบคน มอวนั ท 8 พฤษภาคม 2563, https://www.naewna.com/politic/484199. 187

การประชมวิชาการนติ สิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ศิ าสตร ทย กระทำผานกฎหมาย ละระ บยบขอปฏิบตั ิตาง ด ก พระราชบัญญตั ิวาดวยการกระทำความผิด กยวกบั คอมพวิ ตอร พ.ศ.2550 ละ ท ก ข พิม ติม พ.ศ. 2560 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 ประมวลกฎหมายอาญา 116 มาตรา 44 รฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย (ฉบับชวั คราว) พ.ศ.2557 ละกฎหมายพิ ศษ ด ก กฎอัยการศก ละประกาศ คำสังของคณะรฐั ประหาร 4. หลกก รกร บวนก รยตธรรมท ง ญ ทด ล สทธ นกร บวนก รยตธรรมท ดรบก รรบร งต มรฐธรรมนญ รป บบการดำ นนิ คดอาญา นประ ทศ ทย มอพิจารณาจากบทบญั ญตั ิของกฎหมายวธิ พจิ ารณาความอาญา หนวา หอำนาจ จาหนาทตำรวจปฏิบัติการ ดอยางกวางขวาง มงถงความรวด รว คลองตัว ละ นนหนัก ป นทางความ ฉยบพลัน ปราบปรามอยาง ดดขาด ปนหลกั จงอาจกลาว ดวากระบวนการยติธรรมทางอาญาของ ทย นนหนัก ป นทางรป บบทมงการควบคมอาชญากรรม ปน สำคัญ กลาวคอ ปนรป บบทอาจจะ ปนผลทำ หสังคมยอมรบั การปฏบิ ตั ิท มชอบดวยกฎหมายของ จาหนาทบางประการ ตอยาง รกด นขณะ ดยวกันกมการ นนทางดานขอ ทจจรงิ ท ชอถอ ด นกรณท จาหนาทของรัฐปฏบิ ัตหิ นาท ดยมชิ อบหรอละ มดิ กฎหมาย ศาลจะ ชดลพนิ จิ หปลอยตวั จำ ลยหรอพิจารณาคด หมก ด รยกวาหลกั การ นทางรป บบกระบวนการนติ ิธรรม สทิ ธผิ สยหาย นคดอาญา ปนสทิ ธทิ กยวของ ดยตรงกับกฎหมายรัฐธรรมนญ ละกฎหมายวธิ พิจารณาความอาญา ปนสิทธิ ทจะ ดรับการคมครอง การปฏิบัติท หมาะสม ละการยอมรับการรับรองสิทธทิ กิดจากรฐั หมายความวา รัฐ ดยกฎหมายยอมผกพัน ตน องอัน ปนการผกมัดของอำนาจสาธารณะ พอประ ยชนของคนสวนรวม ดังนัน สำหรับสิทธิของผ สยหาย นคดอาญาจง ปน หลกั ประกันสิทธิขนั พนฐานตามรฐั ธรรมนญท กยวกบั คดอาญา หรอกลาว ดวา ปนสทิ ธิ นกระบวนการยตธิ รรมของบคคลทตก นสถานะ ปนผ สยหาย นคดอาญาซง ปนสิทธิทรฐั ธรรมนญ ดบัญญตั ิ อา วยอม ดรบั การคมครอง ละผกพนั องคกรของรฐั ดยตรง26 การดำ นนิ คดอาญายอมสงผลกระทบตอสิทธิ สรภาพของบคคล สรภาพถอ ปนสทิ ธิขันพนฐานอัน ปนสิทธิทรัฐจะตอง ห การรับรอง ละ คารพ น สรภาพของประชาชน มวา นบางกรณ ปนการกระทำผิดทกระทบตอสังคม ดยรวมกตาม ตอยาง รการ ปฏบิ ัติตอบคคลผถกกลาวหากตองคำนงถงสทิ ธิ สรภาพของบคคลนนั ดวย ดงั นัน นการ ชมาตรการตาง นการดำ นินคดอาญาตอง คำนงถง หลักนิตริ ัฐ (Principle of Legal state) ทมลกั ษณะทมความ ปน สรนยิ ม ละการกระทำ พอสังคม 4.1 ลกนตรฐ (Principle of Legal state) พิจารณาขอสำคัญตามหลักนติ ิรัฐคอ หลักการ กยวกับการ ชอำนาจรฐั ละควบคมการ ชอำนาจรัฐ ดยการ ชอำนาจตองอย ภาย ตกฎหมายทมอย มจะมอย นรฐั ธรรมนญ ต นรัฐธรรมนญ ต นรัฐธรรมนญกมขอ วน หสามารถ ทรก ซงดวยการออกกฎหมาย หรอกลาวอกอยาง คอ ปนหลักการทรฐั ดยอมรับ ละ หความคมครองสิทธิ ละ สรภาพขนั พนฐานของประชาชน ว นรัฐธรรมนญ 4.2 ลกกร บวนก รยตธรรมทด กระบวนการยตธิ รรม ปน งอน ขของทกฝายทสรางความ กยวของ นการดำ นินคดอาญา ปนการประกนั วา จาหนาทจะ บังคับ ชกฎหมาย พอประ ยชน นการควบคมอาชญากรรม รักษาความสงบ รยบรอยของของสังคม ละ ห กิดความยติธรรม กผถก กลาวหา ดมากทสด ดยม กณฑหลกั ทสำคญั คอ 1.หลกั การดำ นนิ คดอาญา ดยรัฐ ปนหลกั (Public Prosecution) รฐั ปนผ สยหาย ดยพนกั งานอัยการจะ ปนผปฏิบัตหิ นาท ทนผ ทนของรัฐ พอดำ นินคดอาญาทสอดคลองกับระบบสากล 2.หลกั การคนหาความจรงิ น นอหา (Principle of Substantive) จาพนักงาน นคดอาญาทกฝายตองรวมกันตรวจสอบ พอคนหาความจรงิ ดย ฉพาะ นการดำ นินคดชัน จาพนักงาน ททัง จาพนกั งานสอบสวน ละพนกั งานอัยการมหนาทตรวจสอบ พอคนหาความจริงของ รอง ดย มผกมัดคำขอของผ ด พอ หการชขาด รอง ทกลาวหานันมประสทิ ธิภาพ ละสอดคลองกบั ปาหมายของการดำ นินคดอาญา ดังนัน นการดำ นินคดอาญา จาหนาทมหนาท นการ ชกฎหมาย พอควบคมอาชญากรรม ทำการสบสวน สอบสวน ละ ดำ นินการทางกฎหมาย พอนำ ปสความยติธรรม นการ ขาสกระบวนยติธรรม ปนหลกั การ ชวิธการ ดย มคำนงถงความถกตองหรอ 26 ระศกั ดิ สงสารพนั ธ, ผ สยหาย นคดอาญา:การศกษาสทิ ธิ ละการคมครองสทิ ธิของผ สยหาย นกระบวนการยติธรรมทางอาญาของ ทย (วิทยานพิ นธปริญญามหาบัณฑติ , สาขานิติศาสตร คณะนติ ศิ าสตร,มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2544), 29-31. 188

วนั ท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยง หม สิทธิของผตองหา ปนการท จาหนาทผรักษากฎหมาย ปนผกระทำการฝาฝนตอกฎหมาย สย อง ซงยอมขัดตอหลกั การกระบวนการ ยติธรรมทด 4.3 กฎ ม ยท ก รรบร ง ล กยวข งกบ ลกก รด นนคดข งก ร ดง กท งกจกรรมท งก ร ม งข งพล รน การมสวนรวม นการ มองของประชาชนตามสทิ ธิทระบบการ มอง ละกฎหมายกำหนด หกระทำ ด ปนการกระทำทตอง กิดขนดวยความสมัคร จของประชาชน พอ หมอิทธพิ ลตอการกำหนดน ยบายของรัฐทัง นการ มองการปกครอง อยาง รกตามการม สวนรวมทางการ มองการปกครองของประชาชนจะตอง ปน ปตามสิทธทิ ระบบการ มอง ละกฎหมายกำหนด ห วกระทำ ด27 นระดับปจ จกบคคล สรภาพ นการพด ละการ สดงออกทำ หคน ตละสามารถ สดงตัวตน ม ปน ปดวยความ ตกตาง จากคนอน มวาจะผานการ ตงตัว การ ช ซ ชยลม ดยหรอ การ สดงออก นรป บบอน ยงิ ปกวานัน มอ ผชญิ ความ ม ปนธรรม ละ กระบวนการยตธิ รรมกม สรภาพการ สดงออกทจะ พสต รองราวนันลงสอสงั คมออน ลน พอ รยกรองความ ปนธรรมยอม ปนสิงจำ ปน ละควร ดรับความคมครอง สรภาพ นการ สดงออกคอ ครองมอสำคัญทคน นชมชน ช นการสอสารกับรัฐ พอสะทอนปญหาตาง พอ ห กิดการ ปรับปรงหรอปองกนั มิ ห กิด หตซำ นอกจากน สรภาพการ สดงออกยงั ปนปจจัยสำคัญทผลักดัน ห ลก กิดการพัฒนา นทกมิตทิ งั นทางวชิ าการ ละผลประ ยชนสาธารณะ ดยทวั ป พราะการทมคนหลายฝายนำความคิดหรอขอ สนอท ตกตางกันมาอภิปรายอยาง สร ละกวางขวางยอมชนำ ปสทาง ลอก นการ กปญหาหรอการพฒั นาทกวาง กล ละมประสิทธิภาพมากกวา28 สรภาพ นการ สดงความคิด หนคอ สรภาพ นการ หนดวยกบั ความคิดหรอความ หน ด รวมทงั ลอกสิงทตนคดิ วา ปานิงท ถกตอง ละสามารถ สดงออกซงความคดิ นัน หปรากฏ กบคคลอน ดยอิสระ ละการ ช สรภาพยอมทำ ด ทาท ม ปละ มิดสทิ ธิของ บคคลอน การ สดงออกทางการ มองถอ ปนรป บบหนงของการ สดงความคิด หน ดยถอวา ปนกิจกรรมทพล มองมสวนรวม นการ สดงออก ลก ปลยนมมมอง ชสิทธขิ องตนตามกฎหมาย พอนำ ปสการพัฒนา พอ ห กิดการ ปลยน ปลงประ ทศ นรป บบทดขน ต การ สดงออกของพล มองกลาย ปนความกังวลของรัฐบาลจนนำ ปสการจำกัดสทิ ธขิ องพล มอง นการ สดงออกทนำ ปสการสอดสองจับ ตามอง รวม ปถงการ ทรก ซงการดำ นนิ กิจกรรมทางการ มอง ท รยกวา ปนการปฏิบตั ิ นการจำกัดสิทธทิ งั ทมบทบัญญัติทางกฎหมาย หการรบั รอง อา วอยางชดั จน ซง ปนการทประชาชนจะขาด อกาส นการมสวนรวมทางการ มอง สะทอนความ หลอมลำของรัฐบาล 4.4 กฎ ม ย กยวกบพย น ลกฐ น ประมวลกฎหมายวิธพิจารณาความอาญา มาตรา 226 พยานวัตถ พยาน อกสาร หรอพยานบคคลซงนาจะพิสจน ดวา จำ ลยมผดิ หรอบรสิ ทธิ หอาง ปนพยานหลกั ฐาน ด ตตอง ปนพยานชนดิ ทมิ ด กิดขนจากการจง จ มคำมันสญั ญา ข ขญ หลอกลวง หรอ ดยมิชอบประการอน ละ หสบตามบทบญั ญัติ หงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนอนั วาดวยการสบพยาน พจิ ารณาตามบทกฎหมาย ดความวา พยานหลกั ฐานท กิดขน ดยชอบดวยกฎหมายตามประมวลกฎหมายวิธพิจารณาความ อาญา มาตรา 226 ศาลรบั ฟง ปนพยานหลักฐาน ด ตถากระทำ ป ดย มมบทบัญญตั ิ หกระทำ ด กถอ ปนพยานหลกั ฐานท กดิ ขน ดย มชิ อบตามมาตรา 226 หามมิ หรบั ฟง ดย ดดขาด29 มอพิจารณาความหมายตามมาตรา 226 ลว ดความวา พยานหลักฐานท ดมาจากการจง จ มคำมันสัญญา ข ขญ หลอกลวง ถอ ปนพยานหลักฐานท ดมา ดยมชิ อบดวยกฎหมาย มพยานหลกั ฐานดังกลาวจะถอ ปนพยานหลกั ฐานทสามารถ ช นการ พสิ จนคด ด ต นองจากวิธการดังกลาว ปนวิธการทขัดตอบทบัญญตั ขิ องกฎหมาย ละละ มดิ สิทธิของประชาชน 27 บญ สริม นาคสาร, การมสวนรวมทางการ มองของประชาชน : ผล นทางปฏบิ ตั ิ มอครบรอบหกปของการปฏิรปการ มอง, สบคน มอวันท 2 พฤศจกิ ายน 2563, http://public-law.net/publaw/view.aspx?id=697. 28 Ilaw, สรภาพการ สดงออก สรภาพของทกคน, สบคน มอวันท 9 พฤษภาคม 2563, https://freedom.ilaw.or.th/freedom-of-expression- 101/concept-and-history. 29 สหรฐั กิติ ศภการ, กฎหมายลักษระพยานหลักฐานคด พง/คดอาญา (กรง ทพมหานคร :อมรินทรพรนิ ติง อนดพับลชิ ชงิ ,2562), 378-387 189

การประชมวชิ าการนติ ิสงั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนิติศาสตร ทย พยานหลักฐานท กิดจากการจง จ มคำมันสญั ญา ข ขญ หลอกลวง อาจมความหมายท ขา จ ดหลายนัย กลาวคอ หมายถง พยานหลักฐานทถกจง จทังท ทจริงตนมิ ดร หนมากอน ลย ซง หน ดชัดวากรณดังกลาวนอาง ปนพยานหลักฐาน ม ด หรอ พยานหลักฐานทถกจง จหรอรับคำมัน หการ ค ทาทร หนขอ ทจจริง ดยอาจ ปนพยานหลักฐานทมาจากการ หคำมันสัญญาจาก คความท ดผลประ ยชน กลาวถง Entrapment หรอ รยกอกอยางวาการลอ หกระทำความผดิ ท ปนวิธการท จาหนาทนิยม ช พอ ดมา ซงพยานหลักฐานทนำ ป ช นการดำ นินคดอาญา บทตัดพยานตามกฎหมาย ทย มความมงหมายถงพยานหลักฐานท กิดขน ดยมิชอบ ชน การทำราย ข ขญ หลอกลวง พราะ ถอวาพยาน ลาน มมความนา ชอถออย นตัวทกระทบตอคณคา นการพิสจนความจริง ซงตางจากการลอ หกระทำความผิดทมการตกลง จ นการกระทำความผิด อง พยง คมมล หตชกั จง จจากการลอ หกระทำความผิดของ จาพนกั งานหรอตวั ทน ดังนันพยานท ดมาจาก การลอ หกระทำความผิดจง ปนคนละกรณกับพยานท กิดขน ดยมิชอบ บทตัดพยาน ทยตามประมวลกฎหมายวิธพิจารณาความอาญา มาตรา 226 จง มสามารถนำมาตัดพยานท ดมาจากการลอ หกระทำความผดิ ด30 พิจารณา ลวผ ขยน หนวา กรณการพจิ ารณาของศาล ทย มอ ปรยบ ทยบกบั ประ ทศสหรัฐอ มริกาทมความ ดดขาด ละ มงทจะคมครองรกั ษาสิทธิ สรภาพของประชาชนมากกวา ดยศาลสหรัฐวางหลกั รองของการลอ หกระทำผดิ วชดั จนวา พยานท กิดจาก การลอ หกระทำความผิดรับฟง ม ด ดวย หตผลทวา มอตนตอหรอ หลงกำ นิดททำ ห ดพยานมา ปนสงิ ท มชอบ ลวพยานนนั ก ปน สิงท มชอบ ปดวย ละยัง ปนการสง สรมิ การปฏิบัตหิ นาท ดยมชิ อบของ จาพนกั งาน พราะถาศาลรับฟงพยานทมิชอบกจะสง สริม ห จาพนักงานท ชวิธการทมิชอบดวยกฎหมายตอ ป 4.5 พร ร ชบญญตว ดวยก รกร ท คว มผด กยวกบค มพว ต ร วาดวย มาตรา 25 ขอมล ขอมลคอมพิว ตอร หรอขอมลจราจรคอมพิว ตอรทพนักงาน จาหนาท ดมาตามพระราชบัญญัติ นหรอทพนักงานสอบสวน ดมาตามมาตรา 18 วรรคสอง หอาง ละรับฟง ปนพยานหลกั ฐานตามบทบัญญัติ หงประมวลกฎหมายวิธ พิจารณาความอาญาหรอกฎหมายอนอันวาดวยการสบพยาน ด ตตอง ปนชนิดทมิ ด กิดขนจากการจง จ มคำมันสัญญา ข ขญ หลอกลวง หรอ ดยมิชอบประการอน ดย จตนา นการตรากฎหมายมาตรานมาจากมาตรา 226 ของประมวลกฎหมายวธิ พิจารณาความอาญา น รอง การหามรับ ฟงพยานหลักฐานท ดมา ดยมิชอบ ดยหลักกฎหมาย รยกกวา หลักผล ม มมพิษ ซง นทสด ลวศาลจะ ปนผ ชดลพินิจ นการ พิจารณาตามหลกั การพจิ ารณาคดอาญาทัว ป ปนกรณ ป พจิ ารณาตามตัวบทกฎหมาย ลวผ ขยน หนวา มาตรา 25 ปนการคมครอง กยวกับการอางพยานหลักฐาน นกระบวนการพิจารณาทางอาญาจากระบบคอมพิว ตอรของ จาหนาท ทคมครองกรณทมการลอ ห กระทำความผิด กิดขนพยานหลกั ฐานทมาจากระบบคอมพิว ตอรจะรับฟง ปนพยานหลักฐาน ม ด 5. บทสรป ดงั นัน ลกอิน ตอร นตกลาย ปนพนสำคัญท กดิ ความผิด กยวกับคดความมันคงมาก นปจจบัน รัฐ ขามาควบคม สอดสอง ทรก ซง ลกอนิ ทอร นต นลกั ษณะทสด ตง หการ สดงความคดิ หนอย นภาย ตกรอบหรอขอบ ขตทรัฐกำหนด มอ ดทบคคล น ลก อนิ ตอร นตมการ สดงออกท หนตางจากรฐั หรอทำ หรฐั กิดการกระทบกระ ทอน รฐั จะ ริม ขามา ทรก ซง กยวกับการ ชอนิ ทอร นต ดังกลาว ดยนำบคคลดังกลาว ขาสการ นนิ คดความทางอาญา ซงบคคลทถกรัฐดำ นินคดนันจะสงผลกระทบตอการ ปลยน ปลงทาง ความคดิ ของผคน หรอ ปนลกั ษณะชวน ห ชอ หมการตังคำถามหรอสงสัย นตวั รฐั ซงรฐั ตระหนัก ดวา ปน รองอันตราย ละมผลกระทบ ตอรฐั อง ปนอยางมาก การกระทำดังกลาวของ จาหนาท ปน ป นลักษณะท ลอกปฏิบัติ ฉพาะกลม รัฐจะกลยทธ พอนำตัวบคคล ขาส การ ดำ นินคดความ นกระบวนการยตธิ รรม มวาจะ ปนการ ชกระบวนยติธรรมทมชิ อบทขัดกับหลกั การตามกระบวนการยติธรรมทางอาญา 30 ศภชัย ศวกิตติกล, การลอ หกระทำผดิ อาญา, (วทิ ยานพิ นธปริญญามหาบณั ฑติ , สาขานิตศิ าสตร คณะนิตศิ าสตร จฬาลงกรณมหาวิทยาลยั , 2544), 108-116 190

วนั ท 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยง หม หรอการลอ หบคคลทตนสงสัยหรอสันนิษฐานวาบคคลนันกระทำความผิดทนำ ปสกระบวนการยติธรรมท ถง มวา นบางครัง กระบวนการ นการปฏบิ ัตหิ รอการ ดมาซงพยานหลักฐาน นการดำ นนิ คดจะ ดมา ดยมชิ อบกตาม นสวนของกระบวนการทางกฎหมาย กยวกับการลอ หกระทำความผิด ดยการลอ หกระทำความผิด กิดขนมาจากการทม กฎหมาย กยวกับการตรวจสอบการทำงานของ จาหนาทท มชัด จน ทำ ห จาหนาทรัฐ ชดลยพินิจ นการบังคับ ชกฎหมาย นการ สวงหาพยานหลกั ฐาน นการดำ นินคดกบั พล มอง ดอยางกวางขวาง ซงนำ ปสการ ชดลยพินจิ ท มชอบ การ สวงหาพยานหลักฐานท มชอบ รวมถงการกลนั กลงบคคลอนจนนำ ปสการขัดตอหลักกระบวนการยตธิ รรมทด มอมการปฏบิ ตั ิทหลายครังจนสามารถกระทำ ชนนัน ด นลักษณะทบอยจนกลาย ปนสภาวะยก วนทกระทำ ด ปญหาของการลอ หกระทำความผิดคอ จาหนาท ดตัวผกระทำ ความผิดจริงหรอ ม การกระทำผิดทมิ ด กิดจากความตัง จสมควร ลวหรอ มทจะตองรับ ทษ ดังนันผ ขยน สนอวา นองจาก น กระบวนการยติธรรมทางอาญาของ ทยยัง มมตัวกฎหมายทชัด จน กยวกับการลอ หกระทำความผิด มมกฎหมายทตรวจสอบการ ทำงานของ จาทรัฐท สวงหาพยานหลักฐาน ดยมิชอบ จงควรม นวทางการ ก ขหลักการหามรับฟงพยานหลักฐาน ดยมิชอบ ปน หลกั การทหามรบั ฟงอยาง ดดขาด ควรมมาตรการทางกฎหมายทตรงจด ละชัด จน กยวกบั การ สวงหาพยานหลกั ฐานของ จาหนาท ม การตรวจสอบการทำงาน ดยศาลนำหลักการบทตัดพยานมา ช นการตรวจสอบการ ดมาของพยานหลักฐาน ควบคกับมาตรการทาง กฎหมายท หมาะสม นการปองกันปญหาการลอ หกระทำความผิดทมงตรวจสอบการทำงานของ จาหนาท นชันสอบสวนซงมผล นการ ปองกนั มิ ห จาหนาท ชวธิ การลอ หกระทำความผิด ละ ม ปนการสง สรมิ ห จาพนกั งานท ชวธิ การทมิชอบดวยกฎหมายตอ ป บรรณ นกรม กยรติขจร วจั นะสวสั ด.ิ คำอธิบายหลกั กฎหมายวิธพจิ ารณาความอาญา.(พิมพครังท 6). กรง ทพมหานคร:หจก.จิรรชั การพมิ พ, 2551. คณิต ณ นคร. กฎหมายวธิ พจิ ารณาความอาญา. (พมิ พครังท 7). กรง ทพมหานคร:สำนักพมิ พวญิ ชน, 2559. พร พชร วิชิตชลชัย. คำอธิบายกฎหมายลักษณะพยาน. กรง ทพมหานคร : ย พด, 2538. สหรัฐ กิติ ศภการ. กฎหมายลักษณะพยานหลักฐานคด พง/คดอาญา. กรง ทพมหานคร :อมรนิ ทรพรินตงิ อนดพบั ลชิ ชิง, 2562. ขมชยั ชตวิ งศ. คำอธิบายกฎหมายลกั ษณะพยาน. กรง ทพมหานคร : สำนกั พิมพนติ บิ รรณาการ, 2538. ทศพล ทรรศนกลพันธ. ผลสะ ทอนของอิน ทอร นตตอปริมณฑลทางกฎหมาย. วารสารนิตสิ งั คมศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชยง หม, 8 ฉ.1 (2558): 173. ปยบตร สงกนกกล. สภาวะยก วน นความคดิ ของ Gi gi Aga be . วารสารฟา ดยวกัน, 8 ฉ.1(2553): 84. นพพล อาชามาส. การประกอบสรางความกลวั ละการ มองวาดวยการบงั คบั ช ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑติ , สาขา นิตศิ าสตร คณะนติ ศิ าสตร,มหาวทิ ยาลัย ชยง หม, 2556. ระศกั ดิ สงสารพนั ธ. ผ สยหาย นคดอาญา:การศกษาสิทธิ ละการคมครองสทิ ธิของผ สยหาย นกระบวนการ ยตธิ รรมทางอาญาของ ทย. วทิ ยานิพนธปริญญามหาบัณฑติ , สาขานติ ิศาสตร คณะนติ ิศาสตร,มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2544. ศภชัย ศวกติ ตกิ ล. การลอ หกระทำผิดอาญา. วทิ ยานิพนธปริญญามหาบณั ฑติ , สาขานติ ิศาสตร คณะนติ ศิ าสตร, จฬาลงกรณมหาวิทยาลยั , 2544. กรยงศักดิ จรญิ วงศศกั ด.ิ อิน ทอร นตกบั การพัฒนาประชาธิป ตย. http://www.kriengsak.com/node/1127 (สบคน มอวันท 5 พฤษภาคม 2563). ทศพล ทรรศนกลพันธ. การศกษา ลกออน ลน นมิติทางกฎหมาย ละสงั คม. วารสารนิติสังคมศาสตร, https://www.law.cmu.ac.th/law2011/journal/e1515359881.pdf (สบคน มอวันท 5 พฤษภาคม 2563). ปยบตร สงกนกกล. ปยบตร ลค ชอร สภาวะยก วน มปลม สขภาพนำ สรภาพ คขออางบรหิ ารประ ทศ หลว. นวหนา, https://www.naewna.com/politic/484199 (สบคน มอวนั ท 8 พฤษภาคม 2563). มารค จรญิ วงศ. ความ ตกตางระหวาง ลอซอกับลอ หกระทำผิด. Thansettakij, https://www.thansettakij.com/content/columnist/414655 (สบคน มอวันท 6 พฤษภาคม 2563). มตตา วงศวดั . รจกั ซม พงษศักดิ: จด ริมตนคอการตังคำถาม จดจบคอ ทษจำคก 60 ป. ประชา ทย: , https://prachatai.com/journal/2015/08/60727 (สบคน มอวันท 6 พฤษภาคม 2563). วอยซทว. ลกออน ลนความ สยง ละความคลอน หวทางการ มอง. https://www.voicetv.co.th/read/237744 (สบคน มอวนั ท 5 พฤษภาคม 2563). สาวตร สขศร. อิน ทอร นตกับการ มอง:ผานมมมองพิชญ พงษสวสั ดิ สาวตร สขศร. ThaiNetzenNetwok, https://thainetizen.org/2010/11/internet-and- politics/ (สบคน มอวนั ท 5 พฤษภาคม 2563) ila . ฐานขอมลคด. พฤทธินรนิ ทร: คด 112 จากการ พสต ฟซบก. ilaw: https://freedom.ilaw.or.th/th/case/354#circumstance_of_arrest (สบคน มอวันท 9 พฤษภาคม 2563). 191

การประชมวิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนิตศิ าสตร ทย iLa . ชวนด วธิ ชหลักฐานอิ ลกทรอนกิ สหาตวั ผกระทำผดิ ออน ลน กฎหมายปจจบัน หอำนาจ วพอ ลว. https://freedom.ilaw.or.th/blog/ชวนด-วิธ ช หลกั ฐานอิ ลกทรอนิกสหาตวั ผกระทำผิดออน ลน-กฎหมายปจจบัน หอำนาจ วพอ ลว (สบคน มอวันท 5 พฤษภาคม 2563). Ila . สรภาพการ สดงออก สรภาพของทกคน. https://freedom.ilaw.or.th/freedom-of-expression-101/concept-and-history (สบคน มอวนั ท 9 พฤษภาคม 2563). Ila . สรภาพการ สดงออก สรภาพของทกคน. https://freedom.ilaw.or.th/freedom-of-expression-101/concept-and-history (สบคน มอวนั ท 9 พฤษภาคม 2563). Oh la . พยานหลักฐาน ละผลท กิดจากการลอซอ ละลอ หกระทำความผดิ . Ohmlaw, https://www.facebook.com/OhmLawTutor/photos/a.300456269988753/2878969468804074/?type=3&eid=ARCVi-WynFMWqB6_Q1HIe- l5COfwqJqyKMWRlPkIWMNhVOHuVl0SwB7WYanCV0WNxeb9jbKly76ZJEiL&__tn__=EEHH-R ( สบคน มอวนั ท 6 พฤษภาคม 2563). K i dik W g a g a ich. หนังซ ปอรฮ ร กับภาพสะทอนน ยบายความมนั คง. THEMATTER, https://thematter.co/thinkers/superhero-and-security- policy-reflection/28998 (สบคน มอวันท 8 พฤษภาคม 2563). Adrian A.S. Zuckerman, Illegally Obtained evidence Discretion us a Guardian of Legitimacy (Current legal problems, 1987), 56. Black La Dic i a , 984 คด Wong Sun v. United States 371 U.S.471(1963). 192