หนังสือ-ประมวลบทความในการประชุมวิชาการ 2563

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม ดังนัน ลวประ ทศ ทยจงมการ ช ครองมอทาง ศรษฐกจ พอ ปนมาตรการ นการควบคม ละจากัดปรมาณการบร ภคทงั บหร ละสรา ซงจะทา หบหร ละสรามราคา พมสงขน พอลดปรมาณความตองการบร ภคของบคคล จากการ กบภาษ Earmarked Tax หรอภาษ พอวัตถประสงค ฉพาะอยาง พมจากฐานภาษ ดมทรัฐจดั กบอย ลว ซง มอ กบมา ลวรัฐจะตองนา งนดังกลาว ป ชจาย ตามวัตถประสงคทกาหนด ว ซง ทย ดจดั สรร งนภาษดังกลาว หหนวยงานหลาย หง นการนา ป ช พอประ ยชนสาธารณะ หนง นนัน คอการจัดสรร หกับสานักงานกองทนสนับสนนการสราง สรมสขภาพ หรอ สสส. พอ ช นการสง สรม ละสนับสนนการสราง สรม สขภาพของประชาชน การดา นนกจกรรมการรณรงค หประชาชน ลดการบร ภคบหร ละสรา ปองกันนักสบนักดมหนา หม ละลด ปญหาอน ทจะตามมาจากการบร ภคสนคาดังกลาว ดยรัฐจดั สรร ห สสส. นอัตรารอยละ 220 อยาง รกตาม มอวตั ถประสงคการ กบ ภาษดังกลาว ปน ป พอลดการบร ภคบหรสรา หนอยลง ตราย ดจากการจัด กบภาษ นป 2562 กลับ กนคา ปาหมายถง 1 พันลาน บาท ดยการจัด กบภาษสรา จดั กบ ด 62,146 ลานบาท สงกวา ปาหมาย 11.05% หรอ กนกวา ปาหมาย 5,646 ลานบาท ซงสา หตมา จากคน ทยหนั มาบร ภคสรา นประ ทศ นองจากมราคาถกกวาสรานอกคอนขางมาก21 สดง ห หนวา ม ด ปน ปตามวัตถประสงคของ Earmarked Tax อยาง ทจรง นอกจากน รัฐยังออกน ยบาย พม ตมมากากับพฤตกรรมการบร ภค คอ น ยบาย มา ลวขบั ถกจับ ถกคมประพฤต ซง อบัตบนทองถนนสวน หญมสา หตมาจากการขับรถ นขณะมน มา ดย ฉพาะ นชวงป หม ซงจากสต มา ลวขบั นชวงป หม 2562 มคด ขบั รถขณะ มาสรา จานวน 8,706 คด ละยังพบวาผกระทาผดคดขบั รถขณะ มาสรา นชวง ทศกาลป หม ปนผท คยกระทาผดมากอน น คด ดยวกัน จานวน 153 ราย22 บหร ละสรา ปนสนคาทคนชน ละพบ หน ดทัว ป นสังคม ทย การบร ภคของ หลานกลาย ปนสวนหนงของวัฒนธรรม การบร ภคของคน นสังคมอยางฝงราก นน ละมความตองการบร ภคคอนขางมาก หาก มมการจากัดหรอควบคมจะทา ห กดความ สยหายตอสขภาพ ละ ศรษฐกจ ดยรวมของประ ทศ ทงั ยังมผลกระทบตอบคลอน ละสงั คม นปญหา รองความรน รง ละอาชญากรรม นขณะทรัฐ ชอานาจออกกฎหมาย ละวางมาตรการ น ยบาย ตาง พอปองกัน ละลดการบร ภคของประชาชน ดยตระหนกั ถงพษ ภัยทางสขภาพทจะ กดขนกบั ตวั ผบร ภค ละปองกันผลกระทบหรอปญหาทจะ กดขนกบั บคคลอน ละสังคม ดยรวม มจะชดั จน รอง ภัยตอสขภาพ ละอันตรายตอสังคม ตการควบคม ม ด ปนการหามอยาง ดดขาด ความตองการบร ภคของคน นสังคมยังคงทา ห ปนท ยอมรบั ละสามารถผลต จาหนาย ละบร ภค ดอยางถกตอง สดง ห หนวารฐั ยังคงนกถงสขภาพ ละความปลอดภัยของประชาชน ปน สาคญั ตกตองการราย ด ขารฐั พอสนับสนนสาธารณประ ยชนของรฐั ดวย ชนกนั ซงตางจาก ซกซทอยปศาจรายจากการตตราดวยคา วาศลธรรม 2.2 ม ตรก รข งรฐ นก รควบคม ซกซท ย กรณของ ซกซทอย มวา นยคปจจบันความคดความ ชอหรอทศั นคตของผคนจะ ปลยน ปลง ปมากมาย พยง ด ตสง หนงทยังคง ชอมนั มา ดยตลอด นันคอ สังคม ทย ปน มองพทธ มวัฒนธรรมอันดงาม ตามมาดวยมาตรฐานทางศลธรรมอันสงสง ทา ห การกระทาหรอ รองท กยวกับ พศ ถอ ปน รองทสกปรก มควรนามา ว นท จง นามาซงทัศนคตท ชอวาการกระทาทมง พอหาความ สาราญหรอตอบสนองความสขทาง พศ จะ ปน หต หวัฒนธรรมอันดงาม ละศลธรรมอันสงสงของ ทยตอง สอมทรามลง ทา หสังคม วน วยนอย นกามตัณหา ดย ฉพาะมองวา ซกซทอยจะทา หปญหาอาชญากรรมทาง พศ พมขน มวาการ ช ซกซทอยจะ ม ดม ผลกระทบตอสขภาพ ดยตรงตอผ ช จงทา ห มจัดอย นประ ภทของสนคาบาป ตลักษณะรวมอยางหนงททา หบหร สรา ละ ซกซ ทอย อย นพนฐาน ดยวกนั นันคอ ความตระหนัก ละวตกกังวลถงผลกระทบดานลบตอสงั คม 20 สานกั งาน ศรษฐกจการคลงั , Earmarked Tax, สานักงาน ศรษฐกจการคลัง, สบคน มอวนั ท 13 สงหาคม 2563, http://www2.fpo.go.th/FPO/modules/Content/getfile.php?contentfileID=7383. 21 ผจดั การออน ลน, ภาษสราดนั ราย ดสรรพสามตป 62 กน ปา 1 พันลาน ผยปงบฯ 63 วาง ผนจัด กบราย ดรวม 6.3 สนลาน, ผจัดการออน ลน, สบคน มอ วันท 13 ตลาคม 2563, https://mgronline.com/stockmarket/detail/9620000096076. 22 กรมคมประพฤต, กรมคมประพฤตรวมกับ สธ. จบั มาขับ สงบาบัดรพ., กรมคมประพฤต, สบคน มอวันท 10 สงหาคม 2563, http://www.probation.go.th/content.php?id=36286. 43

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดับชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย สถานการณ กยวกับ ซกซทอย นสังคม ทย หน ดจากการนา สนอขาวการจับกมผลักลอบขาย ซกซทอยผานชองทาง ออน ลน ดยสวน หญ ปนการขายรวมกบั สนคาประ ภทอน ชน ยากระตนอารมณทาง พศ หรอยา สยสาว ปนตน หรอ ปนการนา ขา จากตางประ ทศ ซงกรณนจะถก จาหนาทศลกากรทาการตรวจจบั กมตงั ตตนทาง ขาประ ทศ รวมถงการตงั ขายตามรานคา ผงลอยตาง ยกตัวอยาง ชน การบกยด ซกซทอย ละยาปลก ซกซ น กดังยานจังหวัดสมทรปราการ ดยตารวจกองบังคับการปราบปรามการ กระทาความผด กยวกับอาชญากรรมทาง ศรษฐกจ (ปอศ.) ดย ห หตผลวาสนคาดงั กลาว ปนสนคาตองหามนา ขามา นประ ทศ23 กรณ ศนยปราบปรามอาชญากรรมทาง ทค น ลยสารสน ทศ ตารวจภธรภาค 5 พรอม จาหนาทสาธารณสขจังหวัด ชยง หมรวมกันจับกม ผตองหาพรอมของกลาง ปน ซกซทอยชนดตาง รวม 66 ชน ละยาปลกอารมณทาง พศ ดย ปนการ พสตขายสนคา ละขายผานทาง หนารานขายยา จาหนาทตารวจ ด จงขอหาจาหนายหรอ พอประสงคทางการคาสงอน ดอนั ลามก ละขายยา ม ดขนทะ บยนตารบั ยา กอนดา นนคดตามกฎหมายตอ ป24 หรอกรณตารวจ ละทหารทาการจับกมรานคา ผงลอยขาย ซกซทอย นกรง ทพมหานครรวม 10 ผง พรอมยา วอากรา มลคาประมาณ 2 ลานบาท จาหนาท ด จงขอหา ชน ดยวกันคอ ม วซงสงลามกอนาจาร ละยาท ม ดขน ทะ บยน25 ปนตน จากสถานการณทยกตัวอยาง สดง ห หนวาสังคม ทยมอง ซกซทอยวา ปนสงลามกอนาจาร ชน ดยวกบั ภาพ ป หรอ หนัง ป ปนสงทจะทา ห กดความ สอม สยทางศลธรรม จน ปน หตนา ปสการกระทาความผดทาง พศ ด ผลกระทบตอสขภาพรางกายของ ซกซทอย ม ด กดจากการ ช ตมาจากสาร คมท ปนสวนประกอบ นการผลต ซกซทอยท ม ดมาตรฐาน ละ มผานการควบคม ซง ซกซทอยทมขายอย นปจจบันมทังราคาถก ละทราคาคอนสง ทังนขนอยกับวัสดท ช นการ ผลต วสั ดทมราคาถกทสดท ช นการผลต ซกซทอยจะ ปนพลาสตกทมลักษณะนมนมยดหยน ตยังคงความ รยบของพนผวสมั ผัส ซงม สารอันตรายท ฝงมาจากสวนผสมของสารพาทา ลต (Phthalate) ท ตมลง ป พอ พมความยดหยน หมากขน ปนสารทกอ ห กดมะ รง ละสงผล สยตอระบบสบพนั ธของทังหญง ละชาย ดังนันหาก ช ซกซทอยท ม ดมาตรฐาน นการผลต ปราศจากการตรวจสอบ ละม ราคาถกอาจทา ห ดรับสารดังกลาว ละ กดผล สยตอสขภาพ ละ น มอ ปนสง มถกตองตามกฎหมาย มอ กดผล สยขนผ ชจะ รยกรองคาความ สยหายจาก คร สวนผลกระทบตอบคคลภายนอกหรอสังคม มาจากทัศนคตของสงั คม ทยท ดกลาวมา ลวขางตน ทา ห ซกซทอย ปนปศาจ ของสังคม น 2 ประ ดนหลัก คอ ประ ดน รก รองศลธรรม การทวถชวตของ ทยผกตดยดถอกับศาสนาพทธ ปนหลัก มการสราง วัฒนธรรม ละศลธรรมอันดงามทควรยดถอมา ปนบรรทัดฐาน ทา หการกระทาทาง พศหรอ รอง พศ ปนสงท บนออกจากบรรทัดฐาน นัน ปนความวตกกังวล กรงวาสังคมจะ รซงศลธรรม นประ ดนนยากทจะหาคาตอบ ดชัด จนวา ทจรง ลวอะ รคอมาตรฐานทาง ศลธรรม นสังคมปจจบัน ทวางกรอบ หงคณคา หสังคมหวง หน ละ ตะตอง ม ด ประ ดนทสอง คอความกังวล น รองปญหา อาชญากรรมทาง พศ ดย ฉพาะการขมขน สงั คม ทยยงั มองวาหาก ซกซทอย ปนสงทถกกฎหมาย ลว การขมขนจะ พมมากขน นองจาก ปนสงทกระตนอารมณทาง พศ ตหากพจารณาขาวสถานการณคดอาชญากรรมทาง พศสวน หญผกระทาผดมักอางวามการดมสรา หรอ สพสาร สพตดชนดอนจนทา ห กดอารมณ ละ ปกระทาความผด นอกจากนการทผ สยหายอย นอาการมน มาจะทา หตก ปน หยออาชญากรรม ดงายขน นองจากมความออน อทางชวภาพ (Biologically weak victims) ซง หยอประ ภทนจะมความออน อทัง รางกาย ละจต จ ละ ปนสงทจง จ ห กดอาชญากรรม นองจากผ สยหายจะ มม รงตอสขัดขนหรอปองกันตัว อง26 นทางกลับกัน ซกซทอย ปนตัวชวย นการบาบัดอารมณความตองการทาง พศ ซง ปนปจจัยสาคัญ นการลดปญหาการกออาชญากรรมทาง พศ ด นอกจากนัน ซกซทอยยัง ปนอปกรณทชวย น รองของการรักษาหรอปรับปรงปญหา กยวกับ รอง พศของบคคล ดอกดวย ชน ซกซ ทอยทนา ป ช นการฟนฟรางกายของผท คย ผชญหนากับการลวงละ มดทาง พศ หกลับมาสามารถมกจกรรมทาง พศ ดอยาง ปนปกต 23 ทยรัฐออน ลน, ตารวจ ปอศ.ทลาย กดังจับ ซกซทอย ยดของกลางมลคารวมลานบาท, ทยรฐั , สบคน มอวันท 17 สงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/crime/1869579. 24 ตารวจภาค 5 จบั ขาย Sextoy ทางออน ลน จ. ชยง หม, News.ch7, สบคน มอวนั ท 17 สงหาคม 2563, https://news.ch7.com/detail/397572. 25 ทยรฐั ออน ลน, บกจบั ผงคา ซกซทอยนบั สบ ยดยาปลก ซกซ ของกลางออ มลคา 2 ลาน, ทยรัฐ, สบคน มอวนั ท 17 สงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/local/bangkok/1488712. 26 อกภพ อนทววัฒน, ปจจยั ทมความสัมพนั ธกับความรน รง นการกออาชญากรรมทาง พศ ศกษา ฉพาะผตองขงั คดขมขนกระทาชา รา, (วทยานพนธหลกั สตร สงั คมสง คราะหศาสตรมหาบณั ฑต, คณะสงั คมสง คราะหศาสตร มหาวทยาลัยธรรมศาสตร, 2542), 99. 44

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม ดยฟนฟ น รองของการสมั ผัส ปนหลกั นองจากผทผานประสบการณอนั ลวราย นการลวงละ มดทาง พศจะมปฏกรยาตอตานการถก สัมผสั นทาง พศ ซง ซกซทอยสามารถ กปญหาขอบกพรองตรงน ด27 จากทัศนคตของสังคม ทยทมตอ ซกซทอย ละความวตกกงั วลวาศลธรรมของคนจะ สอม สย ละสง สรมปจจัย รง นการ กออาชญากรรมทาง พศ สงผล หรัฐ ชอานาจ นการควบคมอยาง ดดขาด ดยตความ ขา ปนสงลามกตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 287 ซงบัญญัต ว ดยสรปวา หามผ ดทา ผลต ม ว นา ขาหรอสงออก หรอทา ห พรหลาย พอวตั ถประสงคทางการคา พอการ จกจาย หรอ พอการ สดงอวด กประชาชน ซงสงลามก รวมถงการหามประกอบการคา หรอมสวนหรอ ขา ป กยวของ นการคาวัตถหรอสง ลามก ทังนยังหาม ขขาวหรอ ฆษณา ดยประการ ด อกดวย ละผทกระทาการฝาฝนมาตราดังกลาวน จะถกระวาง ทษจาคก ม กน สามป หรอปรับ ม กนหกหมนบาท หรอทงั จาทงั ปรับ มอกาหนด ห ปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ลว สงผล ห กดมาตรการ นการปองกนั ควบคมการลักลอบนา ขามา นราชอาณาจักร ปนหนาทของ จาหนาทศลกากร นการด ล ตามมาตรา 4 ประกอบมาตรา 244 หงพระราชบัญญัตศลกากร พ.ศ. 2560 ตจดออน นประ ดนขอกฎหมายนคอ การขาดคานยามของคาวา สงลามก วาม ขอบ ขตหรอลกั ษณะอยาง ร ทา ห จาหนาท ชดลพนจ ดอยางกวางขวาง นการบงั คบั ชกฎหมายกับกรณตาง ท กดขน อยาง รกตาม ขณะทสังคม ทยบางสวนยงั มลักษณะศลธรรมปากวาตาขยบ มอง ซกซทอย ปนสงททา หศลธรรมของสงั คม สอมทรามลง ละ ปนตัวปญหาทา หการกระทาความผด กยวกับ พศ พมสงขน ตกมคนจานวน มนอยทยงั คงมองวา ซกซทอย ม ด ทา หศลธรรมของคน สอมทรามลง ความชอบสวนบคคลถอ ปน สรภาพอยางหนง นการ ชชวต ปนสทธ น รองสวนตัว ตราบท ม ด กระทบตอบคคลอน ละมองวา ซกซทอยมขอดมากกวาขอ สย ชน ชวยลดปจจัย สยงตอการตด รคทาง พศสัมพันธ ชวย กปญหา สาหรบั ผท มสามารถมความสมั พันธทาง พศกับบคคล ด ด ละชวยลดปญหาการขมขนหรอการลวงละ มดทาง พศลง ด ซกซทอย กลาย ปนอาชญากรสงั คม นดานการทาลายศลธรรมของคน นสังคม ห สอมทรามลงจากทัศนคต ละมมมองดาน ลบ กยวกับ พศ หากพจารณาอยางถอง ท ลว ปญหาทอางวาทาลายศลธรรมอันดยังคง ปนนามธรรม สยมากกวา ซงยัง มชัด จนวา ทจรง ลวอะ รคอศลธรรมอันดของประชาชน ละอะ ร ปนตัวทาลายศลธรรมนันอยาง ทจรง ความปรารถนาหรอความตองการทาง พศ ปน รองปกตตามธรรมชาตของมนษย ละการปลดปลอยก ปน รองปกตธรรมดา ละ ปนสทธ สรภาพของ ตละคน ซกซทอยจงถก นามา ช ปนตัว ลอกหนง มอ ปรยบ ทยบกบั การประพฤตตนของคนทปากบอกวา ปนชาวพทธผยดถอศลธรรมอันสงสงท บนออกจาก การรักษาศล 5 ของพทธศาสนาทควรยดถอ กลาวคอ ยังมการทาราย ขนฆากัน ดย ชอาวธปนทหยบหามา ดอยางงายดายอย สมอ น สังคม ยังมการ ปปดคด กงกันมาก นสังคม ยังมการลักข มย กดขน นสังคม ยังคงมการผดลกผด มยมบาน ลกบานนอยอย ปนประจา ละทสาคัญสราหรอ ครองดม อลกอฮอลยังคง ปนสวนหนงของสังคมอยางขาด ม ด มวาจะมหรอจน ละ มวาจะดม พอ ขาสงั คม หรอ พราะความ ครยด จน กดปญหาทางสังคมตาง ตามมามากมาย ตรัฐ ชอานาจ นการควบคมทตางออก ป ดย ห ปนความผดทาง อาญา 3.บทสรปุ บหร ละสรา สองสหายททาลายสขภาพของผบร ภค จากการ ปนตน หตของ รค มตดตอ (Non-communicable diseases NCDs) ชน รคมะ รง รคหลอด ลอดหัว จ หรอ รคตับ ปนตน ละสรางผลกระทบดานลบตอสังคมหรอบคคลภายนอกอยาง หน ด ชดั จน ดยบหร ปนอนั ตรายตอบคคลภายนอกจากควนั บหรมอสองซงสรางผลกระทบตอสขภาพ ด ชน ดยวกับผบร ภค สวนสรา ปน ตน หตของการ ชความรน รงอบัต หตบนทองถนนจากการ มา ลวขับ ละ ปนปจจัย หกระทาความผดทาง พศจากการขาดสต ซง มาตรการควบคมสนคาดังกลาว รัฐ ลอก ชวธการควบคม ละหามปราบ บบออน ดยการออกกฎหมายควบคมการจาหนาย การ บร ภค ละการ ฆษณา รวมทังการ กบภาษ นอัตราทสง พอทา หราคาขายของสนคาดังกลาว พงขน ดยมงหมาย พอลดการบร ภค บหรสราลง ซงราย ดจากภาษนันรัฐยังนา ป ชสนับสนนการดา นนการสาธารณประ ยชน นสังคม ต นขณะ ดยวกันรัฐยงั คงผกขาด การผลตบหร ดยการยาสบ หงประ ทศ ทมการผลตบหรสัญชาต ทย นราคาถก พอ หคนทมราย ดนอยสามารถซอบร ภค ด ดังนัน 27 Sabrina Faramarzi, How sex toys are being redesigned to help survivors of sexual assault, Theguardian, accessed October 18, 2020, https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2018/may/15/sex-toys-redesigned-help-survivors-sexual-assault-healthy-sex-life-products-women- reclaim-bodies. 45

การประชมวชาการนตสงั คมศาสตรระดบั ชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทัศนนตศาสตร ทย มาตรการทรัฐ ชจากัดสทธ สรภาพ นการบร ภคบหร ละสรา ดยอาง หตผล พอคมครองสขภาพของประชาชน กบั การกระทาของรฐั ท ปนอย จง ปนการ บงรับ บงสทฝงหนง ปนการสนบั สนน ละอกฝงหนง ปนการรณรงคลด ละ ลก การบร ภค นสวนของ ซกซทอย ผลกระทบดานสขภาพท กดขน ม ด กดจากการ ช ดยตรง ต กดจากการตัวผลตภัณฑ ซกซทอยท ผลต ม ดมาตรฐาน ละ ม ดผานการตรวจสอบดานความปลอดภัยของสวนประกอบ ละการผลต นองจาก ปนสนคาทยัง มถก กฎหมาย กรณผลกระทบตอสังคมหรอบคคลภายนอก กดจากความวตกกังวล กรงกลัววาสังคมจะ รซงศลธรรม ดย กดขนมาจาก ทัศนคตดานลบทมตอ รอง พศ ละ ซกซทอยซง ปนนามธรรมท ม ด กดขนอยางชัด จน ด ก นดานศาสนา สงั คมตรามาตร ซกซทอย วาทา หศลธรรมของคน นสงั คม สอมทราม ละ นดานอาชญากรรมทาง พศ คนจานวนหนง นสงั คม กรงวา ซกซทอยจะ ปนปจจัย รงท ทา หคดทาง พศอยางการขมขนกระทาชา รามจานวน พมมากขน นองจากจะทา หคนหมกมน น รองกามตัณหา ต นความ ปนจรง ลว ซกซทอย ปนสงทจะชวยลดปญหาอาชญากรรมทาง พศลง ด คอการปลดปลอยความตองของรางกาย ซง ปน รองปกตธรรมดาของ มนษย ละความชอบของ ตละคน นอกจากน นการทาง พทย ซกซทอยยังถอวา ปน ครองมอหนงทชวยปองกันปญหาการตด รคตดตอทาง พศสัมพนั ธ ด ทังยงั มสวนชวยปองกนั ปญหาทจะ กดขน นครอบครัว ชนการนอก จ ปมสัมพนั ธกบั คนอน หรอบางคนยงั ช ปนตัวชวย สรมสรางความสัมพันธระหวางคครองของตน อง หราบรน ดอกดวย ตรัฐ ลอกทจะ ชมาตรการทางกฎหมายอาญา กาหนด ชกซทอย ปนสงลามก ละม ทษทางอาญา หากมการจาหนาย หรอทา ห พรหลาย มวากรณ ด ทังสน ดังนัน ลว มอพจารณาทัง รองบหร สรา ละ ซกซทอย มวาลักษณะ ซกซทอยจะ ม ขา งอน ขการ ปนสนคาบาป พราะ ขาดลักษณะทการ ชกอ กด ห กดอันตรายตอสขภาพ ตทังสามมลักษณะผลกระทบทอยบนพนฐาน ดยวกัน คอ กดจากความวตก กังวล รองผลกระทบตอบคคลภายนอกหรอตอสงั คม อกทังบหร ละสรายังมความประจกั ษชดั นผลกระทบท กดตอบคคลภายนอกหรอ ตอสังคมตามทกลาวมาขางตน ต ซกซทอยนันม พยงทัศนคต ชงลบ ละความ กรงกลัวสังคม รซงศลธรรมหรอทาลายมาตรฐาน ศลธรรมทมอย ดยมลกั ษณะ ปนนามธรรม ม ดมผลประจักษชัด จนอยางบหร ละสรา การ ปน พยง ครองมอ พอตอบสนองตอความ ตองการหรอ พอความสขทาง พศ ทานัน ตรัฐกลับ ชอานาจ นการควบคมท ตกตางกัน ตามหลักกฎหมายสทธมนษยชน การทรัฐ ชอานาจ นการจากดั สทธของปจ จกชน นการ ขาถง ละ นการจาหนายสนคาทงั สาม ตงั อยบนหลักการ พอคมครองความสงบ รยบรอยหรอศลธรรมอนั ดของประชาชน ซงกรณบหร ละสรา รัฐ ดอางถงวตั ถประสงค น การควบคม พอปองกนั ละสง สรมสขภาพของประชาชน ละลดปญหาอาชญากรรมทจะ กดขน ดย ชมาตรการควบคมบหร ละสรา ผานมาตรการทางภาษ ละมาตรการทางกฎหมาย น รองการจาหนาย การบร ภค ละการ ฆษณา ทังยัง ม ด ปนการหามปรามอยาง ดดขาด ตสาหรับ ซกซทอย รัฐ ชอานาจ นการจากดั สทธของประชาชน ดยอาง หตผล พยง พอปกปองมาตรฐานศลธรรม ดยถอวา ปนสงลามกตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 287 ซง ปนการหามปรามอยาง ดดขาด จงสรป ดวา สนคาทงั สามตามทกลาวมา รฐั ช อานาจ นการจากดั สทธ สรภาพของประชาชนตามทรัฐธรรมนญ ดบญั ญัตรับรอง ว ละสอดคลองกบั หลกั กฎหมายสทธมนษยชน ดย อยบนพนฐาน ดยวกัน นันคอ มงคมครองปองกันสขภาพ ละความสงบ รยบรอยหรอศลธรรมอนั ดของประชาชน ตรัฐ ชมาตรการ น การควบคม ตกตางกัน สดง ห หนถงความสองมาตรฐาน นการควบคมของรัฐ ผ ขยนมความ หนวา ซกซทอย ม ดทา หสงั คม รซง ศลธรรมหรอทา หศลธรรม สอมลง ละ มควรถกกาหนด ห ปนความผดทางอาญา รัฐสามารถ ชอานาจควบคม ดยการออกกฎหมาย ฉพาะระดบั พระราชบัญญัต ละประกาศตาง น รองการจาหนาย อายผซอผขาย การขออนญาต การ ฆษณา รวมถงการกาหนด ซน สาหรับรานคาทจะขาย ซกซทอยอยางตางประ ทศ สาหรับมาตรการทางภาษ นองจากประ ทศ ทย ม ดมการผลต ซกซทอย อง ควรม การกาหนดภาษนา ขาทมลักษณะ ปนการ ฉพาะ ชน ภาษนา ขาสนคาท กยวกับ พศ ซงตองมการรับรองมาตรฐานความปลอดภัยของ ตวั สนคา ปราศจากสาร คมท ปนอันตราย ละความปลอดภยั นการ ชงาน ซงจะ ปน อกาสทจะสรางราย ด หกบั รัฐ พอนา งนมาพฒั นา ละสนับสนนการดา นนงาน พอประ ยชนสาธารณะตอ ป ด ละจะ ปนการลดการลักลอบขายของท ม ดมาตรฐาน ละลดการวาง ต ตะ พอปทาง นตลาดมด ด ตทังนประ ดนสาคัญ นอันดับ รก คอการปรับ ปลยนทัศนคต ละมมมองของคน นสังคม นองจาก สังคม ทย ปนพหสังคม ประกอบดวยความคด ความ ชอ ทัศนคต อดมคต ท ตกตางกัน ดังนันควรหาชองทางหรอทางสายกลาง นการ ดา นนกจกรรมตาง พอการอยรวมกัน นสงั คมทมความหลากหลาย หงนตอ ป 46

วนั ท 20 พฤศจกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศาสตร มหาวทยาลัย ชยง หม บรรณานุกรม ตารวจภาค 5 จบั ขาย Sextoy ทางออน ลน จ. ชยง หม. ขาวชอง 7. สบคน มอวันท 17 สงหาคม 2563, https://news.ch7.com/detail/397572. Arphawan sopontammarak. รจกั กับสารพษสาคัญ นบหร. สานกั งานกองทนสนบั สนนการสราง สรมสขภาพ. สบคน มอวันท 12 ตลาคม 2563, https://www.thaihealth.or.th/Content/38366-รจกั กับสารพษสาคญั นบหร.html. Chatchai nokdee. หวง อลกอฮอล ปนพษ อันตรายถงตาย. สานกั งานกองทนสนับสนนการสราง สรมสขภาพ. สบคน มอวนั ท 12 ตลาคม 2563, https://www.thaihealth.or.th/Content/50997-หวง อลกอฮอล ปนพษ.html. Crossman, Ashley. A Sociological Understanding of Moral Panic. Thoughtco. Accessed October 8, 2020. http://www.thoughtco.com/moral-panic- 3026420. Donnaya Suvetwethin. ปด ครงการ 3 ลาน 3 ป ลกบหรทวั ทย. สานกั งานกองทนสนบั สนนการสราง สรมสขภาพ. สบคน มอวันท 13 สงหาคม 2563, https://www.thaihealth.or.th/Content/49014-A2.html. Faramarzi, Sabrina. “How sex toys are being redesigned to help survivors of sexual assault.” theguardian. Accessed August 18, 2020. https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2018/may/15/sex-toys-redesigned-help-survivors-sexual-assault-healthy-sex-life-products- women-reclaim-bodies. http://e-lib.ddc.moph.go.th/pdf/material_291/material_291.pdf. Pettinger, Tejvan. Demerit good definition. Economicshel. Accessed October 7, 2020. https://www.economicshelp.org/blog/glossary/demerit- goods/. Thianthip Diawkee. ผลของควันบหรมอสอง ตอสขภาพของผท ดรับควันบหร. สานกั งานกองทนสนบั สนนการสราง สรมสขภาพ. สบคน มอวนั ท 12 ตลาคม 2563, https://www.thaihealth.or.th/Content/42932-ผลของควนั บหรมอสอง.html. WHO eam. Alc h l. W ld Heal h O gani a i n. Acce ed Oc be 2, 2020. h :// . h .in /en/ne -room/fact-sheets/detail/alcohol. WHO eam. WHO la nche SAFER alcohol control initiative to prevent and reduce alcohol- ela ed dea h and di abili . W ld Heal h Organization. Accessed October 9, 2020. https://www.who.int/substance_abuse/safer/launch/en/. กรมคมประพฤต. กรมคมประพฤตรวมกบั สธ. จับ มาขบั สงบาบดั รพ. กรมคมประพฤต. สบคน มอวนั ท 10 สงหาคม 2563, http://www.probation.go.th/content.php?id=36286. กระทรวงสาธารณสข. ศนยวจัยปญหาสรา. สถานการณการบร ภค ครองดม อลกอฮอล ละผลกระทบ นประ ทศ ทย ป 2556. นนทบร: กราฟ ก ซส ตมส, 2556. สบคน มอวันท 12 ตลาคม 2563. การยาสบ หงประ ทศ ทย. การยาสบฯ ปดผลตบหร รงงานผลตยาสบ หง หมอยาง ปนทางการ พรอม ปนฐานการผลตบหรสงออก นอนาคต. การยาสบ หง ประ ทศ ทย. สบคน มอวันท 14 สงหาคม 2563, https://www.thaitobacco.or.th/th/2018/08/0020085.html. ชอบ สมบญ พญ. อบายมข 6, oknation. สบคน มอวันท 13 ตลาคม 2563, http://oknation.nationtv.tv/blog/sshob/2008/07/23/entry-1. ชรณ พชญกลมงคล. จาะลกมาตราสาคญั FCTC อนสัญญาควบคมการบร ภคยาสบ. มลนธรณรงค พอการ มสบบหร. สบคน มอวนั ท 12 ตลาคม 2563, http://www.ashthailand.or.th/th/data_center_page.php?id=903. ดลนวส. อหนฆาขมขน\"นอง กม\"รับ มายาบา- บยร. ดลนวส. สบคน มอวนั ท 13 ตลาคม 2563, https://www.dailynews.co.th/regional/250843. ทยรัฐออน ลน. ตารวจ ปอศ. ทลาย กดงั จับ ซกซทอย ยดของกลางมลคารวมลานบาท. ทยรัฐ. สบคน มอวนั ท 17 สงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/crime/1869579. ทยรฐั ออน ลน. บกจบั ผงคา ซกซทอยนบั สบ ยดยาปลก ซกซ ของกลางออ มลคา 2 ลาน. ทยรัฐ. สบคน มอวนั ท 17 สงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/local/bangkok/1488712. ทยรัฐออน ลน. รงงานยาสบฯ ม ผน ลงขายกัญชา กญั ชง รบั ขนภาษบหร ต.ค.น. ทยรัฐ. สบคน มอวันท 14 สงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/business/market-business/1503333. ธนกร วงษปญญา. รงงานยาสบรวย ค หน ละ อา งน ปทาอะ รบาง. The standard. สบคน มอวันท 14 สงหาคม 2563, https://thestandard.co/thailand- tobacco-monopoly/. นธ อยวศรวงศ. สองมาตรฐาน นชาต. มตชน. สบคน มอวนั ท 6 สงหาคม 2563. https://www.matichon.co.th/columnists/news_176. ผจดั การออน ลน. ภาษสราดันราย ดสรรพสามตป 62 กน ปา 1 พนั ลาน ผยปงบฯ 63 วาง ผนจดั กบราย ดรวม 6.3 สนลาน. ผจดั การออน ลน. สบคน มอวันท 13 ตลาคม 2563, https://mgronline.com/stockmarket/detail/9620000096076. พสตท ดย. ผยผลชันสตร \"ลลั ลา บล\" พบ อลกอฮอล น ลอดสง สยชวตจากพษสรา. พสตท ดย. สบคน มอวนั ท 13 สงหาคม 2563, https://www.posttoday.com/social/general/601503. 47

การประชมวชาการนตสังคมศาสตรระดับชาต หัวขอ จนตนาการ หม ภมทศั นนตศาสตร ทย วชชกา กวนอย. ทษของบหร. ศนยบรการ ทคนคการ พทยคลนก. สบคน มอวันท 12 ตลาคม 2563, http://www.ams.cmu.ac.th/amscsc/article/article11.html. สานกั งาน ศรษฐกจการคลัง. Earmarked Tax. สานกั งาน ศรษฐกจการคลัง. สบคน มอวนั ท 13 สงหาคม 2563, http://www2.fpo.go.th/FPO/modules/Content/getfile.php?contentfileID=7383. อกภพ อนทววฒั น. ปจจัยทมความสัมพนั ธกบั ความรน รง นการกออาชญากรรมทาง พศ ศกษา ฉพาะผตองขังคดขมขนกระทาชา รา. วทยานพนธหลกั สตรสงั คม สง คราะหศาสตรมหาบณั ฑต, คณะสังคมสง คราะหศาสตร มหาวทยาลยั ธรรมศาสตร, 2542. 48

หนังสอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยี ง หม สภาพปญหาการบังคบั ชกฎหมาย พอยตวกฤตหมอกควัน นจังหวัด ชยงราย Analysis of Law enforcement to breaking the trouble of air pollution in Chiang Rai province พิทักษ ศศสิ วรรณ Pitak Sasisuwan สานกั วิชานิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ชยี งราย ต.บานด อ. มอง จ. ชียงราย ประ ทศ ทย 57100 School of Law, Chiang Rai Rajabhat University Bandu, Muang District, Chiang Rai, Thailand, 57100 E-mail: [email protected] บทคดั ยอ สภาพปญหาหมอกควัน นภาค หนอตอนบนทา ห กิดการ ชชีวิต บบ หม ซึง ปนวิถีชีวิตที มพึงประสงคของชาวลานนา การอย นทีรม หรอที ลงกลวน ลว ตกออันตรายราย รงตอสขภาพผคน ดทังสิน ดย ฉพาะชวงฤด ลงทีหมอกควัน กิดขึน พราะ ปญหา ฟปา ขามา ปนปญหาซา ติมภัย ลง กษตรกรชาวรากหญาผถกคาดหวังตอสังคม ห ปน ผผลติ ทางการ กษตร ละยังมีความ รับผิดชอบตอสังคมทีจะตอง มกอมลพษิ ควัน ฟจากการ ผาหญา หรอซากพช น รนาของตน มอ ปลียนฤดกาล ทังปญหามลพิษหมอก ควันขาม ดนก ขามาสมทบอีกทางหนึง ปญหานี กิดขึนทัว ปทกจังหวัด ดย ฉพาะอยางยิงจังหวัด ชียงรายมีการสารวจคามาตรฐาน มลพิษทางอากาศพบวาอย นสถานการณอันตรายทีสด นภาค หนอ ดย ฉพาะพนทีอา ภอ มอง ชียงราย ละอา ภอ มสาย ซึงมีความ พยายามจากภาครัฐทีจะ ก ขปญหา ดย ชกฎหมาย นมิติของทางราชการ ซึงมีลักษณะ ปนสายการบังคับบัญชาจากบนสลางทา หการ ดา นินการลาชา พราะ ผนงานระดับชาติ ละการดา นินการตาง นระดับจังหวัด ปน ปตามสายบังคับบัญชา จากบนสลาง จน น บางครังอาจ มทนั ตอสถานการณที กิดขนึ บาง อกาสภัยรายจากหมอกควนั ฟ กิดจากปญหาระดับชมชน ลก ยากที จาหนาทีบาน มอง จะสอดสองระงับ หตทนั จึงมีความจา ปนทีกฎหมาย หรอน ยบายภาครัฐจะตองอาศยั ความรวมมอจากภาคประชาชน นทองถิน ดยการ กระจายอานาจ นการกากับติดตาม ละปราบปรามจับกม รวมทังจัดกาลังคน ละงบประมาณ ห หมาะสมกับพนที ซึงถอวา ปนการ กระจายอานาจ หทองถินบริหารจัดการปญหาจะทา ห กิดการ ก ขปญหา ดอยางตรงจด ละตอ นองทันตอสถานการณ ฟปา หมอก ควนั ที กดิ ขึนทกปตอ ป คาสาคญั : หมอกควัน, กฎหมาย, ชยี งราย, กระจายอานาจ Abstract The problem of air pollutionin the north of Thailand have changed a live style of Lanna people. Air pollution become a health problem for them. In summer, Air pollution was make form wildfire, this come to annoy a farmer who was harmed by drought before. Social force a farmer to decrease to burning grass which doing for prepare their farm when season was change. This trouble was happened almost every province in the north of Thailand, especially in Chiang Rai province. Air Quality Index report showed that mueng district and maesai district in Chiang Rai are the most dangerous of air pollution in the north. Government try to action this problem by using the official of law which Looks like a chain of command from a commander to a subordinate. Disadvantages of this system is sometimes to be late. The Government of Thailand need to promote the law and empower the people. The solution include decentralized a power of executive and arrest. The Government need to protecting Thailand people from the adverse 49

การประชมวชิ าการนติ สิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ศิ าสตร ทย effects of air pollution, including the contribution of people to aware wildfire smoke that be happened every year. Keywords : Air pollution, Law, Chiang rai, Decentralized 1. บทนา จังหวัด ชียงรายมีทีตังอย น ขตพนทภี าค หนอตอนบนของประ ทศ ทย ดรับการขนานนามวา ปน ดิน ดน หนอสด หง สยาม ซงึ มอี าณา ขตชาย ดนตดิ ตอกบั ประ ทศ พอนบาน นกลมอา ซียนถึง 2 ประ ทศ คอประ ทศ มียนมา ละประ ทศลาว ทา ห มอ พิ คราะห น ชงิ ภมิศาสตร ลว จงั หวัด ชียงรายมีทงั ความ ด ปรยี บ ละ สีย ปรียบ ขอ ด ปรียบของจังหวัด ชียงรายคอ ความ ด ปรียบดาน ศรษฐกิจ นองจาก ปน มองทาสาคัญ นการขนสงสินคาระหวาง ประ ทศ น ถบอนภมิภาคลมนา ขง การขนสงสนิ คาตอ นองจากประ ทศจนี ผานทาง รอขนสงสินคาขนาด หญ ผานทาง มนา ขง ดยมี ทา รอ ชียง สน ละทา รอ ชียงของ จังหวัด ชียงราย ปนทา รอสาคัญ นการ ทียบทาสินคา ละสาหรับสงผานตอ นองสินคา ปส จดหมาย นประ ทศปลายนา นดานการ กษตรจังหวัด ชียงรายถอวามีทรัพยากรดินทีมีคณภาพ นองจากพนทีสวน หญอดม ปดวย รธาตทีจา ปนตอ การ พาะปลก ทังการทานา ละการปลกพชลมลก มองหนาว นพนทีสง ตลอดจนพชทาง ลอกอาทชิ า กา ฟ ปนตน สามารถสรางราย ด หกับประชากร ปนอนั มาก ภมิประ ทศซึง ปนพนทีสงลอมรอบ ปดวยภ ขาจึงประกอบ ปดวยความงดงาม ละทัศนียภาพทีดึงดดนักทอง ทียวจากทัว ลก ห ขามา ยยี มชมมรดกทางธรรมชาติอย สมอ สรางราย ดจากการทอง ทียว หกบั จงั หวัด ชยี งรายอยางตอ นอง จงั หวดั ชียงรายจงึ ถอ ปน หลงทอง ทียว ชิงวัฒนธรรม ละ ชิงอนรักษ การสรางภาพลักษณ ห ปนจังหวัด หงวิถีชีวิตอัน สนสงบ รียบงาย ตม ปดวย อัตลักษณทางวฒั นธรรม อาทิ มอง บราณ ชียง สน วัดวาอาราม กา ก การสักการะพระธาต กาจอม หมบานชาติพันธอนั หลากหลาย ปนตน ละ นองจากภมปิ ระ ทศทีมีปา ขา ปนจานวนมากการทอง ทียว ชิงอนรักษ นอทยาน หงชาติก ปนทีนิยม นหมนกั ทอง ทยี ว ชนกัน สงิ หลานี ปนสญั ลกั ษณความสา รจ นของการทอง ทยี วของจังหวัด ชยี งราย สวนขอ สีย ปรียบของจังหวดั ชียงรายคอ นองจากจังหวัด ชียงรายมีพนทีตังอยบนทีสง ละลอมรอบ ปดวยภ ขาจานวน มาก การมีพนทีตดิ ทอก ขาสง ละปา มทีอดมสมบรณ มอ ขาสฤด ลงยอมจะ สีย ปรียบ นสองดานคอนานอย ละอากาศ หง ลงมี ความ สียงทจี ะ กดิ ฟปาลกลาม ดงาย ซงึ จังหวดั ชยี งรายประสบปญหาทังสองประการมานบั ต บราณ นอกจากนี นองจากสภาพสงั คมจงั หวดั ชยี งรายประชากรสวน หญยังคงประกอบอาชพี กษตรกร การทาการ กษตร บบ ผน ดัง ดิมตามรอยบรรพชน ดยการ ผาทีนา พอชาระลางหนาดิน นยามฤด ลง ปนวิถีทางการทานา รทีลดตนทนการผลิตพชผล ตกลบั พิมมลคาความ สียหายทางมลพษิ ละสิง วดลอมภาย นจังหวดั ชยี งราย ละจงั หวัด กล คียง สมอมา สาหรับพนทีชาย ดนของจังหวัด ชียงรายซึงมีอาณา ขตติดตอกับสองประ ทศผานสาม หลียมทองคาคอประ ทศ มยี นมา ละประ ทศลาว จึง ลียง ม ด มอหาก กิดปญหาการ ผา หม หรอการกอมลพิษทางอากาศจากทังสองประ ทศ ลว พรกระจายตอ นอง ขามายัง ขตชาย ดน ทยสรางความ สียหายทางสิง วดลอม ละสรางปญหาสขภาพ หกับประชาชน นจังหวัด ชียงราย ปนประจา ดย ฉพาะ นชวง ดอนมนี าคมจนถึง ดอนมิถนายนของทกป 50

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม รปภาพ 1 การ ก ขปญหาหมอกควัน นจังหวัด ชียงราย (ทมี า: หนังสอพิมพ นวหนา https://www.naewna.com/local/479421 ผวาฯ ชยี งรายขอทาฝนหลวง-ฉดี พนนาลดฝนละออง หารอ มยี นมาลดหมอกควนั 15 มนี าคม 2563, 15.26 น.) 2. วกฤตหมอกควัน นจงั หวดั ชยงราย ดังที ดกลาวมา ลววกิ ฤติหมอกควนั นจังหวัด ชียงรายมกั จะ กดิ ขนึ นชวง ดอนมีนาคมจนถึง ดอนมถิ นายนของทกป หรอ นชวงฤดรอนซึง กดิ ปญหาการ ผา หมปา ละการ ผา หมวตั ถซากทางการ กษตร ซงึ มสี า หตมาจากทงั นพนทจี งั หวดั ชียงราย ละจาก นวพนทปี ระ ทศขาง คยี ง ซึงสามารถจา นกทมี าของปญหา นมมกวาง ดดงั นี 1. ปญหาการ ผา หมที กดิ จากฝมอมนษย คอสา หตหลัก นการ กิดปญหาหมอกควันพิษ นจังหวัด ชียงราย การ ผาดังกลาวมีวัตถประสงคหลัก อาทิ การ ผา พอ ตรียมหนาดิน ว ชสอยทางการ กษตร นองดวยราคาขาว พด ลียงสัตวสงจง จ ห กษตรกรปลก พิมปริมาณซากทีตองทาลายก พมิ ขึน ตาม การ ผา พอรอหาของปาบางชนิด ละการ ผา พอกาจดั ขยะชมชน ปนตน 2. ปญหาการ ผา หมที กิดจากธรรมชาติ คอการ ผา หมอนั มที ีมาจากสภาพ วดลอมที หง ลงมีปจจัยทีกอ ห กิดการลก หมของผนปาตามฤดกาล ซงึ พนที ผา หม มัก กิด นปา ขา หรอพนทหี าง กลชมชนทอี ยอาศยั อยาง รกตาม ม นจงั หวดั ตาง บนพนทภี าค หนอจะประสบปญหาคลายคลงึ กบั จงั หวัด ชยี งราย ตกถอวาจังหวดั ชยี งราย ดรบั ผลกระทบทางมลภาวะมากทีสดอจากการสารวจสภาพอากาศอยางตอ นองพบวาจงั หวัด ชียงราย ดย ฉพาะพนทอี า ภอ มอง ละ พนทีอา ภอ มสาย ดรบั ผลกระทบจากหมอกควนั รณ รงทีสดอาทิการตรวจวดั คณภาพอากาศ นพนทีภาค หนอ มอวันที 1 พฤษภาคม 2562 ดงั ตาราง สดงคา ฉลีย 24 ชวั มงของ PM2.5 ละPM10 ( ม ครกรมั ตอลกบาศก มตร) ละดัชนคี ณภาพอากาศ ณ วลา 09.00น. พบวาจังหวดั ชียงรายพนทีตาบล วียง อา ภอ มองมีคา PM2.5 111 ละ PM10 136 ละตาบล วียงพางคา อา ภอ มสายมีคา PM2.5 114 ละ PM10 137 สงผล หมีระดับคณภาพอากาศตามดัชนีคณภาพอากาศ หม มีผลกระทบตอสขภาพ ซึง ตกตางจากจังหวดั อน นพนทีภาค หนอทมี คี าระดบั คณภาพอากาศทดี กี วา1 มอพจิ ารณาถงึ สา หตของปญหาที กิดขนึ พบวาประ ดนหลกั กคอการขาดความตระหนักรถึงความราย รงของปญหา นหม ประชาชนทัว ป ซึงปญหานีผวาราชการจังหวัด ชยี งราย ด หสมั ภาษณ วมี จความดงั นี “ประชาชนบนพนราบจะ ขา จ ตคนทีอยบน พนทีสง ซึง ปนพนทีสวน หญของจังหวัดยัง ม ขา จนัก มัน ปนวิถีชีวิต จะบอก ห อารถ ถขึน ปบนทีสงกทา ม ด ดังนัน ราคง ม ป 1 กรมควบคมมลพิษ, สถานการณคณุ ภาพอากาศในพน้ื ทภ่ี าคเหนอื ตอนบนของประเทศไทยวันท่ี 1 พฤษภาคม 2562, สวน ผนงาน ละประมวลผล กองจัดการคณภาพ อากาศ ละ สยี ง,สบคน มอวนั ที 20 ตลาคม 2562. http://air4thai.pcd.go.th/webV2/station.php?station=57t. 51

การประชมวชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย พลิกวิถีชีวิต ขา 100% ตกมีการบริหารจัดการ ชน นวกัน ฟ ละกาหนด วลา ผา รวมถึงพยายาม หปลกพชผสมผสาน ชน พีนอง ชาว ขาจากปลกขาว พดกมาปลกกา ฟ ซึง มอปลกกา ฟ ลว ขาจะรักพนทปี ามาก พราะกลัว ฟ ขา ป หม นพนที พาะปลก 2 จากขอมลดงั กลาว สดง ห หนถึงภัยทีคบคลาน ขาสจงั หวัด ชยี งราย ดย นทางปฏิบัตทิ งั ภาครฐั ละ อกชนทา ด พียง ก ข ปญหา บบ รักษาตามอาการ ซึง มวาสังคม ชียงรายจะตระหนักถึงพิษภัยอนั กิดจากหมอกควัน ตก มมีหนวยงานที สดงตน ปน กาลงั หลกั นการบรณาการภาคประชารัฐ พอ ก ขปญหาอยาง ดดขาด 2.1. ขอกฎหม ย ละ นวท งก ร ก ขปญห ของภ ครฐ ความหมายของมลพิษ ภาวะมลพิษ ละอากาศ สียตามกฎหมาย พระราชบัญญัติสง สริม ละรักษาคณภาพสิง วดลอม หงชาติ พ.ศ. 2535 หนิยาม วดังนี “มลพิษ หมายความวา ของ สีย วัตถอันตราย ละมลสารอน รวมทังกาก ตะกอน หรอสิงตกคางจากสิง หลานัน ทีถก ปลอยทิงจาก หลงกา นิดมลพิษ หรอทีมีอย นสิง วดลอม ตามธรรมชาติ ซึงกอ ห กิดหรออาจกอ ห กิดผลกระทบตอคณภาพ สงิ วดลอม หรอภาวะที ปนพษิ ภัยอนั ตรายตอสขภาพอนามัยของประชาชน ด ละ หหมายความรวมถงึ รงั สี ความรอน สง สียง กลนิ ความสันสะ ทอน หรอ หตราคาญอน ที กดิ หรอถกปลอยออกจาก หลงกา นิดมลพิษดวย “ภาวะมลพิษ หมายความวา สภาวะทีสิง วดลอม ปลียน ปลงหรอปน ปอน ดย มลพิษซึงทา หคณภาพของสิง วดลอม สอม ทรมลง ชน มลพิษทางนา มลพิษทางอากาศ มลพิษ นดิน อากาศ สีย หมายความวา ของ สียทีอย นสภาพ ปน อ สีย กลินควัน กาซ ขมา ฝนละออง ถาถาน หรอมลสารอนทีมี สภาพละ อยี ดบาง บาจนสามารถรวมตวั อย นบรรยากาศ ด ปจจบนั มขี อกฎหมาย ตลอดจน นวทาง นการ ก ขปญหาหมอกควนั นจงั หวดั ชียงรายสามารถสรป ดดังนี3 1. กฎหมายกาหนดมาตรฐานคณภาพอากาศ ด ก พระราชบัญญัติสง สริม ละรักษาคณภาพสิง วดลอม หงชาติ พ.ศ. 2535 ประกาศที กียวของกับมาตรฐานคณภาพอากาศ ละประกาศทีกาหนดมาตรฐานมลพิษจาก หลงกา นิดมลพิษประ ภทตาง ที ออกตามพระราชบัญญัตินี สาหรับคามาตรฐานที กียวของกับปญหาหมอกควัน ละมลพิษ นรปของฝนละอองขนาด ลก นปจจบัน ปรากฏ นประกาศคณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ ฉบับที 24 ขอ 2(2) ทกี าหนด ห “คา ฉลยี ของฝนละอองขนาด ม กนิ 10 มครอน น วลา 24 ชวั มง จะตอง ม กนิ 0.12 มลิ ลิกรมั ตอลกบาศก มตร ละคามัชฌมิ ลขคณติ (Arithmetic Mean) น วลา 1 ป จะตอง ม กนิ 0.05 มิลลิกรมั ตอลกบาศก มตร” นอกจากนี นพระราชบญั ญัติสง สรมิ ละรกั ษาคณภาพสงิ วดลอม หงชาติ พ.ศ. 2535 มาตรา 9 มอมี หตฉก ฉินหรอ หต ภยันตรายตอสาธารณชนอัน นองมาจากภัย ธรรมชาติ หรอภาวะมลพษิ ที กิดจากการ พรกระจายของมลพิษ ซึงหากปลอย ว ชนนันจะ ปน อนั ตรายอยางราย รงตอชีวติ รางกาย หรอสขภาพอนามัยของประชาชน หรอกอความ สยี หายตอ ทรพั ยสนิ ของประชาชน หรอของ รัฐ ปนอันมาก หนายกรัฐมนตรีมีอานาจสงั ตามที หนสมควร หสวนราชการ รัฐวิสาหกิจ หรอบคคล ด รวมทังบคคลซึง ดรับหรออาจ ดรบั อนั ตรายหรอความ สยี หายดงั กลาว กระทาหรอรวมกนั กระทาการ ด อนั จะมผี ล ปนการควบคม ระงับ หรอบรร ทา ผลรายจาก อันตราย ละความ สียหายที กิดขึนนัน ดอยางทันทวงที นกรณีทีทราบวาบคคล ด ปน ผกอ ห กิดภาวะมลพิษดังกลาว ห นายกรัฐมนตรีมอี านาจสงั บคคลนัน ม หกระทาการ ดอันจะมีผล ปนการ พิมความรน รง กภาวะมลพิษ นระหวางทีมี หตภยนั ตราย ดงั กลาวดวย ความ นวรรค 2 นายกรัฐมนตรจี ะมอบอานาจ หผวาราชการจังหวดั ปฏิบัติราชการภาย น ขตจังหวดั ทนนายกรัฐมนตรี ด ดย หทา ปนคาสัง ละประกาศ นราชกจิ จาน บกษา 2THE STANDARD TEAM, ผวาฯ ชียงราย ผยปญหาหมอกควัน นพนที บาบางลง รงทาความ ขา จชาวบาน นปาลกึ นนบริหารจัดการ กปญหา THE STANDARD online, สบคน มอวันที 9 มกราคม 2563. https://thestandard.co/northern-haze-problem/. 3 มงคล รายะนาคร, หมอกควนั และมลพิษทางอากาศในจงั หวัดเชียงใหม่, (กรง ทพฯ:สานักงานกองทนสนับสนนการสราง สริมสขภาพ(สสส.), ชียง หม:ลอคอนิ ดี ซน วิรค,2553),17-19. 52

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม 2. กฎหมายทีกาหนดมาตรฐานควบคมการปลอยทิงอากาศ สียจากยานพาหนะ ด ก พระราชบัญญัติรถยนต พ.ศ. 2522 พระราชบัญญัติการขนสงทางบก พ.ศ. 2522 พระราชบัญญัติจราจรทางบก พ.ศ. 2522 ละประกาศทีออกตามพระราชบัญญัติสง สรมิ ละรักษาคณภาพสงิ วดลอม หงชาติ พ.ศ. 2535 3. กฎหมายทกี าหนดมาตรฐานควบคมการปลอยทงิ อากาศ สยี จาก หลงกา นดิ มลพิษประ ภท รงงาน ละสถานประกอบการ ด ก พระราชบญั ญัติ รงงาน พ.ศ. 2535 ละพระราชบัญญัตสิ ง สรมิ ละรักษาคณภาพสิง วดลอม หงชาติ พ.ศ. 2535 4. กฎหมายทีควบคมการปลอยมลพิษจาก หลงกา นิดมลพิษทีถอวา ปนกิจการที ปนอันตรายตอสขภาพ ด ก พระราชบญั ญัตกิ ารสาธารณสข พ.ศ. 2535 ละขอบญั ญัตทิ องถินองคกรปกครองสวนทองถิน (อปท.) ออกตามพระราชบญั ญตั ิ 5. กฎหมายอน ที กยี วของ ด ก 5.1.) พระราชบัญญัติปองกัน ละบรร ทาสาธารณภัย พ.ศ. 2552 ที หอานาจหนาที ก จาพนักงานของรัฐ นระดับตาง ตัง ตผวาราชการจังหวดั นายอา ภอ ละผบริหารทองถิน นการปองกนั ละบรร ทาสาธารณภยั มอ กิดหรอคาดวาจะ กดิ สาธารณภัย ขนึ น ขตพนทคี วามรบั ผดิ ชอบของตน รวมทงั กาหนด ทษสาหรับผ มปฏิบัตติ ามคาสังหรอขัดขวางการปฏบิ ัตหิ นาทขี อง จาพนกั งาน 5.2.) ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 220 กาหนด ทษจาคก ม กนิ จดป ละปรับ ม กินหนึงหมนสีพันบาท กผกระทา ห กิด พลงิ หม กวัตถ ด ม ปนของตน อง จนนาจะ ปนอนั ตราย กบคคลอนหรอทรัพยของผอน 5.3.) พระราชบัญญัตกิ าหนด ผน ละขันตอนการกระจายอานาจ ห กองคกรปกครองสวนทองถิน พ.ศ. 2542 มาตรา 16 ห อานาจองคการบรหิ ารสวนตาบล (อบต.) นการจดั ระบบการบริการสาธารณะ พอประชาชน นทองถนิ ของตน การจัดการ การบารงรักษา ละการ ชประ ยชนจากปา ม ทดี นิ ทรพั ยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม รวมถงึ การปองกนั ละบรร ทาสาธารณภัยดวย 5.4.) พระราชบัญญัติสภาตาบล ละองคการบริหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 ก ข พิม ติม (ฉบับที 5) พ.ศ. 2546 มาตรา 67 บัญญัติ ห อบต. มีหนาทีปองกัน ละบรร ทาสาธารณภัย ละมาตรา 71 ห อบต. ออกขอบัญญัติองคกรการบริหารสวนตาบล กาหนด คาธรรม นียมทจี ะ รยี ก กบ ละกาหนด ทษปรบั ผฝาฝน ด ตกาหนด ทษปรับ ด ม กินหนึงพนั บาท 5.5.) พระราชบัญญัติปา ม พ.ศ. 2484 ซึงมาตราที กียวกับควบคม ฟปาตามพระราชบัญญัติปา ม พ.ศ. 2484 ซึง ก ข พิม ติม (ฉบบั ที 5) พ.ศ. 2518 มาตรา 54 หามมิ หผ ดกอสราง ผวถาง หรอ ผาปา หรอกระทาดวยประการ ด อัน ปนการทาลายปา หรอ ขายดึ ถอหรอครอบครองปา พอตน องหรอผอน วน ตจะกระทาภาย น ขตที ดจา นก ว ปนประ ภท กษตรกรรม ละรฐั มนตรี ด ประกาศ นราชกจิ จาน บกษาหรอ ดย ดรับ บอนญาตจากพนักงาน จาหนาที ผ ดฝาฝนหรอ มปฏบิ ตั ิตามมาตรา 54 ตองระวังจาคก ม กิน 5 ป หรอปรับ ม กนิ 50,000 บาท หรอทังจาทังปรับ ถา ดกระทา ปน นอที กนิ 25 ร ผกระทาผิดตองระวาง ทษจาคกตัง ต 2 - 15 ป ละปรบั ตัง ต 10,000 - 100,000 บาท คาวา “ ผวถางปา” หมายถึง กิริยาทีทา หปา ตียน ป “กนสราง” หมายถึง กิริยาทาอะ รขึนมา หม “ ผาปา” หมายถึง กิริยาที ชความรอนจาก ฟ หรอจากทอี นกระทาตอปา “ทาลายปา” หมายถึง กิรยิ ากระทา หปาหมดสินสภาพ ป ซงึ รวมความ ลว มวา จะกระทา ดยวิธี ด กตาม ถา ปนการกระทากับปา ละมีผล หปา สีย หาย ลว กถอวา ปนการกระทาทีตองหามตามมาตรา 54 นี ทังสนิ ละ มการ ขา ปจะ ม ดกระทา ห สียหาย ตกลับทาการ ห กิดประ ยชนกบั ปานนั ขึนมากตาม กยัง ปนการ ตองหามอยนนั อง พราะมาตรานีหามการกนสราง การยดึ ถอ ละการครอบครอง ด ทังสนิ 4 5.6.) พระราชบัญญัติปาสงวน หงชาติ พ.ศ. 2507 ฉบับ ก ข 2559 กาหนด ววา น ขตปาสงวน หงชาติ หามมิ หบคคล ยึดถอครอบครอง ทาประ ยชนหรออยอาศยั นทดี นิ กอสราง ผวถาง ผาปา ทา ม กบหาของปา หรอกระทาดวยประการ ด อัน ปน การ สอม สยี กสภาพปาสงวน หงชาติ วน ต ดรับอนญาตตามกฎหมายมาตรา 31 กาหนด ววา ผ ดฝาฝนมาตรา 14 ตองระวาง ทษ จาคกตงั ต 1 ปถงึ 10 ป ละปรบั ตัง ต 20,000 - 200,000 บาท 4 ยนหยัด จสมทร, คาอธบิ ายพระราชบญั ญัติป่าไม้ พทุ ธศกั ราช2484, (กรง ทพ:ฯสานกั พมิ พนิตธิ รรม,พมิ พครังที7 ,2556), 174-177. 53

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ิศาสตร ทย 5.7.) พระราชบัญญัติอทยาน หงชาติ พ.ศ. 2504 ฉบับ ก ข 2562 พระราชบัญญัติอทยาน หงชาติ มาตรา 19 กาหนดวา ภาย น ขตอทยาน หงชาติหามมิ หบคคล ด (8) ยิงปนทา ห กิดระ บดิ หรอจดดอก ม พลิง (9) ทิงสิงที ปน ชอ พลิงซึงอาจทา ห กิด พลงิ หม มาตรา 44 ผ ดฝาฝนมาตรา 19 (5) (6) (8) หรอ (9) ตองระวาง ทษจาคก ม กนิ 2 ป หรอปรบั ม กนิ 200,000 บาท หรอทงั จาทงั ปรับ มอพิจารณาบทกฎหมาย บองตนที ดยกมาพบวามิ ดมีกฎหมาย ดที หอานาจหนาทีศาล นการลงพนที พอคนพบ ขอ ทจจรงิ อนั ปนตน หต หงปญหา ฟปาหมอกควนั ละมิ ดวางอานาจผพพิ ากษา ว หมีบทบาท นการวางมาตรการ นอนาคตสาหรบั พนทที ี กิดปญหา พอปองกนั มิ ห กิดปยหาซาซากอกี ทงั บทบญั ญัติทีมง นน อาผิดบคคล นทางอาญาทงั จา ละปรบั กมิ ดทา หปญหา หมอกควนั ลดลงตามการ ก ข พิม ตมิ ทษทางกฎหมาย ชนทผี านมา จงึ นาพิจารณาวาหากมกี าร ก ข พมิ ติมกฎหมาย นครังตอ ป การ พิมบทบาททางปกครอง หกับฝายปกครอง นการปองกันด ลพนที พิมขึน หรอการ พิมอานาจ นการมีสวนรวมของศาลสาหรับการ รวมกบั ชมชน นการ ก ขปญหารวมกนั นอนาคต ดย พมิ อานาจนอกจากการลง ทษ ปนอานาจ ชงิ หามปรามจะทา หมีผลทา หคาวกิ ฤติ หมอกควนั ลดลงหรอ มอยาง ร 2.2. ก รก กบตดต มบงคบ ชกฎหม ย พอ ก ขปญห หมอกควน ฟป ดยภ ครฐ สาหรับการ ก ขปญหา นระดบั รฐั บาล คณะรัฐมนตรี ดมมี ติ ห การ ก ขปญหามลพิษดานฝนละออง ปนวาระ หงชาติ กอปรกับ นายกรัฐมนตรี ดมีขอสังการ หทกจังหวัดดา นินการปองกัน ก ขปญหาฝนละอองขนาด ลก (PM2.5) ดยมอบหมาย ห กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม รวมกับหนวยงานที กียวของ จัดทา ผนปฏิบัติการขับ คลอนวาระ หงชาติ การ ก ข ปญหามลภาวะดานฝนละออง จังหวัด ชียงรายจงึ ดปฏบิ ตั ิการ หสอดคลองกับมติระดับชาติดังกลาว จึง ดมีประกาศจังหวดั ชยี งราย ลงวันที 25 ตลาคม 2562 รองการรณรงคขับ คลอนการปองกัน ละ ก ขปญหามลพิษจากหมอกควนั ฟปา ละการ ผา นที ลงจังหวัด ชยี งราย ป 2562-2563 ดย นนบรณาการความรวมมอของทกภาคสวน นการ ปนกล กสนบั สนน ละ สรมิ สรางศกั ยภาพ ก ขปญหา ฟ ปา ละหมอกควัน ปน ชิงขอความรวมมอทกภาคสวนลดการ ผา ศษวัสด หลอ ชทางการ กษตร วัชพช ละขยะมลฝอย นครวั รอน ดย หปรับ ปลียนวธิ กี ารกาจัดจากการ ผา ปยอยสลายดวยวธิ ที ี หมาะสม พอลดการสะสมของฝนละออง นอากาศซงึ ปนทมี าของมลพษิ ทาง อากาศทสี งผลตอสขภาพของประชาชน ดย ริมมีผลนบั ตวนั ที 25 ตลาคม 2562 ความตนตัว น รองปญหาสภาพ วดลอม ดย ฉพาะ น รองของมลพิษทางอากาศ (air pollution) นประ ทศ ทย ริม ตระหนกั นองจากมกี ารสารวจพบการปน ปอนของฝนละออง กนิ คามาตรฐาน ดย ฉพาะ น ขตพนทีภาค หนอ5 จงั หวัด ชยี งราย ปน ขต พนทีที สียงตออันตรายจากมลพิษดังกลาวมากทีสด จากตัว ลขทีผานมา นป 2562 สงผล หภาครัฐกาหนดมาตรการทางกฎหมาย ละ ทางปฏิบตั ิสาหรบั ก ขปญหาหมอกควนั ทมี าจากทัง ฟปาตามธรรมชาติ ละมาจากนามอมนษย ปนผกอ ผ ขียนพบวากฎหมายทีมีอย ระบถงึ การหาม ผา หมปาหรอทรพั ยากรธรรมชาติ ตมิ ดระบ ดยตรงถงึ ความผดิ ของการ ปนผกอมลพษิ ทางอากาศ อกี ทงั มมมี าตรการ นระดับทองถินทีกฎหมายจะ หอานาจ ตมสาหรับชมชน นการปองกัน ละ ก ขปญหาดวยตน อง มี พียงขอกาหนดวันหาม ผาของ จังหวัด หรอทองถิน ตมิ ดมีมาตรการ นการกาจัดขยะ หรอวัตถ หลอ ชทางการ กษตร นรป บบอน พอ ปนทาง ลอก หม หกับ ประชาชน ซาน ยบายภาครัฐสวน หญ ปน ต พียงน ยบาย นวดงิ จากบนสลาง มสอดรบั กับมติ ิความ ปนจริง นการทามาหา ลยี งชีพของ ประชาชน ซงึ ทา หการ กปญหาหมอกควัน มสามารถ ปถงึ ตนตอ หงปญหา ด มทผี านมาประ ทศ ทย ดมคี วามพยายามจะ อาผิดกับผละ มิดกฎหมายอาทิ ชนกรณี ศาลจงั หวดั ชยี ง หมพิพากษาลง ทษ จาคก จา ลย นคดี ผาปา ดย มรอการลง ทษ คดี นทองทีอา ภอ ชยี งดาว ซงึ อย น ขตปาสงวน หงชาติ ละ น ขตอทยาน หงชาติ ชียง ดาว จงั หวัด ชยี ง หม ดยศาลพิ คราะหถงึ ความ สยี หายของทรัพยากรที กิดขนึ ปนวงกวาง ซงึ สงผล สยี งหายอยางราย รงตอระบบนิ วศ 5 พงศ ทพ ววิ รรธนะ ดช, สรปุ บทเรียนการจดั การปญหาหมอกควนั ในภาคเหนอื , (กรงุ เทพ:สานักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ,2550),152-157. 54

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง หม สิง วดลอม ความหลากหลายทางชีวภาพ รวมถึงสขภาพอนามยั ของคน นสังคม ดยรวม ถอ ปน รองราย รง ศาลจงึ มมี หตรอการลง ทษ หจา ลย6 หรอกรณีศาลจงั หวดั ชียงราย ดพพิ ากษาลง ทษ จา ลย หจาคก 1 ป 6 ดอน ตรบั สารภาพจึงลด ทษ หกงึ หนึง หลอจาคก 9 ดอน ตก มมกี ารรอการลง ทษ ห นองจาก หตผล ดียวกนั คอ การกระทาของจา ลยทา ห กดิ ความ สียหาย ปนวงกวาง นอกจากนีศาล ยัง ดกาหนดคา สียหาย หจา ลยชด ช ห กรัฐ ปนจานวน งิน สอง สนสองหมนสามพันหกรอยยีสิบ กาบาท ปนการกาหนด คา สยี หาย พอ ยียวยา กทรัพยากรธรรมชาติทสี ญ สยี ป7 รปภาพ 2 ปญหาหมอกควนั ณ พรม ดนอา ภอ มสาย (ทมี า: TNN online https://www.tnnthailand.com/content/31684 ชียงรายหมอกควันพษิ สงสด นประ ทศ 12 มนี าคม 2563 10:35) อยาง รกตามการจะ อาผดิ ผ ผาปาวา ปนอาชญากรผกระทาผดิ ทาลายทรพั ยากรธรรมชาติ ต พียงดาน ดยี วหา ด ม จาตอง พจิ ารณา หความ ปนธรรมกบั บคคลผอย นสงิ วดลอมที ปนมลพิษ ละจาตองดา นนิ การอยาง ดอยางหนงึ พอ ก ขปญหา ฟปาหมอก ควนั ปตามกาลัง ละสตปิ ญญา หงตน อาทกิ รณกี ารกระทาผดิ ของ ลงปน ชาว ชยี ง หมผถกตัดสนิ หมคี วามผดิ ขอหา ผาปา ละถก ลง ทษตามกฎหมาย ตสาหรับขอ ทจจริงอกี ดานหนึงลงปน ดกระทาการ ผาปา พอกัน ฟปาตามภมิปญญาดัง ดิม ละกระทา ป พียง หต ฉพาะหนามิ ดมี จตนาทา หผ ด ดอดรอน ม8 สาหรับการติดตาม ฝาระวัง นปจจบนั จังหวัด ชียงรายมีการติดตามประ มินคาฝนละออง PM2.5 ละจดความรอนอยาง ตอ นอง ดยลาสดพบ วิกฤตของคาหมอกควนั ณ วันจันทร ที 16 มีนาคม 2563 วลา 9.00 น. ซึงสถานีตรวจวัดคณภาพอากาศอา ภอ มสาย พบคาฝนละอองขนาด ลก PM 2.5 354 ม ครกรัม/ลกบาศก มตร สวนทีอา ภอ มอง ชียงรายวัด ด 259 ม ครกรัม/ลกบาศก มตร จน กิดความรวมมอ นการกากับติดตาม การบังคับ ชกฎหมายทัง นจังหวัด ชียงราย ละประ ทศ พอนบาน ดย นทางปฏิบัติ จังหวัด ชียงราย ดมีหนงั สอถงึ ผวาราชการจังหวัดทาขี หลก ประ ทศ มยี นมา ละผวา ขวงบอ กว ประ ทศลาว ทีมีชาย ดนติดตอกนั ปนสาม หลียมทองคา ทา ห กิดความรวมมอ นระดบั ปฏิบัติการสามประ ทศ นการ กปญหาหมอกควันของชาย ดน อกี ทางหนึง พราะ ตนกา นิดสาคัญของปญหาหมอกควนั นพนทีภาค หนอ หรอหมอกควนั ขาม ดนนันสวน หญมาจากการ ผาซังขาว พด ลียงสัตว พอ 6 Northpublicnews, ศาลเชยี งใหมต่ ัดสนิ คดีเผาปา่ จาคุก 2 ปไี มร่ อลงอาญาพร้อมให้ชดเชยค่าเสยี หาย สว่ นอีกรายเข้าปา่ ล่าสัตวสงั่ จาคกุ -ปรบั , northpublicnews.com, สบคน มอวันที 11 กรกฎาคม 2563, http://www.northpublicnews.com/. 7ผจัดการออน ลน, อทุ าหรณมอื เผาปา่ ก่อหมอกควนั -ฝุ่นพิษ ศาลฯเชียงรายทยอยตดั สินท้งั ปรบั -จาคุก-รออาญา, MGRonline, สบคน มอวันที 19 กนั ยายน 2562, https://mgronline.com/local/detail/9620000088368. 8 ชียง หมนิวสออน ลน, ฟงความ จาก”ลงุ ปน” ผู้ร้ายในข่าวเผาดอยหลวง ทค่ี วรยกย่อง, สบคน มอวนั ที 5 ตลาคม2562, https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/970836/?fbclid=IwAR34fN2nPoh2p%20oMrReTzeH-g0nFzHF4VigbSU_fzKRZj8SI7R4em0HnKftw 55

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย ตรียมพนทสี าหรับ พาะปลกรอบตอ ป รวมทังการหาของปาของชาวบานตาม นวชาย ดน9 ละ มอตดิ ตามจากคาสถติ ิของสวนมลพิษ ทางอากาศขาม ดน กองการจัดการคณภาพอากาศ ละ สียงพบวา นปพ.ศ.2562-2563 คาหมอกควนั มักจะขนึ สงถึงขันวกิ ฤติ นชวง ดอน กมภาพันธ - มษายนของป10 รปภาพ 3 คณภาพอากาศทีมีผลกระทบตอสขภาพ นพนทจี งั หวัด ชียงราย (ทีมา: กรมควบคมมลพิษ http://air4thai.pcd.go.th/webV2/station.php?station=73t รายงานคณภาพอากาศ ณ วนั ที 1 พฤษภาคม 2562 09.00น.) นอกจากนีสาหรับการ ก ขปญหา นระยะยาวกรณีหมอกควันอัน กิดจาก ฟปา กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ ละ สิง วดลอม ดยกรมปา ม ละกรมอทยาน หงชาติสัตวปา ละพันธพช ดนา นวพระราชดาริของพระบาทสม ดจพระ จาอยหวั รอง \"ปา ปยก\" ป ช นการปองกนั ละ กปญหามลพิษหมอกควนั ละ ฟปาดงั นี 1. ทาระบบปองกัน ฟ หมปา ดย ช นวคลองสงนา ละ นวพชชนดิ ตาง ปลกตาม นวคลองนัน 2. สรางระบบการควบคม ฟปาดวย นวปองกนั ฟปา ปยก ดยอาศยั นาชลประทาน ละนาฝน 3. การปลกตน ม ต รวคม นวรองนา พอ หชมชนคอย ทวีขึน ละ ผขยายออก ปทังสองขางของรองนา ซึงจะทา ห ตน มงอกงาม ละมีสวนชวยปองกนั ฟปา พราะ ฟปาจะ กดิ ขึนงายหากปลาขาดความชมชน 4. การสรางฝายชะลอความชมชน หรอที รียกวา Check dem ขึน พอปดกันรองนาหรอลาธารขนาด ลก ปนระยะ พอ ช กบกกั นา ละตะกอนดิน วบางสวน ดวยนาที กบ วจะซึม ขา ปสะสม นดิน ทา หความชมชน ผขยาย ขา ปทัง สอง ดานซาย ปน ปา ปยก 5. การสบนา ขา ป นระดับทีสงทีสด ทาทีจะทา ด ลวปลอยนาลงมาทีละนอย หคอย หลซึมลงดิน พอชวย สริมการ ปลกปาบนพนทสี ง นรป ภ ขาปา หกลาย ปน ปา ปยก ซงึ สามารถปองกนั ฟปา ดอีกดวย 9 สวท. ชียงราย, จังหวัดเชยี งราย ติดตามสถานการณไฟป่าหมอกควนั และฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM 2.5 อยา่ งใกล้ชิด, สานักประชาสัมพนั ธ ขต3จังหวดั ชียง หมonline, สบคน มอวันที 10 กรกฏาคม 2563, https://region3.prd.go.th/topic/news/5228. 10 กรมควบคมมลพิษ,สบคน มอ10 ตลาคม2562, http://air4thai.pcd.go.th/webV2/download.php. 56

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ชียง หม 6. ปลกตนกลวย นพนทีทีกาหนด ห ปนชองวางของปลาประมาณ 2 มตร ถา กิด ฟ หมปากจะปะทะตนกลวยซึงอมนา ว ดมากกวาพชอน ทา หลดการสญ สยี นาลง ป ดมาก11 สาหรับมาตรการระยะยาว นการปองกัน ม ห กดิ หมอกควนั กรณีการ ผาพนที พาะปลก พอ ตรียมหนาดิน รัฐตอง ส จ น การออกกฎหมายหรอน ยบาย นการควบคมการ พาะปลก ดยจง จ ห กษตรกร ปลยี นวถิ ี พาะปลก ปปลกพชอนที มจาตอง ผาซงั หรอ ปอ หรอพนทกี าร กษตร ดิม พอ ตรียม หลง พาะปลก หม มาตรการ น ชิงปองกันดังกลาว นาจะ ปนมาตรการทียงั ยน หมาะสมกับการ ก ขปญหา นองจากหาก ก ขปญหาทีปลาย หต ดยการ ห จาหนาที ปคอยสอดสองติดตาม จับกม คง ปน รองยาก นองจากพนที พาะปลก นภาค หนอนันมีจานวนมาก ทังการลง ทษผกระทาผิดสวน หญจา ลย นคดีมัก ปนชาวบานผยากจน หรอคนชายขอบ มมี กาลงั ทรพั ยทีจะชาระคา ยียวยาสงิ วดลอมทศี าลตัง ดดงั นันการพิจารณาดา นนิ คดีจึงตองมีความละ อยี ดรอบคอบ ดยพจิ ารณาถงึ หลกั ความ ปนมนษย ละ หลักความยตธิ รรมทางสิง วดลอม 12 (Environmental Justice) ซึงมง ชหลกั นิติธรรมทางสงิ วดลอม ขาจัดการ ปญหา มอมองยอนกลับ ปพบวาการ ก ขทปี ลาย หต ดยควบคมการ ผา มคอย ดผล ทางออกจึงนาจะ ปน นวทาง ชงิ ปองกนั มากกวา ตจะสา รจ ดตองอาศยั ความ ขมขน นการดา นินการ ชน การจง จ ห กษตรกร นพนทีสงปรบั ปลยี น ปปลกพชอนดงั ทกี ลาว มา ลว นอกจากภาครฐั จะ ขา ป นะนาทาง ลอกอน พอสรางราย ดทด ทน ลว ควรชวยด ลราย ดของ กษตรกร นชวง รก พอ หมี วลาพอ พยี ง นการปรับตวั ชน นบางพนทีอาจมกี ารจางคน นพนที หปลกปาตนนา ละด ลตน มทปี ลก รวมกบั การผลกั ดนั ปาชมชน ตน บบอยางตอ นอง พอ หชาวบานรสกึ ปน จาของ ด ชประ ยชนมรี าย ดจากปา ละชวยรกั ษาปา สรางความตนตวั หคนทงั ชมนม หนผลกระทบตอสขภาพของตน อง ละสวนรวมขณะที ครงการสง สรมิ ปลกขาว พดสัตว ลียงหลงั การทานา พอยายพนทีปลกลงมาที ราบ อาจ พมิ รงจง จ ห รงงานอาหารสตั วรบั ซอ ฉพาะ นพนทีสง สรมิ ปนหลกั ดย ลกกบั การ ห ควตานา ขาวตั ถดบิ อาหารสตั ว พอ ถวั ฉลยี ตนทน หมปี รมิ าณพอ พยี ง พอ มตอง ปซอ นสวนทปี ลกบนปา ขา หรอควบคม หรับซอ ฉพาะพนทีทมี ี อกสารสิทธิ รวมทัง รง พัฒนาสายพนั ธ ห หมาะสมกบั พนทนี า พอ หด ลงาย ละ ดผลตอบ ทนจง จ13 2.3 กรณปญห มลพษหมอกควนข ม ดน ปญหามลพิษหมอกควนั ขาม ดน ปนปญหาซงึ สงผลกระทบตอสิง วดลอม ละสขอนามยั ของประชาชน ซงึ สา หตของ ปญหาดังกลาว ม ด กดิ ภาย นประ ทศ จึงตองอาศยั ความรวมมอระหวางประ ทศ ปนหลกั นขณะทีผลประ ยชนของชาตกิ ควร ดรับการ คมครองดวยจงึ มผี หขอ สนอ นะสาหรับทางออกของปญหาดังนี 1. หความรวมมอระหวางประ ทศ น งของการจัดการองคความร ละวิทยาการตาง พอชวยกนั ก ขปญหามลพิษหมอก ควันขาม ดน นภมภิ าคอา ซียน 2.กาหนดมาตรการทางกฎหมายภาย นประ ทศ ดยอาศัยหลักการ รอง \"หลักผกอมลพิษ ปนผชด ช\" ละ\"ความรับผิดทาง สิง วดลอม\" พอ หผ ดรับผลกระทบ ดรับการ ยียวยาจากผ ปนตน หต นการกอมลพิษหมอกควันขาม ดนอยาง รกตามผ ดรับ ผลประ ยชนจากผลของกฎหมายคอบคคลทีอาศัยอย นประ ทศ นขณะทีผทีอาจถกบังคับตามกฎหมายอยนอกราชอาณาจักรซึงการ 11 วจิ ารย สมิ าฉายา, มลพษิ จากหมอกควนั ในพ้ืนทภ่ี าคเหนือ:ปญหาและแนวทาง(บทความ) อกสารการสมั มนา วกิ ฤต ลกรอน มลพิษหมอกควนั มหันตภยั กลตัว ของคณะกรรมาธกิ ารทรัพยากรธรรมชาติ ละ สิง วดลอมวฒิสภา 11 กมภาพนั ธ 2554 จงั หวัด ชยี ง หม, กรมควบคมมลพิษสบคน มอ11 มษายน2563, 7-10. http://infofile.pcd.go.th/air/Smoke_North.pdf. 12 ศทธินี จคา, พหลุ ักษณของความยุตธิ รรมทางส่ิงแวดล้อม :ภาพสะทอ้ นจากคดสี งิ่ แวดล้อมทเ่ี กี่ยวกับคนชายขอบ (หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการ สาขานิติศาสตรระดบั ชาตคิ รงั ที 1 ชยี ง หม:คณะนติ ิศาสตรมหาวิทยาลัย ชยี ง หม,2561), 114-115. 13 วิสมประภา รกั ผาพนั ธ, มลพษิ หมอกควันภาคเหนอื :แกอ้ ยา่ งไรใหย้ ั่งยืน?(บทความ), ฝายน ยบาย ครงสราง ศรษฐกิจ ธนาคาร หงประ ทศ ทย,สบคน มอวันที10 มษายน2563,1-2. https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAndPublications/articles/Pages/Article_23Jul2019.aspx. 57

การประชมวิชาการนิติสังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนติ ิศาสตร ทย บังคับ ชกฎหมายลักษณะดังกลาวอาจกระทา ดยาก พอ ปนการรักษาผลประ ยชนของชาติกควรตรากฎหมายดังกลาว ชน ดียวกับ ประ ทศสงิ ค ปรซึงมี Transboundary Haze Act 2014 (No. 24 of 2014) 3. สนับสนน หประชาชนหรอชมนมมีความร กียวกับการจัดการ ละการปองกัน ฟปา ละวิธีการปองกันตัว องจาก ผลกระทบที กดิ จากปญหามลพษิ หมอกควนั ขาม ดน14 ดังนันปญหามลพิษหมอกควนั ขาม ดน หากตองการผสานความรวมมอระหวางประ ทศที กยี วของ ด ก ทย มยี นมา ละ ลาว จา ปนทีจะตองปฏบิ ัติการ กากับติดตาม นระดับปฏิบัติการ(จังหวัด ตาม นวชาย ดน ตองรวมมอกนั ) อยางตอ นอง ดยมง นน ควบคม หลงกา นิด ฟ รวมกันพัฒนาระบบติดตามตรวจสอบ ละ ลก ปลียนขอมลที ปนประ ยชนรวมกันผานระบบ ดิจิทัล ทา ห รวด รวตอการตัดสนิ จ ทงั ประ ทศผ ปน หลงกา นินมลพษิ หมอกควนั ขาม ดนจะตองตอบสนองทันที หากประ ทศผที ดรบั ผลกระทบ ขอความรวมมอหรอปรึกษาหารอจากประ ทศตน หต ประการสาคัญทีสด คอประ ทศ ทย มียนมา ละลาว จะตองยกระดับมาตรการ ทางกฎหมาย นการดา นนิ คดอี ยาง ดดขาด กผกระทาความผิด ภาย นประ ทศของตน ฐานกอมลพิษทางอากาศ ดยปรบั มาตรฐานทาง กฎหมาย หมี ทษ ทา ทยี มหรอ กล คยี งกัน 3.บทสรป ปน วลา นินนาน ทา ด ลวทีปญหาคณภาพอากาศอัน นองมาจากหมอกควันจากการ ผา หม ปนปญหาทีทาลายสขภาพ ของประชาชน นพนทีภาค หนอ ดย ฉพาะจังหวัด ชียงรายซึงถอ ปนพนที ที ดรับผลกระทบหนักทีสด มอพิจารณาจากการสารวจ คณภาพอากาศ ภาครัฐบาลกมิ ดนิงนอน จ ดยกาหนด หปญหาหมอกควันอันตรายนี ปนวาระ รงดวยของชาติทีจา ปนจะตองระดม สรรพกาลงั ทกภาคสวน พอ ขาระงบั ยบั ยังภัยนี หยติ ดย รว ซงึ ผ ขียนพอจะสรปสภาพปญหาการบังคบั ชกฎหมาย ด ปนประ ดนดังนี 1. มมกี ฎหมาย ดยตรงสาหรบั การควบคมด ลหมอกควันจากการ ผา หมทางการ กษตร ละ ฟปา ดยขอกฎหมายทมี ี ปน ต พียงควบคมด ลการ ผา หมทรพั ยากรธรรมชาติอน อาทิ ปา ม สัตวปา ปนตน การจบั กมดา นนิ คดสี วน หญมัก ปนการดับปญหาที ปลาย หต ผถกดา นนิ คดกี ปน ต พยี งชาวบานผยากจน หรอคนชายขอบ ละบางกรณกี ปนการดา นินคดกี บั ผทจี า ปนตองทาความผดิ พอปองกันชมชนของตน อง ซงึ กรณีสวน หญความ สียหาย ด กดิ ขึน ปนวงกวาง ป ลวจงึ ปนการลดหมอกควนั ต พยี งทางออม ทานนั ทงั บรบิ ทของกฎหมายทีศกึ ษาสวน หญอานาจของผพิพากษามี ต พยี งตดั สนิ ความ นทางอาญา ทานนั มิ ดมอี านาจ น ชิงปองกันชมชน จากปญหา นอนาคตทีจะ กดิ ขึน 2. ขาดความชัด จน น งของความรวมมอระหวางประ ทศ กรณีหมอกควันพิษขาม ดนซึง ปน รองทีทกประ ทศควร ตระหนัก ละรวมกันรับมอกับปญหา อีกทังประ ทศที กียวของอาทิ มียนมา ละลาว มิ ด สดง ห หนพองตองกันวาปญหาหมอก ควนั พษิ ขาม ดน ปนภัยราย รงสากลระหวางประ ทศ 3. ขาดมาตรการระยะยาวจากภาครัฐ พอปองกนั มิ ห กษตรกรทจี าตอง ผาซัง หรอปอ ตลอดจน ผาพนทที างการ กษตร พอ ตรยี ม พาะปลกหมน วยี น นฤดกาลตอ ป การ ฝาระวังการ ผา หมยงั คง ปน ผนปฏิบตั กิ าร นรป บบ ปตอป ดยยดึ ดยงบประมาณ ผนดิน ปนทีตัง ทังมาตรการที ดผลกลับกลาย ปนการออกกฎ วันหาม ผา ซึงสะทอนถงึ ความรบั รของประชาชนทีพรอมจะ หความ รวมมอหากทองถิน ขม ขง ละมมี าตรการทชี ดั จน พยี งพอ 4. ขาดมาตรการทางกฎหมาย นการ ยยี วยาผประสบภยั จากหมอกควนั ดย ฉพาะดานสขภาพ กลาวคอ มอ กดิ ภยั หมอกควนั ขึนผที ดรับอันตรายจากการสดดมหมอกควันตองด ลรักษาสขภาพดวยตน อง ดยหนวยงานดานสาธารณสขยังปฏบิ ัติหนาที น ชิงตัง รับปญหา 14 ศริ ิชนก วริ ยิ กอกล, มลพิษหมอกควนั ข้ามแดน, (สานักวิชาการสานกั งาน ลขาธกิ ารสภาผ ทนราษฎร, ผย พร มอตลาคม2559, สบคน มอ20มกราคม2563),4- 7.http://www.parliament.go.th. 58

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม 3.1 ขอ สนอ นะ รฐั มีความจา ปนจะตองออก บบ ผนงานรบั มอกับปญหาหมอกควันพิษ นระยะยาว ดยจะตองบรณาการกบั ทองถนิ นการ ก ขปญหา นองจากตนตอของปญหานนั อย นพนทีทองถิน กควรจะตองสรางความ ขม ขง รมิ จาก ละควร หความสาคญั กับประ ดน ตอ ปนี 1. รัฐควรตรากฎหมาย ดยตรง กียวกบั การปองกัน ละปราบปรามการ ผาขยะ หรอวัตถทางการ กษตร รวมทังสรางกตกิ าที ยอมรับ ดระหวางรัฐกับ กษตรกร นการบริหารจัดการมลพิษทางอากาศ ซึงอาจ ก ข พมิ ติมพระราชบัญญตั ิสง สริม ละรักษาคณภาพ สิง วดลอม หงชาติ พ.ศ. 2535 สวนที4 วาดวย รองมลพษิ ทางอากาศ ละ สยี ง ดยกาหนด นวทาง ก ขปญหาหมอกควันพิษจาก ฟปา ละนามอมนษย หกินความครอบคลมปญหามากขึน หอานาจผพิพากษา นคดีสิง วดลอมทีจะสามารถรวมกับชมชน นการปองกัน ปญหาสิง วดลอม นชมชนมิ ห กิดซาซาก ละ นนการกระจายอานาจการจัดการมลภาวะสทองถินมากขึน ดยอยบนพนฐาน นวคิด ความยตธิ รรมทางสิง วดลอม (Environmental Justice) ทงั ตองสง สริมความรการ กษตร นว หมทีลดการ ผาวตั ถทางการ กษตร มอ ปลยี นฤดกาล 2. รัฐตองสรางกติการะหวางประ ทศรวมกับประ ทศ มียนมา ละลาวทีมีลักษณะผกพันกัน หมีการชวย หลอ กอกล ลก ปลียนขอมลดานมลพิษ ทค น ลยีการ กษตรทีลดการ ผา ละรวมมอกันปรับมาตรการลง ทษผกระทาผิดทา ห กดิ หมอกควนั ห ปนมาตรฐาน ดยี วกัน ละถอวาการลดมลพิษทางอากาศระหวางประ ทศ ปนวาระ รงดวนรวมกนั ของประ ทศกลมสาม หลียมทองคา 3. รัฐตอง หความสาคัญกับการประกาศ วันหาม ผา ซึง ต ดิม ปนมาตรการระดับจังหวัดทมี ีประสทิ ธิภาพพอสมควร น การลดปญหาหมอกควัน ซึงควรมีการวิจัยตอยอด กบขอมล นทกมิติ หมากขึน พอขยายขอบ ขตการบรร ทาหมอกควัน นระดับภาค ละระดับชาติ 4. รัฐตองกาหนด หปญหามลพิษทางอากาศคอวาระฉก ฉนิ ทางดานสาธารณสขของชาติ ละจะตองมกี ฎหมายหรอ ผนงาน ชิงรก พอ ขาชวย หลอประชาชนผอย น ขตพนที สยี งดานสขภาพ พอ ยยี วยาดานสขภาพกาย ละ จ มากกวาการปฏบิ ตั กิ าร ชงิ รบั บรรณานกรม หนังสอ พงศ ทพ วิวรรธนะ ดช,สรุปบทเรียนการจดั การปญหาหมอกควันในภาคเหนอื ,กรงุ เทพ:สานกั งานกองทุนสนับสนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ,2550. มงคล รายะนาคร,หมอกควนั และมลพิษทางอากาศในจงั หวดั เชยี งใหม่,กรง ทพฯ:สานกั งานกองทนสนบั สนนการสราง สรมิ สขภาพ(สสส.), ชยี ง หม:ลอคอินดี ซน วิรค, 2553. ยนหยดั จสมทร,คาอธบิ ายพระราชบญั ญัติปา่ ไม้ พุทธศักราช2484, พิมพครังที7 กรง ทพ:ฯสานกั พิมพนิติธรรม,2556. ศทธนิ ี จคา,พหุลักษณของความยุตธิ รรมทางสิ่งแวดล้อม :ภาพสะทอ้ นจากคดีส่งิ แวดลอ้ มที่เก่ยี วกบั คนชายขอบ (หนังสอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการสาขา นิตศิ าสตรระดับชาตคิ รังที 1 ชียง หม:คณะนติ ศิ าสตรมหาวิทยาลัย ชียง หม,2561. อกสารอ ลกทรอนกส Northpublicnews, ศาล ชียง หมตดั สนิ คดี ผาปาจาคก 2 ป มรอลงอาญาพรอม หชด ชยคา สยี หาย สวนอีกราย ขาปาลาสัตวสังจาคก-ปรบั , northpublicnews.com, http://www.northpublicnews.com/.สบคน มอวนั ที 11 กรกฎาคม 2563. THE STANDARD TEAM ผวาฯ ชยี งราย ผยปญหาหมอกควัน นพนที บาบางลง รงทาความ ขา จชาวบาน นปาลกึ นนบรหิ ารจดั การ กปญหา THE STANDARD online, https://thestandard.co/northern-haze-problem/.สบคน มอวนั ที 9 มกราคม 2563. TNN online https://www.tnnthailand.com/content/31684 ชียงรายหมอกควนั พษิ สงสด นประ ทศ, สบคน มอวันที 20 มษายน 2563. กรมควบคมมลพษิ ,สถานการณคณภาพอากาศ นพนทีภาค หนอตอนบนของประ ทศ ทยวันที 1พฤษภาคม 2562,สวน ผนงาน ละประมวลผล กองจัดการคณภาพ อากาศ ละ สียhttp://air4thai.pcd.go.th/webV2/station.php?station=57t ,สบคน มอวนั ที 20 ตลาคม 2562. ชยี ง หมนิวสออน ลน, ฟงความ จาก”ลุงปน” ผู้ร้ายในขา่ วเผาดอยหลวง ทคี่ วรยกยอ่ ง, สบคน มอวนั ที 5 ตลาคม 2562,https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/970836/?fbclid=IwAR34fN2nPoh2p%20oMrReTzeH- g0nFzHF4VigbSU_fzKRZj8SI7R4em0HnKftw ผจัดการออน ลน,อทาหรณมอ ผาปากอหมอกควัน-ฝนพษิ ศาลฯ ชยี งรายทยอยตัดสนิ ทงั ปรบั -จาคก-รออาญา,MGRonline, https://mgronline.com/local/detail/9620000088368.สบคน มอวนั ที 19 กันยายน 2562. 59

การประชมวชิ าการนติ สิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนิติศาสตร ทย รวสิ มประภา รกั ผาพันธ, มลพษิ หมอกควันภาคเหนอื :แก้อยา่ งไรใหย้ ง่ั ยืน?(บทความ), ฝายน ยบาย ครงสราง ศรษฐกจิ ธนาคาร หงประ ทศ ทย,สบคน มอวนั ที10 มษายน2563. วิจารย สิมาฉายา, มลพิษจากหมอกควันในพนื้ ท่ภี าคเหนือ:ปญหาและแนวทาง(บทความ) อกสารการสมั มนา วิกฤต ลกรอน มลพิษหมอกควัน มหนั ตภัย กลตวั ของ คณะกรรมาธกิ ารทรพั ยากรธรรมชาติ ละสงิ วดลอมวฒิสภา 11 กมภาพนั ธ 2554 จังหวัด ชียง หม,กรมควบคมมลพษิ http://infofile.pcd.go.th/air/Smoke_North.pdf.สบคน มอ11 มษายน2563,7-10. ศิริชนก วริ ยิ กอกล, มลพิษหมอกควนั ข้ามแดน, (สานักวิชาการสานักงาน ลขาธิการสภาผ ทนราษฎร, ผย พร มอตลาคม2559,), http://www.parliament.go.th. สบคน มอ 20 มกราคม 2563. สวท. ชียงราย,จงั หวดั ชียงราย ติดตามสถานการณ ฟปาหมอกควัน ละฝนละอองขนาด ลก PM 2.5 อยาง กลชิด,สานกั ประชาสัมพันธ ขต3จงั หวดั ชียง หมonline,https://region3.prd.go.th/topic/news/5228.สบคน มอวันที 10 กรกฏาคม 2563. หนังสอพิมพ นวหนาhttps://www.naewna.com/local/479421ผวาฯ ชียงรายขอทาฝนหลวง-ฉดี พนนาลดฝนละออง หารอ มียนมาลดหมอกควัน.สบคน มอวนั ที 20 มษายน2563. 60

หนงั สอประมวลบทคว ม นก รประชมวช ก รนตสังคมศ สตรระดบั ช ต หวั ขอ จนตน ก ร หม ภมทศั นนตศ สตร ทย วันท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จงั หวัด ชยง หม ชญ กรรมทรพย กรทดนข งรฐจรง ร กบคว มลม ลว นก รจดก รปญ ก รบกรกทร ชพ ด นพนทจง วด ชยง ม The Truth of State Land Crime and the Failure to Deal with the Trespassing to Ratchaphatsadu Land in Chiang Mai Province ชฎ พร บญสข Chadaporn Boonsuk คณะนตศ สตร มห วทย ลยั ชยง หม 239 ถ.หวย กว ต.ส ทพ อ. มอง จ. ชยง หม 50200 Faculty of Law, Chiang Mai University 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 E-mail: [email protected] บทคดย ทร ชพสั ด ปนทรพั ยสนทดนของรัฐอนั มคว มส คญั อย งยงตอก รบรห รร ชก ร ผนดน ละประช ชน นช ต ปนอย ง ม ก ต มอ กดก รบกรกทดนร ชพัสดขน กลับพบว ปญห ก รบกรก ม ดรับคว มส คัญ นก ร ก ขปญห ยตยบั ยงั ก รกระท ก ร บกรกหรอ ดรับก ร หลยว ลจ กรัฐบ ล ท ทควร สดง ห หนถง คว มลม หลว นก ร ก ขปญห ก รบกรกทดนร ชพัสดทผ นม ยังคงมปญห นกระบวนก รยตธรรมด นทดนของรัฐ มประสบผลส รจต ม จตน รมณ ละวตั ถประสงคของกฎหม ย ห กดคว ม ปนธรรม ละมประสทธภ พ ปน หต หปญห ก รบกรกทร ชพัสดยังคงปร กฏอย รอย สร งคว มขัด ยง คว ม หลอมล ละ คว ม ม ปนธรรม นก ร ชประ ยชนทรัพย กรทดนของรัฐระหว งรฐั ประช ชน อกชน ละ ปนปญห ส คญั นสงั คม ทย ยงปลอย ว น นวันยงทวปญห ขน รอย ละ ปนปญห ท ก ข ดย ก สงผลกระทบคว ม สยห ย ละคว ม สอม ทรมตอก ร ชประ ยชน ละ ก รบรห รจดั ก ร นทร ชพัสด พอ ห กดคว มคมค สงสด กท งร ชก รหรอส ธ รณะ ดยสวนรวม นอน คต บทคว มน ดศกษ ว คร ะหถงก รบกรก ชประ ยชนทรัพย กรของรัฐ นทร ชพัสด ปนอ ชญ กรรมทสร งคว ม ดอดรอน สยห ยตอร ชก รหรอส ธ รณะสวนรวม ละก รบรห รจัดก รทร ชพัสดจรงหรอ หต ด กดคว มลม หลว นก รบรห ร จัดก รของรัฐทสงผล หกระบวนก รยตธรรมทดนของรัฐ กดปญห อปสรรค คว ม หลอมล ม ปนธรรม นก รจดั ก ร ชประ ยชน ทดนของรัฐ ละก รบังคับ ชกฎหม ยกับผบกรกทผ นม ทท ห มส ม รถ ก ขปญห บกรกทร ชพัสด นปจจบันอย งม ประสทธภ พ ด ภ ย ตก รบังคับ ชกฎหม ยต มพระร ชบญั ญัตทร ชพัสด พ.ศ.2518 ทอ จ ม หม ะสมกับก ร ปลยน ปลงสภ พ สังคม ละสถ นก รณปจจบัน ดยท ก รศกษ ผ นกรณปญห ขอ ทจจรงก รบกรกทร ชพัสดท กดขน นพนท ชยง หม มองทม คว มตองก ร ชประ ยชน นทดน ละมลค นทดนทมร ค สงขน ซงน ปสปญห ละคว ม สยงตอก รบกรกทดนของรฐั ค คญ: บกรก, ทร ชพสั ด, ชยง หม Abstract The Ratchaphatsadu land is significant public property to the administration and the people of the nation. However, when trespassing to Ratchaphatsadu land occurs. Instead, it was found that trespassing was not as important as resolvingthe problem,ceasing the trespassing, or receiving the attentionit deserves. Representsthe failure to resolve the past encroachment of Ratchaphatsadu land remains a problem in the state land justice process. Not being successful in the spirit and purpose of the law. To be fair and efficient As a result, the Ratchaphatsadu land invasion problem continues to appear continuously. Create conflict Inequality and injustice in the use of state land resources among the states and private citizens is a major problem in Thai society. The more you leave it for a day, the more 61

ก รประชมวช ก รนตสงั คมศ สตรระดบั ช ต หัวขอ จนตน ก ร หม ภมทัศนนตศ สตร ทย problems are increasing and it is difficult to solve Affect the damage and degradation on the utilization and management of Ratchaphatsadu land in order to make the most worthwhile for the government or the public as a whole in the future. This article analyzes how the invasion of state-owned resources in Ratchaphatsadu land is a crime that causes detriment to the public or the public and the management of Ratchaphatsadu land. Why is there a failure in the administration of the state that results in the state's land justice system causing problems, obstacles, inequality? It is unfair to manage state land use and law enforcement against past intruders that make it impossible to effectively solve the current state land intrusion problem. Under the enforcement of the law under the Ratchaphatsadu land Act 2518 that may not be suitable for changing social conditions and the current situation. This study was done through the fact that the Ratchaphatsaduland invasion occurredin Chiang Mai area. Cities with higher demand for land use and land value which leads to problems and risks to state land encroachment. Keywords: Trespass, Ratchaphatsadu, Chiang Mai 1. บทน ทร ชพสั ด ปนทรัพยสนทสงวนหรอหวงห ม ว พอประ ยชนของ ผนดน ดย ฉพ ะหรอ พอประ ยชนของท งร ชก รต ม กฎหม ย จงมกฎหม ยท หคว มคมครอง ปนพ ศษยงกว ทรพั ยสนอนของรัฐ ดยก หนด หกระทรวงก รคลังซง ปนหนวยง นรัฐ ปน จ ของผถอกรรมสทธทมอ น จ หน ท นก รควบคมด ล รกั ษ บรห รจดั ก ร ละคมครองปองกัน ว ปนก ร ฉพ ะ1 ละปฏบัตง น นน มของประช ชน พอ หก ร ชประ ยชน นทดนของรัฐ ปน ป ดยสงบ รยบรอย ถกตอง กดคว มคมค สงสด2 ม หบคคล ด ข ปท ล ย บกรกหรอครอบครอง ถอ อ ป พอประ ยชนสวนตวั ดยมชอบดวยกฎหม ย ดวยระบบกรรมสทธ นทร ชพสั ดอัน ปนอสังห รมทรพั ยทรัฐ ปน จ ของน ละ ปนทรัพยสนทมคว มส คัญซงจ ปน อย งยงตอก รบรห รร ชก ร ผนดน ละประช ชน นช ต ปนอย งม ก นท งตรงข ม ทร ชพัสดกลับ ม ดรับคว มส คัญหรอ ดรับก ร หลยว ลจ กรัฐบ ล ท ทควร ยังคง ปนปญห บกรกละ มดสทธครอบครอง ชประ ยชนทดนร ชพัสดอย ง นอง ดย ฉพ ะทดนร ชพัสดจังหวัด ชยง หม ศนยกล งคว ม จรญท ง ศรษฐกจทส คัญ นก รค ละก รลงทน ละสภ พ วดลอมทน อย พบว ทร ชพัสด ชยง หมมทังหมด 218,067 ร ขนทะ บยนกว 4,161 ปลง3 ถกบกรกจ นวน 36,174.5 ร ผบกรกจ นวน 15,850 ร ย ดมก รด นนก ร ก ขปญห ก รบกรกทร ชพัสด ดยก รจดั ห ช ลวจ นวน 3,790 ร ย ยังคง หลอผบกรกจ นวน 13,314 ร ย ทยงั ม ดด นนก ร ก ขปญห ก รบกรกดังกล ว (ขอมล ณ วนั ท 9 มน คม 2556)4 ทผ นม ปญห ก รบกรกทร ชพสั ด ม ดรับคว มส คญั หรอ ดรับก ร หลยว ลจ กหนวยง นรฐั ท ทควร ละสวนหนง อ จ กดจ กสวนร ชก ร ม ดน ทดน ป ชประ ยชนท งร ชก ร ม ตมท ละก รด ลรักษ ท มทัวถงท หมประช ชน ข ปบกรก ช ประ ยชน พมม กขน ก รนง ฉย ม รงด นนก รจัดก ร อ ผดกับผบกรกทร ชพัสดต มกฎหม ย ดย ครงครัด ละปญห ตัวบท กฎหม ย นก รคมครองทดนร ชพัสดทล สมัย ม หม ะสมกับก ร ปลยน ปลงต มสภ พสังคม ละสถ นก รณ นปจจบันทสงผล ห ก รบงั คบั ชกฎหม ยข ดประสทธภ พ ละคว ม ปนธรรม ออผลประ ยชน ปดชองว งท งกฎหม ย นก ร ข ถง ละ ทรก ซงอ น จ รัฐ นก รบรห รจัดก ร ชประ ยชนทร ชพสั ด นทกระดับ กด ปนปญห ทท หก รบังคับ ชกฎหม ยอย งตรง ปตรงม กดขน ด 1 พระร ชบญั ญัตทร ชพัสด พ.ศ. 2562, ร ชกจจ น บกษ ลม 136 ตอน 28 ก. (9 มน คม 2562); ดมบญั ญัต นม ตร 5 พระร ชบญั ญตั ทร ชพสั ด พ.ศ. 2518. 2 ก รศกษ นวท งก ร ก ขปญห นก รคมครองปองกนั ทดนอนั ปน ส ธ รณสมบตั ของ ผนดนส หรับพล มอง ชรวมกนั ของกรมทดน, สบคน มอวนั ท 14 มถน ยน 2562, http://elib.coj.go.th/Ebook/data/judge_report/jrp2557_13_19.pdf. 3 ชยง หมนวส, ปดกรทร ชพสั ด ชยง หม รวม 4 พัน ปลง 2 สนกว ร นท ลทอง, หนงั สอพมพร ยวนั ชยง หมนวส, สบคน มอวนั ท 24 พฤษภ คม 2562, https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/939577/. 4 ส นักง นธน รักษพนท ชยง หม, ร ยง นสรปขอมลก รบกรกทร ชพัสด ดอน มถน ยน 2556, สบคน มอวันท 4 พฤษภ คม 2562. http://www.treasury.go.th/pv_chiangmai/ewt_news.php?nid=375&filename=data_statland. 62

วันท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศ สตร มห วทย ลยั ชยง หม ย ก5 นอกจ กนก รปลอยปละละ ลย หมก รบกรก สวงห ชประ ยชน นทรัพย กรทดนของรัฐ ดยสวนตัวอย งข ดก รจัดก รท หม ะสม สร งปญห คว ม สยห ย ละยงั ปนอปสรรคตอก รพฒั น บรห รจัดก ร ด ล รักษ ชประ ยชน นทร ชพสั ด บ ง หง สย อก ส นก รน คว ม จรญม สทองถน สงผลกระทบตอก ร ชประ ยชนทดนร ชพัสด พอประ ยชน กประช ชนสวนรวม นก ร พฒั น ศรษฐกจ สงั คม ละสง วดลอม นพนทนัน นอน คต ดวยระ บยบ กฎหม ยทร ชพัสด พ.ศ.2518 นวท ง ก ขปญห ก รบกรกทร ชพัสดท กยวของปจจบันทมสภ พก ร บังคับ ชม ปน วล น น ประม ณ 40 ป จง ม หม ะสมกับก ร ปลยน ปลงสภ พสังคม ละสถ นก รณปจจบันต มสภ วะคว ม ตองก ร ชประ ยชน นทดน พอก รค ก รลงทน ละก รประกอบอ ชพท พมขน ซงอ จ ปนผลท หระบบก รจัดก รปญห บกรกท ร ชพัสด นปจจบันข ดประสทธภ พ ละคว ม ปนธรรม กดคว มลม หลว นก รบรห รจัดก รทดนของรัฐ (government failure) ง นศกษ ฉบับนจงมวตั ถประสงค พอศกษ ว คร ะหถงก ร ชประ ยชนทรัพย กรทดนของรัฐ ปนปญห อ ชญ กรรมทดนของรัฐ ท สร งผลกระทบคว ม ดอดรอน สยห ย นก รบรห รจัดก ร ห ปนประ ยชนตอท งร ชก รหรอส ธ รณะสวนรวม ห กดคว มคมค น อน คตจรงหรอผ นกรณศกษ ปญห ขอ ทจจรงก รบกรกทร ชพสั ดท กดขน น ขตพนท ชยง หม หต ดจง มส ม รถควบคมจดั ก ร ก ขปญห บกรก นปจจบัน ห กดคว ม ปนธรรม ละมประสทธภ พ ด กดปญห อปสรรคหรอปจจัยก รบังคับ ชกฎหม ยท กยวของกับกระบวนก รยตธรรมท งทดนร ชพสั ดทสร งคว มขัด ยงระหว งรัฐกับประช ชน กดคว ม หลอมล ม ปนธรรมตอก ร ชประ ยชน นทดนร ชพสั ดอย ง มมทสนสด 2. ข บ ขต นก รศก ขอบ ขตด นพนท: ศกษ กรณก รบกรกทร ชพสั ด น ขตพนทจังหวัด ชยง หม ศนยกล งคว ม จรญก วหน ละ มอง ส คัญขน ด หญ นระดับภมภ คของภ ค หนอตอนบนของประ ทศ ทยทังท ง ศรษฐกจ ก รปกครอง ละก รทอง ทยวทส คญั ทม ก รค ละก รลงทนทังจ กภ ครัฐ ละภ ค อกชนปจจัยด นสภ พ วดลอมทน อยวัฒนธรรม ขนบธรรม นยมประ พณ ศลปะ สถ ปตยกรรม คว มงดง มของธรรมช ต ภมอ ก ศ สงผล ห มอง ชยง หมกล ย ปนจดหม ยปล ยท งของก รทอง ทยว ละทอย อ ศัย สภ วะคว มตองก ร ชประ ยชน นทดนทมจ นวน พมขนอย ง มจ กัด ขณะทมลค นทดนทมร ค สงขน ท ห มอง ชยง หม ดรบั ก รพัฒน ละก รขย ยตัวของ มองออก ป น ปสคว ม สยงตอปญห ก รบกรกทดนของรฐั ขอบ ขตด นชวงระยะ วล ทศกษ : ศกษ กรณก รจัดก ร ก ขปญห ก รบกรกทร ชพัสดท กดขน นพนทจังหวัด ชยง หม ภ ย ตก รบังคับ ชกฎหม ยต มพระร ชบัญญัตทร ชพัสด พ.ศ.2518 ดวยระ บยบ กฎหม ยทมก รบังคับ ชม ปน วล น น ตงั ตป 2518 ซงอ จ ม หม ะสมกบั ก ร ปลยน ปลงสภ พสังคม ละสถ นก รณปจจบัน สงผล หปจจบนั มส ม รถจดั ก ร ก ขปญห ก รบกรกทร ชพัสด ดอย งมประสทธภ พ ดวย นชวง วล นป 2540 ทประ ทศตอง ผชญกบั ปญห ศรษฐกจตกต ทวั ลกจน กดวกฤตก รณ กยวกบั ค งนบ ท สงผล หกจก รภ คอตส หกรรมตกต ลง ปดวย กดสภ วะก รว งง น รงง นสวน หญท อพยพ ยกย ยจ กชนบท ข ม ท ง น น มอง ท หตองกลบั ปสภมล น พอประกอบอ ชพ กษตรกร ดม ละตอง ผชญกบั ปญห ห คว มย กจน รทดนท กนหรอมทดนท กน ม พยงพอ สงผล ห ปนส หตหนงทน ปสก ร กดปญห ก รบกรกทดนของรัฐ ต มม น ม ซงคว มขดั ยงกรรมสทธทดนระหว งภ ครฐั กับประช ชน กดขน ปจจบันมก รปรับปรง ก ขพระร ชบัญญัตทร ชพัสด 2562 พอ ห หม ะสมสอดคลองกับสถ นก รณท งสังคม ศรษฐกจ ละน ยบ ยของรฐั รวมทังมก รก หนด ทษอ ญ ส หรบั กรณทบคคล ข ป นทร ชพัสดท ม ดรบั อนญ ต อนั จะ ปนก ร ปองปร มระมัดระวังม ห กดก รบกรกหรอคว ม สยห ย ด กทร ชพัสด6 ซง ดมผลบังคับ ช มอพน 120 วันนับตัง ตวันท 5 สว กตยะ, ก รบกรกทดนของรฐั ศกษ ฉพ ะกรณก รบกรกทดนส ธ รณประ ยชน ปลง คกศ ล หนองหม จอก , (ส รนพนธหลกั สตร สงั คมสง คร ะหศ สตรมห บณั ฑต, คณะสงั คมศ สตร, มห วทย ลัยธรรมศ สตร, 2542), 58, 66. 6 ส นักน ยกรัฐมนตร, บันทกหลกั ก ร ละ หตผลประกอบร งพระร ชบญั ญัตทร ชพสั ด พ.ศ......., [ระบบออน ลน]. หลงทม http://library.senate.go.th/document/mSubject/Ext84/84145_0001.PDF (4 ธนั ว คม 2561) สบคนขอมลวนั ท 14 พฤษภ คม 2562. 63

ก รประชมวช ก รนตสงั คมศ สตรระดบั ช ต หัวขอ จนตน ก ร หม ภมทศั นนตศ สตร ทย ประก ศ นร ชกจจ น บกษ (9 มน คม 2562)7 ประกอบกับยัง มปร กฏผล นท งปฏบัตม กนัก ดังนัน ง นศกษ วจัยฉบับนจงม ขอจ กดั ขอบ ขตก รศกษ ภ ย ตก รบังคับ ชกฎหม ยต มพระร ชบัญญัตทร ชพสั ด พ.ศ.2518 พอ ปนก รทบทวนศกษ ถงปญห ก รบกรก ชประ ยชนทรัพย กรทร ชพัสด ปนอ ชญ กรรมทกอ ห กดคว ม ดอดรอน สยห ยตอทรัพย กรทดนของรัฐซง ปน ประ ยชนตอท งร ชก รหรอส ธ รณะสวนรวมจรงหรอ หรอ ทจรง ลว ปนคว มลม หลว นก รบรห รจัดก รทรพั ย กรทดนของรัฐ ทสงผล หก รบังคับ ชกฎหม ย นก รจัดก รกับผบกรกทผ นม กดปญห อปสรรค มส ม รถ ก ขปญห ก รบกรกทร ชพสั ด น ปจจบนั ดอย ง ปนธรรม ละมประสทธภ พ 3. นวคดทฤ ฎท กยวข ง 3.1 แนวคิดเกยี วกบั กรรมสทิ ธิทีดินของรัฐ (state property) นวคด รองทรัพยสนสวนรวม ละทรัพยสนของรัฐ หม ยถง ทรัพยสนซงรัฐ ปน จ ของกรรมสทธ ละ ปนผควบคมด ล ดยก รท ห ปนทรัพยสนของช ต (nationalization) รัฐหรอรัฐบ ลจง ปนผมอ น จ ละปฏบัตง น นน มของประช ชน พอ ประ ยชนส ธ รณะ พอ หก ร ชประ ยชน นทดนของรัฐ ปน ป ดยสงบ รยบรอย ปองกันม หผหนงผ ดน ทดน ป ชประ ยชน สวนตัว ละ ช นท งทผดวัตถประสงคท ดสงวนหวงห ม ว8 ทรัพยสนของ ผนดน ด ปนส ธ รณสมบัตของ ผนดน ลว กฎหม ยจง หคว มคมครอง ปนพ ศษยงกว ทรัพยสน ประ ภทอน ของรัฐ มอยภ ย ตบังคับของกฎหม ย อกชน กล วคอ กฎหม ยห มม หมก ร อน ยด ห มยกอ ยคว มกล วอ ง น ก ร ดสทธขน ปนขอตอสกับ ผนดนหรอรัฐตลอดจน มอย นคว มรับผด หงก รบังคับคดดวย9 หตทกฎหม ยก หนด ชนน พร ะว ตองระมดั ระวังม หถกรบกวน หรอถกขัดขว งก รท ชประ ยชน นทดนทรพั ยสนนัน ทร ชพัสด ปนทรัพยสนของรัฐทม ชส ธ รณสมบัตของ ผนดน ท ช พอประ ยชนของ ผนดน ดย ฉพ ะ ปจจบัน รยกว ทรพั ยสนของ ผนดนธรรมด (Domaine Prive)10 กล วคอ ทรพั ยสนท ผนดนหรอรัฐ (กระทรวงก รคลัง) ถอกรรมสทธหรอ ครอบครอง ว นฐ นะคว ม ปนอย สมอนกับทรัพยสนของ อกชนถอทรพั ยสน ว หม ยถง สทธ นก ร ช (jus utendi) สทธ นก ร กบ ประ ยชน (jus fruendi) ละสทธ นก รจ หน ยจ ย อน (jus ubutendi)11 ระบบกรรมสทธทรัฐ ปน จ ของ (state-property regimes): ม นวคดพนฐ นว ปนทรัพยสนของ ผนดน หรอทหลวง (Crown Land หรอ Royal Domain) ซง นทนนับว ปน ทรัพยสนส ธ รณะ (Public Land) ดยรัฐอ จ หหนวยง นของรัฐด ลหรอส ม รถน ออก ปห ผลประ ยชน ปนร ย ด ข รัฐ ( ห อกชน ช ท ประ ยชน) รวมถงมอ น จด ลรักษ ซอม ซม บ รงรกั ษ ห ปน ปต มหลกั กณฑทกฎหม ยก หนด อ น จด ลรักษ ยังหม ยคว มรวมถงอ น จคว มคมครองท งปกครอง นก รด ลปองกนั ม หผ ด ข บกรกหรอ ชส ธ รณสมบัตของ ผนดน ดยม ชอบ ละด นนคด กผ ข ชทดนของรัฐ ดยละ มดตอกฎหม ยดวย12 อย ง รกต มก ร หสทธ ละอ น จ นก รจัดก รทรัพยสน ทดนของรัฐน ม ดหม ยคว มว รฐั ส ม รถน ทรัพยสน ปจัดก รอย ง รก ดต มอ ภอ จ มรฐั จะ ปนผทรงสทธ ตก ปน พยงผถอ สทธ ทนประช ชน ท นัน ดังนัน ก ร ชอ น จของรัฐ นก รจัดระ บยบก ร ชทร ชพัสดจงจะตองสอดคลองกับผลประ ยชนของ ประช ชน ละ ผนดน ปนส คัญ มคว ม หม ะสม ปน ปอย ง รยบรอย ดย สมอภ ค ปนธรรม 7 พระร ชบญั ญัตทร ชพสั ด พ.ศ. 2562, ร ชกจจ น บกษ ลม 136 ตอน 28 ก. (9 มน คม 2562). 8 จฬ ลงกรณมห วทย ลยั , นวคด ละง นวจยั ท กยวของ, สบคนขอมล มอวนั ท 14 มถน ยน 2562, http://cuir.car.chula.ac.th/dspace/bitstream/123456789/49113/5/Santi_je_ch2.pdf 9 ม นตย จมป , ค อธบ ยประมวลกฎหม ย พง ละพ ณชยว ดวยทรพั ยสน, พมพครงั ท 8 ฉบบั ปรบั ปรง ก ข, (กรง ทพฯ : ส นักพมพ หงจฬ ลงกรณ มห วทย ลัย 2556), 74. 10 ชัยวัฒน วงศวัฒนศ นต, กฎหม ย ละก รปฏรปทดน พอ กษตรกรรม, พมพครังท 2, (กรง ทพมห นคร : รงพมพร มค หง, 2522), 169. 11 จตภรณ กวคมภัย พฒั นสทธชวน, กณฑก รวนจฉัย ขตอ น จศ ลของคณะกรรมก รวนจฉัยชข ดอ น จหน ทระหว งศ ล นคดพพ ท กยวกบั ทดน ส ธ รณสมบัตของ ผนดน, (วทย นพนธปรญญ นตศ สตรมห บัณฑต, วช อกกฎหม ยมห ชน, ส ข วช นตศ สตร มห วทย ลัยส ขทยั ธรรม ธร ช, 2556), 46. 12 รอง ดยวกัน, 49. 64

วนั ท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศ สตร มห วทย ลัย ชยง หม 3.2 ส นกั กฎหม ยบ นเมืองหรือปฏฐิ นนิยม (Positive law) กฎหม ยบ น มอง นภ ษ ล ตน รยกว ius positum ท หนว กฎหม ยของประ ทศคอสงท ปนอย ละ ม ชสงทควรจะ ปน (Law of the land as it is and not as it ought to be) กฎหม ย นฐ นะท ปนสงทถกก หนด ดย รัฏฐ ธปตย (Soverereign) ของ John Austin ซงมอ น จสงสด นรฐั พอก หนดม ตรฐ นคว มประพฤต หกับผอย ตอ น จปกครองของตน ดยมอ จ ต ยงถง คว มถก คว มผด คว มด คว มชัว ยตธรรม อยตธรรม พร ะถอว สง หล น กดจ กกฎหม ยทรัฏฐ ธปตยมอ น จทจะบัญญตั ขน ทกคนตองนับถอกฎหม ย พร ะ กดจ กผมอ น จ13 ซงสอดคลองกับ นวคดของ Thomas Hobbes ท ชอ นอ น จรฏั ฐ ธปตย อย งสมบรณ บบ ดย ชอว มนษยชัวร ย ขดั ยงกันตลอด จง ข ท สัญญ ประช คมมอบอ น จ หรฏั ฐ ธปตย บบสว มภักด พอ คมครองรักษ ห ตละคนมชวตรอด คอ หอ น จ ดดข ด หปกครองด ล ลง ทษ ยอม หออกกฎหม ย ด ซงกฎหม ยคอ ครองมอ รักษ คว มสงบของรัฏฐ ธปตย มอรัฐ ปนผสังก ร ละก หนดคว มถก-ผด ยตธรรม-อยตธรรม บังคับ กประช ชน จง มอ จม กฎหม ย ดทอยตธรรม ด พร ะ มอประช ชน ข ท สญั ญ ตกอย ตอ น จรฐั ลว ท กับว ประช ชน ปนผบัญญัตกฎหม ย ละยอม มม ครทจะออกกฎหม ยม ขม หงตวั อง กฎหม ยทังหล ยจง ปนธรรม ละประช ชนตองยอมรับ ดยดษณ14 นอกจ กน Kelsen ด สนอทฤษฎกฎหม ยบรสทธ (Pure Science of Law) ว ก รศกษ กฎหม ย ม ดขนอยหรอ มจ ปนตอง กยว ยงกับสงท ปน ม ตรฐ นท งศลธรรมหรอคว มยตธรรมทตองม นตวั กฎหม ย คว มยตธรรมส ม รถ ยกออกจ กกฎหม ย ดย ดดข ด มถอว ปนสง ดยวกัน กฎหม ยนัน มอมทม จ กค สังของรัฏฐ ธปตย ละมสภ พบังคับกส ม รถบังคับ ช ด มจะ มยตธรรมกต ม พร ะ กฎหม ยมคว มบรสทธ นตัว อง15 ดวย หตนนักกฎหม ยฝ ยบ น มองจงถอว กฎหม ยตองทม จ กอ น จรัฐทบังคับ ช ปน กฎหม ยทสมบรณ ชก ร ดจรง (valid ) มคว ม นนอน ละ ครงครัด กฎหม ย ปน ครองก หนดระ บยบวนัยของสังคม สม ชก ทังหล ยจงควร ค รพ นกฎหม ย16 ถ ผ ด มปฏบตั ต มหรอฝ ฝนกฎหม ย ผนนั ตองรับ ทษ อย ง รกต ม Rudolf Von Jhering หนว สภ พบังคับของกฎหม ยมคว มจ ปนตอก รด รงอยของสังคม ปนสงท ควบคกัน ยกออกจ กกัน ม ด ละสภ พบังคับยอมม จ กตัวกฎหม ยนัน อง ก รคมครองสทธ สรภ พของประช ชน ก รลง ทษ ผฝ ฝน ปนสงทจ ปน นก รบังคับ ชกฎหม ย ละก รท หกฎหม ยนันมคว ม ปนจรง นท งปฏบัต อัน สดง ห หนถง ประสทธภ พก ร ชอฟงของประช ชน ละก รบงั คบั ชกฎหม ย กฎหม ยสวนหนงม จ กก ร ชอ น จลง ทษ ซงก ร ชอ น จจะตอง ดก รยอมรบั จ กประช ชนว ผทตดั สนลง ทษ ละก รลง ทษ ปนคนทประช ชนตกลงยนยอมมอบอ น จ ห กฎหม ย ทคนคบญั ญตั พอคว มสงบ รยบรอยของสังคมหรอ ปนก รจัดระ บยบของสังคม ปนหลกั จงย กทจะท คว ม ข จ นสภ พทสังคมมคว มซบั ซอน ม กขน ละก รลง ทษก มอ จ ปน ครองชวดั คว ม ปนกฎหม ยหรอประสทธภ พของกฎหม ย ดทงั หมด17 13 John Austin, The Province of Jurisprudence Determined, ed. H.L.A. Hart, London, (1954) อ งถง น จรัญ ฆษณ นนั ท, นตปรัชญ , (กรง ทพมห นคร: ส นกั พมพมห วทย ลัยร มค หง 2557), 48. 14 ปรด กษมทรพั ย, นตปรชั ญ , (กรง ทพ : ครงก รต ร ละ อกส รประกอบก รสอน คณะนตศ สตร มห วทย ลัยธรรมศ สตร 2539), 189 อ ง น กรยง กร จรญธน วฒั น, นวคว มคดว ดวยรัฐ (ตอนท 1), 6 มกร คม 2548: สบคนขอมล มอวันท 4 ตล คม 2563, http://public- law.net/publaw/view.aspx?id=29. 15 Matthias Mahlmann, Rechtsphilosophie und Rechtstheorie, Baden-Baden:Nomos Verlagsgesellschaft, 3 Aufl, (2015): 159. อ ง น ศศภ พฤกษฎ จันทร, ส นกั กฎหม ยบ น มองสมยั หม : ขอคว มคดว ดวยกฎหม ย นทรรศนะของ Hans Kelsen ละ H.L.A Hart ละขอวจ รณ, วทย นพนธนต ศ สตรมห บณั ฑต ส ข กฎหม ยมห ชน คณะนตศ สตร มห วทย ลยั ธรรมศ สตร 2560, หน 22 16 Taweesak Konyochai, นวคว มคดต ง นท งกฎหม ย, สบคนขอมล มอวนั ท 4 ตล คม 2563, http://www.satit.up.ac.th/BBC07/AroundTheWorld/law/14.htm 17 ส นักง นกฎหม ย ละทน ยคว ม, หลกั กฎหม ยปกครองวันละ รอง ปญห ท งนตปรชั ญ , สบคน มอวนั ท 6 ตล คม 2563, https://www.facebook.com/DroitAdministrative/posts/592618227420758/ 65

ก รประชมวช ก รนตสังคมศ สตรระดับช ต หัวขอ จนตน ก ร หม ภมทศั นนตศ สตร ทย 3.3 แนวคิด ศกน ฏกรรมของส ธ รณสมบตั ิ (Tragedy of the Commons) นวคด Common Pool Resources (CPR) น The Tragedy of the Commons หรอ ศกน ฏกรรมของส ธ รณสมบตั ของ Garrett Hardin 18 นักน วศวทย ช วอ มรกัน ท ดอธบ ยว หต ดปญห สง วดลอมจงย กทจะ ก ข ด ดย Hardin ดตัง ค ถ มตอก รจดั ก รทรัพย กรอนั ปนสมบตั ส ธ รณะ (Common Property) ก ร ชทรัพย กรท มม จ ของชดั จน ซงทกคนม อก ส ข ถงทรัพย กรต งตกั ตวง พอ ชประ ยชนสวนตวั หม กทสด ดย มสน จว จะ กดอะ รขนกับสวนรวมนันว รัฐควรจัดก รอย ง ร นภ วะ วดลอมท ตละคนต ง ข ป สวงห ประ ยชนต ง ยงชงทรัพย กรกัน บบต งคนต งคดนัน ตกลับ มมกล ก ด ข ม จดั ระ บยบ ละก รบรห รจัดก รทรพั ย กรทลม หลวนจะน ปสจดจบของประช กรกลมนันอย ง มมท งหลก ลยงสภ วก รณ สยห ย น ด กคอ CPR ทมจ กัดตอง สอม ทรม ละหมด ป นทสด19 นวคดนยังสอดคลองกับ นวคดท ง ศรษฐศ สตรท สนอ ห ปลยนทรัพย กรส ธ รณะ ป ปนสมบัตของรัฐ (State Property) ดย ชอว ภ ครัฐส ม รถออกกฎระ บยบ พอจัดสรรทรัพย กรส ธ รณะ ห กดประ ยชนกบั ประช ชน นประ ทศ ด20 ก ร จะตองมผรับผดชอบก กับด ลทรัพย กรนันน จะ ปนสงทถกตอง พอ ม หทรัพย กรถก ชม ก กน ป ซงวธก รส หรับก รด ล บรห รจัดก รทรัพย กรธรรมช ตคอ ก ร ทรก ซง ละควบคมจ กภ ยนอก กล วคอ21 รัฐควรจะมบทบ ท ปน รงบังคับจ ก ภ ยนอก หปจ จกชน ลอกท ง ลอกทถกตอง ละลง ทษห กมก รท ผดกตก ละ ปนหน ทของรัฐอย ลวทจะตองด ลทรัพยสน ส ธ รณะ รฐั รวมศนย ยงั ส ม รถจัดก รทรพั ยสนส ธ รณะดวยม ตรฐ น ดยวกนั 22 อย ง รกด นวคดนอยบนฐ นคว ม ชอว รฐั ม ขอมลสมบรณ ละส ม รถบังคับ ชกฎกตก ดอย ง มนย ละทัวถง ซง นคว ม ปนจรง ลวห ปน ชนนนั ม พร ะรฐั คอนข งออน ประสทธภ พ นก รบังคับ ชกตก ละ นบ งกรณกลับลง ทษคนทท ต มกตก นขณะท มส ม รถจับ ละลง ทษคนท มท ต ม กตก ด ท ยทสด ลวจง มมคนท ต มกตก ละทรัพย กรกตกอย นสภ พ ปดกว ง มมกรรมสทธ ละจบลงดวย ศกน ฏกรรม ข งตน ชน ดม หมอนกบั ขอคว มท ง ศรษฐศ สตรทว everybody s property is no one s property ( ทรัพยสนท ปนของทก คน ยอมจะ ม ปนของ คร ลยสักคน ) 4. กรณศก ข ทจจรงก รบกรกทร ชพ ด นสวนนผศกษ ด บงกรณศกษ ปญห ก รบกรกทร ชพัสดท กดขน นจังหวัด ชยง หมออก ปนจ นวน 4 พนท ดย บงลักษณะก รบกรก ปน 2 ลักษณะ พอ ห หนถงคว ม ตกต งของสภ พปญห ก รบกรกทร ชพสั ด ดงั น พนทลก ณ ก รบกรก น ขต ม ง ทดนร ชพัสดซงตังอย น หลงทมคว ม จรญท งด น ศรษฐกจ ก ร มอง ก ร ปกครอง ผบกรกสวน หญ ปนกลมบคคลผทมอทธพลบคคลทมคว มส ม รถ นก ร ข ถงอ น จรัฐ นทกระดับ สะทอน ห หนถง ปญห อปสรรค นก รบงั คบั ชกฎหม ย กผบกรก นองจ ก กรงว จะ กดอทธพล ทรก ซง ดังกรณศกษ ปญห ก รบกรกทร ชพสั ด น ขต มอง ตอ ปน กรณทหนง ก รบกรกทร ชพัสด บร วณหน ศนยก รค พร มยม อ ท ลท ชยง หม (Premium Outlet Chiang Mai) อ ภอห งดง ดยมก รบกรกกอสร งป ย ฆษณ สนค หอง ถว ร นค ตลอดจนทจอดรถต ง ปนตน ตัง ต นป 255823 ปจจบนั 18 Garrett Hardin, The T aged f he C , Scie ce, V .162 (1968): 1243-1248. 19 Elinor Ostrom, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, (Cambridge: Cambridge University, 1994), 2-3. อ ง น สจตร ส มัคคธรรม, สมศักด ส มัคคธรรม ละ สวมล ชยพันธพงษ, ก รจัดก รทรัพย กรรวม: นวคดทฤษฎ ละก รประยกต ช, ว รส รรมพฤกษ มห วทย ลัย กรก ปท 36 ฉบบั ท 2 พฤษภ คม สงห คม 2561, สบคน มอวนั ท 9 มถน ยน 2562, http://romphruekj.krirk.ac.th/books/2561/2/03_36_2_HumanOrganizationalAndManagement.pdf. 20 มลนธ ลกส ขยว, Tragedy of the Commons, สบคน มอวนั ท 8 มถน ยน 2562, http://greenworld.or.th/vocab_category_en/stu/. 21 ชล บนน ค, นวคดว ดวยก รจัดก รทรัพย กรรวม ตอนท 1: ท ท ยองคคว มรดงั ดม นก รจัดก รทรพั ย กร, สบคน มอวนั ท 8 มถน ยน 2562, https://econdigest.wordpress.com/2011/03/24/ostrom-review-1/. 22 E i O , Be d Ma e a d S a e : P ce ic G e a ce f C e Ec ic S e , A e ica Ec ic Re ie (2010, 100. 23 นตยส ร ฮมบ ย ออร กด ชยง หม , ท ลห งดง กลมทนค ปลกปกหมดทอยอ ศัยคกคกั รบั อ นสงส, ฉบบั ดอนพฤษภ คม 2558, สบคน มอวนั ท 22 กรกฎ คม 2562, https://baania.com/th/article/ ท ลห งดง -กลมทนค ปลกปกหมดทอยอ ศยั คกคักรับอ นสงส. 66

วันท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศ สตร มห วทย ลยั ชยง หม ยังคงมก รกอสร งสงปลกสร งรกล ทร ชพัสดอย ง หน ดชัด ละยัง มส ม รถจัดก ร ก ขปญห ก รบกรกทดนของรัฐบร วณ ดังกล ว ด ก รนง ฉยปลอยปละละ ลย หมก รบกรก สวงห ชประ ยชน นทรัพย กรทดนของรัฐ ดยสวนตัวกนั หมดอย งข ดก ร จัดก รท หม ะสม สร ง บบอย งท มถกตอง กด ปนปญห ก รบกรกม กขน รอย กรณทสอง ก รบกรกของ หลงชมชนบร วณ ขตก พง มอง อ ภอ มอง ปนทร ชพัสดซงอย นคว มด ลครอบครอง ของหนวยง นก พง มอง ปจจบันถกบกรกกว 114 ร มผบกรกจ นวน 1,755 ร ย24 ปนปญห ก รบกรก นพนทบร วณ บร ณสถ นก พงดน รมตนม ตัง ตชวงประม ณป พ.ศ. 2504 หรอชวงท รมประก ศ ช ผนพัฒน ศรษฐกจ ละสังคม หงช ต ฉบับท 1 ทมง นน ห ศรษฐกจน สังคม ผลทต มม คอคว มตองก ร นก ร ชดน พมขนอย งรวด รว ร ค ทดนพงสงขน ก ร ชทดน จงม ดมวัตถประสงค พอ พ ะปลกหรอก ร กษตร พยงอย ง ดยว ห ก ต ปน ป พอธรกจ ทอยอ ศยั ละก รค สงผล หทดนของรฐั ถกบกรก จบั จอง ออก อกส รสทธ ละ ปลยน ปลงสภ พทดน ป ชประ ยชนอย งรวด รว ท ห บร ณสถ นก พง มอง สอมสภ พ ทดนของรฐั ถกบกรก ละถกท ล ยลง25 มองทมก รขย ยตวั อย งรวด รว รวมทังมก รอพยพ ยกย ยของคน นชนบท ข ส มองม ก ขน จง กดก ร ข บกรกยดครอง ชพนทตลอดทัง นวก พงดนท ปน บร ณสถ นทอย นคว มด ลของกรมศลป กร ขณะทพนทร ช พสั ดทอย นคว มด ลของกรมธน รักษกมก รปลอย หผบกรก ช ชประ ยชน สวน ทศบ ลนคร ชยง หมกมก รอนญ ต น รองของ ก รออกทะ บยนบ น สงส ธ รณป ภค ละก รกอสร งอ ค รต ง บ งกรณทดนหล ย ปลงบร วณก พงดนกล ย ปนทดนทม ก รออก ฉนด ปจจบันก พงดนกล ย ปนพนททับซอนผลประ ยชนระหว งหนวยง นรัฐกับ อกชน26 ซง ท กับ ปนก รปลอย ห ปญห บกรก รอรงั ม ถงปจจบัน27 พนทลักษณะก รบกรก น ขตป (นอก มอง) พนทป มทมคว มอดมสมบรณ สภ พ วดลอมท หม ะ กก รลงทน พอ ก ร กษตร ละทอยอ ศัยตลอดจนก รทรัฐน ทดน ป ชประ ยชน พอร ชก ร ม ตมทท หมทว ง ละก รด ลรกั ษ กระท ดอย ง มทวั ถง สงผล กดก รบกรกทดนของรฐั ขน ดงั กรณศกษ ปญห ก รบกรกทร ชพสั ด ตอ ปน กรณทส ม ก รบกรกทดนร ชพัสด พอ ปนทอ ศัยปลกสงกอสร งบร วณบ น มตะม นหม 2 ต บลกดช ง อ ภอ ม ตง ของกลมชมชน ผ ลซ ท หพนทดงั กล ว มส ม รถ ชประ ยชน นท งร ชก ร พอด นนต ม ครงก รกอสร ง พมปรม ณน น อ ง กบน มกวงอดมธ ร พอ ปนอ มงคผันน จ ก ม ตง - มงัด - มกวง ด28 นองดวยอทธพลท งก ร มอง นพนท นก ร ประกอบธรกจก รทอง ทยวป งช ง มตะม น สงผลท หมกลม รงง นชน ผ ข ม บกรก พอทอยอ ศัย นทดนของรัฐ ดย ม กรง กลัวกฎหม ย กรณทส ปญห ก รบกรก ข ท ประ ยชน ละออก อกส รสทธทับซอน นทดนร ชพัสดระหว งหนวยง นร ชก รกับ บรษัท อกชน (บรษัท ปงผ ล ย จ กัด) นพนทต บล มปง อ ภอพร ว ทดนร ชพัสดจ กก ร วนคนของกระทรวงก รคลัง นป 2523 ประม ณ 97 ร ซง ปนทดนบร วณ นว ขตน ทวมถง นพนทชลประท น พอกจก รอ ง กบน มงัด29 นป 2556 พบม บรษัท อกชนบกรกทร ชพัสด ละ ดอ ง สดงกรรมสทธ (น.ส.3 ก.) นทดนดังกล วประกอบกบั ส นักง นทดนจังหวัด ส ข พร ว ด 24 ส นกั ง นธน รักษพนท ชยง หม, ร ยง นสรปขอมลก รบกรกทร ชพัสด ดอน มถน ยน 2556. 25 จักรพงษ ค บญ รอง, ก รบกรก บร ณสถ น ก พง มอง นวท งก รจดั ก ร ดยรฐั ละชมชนทองถน, ข ว ชยง หมนวส, สบคน มอวนั ท 23 กรกฎ คม 2562, https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/562105. 26 ชยง หมนวส , รกท ก พงดน ชยง หม บทพสจนคนอย หนอกฎ, สบคน มอวันท 23 กรกฎ คม 2562, https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/685258. 27 MGR Online, ปญห รก ก พงดน ชยง หม มจบ-นักวช ก รกระตนหนวยง นรัฐ ชกม.จรงจัง, สบคน มอวันท 23 กรกฎ คม 2562, https://mgronline.com/daily/detail/9540000045988. 28 ชยั พนธ ขัตยะ, รฐั ทม 1.5 หมนล นบ ท กภยั ลง จ ะอ มงคสงน ชอม มงัด- มกวง , ทยรฐั ออน ลน, สบคน มอวนั ท 22 กรกฎ คม 2562, https://today.line.me/th/pc/article/รฐั ทม+1+5+หมนล นบ ท กภยั ลง+ จ ะอ มงคสงน ชอม มงัด+ มกวง-2PQ6k8. 29 หนังสอรอง รยนพ ศษ 3/2556 ของผ หญบ นหวยทร ย ม.8 ต บล มปง อ ภอพร ว จงั หวดั ชยง หม, ลงวันท 20 กมภ พันธ 2556. 67

ก รประชมวช ก รนตสังคมศ สตรระดับช ต หัวขอ จนตน ก ร หม ภมทศั นนตศ สตร ทย น ม ออก อกส รสทธ น.ส.3 หม นป 253330 ก รออก อกส รสทธ ดย มถกตอง นทดนของรัฐ สงผล หทดนของรัฐถกบกรก ละม ก รซอข ยตอ กนั ม อย ง ปด ผย 5. ผลก รศก ว คร ภ ย ตกฎหม ยทร ชพัสด ทมวัตถประสงค ปนกฎหม ย ฉพ ะทก หนดอ น จหน ท กยวกับก รบรห รจัดก ร อสังห รมทรัพยท ปนทรัพยสนของ ผนดน พอประ ยชน นก รด นนกจก รของท งร ชก ร ปนหลักจ ปนตองมอ น จ นก ร ปกครอง ด ล รักษ ชหรอจัดห ประ ยชน กยวกับทร ชพัสด นท นอง ดยวกับผถอกรรมสทธ ว นฐ นะคว ม ปนอย สมอน ทรัพยสนของ อกชนถอครองทรัพยสนของตน ดยมทรัพยสน วจ หน ยจ ย อน ท ผลประ ยชนห ก ร ละร ย ด ข กระทรวงก รคลังทม ดอย พอประ ยชนสวนรวม ดยตรงจง มอ จ ชม ตรก รท งบรห ร ต พยงอย ง ดยว ด สงผลท หทดนร ช พัสด ม ดรับคว มคมครองต มบทบัญญัตกฎหม ยหรอ หอ น จหน ทดัง สมอนทรัพยสนทดนอน ของรัฐ สร งอปสรรค นก ร ก ขปญห ก รบกรกทร ชพัสด กดคว มลม หลว นก รบรห รจดั ก รทดนของรฐั อนั จะ ปนประ ยชนตอท งร ชก รหรอสวนรวม น อน คต ดยส ม รถ บงออก ปนปญห ท กยวของกับกฎหม ย ดดงั น 1. ปญห นตัวบทกฎหม ย ภ ย ตพระร ชบญั ญตั ทร ชพัสดพ.ศ.2518 ท ก กล สมัยมสภ พก รบังคับ ชม ปน วล น น ประม ณ 40 ป ท ห ม หม ะสมสอดคลองกับก ร ปลยน ปลงสภ พสังคม ศรษฐกจ น ยบ ยของรัฐ ละสถ นก รณปจจบัน ดย ฉพ ะก ร มปร กฏ บทบญั ญัตของกฎหม ยทก หนด ห ดรับคว มคมครองท งอ ญ ปนพ ศษ นคว มผดฐ นบกรกทร ชพสั ด ปนก ร ฉพ ะทชดั จนอนั จะ ปนก รปองปร ม ม ห กดก รบกรกทร ชพัสด ทังน พยง ต ดรับคว มคมครองทัว ปต มประมวลกฎหม ยทดน ทก หนด กฎหม ย พอว งม ตรก รลง ทษผบกรก ดยมจดประสงค พอ หผบกรก ขดหล บ กดคว ม กรงกลัว มกล กระท ผดอก ท นนั 31 ประมวลกฎหม ยทดน ดบัญญัต หผท ข ครอบครองทดนของรัฐ ดย ม ดรบั อนญ ต ปนคว มผด นตัว อง บคคลซง ข ปครอบครองหรอท ก ร ด นทดนของรัฐ ดยม ดรับอนญ ตจ กพนักง น จ หน ท ยอม ปนผฝ ฝนม ตร 9 หงประมวล กฎหม ยทดน ละ ดบัญญัต ทษทจะลง กผบกรกทดนของรฐั ว นม ตร 108 ละม ตร 108 ทว ซงจ กบทบัญญัตดังกล วจะ หน ดว กฎหม ยก หนดวธด นนก ร กผบกรกทดนของรฐั ว ตกต งกนั กล วคอ ประมวลกฎหม ยทดนม ตร 108 ดมบญั ญัต หผ บกรกทดนของรัฐมคว มผดตองถกลง ทษ ตอม นองจ กมผบกรกทดนของรฐั ปนจ นวนม กจนย กตอก รทจะ หร ษฎรออกจ ก ทดนบกรก รฐั จง ดตร ประก ศของคณะปฏวัตฉบับท 96 (พ.ศ.2515) ก ขม ตร 108 ละบัญญัตม ตร 108 ทว ขนม หม ดยม วัตถประสงคทจะชวย หลอ ผบกรกทดน ดมกอนวันทประก ศของคณะปฏวัต ฉบับท 96 (พ.ศ.2515) จะ ชบังคับ ห มมคว มผด น ก รบกรกทดนของรัฐ มอ ดปฏบตั ต มระ บยบของคณะกรรมก รจัดทดน หงช ตก หนด ว ชน หผบกรกอยอ ศัยตอ ป ดย สย ค ตอบ ทน ถ มปฏบัตหรอฝ ฝนจงจะถอว มคว มผด สวนก รบกรกทดนของรัฐท กดขนภ ยหลังก ร ชประก ศของคณะปฏวตั ฉบับท 96 (พ.ศ.2515) ปนก รบกรกท กดขน หม รัฐจะ ม หคว มชวย หลอ ดย หถอว ผบกรกทดนของรัฐมคว มผดทันททมก ร บกรก32 ก ร หสทธน ทรัพยสนทร ชพัสดดังกฎหม ย อกชน ทร ชพัสดจง ปน พยงทรัพยสนของ ผนดนม ช ปนส ธ รณ สมบัตของ ผนดนต มประมวลกฎหม ย พง ละพ ณชย ม ตร 1304 (2) (3) ทประช ชนทัว ปส ม รถ ข ป ชประ ยชน ด33 อย ง รกต มคณะกรรมก รกฤษฎก (กรรมก รร งกฎหม ย กองท 6) ด คย หคว ม หน วว ทร ชพัสด ปนทรัพยสนของ ผนดน 30 หนงั สอส นกั ง นธน รกั ษพนท ชยง หม ท กค 0311.13/629, ลงวันท 18 กมภ พันธ 2558. 31 สวนคมครองทดนของรัฐ ส นกั จัดก รทดนของรัฐ กรมทดน กระทรวงมห ด ทย, คมอ ก รปฏบตั ง น กยวกบั ก รด ลรักษ ละคมครองปองกนั ทดนอัน ปนส ธ รณสมบัตของ ผนดน, กนั ย ยน 2550, หน 40. สบคนขอมล มอวนั ท 15 พฤษภ คม 2563, https://www.dol.go.th/phangnga/DocLib/protect_public_land.pdf. 32 รอง ดยวกนั . 33 ค พพ กษ ศ ลฎก ท 7742/2548 68

วันท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จงั หวดั ชยง หม จัด ดยคณะนตศ สตร มห วทย ลัย ชยง หม อย งหนง34 ตจะ ปนส ธ รณสมบตั ของ ผนดนหรอ มนนั ตองดวัตถประสงค นก ร ช ปนส คัญว ด ช พอส ธ รณประ ยชนหรอ สงวน ว พอประ ยชนรวมกนั หรอ ม ถ ชก ปนส ธ รณสมบัตของ ผนดน ดงั นันจะ ด หนว ทดนร ชพัสดนันส ม รถซอข ย ด ละ ห ก อกชนหรอบคคล ด ข ปยดถอครอบครองบกรก ชประ ยชนสวนตน ผบกรกทร ชพัสดอ จมคว มผดฐ นบกรกต มประมวล กฎหม ยท งอ ญ ม ตร 362 ละคว มผดต มกฎหม ยทดน ม ตร 9 ละม ตร 108 ทว ซงอ จถกรฐั ด นนคดฟองรอง ด35 ทร ชพัสด ปนทรัพยสนของ ผนดน ท นัน มผลท หทร ชพัสด ม ดรับคว มคมครอง ปนพ ศษต มประมวลกฎหม ย พง ละพ ณชย นก รห ม อน ซอข ยสทธ นทดนร ชพสั ดดังทก หนด หทรพั ยสนของ ผนดน ดท ปนส ธ รณสมบัตของ ผนดน ลว กฎหม ย หคว มคมครองยงกว ทรัพยสนประ ภทอน ของรัฐ มอยภ ย ตบังคับของกฎหม ย อกชน ซงมผล ต พยงว กฎหม ยห ม ม หยด36 ท นัน ทร ชพัสดจงมผลต มกฎหม ย หมอนทดนของ อกชนทกประก ร ยก วนต ม ม ตร 1307 ทกล ว ม ข งตน ดวย หตท มมบทลง ทษอ ญ ท งกฎหม ย นคว มผดฐ นบกรกทร ชพัสด ดดข ด ปนก ร ฉพ ะภ ย ตพระร ชบญั ญตั ทร ชพสั ด พ.ศ. 2518 ละก ร หสทธน ทดนร ชพสั ด ป ชประ ยชนดังกฎหม ย อกชนตลอดจนก ร มน ทร ชพัสด ป ชประ ยชน ตอสวนรวมหรอท งร ชก รอย งสงสด ผศกษ หนว ก รปลอย หมก รกระท ชนน ท กบั ปนก ร ปดชองว ง ละ ออผลประ ยชน นท ง ศรษฐกจยอมกอ ห กดคว ม สยห ย กรฐั ละสวนรวม นอน คต ทดนของรัฐกลับตองตก ป ปน ครองมอ สวงห ผลประ ยชน ท ง ศรษฐกจของผมอทธพล ละผมอ น จ พร ะผทมอ น จอทธพลม ก กจะ ข ยดถอครอบครองทดนร ชพัสด ปนของตน อง สย อง ปนจ นวนม ก ลวกน ออก หบคคลอน ช พอ รยก กบผลประ ยชน ดงั ชนกรณศกษ ปญห บกรกท กดขนของ หลงชมชน บร วณก พง มอง ซง ปน หลงทอง ทยว ก รค ก รลงทนทส คัญ ละก รบกรกท ประ ยชนออก อกส รสทธทับซอน นทดนร ช พัสดพนทต บล มปง อ ภอพร ว ธรกจก ร ช ซอ ข ยอสงั ห รมทรัพยของบรษัท อกชนสงผล หทดนร ชพสั ดมก รซอข ยตอ กันม อย ง ปด ผย มก รออก ฉนด อกส รสทธทับซอนทดนรัฐ มก ร ปลยน ปลงสภ พก ร ชประ ยชน นทดนอย งรวด รว37 ท ผ นม ก ร ก ขปญห ก รบกรกทัง 2 กรณดังกล ว กดจ กก ร ก ขปญห ดยก รชวย หลอจัด ห ช กผบกรก ตอม กดก ร ปลยน ปลงพัฒน ด นสงั คม ละ ศรษฐกจกล ย ปนก รซอข ยสทธ นทดน ซงทดนสวน หญจงตกอยภ ย ตกลมอทธพลผมอ น จ ลวน ทดนของรัฐ ป สวงห ผลประ ยชน นท งธรกจอย งถกตองต มกฎหม ยหนวยง นรัฐท กยวของ พก ฉย ม ข ปด นนก ร ก ขปญห บกรก ตอย ง ด ปลอย หมก รบกรกซอข ยสทธ กล ย ปนปญห สร งคว ม หลอมล ละคว ม ปน มธรรม นก ร ช ประ ยชน นทดนร ชพัสด ละ ปนปญห ทสร งคว มยงย ก นก ร ก ขปญห ก รบกรกตลอดจนคว มขดั ยง นสทธ นทดนร ช พสั ดระหว งหนวยง นรฐั ทจะบรห รจัดก รทร ชพัสด ห กดประ ยชนคว มคมค สงสด นท งร ชก รกบั ประช ชน อกชนผซอข ย สทธตอ กันม ปญห ก รบกรกทร ชพัสด นพนทดังกล วยังคงปร กฏ ละ มส ม รถ ก ข ดอย งมประสทธภ พ อย ง รกต ม ห กจะถอว ผครอบครองส ม รถน อ ทดนของรัฐทตน องครอบครอง หบคคลอน ช ด กจะ ปนชองว ง นก รสนับสนน หมก ร บกรก ละยดถอ อ ทดนของรัฐอัน ปนก รฝ ฝนกฎหม ย ดยท งออมอกท งหนง ซงขัดกับกฎหม ย ละน ยบ ย นก ร ก ขปญห ก รบกรกทดนของรัฐท กดขน ดยสน ชง 2. ก รบังคบั ชกฎหม ยทข ดประสทธภ พ ก รทกฎหม ย ปดชอง หรัฐ ข ปจัดก ร น รองก รจัดก รส ธ รณสมบตั ของ ผนดน ดม กขน พร ะ รมมก รตระหนกั นขอ ทจจรงว ประ ยชนส ธ รณะ มควรจ กดั อย ตก รสงวน ละรกั ษ ทรัพย ว พอประ ยชนรวมกัน ท นัน ตควรขย ย หรวมถง ก ร ชประ ยชน นท ง ศรษฐกจดวย จง กด นวคว มคดทรัฐควรมอ น จจัดก ร ละก รบรห รก ร ชสอยทรัพย ห กดประ ยชน 34 บนั ทก รองก รข ยทดน ละสงปลกสร งร ชพสั ดสงพรอมหนังสอส นักง นคณะกรรมก รกฤษฎก ท สร.0802/5127 ลงวนั ท 17 สงห คม 2509 35 ค พพ กษ ฎก ท 5408/2557 36 ประมวลกฎหม ย พง ละพ ณชย พ.ศ. 2535, ร ชกจจ น บกษ ลม 169/ ตอน 42 หน 1/8 มษ ยน 2535, ม ตร 1307. 37 Elinor Ostrom, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action (Cambridge: Cambridge University] 1994), pp. 2-3. อ ง น สจตร ส มัคคธรรม, สมศกั ด ส มคั คธรรม ละ สวมล ชยพันธพงษ, ก รจดั ก รทรพั ย กรรวม: นวคดทฤษฎ ละก รประยกต ช, ว รส รรมพฤกษ มห วทย ลัย กรก ปท 36 ฉบับท 2 พฤษภ คม สงห คม 2561, สบคน มอวันท 9 มถน ยน 2562, http://romphruekj.krirk.ac.th/books/2561/2/03_36_2_HumanOrganizationalAndManagement.pdf. 69

ก รประชมวช ก รนตสงั คมศ สตรระดับช ต หัวขอ จนตน ก ร หม ภมทศั นนตศ สตร ทย สงสด ซงคว ม ปนประ ยชนสงสดท ดกบั รัฐนกคอผลประ ยชนสงสดรวมกนั ของประช ชน (une richess collctive)38 ดยก รน ม จัดสรร หมก รท สัญญ ช ชประ ยชน ดย อกชน บบ ฉพ ะร ย นลักษณะต ง ตร บ ดสภ พก ร ชสวนบคคลม ดมลักษณะ ขัด ยงกับท งร ชก รหรอประ ยชนสวนรวม รัฐกมอ น จอนญ ต ห อกชน ช ด ซง ปนก รสร งประ ยชนสงสดจ กทดนของรัฐ สอดคลองกับก รพัฒน ของกฎหม ยว ดวยทดนของรัฐซง ปนทรัพยสนของ ผนดนของ ทยท ปดชอง ห อกชน ข ชทดนของรัฐ ดม กขน39 นวคดนท หก ร ก ขปญห ก รบกรกทร ชพัสดทผ นม ปนก รด นนก รทมน ยบ ยท ออประ ยชนตอประช ชน พมม กขน ละขัด ยงกับก ร ชกฎหม ย กผบกรกทดนของรัฐ นองจ กรัฐตองผอนปรนก รบังคับ ชกฎหม ย ชหลักก ร ประนประนอมม ก กน ป กผบกรก พร ะผบกรกสวนม กจะ ปนผ มมทดนท กน ละมฐ นะย กจน ก ร มบังคับ ชกฎหม ย ดย ครงครดั ปน หต หคน นสงั คมหยอนย น นก รปฏบตั ต มกฎหม ย40 ยงั สร งปญห ชองว งท งกฎหม ยท หผมอทธพล ชวธก ร บกรกครอบครอง ชประ ยชนทดนร ชพสั ดอย ง ม กรงกลัวกฎหม ย ดัง ชน ปญห ก รบกรกพนทร ชพัสดบร วณ มตะม น ดวย อทธพลท งก ร มองท หทร ชพสั ดถกบกรก พอ ปนสถ นทประกอบธรกจก รทอง ทยวป งช ง ม ตง ต.กดช ง อ. ม ตง ละ ปน ทอยของกลมชมชน ผ ลซซง ปนลกจ งของธรกจก รทอง ทยว ละปญห ก รบกรกบร วณหน ศนยก รค พร มยม อ ท ลท ชยง หม อ ภอห งดง ดย จ หน ทรัฐอ จม รงจง จสวนบคคลทจะ ชอ น จปฏบัตหรอก หนดกฎ กณฑบังคับ ชทขัดกับ ผลประ ยชนของสวนรวม ท รยกว ก ร สวงห ค ช ท ง ศรษฐกจ (rent seeking) ละกอ ห กดคว มลม หลว นก รบรห รจัดก ร นทดนของรัฐ (government failure)41 สร งปญห นก รบังคับ ชกฎหม ย กผบกรก นองจ ก กรงว จะ กดอทธพล ทรก ซง ตลอดจน กดคว มขัด ยง นสทธ นทดน พออยอ ศัย ละทดนท กนระหว งหนวยง นผครอบครอง ชประ ยชน นกจก รบรห ร จัดก รทดนทร ชพัสดอัน ปนภ รกจของท งร ชก ร ละจะ ปนประ ยชนตอสวนรวม นอน คต ซงท ห ครงก รต ง ของรัฐ กด คว มล ช อย ง รกต ม ก รจดั ห ช นันรัฐควรค นงถงผล ดผล สยต ง ซงถ ทดนนนั ม ดประ ยชนอะ ร ก รสงวน วก มคมค นอกจ กจะสงวน ว ช พอประ ยชนของ ผนดน ดย ฉพ ะ ลว ท ง ก ขปญห ดยก รท หผบกรกม ช ทร ชพสั ดนัน ม ช ปนก ร ก ขปญห ทด ดผล นนอน ละถกตอง พร ะกยงั คงมผบกรก นทดนนันตอ ปอย รอย ถ มฟองขับ ลหรอด นนก รจัดก รกับ ผบกรกอย ง ครงครดั กตอง หท สัญญ ช อย รอย ชนนตลอด ป ปจจบันปญห ก รบกรกบร วณ มตะม นมก รด นนก รจัดก ร ก ขปญห ดยหนวยง นรัฐผครอบครอง ชประ ยชน นทร ชพัสดก ร ดมหนังสอ จง ตอนผบกรก ละมก ร จงคว มด นนคดบกรกทร ชพัสดบ งร ยดังกฎหม ย อกชน ซงอ จท ห กดคว มล ช นก ร ก ขปญห ทังน พร ะผบกรกบ งร ยอ งก รม อกสทธก ร ช ทถกตอง ตบ งร ยอ งก รซอสทธจ กผ ช ดม จงจะตองมก รตรวจสอบ อกส รก ร ช ดังกล วว ถกตองต มระ บยบกฎหม ยหรอ ม ส หรบั ปญห ก รบกรกบร วณ มตะม น ปจจบันยังคง มส ม รถจัดก รปญห กับผบกรก ด ยังคง ปนปญห ท งด นกระบวนก รยตธรรมท งทดนของรัฐทังท งด นสทธ มนษยชนของชมชน ผ ลซอกดวย นอกจ กน ภ ย ตกฎหม ย นก รบรห รจัดก รทร ชพัสดอ น จ นก รปกครองด ล ละรักษ ทร ชพัสดต มม ตร 5 หงพระร ชบัญญัตทร ชพัสด พ.ศ. 2518 ทก หนด ห ปนหน ทของกรมธน รักษ กระทรวงก รคลัง ปนผถอกรรมสทธ ก รจ กัด ละก รรวมอ น จ วสวนกล ง บบผกข ดม ก กน ป ภ ย ตกรมธน รักษ พยงหนวยง น ดยว รวมทัง ปนผควบคม หสวนร ชก ร 38 Auby, Jean-Marie (et BON, Pierre. Droit Administratif des Biens, Paris : Precis Dalloz, 1991) op. cit., footnote 6, p. 65. อ ง น สนทรย หมอนพะวงศ, ก ร ช ละก รคมครองส ธ รณสมบตั ของ ผนดน, วทย นพนธปรญญ นตศ สตรมห บัณฑต มห วทย ลยั ธรรมศ สตร 2537, หน 72 39 จตภรณ กวคมภยั พฒั นสทธชวน, กณฑก รวนจฉยั ขตอ น จศ ลของคณะกรรมก รวนจฉยั ชข ดอ น จหน ทระหว งศ ล นคดพพ ท กยวกบั ทดน ส ธ รณสมบตั ของ ผนดน, วทย นพนธปรญญ นตศ สตรมห บณั ฑต วช อกกฎหม ยมห ชน ส ข วช นตศ สตร มห วทย ลยั ส ขทยั ธรรม ธร ช 2556, หน 47 48 40 สมศกั ด ตรกั ษ , กฎหม ย พอก รคมครองทดนของรฐั จ กก รบกรก, (วทย นพนธหลกั สตรปรญญ นตศ สตรดษฎบณั ฑต, มห วทย ลยั ร มค หง, 2552), 5. 41 ปทม วด พชนกล ซซก, กรรมสทธ นทรัพยสนกบั ปญห สง วดลอม, อกส รประกอบค บรรย ยวช ศรษฐศ สตรทรพั ย กรธรรมช ต ละสง วดลอม บองตน, คณะ ศรษฐศ สตร, มห วทย ลัยธรรมศ สตร, สบคนขอมล มอวนั ท 15 มษ ยน 2563, http://econ.tu.ac.th/class/archan/Patamawadee/property%20right.pdf. 70

วนั ท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จังหวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศ สตร มห วทย ลยั ชยง หม ต ง ปฏบัต ห ปน ปต มหลัก กณฑทก หนด นกฎกระทรวง42 สงผลท หหนวยง นรฐั ผครอบครอง ชประ ยชนทร ชพสั ดนนั กลบั ม ดรบั คว มคมครองท งปกครอง ละ มมอ น จ ด ทจะ ข จัด ชก ลงั ท งก ยภ พทันท กผ ข ชทรพั ยสนของ ผนดนธรรมด ดยมชอบ ดย มตองรองขอศ ลจง มอ จกระท ด จะกระท ดก พยงฟองรองคดบกรก ชน ดยวกับ อกชนทัว ป43 ก รทกฎหม ย ม ด หอ น จ นท งปฏบัต ละ อออ นวยตอก รบรห รจัดก รบังคับ ชกับผบกรกอย ง ครงครัดก รบังคับ ชกฎหม ย นก ร ด นนคดกับผบกรกทร ชพัสดจง มสอดคลองกับสวนร ชก รหรอหนวยง นรัฐทครอบครอง ชประ ยชนทร ชพัสดทมกฎหม ย ฉพ ะท หอ น จบ งหนวยง น ว ปนพ ศษ ก ร ชอ น จจงข ดคว มคลองตัว ละประสทธภ พ นก รปฏบตั ง น หตทกฎหม ย ม ด หอ น จทจะ ข ปจดั ก รกบั ผบกรกทร ชพัสด ชนน ก พร ะว พอปองกันปญห นก ร ชอ น จรฐั ละกระบวนก รยตธรรม อย ง ม หม ะสม ม ปนธรรม ละปองกนั ก ร ช ปน ครองมอละ มดสทธของประช ชนอย งกว งขว ง ก รบกรก ชปร ยชน นทดนร ชพ ด ปน ชญ กรรมจรง ร ภ ย ตก รบรห รจัดก ร ละวตั ถประสงคของก ร ชประ ยชน นทร ชพัสดหรอทดนของรัฐ ห กดประ ยชนสงสดนัน ผ ศกษ หนว ก รบกรก ชประ ยชน นทร ชพสั ดท กดขน นปจจบนั ทจรง ลวม ด ปนอ ชญ กรรมทสร งคว ม ดอดรอน สยห ย ตอร ชก รหรอส ธ รณะสวนรวม ตอย ง ด ทังนปญห นก รบรห รจัดก รทร ชพสั ดท กดขนลวน ปนปญห ท กดจ ก ครงสร ง ท งน ยบ ย กฎหม ย ท หอ น จ นก รจัดก ร ชสอย หสทธน ทรัพยสนทร ชพัสดดังกฎหม ย อกชน ทสอดคลองกับก รพฒั น ทดนของรัฐ ห กดประ ยชนสงสด ภ ย ต นวคดประ ยชนส ธ รณะ มควรจ กัดอย ตก รสงวนหรอรกั ษ ว พอประ ยชนสวนรวม ท นัน ตควรขย ย หรวมถงก ร ชประ ยชน นท ง ศรษฐกจดวย ท กบั ว ปนก ร ปดชองว ง ละ ออผลประ ยชน ห อกชน ข ช ประ ยชน นทดนของรัฐ พอกระตนก รลงทน หม กขน ดย ม หนคณค ของประช ชนคนจนว มสวนส คัญ นก รพฒั น มอง ทดน ของรัฐกลับตก ปน ครองมอ สวงห ผลประ ยชนท ง ศรษฐกจสร งคว มลม หลว นก รบรห รจดั ก รก ร ชประ ยชนทดนของรัฐท กดคว ม หลอมล ละคว ม ม ปนธรรม นก ร ข ถงสทธ นก ร ชประ ยชนทร ชพสั ด ซง ปนทรัพย กรธรรมช ตทส คัญ นก ร พัฒน ทรัพย กรมนษย ต ทจรง ลวกลับม ดค นงถงประช ชนสวน หญท ปนคนจน รทอยอ ศัยทตองก ร ชประ ยชน นทร ช พสั ดอย งสจรต ละกลบั ถกมองว ปนอ ชญ กรรมผบกรก ละทสร งปญห คว ม สยห ย ละคว ม ดอดรอนตอก รบรห รจดั ก ร ทร ชพัสดอัน ปนทรัพยสนทดนของรัฐ ห กดประ ยชนสงสดตลอดจน ดรับผลกระทบตอก รจัดก ร ก ขปญห บกรกทร ชพัสด ดยตรงอกดวย อย ง รกต ม ก รบกรก ชประ ยชนทรัพย กรทดนร ชพสั ดน ผศกษ หนว ห ก มมก รด ลปองกนั ม หน ทดน ป ช ประ ยชน นท งทผดวตั ถประสงคท ดสงวนหวงห ม วอนั จะ ปนประ ยชนตอท งร ชก ร ละส ธ รณะสวนรวมสงสดหรอปลอย หม ก รบกรก สวงห ประ ยชน นทดนของรัฐ ดยข ดก รจัดก รท หม ะสม ทดน หล นจะถกน ป ชประ ยชนสวนตวั กันหมด ปญห ก รบกรกทร ชพสั ดอ จกล ย ปนปญห อ ชญ กรรมทกอ ห กดคว ม ดอดรอน สยห ยตอทรพั ย กรทดนของรฐั รวมถงคว มยงย ก นก ร ก ขปญห บกรกทร ชพัสดของ จ หน ทรัฐผปฏบัตหน ท นอน คต ปรยบ สมอน นวคด The Tragedy of the Commons หรอ ศกน ฏกรรมของส ธ รณสมบตั ห กทกคนต งยงั กบ กยว ตผลประ ยชนสงสด สตวั ทตนพงจะ ดรับ ลวน ลว ต ชสทธคว ม ปนอสระ ละสทธสวนบคคลจะท อะ รก ดต ม ต จของตวั 44 ดย มสน จว จะ กดอะ รขนกับสวนรวม หรอ ฉลยว จถงผลกระทบท จะต มม จนท หทรัพย กร หล นัน สอม ทรมลมสล ย ละ มยังยน ท หทรัพย กรทมอยอย งจ กัดหมด ป ปรยบดังอปม ว สรภ พ นก ร ชทรพั ย กรสวนรวมน ม ซงคว มห ยนะของทกคน 45 42 คณ กร วะระทรัพย, ปญห ขอกฎหม ย กยวกับอ น จก รจัดก รทร ชพัสดระหว งกระทรวงก รคลังกับหนวยง นอนของรัฐ, วทย นพนธหลักสตรปรญญ นต ศ สตรมห บณั ฑต มห วทย ลยั ร มค หง 2544, หน 156-157 43 สนทรย หมอนพะวงศ, ก ร ช ละก รคมครองส ธ รณสมบัตของ ผนดน, 43. 44 นฤมล นช (ตน ศก ดอก กว), คณ คยอ น \"The Tragedy of the Commons\" หรอยงั ?. 6 มถน ยน 2551, สบคนขอมล มอวนั ท 21พฤษภ คม 2563, http://narumol.blogspot.com/2008/06/tragedy-of-commons.html. 45 พญนภ สวนทอง, นวคด ละทฤษฎ นก รศกษ ก รจัดก รทรพั ย กรธรรมช ต ละสง วดลอม: มมมอง ศรษฐศ สตรก ร มอง, ว รส ร ศรษฐศ สตร ก ร มองบรพ ปท 5 ฉบบั ท 2. 104-105, สบคน มอวนั ท 6 มถน ยน 2562, http://www.polsci-law.buu.ac.th/pegjournal/document/5-2/5.pdf. 71

ก รประชมวช ก รนตสังคมศ สตรระดับช ต หัวขอ จนตน ก ร หม ภมทศั นนตศ สตร ทย 6. บท รป ล ข น น ปญห ก รบกรกทร ชพัสด ละก รบรห รจัดก รทร ชพัสดหรอทรัพยสนอัน ปนทดนของรัฐ ห กดประ ยชนสงสด นับ ปน รองส คัญทจะตองกระท ก ร ก ขอย ง รงดวน ละจรงจัง ละสร งคว มตระหนกั รรวมกนั ระหว งหนวยง นรฐั ท กยวของ อย ง ทจรง ก ร กปญห ก รละ มดสทธครอบครองทดนของรฐั จง ม พยง คจัดห ประ ยชน ดยก ร ห ช ละ พยงภ ย ต นวคด ประ ยชนส ธ รณะ น ชงท ง ศรษฐกจอัน ปนก ร กปญห ทปล ย หต ท นัน ตจะตอง ก ขปญห ชง ครงสร งทน ยบ ย ละ กฎหม ยก ร ชประ ยชน นทร ชพัสดท ขมงวด ละชัด จน หมคว ม หม ะสม ปน ป ดย สมอภ ค ปนธรรม ละ ปนประ ยชน ก สวนรวม ละท งร ชก รท ทจรง ปนส คัญตลอดจนสอดคลองกับสถ นก รณของสังคมท กดขน อ ท ชนมม ตรก รลง ทษท ฉยบ ข ด ก ร ก ขปญห นวปฏบตั นด นนก รกบั ผบกรกทร ชพัสด หมคว มชัด จน รวด รวอย งทันทวงท ก รมม ตรก รคมครอง รองรับท งกฎหม ย นทร ชพสั ดท ออตอด นนก รของ จ หน ทผปฏบตั หน ทต มกฎหม ย นก รด นนก รกับผบกรกทมอทธพล พอลดปญห ชองว งท งกฎหม ยสร งคว ม ปนธรรม นก ร ชประ ยชน นทร ชพสั ดตลอดจนปองกนั ก ขปญห บกรกทจะ กดขน ทผ นม ปญห ทังหมด ปน พร ะฝ ยรัฐละ ลย มด นนก รกับผบกรกอย ง ครงครัด คว มลม หลวของ ครงสร งน ยบ ย ละ ชองว งท งกฎหม ย นก รบรห รจัดก รทร ชพัสดทจะ กดคว ม ปนธรรม ลดคว ม หลอม นสังคมสงผล ห กดปญห บกรกทร ช พัสด สวงห ผลประ ยชน นทดนของรัฐ มมทสนสด ละอ จ กดปญห อ ชญ กรรมทสร งคว ม สยห ยผลกระทบตอก ร ช ประ ยชน ละก รบรห รจัดก ร นทดนของรัฐต ง กท งร ชก รหรอส ธ รณะสวนรวมทรัพย กรธรรมช ต ละสง วดลอมทจะ กดขน นอน คตต มม อัน ปนปญห ย กทจะ ก ข บรรณ นกรม ก รศกษ นวท งก ร ก ขปญห นก รคมครองปองกนั ทดนอนั ปน ส ธ รณสมบตั ของ ผนดนส หรบั พล มอง ชรวมกนั ของกรมทดน. (2561): 14, http://elib.coj.go.th/Ebook/data/judge_report/jrp2557_13_19.pdf (สบคน มอวันท 14 มถน ยน 2562). กรยง กร จรญธน วฒั น. นวคว มคดว ดวยรัฐ (ตอนท 1). (6 มกร คม 2548): http://public-law.net/publaw/view.aspx?id=295 (สบคนขอมล มอวันท 4 ตล คม 2563). คณ กร วะระทรัพย. ปญห ขอกฎหม ย กยวกับอ น จก รจัดก รทร ชพสั ดระหว งกระทรวงก รคลงั กับหนวยง นอนของรัฐ. วทย นพนธหลกั สตรปรญญ นต ศ สตรมห บณั ฑต, มห วทย ลัยร มค หง, 2544. ค พพ กษ ศ ลฎก ท 7742/2548 ค พพ กษ ฎก ท 5408/2557 จกั รพงษ ค บญ รอง. ก รบกรก บร ณสถ น ก พง มอง นวท งก รจัดก ร ดยรฐั ละชมชนทองถน. ข ว ชยง หมนวส, (28 มกร คม 2560): https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/562105/ (สบคน มอวนั ท 23 กรกฎ คม 2562). จรญั ฆษณ นันท. นตปรชั ญ . กรง ทพมห นคร: ส นักพมพมห วทย ลัยร มค หง, 2557. จตภรณ กวคมภยั พัฒนสทธชวน. กณฑก รวนจฉัย ขตอ น จศ ลของคณะกรรมก รวนจฉัยชข ดอ น จหน ทระหว งศ ล นคดพพ ท กยวกบั ทดนส ธ รณ สมบัตของ ผนดน. วทย นพนธปรญญ นตศ สตรมห บณั ฑต, วช อกกฎหม ยมห ชน ส ข วช นตศ สตร มห วทย ลยั ส ขทัยธรรม ธร ช, 2556. จฬ ลงกรณมห วทย ลัย. นวคด ละง นวจัยท กยวของ. 32-33, http://cuir.car.chula.ac.th/dspace/bitstream/123456789/49113/5/Santi_je_ch2.pdf (สบคนขอมล มอวันท 14 มถน ยน 2562). ชัยพนธ ขัตยะ. รฐั ทม 1.5 หมนล นบ ท กภยั ลง จ ะอ มงคสงน ชอม มงัด- มกวง, ทยรัฐออน ลน. (17 กรกฎ คม 2562): https://today.line.me/th/pc/article/รัฐทม+1+5+หมนล นบ ท กภยั ลง+ จ ะอ มงคสงน ชอม มงดั + มกวง-2PQ6k8 (สบคน มอวันท 22 กรกฎ คม 2562). ชัยวฒั น วงศวฒั นศ นต. กฎหม ย ละก รปฏรปทดน พอ กษตรกรรม. พมพครงั ท 2. กรง ทพมห นคร : รงพมพร มค หง, 2522. ชล บนน ค. นวคดว ดวยก รจดั ก รทรพั ย กรรวม ตอนท 1: ท ท ยองคคว มรดัง ดม นก รจดั ก รทรพั ย กร. (24 มน คม 2554): https://econdigest.wordpress.com/2011/03/24/ostrom-review-1/ (สบคน มอวนั ท 8 มถน ยน 2562). ชยง หมนวส. รกท ก พงดน ชยง หม บทพสจนคนอย หนอกฎ. (27 มน คม 2561): https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/685258 (สบคน มอวนั ท 23 กรกฎ คม 2562). ชยง หมนวส, ปดกรทร ชพัสด ชยง หม รวม 4 พนั ปลง 2 สนกว ร นท ลทอง. หนังสอพมพร ยวนั ชยง หมนวส: https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/939577/ (สบคน มอวนั ท 24 พฤษภ คม 2562). 72

วนั ท 20 พฤศจก ยน 2563 ณ รง รมฟร ม จงั หวัด ชยง หม จัด ดยคณะนตศ สตร มห วทย ลยั ชยง หม ท ลห งดง กลมทนค ปลกปกหมดทอยอ ศัยคกคักรบั อ นสงส. นตยส ร ฮมบ ย ออร กด ชยง หม, ฉบับ ดอนพฤษภ คม (2558). (14 มน คม 2559): https://baania.com/th/article/ ท ลห งดง -กลมทนค ปลกปกหมดทอยอ ศยั คกคักรบั อ นสงส (สบคน มอวนั ท 22 กรกฎ คม 2562). นฤมล นช (ตน ศก ดอก กว). คณ คยอ น \"The Tragedy of the Commons\" หรอยงั ?. (26 มถน ยน 2551): http://narumol.blogspot.com/2008/06/tragedy-of-commons.html (สบคน มอวนั ท 21 พฤษภ คม 2563). บันทก รองก รข ยทดน ละสงปลกสร งร ชพสั ดสงพรอมหนงั สอส นักง นคณะกรรมก รกฤษฎก ท สร.0802/5127 ลงวนั ท 17 สงห คม 2509 ปทม วด พชนกล ซซก. กรรมสทธ นทรัพยสนกบั ปญห สง วดลอม, อกส รประกอบค บรรย ยวช ศรษฐศ สตรทรัพย กรธรรมช ต ละสง วดลอม บองตน. คณะ ศรษฐศ สตร มห วทย ลัยธรรมศ สตร. 7, http://econ.tu.ac.th/class/archan/Patamawadee/property%20right.pdf (สบคนขอมล มอวนั ท 15 มษ ยน 2563). ประมวลกฎหม ย พง ละพ ณชย พ.ศ. 2535, ร ชกจจ น บกษ ลม 169/ ตอน 42 หน 1/8 มษ ยน 2535 ปรด กษมทรัพย. นตปรชั ญ . กรง ทพ : ครงก รต ร ละ อกส รประกอบก รสอน คณะนตศ สตร มห วทย ลยั ธรรมศ สตร, 2539. พญนภ สวนทอง. นวคด ละทฤษฎ นก รศกษ ก รจดั ก รทรัพย กรธรรมช ต ละสง วดลอม: มมมอง ศรษฐศ สตรก ร มอง. ว รส ร ศรษฐศ สตรก ร มอง บรพ ปท 5, ฉบบั ท 2. 104-105, http://www.polsci-law.buu.ac.th/pegjournal/document/5-2/5.pdf (สบคน มอวนั ท 6 มถน ยน 2562). พระร ชบัญญตั ทร ชพสั ด พ.ศ. 2562. ร ชกจจ น บกษ ลม 136 ตอน 28 ก. (9 มน คม 2562); ดมบญั ญัต นม ตร 5 พระร ชบญั ญัตทร ชพัสด พ.ศ. 2518. มลนธ ลกส ขยว. Tragedy of the Commons. http://greenworld.or.th/vocab_category_en/stu/ (สบคน มอวันท 8 มถน ยน 2562). ม นตย จมป . ค อธบ ยประมวลกฎหม ย พง ละพ ณชยว ดวยทรพั ยสน. พมพครังท 8 ฉบับปรบั ปรง ก ข. กรง ทพฯ : ส นกั พมพ หงจฬ ลงกรณ มห วทย ลยั , 2556. สจตร ส มัคคธรรม, สมศักด ส มัคคธรรม ละ สวมล ชยพันธพงษ. ก รจัดก รทรัพย กรรวม: นวคดทฤษฎ ละก รประยกต ช. ว รส รรมพฤกษ มห วทย ลัย กรก ปท 36 ฉบับท 2 พฤษภ คม สงห คม 2561: http://romphruekj.krirk.ac.th/books/2561/2/03_36_2_HumanOrganizationalAndManagement.pdf. (สบคน มอวนั ท 9 มถน ยน 2562). สนทรย หมอนพะวงศ. ก ร ช ละก รคมครองส ธ รณสมบตั ของ ผนดน. วทย นพนธปรญญ นตศ สตรมห บณั ฑต, มห วทย ลัยธรรมศ สตร, 2537. สมศักด ตรักษ . กฎหม ย พอก รคมครองทดนของรฐั จ กก รบกรก. วทย นพนธหลักสตรปรญญ นตศ สตรดษฎบัณฑต, มห วทย ลยั ร มค หง, 2552. สวนคมครองทดนของรัฐ ส นกั จดั ก รทดนของรฐั กรมทดน กระทรวงมห ด ทย. คมอ ก รปฏบตั ง น กยวกบั ก รด ลรกั ษ ละคมครองปองกันทดนอนั ปน ส ธ รณสมบัตของ ผนดน. กนั ย ยน (2550): 14, https://www.dol.go.th/phangnga/DocLib/protect_public_land.pdf (สบคนขอมล มอวนั ท 15 พฤษภ คม 2563). ส นักง นธน รกั ษพนท ชยง หม. ร ยง นสรปขอมลก รบกรกทร ชพสั ด ดอน มถน ยน 2556. http://www.treasury.go.th/pv_chiangmai/ewt_news.php?nid=375&filename=data_statland (สบคน มอวนั ท 4 พฤษภ คม 2562). ส นกั ง นกฎหม ย ละทน ยคว ม. หลักกฎหม ยปกครองวันละ รอง ปญห ท งนตปรชั ญ . (25 มกร คม 2556): https://www.facebook.com/DroitAdministrative/posts/592618227420758/ (สบคน มอวนั ท 6 ตล คม 2563). ส นักน ยกรัฐมนตร, บันทกหลักก ร ละ หตผลประกอบร งพระร ชบญั ญตั ทร ชพสั ด พ.ศ......., http://library.senate.go.th/document/mSubject/Ext84/84145_0001.PDF (สบคนขอมลวนั ท 14 พฤษภ คม 2562). สว กตยะ. ก รบกรกทดนของรัฐ ศกษ ฉพ ะกรณก รบกรกทดนส ธ รณะประ ยชน ปลง คกศ ล หนองหม จอก. ส รนพนธหลักสตรสังคมสง คร ะหศ สตรมห บัณฑต, คณะสงั คมศ สตร มห วทย ลยั ธรรมศ สตร, 2542. ศศภ พฤกษฎ จันทร. ส นกั กฎหม ยบ น มองสมัย หม : ขอคว มคดว ดวยกฎหม ย นทรรศนะของ Hans Kelsen ละ H.L.A Hart ละขอวจ รณ. วทย นพนธนตศ สตรมห บณั ฑต, ส ข กฎหม ยมห ชน คณะนตศ สตร มห วทย ลัยธรรมศ สตร, 2560. หนงั สอรอง รยนพ ศษ 3/2556 ของผ หญบ นหวยทร ย ม.8 ต บล มปง อ ภอพร ว จังหวัด ชยง หม ลงวนั ท 20 กมภ พนั ธ 2556. หนังสอส นักง นธน รกั ษพนท ชยง หม ท กค 0311.13/629 ลงวันท 18 กมภ พนั ธ 2558 Elinor Ostrom. Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action. Cambridge: Cambridge University. 1994. Elinor Ostrom. Beyond Markets and States: Polycentric Governance of Complex Economic System. American Economic Review. 2010. Garrett Hardin. The Tragedy of the Commons. Science. Vol.162 (1968): 1243-1248. John Austin. The Province of Jurisprudence Determined. ed. H.L.A. Hart, London (1954). MGR Online. ปญห รก ก พงดน ชยง หม มจบ-นักวช ก รกระตนหนวยง นรัฐ ชกม.จรงจงั . (12 มษ ยน 2554): https://mgronline.com/daily/detail/9540000045988 (สบคน มอวันท 23 กรกฎ คม 2562). Matthias Mahlmann. Rechtsphilosophie und Rechtstheorie. Baden-Baden: Nomos Verlagsgesellschaft, 3 Aufl (2015). Taweesak Konyochai. นวคว มคดต ง นท งกฎหม ย. http://www.satit.up.ac.th/BBC07/AroundTheWorld/law/14.htm (สบคนขอมล มอวนั ท 4 ตล คม 2563). 73

หนังสือประมวลบทความ นการประชุมวชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภูมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟูรามา จงั หวัดเชียง หม ก รปฏ สธกฎ ม ยข งผปร ก บก ร มส ตยวงน ม ก ภ ศร ชยง ม จง วด น งค ย Legal Denying of the Entrepreneur of Wang Nam Mok Homestay, Sri Chiang Mai, Nong Khai Province อภริ ดี มิงวงศ Apiradee Mingwong คณะสหวิทยาการ มหาวทิ ยาลัยขอน กน วทิ ยาเขตหนองคาย 112 หมู 7 ต.หนองกอมเกาะ อ.เมืองหนองคาย จ.หนองคาย 43000 Faculty of Multidisciplinary Sciences, Khon Kaen University Nong Khai Campus 112 Moo 7 Nong Khom Koa, Muang Nong Khai, Nong Khai, 43000 E-mail: [email protected] บทคดย การศึกษาเรืองการปฏิเสธกฎหมายของผูประกอบการ ฮมสเตยวังนามอก อาเภอศรีเชียง หม จังหวัดหนองคาย มี วัตถุประสงคเพือทาความเขา จนิติสานึกของผูประกอบการ ฮมสเตยวังนามอก ละการดาเนินการของหนวยงานภาครัฐตอการกระทา ดังกลาว ละนา ปสู นวทางการ ก ขปญหาความขัด ยงระหวางผูประกอบการ นพืนทีดังกลาวกับหนวยงานภาครัฐ จากการศึกษา พบวาผปู ระกอบการ ฮมสเตยวงั นามอกมที ศั นะ นการทจี ะ มปฏิบตั ติ ามทังกฎหมายปฏริ ูปทีดินเพือเกษตรกรรม ละกฎหมายปา ม ทังที ทราบขอกฎหมายดงั กลาวเปนอยางดี ดยเลือกทีจะเลิกประกอบกิจการ ทนการทาตามกฎหมาย นขณะทกี ารปฏิบัติของรัฐมีสองฝาย คือฝายสนับสนนุ ความชอบธรรมของผปู ระกอบการ กับฝายเสนอ นวทาง ก ข จนทายสดุ ยงั มสามารถหา นวทาง ก ขปญหา ด ค ส คญ: การปฏเิ สธกฎหมาย, ฮมสเตยวงั นามอก, นติ สิ านึก Abstract The study of legal denying of the entrepreneur of Wang Nam Mok homestay, Sri Chiang Mai, Nong Khai province has the purposes to understanding the legal consciousness of the Entrepreneur of Wang Nam Mok Homestay and the practices of related official organization. Therefore, the result of the study will propose the dispute settlement of thiscase. Accordingto the study,thefact that the entrepreneurof WangNam Mokhomestayhave the legalperception to deny the agriculturallandreformlaw and the forestrylaw eventhey knowsuch law.They chooseto end theoperating but they will not legalized their homestay.The government officialseparated to two side. One side of governmentofficial encourage the homestay while another propose to resolve the problem. Finally, there is no dispute settlement for this case. Keywords: Legal Denying, Wang Nam Mok Homestay, Legal Consciousness 1. บทน การศึกษาการปฏเิ สธกฎหมายของผูประกอบการ ฮมสเตยวงั นามอก อาเภอศรเี ชียง หม จงั หวัดหนองคาย เปนประเดนทีเกิด จากการทีผูเขียน ดมี อกาสเขา ป นพืนทีเพือสังเกตการณ นกรณีทีเจาหนาทีสานักงานปฏริ ูปทีดินเพือเกษตรกรรม ดเขา ปเจรจากับ ผูประกอบการ ฮมสเตย เพือขอ หผูประกอบการ นพืนที ดดาเนินการยืนคารองเพือขอดาเนินกิจการ นพืนที สปก.4-01 เพือ หการ ดาเนินกิจการเปน ป ดยชอบดวยกฎหมาย ตปรากฏวาผูประกอบกจิ การ ฮมสเตยปฏิเสธทีจะ ม ปดาเนินการดงั กลาว ละอางวาหาก จะตองมีการดาเนินการเพือขออนุญาตประกอบกิจการ ดยมีการชาระคาธรรมเนียม ลว ตนจะขอเลิกการประกอบกิจการ ฮมสเตย ดังกลาว มหนวยงานราชการจะ จง หผูประกอบการทราบวาคาธรรมเนียม นการดาเนินกิจการนันมีจานวนคอนขางนอยกตาม นอกจากนันผปู ระกอบการยงั จงอกี วาหากจะมกี าร ลรืออาคาร ฮมสเตย เขากจะยอม หมีการดาเนนิ การดงั กลาว การ สดงออกดังกลาว 74

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟูรามา จงั หวดั เชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยเชยี ง หม มจะมีลกั ษณะคลายการกระทาอารยขดั ขืน ตการ สดงออกนนั ม ดเปน ปเพอื เรียกรองความชอบธรรม ดยผู สดงออกเพียงตองการ ทจี ะ มทาตามกฎหมายเทานัน ต มมเี หตผุ ล ด ทจี ะกอ หเกิดความเปลียน ปลง นกฎหมายเพอื นา ปสคู วามชอบธรรม ผูเขียนจึงทาการศึกษาการ สดงออกของผปู ระกอบการ ฮมสเตยวงั นามอก เพือทาความเขา จนิติสานกึ ของผปู ระกอบการ ฮมสเตยวังนามอก ละการดาเนินการของหนวยงานภาครัฐตอการกระทาดังกลาว เพือนา ปสู นวทางการ ก ขปญหาความขัด ยง ระหวางผปู ระกอบการ นพืนทีดังกลาวกบั หนวยงานภาครัฐ ดยผเู ขยี นมีกรอบ นวคิด นการอธิบายกรณีศึกษาดังนี 1) กรอบ นวคิดเรอื งนติ สิ านกึ นวคดิ เรอื งนิตสิ านกึ ชเพืออธบิ ายการ สดงออกของผูประกอบการ ฮมสเตยวังนามอก นกรณที ผี ูประกอบการนัน ดทราบ กฎหมายทีมีอยู ละ ด สดงออกตอการรบั ทราบกฎหมายดงั กลาวนนั อยาง ร ดยผเู ขียน ช นวคิดสานึกของการปฏิบัติ การกระทา หรือ การ มกระทาลกั ษณะ ดลักษณะหนงึ ตอกฎหมาย ละพิจารณาประกอบกบั การรับรู ทัศนคติ ความเหน การปฏบิ ตั ิ การ สดงออก1 ของ ชุมชน ฮมสเตยบานวังนามอก เพอื ตรวจสอบนติ ิสานกึ ของชมุ ชน นอกจากนนั ยงั ชวธิ ีการศึกษา ดยการสงั เกตพฤตกิ รรม รปู บบ วิธกี าร ละ นวทางทีชมุ ชน ช นการทาความเขา จกฎหมาย2 ละปฏบิ ัตติ อกฎหมาย 2) กรอบ นวคดิ เรอื งอารยะขดั ขนื (Civil Disobedience) กรอบ นวคิดเรืองอารยะขัดขืน ชเพืออธบิ ายวากรณีศึกษานีเปนอารยะขัดขืนหรือ ม ผูเขียนจึงพยายามเลียงการ ชคาวา อารยะขัดขืน นตอนตน ดย ชคาวาการปฏิเสธกฎหมาย ทน เพือ ม หผูอานเขา จวาผเู ขียนกาลังอธิบายวากรณศี ึกษานีเปนการกระทา อารยะขัดขืน ดยการกระทา บบอารยะขัดขืน นกรอบ นวคิดงานนี ชหลักคอื อารยะขดั ขืนคือการปฏิบัตทิ ี มเชือฟงอานาจรัฐ เปนการ สดงออก ขงขืนตออานาจรัฐที มเปนธรรม ดวยวิธีการ บบผิดกฎหมาย3 ดยคานึงถึงหลักการสาคัญ คือ การละเมิดกฎหมายบาง ประการ การปฏบิ ัติการ บบสนั ติวิธี การปฏิบตั กิ ารอยางเปดเผยตอสาธารณะ ละการยอมรบั ทษตามกฎหมายดวย4 3) กรอบ นวคิดเรืองสทิ ธชิ มุ ชน สิทธิชุมชนเปนสิงทีผูเขียนตองการนามาปรับ ชกับกรณีศึกษา เพือพิจารณาวาชุมชนนีอยู นสถานะทีจะกลาวอางสิทธิ ชุมชน นการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม ดหรอื ม เพยี ง ร นบทความนีผูเขียนจากัดขอบเขต นการศกึ ษาดงั ตอ ปนี 1) ขอบเขตเรืองตัวบุคคล: การเลือกผูนาชมุ ชนเปนตัว ทนของชมุ ชน ผูเขียนเลอื ก ชความคดิ เหนของผนู าชมุ ชน ฮมสเตยเปนตัว ทนของชมุ ชน เนอื งจากผูนาชมุ ชน ฮมสเตย นกรณีศึกษานเี ปน ผูกอตังกิจการ ฮมสเตยขนึ มา ละ สดงบทบาทเปนตัว ทนของกลมุ ตนเอง นขณะทสี มาชิกชุมชนคนอืน ม สดงบทบาทมากนัก มี เพยี ง คการสนบั สนนุ ขอกลาวอางของผนู าชมุ ชน ฮมสเตยเทานัน ผูนาชุมชน ฮมสเตย 2) ขอบเขต นเชงิ พนื ที: ฮมสเตยวงั นามอก เนืองจากพืนทีบานวังนามอกประกอบดวยชุมชนหลายสวน ทังพืนทีพักอาศัยของชาวบาน รานคา วัด รงเรียน ฯลฯ ซึง พืนทีดังกลาว มมีประเดนขัด ยงเกยี วกับสิงทีผูเขียน ดพบ ผูเขียนจึงจากัดขอบเขต วเพยี งพืนที ฮมสเตย ซึงเปนสวนเดียวของชุมชน บานวงั นามอกทมี ีปญหาเรอื งการ ชสอยประ ยชน นพืนที ครงรางของการนาเสนอบทความนีผเู ขยี น บงเปน 3 สวน คอื สวนที 1 นิตสิ านกึ ของผปู ระกอบการ ฮมสเตยตอการทาตาม กฎหมาย สวนที 2 อารยะขัดขืนหรือการเมืองทองถิน สวนที 3 สิทธิชุมชนยังคงดารงอยูหรือ ม เพือนาเอา นวคิดทังสามมาวเิ คราะห ปรากฏการณทเี กดิ ขึน นพืนทีศึกษา อนั จะนา ปสกู ารทาความเขา จสงิ ทเี กิดขึนวาสอดคลองกับกฎหมายหรอื นวคดิ เพอื คุมครองชุมชน อยาง ร 1 สมชาย ปรชี าศลิ ปกุล, พรม ดนความรขู องการศึกษากฎหมาย นวนติ ิสานึก นสังคม ทย, ว ร รนต งคมศ ตร, 8 ฉ.1 (2558): 24-25. 2 เรืองเดยี วกัน, 32. 3 อยรา สงั ฆะ ละประภาส ปนตบ ตง, ปฏิบตั ิการอารยะขัดขนื , ว ร รม วทย ลยร ชภฏม รค ม, 5 ฉ.3 (2554): 154. 4 อยรา สงั ฆะ ละประภาส ปนตบ ตง, ปฏบิ ัตกิ ารอารยะขัดขืน, : 157-160. 75

การประชุมวิชาการนติ สิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภูมิทัศนนิตศิ าสตร ทย 2. ลกษณ ข งพนท มส ตยวงน ม ก บานวังนามอก มีพืนทีประมาณ 3,500 ร อยู นเขตพืนทีภูผีปอบ-ภูปก ปน อาเภอศรีเชียง หม จังหวัดหนองคาย ดยมี พืนที ฮมสเตยอยปู ระมาณ 26 หลงั คาเรือน ซงึ กอตงั ขนึ มา ดยผูนาชมุ ชนคนหนงึ กบั กลมุ ชาวบานกลุมหนึงซึง ม ชทงั หมดของหมูบาน ฮมสเตยนจี ัดตังขึนมาราว 14 ป ลว ชุมชนบานวงั นามอกเริมกอตังชุมชนเมือ ด มทราบ นชัด ต นป พ.ศ.2516 พระอาจารยลี ดมา กอตงั วัดวังนามอกขึนทีนี เพือเปนสาขาของวดั หินหมากเปง ทา หชมุ ชนเริมมาอาศัยอยกู นั หนา นนมากขนึ 5 ตอมามีการประกาศเขตปาสงวนพืนทีปาพานพราว ปา กง ก ซึงครอบคลุมเขตพืนที บานวังนามอก ตาบลพระพุทธบาท อาเภอศรีเชียง หม จังหวัดหนองคาย นป พ.ศ.25216 ชุมชนจึงตกอยู นฐานะอยูอาศัย ดยมิชอบพืนทีปาสงวน หลังจากนันรัฐบาล ประกาศ หพืนทดี งั กลาวเปนเขตปาเสือม ทรมจึงมีการดาเนินการประกาศเปนเขตปฏิรปู ทดี ินเพอื เกษตรกรรม นชวงป พ.ศ.25527 หากพิจารณาตามขอเทจจริงทีชุมชน หขอมูล จะพบวาการดาเนินกจิ การ ฮมสเตยของชุมชน ดทากอนทีจะมีการประกาศ เขตปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม นป พ.ศ.2552 (เนืองจากชุมชนอางวามีการทา ฮมสเตยมาตัง ต 14 ปกอนหนา คือประมาณป พ.ศ. 2549 ดย นขณะนนั พืนทีดงั กลาวเปนเขตปาสงวนซึงประกาศ นป พ.ศ.2521) ดยเบืองหนาของ ฮมสเตยนันติดทางนาซึงเปนทาง หล ของนาตกธรรมชาติ จึงทา หพืนทีของ ฮมสเตย นปจจุบันมีทังสวนทีเปน ส.ป.ก.4-01 ละสวนทีติดกับพืนทีปาสงวนคือทาง หลของ นาตกธรรมชาติ นพืนที ส.ป.ก.4-01 นัน ชุมชน ดกอสรางอาคารสาธารณะเพือ ช นการตอนรับ ขกผูมาเยอื น ละมีกลุมอาคารซึงชุมชน จง หทราบวาเปนทีพักของชาวบาน นชุมชนซึงเปด หผูสน จเขาพักสามารถมาพัก ด นลักษณะ ฮมสเตย นขณะทีดานหนาของ ฮมสเตยนนั เปนพืนทีตดิ ทางนาตก หล ซึงเปน ผนหินธรรมชาติ นฤดูนาหลากพืนทีดงั กลาวจะมนี าทวมถงึ ทา ห ฮมสเตยดาเนนิ การ สรางเขือนซีเมนตชะลอการ หลของนา ละสรางสะพานขามจาก ฮมสเตย ปยังพนื ทฝี งตรงขาม ซึงเปนทางเขาพนื ที ฮมสเตยอกี ฝงหนึง ดยชุมชน ฮมสเตยบานวังนามอกนี ดรับการสนับสนุนจากหนวยงานการทองเทียว หงประเทศ ทย หเปนชุมชนที ดรับรางวัลการ ทองเทียว นป 2551 ละยงั ดรบั รางวลั จากหนวยงานอนื อกี หลายหนวยงาน รวมถึงการเปนพืนทสี าหรบั การทองเทยี ว ละศึกษาดงู าน ของหนวยงานภาครฐั หลาย หงดวย 3. นตส นกข งผปร ก บก ร มส ตยต ก รท ต มกฎ ม ย ประเดนเรืองนิติสานึกของผูประกอบการ ฮมสเตยตอการกระทาตามกฎหมายนันผูเขียนวิเคราะหผานปจจัย 2 ประการ ดวยกนั คือ 1) การทราบหรือ มทราบถงึ ขอกฎหมาย ละ 2) การตอบสนองตอการรับรูนนั ละกรอบ นวคิดของ เดวิด เอม เองเกล ซึง เสนอองคประกอบ 5 ประการ นการศึกษานิติสานึกคือ 1) พืนที ละเวลา 2) ตัวตน หรืออัตลักษณ 3) ความสัมพันธ ละเครือขายทาง ชุมชนหรอื สงั คม 4) ความยตุ ิธรรม ละวิธีการทางกฎหมาย 5) จักรวาลวิทยา ละความเชอื ทางกฎหมาย8 จากการลงพืนทีเพือเกบขอมูลของผเู ขียนเมือวันที 27 มกราคม 2563 ณ ฮมสเตยวังนามอก ดยเปนการเขา ปกับหนวยงาน ราชการ 2 หนวยงานหลักคือ สานักงานปองกัน ละปราบปรามการทุจริต หงชาติ (ป.ป.ช.) จังหวัดหนองคาย ละสานักงานการปฏิรปู ทีดนิ เพือเกษตรกรรม ดยสานักงาน ป.ป.ช. จงั หวดั หนองคายลงพืนทีเพือสมุ ตรวจวามีการกระทาทเี ปนการทับซอนระหวางผลประ ยชน สวนตัว ละประ ยชนสาธารณะหรือ ม นขณะทีเจาหนาทีจากสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม ดลง ป นพืนทีเพือ จง หผู ประกอบกจิ การ ฮมสเตย ดทราบวาอาจมีการกระทาทีผิดกฎหมายของผูประกอบกิจการเกิดขนึ ดย นเบืองตนเจาหนาทีสานักงานการ ปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม ด จงวาพืนที ฮมสเตยทังหมดนันอยู นเขตปฏริ ูปทีดินเพือเกษตรกรรม ซึงจะตอง ชประ ยชนเพอื การทา การเกษตรเทานัน นขณะที รงเรือนทีกลุมชุมชนนีสรางขึนมาเพือการ สดงผลิตภัณฑชุมชน ละเปนอาคารอเนกประสงคนันอาจมี ลักษณะรุกลาเขา ป นลานาสาธารณะซึงเปนเขตปาสงวน เนืองจากลานาดังกลาวเปนทางนาตก หลตามธรรมชาติ ดยสานักงานการ 5 ภูมิบาน ภูมิเมือง: บานวงั นามอก ภูมิวัฒนธรรมชมุ ชนสองลานสองเวียง หนังสอื พิมพ นวหนา ฉบบั วันอาทติ ยที 2 สงิ หาคม 2563 เขาถงึ ผานเวบ ซต https://www.naewna.com/lady/508973 เมือวันที 31 สิงหาคม 2563 6 ราชกจิ จานเุ บกษา เลมที 95 ตอนที 108 ลงวันที 3 ตุลาคม พ.ศ.2521 7 ราชกจิ จานุเบกษา เลมที 126 ตอนที 95 ก ลงวนั ที 21 ธันวาคม พ.ศ.2552 8 David M. Engel and Jaruwan S. Engel, Tort, Customs and Karma: Globalization and Legal Consciousness in Thailand, p.5-6. 76

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟูรามา จังหวัดเชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยเชยี ง หม ปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรมคงมีอานาจเพยี งการอนุญาต ห ชพนื ที ส.ป.ก.4-01 เทานัน สวนกรณีที รงเรือนอาจบุกรุกเขา ป นพนื ทีปา สงวนนันเปนอานาจของเจาหนาทีกรมปา มทีจะดาเนินการ หลังจากทีเจาหนาทีสานักงานปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม ด จงเรือง ดังกลาว หผูนาชุมชน ฮมสเตยทราบ จงึ นามาซึงขอเทจจริงดังตอ ปนี 3.1 การรับรหรอื มรบั รกฎหมายของผประกอบการ การรบั รหู รือ มรับรกู ฎหมายของผูประกอบการนันผูเขยี นพิจารณาจากบริบท นการสนทนาระหวางผูนาชุมชน อมสเตย ละ เจาหนาทีสานกั งานการปฏิรูปทีดนิ เพอื เกษตรกรรม ดังนี ผูนาชุมชน อมสเตยวังนามอก ดกลาวตอเจาหนาทีสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรมวาหากมีปญหาเรืองการ ช ทีดิน ม ชเพือการเกษตร ลวจะเปนอยาง ร เจาหนาทีฯ ตอบวากอาจจะตองมีการรือถอน รงเรือน ละ ม หมีการดาเนินกิจการตอ ป นขณะทีเจาหนาทีสานักงาน ป.ป.ช. จังหวัดหนองคายเสนอวาจะมีทาง ก ข ดหรือ ม เจาหนาทีสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือ เกษตรกรรมจึงชี จงวาหากการดาเนินกจิ กรรมของชมุ ชนมีลักษณะเปนการ ชทีดินเพอื การสงเสรมิ เกษตรกรรม เชน การ ชพนื ทีเพอื เปน การเรียนรเู กษตรวถิ ีของชมุ ชน หรือการพัฒนาการเกษตรของชมุ ชนกอาจสามารถยนื คาขอ ชทดี นิ ตอเลขาธกิ ารสานักงานการปฏิรปู ทดี นิ เพอื เกษตรกรรม ด* ดยอาจเสยี คาธรรมเนยี มเลกนอย นอกจากนันเจาหนาทีสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรมยังกลาวอีกวา ดเคย จงหัวหนาชุมชน ป ลวหลายครังวา สามารถ ปติดตอทีสานกั งานการปฏิรปู ทีดินเพือเกษตรกรรมจังหวัด ด ตหัวหนาชุมชนก มเคย ปปรึกษาเลย ซึงขอเทจจริงปรากฏวา หัวหนาชุมชนรูจักกับเจาหนาทีสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรเปนอยางดี ต มเคย ปติดตอเพือขอความชวยเหลือ ด เลย การ สดงออกดังกลาวของผนู าชมุ ชนจงึ สดง หเหนวาเขายอมรูอยู ลววาการ ชประ ยชน นพนื ที ส.ป.ก.4-01 ของชมุ ชนนันอาจเปนการ กระทาทเี สยี งตอการผดิ กฎหมาย ตเขาเลอื กทีจะปฏิบัติตอบสนองดวยการนงิ เฉย คอื มเลอื กทจี ะกระทาตามหนาทีซงึ กฎหมายกาหนด ว อยาง รกดีหากพิจารณาจากชวงเวลาทีมีการกอตังกิจการ ฮมสเตย ละชวงเวลาทีมีการประกาศเขตปฏิรูปทีดินเพือ เกษตรกรรม จะพบวาตามขอเทจจริงนันกิจการ ฮมสเตย นป พ.ศ.2549 เกิดขึนกอนการประกาศเขตปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม นป พ.ศ.2552 ดังนันเงือน ขเรอื งเวลา ละพืนทจี งึ เปนปจจยั สาคัญตอการกลาวอางความชอบธรรมของชุมชน ฮมสเตยซึงสงผลตอสานึกทาง กฎหมายวาเหตุ ดชุมชนจึงมองวากจิ การ ฮมสเตยจงึ มควรตองทาตามกฎหมายการปฏิรูปทดี นิ เพือเกษตรกรรม ละมผี ลสืบเนอื งตอ ป ยังความเชือวาความยตุ ิธรรมสาหรบั ชมุ ชนคือการทตี นจะตอง ดรบั การยกเวนจากการปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายปฏริ ปู ทีดินดวย 3.2 การปฏิบตั ิ มอื ผประกอบการรับรกฎหมาย หลังจากทีผูนาชมุ ชน ฮมสเตยทราบ นวทาง นการดาเนนิ การขออนญุ าต ชพนื ทเี พอื วัตถปุ ระสงคอนื ที ม ชเพือการเกษตร นทีดิน ส.ป.ก.4-01 ลว เขาทาหนาตาเรียบเฉยพรอมกลาวออกมาวา ถาขออนุญาต ป ลว ตองจายเงินคาธรรมเนียม ชุมชนจะอยู อยาง ร ตอนนีก ม ดมีราย ดอะ รมาก เมือเจาหนาทพี ยายาม นะนา หทาตามกฎหมายมากเขา ผูนาชุมชนกกลาววา ถาจะตองขอ อนญุ าต ผมเลกิ ประกอบกจิ การดกี วา คทีดินทีมีอยูกพอทามาหากิน ลว จากประ ยค สดงอารมณของผูนาชุมชน สองตอนนีบงบอก วา เขา มตองการทาตามกฎหมาย หากกฎหมายจะทา หเขามีราย ดลดลง เขาเลือกทีจะ มดาเนนิ กิจการตอ ปอกี เลยเสียดกี วา ดยมอง วาการทากิจกรรมทีมีอยู ม ชประ ยชนของเขา ตเปนประ ยชนของชุมชน ละเปนราย ดเพียงเลกนอย ม ดทา หเขาตองเดือดรอน หรอื จนลง ตอยาง ด ประเดนทีวาเหตุ ดผนู าชุมชน ฮมสเตยจึงมอี านาจ นการยุติกจิ การ ดนัน มีพืนฐานมาจากการทีผูนาชุมชน ฮมสเตยเปนผู กอตังกิจการ ฮมสเตยขึนมา ละรวบรวมชาวบานจานวนหนึงทีตองการหาราย ดมารวมกันประกอบกิจการ ละสรางอัตลักษณของ ตนเองขึนมา ดยเนนวฒั นธรรม สองลานสองเวยี ง หเดนชดั ขึนจากทีเปนอยู ผูนาชมุ ชน ฮมสเตยจงึ มีบทบาทเปนผูขับเคลอื นชาวบาน * เปน ปตามขอ 13 ของระเบียบคณะกรรมการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรมวาดวยการมอบหมาย หเลขาธิการสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรมพิจารณา อนญุ าตการ ชทีดนิ เพือกิจการสาธารณูป ภค ละกจิ การอืน นเขตปฏริ ูปทีดิน พ.ศ.2536 ซงึ กาหนด หเลขาธิการสานกั งานการปฏิรปู ทีดินเพือเกษตรกรรม ดยความ เหนชอบของคณะกรรมการปฏิรูปทีดนิ จังหวดั มอี านาจ ห ชทีดนิ เพือการสงเสริมเกษตรกรรม ดตามจานวนเนือทีทีจาเปน ละเหมาะสม 77

การประชุมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภูมทิ ัศนนิติศาสตร ทย กลุมนี นขณะทีมีชาวบานบางกลุมมีความขัด ยงกับชาวบานกลุมนีเชนกัน ดยมีการกลาวอางวาผูนาชุมชน ฮมสเตยเอือประ ยชน เฉพาะพวกพอง ต ม ดสรางประ ยชน หกบั ชาวบานวงั นามอกทังหมด การตอบสนองของหัวหนาชุมชน ฮมสเตยเมือรับรู นวทางทีอาจทา ดตามกฎหมาย ลว เขาเลือกทีจะปฏิเสธการทาตาม กฎหมาย ดยมิ ดมที ัศนะทจี ะ ปเปลยี น ปลงกฎหมาย มมที ศั นะทมี องวากฎหมาย มชอบธรรม ตเขามองวาการทาตามกฎหมายซงึ ม จะงายเพียง ดกตาม นันคือภาระทีเขา มมีหนาทีตอง บกรับ เพราะกอนหนานีดาเนินกิจการมาก มมีภาระอะ รทีเขาตองกระทาตาม กฎหมาย ตทา มเวลานเี ขาตองทาตามกฎหมายดวย นอกจากนนั เขาเลือกทีจะ มทาตามกฎหมาย ละยอมเลิกกจิ การ นันหมายความวา เขา ม ดยืนยนั วากจิ การของเขาถกู กฎหมาย ตมองวาถาผดิ กฎหมายเขากจะ มทา สวนการรอื ถอน รงเรือนก หเปนเรอื งของสานักงาน การปฏริ ปู ทีดินเพือเกษตรกรรมเอง การกระทาของหัวหนาชุมชนนี มเปนอารยะขดั ขืน เพราะเขายอมรับวาเขาทาผิดกฎหมาย ตเขาก มตองการรับ ทษตาม กฎหมาย เขาจึงยอมเลิกกจิ การ การปฏิบัติดังกลาวจงึ มีลักษณะของทังการยอมรบั กฎหมาย ต มปฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย เชือวาการกระทา ของตนผดิ ละ มตองการทา หการกระทานันถูกตอง หากเลอื กทา หถูกตองก มทาเลยดกี วา อาจกลาว ดยสรุปวาผนู าชุมชนรูวาตนทา ผิดกฎหมาย ละ มตองการทาตามกฎหมาย ละ มตองการรับ ทษตามกฎหมายดวย นอกจากนัน การปฏิบัติของชุมชนจึงมิ ชการ เคลอื น หวบนพืนฐานความเดือดรอน ละความขดั ยง นการ ชประ ยชนจากทรพั ยากรธรรมชาติ9 สานกึ นการปฏบิ ัติตามกฎหมายของผนู าชมุ ชน ฮมสเตยนีมีความซบั ซอนอยู มนอย ดยปจจยั ทีทา หเขาเลอื กทจี ะปฏิเสธ การปฏิบัติตามกฎหมาย เนืองจากสมาชิก นชุมชนสนับสนุนการตัดสิน จของเขา กลาวอีกนัยหนึงคือความสัมพันธทางชุมชนทา หเขา รูสึกวาการปกปองผลประ ยชนเพือชุมชน ( ดยการตอตาน) เปนการ สดงออกทเี หมาะสม มอาจนา ปสูการเสียราย ด ตบทบาทของ ความเปนผนู าของเขายอมมีความชดั เจนมากขึน ละการทีชุมชนสนับสนุนผูนากเนืองมาจากการทีผูนาสามารถดึงอัตลักษณของชุมชน มาเปนจุดขาย นเชิงพาณิชยเพอื สรางราย ด หกับชุมชน ด นขณะทีกฎหมาย ม ดสรางความยุติธรรม ห กกิจการของเขาเลย เพราะ กิจการดาเนินการมากยาวนาน ลว ตเพิงจะมีการบังคับ นปจจุบัน ดังนันความเชือ นสิทธิ ดยชอบธรรมของกลุม ทีมากอนกฎหมาย ปฏิรูปทีดินจงึ เปนเหตุ หชุมชนเชอื วาตนเองควร ดรับความคุมครอง ตเมือกฎหมาย มคุมครอง ชุมชนกเลือกทีจะอางสิทธทิ ีชอบธรรม เหนือกฎหมาย ละรวมถึงการ ชการเคลือน หวเชิงการเมอื งเพือ สดงออกถงึ ความชอบธรรม ผานการรับรองคณะศกึ ษาดงู าน นพนื ที ดย หนวยงานรัฐหลายหนวยงาน 4. รย ขดขน ร ก ร ม งท งถน หลกั ของการกระทาอารยะขดั ขืนนนั ผกู ระทาจะตองมี นวคิด นการ สดงออก นการตอตานกฎหมายเพอื เรยี กรองความชอบ ธรรมเหนอื กฎหมาย ตองการกอ หเกิดความเปลยี น ปลงดวยความสงบ ละผูกระทาจะตองยอมรบั นสงิ ทีจะเกิดขึนตามมาดวย10 ต น กรณีการ สดงออกของชุมชน ฮมสเตยวังนามอกนีมีการ สดงออกที ตกตางออก ป ซึงการ สดงออกของหัวหนาชุมชนวังนามอกมี ลักษณะทีนาสน จคือการอางถึงความสัมพันธกับหนวยงานราชการอืน การอางถึงคุณงามความดีของชุมชนทีเคย ดรับรางวัลตาง มากมาย ละรวมถึงการอางวาหนวยงานราชการอืน ทีเคยเขามา นพืนที ฮมสเตยตาง มเคยมีปญหาตอการดาเนนิ กจิ การ ฮมสเตย ซงึ ปจจัยเหลานีมีผลทา หผูนาชุมชน ฮมสเตยวังนามอกคอนขางมีความมัน จวาตนเองสามารถคัดคานการเสนอ นะของเจาหนาที สานกั งานการปฏิรปู ทดี ินเพอื เกษตรกรรม ด ดย ตละหนวยงานทเี คยเขามา นพนื ที ละ มมกี ารกลาวถงึ การกระทาของ ฮมสเตยวาเปน การกระทาผิดเชน กองทพั ทย กรมปา ม ผวู าราชการจงั หวัดหนองคาย ฯลฯ ซึงเปนหนวยงานขนาด หญ ละทา หเจาหนาทีสานักงาน การปฏิรูปทีดินเพอื เกษตรกรรม ละสานักงาน ป.ป.ช. จังหวัดหนองคาย มสามารถบอก หผูนาชุมชน ฮมสเตยวังนามอกดาเนนิ การตาม กฎหมาย ด ทังนอี าจ ยกเปนขอสงั เกต ดดงั ตอ ปนี 9 กฤษณพชร สมณวัตร. สานึกของพลเมอื งผูขดั ขืนกฎหมายเพือจดั การทรัพยากรธรรมชาติ ละสงิ วดลอม. ว ร รนต งคมศ ตร. 5 ฉ.1 (2555): 76. 10 อยรา สังฆะ ละประภาส ปนตบ ตง. ปฏบิ ัติการอารยะขดั ขืน. ว ร รม วทย ลยร ชภฏม รค ม, 5 ฉ.3 (2554): 154-155. 78

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟูรามา จังหวดั เชยี ง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชียง หม 4.1 การขัดขืน พอื ความชอบธรรมหรือการ ชอานาจ พือตอรองอานาจ หัวหนาชุมชนวงั นามอก สดงออกถึงการปฏิเสธกฎหมาย ดยการ ชขออางวาหนวยงานภาครัฐอืน เชนกองทัพ ทย ผูวา ราชการจงั หวัดหนองคาย เจาหนาทกี รมปา ม หรือ มกระทงั การทองเทยี ว หงประเทศ ทยกเคยเขามา นพนื ที ต มเคยมีหนวยงาน ด บอกวา ฮมสเตยมลี ักษณะการกระทาทีผดิ กฎหมายเลย ละ ฮมสเตยยงั ดรับรางวลั ตาง ดวย เชน รางวัลปาพนื บาน อาหารชุมชน นป 2543 ดยกรมปา ม รางวัลอุตสาหกรรมทองเทียว ทย ปที 7 ดวยผลงาน ปาพืนบาน อาหารชมุ ชน นป 2551 ดยการทองเทยี ว หงประเทศ ทย ละ ดรับการสนบั สนนุ การทองเทยี ว ดยการทองเทยี ว หงประเทศ ทย ประเดนทนี าสน จคือผนู าชุมชนอางวาผูวาราชการจงั หวัดกเขามา นพนื ทบี อย จนกระทงั มบี านพกั ประจาของผวู าราชการ จงั หวดั อยู นพนื ที ฮมสเตยดวย การกลาวอางดังกลาวเปนการ สดง หเหนวานอกเหนือจากทีเขาจะตอตานการกระทาตามกฎหมายการ ปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม ลวเขายังบอกอกี วาสิงทีเขาทานันมีความชอบธรรม เพราะ ดรับการรับรอง ดยหนวยงานหลายหนวยงาน ละหนวยงานเหลานันยงั สงเสรมิ หชมุ ชนเปนตัวอยางของการทองเทียวทดี ดี วย ซงึ ขออางดังกลาวนีทา หผูนาชมุ ชนมีความมนั จวาเขา ม ชผูกระทาความผิด ด มมคี วามตองการ นการเปลยี น ปลงความชอบธรรมหรอื กฎหมาย ด เพราะมหี นวยงานราชการสนบั สนุน เขาอยู ลว ละหากมีปญหาเขาอาจคยุ กับหนวยงาน ดหนวยงานหนึงเพอื ขอความชวยเหลือ ด การ สดงออกของชุมชนจึง มมลี ักษณะ ของการรวมหมกู ันเพอื เรียกรองความเปนธรรม11 ตเปนการ ชอานาจรัฐตอสกู ับอานาจรัฐ ลักษณะการกระทาดังกลาว สดง หเหนวาผูนาชมุ ชนกาลัง ชอานาจของหนวยงานราชการทสี นับสนนุ เขาเปนขอตอรองตอ สานักงานการปฏิรปู ทดี นิ เพอื เกษตรกรรม ละสานกั งานปองกนั ละปราบปรามการทจุ ริต หงชาติ จนหนวยงานทังสอง มสามารถเจรจา ดงาย การกระทาดังกลาวของชุมชน ม ชการกระทาตามม นธรรม นสิงทีควรกระทาเพอื ความชอบธรรม หรือกลาวอีกนัยหนึงคือเขา ม ดกระทา ดยเชือวาตนมีสิทธทิ างศีลธรรม ตอยาง ด12 4.2 การ มยอมรบั ผลของกฎหมาย มทราบวาตนกาลังกระทาผดิ การปฏิเสธกฎหมายของผูนาชุมชน ฮมสเตยวังนามอกภายหลังจากที ดรับทราบขอมูลจากเจาหนาทีสานักงานการปฏิรูป ทีดนิ เพือเกษตรกรรม นอกจากจะ ดอางถึงหนวยงานราชการทีเคย หรางวัล ละเขามา นพนื ที ลว เขายังกลาวอีกวาหากมปี ญหามากนกั เขากจะ มดาเนินกิจการตอ ป เขายอมเลิกกิจการก ด คทรัพยสินทีมีอยูเขากอยู ด มเดือดรอน เพราะการจายคาธรรมเนียม ห ก สานักงานการปฏริ ปู ทีดินเพอื เกษตรกรรมจะทา หชมุ ชนเสยี คา ชจาย ดย มจาเปน ซึงการกระทาเชนนี สดงออก หเหนวา มเขาจะรวู า กฎหมายกาหนดหนาที วอยาง ร เขากจะ มทาตาม ดยเขา ม ดปฏิเสธวากฎหมาย มชอบธรรม เขา ม ดมีทัศนะ นการทีจะ ป เปลยี น ปลงกฎหมาย ตเขา มยอมปฏบิ ัติตามกฎหมายเทานนั เพราะการปฏิบัติตามกฎหมายจะเปนการเพมิ ภาระ หมากขึน กเขา ละ ชุมชน นอกเหนือจากขอกลาวอางวาจะ มปฏบิ ัตติ ามกฎหมาย ดยจะเลิกกจิ การ ฮมสเตย ลว เขายังบอกอีกวาหากมี รงเรือนสวน ดของ ฮมสเตยทีผิดกฎหมาย ละตองถูกรือ ก หเปนหนาทีของสานักงานการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรมเปนผูดาเนินการเอง การ สดงออกลักษณะดังกลาวทา หเหนวา มเขาจะ มยอมกระทาตามกฎหมาย ตถากฎหมายจะทา หเขามีหนาทีอะ รก ลว ต ก ห หนวยงานของรัฐดาเนินการเอง กลาวคือการ สดงออกทปี ฏเิ สธกฎหมายนี ม ดเปนการยืนยันวาเขากระทาการชอบดวยกฎหมายทังหมด ตมลี ักษณะเปนทงั การตอตาน ละการยอมจานน ดังนี ก รต ต น กระทาผานขออางเรืองความชอบธรรมตาง เชน การอางวาชุมชนเคย ดรางวัลหลายรางวัลจากหนวยงาน ราชการหลาย หง การอางวามีหนวยงานราชการลงมา ชประ ยชน นพืนทีบอยครงั การอางวามที พี ักของผูวาราชการจังหวดั อยู นพนื ที ฮมสเตย เมือหนวยงานราชการอืน มกลาวหาวาชุมชนกระทาความผิด ด เขากยอม มตองทาตามทีสานักงานการปฏิรูปทีดินเพอื การเกษตร นะนา 11 นัสเซอร ยีหมะ. สนั ติวธิ เี ชงิ รุก: กรณีศึกษาเครือขายนกั ศกึ ษาประชาชนปฏริ ปู ประเทศ ทย (คปท.). ว ร รพฒน งคม. 20 ฉ.2 (2561): 113. 12 อยรา สังฆะ, ปฏบตก ร รย ขดขนข งขบวนก รต ต น ข นร ษ ศล, วิทยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต คณะรัฐศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2553, บทสรปุ ผบู ริหาร หนา 11. 79

การประชมุ วิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมู ิทัศนนติ ิศาสตร ทย ก รย มจ นน กระทาผานการ สดงออกวาหากจะตองขออนญุ าตดาเนินกิจการ ละตองจายคาธรรมเนียม เขาจะ มดาเนิน กิจการตอ ป ละหากมีหนาทีตองรือถอน รงเรือน เขากจะ มกระทา หเปนหนาทีของหนวยงานภาครัฐดาเนินการเอง การ สดงออก เชนนีทา หเหนวา เขา ม ดปฏเิ สธวาเขาทาถูกกฎหมายเสียทีเดียว เขายังคงมีทัศนะวาหากเขาทาผดิ กฎหมายจริง เขากเลิกกระทาเลย ดกี วา ดย มตองการดาเนินการ หกิจการถกู กฎหมาย สงิ ทนี าสน จคือหลังจากที มสามารถเจรจา ดสาเรจ นวนั ที 27 มกราคม 2563 สานกั งานการปฏริ ูปทีดินเพอื เกษตรกรรมยงั ดติดตอผูนาชุมชนเปนระยะ ตก ดรับการปฏเิ สธเรือยมา จนถึงเดือนกรกฎาคม 2563 ก ดรับทราบวาผูนาชมุ ชน ดตอนรับคณะผูมา พักจากกองทัพ ทยอีกครัง ดยการตอนรับหนวยงานราชการครังนี มจะ ม ดเปนเครืองยืนยันวาชุมชนจะ ชหนวยงานทีเกียวของกบั รฐั บาลเปนเครืองมือตอสกู บั สานกั งานการปฏริ ปู ทดี นิ เพอื เกษตรกรรม ตกยงั สดง หเหนวาชุมชนยงั คงมีความมัน จทจี ะดาเนนิ กจิ การ ตอ ปเชนเดมิ 5. สทธชมชนยงคงด รง ย ร ม ฮมสเตยบานวังนามอกกอตังมา ลว 14 ป ดยพัฒนามาจาก ครงการอาสาสมัครพิทักษปา13 สรางอัตลักษณเฉพาะเปน กลมุ อารยธรรมสองลานสองเวียง คือลานนา ละลานชาง ซึงชุมชนอาศัยลักษณะเดนดงั กลาวเปนจดุ ขาย นการ หบริการ ฮมสเตยรวมถงึ การสรางอัตลักษณของชุมชน นการทากจิ กรรมตาง ขอเทจจริงนัน มมีผู ดสามารถพิสูจน ดวาชมุ ชนบานวงั นามอกทังหมดกอตังมา เปนระยะเวลายาวนานเทา ด (เชนเดยี วกับพืนที ฮมสเตย) ตเจาหนาทขี องสานกั งานปฏริ ูปทีดนิ เพือเกษตรกรรม ดอางวาชมุ ชนนีกอตงั ขึนมา ดยขดั ตอพระราชบัญญตั ิปาสงวนฯ จึงถอื วาเปนชมุ ชนที ม ดมีประวตั ิการอยอู าศยั มาอยางยาวนาน นพืนที เมอื พจิ ารณาจากปที ประกาศเขตปาสงวนเขตตาบลพระพุทธบาท อาเภอศรเี ชียง หม ซงึ รวมพนื ทบี านวงั นามอก คอื ป พ.ศ.2521 กนาเชอื วาพืนที ฮมสเตยวงั นามอกเปนการบกุ รุกพืนทปี า อยาง รกดี สถานะของการเปนชุมชนทีบกุ รุกปา ดหมด ปเมือกรมปา ม ดประกาศ หเขตปาดงั กลาวเปน พืนทีปาเสือม ทรม ละสานักงานปฏิรูปทดี ินเพือเกษตรกรรม ดประกาศ หพืนทีดังกลาวเปนพืนทีทสี ามารถออกเอกสารสิทธิ ส.ป.ก.4- 01 ด ทา หชุมชนวงั นามอกเปนพนื ทีการเกษตรทีรัฐจัดสรร ห กเกษตรกรนับ ตเวลานันมา ซึง ดยหลักการ ลวพืนที สปก.4-01 เปน พืนที ชประ ยชนเพือการเกษตรกรรมเทานัน14 มสามารถจาหนายจาย อน ละตกเปนทรัพย นการบังคับคดี ม ด15 ตกนา ปลกวา หาก ฮมสเตยมีมากอนการประกาศเขตปฏริ ูปทีดนิ เพอื การเกษตรกรรม เหตุ ดสานกั งานการปฏิรูปทดี นิ เพือเกษตรกรรมจงึ มดาเนนิ การ จงเรืองการขออนญุ าตประกอบกจิ การอนื หชมุ ชน ดทราบ หรือ มกระทังเหตุ ดกรมปา มจึงนงิ เฉย นกรณีทชี มุ ชนบุกรุกพนื ทปี าสงวน นการประชุมเพือคนทาง นวทาง ก ข ดมีผูเสนอ หชุมชนสรางมติ ละขอบงั คับชุมชนขึนมารบั รองสิทธิชมุ ชน นการ ช พืนทีเพือจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม อยาง รกดี ยังมีขอนาพิจารณาวาชุมชนจะสามารถอางสิทธิชุมชน นการจัดการ ทรพั ยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม ดเพยี ง ด เมอื คานงึ ถงึ ปจจัยดงั ตอ ปนี 5.1 สทิ ธชิ มุ ชน รมิ ตน ต มือ ด ยังเปนทีนาสงสยั วาชุมชนวงั นามอกกอตังขึนมากอนหรือหลังจากทีมีการประกาศเขตพืนทีปาสงวนภาย ตพระราชบัญญตั ิ ปาสงวน ทังนีพืนทีบานวังนามอก ตาบลพระพทุ ธบาท อาเภอศรีเชียง หม ดมีการประกาศเปนเขตปาสงวน หงชาติ ปาพานพราว ละ ปา กง ก ตามกฎกระทรวงฉบับที 811 พ.ศ.252116 ซึงออกตามความ นพระราชบัญญัติปาสงวน หงชาติ พ.ศ.2507 นขณะทีพืนที เดยี วกนั นีมีการประกาศเปนเขตปฏิรปู ทีดินเพอื การเกษตรกรรม นป พ.ศ.255217 หากพจิ ารณาจากชวงระยะเวลาดังกลาว ยอมถอื ดวา ชุมชนอยูอาศัย ดยผดิ กฎหมายปา มมาตงั ตตน ต ดรับการรับรองสทิ ธิ นภายหลัง ดยปจจุบนั ชมุ ชนจงึ อยอู าศัย นพนื ที ดยชอบดวย 13 ขอมูลจากการลงพืนทเี มอื วนั ที 27 มกราคม 2563 14 วนิดา คุณวงค, นวท งก ร ชปร ยชนทดน น ขตปฏรปทดน ก พย ม ภ ม งร น ง จง วดร น ง ภ ย ต นวคดก รจดก รก รท ง ทยว ดยชมชน, วทิ ยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต คณะรัฐศาสตร มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2560. 8-10. 15 สมชาย ธรรมสทุ ธิวฒั น ละดามร คา ตรย, นวทางของกฎหมาย นการนาสทิ ธิ นทดี นิ สปก. ป ชเพอื เปนหลกั ประกัน นการกยู ืม: ศกึ ษา นเขตพนื ทีจังหวัด เชียงราย พะเยา ตาก ละกา พงเพชร, ว ร รนตศ ตร ม วทย ลยน รศวร. 3 ฉ.1 (2553): 47. 16 ราชกิจจานเุ บกษา เลมที 95 ตอนที 108 ลงวนั ที 3 ตุลาคม พ.ศ.2521 17 ราชกจิ จานเุ บกษา เลมที 126 ตอนที 95 ก ลงวนั ที 21 ธันวาคม พ.ศ.2552 80

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จังหวดั เชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั เชยี ง หม กฎหมาย ลว สิทธิชุมชน นการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ นพืนทีทีตนอยูอาศัยจึงมีอยู นนอน ตความทีพืนทีดังกลาว ม ดมีเฉพาะ เอกสารสิทธิ สปก.4-01 เทานัน ยังมพี ืนที นเขตปาสงวนดวย จึงมปี ระเดนทีตองพจิ ารณาวา นพืนทปี าสงวนนนั ชมุ ชนจะมสี ิทธอิ ยาง ร หรอื ม เขตพืนทีปาสงวนนันตามกฎหมายชุมชน มสามารถอยูอาศัย ด ดยชอบ ตอาจ ดรับการอนุญาตจากปา มเปนกรณี ด18 นอกจากนันการ ชประ ยชน นพืนทีปาสงวนกจะตองอยภู าย ตการอนุญาตของกรมปา มเปนรายกรณี ป19 ปญหาของชุมชนวังนามอก มิ ชการอยูอาศัย นพืนทีปาสงวน ประเดนเรืองสิทธิชุมชน นเขตปาสงวนจึง มจาเปนตองพิจารณา ตมีประเดนเรืองการ ชสอย ประ ยชนจากลาธารของนาตกซงึ หลผานชุมชนวาชุมชนสามารถสรางสงิ ปลกู สรางลง นลานา ดหรือ มเพียง ร อยาง รกดี มจะมีการอางวฒั นธรรมสองลานสองเวียงของชมุ ชน ฮมสเตยวงั นามอก ตกยงั มสามารถ สดงความชัดเจน ด วาวฒั นธรรมดงั กลาวมีมา ตเมอื ด การสรางความเปนอตั ลกั ษณของชมุ ชนรวมกนั เกิดขนึ มาตัง ตเมือ ด ละความขดั ยงระหวางชมุ ชน ฮมสเตยเองกบั ชมุ ชนที ม ดรวมกจิ การ ฮมสเตย ( ตอยู นหมบู านเดียวกนั ) กกอ หเกดิ ปญหาวา ฮมสเตยจะเปนตวั ทนของชมุ ชนบาน วังนามอก ดเพยี ง ด หรือ ฮมสเตยเปนเพียงตัว ทนของกลุมหนึง นชุมชนเทานัน ซึงก มนาจะมีสิทธทิ ีดกี วาสมาชิก นหมูบานวงั นามอ กรายอืน จึงยังกอ หเกิดความคลุมเครือวาสิทธชิ ุมชนของ ฮมสเตยวังนามอกเกดิ ขนึ เมอื ด ทังนี ชุมชนบานวังนามอกยอมมีสิทธิบาง ประการ นการ ชสอยประ ยชนจากทรัพยากรธรรมชาติ นพืนทีดังกลาว ด เพียง ตจะตองพจิ ารณาความชอบดวยกฎหมายเทาทมี ีอยู ดวย เชนเดียวกบั ฮมสเตยวงั นามอก 5.2 ชมุ ชนมีสทิ ธิ นพืนที พยี ง ร กรณีการ ชพนื ที สปก.4-01 เพือ ชประ ยชนของชุมชนนนั หากเปน ปเพอื การเกษตรตามทีกฎหมายกาหนด ยอม มมีปญหา นการจดั การพนื ที ตอยาง ด20 ปญหาเกดิ ขึนจากการทีชุมชน ชพืนทีเพอื การทากิจการอยางอนื ซึงมิ ดเปน ปเพอื การเกษตรกรรม ต กลับ ชเพือการสรางทีพกั ละ หลงทองเทียวซึง มสามารถกระทา ด ดยชอบดวยกฎหมายการปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม อยาง รกดี ชมุ ชน ดกลาวอางวากิจกรรมทชี ุมชนจดั ขึนมานันเปนการเผย พรความรูเรืองการเกษตรของชมุ ชนดวย เจาหนาทีสานกั งานปฏิรูปทดี นิ เพือเกษตรกรรมจงึ เหนวามีหนทางทีจะสามารถชวยเหลอื ดตามขอกาหนดของกฎหมาย คือหากเปน ปเพอื การ หความรูทางการเกษตร ละสรางผลผลิตทางการเกษตรทีเปนประ ยชนตอชุมชน ยอมสามารถขออนุญาตจากสานักงานปฏิรูปทีดินเพือเกษตรกรรม ด ดย จะตองเสียคาธรรมเนียม นอัตราเพียงประมาณ 600 บาทตอปเทานัน หากชุมชน ดทาการยืนขออนุญาตดาเนินกิจกรรมดังกลาว ละ ชาระคาธรรมเนียม การ ชประ ยชน นพนื ทยี อมเปน ป ดยชอบดวยกฎหมายทนั ที ตปรากฏวา นขนั ตนนนั ผูนาชุมชนยังคงปฏิเสธทจี ะ ดาเนินการดังกลาว ดยอางวาหากตองดาเนินการดังกลาวจะทา หชุมชนมีราย ดลดลง ป ตนจึงขอเลิกดาเนินกิจการ ฮมสเตย ประเดน เรืองสิทธชิ ุมชน นทดี ิน ฮมสเตยจงึ มตองพิจารณาตอ ปอีก เนืองจากมีทางออกทีสามารถ ก ข ดอยู ลว ดยการทาการขออนญุ าต ห ชอบดวยกฎหมายเทานัน ประเดนเรืองสิทธิชุมชน นการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม นเขตพนื ทีปาสงวน มีปญหาวาชุมชนจะสามารถ สรางฝายกันนา ดหรือ มเพียง ด ปรากฏวาตามขอกฎหมายนันชุมชนอาจสรางฝายกันนา ด ตจะตองมีลักษณะเปนฝายธรรมชาติที ม ชลักษณะถาวร เชนเดยี วกบั การสรางสะพานขามลานา ปรากฏวาชมุ ชนมีการสรางฝายกนั นา นลกั ษณะถาวรขนึ มาจากซีเมนต ดยมี ลักษณะเปนการสรางเพือประ ยชนสองทางคอื ทังชะลอการ หลของนา นลาธารกอน ปสูหนองนาธรรมชาติ ละเปน ปเพือความสวยงาม ของพนื ทบี รเิ วณหนา ฮมสเตยวงั นามอก จงึ มีลักษณะของการฝาฝนตอกฎหมายปาสงวน สิทธชิ ุมชนทเี ปนการฝาฝนตอกฎหมายดงั กลาว 18 เพญนภา ขุนหีต ละเมธิณี เขียวงาม, ก รบกรกพนทป พ น ม ชปร ยชน กรณท ชศกษ ขตพนท ทย น งช ตทง ลง ลวงพนทจง วดพษณ ลก- พชรบรณ, วทิ ยานพิ นธระดับปรญิ ญาตรี วิทยาศาสตรบัณฑติ คณะวทิ ยาศาสตร มหาวทิ ยาลยั นเรศวร, 2557, 57-58. 19 จรงุ จ กวกอ ละพนิ จิ ทิพยมณ,ี ปญหาทางกฎหมายเกียวกับการ ดมาซึงสทิ ธิ นเขตพืนทีปาสงวน หงชาติ, ว ร รบณฑตศกษ ม วทย ลยธรกจบณฑตย, 15 ฉ.1. (2559): 171. 20 อนุสรณ รางเลก, ปญ ป รรค ล ผลกร ทบ นก รจดทดนต มพร ร ชบญญตก รปฏรปทดน พ กษตรกรรม: ศกษ ฉพ กรณ ครงก รป น ง ญ ปล ง ต บล ข ย ย ต บลทบค ง ล ต บล น งปรง ภ ข ย ย จง วด พชรบร, การศึกษาปญหาพิเศษรัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต วิทยาลัยการบริหารรัฐกิจ มหาวทิ ยาลัยบรู พา, 2550. 13. 81

การประชุมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมู ทิ ัศนนติ ศิ าสตร ทย จึง มควรอางเพือความชอบธรรม ด ทังนีมิ ชวาชุมชนจะ มสามารถดาเนินการ ด ดเลย ดยหากเปนการ ชประ ยชน นลานาที มขดั ตอกฎหมาย ลวยอมสามารถกระทา ดทังสิน เชน การสรางฝายจากวัสดุธรรมชาติ หรือการ ชสอยนาเพือการอยูอาศัยของชุมชนยอม สามารถกระทา ดอยู ลว นอกเหนอื จากการสรางฝายถาวรกนั นา นลาธารนาตก ลว ยังมีเขตพืนทีคลมุ เครอื คอื เขตริมตลงิ ทมี ีอาคารอเนกประสงคของ ฮมสเตยซึงมีลกั ษณะ ม นชดั วาเปนการรุกลาลานาหรอื ม อยาง รกดี นทางปฏิบัติชุมชนก ม ดมีการบุกรุกพืนทีปาสงวน ดยประ ยชนอันมิชอบอืน ด สิทธิชุมชน นการจัดการ ทรพั ยากรธรรมชาติ ดยชอบดวยกฎหมายจงึ ยงั คงมอี ยู 6. บทสรป การเคลือน หวของสิทธิชุมชนนันเปนเรืองทีมีความเคลือน หวมาอยางยาวนาน นสังคม ทย ละมีความพยายามของ นักวชิ าการ นการสนับสนุน ละผลกั ดัน หสิทธิชมุ ชนเปนรูปธรรมมา ดยตลอด จน นทางปฏิบตั ิบางครงั หลายชุมชนกกลาวอาง นสงิ ที ม ควร ดรบั ความคุมครองตามกฎหมายเลย เชน นกรณผี ูประกอบกิจการ ฮมสเตยวังนามอก ดยเหตุทีผูปฏเิ สธกฎหมายเองกทราบอยู ลว วาตนเองมีหนาทีตามกฎหมาย ต มทาตามกฎหมาย ม ชเพราะการอางความชอบธรรม นการอาศัยอยู นพนื ทีมากอนการ ชกฎหมาย หรือคาสังของรัฐมีความ มชอบธรรม ตกลับเปนเพราะทัศนะทีมองวาตนเองมีอานาจตอรองทีเหนือกวาหนวยงานรัฐบางหนวยงาน เนืองจาก ดรับการสงเสริม ดยรัฐ ละขอตอรองทีกลาววาจะ มทาตามกฎหมาย ดยขอเลิกกจิ การ ฮมสเตย ต นความเปนจริงกลบั ช อานาจของหนวยงานรัฐตอรองอานาจของหนวยงานรัฐเอง การ สดงออกดังกลาวนอกจากจะ สดง หเหนถึงเจตนาที มสุจริตของ ผปู ระกอบการ ลว ยัง มอาจเรียก ดวาเปนอารยะขัดขนื ดวย ทางออกทเี หมาะสมนันปรากฏอยอู ยางชัดเจน ลววาเพยี ง คผูประกอบการ ยอมชาระคาธรรมเนียมเพียงเลกนอยตอป เพือ ชทีดินดังกลาวกจะทา หกิจการยังคงดารงอยู ด ละชุมชน นพืนทียัง ดรับประ ยชน ตอ ปอกี ดวย การอางนิติสานึกของชุมชน นการปฏเิ สธกฎหมาย นบางกรณจี ึงตองพจิ ารณาเจตนาทีสุจริตประกอบดวยเพือปองกนั การ อางสิทธจิ นเกินขอบเขต อยาง รกดี นวทาง นการ ก ขปญหา นปจจุบันเริมจะมีทางออกมากขึน ลว ดย นเดือนสิงหาคม 2563 นี ผูนาชุมชน ฮมสเตยวงั นามอก ดยินยอมเขา ปยนื คาขอดาเนินกิจการกับสานกั งานการปฏริ ปู ทีดนิ เพอื เกษตรกรรม ลว ตปรากฏวาสานกั งานการ ปฏริ ปู ทดี นิ เพอื เกษตรกรรมกลบั มปี ญหาเพราะอยรู ะหวางการ ก ขกฎระเบียบตาง จึง หผูนาชมุ ชน ฮมสเตยวงั นามอกชะลอการยนื คา ขอ วกอน เมอื ระบบการยนื คาขอกลับมาเปนปกติ จะมีการติดตอ หดาเนินการอีกครงั บรรณ นกรม David M. Engel and Jaruwan S. Engel, Tort, Customs and Karma: Globalization and Legal Consciousness in Thailand. Stanford: Stanford University Press, 2010. กรมชลประทาน. ก รข นญ ต ข ท ปร ยชน นพนทป ม. กรุงเทพ: กรมชลประทาน, 2561. กฤษณพชร สมณวตั ร. สานึกของพลเมอื งผูขัดขืนกฎหมายเพือจดั การทรัพยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอม. ว ร รนต งคมศ ตร. 5 ฉ.1 (2555): 65-120. จรุง จ กวกอ ละพินจิ ทิพยมณี. ปญหาทางกฎหมายเกยี วกับการ ดมาซึงสทิ ธิ นเขตพนื ทปี าสงวน หงชาติ. ว ร รบณฑตศกษ ม วทย ลยธรกจบณฑต, 15 ฉ.1. (2559): 167-177. นัสเซอร ยหี มะ. สนั ตวิ ิธเี ชิงรุก: กรณีศกึ ษาเครือขายนกั ศึกษาประชาชนปฏิรปู ประเทศ ทย (คปท.). ว ร รพฒน งคม. 20 ฉ.2 (2561): 101-115. เพญนภา ขุนหีต ละเมธิณี เขียวงาม. ก รบกรกพนทป พ น ม ชปร ยชน กรณท ชศกษ ขตพนท ทย น งช ตทง ลง ลวงพนทจง วดพษณ ลก- พชรบรณ. วิทยานิพนธระดบั ปริญญาตรี วิทยาศาสตรบัณฑิต คณะวทิ ยาศาสตร มหาวิทยาลยั นเรศวร, 2557. วนิดา คุณวงค. นวท งก ร ชปร ยชนทดน น ขตปฏรปทดน ก พย ม ภ ม งร น ง จง วดร น ง ภ ย ต นวคดก รจดก รก รท ง ทยว ดยชมชน. วิทยานิพนธรฐั ศาสตรมหาบัณฑติ คณะรัฐศาสตร มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2560. สมชาย ธรรมสทุ ธวิ ฒั น ละดามร คา ตรย. นวทางของกฎหมาย นการนาสิทธิ นทีดนิ สปก. ป ชเพือเปนหลักประกัน นการกูยืม: ศึกษา นเขตพนื ทีจังหวัดเชยี งราย พะเยา ตาก ละกา พงเพชร. ว ร รนตศ ตร ม วทย ลยน รศวร. 3 ฉ.1 (2553): 45-55. สมชาย ปรีชาศลิ ปกลุ . พรม ดนความรขู องการศึกษากฎหมาย นวนติ ิสานึก นสงั คม ทย. ว ร รนต งคมศ ตร. 8 ฉ.1 (2558): 24-41. 82

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรู ามา จังหวัดเชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลัยเชียง หม อนุสรณ รางเลก. ปญ ป รรค ล ผลกร ทบ นก รจดทดนต มพร ร ชบญญตก รปฏรปทดน พ กษตรกรรม: ศกษ ฉพ กรณ ครงก รป น ง ญ ปล ง ต บล ข ย ย ต บลทบค ง ล ต บล น งปรง ภ ข ย ย จง วด พชรบร. การศึกษาปญหาพิเศษรัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต วิทยาลัยการ บริหารรัฐกจิ มหาวิทยาลัยบรู พา, 2550. อยรา สังฆะ ละประภาส ปนตบ ตง. ปฏบิ ตั ิการอารยะขดั ขืน. ว ร รม วทย ลยร ชภฏม รค ม, 5 ฉ.3 (2554): 153-166. อยรา สงั ฆะ. ปฏบตก ร รย ขดขนข งขบวนก รต ต น ข นร ษ ศล. วิทยานพิ นธรฐั ศาสตรมหาบัณฑิต คณะรัฐศาสตร จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย, 2553. 83

หนงั สอประมวลบทความ นการประชมวชิ าการนติ ิสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนติ ิศาสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม ก รปร ก บสร งสทธจ ก บ งล ง: กรณศกษ ก รฟ งคด พ ยดมลพษจ ก นคม ตส กรรมม บต พด Creating Rights from the Bottom Up: Litigation Against Pollution from Map Ta Phut Industrial Complex สงกรานต ปองบญจนั ทร Songkrant Pongboonjun คณะนติ ศิ าสตร มหาวิทยาลัยวิคตอ รยี มองวิคตอ รีย รัฐบริติช คลมั บีย คนาดา V8P 5C2 Faculty of Law, University of Victoria, BC, V8P 5C2, Canada คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม 239 ถ.หวย กว ต.ส ทพ อ. มอง จ. ชยี ง หม 50200 Faculty of Law, Chiang Mai University 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 Email: [email protected] บทคดย กรณมี าบตาพด สดง ห หนถึงศักยภาพ ละขอจากดั ของการฟองคดี นขบวนการ คลอน หวดานสงิ วดลอม นประ ทศ ทย กลาวคอ การฟองคดี มอ ชรวมกับการ คลอน หวทางการ มองอน สามารถ ปลียนความ มสมดลทางอานาจ นกระบวนการตัดสนิ จที มักถกผกขาด ว ดยหนวยงานรัฐ ละภาคธรกิจ หผนวกรวม อา สียงของภาคประชาชน ขา ป ปนสวนหนึง นกระบวนการดังกลาว ด พัฒนาการ หลานี ปน พยี งกาว ลก ละสังคม ทยยังตอง ดินทางอกี ยาวนาน พอทา หองคาพยพของรัฐ ทังรัฐบาล หนวยงานรฐั ละ ศาล ยึดถอหลักนิติรัฐ นฐานะหลักการทีควบคมการ ชอานาจของรัฐ ละคมครองสิทธิของประชาชน อยาง รกตามกาว ลก หลานี สดง ห หนถึงความ ปน ป ดทปี ระชาชนจะหยบิ ช ครองมอทางกฎหมาย พอผลักดนั ห กิดความยติธรรมทางสงั คม อยาง รกตามการฟองคดีมขี อจากดั ทีสาคัญ คอ การฟองคดี ม ด หหลักประกันวา มอชนะคดี ลวจะ ดผลลัพธทตี องการ สมอ ป น งนปี ระชาชนทจี ะ ชการฟองคดี พอสนับสนนการ คลอน หว พอความยติธรรมทางสังคม นดานตาง ตอง ขา จทงั ศักยภาพ ละขอจากัดของการฟองคดี ค ส คญ: การฟองคดี, การ คลอน หวทางสงั คม, ศาล, สิทธทิ างสงิ วดลอม, นติ ิรฐั Abstract Map Ta Phut case illustrates both potential and limitation of litigation in environmental rights movements in Thailand. Litigation together with other social movement tools could help citizens shift the imbalance of power relations in decision-making processes. These improvements are small steps, and Thailand still has a long way in establishing the legal system that the government,judiciary,and bureaucracyembrace the rule of law ideas in their policies and practices. However, these small steps demonstrate the possibility that Thai citizens could mobilize law to advance social justice. However, the lawsuit has limitations; it does not guarantee the outcome as much as many people may expect. Citizens who want to use law to support their movement for social justice must understand both potential and limitation of litigation. Keywords: Litigation, Social Movement, Court, Environmental Rights, Rule of Law 84

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชียง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม 1. บทน นป 2552 สอทัง น ละตางประ ทศรายงานขาวคดสี งิ วดลอมสองคดที ี กิดขึน นพนทีนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด ซึง ปน นคิ มอตสาหกรรมที หญทสี ด นประ ทศ ทยอยาง พรหลาย ละตอ นอง1 นักสิง วดลอมตอบรบั ผลการตดั สินของศาลปกครอง นทังสอง คดีดวยความชนชม นทางตรงกันขามรัฐบาล ละนักธรกิจ ม หนดวยกับคาตัดสินของศาล ละ สดงความกงั วลถึงผลกระทบทอี าจจะ กดิ ขนึ ตอ ศรษฐกิจ2 ประชาชนทีอาศัยอย นชมชน ดยรอบนิคมอตสาหกรรมมาบตาพดยนฟองคดีปกครองคดี รกตอศาลปกครองระยอง นป 2550 ศาลพิพากษา นวันที 3 มีนาคม 2552 หผฟองคดีชนะ ละสัง หคณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ (กก.วล.)3 ประกาศ หพนที ทศบาลมาบตาพด ละพนที กล คียง ปน ขตควบคมมลพิษ4 คาพิพากษานี ปนครัง รกทีศาลปกครอง ทยสัง หรัฐบาลประกาศ ขต ควบคมมลพิษ หก ดอนตอมา น ดอนกนั ยายน นคดีทีประชาชนยนฟองคดปี กครองคดีทสี องตอศาลปกครองกลาง ดย ต ยงวาหนวยงาน รัฐ มปฏิบัติตามรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 67 ศาลปกครองกลางมีคาสังบรร ทาทกขชัวคราวระหวางการพิจารณาคดี สัง ห หนวยงานรฐั ทีถกฟองคดสี ัง ห อกชนทัง 76 ราย ยตกิ ารดา นินการ นพนทีนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด5 คาสังบรร ทาทกขชัวคราวฉบบั นีสรางความตกตะลึง หกับหลายฝาย ดย ฉพาะนักธรกิจ ซึงบางคนประ มินวาคาสังนีอาจกระทบตอ ศรษฐกิจมากถึง 400,000 ลาน บาท6 กรณนี ี ปนครัง รกทกี ารฟองคดี พียงคดี ดยี วสงผลตอการดา นนิ ธรกจิ นวงกวาง ชนนี สาหรับผคนจานวนหนึง คาพิพากษา ละคาสังของศาลปกครอง นสองคดีนีด มสอดคลองกับวัฒนธรรมทางกฎหมายของ ทยที ม หคณคากับรฐั ธรรมนญ ละหลกั นติ ิรัฐ7 สะทอนจากการทปี ระ ทศ ทยมกี ารรัฐประหาร ละทาลาย รัฐธรรมนญหลายครงั 8 ทศั นะ ชนนี ปน รอง ม กินความคาดหมาย พราะระบบกฎหมาย ทยมีประวตั ิ ละ นว นม ป นทางที หความสาคัญกับความมันคงของรัฐ หนอสทิ ธิ ละ สรภี าพของประชาชนมาอยางตอ นอง9 ดังที ธงชัย วินจิ กล กลาว ววา 1 ประชา ท, ชาวมาบตาพดฟองศาลปกครอง กก.สิง วดลอม มประกาศ ขตควบคมมลพษิ , online: <https://prachatai.com/journal/2007/10/14361>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563); ทยรฐั , ประกาศ มาบตาพด ปน ขตควบคมมลพิษ ลว , online: <https://www.thairath.co.th/content/2955>.(สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563); ทยรฐั , ศาลปกครองสงั ระงบั 76 ครงการมาบตาพด , online: <https://www.thairath.co.th/content/36313>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563); Thomas Fuller, In Industrial Thailand, Health and Business Concerns Collide , The New York Times (18 December 2009), online: <https://www.nytimes.com/2009/12/19/world/asia/19thai.html>. (Accessed 23 August 2020); Thai court halts many new plants in big industrial one , Reuters (2 December 2009), online: <https://www.reuters.com/article/idUSBKK396240>. (Accessed 23 August 2020) 2 ประชา ท, การประกาศ ขตควบคมมลพษิ ทีมาบตาพด : ความจา ปน ละ รงตาน , online: <https://prachatai.com/journal/2007/01/11416>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563); Pasuk Phongpaichit & Christopher John Baker, eds, Unequal Thailand: aspects of income, wealth and power (Singapore: NUS Press, 2016) at 111. 3 คณะกรรมการสงิ วดลอม ปนคณะกรรมการทีมบี ทบาทสาคญั นการกาหนดน ยบายดานสิง วดลอมของประ ทศ ซงึ อาจถอ ดวา ปนคณะรัฐมนตรดี านสิง วดลอม ของรฐั บาล พราะตาม ครงสราง ลวคณะกรรมการชดนีมนี ายกรัฐมนตรี ปนประธาน ละมีรฐั มนตรกี ระทรวงสาคัญ ปนกรรมการหลายกระทรวง 4 คาพิพากษาศาลปกครองระยอง คดหี มาย ลข ดงที 32/2552 วนั ที 3 มนี าคม 2552 ระหวาง นาย จริญ ดชคม ผฟองคดีที 1 กับพวกรวม 17 คน กบั คณะกรรมการ สงิ วดลอม หงชาติ ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/mabtapud_pollutioncontrol_admincourt.pdf>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563). 5 คาพพิ ากษาศาลปกครองกลางหมาย ลขคดี ดงที 1352/2553 วนั ที 2 กันยายน 2553 ระหวางสมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนที 1 กบั พวกรวม 43 คน ผฟองคดี กบั คณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ ที 1 กบั พวกรวม 8 คน ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/037.pdf>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563). 6 Pasuk Phongpaichit & Baker, supra note 2 at 112. 7 Nidhi Eoseewong, The Thai Cultural Constitution , online: Kyoto Review of Southeast Asia <https://kyotoreview.org/issue-3-nations-and- stories/the-thai-cultural-constitution/>. (Accessed 23 August 2020) 8 Eug nie M rieau, How Thailand Became the World s Last Militar Dictatorship , (20 March 2019), online: The Atlantic <https://www.theatlantic.com/international/archive/2019/03/thailand-military-junta-election-king/585274/>. (Accessed 23 August 2020) 9 จรัญ ฆษณานันท, กฎหมาย ละสทิ ธิ สรีภาพ นประ ทศ ทย: สนขนานจาก 2475 ถงึ ปจจบนั , (กลมประสานงานศาสนา พอสังคม, 2528). 85

การประชมวิชาการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ศิ าสตร ทย นติ ริ ฐั ของ ทย ปนทานอง ดยี วกบั หลายประ ทศ น อ ชีย คอ มคี วาม นม อยี งทจี ะ หอภสิ ิทธิ กฝายบรหิ าร ตลาการ ซงึ ปนสวนหนึงของระบบราชการ ทนทจี ะมีบทบาทตรวจสอบอานาจของรฐั บาลกลับมัก ปนกล กทชี วยอานวยการ หน ยบายของฝายบริหารดา นิน ป ดมากกวา หลาย หงมีอิสระ มมากพอทีจะตรวจสอบ ฝายกฎหมาย นระบบ ราชการก ปน พียงผรบั ชรฐั 10 นักวชิ าการ ละนกั วิ คราะหจานวนหนงึ หนวาระบบกฎหมาย ทย ม คยยดึ ถอหลกั นติ ิรัฐ11 ดังจะ หน ดจากการละ มิดสิทธิ มนษยชนที กดิ ขนึ นประ ทศ ทยจานวนมาก นับตัง ตประ ทศ ทย ด ปลียน ปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทิ ธริ าชยมา ปน ระบอบประชาธปิ ตย นป 2475 12 ตอ นองมาถึงการรัฐประหารสองครังลาสด นป 2549 ละ 2557 ซึงรัฐบาล หนวยงานราชการ ละ ศาล ด ชกฎหมาย ปน ครองมอ นการจากัด ละละ มิดสทิ ธิ สรีภาพของประชาชนอยางกวางขวาง13 ถามมมองของนักวชิ าการ กยี วกบั ระบบกฎหมาย ทยที ออตออานาจรัฐดังทกี ลาวมาขางตนถกตอง คาถามจึงมีวา หต ดศาล นคดีมาบตาพดทังสองคดีจึงตัดสิน ป นทางที ปนคณตอประชาชน ละชมชนทองถิน ซึงขัดตอน ยบาย ละความตองการของรัฐบาล ละภาคธรกิจ ผ ขียน ต ยงวาการฟองคดีมีบทบาทอยางสาคัญ นการสนับสนนการ คลอน หวของประชาชน พราะชวย ห ปลียน ปลง ความ มสมดลทางอานาจทดี ารงอย นกระบวนการตดั สิน จ กียวกบั การจดั การปญหาสงิ วดลอม ละทา หรัฐบาลมีความรับผิดชอบตอ ประชาชนมากขึน ตการฟองคดีมีขอจากัดสาคัญทีตองคานึงถึงคอ การฟองคดี ม ด หหลักประกันวาหากชนะคดี ลวประชาชนจะ ด สิง วดลอมทดี กี ลับคนมา สมอ ป บทความนี บง ปนหกสวน สวนทีสอง หขอมลพนฐานของนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด จากนัน นสวนทีสามจะอธิบายถึง ผลกระทบทังทางตรง ละทางออมของการฟองคดี สวนทีสีนา สนอบทวิ คราะหที สดง ห หนถงึ ศักยภาพ ละขอจากัดของการฟองคดี สวนทีหานา สนอการวิ คราะหบทบาทของคดมี าบตาพดตอการประกอบสรางหลักนติ ิรฐั สวนสดทาย คอ บทสรป 2. ม บต พด: ศรษฐกจ กบ สง วดล ม กรณมี าบตาพด14 ปนตวั อยางทีดที ี สดง ห หนถึงความขดั ยงระหวางประชาชนทองถนิ ผ ดรบั ผลกระทบดานสิงลอม ละ สขภาพจากการพฒั นาอตสาหกรรม15 กบั รัฐบาล ละนกั ธรกิจที ดประ ยชนจากการ ติบ ตของอตสาหกรรม นพนที16 10 ธงชัย วินิจกล, ปาฐกถา ฉบับ ตม นิตริ ฐั อภสิ ทิ ธิ ราชนติ ธิ รรม, waymagazine.org, online: <https://waymagazine.org/thongchai-winichakul-rule-by-law/> at 166. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 11 Ibid at 195-196. 12 จรญั , supra note 9. 13 ศิ รตม คลาม พบลย, พจิ ารณารัฐประหาร 19 กนั ยายน น งสทิ ธิ สรีภาพ ละระ บียบการ มอง, online: <https://prachatai.com/journal/2007/05/12847>. (Accessed 23 August 2020); ศนยทนายความ พอสิทธิมนษยชน, 5 ป คสช. พอ ดหรอยัง?: ขอ สนอวาดวยการจดั การผลพวงรัฐประหาร , (22 May 2019), online: ศนยทน ยคว ม พอสทธมนษยชน (THAI LAWYERS FOR HUMAN RIGHTS) <https://www.tlhr2014.com/?p=12492>.(Accessed 23 August 2020); Human Rights Watch, Thailand: Coup Threatens Human Rights , (19 September 2006), online: Human Rights Watch <https://www.hrw.org/news/2006/09/19/thailand-coup-threatens-human-rights>. (Accessed 23 August 2020); Human Rights Watch, World Report 2019: Rights Trends in Thailand , (28 December 2018), online: Human Rights Watch <https://www.hrw.org/world-report/2019/country- chapters/thailand>. (Accessed 23 August 2020) 14 มาบตาพด ปนชอที รยี กตามทตี งั ซงึ ปนตาบลหนงึ นอา ภอ มองของจังหวัดระยอง อยหางจากกรง ทพมหานคร ปทางทศิ ตะวนั ออกประมาณ 200 กิ ล มตร 15 Kanvee Viwatpanich, Suffering from Industrial Estate Development: A Case Stud in Map Ta Phut, Thailand. (2012), online: <https://www.researchgate.net/publication/319622168_Suffering_from_Industrial_Estate_Development_A_Case_Study_in_Map_Ta_Phut_Thailand >. (Accessed 23 August 2020) 16 Pasuk Phongpaichit & Baker, supra note 2 at 112. 86

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวัด ชียง หม จัด ดยคณะนิตศิ าสตร มหาวิทยาลยั ชียง หม รัฐบาล ทย ริม ผนพฒั นาชายฝงภาคตะวนั ออก นป 252417 ตอมา นป 2532 รัฐบาลตังนิคมอตสาหกรรมมาบตาพดขนึ 18 ปนนิคมอตสาหกรรม รกตาม ผนนี19 จากนันรัฐบาล ดจดั ตังนิคมอตสาหกรรม พิม ติม นพนที กล คียงอีกสีนิคมอตสาหกรรม นิคม อตสาหกรรมทังหา หงนี ดกลายมา ปนศนยรวมนิคมอตสาหกรรมที หญทีสด นประ ทศ ทย ซึงรับรกันทัว ป นชอนิคมอตสาหกรรม มาบตาพด20 นบทความนี มอกลาวถึงนิคมอตสาหกรรมมาบตาพดผ ขยี นหมายรวมถงึ นคิ มอตสาหกรรมทงั หานคิ มอตสาหกรรมนี นิคมอตสาหกรรมมาบตาพดมีบทบาทอยางสาคัญตอ ศรษฐกจิ ของประ ทศ ทย21 นักวิ คราะหจานวนหนึง สดงความกังวล ตอผลกระทบทีอาจ กิดขึนจากคาสังของศาลปกครองกลางทีสัง ห ครงการอตสาหกรรมทัง 76 ครงการยติการดา นินการ ว ปนการ ชวั คราว นคดีสทิ ธิตามรฐั ธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 67 ดยพวก ขา หนวาคาสงั นอี าจสรางความ สยี หายตอ ศรษฐกิจอยางรน รง22 น งนจี งึ อาจกลาว ดวานคิ มอตสาหกรรมมาบตาพดมฐี านะพิ ศษ นประ ทศ ทย พราะ ปนผลผลติ ของน ยบายพฒั นาประ ทศของรัฐบาล ทมี บี ทบาทอยางสาคญั ตอระบบ ศรษฐกจิ ทย นชวงหลายสิบปทีผานมา23 นอีกดานหนึงประชาชนทองถินทีอาศัยอย ดยรอบพนทีนิคมอตสาหกรรมมาบตาพดกลับ สดงความหวงกังวล กียวกับ ปญหาสขภาพที กิดจากมลพิษซึงปลดปลอยออกมาจากนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด24 พวก ขา ดรบั ผลกระทบทางสขภาพ ละ จบปวย นหลายรป บบ25 ยกตัวอยาง ชน นป 2543-2544 ประชาชนทีอาศัย นพนทีมาบตาพด ละจังหวัดระยองมีอัตราการ จบปวยดวย รค กียวกบั ทาง ดนิ หาย จสงทสี ด นประ ทศ26 นอกจากนสี ถาบันมะ รง หงชาติ ละสานกั งานสาธารณสขระยองก หขอมลวาจังหวดั ระยอง มีอัตราผปวยดวยมะ รงสงกวาคา ฉลียของประ ทศ27 หตการณที ดงดัง ละสรางผล สยี หายอยางราย รงตอประชาชน คอ อบัติ หต น รงงาน หงหนงึ ซึง ดสรางผลกระทบทาง สขภาพอยางรน รงตอนัก รียนหลายรอยคน28 หตการณนี ปนจด ริมตนของการ คลอน หวของประชาชนทองถิน นการ รียกรอง ห รัฐบาล ก ขปญหาสงิ วดลอม นพนทมี าบตาพด29 สาหรบั ประชาชนทองถนิ ลวนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด คอ สา หตหลกั ของปญหา 17 Václav Mach et al., (PDF) สารมลพษิ ตกคางยาวนาน นพนทมี ลพิษของ ทย , online: ResearchGate <https://www.researchgate.net/publication/330280701_sarmlphistkkhangyawnanniphunthimlphiskhxngthiy>. (Accessed 23 August 2020) 18 Ibid. 19 คนึงนจิ ศรบี ัว อยี ม, กระบวนการยติธรรมสงิ วดลอม ละสขภาพ บท รียนจากคดีมาบตาพด, (นนทบรี: สถาบนั วิจยั ระบบสาธารณสข, 2552), น. 290-293. 20 Martin Bystrianský et al., (PDF) Toxic Hot Spots in Thailand , online: ResearchGate <https://www.researchgate.net/publication/334600149_Toxic_Hot_Spots_in_Thailand> at 20. (Accessed 23 August 2020) 21 Phattraporn So tong & Ranjith Perera, Spatial anal sis of the environmental conflict between state, society and industry at the Map Ta Phut- Ra ong conurbation in Thailand (2017) 19:3 Environ Dev Sustain 839 862, online: <https://doi.org/10.1007/s10668-016-9768-9> at 843. (Accessed 23 August 2020) 22 Bangkok Post Public Compan Limited, Chemical health ha ards at Map Ta Phut , online: <https://www.bangkokpost.com/learning/advanced/200791/chemical-health-hazards-at-map-ta-phut>. (Accessed 23 August 2020) 23 ชาตรี บนนาค, ประวตั ิศาสตรการตอสของชมชนทองถิน นการมสี วนรวม นกระบวนการพฒั นาอตสาหกรรม ขตมาบตาพด จงั หวัดระยอง, น วารสาร การ มอง การ บริหาร ละกฎหมาย, ป ที 9 ฉบบั ที 3, ก.ย.-ธ.ค. 2550, online:< http://www.polsci-law.buu.ac.th/journal/document/9-4/14.pdf>, น. 499. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 24 Piya Pangsapa, Environmental justice and civil society (Routledge Handbooks Online, 2557), online: <https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9781315774862.ch3>. at 43. (Accessed 23 August 2020) 25 Viwatpanich, supra note 15. 26 พญ ฉม ซตัง & วลัยพร มขสวรรณ, การประ มินผลกระทบทางสขภาพจากการพัฒนานิคมอตสาหกรรมมาบตาพด ละพนที กล คียง (นนทบรี:สถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสข, 2546), น. 103. 27 Phattraporn So tong & Ranjith Perera, Use of GIS Tools for Environmental Conflict Resolution at Map Ta Phut Industrial Zone in Thailand (2014) 6:5 Sustainability 2435 2458, online: <https://www.mdpi.com/2071-1050/6/5/2435> at 2440. (Accessed 23 August 2020) 28 Soytong & Perera, supra note 21 at 845. 29 ชาตรี, supra note 23, น. 498. 87

การประชมวชิ าการนติ ิสังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทศั นนติ ศิ าสตร ทย ความ สอม ทรมทางสิง วดลอม ละปญหาสขภาพทีรัฐบาลตอง ขามา ก ขอยาง รงดวน30 ความหวงกังวล ละผลกระทบ หลานี ปน จด รมิ ตนของความขัด ยงอนั นา ปสการ คลอน หวของประชาชน ซึงรวม ปถงึ การฟองคดีปกครองทีผ ขยี นจะ ดกลาวถงึ ตอ ป 3. ก รฟ งคด ล ผลกร ทบ 3.1 ขอมลพนฐ น 3.1.1 คด ขตควบคมมลพษ หลังจากการประทวง ละ จรจาตอรองกบั รฐั บาล ห ขามา ก ขปญหามลพษิ นพนทีมาบตาพดมา ปน วลาหลายป ชาวมาบ ตาพด ดผนวก อา ครองมอทางกฎหมาย ขา ปนสวนหนึงของการ คลอน หว ดย ริมดวยการยนหนงั สอรอง รียนตอ กก.วล. หประกาศ พนทีมาบตาพด ปน ขตควบคมมลพิษ31 มอ กก.วล. มตอบสนองตอขอ รียกรองดังกลาว พวก ขาจึงตัดสิน จฟอง กก.วล. ตอศาล ปกครองระยอง น ดอนตลาคม 2550 ดยขอ หศาลสัง ห กก.วล.ประกาศ หมาบตาพด ละพนที กล คียง ปน ขตควบคมมลพษิ 32 ผาน ปประมาณ 1 ป 5 ดอน น ดอนมีนาคม 2552 ศาลปกครองระยองพิพากษา หชาวมาบตาพดชนะคดี ละสัง ห กก.วล. ประกาศ หพนทีมาบตาพด ละพนที กล คยี ง ปน ขตควบคมลพิษ พอ ก ขปญหามลพษิ หนงึ ดอนตอมา กก.วล. ประกาศ หมาบตาพด ละพนที กล คียง ปน ขตควบคมมลพิษ33 ต นขณะ ดียวกนั กก.วล. ดอทธรณคาพิพากษาตอศาลปกครองสงสด34 ตอมา นป 2560 ศาลปกครองสงสดสังจาหนายอทธรณ ดย ห หตผลวา กก.วล. ดปฏิบัติตามคาพิพากษาของศาลปกครองระยอง ดยประกาศ หพนที ดงั กลาว ปน ขตควบคมมลพษิ ลว35 3.1.2 คดสทธต มรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ม ตร 67 คดีนี กิดขึน นป 2552 ดยประชาชนทองถินทีอาศัยอย ดยรอบนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด ดยนฟองหนวยงานรัฐ ปด หนวยงานตอศาลปกครองกลาง รียกรอง หศาล พกิ ถอน บอนญาต ครงการอตสาหกรรมจานวน 76 ครงการ นพนทีนคิ มอตสาหกรรม มาบตาพด ดยผฟองคดอี างวาการออก บอนญาต หลานี ม ดปฏิบัตติ าม งอน ขทกี าหนด ว นรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 67 วรรคสอง36 สาม ดอนหลงั การฟองคดี ศาลปกครองกลางออกคาสังบรร ทาทกขชวั คราว ดยสัง ห ครงการทัง 76 ครงการยติการดา นนิ การ ปนการชัวคราวระหวางการพิจารณาคดี37 30 Carole Excell & Elizabeth Moses, Thirsting for Justice (2017), online: <https://www.wri.org/publication/thirsting-for-justice>. at 19. (Accessed 23 August 2020); Soytong & Perera, supra note 27; ผจัดการ, ชาวมาบตาพดรวมตัวประทวงจรี ัฐ ก ขปญหามลพษิ , online: <https://mgronline.com/local/detail/9510000068980>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 31 คาพิพากษาศาลปกครองระยอง คดีหมาย ลข ดงที 32/2552, supra note 4, น. 13-14. 32 สรชยั ตรงงาม ละคณะ, ปญห คว มยตธรรม ละก รจดก รคว มขด ยงด นสง วดลอม: ศกษ กรณตวอย งจ กประสบก รณก ร หคว มชวย หลอประช ชน ท งกฎหม ย , น อกสารประกอบการประชมวชิ าการสถาบนั พระปก กลา ครังที 10 ประจาป 2551, (นนทบรี: สถาบันพระปก กลา, 2551), น. 247. 33 ราชกจิ จาน บกษา, online: <http://www.ratchakitcha.soc.go.th/RKJ/announce/search_result.jsp?SID=A40C6AD72A797F4FEC6323F77228E7C5>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 34 อกพล บนั ลอ, บทสรป 10 ป ขตควบคมมลพษิ กบั ตนทนราคาสงลวิ ทีสังคมตองจายกัน อง, (18 October 2017), online: THE STANDARD <https://thestandard.co/10-years-of-map-ta-phut-case/>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 35 คาสังศาลปกครองสงสด คดหี มาย ลข ดงที อ. 921/2560, 25 สิงหาคม 2560, ระหวาง นาย จริญ ดชคม ที 1 กบั พวกรวม 17 คน ผฟองคดี กับ คณะกรรมการ สิง วดลอม หงชาติ ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/Decision-MaptaputPollutionControlZone- SupremeAdminCourt.pdf.>, น. 90-91. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 36 คาพิพากษาศาลปกครองกลางคดหี มาย ลข ดงที 1352/2553, supra note 5, น. 6.; รฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2550 มาตรา 67 วรรค 2: การดา นิน ครงการหรอกิจกรรมทอี าจกอ ห กดิ ผลกระทบตอชมชนอยางรน รงทังทางดานคณภาพสิง วดลอม ทรพั ยากรธรรมชาติ ละสขภาพ จะ กระทามิ ด วน ตจะ ดศึกษา ละประ มินผลกระทบตอคณภาพสิง วดลอม ละสขภาพของประชาชน นชมชน ละจัด หมกี ระบวนการรบั ฟงความคดิ หนของ ประชาชน ละผมีสวน ด สยี กอน รวมทัง ด หองคการอสิ ระซึงประกอบดวยผ ทนองคการ อกชนดานสงิ วดลอม ละสขภาพ ละผ ทนสถาบันอดมศึกษาทจี ดั การ การศึกษาดานสงิ วดลอมหรอทรพั ยากรธรรมชาติหรอดานสขภาพ หความ หนประกอบกอน 37 ขาวศาลปกครอง, ศาลปกครองกลางมคี าสังบรร ทาทกขชัวคราวกอนมีการพิพากษาคดี หระงับ 76 ครงการ พอคมครองชมชนมาบตาพด, online: <http://admincourt.go.th/admincourt/upload/webcms/Oldnews/attach/news_attach/2009/09/hotnews908-52.pdf> น. 4-5. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 88

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัย ชยี ง หม ผถกฟองคดีทัง ปดยนอทธรณคาสังบรร ทาทกขชัวคราวตอศาลปกครองสงสด ละตอมา น ดอนธันวาคม 2552 ศาล ปกครองสงสดมีคาสัง ก ขคาสังของศาลปกครองชันตน ดยอนญาต ห ครงการอตสาหกรรมจานวน 11 ครงการจากทังหมด 76 ครงการสามารถดา นินการตอ ป ด38 ตอมา น ดอนกันยายน 2553 ศาลปกครองกลางพิพากษา พิกถอน บอนญาต ครงการอตสาหกรรม พียง 2 ครงการจาก ทงั หมด 76 ครงการ ดย ห หตผลวาตามประกาศกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติ ละสิง วดลอมฉบับ หม มี พียง ครงการอตสาหกรรม 2 ครงการ ทานันที ขา งอน ขตองปฏิบัติตามรัฐธรรมนญมาตรา 67 วรรคสอง ละ ม ดดา นนิ การ หครบถวนกอนการออก บอนญาต39 ผฟองคดี ม หนดวยกับคาพิพากษาของศาลปกครองกลาง ละ ดอทธรณคดีตอศาลปกครองสงสด40 ปจจบันคดียังคงอยระหวางการ พจิ ารณาของศาลปกครองสงสด 3.2 ผลกระทบของก รฟองคด นักวิชาการสวนมากมักกลาวถึงผลกระทบของการฟองคดี ว นสองลักษณะ คอ ผลกระทบทางตรง ละทางออม งานศกึ ษา สวนมาก หความสน จตอผลกระทบทางตรง ดยนักวิจัยมักพยายามศึกษาความสัมพันธระหวางการฟองคดีกับความ ปลียน ปลงที กดิ ขนึ ดยตรง41 ผทสี น จผลกระทบทางตรงของการฟองคดีมกั หความสน จผลกระทบของคาพพิ ากษา นสีดาน ด ก หนงึ การฟองคดี มีสวนชวยทา หประชาชน ขาถึงกระบวนการยติธรรม ดมากขึนหรอ ม สอง การฟองคดีนา ปสชยั ชนะหรอ ม สาม การฟองคดีนา ปส บรรทดั ฐาน หมที ปนประ ยชนมากขนึ หรอ ม สี คาพพิ ากษาของศาลนา ปสการบงั คับ นทางความ ปนจรงิ หรอ ม42 นอีกดานหนึง นักวิชาการบางสวนหัน ป หความสน จผลกระทบทางออมของการ ชกฎหมาย นักวิชาการ หลานีมัก พยายามศึกษาผลกระทบ ดยปริยายของถอยคา ละความหมายทกี ฎหมาย ดสรางขึน43 ดังที ก ลน ตอร ดอธิบาย กยี วกับผลกระทบ ของกฎหมาย ววา สวนมาก ลวกฎหมายกระทบตอพวก ราผานการสอสารทางสัญญะ ดวยการข หคามันสัญญา สดง ห หน ปน ตวั อยาง สราง รงจง จ หความชอบธรรม สรางตราบาป ละอน 44 ซิล วอรส ตน นงานศึกษา กียวกับขบวนการ คลอน หวดานสิทธขิ องสัตว สนอวาผลกระทบทางออมของการฟองคดีมี ด หลายดาน ชน หการศึกษาตอสาธารณะ สรมิ สรางขบวนการ คลอน หวทางสังคม ละ ปน รงบนั ดาล จตอขบวนการ คลอน หว อน 45 38 คาสงั ศาลปกครองสงสดคดหี มาย ลข ดงที 592/2552, 2 ธันวาคม 2552, ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนที 1 กบั พวกรวม 43 คน ผฟองคดี กบั คณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ ที 1 กบั พวกรวม 8 คน ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/040.pdf> at 62-64. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 39 ประชา ท, ศาลปกครอง สัง พกิ ถอน 2 น 76 ครงการมาบตาพด ขาขาย ครงการกระทบชมชนรน รง | ประชา ท Prachatai.com , online: <https://prachatai.com/journal/2010/09/30948>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 40 ทยพบี ี อส, สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนยนอทธรณคดีมาบตาพดตอศาลปค.สงสด , (1 October 2010), online: Thai PBS <https://news.thaipbs.or.th/content/217633>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 41 See for example Joel F Handler, Social movements and the legal system: a theory of law reform and social change, Institute for Research on Poverty monograph series (New York: Academic Press, 1978); Gerald N Rosenberg, The hollow hope: can courts bring about social change?, 2nd ed, American politics and political economy series (Chicago: University of Chicago, 1998).; M L M Hertogh, Simon Halliday & MyiLibrary, eds, Judicial review and bureaucratic impact: international and interdisciplinary perspectives, Cambridge studies in law and society (Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2004). 42 Helena Silverstein, Unleashing Rights: Law, Meaning, and the Animal Rights Movement (Ann Arbor, UNITED STATES: University of Michigan Press, 1996). at 127-130. 43 Ibid. at 161-162. 44 Marc Galanter, The Rediating Effects of Courts, in Keith O Boyum & Lynn M Mather, eds, Empirical theories about courts, Longman professional studies in law and public policy (New York ; London: Longman, 1983). at 127. 45 Ibid at 163. 89

การประชมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย หากขยายมมมองตอการ ชกฎหมาย หกวางกวาผล ดยตรง นทางคดี จะทา หสามารถ ขา จบทบาทของกฎหมายตอ ขบวนการ คลอน หวทางสังคม ดรอบดานยิงขึน นสวนตอ ปผ ขียนจะปรับ ชมมมอง กียวกับผลกระทบของการฟองคดีทีพิจารณาทงั ผลทางตรง ละทางออมกบั คดีมาบตาพด ดย หความสาคญั ปนพิ ศษตอผลกระทบทางออม นองจากทีผานมางานศกึ ษา นประ ทศ ทย ยงั มมพี นที หกับการถก ถียง น รองนมี ากนกั 3.2.1 ผลกระทบท งตรง 3.2.1.1 คด ขตควบคมมลพษ การฟองคดี ดสรางผลกระทบทางตรงหลายประการ นคดี ขตควบคมมลพษิ ประการ รก การชนะคดนี า ปสการยอมรบั ทาง กฎหมาย ปนครัง รกวามาบตาพด ละพนที กล คียงมีปญหามลพษิ ทีรน รง ละจา ปนทีจะตองมีการจัดการ ก ขอยาง รงดวน46 การ รับรอง นทางกฎหมายมีความสาคญั นตวั มัน อง พราะมนั ทา หขอ ต ยงทวี าพนทีมาบตาพดมีปญหาสงิ วดลอมรน รงจรงิ หรอ ม ปน ทียต4ิ 7 ประการทีสอง คาพพิ ากษาคดีนี ดนา สนอ นวทาง หม นการตีความพระราชบญั ญัติสง สริม ละรกั ษาคณภาพสงิ วดลอม พ.ศ. 2535 (พ.ร.บ.สิง วดลอมฯ) กลาวคอ ศาลปกครองระยองตีความ พ.ร.บ.สงิ วดลอมฯ มาตรา 59 วา ปนหนาทีของ กก.วล. ทจี ะตอง ประกาศ ขตควบคมมลพษิ นพนทีมาบตาพด ละพนที กล คียง อัน ปนการปฏิ สธการตีความของรัฐบาลทีวาบทบัญญตั ิมาตรา 59 ห อานาจดลพนิ จิ ก กก.วล.ทจี ะประกาศหรอ มประกาศ ขตควบคมมลพษิ ก ด ซงึ นวการตีความของศาลปกครองระยอง ดรับการยนยัน ดยศาลปกครองสงสด น วลาตอมา48 นวทางการตีความ ชนนนี อกจากมผี ล ปนบรรทัดฐาน หกบั การประกาศ ขตควบคมมลพษิ นพนที อน ลว ยงั สามารถนา ปปรับ ชกับกฎหมายสิง วดลอมอน ทมี ีลกั ษณะ กล คียง ดดวย49 นอกจากนีศาลปกครองสงสด ดสราง นวทาง หม นการตีความ พ.ร.บ.สิง วดลอมฯ ดวยการอธบิ ายวาการตีความ พ.ร.บ. สิง วดลอมฯ มาตรา 59 กก.วล.ตองตีความ หสอดคลองกับปฏิญญาริ อวาดวยสิง วดลอม ละการพัฒนา พ.ศ. 253550 การตีความ กฎหมาย ชนนีถอ ปนครัง รกทีศาลปกครอง ทยมีการอางถึงกฎหมายระหวางประ ทศ นฐานะ นวทางทีหนวยงานรัฐจา ปนตอง พิจารณาประกอบ มอมกี ารตีความ พ.ร.บ.สงิ วดลอมฯ คดีนีนา ปสการประกาศ ขตควบคมมลพิษ51 การประกาศ ขตควบคมมลพิษนา ปสการจัดทา ผนลด ละขจัดมลพิษ ละ อนมัตงิ บประมาณสาม ผน คอ ผนลด ละขจัดมลพิษจงั หวดั ระยอง พ.ศ. 2553-2556 ดรับอนมตั งิ บประมาณ พอดา นนิ การตาม ผน จานวน 2,282 ลานบาท52 ผนลด ละขจัดมลพษิ จงั หวัดระยอง พ.ศ. 2555-2559 53 ดรับงบประมาณจานวน 4,300 ลานบาท54 ละ 46 คาพพิ ากษาศาลปกครองระยอง คดีหมาย ลข ดงที 32/2552, supra note 3, น. 68-71. 47 Soytong & Perera, supra note 21. 48 คาพิพากษาศาลปกครองระยอง คดีหมาย ลข ดงที 32/2552, supra note 4, น. 68-71. 49 See, คาพิพากษาศาลปกครองพิษณ ลก คดหี มาย ลข ดงที 245/2556, 14 สิงหาคม 2556 , ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอน ที 1 กับพวกรวม 32 คน ผฟอง คดี กับ คณะกรรมการสงิ วดลอม หงชาติ ที 1 กบั พวกรวม 6 คน ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp- content/uploads/008.pdf>, น. 43-47. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 50 คาสงั ศาลปกครองสงสด คดหี มาย ลข ดงที อ. 921/2560, 25 สงิ หาคม 2560, supra note 35, น. 89-90. 51 ราชกิจจาน บกษา, มติคณะกรรมการสิง วดลอม หงชาติ ที 32 ( พ.ศ. 2552) รอง ประกาศตาบล มาบตาพด หวย ปง นนิ พระ ละ ทบั มา, อา ภอ มองระยอง, ตาบลมาบขา อา ภอนคิ มพฒั นา, ตาบลบานฉาง อา ภอบานฉาง ละ พนทที างทะ ลภาย นตาบล หลานี ปน ขตควบคมมลพษิ , 1 พฤษภาคม 2552, online: <http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2552/E/065/99.PDF>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 52 สทนิ อยสข, การดา นนิ งานของคณะอนกรรมการการติดตามรายงานผลการ ก ขปญหา นพนทีมาบตาพด ละบริ วณ กล คียง จงั หวดั ระยอง, น วรวรรณ ชาย พฑรย, ed, วทวี ชิ าการ พอมาบตาพด สถานการณมาบตาพด: มลพิษ สขภาพ ละผัง มอง, น. 9-10. 53 รัฐบาล รมิ ผนนี นป 2555 นขณะที ผน รกยงั ดา นินการอย ละ ผนทังสองนมี ีชวง วลาทซี อนทบั กนั อย 2 ป จงึ มีคาถามถงึ ประสทิ ธิภาพ ละ อกภาพของการ ทางานของรฐั บาล วา หต ด ผน หมจงึ ถกนา สนอ ขามา นขณะที ผน กายงั ม สรจสนิ 54 RYT9, ผนการ ก ขปญหามาบตาพดอยางครบวงจร , online: ryt9.com <https://www.ryt9.com/s/cabt/1429164>. (Accessed 23 August 2020) 90

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม ผนลด ละขจัดมลพิษจังหวดั ระยอง พ.ศ. 2560-2564 ดรับอนมตั ิงบประมาณจานวน 2,237 ลานบาท55 สิง หลานียอม ม กิดขนึ หาก ประชาชน มชนะคดี 3.2.1.2 คดสทธต มรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ม ตร 67 คดนี ีสรางผลกระทบทางตรงหลายประการ ประการ รก ผฟองคดี ดรบั การยนยนั จากศาลวารฐั บาลมีหนาทตี องปฏบิ ตั ิตาม งอน ขทรี ฐั ธรรมนญมาตรา 67 วรรค 2 กาหนด ว การรบั รองนียอม ม กิดขนึ หาก มมีการฟองคดี56 ประการทีสอง ศาลปกครองกลาง ดวาง นวทาง หม นการตีความรัฐธรรมนญมาตรา 67 ดยอธิบาย วอยางชัด จนวา รฐั ธรรมนญมาตรา 67 วรรค 1 รบั รองสิทธิ นการมีชีวติ อย นสิง วดลอมทดี ขี องประชาชน57 ซึง ปนครัง รกทศี าล ทยตคี วามรฐั ธรรมนญ มาตรา 67 วรรคหนึงอยางกวางวารวม ปถึงสิทธิ นการมีชีวิตอย นสิง วดลอมทีดี ซึงตอมาศาลปกครองสงสด นคดีอนก ดรับรอง นว ทางการตคี วาม ชนน5ี 8 นสวนของการบังคับ ห ปน ปตามคาสัง ละคาพิพากษาของศาลนัน คดีนีนา ปสการชะลอการดา นินการของ ครงการ อตสาหกรรมจานวน 76 ครงการ ว ปนการชัวคราวหลาย ดอน59 ละนา ปสการ พิกถอน ครงการอตสาหกรรมจานวน 2 ครงการ60 อยาง รกตาม ครงการสวน หญสามารถดา นนิ การตอ ป ด นทสี ด 3.2.2 ผลกระทบท งออม 3.2.2.1 คด ขตควบคมมลพษ คดี ขตควบคมมลพิษสรางผลกระทบทางออมหลายประการ ประการ รก คดีนี ดสรางความตนตัวตอสาธารณชน กยี วกบั ปญหาสิง วดลอม นพนทีมาบตาพด สอ ดนา สนอ กียวกับปญหามลพิษ นพนทีมาบตาพด พิมมากขึน รอย ริมตัง ตตนป 2550 จนถึงชวงป 255361 ปลายป 2552 องคกรสทิ ธมิ นษยชนยกยอง หคดีนี ปนหนงึ นสิบความกาวหนาดานสทิ ธิมนษยชนของประ ทศ ทย นป 255262 คดีนียังมีสวนดึงดดนักวิจัยทงั ดานกฎหมาย63 การ คลอน หวทางสังคม64 สขภาพ65 ความยติธรรมทางสิง วดลอม66 ละ 55 กรมควบคมมลพิษ, ขตควบคมมลพิษ, online: <http://www.pcd.go.th/info_serv/pczs/pczDetail.cfm?id=13>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 56 คาสังศาลปกครองสงสดคดีหมาย ลข ดงที 592/2552, supra note 38, น. 28. 57 คาสงั บรร ทาทกขชัวคราวของศาลปกครองสงสด คดหี มาย ลข ดงที 908/2552, ระหวาง สมาคมตอตานสภาวะ ลกรอนที 1 กบั พวกรวม 42 คน ผฟองคดี กับ คณะกรรมการสงิ วดลอม หงชาติที 1 กับพวกรวม 8 คน, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/040.pdf>. น. 28. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563); คาพิพากษาศาลปกครองกลางคดีหมาย ลข ดงที 1352/2553, supra note 5, น. 91-94. 58 คาพพิ ากษาศาลปกครองสงสด คดีหมาย ลข ดง อ. 753/2555, 16 พฤศจิกายน 2555, ระหวาง นายยะ สอะ นาสวนสวรรณ ที 1 กบั พวกรวม 22 คน ผฟองคดี กับ กรมควบคมมลพษิ ผถกฟองคดี, online: <https://enlawfoundation.org/newweb/wp-content/uploads/klity_decision_supreme-administrative- court.pdf>, น. 83-84. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 59 คาสงั บรร ทาทกขชัวคราวของศาลปกครองสงสด คดหี มาย ลข ดงที 908/2552, supra note 57, น. 33. 60 คาพพิ ากษาศาลปกครองกลาง คดหี มาย ลข ดงที 1352/2553, supra note 5, น. 114.; Reuters, UPDATE 1-Thai court lifts ban on 74 industrial projects , Reuters (2 September 2010), online: <https://www.reuters.com/article/thailand-industrial-idUKSGE68118P20100902>. (Accessed 23 August 2020) 61 Sarah Bishop, The Thai Administrative Court and Environmental Conflicts: A Case Study of Map Ta Phut, Rayong (2011) (published MA thesis) (on file with the Australian National University) at 94-95.; ทยรัฐ, ประกาศ \"มาบตาพด\" ปน ขตควบคมมลพิษ, online: <https://www.thairath.co.th/content/2955>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563); note 1.; ผจดั การ, สงั มาบตาพด ขตคมมลพษิ ธรกจิ ชกี ระทบ , (22:16:00+07:00), online: <https://mgronline.com/daily/detail/9520000024524>. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563); Fuller, supra note 1. 62 ประชา ท, องคกรสทิ ธิจดั อันดบั 10 กาวหนา 10 ถดถอย สทิ ธมิ นษยชน 2552 , online: https://prachatai.com/journal/2009/12/26947>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 63 คนึงนจิ , supra note 19 at 282. 64 ชาตรี, supra note 23.; 65 Suda Paneangtong et al., The development of environmental related health surveillance system in Rayong Pollution Control Zone, in Journal of Medicine and Health Sciences (Vol.19 No.2 August 2012), online: <https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jmhs/article/view/59733>. (Accessed 23 August 2020) 66 Pangsapa, supra note 24. 91

การประชมวชิ าการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทศั นนติ ศิ าสตร ทย สิง วดลอมศึกษา67 ห ขามาศึกษาวิจัย กียวของกับปญหา นพนทีมาบตาพด อันนา ปสการผลิตงานวิจัยจานวนมากออกสสังคม ขาว ละงานศกึ ษา หลานียอมทา หปญหาสงิ วดลอม นพนทมี าบตาพด ขาถงึ ประชาชน นวงกวางมากยงิ ขนึ ประการทีสอง คดีนี ดสรางความตนตัว นหมตลาการศาลปกครอง กียวกับการดา นินคดีสิง วดลอม ศาลปกครอง ห ความสาคัญกับคดี ขตควบคมมลพิษ ดังจะ หน ดจากการทีศาลปกครอง ลอกคดี ขตควบคมมลพิษ ปนหนึง นคดีสิง วดลอมตัวอยาง พอตีพิมพ นหนังสอ ผย พรของศาลปกครอง68 นอกจากนี มอตลาการศาลปกครอง ขารวม ลก ปลียนประสบการณ กียวกับการ พิจารณาคดีสิง วดลอมกับผพิพากษาตางประ ทศ คดี ขตควบคมมลพิษกถกหยิบยกขึนมา ปนหนึง นคดีตัวอยางคดีสิง วดลอมที นาสน จของประ ทศ ทย69 การทีตลาการศาลปกครองซึงมีบทบาทสาคัญ นการพิจารณาคดีสิง วดลอมหยบิ ยกคดีมาบตาพดขึน ปน กรณีศึกษาทัง น วดวงผพพิ ากษา ทย ละตางประ ทศนัน สดง ห หนผลกระทบทีมาก ปกวาผล พชนะของคดีมาบตาพด ประการทีสาม การฟองคดี ปน ครองมอหนน สริมขบวนการ คลอน หว ห ขม ขงยิงขึน ชน กอนทีจะมีการยนฟองคดี ครอขายประชาชนภาคตะวนั ออก ละทนายความ ด ชการฟองคดี ปน งอน ข นการจัดประชม ชิงปฏบิ ัติการกบั ประชาชน นพนที พอ ทาความ ขา จ ละขอการสนับสนนจากประชาชน นการฟองคดีหลายครัง จน นทีสด มอมีการยนฟองคดี ประชาชนจาก 11 ชมชนก ตัดสนิ จ ขารวม ปนผฟองคดี ซงึ นบรรดาผฟองคดีทงั หมดมี 5 คนที ปนผนาของชมชน70 นอกจากนีหลังจากศาลพิพากษา หชาวมาบตาพดชนะคดี ประชาชน ด ชคาพิพากษาของศาล รียกรองกดดัน ห กก.วล. ปฏิบัติตามคาพิพากษา71 อีกทัง มอพวก ขา หนวาการประกาศ ขตควบคมมลพิษ ม พียงพอทีจะ ก ขปญหาการขยายตัวของ อตสาหกรรม นนิคมอตสาหกรรมมาบตาพด พวก ขาก ชคาพิพากษา นคดีนี ป ปนฐาน นการฟองคดีสิทธิตามรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 67 พิม ติม72 สิง หลานี สดง ห หนวาประชาชน ม ดพอ จกับการรับรองสิทธิ นทางกฎหมายทีมากับคาพิพากษา ทานัน ต พวก ขา ชการฟองคดี ปสนับสนนการ คลอน หวของพวก ขา พอ หบรรลวัตถประสงคทตี องการดวย ประการทีสี การฟองคดีนา ปสการ ปลียนความ มสมดลทางอานาจ นกระบวนการตดั สิน จของรัฐบาล การฟองคดีชวยยก ฐานะของประชาชนจากผ ลนทีอยชายขอบ หกลายมา ปนผ ลนหลักคนหนึง นกระบวนการตัดสิน จ ซึง นอดีตผมีบทบาทหลัก น กระบวนการตัดสิน จ กียวกับการจัดการปญหาสิง วดลอม นพนทีมาบตาพดจากัดอย ต พียงหนวยงานรัฐ ละภาคธรกิจ ทานัน73 ความ มสมดลทางอานาจทผี กขาด วกับนกั อตสาหกรรมกบั หนวยงานรัฐคง ม ปลยี น ปลงหากประชาชน มชนะคดี นศาลปกครอง 3.2.2.2 คดสทธต มรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ม ตร 67 ผลกระทบทางออมประการ รก คอ คาสังบรร ทาทกขชัวคราวของศาลปกครองกลางนา ปสการจัดตังคณะกรรมการสฝี าย ซงึ มีภารกจิ หลกั คอ สนอมาตรการทีจา ปนทตี องดา นินการ ห ปน ปตาม งอน ขของรัฐธรรมนญมาตรา 67 วรรคสอง กรฐั บาล74 ดย กอนหนานีรัฐมนตรีวาการกระทรวงอตสาหกรรม ด ถลงตอสาธารณะวา ครงการอตสาหกรรมทีขออนญาต หมหลังรัฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ชบังคับ มจา ปนตองดา นินการ ด พิม ติมนอก หนอจากทกี าหนด ว น พ.ร.บ.สิง วดลอมฯ75 ตทาทีของรัฐบาล ปลียน ป 67 Soytong & Perera, supra note 21. 68 สานักงานศาลปกครอง, ศาลปกครอง ละคดีสิง วดลอม, (กรง ทพฯ: สานกั งานศาลปกครอง, 2553), น. 72-74. 69 สานกั งานศาลปกครอง, กระบวนการความยตธิ รรมดานสงิ วดลอม: ประสบการณของญีปน ละ ทย, (กรง ทพฯ: พี พรส, 2553), น. 176-177. 70 คาพพิ ากษาศาลปกครองระยองที 32/2552, supra note 3, น. 1-3. 71 Pangsapa, supra note 24.; ประชา ท, กาวตอ ปการ กปญหามลพษิ มาบตาพด หลงั คาพิพากษา , online: <https://prachatai.com/journal/2009/03/20208>. (สบคน มอ 23 สิงหาคม 2563) 72 Fuller, supra note 1. 73 Soytong & Perera, supra note 65 at 2440-2441. 74 คาสังสานกั นายกรัฐมนตรีที 250/2552, 13 พฤศจิกายน 2552, รอง การ ตงตงั คณะกรรมการ ก ขปญหาการปฏิบัติตามมาตรา 67 วรรคสอง ของรัฐธรรมนญ หง ราชอาณาจักร ทย, online: <http://www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTEROPM/DRAWER01/GENERAL/DATA0002/00002876.PDF>, น. 3. (สบคน มอ 23 สงิ หาคม 2563) 75 สานกั งานอตสาหกรรมจงั หวดั สราษฎรธานี, ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม รอง รงงานทอี าจกอ ห กดิ ผลกระทบตอชมชนอยางรน รง, online: <http://www.industry.go.th/suratthani/index.php/regulations/announce/item/12119-2017-05-22-09-20-58>. (สบคน มอวันที 23 สงิ หาคม 2563) 92