หนังสือ-ประมวลบทความในการประชุมวิชาการ 2563

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม สมาชกิ สหภาพย รปตองปฏบิ ัตติ ามหลัก กณฑ นมาตรา 6 (e) ละมาตรา 165 (1) ละ (2) ของสนธสิ ัญญาลสิ บอนหรอ ม นทางทฤษฎี นนั บรรดากฎหมาย ระ บียบ ละขอบงั คบั ตาง ของประ ทศสมาชกิ สหภาพย รปยอม มสามารถทีจะขดั หรอ ยงตอกฎหมายปฐมภมิของ สหภาพย รป ด ดังนัน มอกฎหมายสหภาพย รป นฐานะที ปนกฎหมายกำหนด นวน ยบายพนฐาน หงสหภาพย รป ปนบทบัญญัติ น กฎหมายปฐมภมขิ องสหภาพย รป ยอมมคี วามสงสด (Absolutely Supreme) ภาย ตหลกั ความ ปนสงสดของกฎหมายปฐมภมิสหภาพ ย รป (Doctrine of Supremacy)15 สถาบนั ทางการ มองของสหภาพย รป ละประ ทศสมาชิกสหภาพย รปกตอง คารพนับถอ ละตอง ปฏิบัตติ ามอยาง ครงครัด ละจะออกกฎหมายหรอดำ นินการ ด หขดั กับกฎหมายปฐมภมิของสหภาพย รป ม ด อีกทังสถาบนั นติ ิ บญั ญัตซิ งมีหนาที นการออกกฎหมายสหภาพย รป ละสถาบันบรหิ ารของบรหิ ารกิจการสหภาพย รป ละกำหนด นวน ยบายสหภาพ ย รป หากทำการอยางหนงอยาง ดฝาฝนหรอละ ลย มปฏิบตั ิตามกฎหมายปฐมภมิของสหภาพย รป ลวนัน กจะถกตรวจสอบ นทาง กฎหมาย ดยสถาบนั ทางการของสหภาพย รปทีจะ ขามาตรวจสอบความชอบดวยบทบัญญตั ิลายลักษณอักษรของกฎหมายสหภาพย รป พรอมกำกบั หการ ช ละตคี วามกฎหมาย ห ปน อกภาพกคอสถาบันตลาการสหภาพย รป ด ก ศาลยตธิ รรม หงสหภาพย รป (Court of Justice of the European Union หรอ CJEU) ซงประกอบดวย ศาลยติธรรม (Court of Justice) ละศาลทัว ป (General Court) ( ต ดิมมีศาลตลาการราชการพล รอน (Civil Service Tribunal) ดวย) ซงจากทีกลาวมานีประ ทศสมาชิก ละองคกรกำกับกีฬาของ ประ ทศสมาชิก มวาจะ ปนสมาคมกีฬา (Sports Associations) ส มสรกีฬา (Sports Clubs) นิติบคคลผจัดการ ขงขันระบบลีก (Leagues Organisers) จะ ปกระทำการอยางหนงอยาง ดอันขัดหรอ ยงกบั หลักการของกฎหมายปฐมภมิของสหภาพย รปวาดวย รอง กฬี า ละการกฬี าอัน ด ก มาตรา 6 (e) ละมาตรา 165 (1) ละ (2) ของสนธสิ ญั ญาลสิ บอน ม ด นอกจากนี มวา นปจจบันจะยัง มมีกฎหมายทตยิ ภมิทบี ัญญตั ิขน กียวกับธรรมาภิบาลกีฬาหรอการ ขงขนั กฬี าที ปนธรรม อา ว ปนการ ฉพาะ ตก ปนทยี อมรบั กนั ถง นว นม ละความ ปน ป ดของการออกกฎหมายทตยิ ภมิวาดวยกีฬาหรอการกีฬามาบังคับ ช นสหภาพย รปตอ ป นอนาคต ซงหากนำมาบงั คบั ช นรป บบทมี ีผลผกพัน นทางกฎหมาย มวาจะ ปนระ บียบ ขอบังคับ ละคำ ตัดสินของสหภาพย รป กจะมีผล นทางกฎหมายดังตอ ปนี ประการ รก ระ บยี บสหภาพย รปสามารถบังคบั ชกับประ ทศสมาชิก ดย ประ ทศสมาชกิ ตองปฏิบัติตามอยาง ครงครัด ดยกฎหมายอน ดของประ ทศสมาชิกจะขัดหรอ ยงกับขอบังคบั ม ด ลวขอบังคับ มอ ออกมา ลวกมีผลบงั คบั ชผกพนั ประ ทศสมาชิกอัต นมัติ ( ดย มตองมีการออกกฎหมายลายลกั ษณอักษรภาย ตประ ทศมาอนวัตรการ สยี กอน) ประการทีสอง ขอบังคบั สหภาพย รปจะบงั คับ ชกับประ ทศสมาชิก ดยประ ทศสมาชกิ ตองปฏิบัติ ดหรอ มนัน หรอมีผลตอ บังคับ ชภาย นระบบกฎหมายของประ ทศสมาชิกหรอ มนัน ขนอยกับการออกกฎหมายของประ ทศสมาชิกมาอนวัตรการรองรบั การ นำ อามาบังคับ ชภาย นกรอบระยะ วลาทีสหภาพย รป ดกำหนด อา ว ( ดยจำ ปนตองมีการออกกฎหมายลายลักษณอักษรภาย ต ประ ทศมาอนวตั รการ สียกอน) ละประการทสี าม คำตัดสินของสหภาพย รป ปนการ ชอำนาจออกคำสงั มีผลกระทบตอสถานภาพของ สิทธิหรอหนาทอี ยางหนงอยาง ดของประ ทศสมาชกิ หรอนติ ิบคคลตามกฎหมายมหาชนหรอกฎหมาย อกชนของประ ทศสมาชิก มวาจะ ปนการถาวรหรอชัวคราว ดยสรป ลว นปจจบันยัง มมีระ บียบ ขอบังคับ ละคำตัดสินของสหภาพย รปทีประกอบดวย นอหา ละสาระสำคญั กียวกับกีฬา ละการกีฬา ฉพาะ จาะจง ตทวามี พยี งมาตรา 6 (e) ละมาตรา 165 (1) ละ (2) ของสนธสิ ัญญาลิสบอนทีกำหนด นอหา ละสาระสำคัญ กียวกับกีฬา ละการกีฬาอยางชัด จน นขณะทสี นธิสัญญาลสิ บอน ปนกฎหมายลายลักษณอักษรสำคญั ทกี ำหนด นอหา ละสาระสำคัญ กียวกับกีฬา ละการกีฬา อา ว ตสถาบันทางการ มองสหภาพย รป ละองคกรกำกับกีฬาย รปกตองพยายามคนหา จตนารมณของถอยคำหรออธิบายความหมายของ นอความทีปรากฏ นตัวลายลกั ษณอักษรตามมาตรา 6 (e) ละมาตรา 165 (1) ละ (2) ของสนธสิ ัญญาลสิ บอน ดยอาศัยการ ชการตคี วามกฎหมายสหภาพย รป ห กดิ ความชัด จนนำ ปสการปฏิบัตมิ ากยงิ ขน 15 R A , S J EU F M C L :T C F T S. U GS U D ,T C J P R , 13 (2014): 7-23. 243

การประชมวชิ าการนติ สิ ังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมิทศั นนติ ศิ าสตร ทย 2.3 ความสัมพนั ธระหวางกฎหมายกีฬาสหภาพย รปกบั สาขาวิชากฎหมายอืน อยาง รกตามกฎ กณฑที ชวาง นวน ยบายสหภาพย รปดานกฬี า ละการกฬี า ม ดมี คกฎหมายกฬี า สหภาพย รป ต พียง อยาง ดียว ทานนั ตยังมีกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ( ชน กฎหมายทรพั ยสนิ ทางปญญาสหภาพย รป (EU Intellectual Property Law) กฎหมายบริหารสอสารมวลชนสหภาพย รป (EU Media Law) กฎหมายสิทธิมนษยชนสหภาพย รป (EU Human Rights Law) ละกฎหมาย ขงขันทางการคาสหภาพย รป (EU Competition Law) ปนตน) มาคอยชวยกำกบั การวาง นวน ยบายสหภาพย รปดาน กีฬา ละการกีฬา ห ปน ปอยาง รยี บรอย นอีกทางหนงดวย ความสัมพันธระหวางกฎหมายกีฬาสหภาพย รปกบั กฎหมายสหภาพย รป สาขาอน อาจ กิดขน ด มอกฎหมายทังสองมีความสัมพันธกนั นทางหนงทาง ด มอกฎหมายกีฬาสหภาพย รป ขา ป กียวพันกับ กฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ลว กฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ทมี คี วาม กียวของกับการ สรมิ สรางการ ขงขันกีฬาที ปนธรรม ยอมอาจผนวกควบรวมกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน จนกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน กลายมา ปนบริบท (Context) อยางหนง อยาง ดของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป ทากบั วากฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ทีมคี วาม กียวของสมั พนั ธกบั การ สริมสรางหลักการ ขงขนั อยาง ปนธรรม นวงการกฬี าหรอ Fair Play หบัง กิดผล นอตสาหกรรมหรอธรกิจกีฬา กนับ ดวากฎหมายสหภาพย รปสาขา อน ปนบอ กดิ ของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป (Sources of EU Sports Law) อีกประการหนง มอกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ขา ป กียวพันกับการสรางการ ขงขันที ปนธรรมหรอ Fair Play ละการ สริมธรรมาภิบาลกฬี าหรอ Sports Governance นวงการกฬี า ย รป มอ กิดขอพิพาทหรอคดคี วาม นธรกจิ ละอตสาหกรรมกฬี าฟตบอล นย รป กสามารถอางกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ที กียวของ หยิบยกขนมา ปนขอตอสหรอถกอางอิงมา พอรับรองหรอคมครองสิทธิ สรีภาพขันพนฐาน ด ดวย หต หงความสัมพันธ ระหวางกฎหมายกีฬาสหภาพย รปกับกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน นกั กฎหมายกีฬาจงมักผนวก อากฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ที กียวของสัมพันธกบั การกฬี าหรอกิจการกฬี าสหภาพย รป ขามา ปนสวนหนงของบรบิ ทกฎหมายกฬี าสหภาพย รป ตัวอยาง ชน การตอตานการผกขาดชัยชนะ (monopoly) 16 นการ ขงขันของส มสรกีฬาฟตบอลอาชีพส มสรหนงส มสร ด อาจถอ ปนพฤติกรรมผกขาดชยั ชนะ น กมกีฬา หนอส มสรกฬี าฟตบอลค ขงตาง ละชัยชนะทางการคา นอตสาหกรรมกีฬา หนอ ส มสรกีฬาฟตบอลค ขงอน ภายหลังจง ดมีการพยายามสรางกฎ กณฑสำหรับตอตานการผกขาดชัยชนะ น กมการ ขงขันกีฬา ฟตบอลระดับภมิภาคย รปหรอตอตานการผกขาดชัยชนะ นอตสาหกรรมกีฬาฟตบอล ภาย ตหลักนิติปรัชญาของกฎหมายกีฬา ละ กฎหมายตอตานการผกขาดทางการคาทีวาการ ขงขันกีฬาอยาง ปนธรรมหรอ Fair Play ละการ ขงขันทางการคาอยาง ปนธรรม Fair Trading หตนี องจงมกี ารสรางขอกำหนด นอตสาหกรรมกฬี าบางอยางที ม ปน พยี งตอตานพฤติกรรมผกขาดชยั ชนะ น กมกีฬา หากยัง ปนการตอตานพฤติกรรมผกขาดชัยชนะทางการคา นอตสาหกรรมกีฬา นันกคอกฎ Financial Fair Play ซง ปนกฎทางการ งินของ สหภาพสมาคมฟตบอลย รป (Union of European Football Associations หรอ UEFA)17 อันมีลกั ษณะ ปนกฎทางการ งินงบประมาณ ปองกันการ ชจายของส มสรกีฬาฟตบอลขนาด หญ นลักษณะ ชอำนาจทางการ งินทีมีอย หนอตลาด (dominant position in the football industry market) ชศกั ยภาพทางทางการ งินทีมีอยอยางมหาศาล พอ ม ปด อกาส หส มสรกีฬาฟตบอลรายอน ดมี อกาส ครอบครองทรัพยากร นอตสาหกรรมกีฬาทีมีศักยภาพ ละมีประสิทธภิ าพ ดงั นีการบงั คบั ชกฎ Financial Fair Play ถอ ปนบริบทหนง ของกฎหมายกีฬาสหภาพย รปที ชบังคับความประพฤติของส มสรกีฬาฟตบอลอัน ปนนิติบคคลตามกฎหมาย อกชน พรอมควบคม พฤตกิ รรมผกขาดชยั ชนะ น กมกฬี าผานการควบคมการ งินการงบประมาณของส มสรกีฬาฟตบอล นย รปทีมา ขงขัน นลีกของ UEFA ชน ยฟา ชม ปยนสลีก (UEFA Champions League) ปนตน อีกตัวอยางหนงสหภาพย รป ดนำ อาหลักตลาดดิจิทัลตลาด ดียวย รป (Digital Single Market) ภาย ตน ยบาย ละ ผน ระดับภมิภาคย รปวาดวยการพัฒนาดิจิทัล บบตลาด ดียวย รป หลักการตลาดรป บบนี องสนับสนน ห กิดการ ฆษณาสินคาหรอ บริการของธรกิจ ละอตสาหกรรมกีฬาผานชองทางสอดิจทิ ัลทีธรกิจ ละอตสาหกรรมกฬี าจัดหาหรอสรางขนมาทำ ห ศรษฐกิจทางการ กฬี าสามารถขบั คลอน ป ด ดยตลาดดจิ ิทลั มกี ารสรางความ ชอม ยง บบ ปน ครอขาย (networks) ของชองทางการสอสารดิจิทัลตาง 16 European Commission, EU competition policy in action (Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2016), 1-54. 17 K , UEFA F F R E U A LC .E I L w Review, 29 (2015): 799 857. 244

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม มวาจะ ปนสอการ พรภาพกระจาย สียง (broadcasting) ละสอสังคมออน ลน (social media) ซงสหภาพย รป ดกำหนดระ บียบ ข นมาฉบับหนง ด ก ระ บียบ Regulation (EU) 2017/1128 on cross-border portability of online content services in the internal market1 (June 2017) หรอระ บียบ Portability Regulation18 ระ บียบฉบบั นีสนบั สนนสทิ ธิ สรภี าพของพล มองย รปทีจะ ด รบั ชมการ พรภาพกระจาย สียงการ ขงขันกีฬาหรอรับทราบขอมลขาวสารทางการกฬี าจากสอสงั คมออน ลน ดยปราศจากการปดกัน การ ขาถง ละสนับสนนการ ขาถง ดอยาง สรี นการ พร สยี ง พรภาพของประ ทศสมาชกิ ทกสมาชิก นันหมายความวาระ บียบดังกลาว ของสหภาพย รปก ปนบริบทหนงของกฎหมายกฬี าสหภาพย รปทรี ัฐสมาชกิ ตองสนบั สนนความประพฤตหิ รอพฤตกิ รรม ปด หประชาชน ขาถงการ พร สียง พรภาพหรอการ ขาถงสอสงั คมออน ลน ดอยาง สรีของภาคอตสาหกรรมสอสารมวลชน กลาว ดยสรป กฎหมายกีฬาสหภาพย รปอาจมีบริบทครอบคลม ปถงกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ทีมีบทบัญญัตวิ าง หลัก กณฑชวย หลอสง สริมการ ขงขันที ปนธรรม น วดวงกีฬาย รป ละสนับสนนธรรมาภิบาลกีฬา นอตสาหกรรมกีฬาย รป ห กาวหนา ละมปี ระสิทธิภาพสง ภาย ตการดำ นินงานของสหภาพย รป ซงนักกฎหมายกฬี าอาจยดถอวากฎหมายสหภาพย รปสาขาอน ปนบริบทหนงของกฎหมายกฬี าสหภาพย รป หากกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน นนั มีมติ ิ ชอม ยงกบั การ สริมสรางการ ขงขันที ปน ธรรมหรอธรรมาภบิ าลกีฬา ตลอดจนถงสง สริมสทิ ธิ สรีภาพของพล มองย รปที ป กียวของสัมพนั ธกับอตสาหกรรมกีฬาหรอวงการกีฬา อยาง รกตาม ผ ขียน ต ยงวา นบางครังนักกฎหมายสาขาอน ชน นักกฎหมาย ขงขันทางการคา ละนักกฎหมายสทิ ธิ มนษยชนอาจ มคดิ วากฎหมายสาขาทีตน องศกษานัน ปนบรบิ ทหนงของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป นันหมายความวานักกฎหมายสาขา อน อาจ มสนบั สนน หมีการศกษากาวกายขามสาขาวชิ ากฎหมายหรอ มสนบั สนน หมีการ รียนร บบครอมสาขาวิชากฎหมาย ควร ศกษา บบ ปนปจ จกสาขาวิชากฎหมาย สียมากกวาจะยนิ ยอม หสาขาวชิ า ปผนวก ปนบริบทหนงของกฎหมายกีฬาสหภาพย รป 3. ภมทัศน หมส หรับกฎหม ยกฬ สหภ พย รป นป 2020 ภาพรวมของพนทีการศกษากฎหมายกีฬาสหภาพย ร ทีนักกฎหมายศกษา รียนรผานวิวัฒนาการ ลักษณะ ทีมา ขอบ ขต นิตวิ ิธี ละความสัมพันธกับกฎหมายสหภาพย รปสาขาอน อาจ ปนพนทศี กษาทปี ระกอบดวยความ ปนสาขาวิชาของกฎหมาย ฉพาะ นนั กคอกฎหมายกฬี า ละความ ปนภมภิ าคนยิ ม การ ชถอยคำวา ภมิทัศน กบั พนทศี กษากฎหมายกีฬาสหภาพย รปมลี กั ษณะ ฉพาะ ดนชดั คง ม ปลกอะ รนัก หากวากล กการขับ คลอนดานกฬี า ละการกฬี าของสหภาพย รปมนี ยบาย ละกฎหมายปรากฏ ปนรปธรรม อยาง ดนชัด ที หความสำคัญของการ ขงขนั อยาง ปนธรรม ละธรรมาภิบาลกีฬา อีกทงั กำหนด หสหภาพย รป ชอม ยงกฎหมายอน ของตนมา ชอม ยงกบั การ สรมิ สรางการ ขงขนั ที ปนธรรม ละธรรมาภิบาลกฬี า บนหลักการกำหนดน ยบาย ละมาตรการทางกฎหมาย นประ ทศสมาชิกสหภาพย รป หสอดคลอง ละ ปน ป น นวทาง ดียวกันกับสหภาพย รปอยางกลมกลน (harmonisation) ละการ บรณาการน ยบาย ละมาตรการทางกฎหมาย ห ปน ป นทำนอง ดยี วกันทวั ทังภมภิ าคย รป (integration) ภาย ตภมทิ ศั นนกี นาจะถอวา ปนการสรางกฎหมายสาขา หม กยี วของกับกฬี า ละการกีฬาระดับภมิภาคย รป ดยสิง หมที กดิ ขนอาจมกี ารอางถงกฎหมายปฐมภมิ ละกฎหมายทติยภมสิ หภาพย รปที กียวของ กฎหมายกฬี าสหภาพย รป กิดขนมาจากออกบทบญั ญตั ิ ฉพาะกำหนดรัฐประศาสน ยบาย ภมภิ าคหรอนำ อากฎหมายทีมอี ย ลวมาปรับ ชกับ รอง กียวกับการกีฬาภมภิ าค นทำนอง ดยี วกันการพฒั นากฎหมายกีฬาสหภาพย รปอาจมีการสรางสรรค พอพัฒนามาตรการ หม หรอสรางหลัก กณฑ ทางกฎหมายกีฬาสหภาพย รปทีมีประ ยชนตอ ศรษฐกิจ สังคม ละบรณาภาพทางกีฬา ตลอดจนถงอาจมีการนำ อาหลัก กณฑของ กฎหมายสหภาพย รปสาขาอน มาผนวกหรอควบรวมกับกฎหมายกีฬาสหภาพย รป มอนำ ปนทีจะตองหากหลักการบางอยางมา สรมิ สรางการ ขงขันอยางยตธิ รรม นอตสาหกรรมกฬี าย รป ละการสง สริมธรรมาภิบาล นวงการกีฬาย รป นสวนนีจง ปนความทา ทายภายหลงั จากมีการกอรางสรางตัวของกฎหมายกฬี าสหภาพย รป ละ ดรับการบรรจหลกั การ อา ว ปนลายลักษณอักษร นกฎหมาย ปฐมภมิของสหภาพย รป (สนธสิ ญั ญาลสิ บอน) อยาง รกดี สหภาพย รปอาจ มสามารถพัฒนากรอบน ยบาย ละความรวมมอ นการจัดการกับประ ดน ปญหาทางกฎหมาย ที กดิ ขน นวงการกฬี าหรออตสาหกรรมกีฬาย รป ดทนั ทวงที ดวยวาการ ปลยี น ปลงของการดำ นินอตสาหกรรม ละธรกจิ กีฬามีความ 18 European Parliament, Regulating online TV and radio broadcasting (Brussels: European Parliament, 2018), 1-13. 245

การประชมวิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย ซับซอนมากขนจากหลายปจจยั นชวงศตวรรษที 21 ธรกจิ กฬี าอาจสามารถสรางความ จรญิ ทาง ศรษฐกิจ ละสังคม พออำนวยประ ยชน ทาง ศรษฐกิจตอผมีสวน ดสวน สยี น วดวงกีฬา ตกลบั กนำ ปสการทำลายสิทธิ สรภี าพของผมีสวน ดสวน สีย น วดวงกีฬาหรออาจ ทำ ห กดิ ความ หลอมลำ อารัด อา ปรยี บกัน นวงการกีฬาอยาง มตังมนั บนพนฐานธรรมาภบิ าลกฬี า ทายทสี ดกอาจจบลงทคี วามขัด ยง ระหวางคขัด ยง นวงการกฬี า พรอมกับอาจสรางปญหา นวงการกฬี าอยางสลับซบั ซอน (complex sports problems) ซงอาจ ปนภัย คกคามวงการกีฬาย รปหรอกระทบตอบรณาภาพทดี ีมีคณคา นวงการกฬี าย รป นอกจากนี นชวงระยะ วลาทีผานมามีความพยายามการ ชนวัตกรรมหรอ ทค น ยลยี ขามามีบทบาทระงับขอพพิ าททางกฎหมาย นประ ทศสมาชกิ สหภาพย รป ประกอบดวย ทคนิคหรอวธิ ีการ ทนี าสน จ สรางความสะดวก หกบั ผมีสวน ดสวน สีย นธรกจิ กฬี า ชน ประ ทศสมาชกิ สหภาพย รปหลายประ ทศ ดพัฒนาการระงบั ขอ พิพาทออน ลน (Online Dispute Resolution หรอ ODR) มา ช นกรณีทีมีปญหา กิดขน นองมาจากนขอพิพาทที กิดขนระหวาง ผประกอบธรกิจ หบริการสินคาผลิตภณั ฑกฬี า ละผบริ ภค (consumer-related disputes) ปนตน 4.บทสรป ดยสรป ลว หากจะนับรวม อากฎหมายกีฬาสหภาพย รปที ขยี น อา วอยางชัด จน ปนลายลกั ษณอักษร นลักษณะที ปน กฎหมายปฐมภมินัน กคงคงจะมี ตมาตรา 6 (e) ละมาตรา 165 (1) ละ (2) ของสนธิสัญญาลิสบอน ตหากจะจับรวม อากฎหมายสาขา อน มาปรับบท ห ขากับขอ ทจจริงที กดิ ขน น วดวงกฬี าภมภิ าคย รปกับนับรวม อากฎหมายสหภาพย รปหลากหลายฉบบั หลานีถอ ปนบรบิ ทของกฎหมายกีฬาสหภาพย รปนัน กถอ ดวากฎหมายกีฬาสหภาพย รปมีภมิทัศนทีกวางขวาง หาก ตการ ปลียน ปลงดาน ศรษฐกิจ สังคม ละบรณาภาพ น วดวงกีฬาภมภิ าคย รปกอาจ ปลยี น ปลงวธิ กี าร ละมาตรการ นกฎหมายกฬี าสหภาพย รป รวม ปถง ความสลับซบั ซอนของปญหาทางกฎหมายที กดิ ขน นอนาคต พหปจจัย นภมิทศั นกฎหมายกีฬาสหภาพย รป พรอมองครวมของ นวคิด นที ีกลาวมาทงั หมดนี ก ปนประ ยชนตอการศกษาความ ปนสาขาวิชากฎหมายกฬี าสหภาพย รป ละความสัมพันธระหวางพหสาขาวิชา ทางกฎหมายสหภาพย รปภาย ตบรบิ ทของความสมั พันธระหวางน ยบาย ละกฎหมายสภาพย รปทีที กยี ว นองกับกฬี า ละการกีฬา บรรณ นกรม A G , N EU G MP S :E T L . J C temporary European Research, 3 10 (2014): 302-321. Arnout Geeraert, The EU Sports Policy Route. In: The EU in International Sports Governance. The European Union in International Affairs Series (London: Palgrave Macmillan, 2016), 108-136. Commission of the European Communities, Commission Staff Working Document - Action Plan \"Pierre de Coubertin\" - Accompanying document to the White Paper on Sport (Brussels: Commission of the European Communities, 2007), 1-7. Commission of the European Communities, White Paper on Sport (Brussels: Commission of the European Communities, 2007), 1-21. European Commission, EU competition policy in action (Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2016), 1-54. European Olympic Committees, Guide to EU Sport Policy (Brussels: European Olympic Committees, 2008), 1-33. European Parliament, EU sports policy Going faster, aiming higher, reaching further (Brussels: European Parliament, 2019), 1-12. European Parliament, Regulating online TV and radio broadcasting (Brussels: European Parliament, 2018), 1-13. G P ,S J EU F M C L :T C F T S .E Law Journal, 21 2 (2014): 220-238. Jack Anderson, Richand Parrish & Borja Garcia, Research Handbook on EU Sports Law and Policy (Cheltenham: Edward Elgar Publishing, 2018), 6- 23. R K. S , D: E D - . Soccer & Society, 6 12 (2011): 737-753. R A ,S J EU F M C L :T C F T S .G SU U D ,T C J P raduate Research, 13 (2014): 7-23. Richard Parrish, Sports law and policy in the European Union (Manchester: Manchester University Press, 2003), 5 - 22. Richard Parrish, Borja García García, Samuli Miettinen & Robert Siekmann, The Lisbon Treaty and EU sports policy (Brussels: European Parliament, 2010), 1-80. 246

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม Marios Papaloukas, Policy, European Sports Law and Lex Sportiva (Tripoli: University of Peloponnese, 2008), 1-14. S ,A EU orts policy: the socio- .I L Review, 29 Journal of Sport Policy and Politics, 2 10 (2018): 353-369. Stephen Weatherill, Principles and Practice in EU Sports Law (Oxford: Oxford University Press, 2017), 1-373. K , UEFA F F R E U A LC .E I (2015): 799 857. 247

หนังสอื ประมวลบทความ นการประชุมวชิ าการนติ สิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม ปญหา กยวกับขอบ ขตของผทรงสทธ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน The personal scope of the right to equality in the private sphere กานตสนิ ี ศริ ิ Kansinee Siri คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร 2 ถนนพระจนั ทร ขตพระนคร กรุง ทพมหานคร 10200 Faculty of Law, Thammasat University 2 Prachan Road, Phra Nakhon, Bangkok, Thailand, 10200 E-mail: [email protected] บทคดั ยอ สิทธขิ องผพกิ ารทจี ะ ดรับประ ยชนหรอื ความชวย หลืออยาง หมาะสมจากรฐั ถอื ปนหนึง นสทิ ธพิ ล มอื งที ดรับการรบั รอง ละคมุ ครอง ว นรฐั ธรรมนญ ดยพล มอื งที ปนผพิการสามารถ รยี กรองตอรฐั หดำ นินการ ด พือบรรลุวัตถุประสงค หงหลักความ สมอภาค ด ดวย หตุผลอัน นืองมาจากการทีรัฐธรรมนญ ดกำหนด หการ ชอำนาจรัฐจะตองผกพนั ตอหลกั ความ สมอภาค สมอ อัน กอ ห กิดหนาที กรฐั ทีจะตอง หการรับรอง ละคุมครองสทิ ธิ นความ สมอภาคของปจ จกบุคคล ต มอื รฐั ธรรมนญ ปนกฎหมายทีวา ดวยหลักการ หงความสมั พนั ธระหวางรัฐกบั ปจ จกบุคคล ทานนั ดังนนั หลกั ความ สมอภาคตามรัฐธรรมนญจึงมิ ดมีผลบังคบั ดยตรง น พรม ดนกฎหมาย อกชนซงึ ปนดนิ ดน หงความสมั พันธระหวาง อกชนดวยกัน อยาง รกตามการ ชอำนาจรฐั พอื รบั รอง ละคุมครอง สิทธิ นความ สมอภาคของผพิการ อยางการ ชอำนาจนิติบัญญัติตรากฎหมายกำหนดหนาที ห ก อกชนตองดำ นินการ ด พือ ประ ยชน กผพิการซึง ปน อกชนดวยกนั ชน หนาทขี อง จาของหางสรรพสนิ คาหรือนายจางทจี ะตองสรางสงิ อำนวยความสะดวกตามที กฎหมายกำหนด ห กผ ชบริการหางฯหรือลกจาง นสถานทีทำงาน ปนตน ยอมกอ ห กดิ ผลบังคบั ของหลกั ความ สมอภาค ดยออมตอ บุคคลทีสามหรอื อกชนดวยกัน ดยผพิการทกุ คนทีอยภาย ตความสมั พนั ธตามกฎหมาย อกชนอาจ ปนผทรงสิทธิ รยี กรองตามกฎหมาย ชนวานี ด ดย มถกจำกดั ดวย งอื น ข หงความ ปนพล มือง วน ตกฎหมาย ดกำหนด วอยางชัด จง ซงึ ยอมหมายความวาขอบ ขต ของผทรงสิทธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน ดถกขยาย หกวางมากขึนกวาขอบ ขตของผทรงสทิ ธินี นพรม ดนกฎหมาย มหาชน อัน ปนผลมาจากการทีรฐั หา ดผกพนั ตอหลักความ สมอภาคตามรัฐธรรมนญ ต พยี ง ทานัน หาก ตรัฐยงั ตองผกพันตอการ คุมครองหลักความ สมอภาคตามกฎหมายระหวางประ ทศที ดลงนาม หสัตยาบัน วตอรัฐภาคีอืน อีกดวย อยาง รกตาม กลับมิ ช อกชนทุกคนทีสามารถ ปนผทรงสิทธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน ด สมอ ป ดย ฉพาะสิทธิ น ชิงทีกอภาระหนาที ห ก อกชนดวยกันอยางสทิ ธิของผพิการ นืองดวยหนาทีดังกลาว ดรับการถายทอด ละ ปนผลตอ นืองมาจากภารกจิ ของรัฐตามสิทธิ พล มอื ง นรฐั ธรรมนญ ดังนัน ผทีมีหนาทบี ังคบั ห อกชนจะตองปฏบิ ัติหนาทหี รอื ยยี วยาความ สยี หายจากการงด วนการปฏิบัติหนาที จงึ มอาจหมายความรวมถึง อกชนผ สยี ประ ยชนหรือ ดรบั ความ สียหาย ดยตรงจากการงด วนการปฏิบตั ิหนาที ด หาก ตตอง ปนรัฐผ มอี ำนาจตรากฎหมายมอบหมายหนาที ห ก อกชน นฐานะ ครืองมือของรฐั พือดำ นินภารกิจ หงรัฐ หสำ รจลลุ วง ทานนั คำสำคญั : ผลผกพนั ดยออม, สิทธิ นความ สมอภาค, สิทธขิ ันพืนฐาน นพรม ดนกฎหมาย อกชน, สิทธพิ ล มอื ง Abstract The di abled igh b ai be efi facili ie f hei dail li e called ea able acc mm da i f m a state are one of the civil rights assured and protected by the constitution. Disable citizens could claim the state any proceeding to accomplish a purpose of equality principles. For a reason resulted from exercise powers of the state being imposed by the constitution to regularly bind up with principles of equality, the state is responsible to assure and protect i di id al igh e ali . The constitution is laws exclusively relating to principles of a relationship between the state 248

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม and individuals, so constitutional principles of equality does not directly affect in the private sphere where is full of relationships between individuals. E e ci e e f he a e a e a d ec he di abled igh e ali like legislation by exercising the legislative power, sometimes stipulates private actors to proceed for those disable people who are private actors as well, such as duties of shopping mall owners or employers to provide their customers or employees facilities imposed by law. Nevertheless, it results in the indirect effect of the equality principles to the third party or private actors. Each disable person in a relationship on private laws could be a right holder being able to legally claim for his right without citizenship condition unless otherwise clearly specified by the laws. It means that a personal scope of a holder of the right of equality in the private sphere is extended more than the public sphere one. This consequence is resulted not only from the constitutional effect of equality principles to the state but the effect of these principles affirmed by international laws which are ratified by the state. Still, not every private actor could be a legal right holder of the right to equality, e eciall he igh c ea i g a b de ha ac like he di abled igh , in the private sphere in any case. Bei g d ie a d c e e ce a mi ed f m a e d ie f ll i g c i i al ci il igh , whoever being able to enforce the private one to proceed or compensate damages of omission such duties is not a private person who directly got damaged. It has to only be the state who is authoritative to legislate and appoint duties to private actors as state equipment for accomplishment of state duties. Keywords: Indirect horizontal effect, Right to equality, Constitutional rights in the private sphere, Civil rights 1.บทนำ สิทธิ นความ สมอภาค นฐานะที ปนสิทธิขันพืนฐานตามรัฐธรรมนญ ดรับการยอมรับจากรัฐทัว ลก นฐานะที ปนหนึง น สทิ ธิมนุษยชนทีมนษุ ยทุกคนพงึ มีตงั ตกำ นิด ดยสิทธดิ งั กลาวยอม มอาจถกละ มิด ดทงั จากรฐั อง รวม ปถึงบุคคล ด ซึงถือ ปน อกชนผอนื อนั สดง ห หนถงึ ลักษณะของสทิ ธิ น ชงิ ปองกัน (Status negativus) มีอย ลวกอนการถือกำ นิดรฐั ละมิ ด ปนสิทธิทีกอ ขนึ ดยกฎหมายทรี ัฐตราขนึ 1 ดังนนั งอื น ข หงการ ปนผทรงสทิ ธิ นลกั ษณะนี ดจงึ มี พยี งประการ ดยี ว นนั คอื ความ ปนมนุษย อยาง ร กตามการทีรัฐธรรมนญ ดรับรอง ละคุมครองหลักความ สมอภาคของปจ จกบุคคล ฉพาะ ตสิทธิ นความ สมอภาค นลกั ษณะ ชนวานี ยังถือ ปน นวคิดทีคอนขางลาสมัย นืองจาก น นวคิด หงรัฐสมัย หมสิทธิ นความ สมอภาคยังปรากฏตัว นลักษณะที ปนสิทธิ รียกรอง กปจ จกบคุ คลผทรงสิทธติ อรฐั หดำ นินการ ด พือ หหลกั ความ สมอภาคบรรลผุ ล ดอยาง ทจรงิ รยี กวา สิทธิ น ชิงบวก หรอื ชงิ รยี กรอง (Status positivus) อีกดวย มวาสิทธิ นลกั ษณะนอี าจกอ ห กดิ การปฏิบตั ิที ตกตางจากรัฐหรือบคุ คลอืนกตาม2 ต มือตองยอมรับความจริงทีวามนุษยทุกคน มอาจมีองคประกอบพืนฐานที ทา ทียมกัน ดตัง ตตน สมอ ป ลว ชน ความพิการหรอื สุขภาพอนามยั ตัง ตกำ นิดหรือทีปรากฏ นภายหลัง ปนตน การปองกันมิ ห กดิ ความ ม สมอภาค ต พียงอยาง ดียวยอม มอาจนำพา วตั ถปุ ระสงค หงหลักความ สมอภาค ห กิดขึนจรงิ ด ตจะตอง ชวธิ ีการถม ละลดชองวาง หงความ หลือมลำ หหมดสิน ป ดวยการ ดำ นนิ วธิ กี ารตาง พอื ยกระดบั ขอดอยหรือความ สยี ปรยี บของกลุมบุคคล หทดั ทยี มกับกลุมบุคคลอืน ดยบรรดามาตรการนี รียกวา การกระทำ น ชงิ บวก (Positive action) ซงึ ดรับการยอมรบั วามิ หถอื ปนการ ลือกปฏบิ ัติตอบคุ คลดวย หตุอัน ม ปนธรรมซึง ปน การละ มดิ สทิ ธิ นความ สมอภาคของบคุ คล3 1 ปรดด ตอพงศ กติ ตยิ านุพงศ, ทฤษฎีสทิ ธิขันพืนฐาน, (กรุง ทพฯ: ครงการตำรา ละ อกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร, 2561), 47- 49. 2 ตาม นวคิดของอรสิ ต ติล (Aristotle) ทีสรปุ ดวา สิงที หมือนกันสมควร ดรับการปฏิบตั ิอยาง ดียวกัน นขณะทสี งิ ที ม หมือนกันสมควร ดรับการปฏิบัติที ม หมอื นกัน นสัดสวน หงความ ม หมือนกนั นัน 3 ปรดด ขอ 10 ความ หนทวั ปที 18 (ค.ศ. 1989) วาดวยการ ม ลือกปฏิบตั ิ (CCPR General Comment No. 18 (1989) on Non-discrimination) ของคณะกรรมการ สทิ ธมิ นุษยชน หงสหประชาชาติ กยี วกับบทบัญญัติของกติการะหวางประ ทศวาดวยสทิ ธิพล มือง ละสทิ ธิทางการ มือง (ICCPR) 249

การประชมุ วชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนิตศิ าสตร ทย ดยสามารถพิจารณา ดจากตัวอยางที มวาผ ดกตามกมิอาจ ลอื กปฏิบัติตอบุคคล นอื งดวย หตุ หงความพกิ าร ซึง ปนการ ทกี ฎหมาย หการรบั รอง ละคุมครองสทิ ธิ นความ สมอภาค นฐานะที ปนสิทธิ ชงิ ปองกัน ดยบุคคลทอี าจ ปนผทรงสิทธิ รียกรอง หมี การ ยียวยาหรือชด ชความ สียหายยอม ปน ครก ดที ดรับการ ลือกปฏิบัติดังกลาว นืองจากลักษณะ หงสิทธิที ปนสิทธิมนษุ ยชน นขณะทีการทีรัฐมหี นาที นการดำ นินการ ด พอื สนับสนุน ละอำนวยความสะดวก ห กผพกิ าร นการ ชชีวติ ประจำวัน ห ทา ทียม กบั บุคคลอืนทีมิ ดมคี วามพกิ าร ถือ ปนการทีกฎหมายรับรองสทิ ธิ นความ สมอภาค นฐานะที ปนสทิ ธิ น ชงิ บวก ดยผทีอาจ ปนผทรง สทิ ธิ นลกั ษณะนี ละสามารถ รยี กรอง หรัฐจะตองดำ นนิ การ ด พือรบั รองสิทธิของตน ด จะตอง ปนพล มอื ง หงรฐั ทานนั กลาวคือ บคุ คลนันจะตอง ขา งือน ขอยางนอยทีสุด คือ การมีพล มืองหรือสัญชาตขิ องรฐั นนั พราะ หตทุ ีสิทธิ นลักษณะนลี วน ลว ต ดรับการ บัญญตั ิ ว นรฐั ธรรมนญวาดวยหมวด กียวกบั สทิ ธิ ละ สรีภาพของพล มือง หงรัฐทังสนิ มือพิจารณาตามผลบังคับ หงสิทธิขันพืนฐานตามรัฐธรรมนญ จะมี พียง ตรัฐทีตองผกพันตอบรรดาสทิ ธิ หลานี ทานนั ดยจะตอง ชอำนาจรัฐ พือ หการรับรอง ละคุมครองตอสทิ ธขิ ันพนื ฐาน สมอ พราะรฐั ธรรมนญ ปนกฎหมายทีวาดวยหลักการ กียวกับ ความสัมพนั ธระหวางรัฐกับปจ จกบคุ คล ทานัน ดังนัน ผลบังคบั ดงั กลาวจงึ มอาจมผี ลผกพัน ดยตรงตอความสัมพันธระหวาง อกชน ดวยกนั ซึงอย นพรม ดนกฎหมาย อกชน ด กลาวคอื อกชนมิ ดมผี ลผกพัน ดยตรงจากรัฐธรรมนญ นประการทีจะตอง หการรับรอง ละ คุมครองสิทธิขันพืนฐานของ อกชนผอืน นการกระทำการหรือ มกระทำการ ด ตามหลักอิสระ นทาง พง (Private autonomy) ซึง หมายความถงึ สรภี าพ หงการกระทำ ดย มมีขอจำกัด ด บนพืนฐาน หงความคิดทีวาทุกมคี วาม สมอภาค ละ ทา ทยี มกัน อยาง รก ตาม การ ชอำนาจรัฐ ดยการตรากฎหมายของฝายนิตบิ ัญญัตซิ ึงกำหนดภาระหนาทีบางประการ ห ก อกชนฝายหนึง พอื ประ ยชนของ อกชนอีกฝายหนึงทีรัฐมองวามีความ ม ทา ทียมกันอย มวาจะ ปนหนาที น ชิงปองกันมิ หกระทำการหนึงหรือหนาที น ชิงบวกที จะตองกระทำการหนงึ ก ด พือวัตถปุ ระสงค หงการ หการรับรอง ละคุมครองหลักความ สมอภาค นฐานะที ปนสิทธิขันพืนฐานตาม รัฐธรรมนญ อาจกอ ห กิดผลบงั คบั ของหลกั ความ สมอภาค นความสัมพนั ธภาย นพรม ดนกฎหมาย อกชน ด ดย ฉพาะกฎหมายที ดตราขึน พอื วัตถปุ ระสงค นการคุมครองผพิการ ซงึ ถอื ปนกลมุ บุคคลทีมีขอ สีย ปรียบที มอาจถก ก ขหรอื กำจดั ป ดดวยตวั ของผพิการ อง ทานัน ตจำตองพงึ สทิ ธพิ ิ ศษจากมาตรการตาง ของรฐั พอื ขจัดอุปสรรค ละสง สริม ห บคุ คลสามารถ ชสทิ ธหิ รือ สรภี าพ ด ชน ดียวกับบคุ คลอืน ดอยาง ทา ทียม ละ มกอ ห กดิ การปฏบิ ตั ิที ตกตางจากกลุมบุคคลอืนก ถือ ปน รืองทีมี หตุผลอันสมควร ละจำ ปน อยาง ชนการกำหนดหนาที ห กรัฐจะตองจัดหาสวัสดิการ ละสิงอำนวยความสะดวก สาธารณะ รวม ปถงึ การ หความชวย หลอื ที หมาะสม (Reasonable accommodation) ห กผพกิ าร อัน ปน ปตามสทิ ธขิ องปจ จกชน ละหนาทีของรัฐที ดรบั การบัญญัติ วอยางชัด จง นรัฐธรรมนญ ตดวยขอจำกัด นการดำ นินภารกิจของรัฐ อง มวาจะ ปนดาน งบประมาณหรอื การ ขาถึงตัวผพิการนัน ดสงผล หรฐั มสามารถดำ นินการตามหนาที ด นทุกกรณี อีกทังรัฐ มอาจ ขา ป ทรก ซง ความสัมพนั ธระหวาง อกชนดวยกันหรือทรัพยสนิ สวนบคุ คลของ อกชน ด ดยตรง หาก มมีการรับรอง ว ดยรัฐธรรมนญตามหลัก หงรัฐ ประชาธิป ตย ดวย หตุนี รฐั จงึ ตอง ชอำนาจรฐั นรป บบตาง ดยการกำหนดหนาที ห ก อกชน นฐานะ ครืองมอื ของรฐั พือรับรอง ละคุมครองหลกั ความ สมอภาค ชน การกำหนด ห จาของหางสรรพสินคาจะตองจัด หมีสิงอำนวยความสะดวกสำหรับผพิการหรือ ทุพพลภาพ นบริ วณที ปด หบริการ กบุคคลทัว ป4 หรือการ หนายจางจะตองจัดหาสวัสดิการ พือลกจางที ปนผพิการ นสถานที ทำงาน5 ปนตน ซึง สดง ห หนถึงผลบังคับของหลักความ สมอภาคที ขามายังพรม ดนกฎหมาย อกชน ดยมีผลผกพัน ดยออมตอ อกชนดวยกันผานการ ชอำนาจของรัฐ ซึงอาจสงผล หขอบ ขตบุคคล หงความ ปนผทรงสิทธิ นความ สมอภาคตามกฎหมาย ปลยี น ปลง ป ดย ฉพาะอยางยิง นกรณีสิทธิ นความ สมอภาคทมี ีลกั ษณะ ปนสิทธิ น ชิงบวกอันดัง ดิมทีมลี ักษณะ ปนสิทธิพล มือง ที มจำ ปนจะตองยดึ ตดิ กับ งอื น ข หงความ ปนพล มอื งอีกตอ ป ละระบบกฎหมาย ดยอม หมกี ารนำ งอื น ข หงความ ปนบุคคลตาม กฎหมาย อกชน ขามา ปน กณฑ ทน 4 ขอ 3 หงกฎกระทรวงกำหนดสิงอำนวยความสะดวก นอาคารสำหรับผพกิ ารหรอื ทุพพลภาพ ละคนชรา พ.ศ. 2548 5 ยกตัวอยาง ชน ขอ 1 วรรคสอง หงกฎกระทรวงวาดวยการจดั สวัสดิการ นสถานประกอบกจิ การ พ.ศ. 2548 มาตรา 164 (4) หงประมวลกฎหมายสงั คม ยอรมนั ลม ที 9 (SGB IX) ละมาตรา L5213-6 ถงึ มาตรา L5213-9 หงประมวลกฎหมาย รงงานฝรัง ศส ปนตน 250

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม 2. ผลผกพัน ละผลบังคบั ของหลกั ความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน หลักความ สมอภาค ปนหลักการ หงคุณงามความดที ัว ปทีปรากฏตัวอย นธรรมชาติของสังคม นฐานะที ปนมาตรวัด พือ ควบคุมความประพฤตขิ องมนษุ ย ตัง ตกอนทีจะมีการยอมรบั หกฎหมาย ปน ครอื งมือที ปนรปธรรมมากกวา มอื สมาชิก นสังคมสวน หญ ละ ม ตรัฐภาคี น วทกี ฎหมายระหวางประ ทศ องตางก หนพองตองตรงกันวาหลกั ความ สมอภาค ปนสิงทคี วร ดรับการรับรอง ละคุมครอง นฐานะสิทธิขันพืนฐานของปจ จกบุคคล ทงั ยัง ดรบั การยอมรับอยาง ปนสากล นฐานะที ปนสิทธิมมนุษยชนอันมนุษยทุก คนพึงมีตัง ตกำ นิด รฐั จงึ ดนำหลักการดังกลาวมาบญั ญตั ิ ว นรัฐธรรมนญซึงถอื ปนกฎหมายทมี ีลำดับศักดิสงสุด นรัฐทียึดถือระบบ กฎหมาย บบลายลักษณอักษร (Civil law) ละยัง ปนบอ กิด หงสทิ ธิ ละหนาทีของรฐั รวมถึงปจ จกชนทอี ยภาย ตกฎหมายทังปวง ดวย หตุนี จงึ สงผล หหลักความ สมอภาคมีบรรทัดฐาน นทางกฎหมาย ซงึ มีผลบังคบั ดยตรง (Direct effect) ตอความสัมพันธระหวางรฐั กับปจ จกบุคคล อัน ปนความสัมพนั ธระหวางผปกครองที ชอำนาจ ดยชอบดวยกฎหมายตอผอย ตปกครอง (Vertical relationship) ดยถอื ปนผลผกพนั ดยตรงของหลักความ สมอภาคตอรฐั นการ ชอำนาจรัฐตาง ดยจะตองมิ หการละ มิดซงึ สทิ ธิ นความ สมอภาค ของปจ จกบุคคล รวม ปถึงการมีหนาที นการดำ นินการ ด พือยัง ห กิดการบังคบั ชสิทธิดังกลาวของบคุ คล ด นความ ปนจริง ที รียกวา ผลผกพันของสิทธขิ ันพนื ฐาน น นวดงิ (Vertical effect) หนาทีของรฐั นการดำ นินการ ด พือยงั ห กิดการบงั คับ ชสทิ ธิ นความ สมอภาคของปจ จกบุคคล ดอยาง ทจริงนันถือ ปน นวคิดของรฐั สมัย หม ดย ม ดจำกัดลกั ษณะของสิทธขิ ันพืนฐาน หมลี ักษณะ ปน ต พียงสทิ ธิ น ชิงปองกันที ชอางยันตอรัฐมิ ห ชอำนาจรัฐประการ ด ดยละ มดิ ตอสทิ ธขิ ันพนื ฐาน ทานนั พราะวัตถุประสงค หงบรรดาสทิ ธิ หลานียอมมอิ าจบรรลผุ ล ดอยาง ทจริง ลย หากปราศจากซึงการดำ นินการ ด น ชงิ บวกของรัฐ พอื ขจัดสภาวะทีสทิ ธิ ม ดถกบังคับ ช ละ ดมีอยกอน ลว หรอื สภาวะทีทำ หวัตถุประสงค หงสทิ ธิ มอาจ กดิ ขึน ด นปจจุบนั ละอนาคต กลาวคือ นอกจากจะตองปองกนั ละยับยัง ม ห กดิ การละ มิดสิทธิ ลว รัฐยังตองสนับสนุน ละผลักดนั หสิทธิสามารถบังคับ ช ดอยางมีประสิทธิภาพอีกดวย ยกตัวอยาง ชนการกำหนดมาตรการ ด พือ สามารถทำ หผพิการสามารถบงั คบั ชสิทธติ าง ของตนทีมีอย ดอยาง ทา ทียม ละมีประสทิ ธภิ าพอยาง ตมที มือ ทียบกับผทีมิ ดมี ความพิการ อยางการกำหนดหนาที หรัฐจะตองจัดหาสวัสดิการหรือสงิ อำนวยความสะดวก ดย ฉพาะ ห กผพิการ ชน การทำทางลาด สำหรับรถ ขนหรือทาง ดิน ทาสำหรับผพิการทีตอง ชรถ ขน นการคมนาคมหรือผพิการทางสายตาบนทาง ดินสาธารณะ ละบริ วณ สถานทีราชการ ปนตน ซึงมาตรการ ชนวานี รียกวา การกระทำ น ชิงบวก ที มจะมีความ ตกตาง นการปฏิบัติตอบุคคลอัน นอื ง ดวย หตุ หงความพิการหรือ หตอุ ืน ก มอาจถอื ปนการ ลือกปฏิบัติตอบุคคล ดย ม ปนธรรมอนั ขัดตอหลักความ สมอภาคซึง มชอบ ดวยกฎหมาย ด ตยอมถอื ปนการปฏบิ ตั ทิ ี ตกตางซึงชอบดวยกฎหมายอัน นืองดวย หตุอันสมควร ละจำ ปน พือยงั ห กิดความ สมอ ภาคระหวางกลุมบคุ คล ดอยาง ทจรงิ นขณะทีหลักความ สมอภาคกลับ ม คยปรากฏตัวอยางชัด จง นพรม ดนกฎหมาย อกชน ซึง ปนพรม ดนอิสระ หง ความสัมพันธระหวาง อกชนดวยกนั ดยมิ ดมีฝาย ดมีอำนาจ หนือกวาหรืออย ตอำนาจกัน ละกัน รียกวา ความสัมพันธ น นว ระนาบ (Horizontal relationship) ตกตางจากหลกั กฎหมาย พงทัว ปที ดรบั การบัญญัติ ว ปนลายลกั ษณอักษร นกฎหมาย อกชน ชน หลักความสจุ รติ หลกั ความสงบ รียบรอยหรอื ศลี ธรรมอันดี การตีความ จตนา ละการตีความสญั ญา ปนตน ทังที นความ ปนจริง นนั หลักความ สมอภาคมีลักษณะ นทำนอง ดียวกนั คือ ปนหลักการวาดวยการปฏบิ ัตติ นของสมาชกิ นสังคมตาม นวทาง หงศีลธรรม อันดี ละกอ ห กิดความสงบ รียบรอย นสังคม ทังยังถือ ปน หตุผล บืองหลังของกฎหมาย อกชนตาง ทีวาดวยความสัมพันธที กยี วของกับบคุ คลซึง ปน อกชน มวาจะ ปนความสัมพนั ธระหวาง อกชนดวยกนั หรือระหวาง อกชนกบั สทิ ธหิ รือทรพั ยสินกตาม ดย รก ริมนันพรม ดนอิสระนี ด กิดขึน ละตังอยบนพืนฐานความคิดทีวามนุษยทุกคนลวน ทา ทียม ทียมกัน คือ การ ปนมนุษย หมือนกัน ดังนัน ปจ จกชนยอมมสี ิทธิ นชีวิต รางกาย อนามัย สรีภาพ ทรัพยสิน ละสิทธอิ ยาง ดอยางหนึงของตัว อง ด อีกทังยัง สามารถกอ ปลยี น ปลง อน สงวน หรอื ระงับซึงสิทธิอัน กียวดวยสงิ หลานี ด ดยอิสระภาย ตกฎหมาย อกชนตามหลักการที รียกวา หลักอิสระ นทาง พง ตกตางจากหลักความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมายมหาชนทีถือ ปนหนึง นหลักกฎหมายทัว ป พือควบคุม ละตรวจสอบการ ชอำนาจของรฐั อนั ปนรากฐานทยี ดึ ยงระบบกฎหมายทงั ระบบ ว หระบบกฎหมายนัน ปน ปดวยความยุตธิ รรมอยาง มี หตมุ ผี ล ชน ดียวกบั หลักความจำ ปน ละพอสมควร ก หตุ หลกั การฟงความทกุ ฝาย ละหลักความ มมีสวน ดสวน สีย 251

การประชุมวิชาการนติ ิสงั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนิติศาสตร ทย อยาง รกตาม มือหลักความ สมอภาค นฐานะสทิ ธิขันพืนฐาน ดรับการบัญญัติ ว นรัฐธรรมนญ ละมีผลผกพัน ละผล บังคับตอการ ชอำนาจของรัฐ อัน ปนกรณีทีสิทธิ นความ สมอภาคจะมีผลบังคับหรือ ปนสิทธิ รียกรอง ฉพาะ นพรม ดนกฎหมาย มหาชนทีมีรฐั ปนคกรณฝี ายหนงึ นความสมั พนั ธตามกฎหมาย ทานัน ต มอื การ ชอำนาจของรัฐตอปจ จกชนอาจ ปนการตรากฎหมาย ดย ชอำนาจนติ ิบัญญัติผานรฐั สภา การกระทำทางปกครอง ดย ชอำนาจบริหารผานหนวยงานทางปกครอง หรือการพจิ ารณาอรรถคดี ดย ชอำนาจตุลาการผานศาลก ด จึงสงผล ห ดมิ ทีทีหลกั ความ สมอภาคมิ ดมผี ลบังคบั ดยตรงตอความสัมพนั ธระหวาง อกชนดวยกัน หรือความสัมพนั ธตามกฎหมาย น นวระนาบที กิดขึน นพรม ดนกฎหมาย อกชน ซึงถือ ปนดิน ดน หง สรภี าพ ละอิสระของ อกชน ดย มอาจถก ทรก ซง ด ดยรัฐ วน ตจะมีการ ชอำนาจรฐั ประการ ดตามทีกฎหมาย ดกำหนดอำนาจ มือมี หตุผลอันสมควร ละความ จำ ปนอยางยิง กลับกลาย ปนวา อกชนภาย นพรม ดนกฎหมาย อกชน ดรับผลบังคับที ปนผลสบื ทอด ละตอ นอื งมาจากการ ชอำนาจ รัฐดังกลาว ซึง ปนผลมาจากผลผกพนั ดยตรงตอรัฐธรรมนญ นการ หการรบั การรบั รอง ละคมุ ครองหลกั ความ สมอภาค6 ที รยี กวา ผล ผกพัน ดยออมของสิทธขิ ันพืนฐาน น นวระนาบ (Indirect Horizontal Effects) อัน ปนทฤษฎีที ดรบั การนำ สนอ ดยนกั กฎหมายชาว ยอรมันทีมีชือ สียงอยาง ร บิรต อ ลกซซี อีกทัง มวาหลักความอิสระ นทาง พง ดรับรอง ละคุมครองทังสิทธิ ละ สรีภาพตาม รัฐธรรมนญของปจ จกบุคคลกตาม ต มอื ดทีรฐั ธรรมนญหรือกฎหมายอืน ด ดกำหนดขอยก วนหรอื ขอจำกัด กียวกบั การบงั คบั ชสทิ ธิ ละ สรภี าพ ว บคุ คลยอมตองถกจำกดั ขอบ ขต หงการ ชสิทธิ ละ สรีภาพดงั กลาว ว ต พียง ทานันดวย หรืออยางนอยทีสุดหากมิ ดมี การยก วนหรอื จำกัดประการ ด ว บุคคลกยงั ตอง ชสิทธิ ละ สรภี าพ ม หกระทบกระ ทือนหรือ ปนอนั ตรายตอความมันคงของรัฐ ละ ความสงบ รยี บรอยหรือศีลธรรมอนั ดีของประชาชน ทังจะตอง ม ชสิทธิหรือ สรีภาพ กิน ลย ป สยี จน ดละ มดิ สทิ ธิหรือ สรีภาพของ บคุ คลอนื 7 นอื งจากการ หการรบั รอง ละคมุ ครองสทิ ธิขนั พืนฐานของรัฐยังรวม ปถงึ การปองกนั มิ หมีการละ มิดสทิ ธิ หลานี ดยบุคคล ทีสามซงึ หมายถึงการละ มิดระหวาง อกชนดวยกันดวย ดวย หตุทังหมดนี จึงทำ หหลักความ สมอภาค ด ขา ปมีผลบังคับยังพรม ดน กฎหมาย อกชน นทีสุด ยิง ปกวานัน การ ขามามีผลบังคับของหลกั ความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมายอาจ ปน ป ดทัง นรป บบของการรับรอง สทิ ธิ นความ สมอภาคทมี ีลกั ษณะ ปนสิทธิ น ชงิ ปองกัน คอื การกำหนดหนาที ละความรบั ผิดของ อกชน มอื มีกระทำอัน ปนการ ลือก ปฏิบตั ิตอบคุ คล ดย ม ปนธรรมอนั นอื งดวย หตทุ ีกฎหมายกำหนด ชน ชอื ชาติ พศ อายุ การศึกษา หรือความพิการ ปนตน ประการ หนึง ละอกี ประการหนึงนัน คือ สิทธิ รยี กรอง ห อกชนจะตองปฏิบัติตามหนาทีตามกฎหมาย พือ ห อกชนอีกฝายหนึงดวยกัน ดรับ ผลประ ยชน พือสนบั สนุน ละสง สริมความ สมอภาค พือขจัดความ ม ทา ทียมตามความ ปนจริง ชน การกำหนดหนาที ห จาของ อาคารตองจัดหาสงิ อำนวยความสะดวก ห กผพิการ การกำหนด ควตาการรับผสมคั รงานที ปน พศหญงิ หรือการกำหนด หนายจางตอง จดั หาสวัสดิการหรือสงิ อำนวยความสะดวก ดย ฉพาะ ห กลกจางบางประ ภท ปนตน ซึงผลบังคับของหลักความ สมอภาคตอ อกชน น ทงั สองกรณีจะ กิดขึน ดกตอ มือบทบัญญัติ นกฎหมาย ดกำหนด ว ดยชัด จง หรืออาจ ปนผลมาจากการ ชอำนาจของรัฐ นทางอืนที กอ ห กดิ ผลตอ นืองหรือผลผกพัน ดยออม นการ หการรบั รอง ละคุมครองสิทธิ นความ สมอภาค ดย ฉพาะสำหรบั สทิ ธิ น ชิงปองกัน ทานนั ดวย หตุผลทีวา สิทธิ นความ สมอภาคทีมีลักษณะ ปนสทิ ธิ น ชิง รียกรอง หรฐั ดำ นินการ ด นรฐั ธรรมนญอันมีฐานะ ปน สทิ ธิพล มอื ง องยงั ตองการการรบั รอง ดยกฎหมายทีกำหนดหนาที ละ หอำนาจ กรฐั ตามหลัก มมกี ฎหมาย มมอี ำนาจ ตกตาง จากการคมุ ครองสทิ ธิ นความ สมอภาค นฐานะสทิ ธิมนุษยชนทีมลี กั ษณะ ปนสทิ ธิ ชงิ ปองกันมิ หผ ดกระทำการหรือ มกระทำการอัน ปนการละ มิด ด ดังนัน จึง สดง ห หน ดวาสทิ ธิ นความ สมอภาคทีกำหนดหนาที ห อกชนจะตองดำ นินการ ด ตองอาศัยกฎหมาย ปนตวั กำหนด ทานนั 6 ปรดด คดี Lüth (BVerfGE 7, 198 (1958)) ซึงศาลรัฐธรรมนญ หงสหพนั ธมคี วาม หนวาคำพิพากษาของศาลยตุ ิธรรม ดละ มดิ ขันพืนฐานของปจ จกบคุ คล อัน ปน การยอมรบั กฎหมายพืนฐาน (รัฐธรรมนญของ ยอรมัน) นฐานะที ปนระบบ หงคุณคา (Wertsystem) ที ปนกรอบ นการกระทำของกลมุ คน นสังคม ดังนนั สิทธิขัน พืนฐานซึง ดรับการบญั ญัติ ว นรัฐธรรมนญจงึ มีผล ชบงั คับ นทุกพรม ดนกฎหมายรวมถงึ พรม ดนกฎหมาย อกชนดวย 7 ดังปรากฏหลักการ นมาตรา 25 รัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทย พ.ศ. 2560 252

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม 3.ผทรงสทธ นความ สมอภาคตามกฎหมาย มือพิจารณาจากสทิ ธขิ ันพืนฐานตามรัฐธรรมนญซึง ปน หตุผล บืองหลงั ของการตรากฎหมายผานการ ชอำนาจนิติบัญญัติ ของรัฐ สามารถ บง ด ปน 2 ประ ภท ด ก สิทธิขนั พืนฐานทีมผี ลบงั คบั นพรม ดนกฎหมายมหาชน ละ นพรม ดนกฎหมาย อกชน ดย น ตพรม ดนกฎหมายจะมี งือน ข หงผทรงสิทธปิ ระการ ดนัน นอกจากจะ ปน ปตามทีกฎหมายกำหนด ลว ยงั ตองพิจารณาถึง สภาพ ละ นอื หา หงสทิ ธินัน ดวย ดวย หตุนจี ึงสามารถพจิ ารณาขอบ ขตของผทรงสิทธิ นความ สมอภาคตาม ตละพรม ดนกฎหมาย ด ดังตอ ปนี 3.1 ผทรง ทธ นคว ม ม ภ ค นพรม ดนกฎ ม ยม ชน สิทธิ นความ สมอภาค นฐานะสิทธขิ ันพนื ฐานทมี ีผลบังคบั ภาย นพรม ดนกฎหมายมหาชน ปนผลอนั นืองมาจากการ ดรับ การรับรอง ละคุมครอง ว นบทบัญญัติ หงรัฐธรรมนญตัง ตตน ละกฎหมายมหาชน นลำดับรองลงมาจะ ปนบทบญั ญัติทีวาดวย หลักการ ละมาตรการตาง ทียัง ห กิดผลบังคับตามวตั ถปุ ระสงค หงสิทธิ ด ดย มจำกัดวา ปนการรับรอง ละคุมครองผานการ ช อำนาจนิติบัญญัติหรืออำนาจบริหารของรัฐ จึงกลาว ดวาผมหี นาทีตามสิทธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมายมหาชนคือรัฐหรือ หนวยงานของรฐั รวม ปถึงผที ดรับมอบอำนาจ ดยตรงจากรัฐหรือหนวยงานของรัฐดังกลาว หดำ นนิ การ ด ทนซึงอาจจะ ปน อกชน ก ด ทังนี มือ ดขอสรุป ลววาสิทธิ นความ สมอภาคมลี กั ษณะ หงสิทธิถึงสองลักษณะ ดยพิจารณาจากสภาพ ละ นือหา หงสิทธิ ดังนันจะ หน ดวาสิทธิ นความ สมอภาคทมี ีลักษณะ ปนสทิ ธิ ชงิ ปองกันที ชอางยันตอการ ชอำนาจรฐั นประการทีจะตองปฏิบัติตอ ปจ จกบคุ คล ดย ทา ทียมกันตามหลักความ สมอภาค ละมฐี านะ ปนสิทธิมนุษยชนที ดรบั การรบั รอง น วทกี ฎหมายระหวางประ ทศ นัน ปนสทิ ธิทีมี งือน ข หงการ ปนผทรงสทิ ธิ พียงประการ ดยี วคือความ ปนมนุษย ผทรงสิทธิ นความ สมอภาคลกั ษณะนีจึง ปนบุคคล ดก ด ดย มจำกดั วาจะตอง ปนบุคคลธรรมดาหรือนิติบคุ คลตามกฎหมาย มือสภาพ หงสิทธมิ ิ ดถกจำกัด ว ฉพาะ ตบุคคลธรรมดา8 สวนสิทธิ นความ สมอภาคอีกลักษณะหนึงมลี ักษณะ ปนสิทธิ ชิง รียกรอง หรฐั จะตองดำ นินการอยาง ดอยางหนึง พือ รับรอง หสิทธินันสามารถบังคับ ช ดอยาง ทจรงิ อันมีฐานะ ปนสิทธิพล มอื งที ดรบั การบัญญัติ ว นรัฐธรรมนญสวนที กียวของกับ สทิ ธิ ละ สรภี าพของพล มือง หงรฐั ชน สทิ ธิ นการ ดรับสวัสดิการ สิงอำนวยความสะดวก ละความชวย หลอื อนั หมาะสมของผพกิ าร สิทธิ นการ ดรบั การศึกษาขันพืนฐานของ ดก ละ ยาวชน ละสิทธิ น บยี ยงั ชีพของผสงอายุ ปนตน ดยสทิ ธพิ ล มอื ง หลานีมี งือน ข สำคัญ หงการ ปนผทรงสิทธคิ ือความ ปนพล มอื งตามกฎหมายของรัฐนัน ซึงมีวัตถุประสงค หงสิทธิ นการขจดั อุปสรรค ละสง สริม หบุคคลหนึงสามารถบังคับ ชสิทธิหรือ สรีภาพ ด ของตน ด ชน ดียวกับบุคคลอืน บนพืนฐาน หงความคิดทีวามนุษย มอาจมี องคประกอบพืนฐาน ทา ทียมกันตัง ต รกหรอื ดย สมอ ป ละ มือความจริง ลวกลุมบุคคลทีมีองคประกอบอันถือ ปนขอดอยหรือ สยี ปรียบ นความ หนสวน หญของสังคม ดตกอย นสภาพที สยี ปรยี บ ละออน อกวากลมุ บคุ คลอนื ตงั ตตน ซึงถือ ปน ม ทา ทียมที ปนอย ละยงั คงอย มวาจะมีการปองกนั มิ หมีการละ มิดซงึ สิทธิ นความ สมอภาคของบุคคล หลานี นปจจุบัน ละอนาคต ดวย หตนุ ี สิทธิ นความ สมอ ชิง รียกรองจึง ปนสิงทีขจัดชองวาง ละหลุมดำ หงความ หลือมลำทีมีอยดงั กลาวหมดสิน ป ทังนี หตุผลสำคัญของการกำหนด หความ ปนพล มือง ปน งือน ขสำคัญของการ ขาทรงสิทธิ นความ สมอภาค นฐานะที ปนสิทธิ พล มอื ง คือ การทีรฐั มสามารถรับรอง ห กทุกคนหรอื ครกตามทีอยภาย ตอำนาจอธิป ตย หงรฐั ด นอื งจากงบประมาณ ละความ ซำซอนของการดำ นินการ ด อัน ปนการรับรองสิทธิ ชนวา กลาวคือ น ตละรัฐยอมมีความสามารถ นการอำนวยสิทธิ ห กิด ประสิทธิผล ด พียง ต ฉพาะพล มืองของรฐั ทานนั พราะงบประมาณทีนำมา ปนคา ชจาย นการดำ นินภารกิจรัฐลวน ลว ตมาจาก ภาษีของพล มอื งทงั หลาย หงรฐั ละ มอื ตละรฐั ตางมหี นาที ละ ด หการด ลพล มืองของรฐั ตนอย ลว พือ ม ห กิดความซำซอนขึน จงึ มมีความจำ ปนหรอื หตอุ นั สมควรอืน ดทีรัฐหนึงจะตอง หการรับรองสทิ ธิ ชน ดียวกันนี กพล มอื งรัฐอืนอีกดวย ดงั ปรากฏตัวอยาง นประ ทศ ยอรมนที ี ดกำหนด หการ ปนผอยอาศยั หรือทำงานภาย นประ ทศ ดยชอบดวยกฎหมาย ทานันอาจ ปนผทรงสทิ ธทิ ีจะ ดรับ การคุมครองพิ ศษสำหรับผพิการอยางราย รง ด ดังปรากฏ นมาตรา 2 (2) ประมวลกฎหมายสังคม ลมที 4 (SGB IX) นอกจากนัน ยัง 8 นประ ทศ ยอรมนี ศาลรฐั ธรรมนญ หงสหพันธ ดพจิ ารณาหลักความ สมอภาค นทาง นือหา ละ หการยอมรับ หทงั นิตบิ คุ คลตามกฎหมาย อกชนรวมถึงกลุมบุคคล หรือคณะบคุ คลทีมิ ชนติ บิ คุ คลสามารถ ปนผทรงสิทธิ นความ สมอภาค ละ ปรดด วร จตน ภาคีรัตน, ผลผกพนั ของสทิ ธิทางรฐั ธรรมนญ, วารสารนิติศาสตร, ปที 42, ฉบับที 4 (2556): 995. ละบรร จิด สงิ คะ นติ, หลักพนื ฐานเกียวกบั สิทธิเสรีภาพ ละศกั ดศิ รีความเปนมนษุ ย, พิมพครังที 5, (กรุง ทพฯ: วิญ ชน, 2558), 132. 253

การประชมุ วิชาการนิตสิ ังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย ขยายขอบ ขตบคุ คลที ดรบั การคุมครองจาก ฉพาะพล มือง ยอรมนั หรวม ปถงึ พล มือง หงรัฐอืน ที ปนรฐั สมาชกิ หงสหภาพยุ รป อกี ดวย สวนประ ทศฝรงั ศส องก ดกำหนดขอยก วนที มอาจ หการรับรอง ละคุมครองสิทธิ นความ สมอภาคของบคุ คลทุกคน หากผ ตรากฎหมายสามารถ ห หตุผล กียวกับการปฏิบัติที ตกตาง มือมี หตุอันสมควร ละจำ ปนอยางประ ยชนสาธารณะ ชน งือน ข ความชอบดวยกฎหมายของผอาศัยตางดาว นการ ขาถึงสทิ ธิ นการทำงาน (Right to work) หรือสวัสดกิ ารสงั คมบางประการ9 3.2 ผทรง ทธ นคว ม ม ภ ค นพรม ดนกฎ ม ย กชน มอื สิทธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน ปนผลตอ นืองจากการ หการรับรอง ละคุมครองสิทธิ นความ สมอ ภาค นพรม ดนกฎหมายมหาชน ผานการ ชอำนาจรฐั นรป บบตาง ดย ฉพาะการตรากฎหมาย ดยองคกรฝายนติ บิ ัญญัติ ดงั นนั สทิ ธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชนจึงปรากฏตัวทงั สองลกั ษณะ นันคือสทิ ธิ นความ สมอภาค ชิงปองกัน ซึงมี นอื หา หงสิทธิ คือการรับประกันจากรัฐวาบุคคลหนึง มอาจ ลือกปฏิบตั ิตอบุคคลอืน ดย ม ปนธรรมดวย หตุ หงองคประกอบพืนฐานของบุคคลนัน ตามทกี ฎหมายกำหนด ด ชน ชือชาติ ศาสนา พศ หรอื ความพิการ ปนตน ดังปรากฏตัวอยาง นรัฐบัญญตั วิ าดวยการหาม ลือกปฏิบัติ ที ม ปนธรรม (AGG) ของประ ทศ ยอรมนี กฎหมายวาดวยการขจัดการ ลอื กปฏบิ ัติอัน นืองมาจาก หตุตาง ลขที 2001-1066 ของ ประ ทศฝรัง ศส ละ พ.ร.บ.ความ ทา ทียมระหวาง พศ พ.ศ. 2558 ของประ ทศ ทย ดย นทังกฎหมาย ยอรมัน ละฝรัง ศสตางมิ ด กำหนด งือน ข หงความ ปนทรงสิทธิ กยี วกับการอยอาศัยหรือความ ปนพล มือง วสำหรับการคมุ ครองสทิ ธิ นความ สมอภาคลักษณะ น1ี 0 ชน ดียวกับประ ทศ ทย สวนสิทธิ นความ สมอภาคทมี ลี กั ษณะ ปนสิทธิ รยี กรองอันกอหนาที ห ก อกชนจะตองปฏิบัติตาม พือประ ยชน กกลุม บคุ คลซงึ มขี อดอย ปรยี บตามความ ปนจรงิ ละมีสถานะ ปน อกชนดวยกัน ทัง นบทบัญญตั กิ ฎหมายของประ ทศ ยอรมนี ฝรัง ศส ละ ทยกลับมิ ดกลาวถงึ งอื น ข หงความ ปนพล มือง ว นกฎหมาย ชนนี ลย ดยคงมี พยี ง งอื น ข หงการ ปนบุคคลตามความสัมพันธที อาจ กิดหรอื ด กิดขึน ดยนิติ หตุหรือนิติกรรมตามกฎหมาย อกชน ละอยภาย ตกฎหมายทีวาดวยการกำหนดหนาที ชนวานัน อยาง การ ปนลกคาหรือผ ขา ชบรกิ ารของหางฯหรอื การ ปนลกจางของนายจางตามสัญญาจาง รงงานภาย ตกฎหมายวาดวยการคุมครอง รงงานที ดกำหนดหนาที หนายจางจะตองจดั หาสิงอำนวยความสะดวก ห กลกจางตามทกี ฎหมายกำหนด ดัง สดง ห หนอยางชัด จง น พ.ร.บ.สง สรมิ ละพฒั นาคุณภาพชีวิตคนพกิ าร พ.ศ. 2550 ซึงมวี ตั ถุประสงค นการรบั รอง ละคุมครองสิทธิ นความ สมอภาคของผ พิการทังสทิ ธิ น ชงิ ปองกัน ละสิทธิ น ชงิ รียกรอง ดย มมขี อจำกัด ด วน ตการ ปนผพกิ ารทอี ยภาย ตบทบงั คับของกฎหมายฉบบั นี 4.บทว คราะห มือ ปนทียอมรับ นปจจุบัน ลววาทังบุคคลธรรมดา ละนิติบุคคล นพรม ดนกฎหมาย อกชนตางก ปนผทรงสิทธิขนั พืนฐาน ด ตราบ ทาที นอื หา หงสทิ ธิสามารถบงั คบั ชตอบคุ คลนัน อยาง รกตามยงั คงมีประ ดนสำคัญทีตอง ดรบั การพิจารณา กยี วกับ ปญหาวาดวยขอบ ขตของความ ปนผทรงสิทธิ นพรม ดนกฎหมาย อกชน ดย นการวิ คราะหนจี ะ ชตัวอยางสทิ ธิ นความ สมอภาคของ ผพิการทีมีลักษณะ ปนสทิ ธิ รยี กรอง มือมีการงด วนหนาทีอัน ปนการกระทำ ชิงบวกทังของรัฐ ละ อกชนทีจะตองจัดหาสิงอำนวย ความสะดวก หตามทกี ฎหมายกำหนด ดงั ตอ ปนี ประ ดน รก คอื ปญหา กียวกับ งอื น ขความ ปนพล มอื งรฐั ของผทรงสิทธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน ม ปนที นชัด ลววา นกรณีสทิ ธิ นความ สมอภาคทมี ลี กั ษณะ ชิงปองกนั ปนสิทธิมนุษยชนซึงทุกคน ดย มมีขอจำกัด ด สามารถ ปนผ ทรงสิทธิ ด หากปรากฏขอ ทจจรงิ วาสทิ ธดิ งั กลาว ดถกละ มิด ดยรัฐหรือบุคคลอืน อยาง รกตาม นกรณีสทิ ธิ น ชงิ รียกรอง หบุคคล อืนซงึ ปน อกชนดวยกนั จะตองดำ นินการ ด พือประ ยชนของตนตามทีหนาทีทกี ฎหมายกำหนด ว ชน หนาทีของ จาของหางฯ น การจัดหาสิงอำนวยความสะดวก ห กผ ชบรกิ ารที ปนผพิการ หรือหนาทีของนายจาง นการจัดหาสิงอำนายความสะดวก ดย ฉพาะ 9 คำพพิ ากษาคณะตลุ าการรฐั ธรรมนญที 89-296 DC มอื วนั ที 22 มกราคม 1990 10 ดยกฎหมายสามารถบงั คับ ช ดกบั ทกุ คนทีอยภาย ตอำนาจอธิป ตยของรฐั ม วน มกระทังผที ดลักลอบ ขา มืองมา ดยผดิ กฎหมาย ซงึ ปนหลักการที ปน ปตาม Directives หงสหภาพยุ รป กียวกับการคุมครองหลักการ ม ลือกปฏิบัติ ปรดด Matthias Mahlmann, Country report Non-discrimination,(Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2020), 43. ละ Sophie Latraverse, Country report Non-discrimination,(Luxembourg:Publications Office of the European Union, 2020), 43. 254

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม ห กลกจางทีมีความพกิ าร ปนตน มือความสมั พันธทีอาจ กิดขึนภาย นพรม ดนกฎหมาย อกชนจะ ม ดตงั อยบนพืนฐาน หงความ มนั คงของรัฐ ละประ ยชนสาธารณะ ดงั สดง ห หน ดจากการจำกัดสัญชาตขิ องบุคคลทมี สี ิทธิ ขาถึงบริการสาธารณะหรอื การสมคั รงาน ปนขาราชการ ซงึ ทากบั วาสิทธิ ชนนี มจำ ปนตองยึดติดกบั ความ ปนพล มืองหรือสัญชาติของผทรงสทิ ธิ ตควรพิจารณา ฉพาะ ต พียง งือน ขความ ปนบคุ คลตามกฎหมาย ละอยภาย ตความสัมพันธ นพรม ดนกฎหมาย อกชน กลาวคือการ ปนผพิการที ด ขา ช บริการของหางฯ หรือ ปนลกจางของนายจางตามสัญญาจาง รงงานยอมทำ หบุคคลดังกลาวอาจ ปนผทรงสิทธิ นการ รียกรอง ห จาของหางฯ หรือนายจางดำ นินการ ด พอื จัดสิงอำนวยความสะดวก ห กตนตามทีกฎหมายกำหนด ด ลว นวคดิ นีจึงสามารถ ช ปนคำอธิบาย บืองหลังสิทธขิ องผพิการทีอาจดำ นินการรองขอ ดยตรง ห อกชนที กียวของจัด หมสี นบั สนุน อำนวยความสะดวก หรือ ปฏิบัติอยางหนึงอยาง ด พือ หผพิการสามารถ ชสิทธิ ดตามทีกฎหมายกำหนดตามมาตรา 20/1 (2) หง พ.ร.บ.สง สริม ละพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพกิ ารฯ ดย มมีขอจำกดั ของผทรงสทิ ธิ น รืองความ ปนพล มอื งหรือการมสี ัญชาติรฐั อยาง รกตาม มือสิทธิดงั กลาว ปนสิทธิทีสบื ทอดมาจากสิทธิ นความ สมอภาค นฐานะที ปนสิทธพิ ล มอื งตามทฤษฎีผล ผกพนั ดยออมของสิทธิขันพืนฐาน น นวระนาบ อนั กอ หรัฐมหี นาที ดยตรง ฉพาะตอพล มืองของตน ละ ฉพาะ ตพล มือง ทานันทีมี สิทธิ ดยตรง นการ รยี กรอง หรัฐดำ นนิ การ ด พอื รับรองสิทธิของตน ประกอบกับการทีอำนาจ นการ รยี กรอง หรัฐจะตองดำ นินการ ตามหนาทที ี ดกำหนด ว นรฐั ธรรมนญ อยาง ชนการจดั หาสวัสดกิ าร สงิ อำนวยความสะดวก หรอื ความชวย หลอื ที หมาะสมอนื ด นการ คมนาคม ห กผพิการ11 ซึงผทรงสทิ ธิ นการ รยี กรอง หรฐั ดำ นนิ การตามหนาทีนนั ตามมาตรา 51 นรฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย ปจจุบัน ดรบั รองสิทธดิ งั กลาว ว ห ปนสิทธิของประชาชน ละชมุ ชน ทานนั กลาวคือ ฉพาะพล มอื ง ทยทีอาจ ชสิทธิ รียกรองดังกลาว ด จงึ กอ ห กดิ ปญหา นประการทีวาขอบ ขตหนาทีของ อกชน นพรม ดนกฎหมาย อกชนขยายกวางกวาหนาทีตังตนของรัฐผมีหนาที ดยตรงตามรัฐธรรมนญ อง อกี ทงั การตรากฎหมายกำหนดหนาที ห อกชน ชนนี ปน พียงการอาศยั ละยืมมือของ อกชน ปน รงชวย บง บาภาระหนาที นการสนับสนุน ละคุมครองหลักความ สมอภาค ห กปจ จกบคุ คลผทรงสิทธิ นความ สมอภาคตามรัฐธรรมนญ ทานัน นประ ทศ ยอรมนี ละฝรัง ศสจงึ ดกำหนด ว นกฎหมายทีมลี ักษณะ ชน ดียวกนั นี กยี วกับ งือน ข หงการ ปนพล มืองหรือมี สัญชาติของรัฐนัน วดวย หรืออยางมากทีสุดคือการ ปนพล มืองหรือมีสัญชาติของรัฐที ปนสมาชิก หงสหภาพยุ รปทีมีขอตกลง รวมกนั นการ หการรบั รอง ละคุมครองหลกั ความ สมอภาคของประชาชน หงสหภาพยุ รปดวยกนั ดวย หตุขางตน ยอมกอ ห กิดปญหา กียวกับ หตุผลรับรองอำนาจการตรากฎหมายทีขยายขอบ ขตหนาทีของ อกชน น พรม ดนกฎหมาย อกชน คือ มือสิทธิตังตนมีขอบ ขต กียวกับผทรงสิทธิอย ชน ด สิทธิที ดรับการถายทอดหรือสืบทอดมากควรมี ชนนัน ละ มือพจิ ารณาประกอบกบั หลกั อำนาจของตัว ทนที ดรับมอบอำนาจตามกฎหมาย ด วามอิ าจ ชอำนาจ กิน ปกวาอำนาจที ตวั การมอี ย ด ละหลกั มมีกฎหมาย มอำนาจ จึง หน ดวา นสวนการคุมครองสิทธิ นความ สมอภาคทีมีลักษณะ ปนสิทธิ รียกรองของ อกชน นพรม ดนกฎหมาย อกชนทีมิ ด ปนพล มอื งตามกฎหมายของรัฐปราศจากซึงการรับรอง ดยรฐั ธรรมนญ อยาง รกตามปญหา ชนนยี อมหมดสิน ป มือ ดมกี ารยอมรับการกระทำของรัฐ ด นฐานะ จตนารมณรวมกัน (General will) ตัง ต นคราว รกทีมีรัฐ ด ถือกำ นิดขึน มวาการ ดทีรัฐ ดกระทำ ป ดยชอบดวยกฎหมาย ปวงชน หงรัฐยอมตองยอมรบั ทุกผล หงการกระทำนันรวมกนั ดวย ดังนัน การทีรัฐ ด ขาผกพนั ตนตอพันธสัญญาตอรัฐอืน พอื ประ ยชน หงมนษุ ยชาติ ละประ ยชน ดย ฉพาะบางประการของบรรดา รัฐภาคี ดังนัน การทีรัฐ ทย ด ขารวมลงนาม หสัตยาบัน นสนธิสัญญาหรือกฎหมายระหวางประ ทศ ด จึงกอ ห กิดผลผกพันบาง ประการทีปวงชน นรัฐตองรวมกันรับผิดชอบดวย อยาง ชนการลงนาม นอนุสัญญาขององคการ รงงานระหวางประ ทศ (ILO) ละ อนุสัญญาวาดวยสทิ ธิคนพกิ าร (CRPD) ซงึ มวี ัตถุประสงค นการรับรอง คมุ ครอง ละสนบั สนนุ ความ ทา ทียมของผพิการ นมิติการจาง รงงาน ละมิตติ าง ทัว ป นการ ชชีวิตประจำวัน ทีกอ ห กดิ ผลผกพัน กรัฐ นประการทีตอง ชอำนาจรัฐ ด ดำ นนิ การ หสอดคลอง 11 ม นรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจกั ร ทยปจจุบนั กลบั มิ ดกำหนด หกรณดี งั กลาว ปนหนาทีของรฐั อกี ตอ ป ละ ปน ต พยี ง นวน ยบาย หงรัฐ ดังปรากฏ นมาตรา 71 ซึง มกอ ห กิดหนาทหี รอื สิทธิ นทางกฎหมาย ห รยี กรองตอรฐั ด อนั ตกตางจากรฐั ธรรมนญฉบับกอน อยาง ชนรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2540 มาตรา 55 ละมาตรา 80 ละรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย พ.ศ. 2550 มาตรา 49 มาตรา 54 ละมาตรา 80 ปนตน อยาง รกตาม ยังคงสามารถนำมา ปน ตวั อยาง พอื อธิบาย ห หน กดิ ม นภาพ ดอยางชัด จนมากทสี ดุ นอื งจาก ปนหนาทขี องรัฐดัง ดมิ ตามรฐั ธรรมนญฉบับกอนทีสงผล ดยตรงตอการตรากฎหมายกำหนด หนาที ห ก อกชน พือประ ยชนของ อกชนดวยกนั นพรม ดนกฎหมาย อกชน 255

การประชุมวิชาการนติ สิ ังคมศาสตรระดับชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย กบั อนสุ ัญญาดงั กลาว ละหนึง นการดำ นินการนีกคือการตรากฎหมาย พือบังคบั ช นพรม ดนกฎหมาย อกชน ดยการ ห อกชน อง ขามามีสวนรับผดิ ชอบตอการรับรอง ละคมุ ครองสทิ ธิ นความ สมอภาคของผการรวมกนั ดวยตามทฤษฎผี ลผกพนั ดยออมตอหลักความ สมอภาค นความสมั พันธ นวระนาบหรือระหวาง อกชนดวยกนั นัน อง สวน นอกี ประ ดนนัน ด ก ประ ดน กยี วกับขอบ ขต หงการ ปนผทรงสิทธิ นความ สมอภาค นพรม ดนกฎหมาย อกชน ที ม ดขนึ อยกับการ ปนบคุ คล นความสัมพนั ธตามกฎหมาย อกชน ละอยภาย ตกฎหมายทีกำหนดหนาที ห ก อกชน หตองกระทำการ น ชิงบวก ก อกชนผอืน สมอ ป ดยอาจพจิ ารณา ดจากตัวอยางของการ ปนผพกิ ารทีตองการ รียกรอง ห จาของหางฯ สรางหองนำ ดย ฉพาะของผพิการกับการ รียกรอง หนายจางจัดหาสิงอำนวยความสะดวก ชน ดียวกันนี ห กลกจางทีมีความพิการ ซึงมีความ ตกตางอยที นกรณี รกระหวางผพกิ ารกับ จางของหางฯนนั อาจยัง มมีนิติสมั พันธ ด ระหวางกันก ด อยางการทีผพิการ พยี ง ดิน ขา ปชมรานคาตาง ภาย นหางฯ ทานัน นขณะทีกรณีทีสองระหวางผพกิ ารที ปนลกจางของนายจางมีนิติสมั พันธที กิดขึน ลวตาม สัญญาจาง รงงาน ซึงกอหนาที ดยตรงตามกฎหมายวาดวยการคุมครอง รงงาน ห กนายจาง นการตองปฏิบัตติ ามหนาทีทกี ฎหมาย กำหนด ละลกจางกมีสทิ ธิ ดยตรง นการ รยี กรอง หหนาจางปฏิบัติหนาทีดังกลาว ดยอาศัยนิติสัมพันธภาย ตกฎหมายหนาทขี อง นายจาง ด อัน ปน ปตามวตั ถุประสงค หงการตรากฎหมายดังกลาว พอื ประ ยชนของลกจาง ดย ฉพาะ ดังนัน มือกลับมาพิจารณาทีวัตถุประสงคของกฎหมายทีกำหนดหนาทีของ จาของอาคารหรือหางฯทีจะตองจดั สรรสงิ อำนวยความสะดวก ห กผพิการจะ หน ดวา กฎหมาย มมงุ ประสงคคมุ ครองผพกิ าร ปนหลัก ตกลับมิ ดมีวตั ถุประสงค นการกอสิทธิ รยี กรอง ห กผพิการทีอาจหรือ ดมนี ิตสิ มั พนั ธกบั จาของอาคารหรือหางฯ ดยตรง พียง ตการกำหนดหนาที ชนวานนั รัฐจำ ปนตอง ขา ป ทรก ซงอำนาจ หงกรรมสทิ ธิของ จาของทรัพยสินที ปน อกชนซึงถือ ปนสทิ ธิ ดยสวนตัว พือประ ยชนสาธารณะอัน กียว นือง กบั ผพกิ ารภาย นรฐั ทานนั ซงึ ปน หตุผล ดียวกนั กับทีกฎหมาย ดตรากฎหมายวาดวยการควบคุมการสรางอาคาร การควบคุมคุณภาพ อาหาร ละยา หรอื การควบคมุ รงงานอตุ สาหกรรม ปนตน ดงั นัน มวาการงด วนหนาทที กี ฎหมายกำหนดของ อกชนจะกอ ห กิดความ สียหายตอผทีอาจ ดรับประ ยชนอยาง นกรณนี ีคือผพิการที ขา ชบริการอาคาร ละหางฯ บุคคล หลานีกมิอาจกลาย ปนผทรงสทิ ธิ รยี กรอง ด ดยตรงตอ อกชนผมีหนาที หาก ต ปนรฐั ทจี ะตอง ขามาควบคมุ ดย ชอำนาจทางปกครอง ด ตามทกี ฎหมายกำหนด ชน การออกคำสังทางปกครองหรอื การ ปรียบ ทียบปรับ ปนตน ละ มือรัฐ มกระทำการดังกลาวกจะวนกลับมาสจุด ริมตน หงสิทธิ น ความ สมอภาคทีมีผลบังคบั นพรม ดนกฎหมายมหาชน คือการทพี ล มืองอางสิทธดิ งั กลาว นฐานะสทิ ธพิ ล มอื งตอรัฐ หดำ นินการ ด พือรบั รองการบังคบั สิทธิ นความ สมอภาคของตนตอ ป ตามทีรัฐธรรมนญ ด หการรับรอง ละคมุ ครอง ว 5.บทสรป ตามความ ปนจรงิ หลกั ความ สมอภาค ด ขามามผี ลบังคบั นพรม ดนกฎหมาย อกชน มอื นานมา ลว ตัง ต ดมีการยอมรับ หรัฐ ขามา ทรก ซงความสมั พันธของ อกชนซงึ ตังอยบนพืนฐาน หง สรีภาพ ละอิสระ พียง ตยังมิ ดมีการอธบิ าย หตผุ ลหรอื รป บบ ของการ ขามามผี ลของหลักการดงั กลาว วอยางชดั จน ซงึ อาจกอ ห กดิ ความสบั สน ละ ม ขา จถึง หตุผลรองรบั มือมีการสืบสาวจาก กฎหมายทกี ำหนดหนาทบี างประการ ห อกชนจะตองปฏิบตั ิตน ดยผกพนั ตอหลกั ความ สมอภาค พือรับรองสทิ ธิ นความ สมอภาคของ อกชนผอนื อนั ปน นวคดิ ทีปรากฏ ฉพาะ ต พยี ง นพรม ดนกฎหมายมหาชน นฐานะที ปนผลผกพัน ละหนาทีของรัฐตามรฐั ธรรมนญ รวม ปถงึ กฎหมายระหวางประ ทศที ด หสัตยาบนั ผกพนั ตน ว กลับขึน ปยงั กฎหมายที ปนบอ กดิ หงอำนาจรัฐ นการตรากฎหมาย ชน วานี ดวย หตุนี การ สดง ห หนวาผลผกพันตอหลกั ความ สมอภาคของ อกชนตอ อกชนดวยกัน ปน พียงผลผกพัน ดยออมจากการ ช อำนาจของรัฐ จงึ ยอมกอ ห กิดประ ยชน กการพจิ ารณาตอ ปวาขอบ ขตของบุคคลทอี าจ ปนผทรงสทิ ธิ นความ สมอภาค นพรม ดน กฎหมาย อกชนความจริง ลวนนั งอื น ข หงความ ปนพล มอื งยอม มมคี วามสำคัญอกี ตอ ป มอื สิทธิ นความ สมอภาคซงึ ปนสทิ ธิทีสบื ทอดมาจากสิทธิ นความ สมอภาคตังตน นฐานะที ปนสิทธิพล มือง ขามามีผลบังคับ นพรม ดนกฎหมาย อกชนที ตม ปดวย ความสมั พนั ธที มขนึ อยกบั ความมันคงของรฐั หรือประ ยชน หงสาธารณะ หาก ตตอง ปน ปตามรป บบความสัมพนั ธระหวาง อกชน ดวยกัน ละ จตนารมณ ละ ครงสราง หงกฎหมายทตี ราขึน พอื กำหนดหนาที ห ก อกชนฝายหนงึ นการดำ นินการ ด พือประ ยชน ของ อกชนอีกฝายหนึง 256

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม บรรณานกรม ตอพงศ กติ ตยิ านุพงศ. ทฤษฎีสทิ ธขิ ันพืนฐาน. กรงุ ทพฯ : ครงการตำรา ละ อกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2561. บรร จดิ สิงคะ นต.ิ หลกั พนื ฐานเกียวกับสิทธเิ สรีภาพ ละศักดิศรคี วามเปนมนษุ ย. พิมพครงั ที 5. กรุง ทพฯ : วิญ ชน, 2558. วร จตน ภาครี ตั น. ผลผกพนั ของสทิ ธทิ างรฐั ธรรมนญ. วารสารนติ ิศาสตร,42 ฉ.4 (2556): 982. Robert Alexy. A Theory of Constitutional Rights. trans. Julian Rivers. 2nd ed. Oxford, England : Oxford University Press, 2010. 257

หนงั สือประมวลบทความ นการประชุมวิชาการนิตสิ งั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมทิ ศั นนิตศิ าสตร ทย วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวัด ชยี ง หม กลนื ม ขาคาย มออก : สภาพปญหา ละงาน มมันคงของ จาหนาทีดบั ฟ1 Be in a quandary : The Problems and Precarious work of Firefighter2 วนศิ รา หนตอ Vanisara Nootor คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม 239 ถนนหวย กว ตำบลสุ ทพ อำ ภอ มอื ง จังหวัด ชยี ง หม 50200 Faculty of Law, Chiang Mai University, 239 Huay Kaew Road, Muang District, Chiang Mai, Thailand, 50200 E-mail: [email protected] บทคดั ยอ บทความนีทำความ ขา จถึงความสัมพันธของการจางงาน ละสภาพการจางงาน ดยทัศนคติมิติรป บบการจางงานที ปลียน ป ชมติ ิของการดับ ฟปา ซึง ปนปญหาทางดานสงิ วดลอมทีสำคญั ละทวีความรุน รงขึนทุกป นอื งจาก นสังคมมี หตุการณที ทำ ห จาหนาทดี บั ฟปา นักผจญ พลงิ ละอาสาสมคั รชาวบาน ดรับบาด จบ ละ สียชีวิต มือพจิ ารณารวม ปถึงสวัสดิการ ละความ มันคง นชีวติ ของลกจาง ลว มักถกมองขาม ละละ ลย จงึ ปนอีกหนึงอาชพี ทีหลุดกรอบของความคมุ ครองตามกฎหมายประกันสังคม ละสญั ญา รงงาน จนนำ ปสความ สียงของการ ผชญิ ตอ ปญหางาน มมันคง นสังคม ทย บทความนีศึกษาถึงปญหางาน มมันคง ปนภัยคุกคามตอรป บบการจางงานของกรรมาอาชีพ พราะงาน มมันคง ปลียน ปลงรป บบการจางงานของกรรมาชีพ พือผลประ ยชนตอรัฐ พียงฝาย ดียว สะทอนถึงชองวางของการ อารัด อา ปรียบตอ ลกจาง ละยังสงผลกระทบตอความสัมพันธ ชิงสังคม ละความมันคงการทำงาน ผานมุมมองของ จาหนาทีดับ ฟปา ที ผชิญตอ ปญหา ชงิ บทบัญญัติ ละ นวทางปฏบิ ัติจรงิ ของการปฏบิ ัติหนาทีดบั ฟปา พอื ชสรางคำอธิบายปรากฏการณความ ปนอย ทจริงของ การทำงาน ละอาชพี จาหนาทีดบั ฟปา นจนิ ตนาการของสังคมวา ปนอยาง ร พอื ปน นวทาง สนอตอรัฐหรือหนวยงานของรัฐ หรือ ตอตนคนทำงานกัน อง นการตระหนกั รถงึ งาน มมันคง ละการ ปลียน ปลง ครงสราง ละรป บบการจางงานสมยั หม นปจจบุ นั คำสำคัญ: จาหนาทีดบั ฟปา งาน มมนั คง ทัศนคติ การจางงานสมัย หม จนิ ตนาการของสงั คม Abstract This article is make to understand the relationship between employment and employment conditions by changing employment style attitudes. Which uses the dimension of forest fires this is a major environmental problem and is becoming more and more every year. Because in society there are events that cause firefighters and villagers to volunteer was injured and died. Considering the welfare and security of the employee's life, it is often overlooked and neglected as one of the professions that break the protection of social security laws and labor contracts and eventually become Precarious work . This article is a study of the problem of precarious work. Threatens the employment patterns ofthe proletariat because precarious work was changing the forms of employment for the benefit of the state unilaterally. It reflects the exploitation gap for employees and also affects socialrelationships. Through the point of view of Firefighters facing the 1 บทความนดี ัด ปลงมาจากวจิ ัย รอื ง คนส ฟ จาหนาทีดบั ฟปา นมมุ มอง งาน มมนั คง ตอการจัดการปญหา ฟปา ละหมอกควัน 2 This article is adapted from the research project Firefighter Forest Firefighter the perception of Precarious work to the management of Forest fire and air problems. 258

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม legal and practical problems of their work. To create a description of the reality of the working environment and what is the occupation of a firefighter in the imaginationof society? As a guideline to propose to the state or government agency or to themselves, self-employed people in the realization of work instability and the changing current forms of employment. Keywords: Firefighter, Attitude, Precarious work, Modern employment, Social imagination 1. บทนำ จ หน ทดบ ฟป ล พน พล ดตก ข ขณ ข ดบ ฟป ปน หต ห ดรบบ ด จบ นขณ ท ทย น หงช ต ข หญ ล สญ สยพนกง นดบ ฟป จ ก ก ร นนหน ก ย งรน รง ภ ยหลงจ กล ดตร วน ล ดบ ฟป 3 ภ ย ตสถ นก รณ ฟป ภ ค หน ปน หต ห จ หน ท ล ส สมครช วบ น ต งสง วยชวต นก รปฏบต หน ทดบ ฟป ถง 5 ร ย ถก ฟคล กหมดสตขณ ปฏบตหน ทดบ ฟป 4 ช วบ นทกคนชวยกนควบคม ฟ ม หลกล มจนสร งคว ม สยห ย หกบชมชน ตกร นนช วบ นก ม ดรบ งน สนบสนน หร ปกรณดบ ฟจ กท งก ร ก รด นนก รดบ ฟข งช วบ นจง ปน ป ย งต มมต ม กด 5 จากรายงานขาว มือป 2562 ละ 2563 ทีผานมา สดง ห หนถึง ภาพของสังคม สะทอนความ สียสละของ จาหนาทีดับ ฟปา นักผจญ พลงิ อาสาสมคั รชาวบาน นการ ผชญิ หนาตอการทำงานทีทาทายของการดับ ฟปาภาค หนือทีรนุ รง นรอบ 30 ปทผี าน มา นอก หนอื ปจากการสญ สยี จาหนาทีดับ ฟปา ลว ยังมีอาสาสมคั รชาวบานจำนวน มนอยที ดรบั บาด จบหรือ สียชวี ิต นขณะชวย ดบั ฟปา ดยตามความ ขา จของคนทัว ป ลว งานดับ ฟปาคงตองนึกถงึ จาหนาทีดับ ฟปา พยี งอยาง ดียว นปจจบุ ัน ม พียง ต จาหนาทีดับ ฟปาทีมปี ฏบิ ตั ิภารกิจดับ ฟปา ทานนั ยงั มชี ดุ ปฏิบัติการพิ ศษที รียกวา หยยี ว ฟ ซงึ ปนหนวยปฏิบตั ิการ ชิงปฏิบัติ ตอการดบั ฟปา ดยตรง ละตองลงพืนทีดบั ฟปาทวั ประ ทศ ทย มอื ดที กิด ฟปาขนึ มวาภาค หนือกลาง ต หยยี ว ฟจะตองลงพนื ที ป ดบั ฟปา หทันทวงที ดย หยียว ฟนัน ปน จาหนาทดี บั ฟปาของกรมปา มทีจัดสรรงบประมาณ พือจางมาปฏบิ ัติภารกจิ ดับ ฟปาตลอดทังป ปนการจาง พอื ผลสำ รจของงาน นการจัดการ ฟปา มจะมี ทค น ลยที ี ขา ช พือความสะดวก นการปฏิบัติงาน ตถงึ อยางนนั การ ทำงานภาย ตความ สียงของ จาหนาทดี ับ ฟปานัน ทงั ขอจำกดั จากสภาวการณทำงาน ลว ชน ขาดชุด ครอื งมือ นการทำงาน ละ ความ สียง จบปวยของสขุ ภาพ นการ ผชิญตอมลพิษทางอากาศ ลว ละขอจำกัดจาก ศรษฐกิจ ละสงั คมอกี ดวย นืองจาก ปนหนึง นอาชีพที ดรับอิทธิพลจากการรป บบของการจางงานที ปลียน ป มือพิจารณารวมถึงการถก มองขามดานสวัสดิการของผปฏิบัตงิ าน ลว ซงึ ปนหลกั ประกันสำคัญของความมันคง นอาชพี ละ ปนความคาดหวงั ตอการทำงาน ของ จาหนาทีดับ ฟปา ดย จาหนาทีดบั ฟปาตามบทความนี หหมายถงึ นักผจญ พลงิ ดวย นอื งจากมภี ารกิจหนาที นการดับ ฟปา ภาค หนอื พราะมรี ป บบลักษณะ ปนหนวยงานทีมหี วั หนาบงั คับบญั ชา มกี ำลงั พล มี ปาหมายภารกจิ ละกระบวนการสวนรวม น การจดั การ ฟปาคลายคลึงกัน ง นดบ ฟป นจนตน ก รข งสงคม ปน ย ง ร? 6 3 Workpointtoday, พนกั งานดบั ฟปา สยี ชวี ติ หลงั สรจสนิ ภารกิจ ลวมอี าหาร นนหนาอกรนุ รง, วรคพ ยท, 17 มนี าคม 2562, สบื คน มอื 30 สิงหาคม 2563, https://workpointtoday.com/01พนักงานดบั ฟปา สียชีวติ /25. 4 ทีมขาวสงิ วดลอม, สงั วย ฟปามรณะ ลว 5 ชวี ติ อาสา ผย ชาวบานขาดกำลงั พล-อุปกรณดบั ฟ, Green news, 4 มษายน 2563, สืบคน มือ 30 สิงหาคม 2563, https://greennews.agency/?p=20637. 5 รือง ดยี วกัน. 6 วนศิ รา หนตอ, คนส ฟ จาหนาทดี บั ฟปา นมุมมอง งาน มมันคง ตอการจดั การปญหา ฟปา ละหมอกควัน (วิทยานิพนธมหาบณั ฑิต, สาขา นิติศาสตร คณะนิตศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชียง หม, 2563). 259

การประชุมวชิ าการนิติสังคมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ศั นนิติศาสตร ทย สังคมมองอาชีพ จาหนาทีดับ ฟ ปนอยาง รนัน ภาพ นจินตนาการของสังคมตออาชีพดับ ฟปานัน ถก สดงออก น รป บบของคนตวั ลกตวั นอย นระบบทีซบั ซอน นอกจากบทบาท ละหนาทีของผปฏิบัตงิ าน ลว มือพจิ ารณาถึง บืองลึกหลังของ จาหนาทีดบั ฟปา ลว พบวาการจัดการปญหาสิง วดลอมของคนกลมุ นี ปน ปอยางตามมีตาม กิด นืองจากความสัมพันธจากการ ทำงาน ละความสมั พันธทางสังคม ตลอดจนสภาพชวี ิตความ ปนอยพวก ขานันขนึ อยกับความพรอมอุปกรณ ละงบประมาณ นการ จดั การ ฟปาภาค หนือของ ตละชุมชนของรัฐ มสอดคลองตามสถานการณหรอื ถกมองขาม ป รัฐ หความสำคัญการบงั คับ ชกฎหมาย นการลง ทษตอผกระทำความผิดอยาง ครงครัด นการปองกัน ละ ก ขปญหา ฟปาภาค หนอื หหมด ป ตทวารฐั มมมี าตรการหรือ นวทาง ด นการ ยยี วยาความ สยี หายตอคนกลุมนี จาก ดรบั บาด จบหรือ สียชีวติ นขณะปฏิบตั ิงาน มาก หนือ ปกวา ประกนั สังคม หาก จาหนาทีดับ ฟปาหรอื อาสาสมคั รชาวบานที ม ดประกันตนตาม พระราชบัญญตั ปิ ระกันสังคม พ.ศ. 2533 ละที ก ข พมิ ติม จงึ ทำ ห ม ดรบั การ ยียวยาหรือการชด ชยความ สยี หายที กิดขึนกับ ตน อง นขณะ ดียวกันสังคม ทยมีรป บบของการจางงาน นสังคม ด ปลยี น ป การจางงานสมยั หมภาย ตของทุนนิยมขยาย อิทธิพลตอระบบ ศรษฐกิจ ละสงั คม ดย ฉพาะอยางยงิ นายจางทำ หกรรมาชีพ ปนผ บกรบั ความ สยี งจากการทำงาน ชน การลด คาจางลง การขยายหรือยดื หยุน วลา ละชวั มงทำงาน ปนตน กิด ปนชองวางทางปฏิบัติตอรป บบการจางงานที อารัด อา ปรียบ ตอคนตัว ลกตัวนอย7 ซงึ รียกวา ปนรป บบการจางงานสมัย หม ดวย หตุนีนำ ปมาสปญหา งาน มมันคง (Precarious work) ตอการจัดการ รงงาน ละระบบ ศรษฐกิจสังคม กลาวคอื งานที มมนั คง ปนงานที มมีความ นนอน น งของลกั ษณะงานทีทำ การขาดความมันคงตอการทำงานตอ อกาส นการยกดบั สถานะทาง สังคม ตลอดจนความ สยี งของการทำงาน ละความปลอดภัยของการทำงานของลกจางทขี าดความคมุ ครองทางกฎหมาย8 นอกจากนี การขยายอิทธิพลของงาน มมันคงยังครอบคลุมถึงความสัมพันธทางสังคม นสถาบันครอบครัว ละ ครือขาย ชมุ ชน ความ ปนอยสวนตวั ละชวี ิตประจำวนั ของคนทำงานที ปลียน ปจาก ดิมดวย บทความชนิ นจี งึ พยายามทำความ ขา จตอตัวตนของ จาหนาทีดบั ฟปากัน อง ละจนิ ตนาการของสังคมทีมีตอ จาหนาที ดับ ฟปา ผานการบอก ลา รอื งราวบทสัมภาษณ ละการศึกษา อกสารที กียวของของ จาหนาทีดับ ฟปา น ขตพนื ทีอำ ภอดอยสะ กด ละอำ ภอ มือง ชียง หม จงั หวัด ชยี ง หม ทานัน พือนำบทสมั ภาษณพจิ ารณา ละวิ คราะหถงึ ทัศนคติหรอื มมุ มองของ จาหนาหนาที ดับ ฟตองาน มมันคง ละการจางงานสมัย หมอยาง รบาง พอื สนอ นวทางรป บบของการมอง นมิติของความ ปนธรรม นการจางงาน นสงั คม ทยตอ ป 2.ความ ปนมาของการจางงานสมยั หม การจะมองวาการจางงานสมัย หม นยุคนี ปนอยาง รนนั นมติ ริ ป บบของจางงานสมยั หมตองอาศัยองคความร ครอื งมือที รยี กวา จินตนาการ ชงิ ระบบ ขามาสรางภาพรวม ละกระบวนความคดิ ความ ชอื ม ยงของความสัมพนั ธ นการจดั การ รงงาน (labor) คนงาน (worker) ละ ศรษฐกิจสงั คม (social economy) ทผี สมผสาน ยก มออก พือ ห ปนระบบระ บียบมากขึน จากอดีตสปจจุบัน นำ ปสการพลวัต ปลียน ปลง พือการ สนอสรางกระบวนทัศน ละ นวทาง ก ขปญหาของงาน มมันคงของรัฐตอ ป นขณะที ลกกำลัง ผชิญกับกระ สอิทธิพลของงาน มมันคงทีผันผวน (Precarious work) งาน มมันคงถกอธิบายถึง ความหมาย ละ งือน ขลักษณะของงาน นหลายชวงยคุ สมยั การมอี ยของงาน มมันคง กดิ ขนึ อยาง ปน ชิงระบบซับซอน ดยงาน มมันคง นอดีต รมิ จากยุค ฟองฟของการจางงานของสหรฐั อ มริกา นชวงทศวรรษที 1940 จนถงึ 1960 ทีลกจาง ละนายจางมีปฏิสัมพันธที ดรบั ตางฝายตาง ดรบั ผลประ ยชนรวมกนั อยาง ทา ทียม ละ ปนธรรมพอสมควร 7 พัชณีย คำหนัก, งาน มมันคง นทัศนะมารคซสิ ต, TCIJ ท คว มจรง หปร กฏ, 10 มถิ ุนายน 2562, สบื คน มือ 19 สงิ หาคม 2563, https://www.tcijthai.com/news/2019/6/labour/9120. 8 Arne L. Kalleberg and Steven P. Vallas, PROBING PRECARIOUS WORK: THEORY, RESEARCH, AND POLITICS, 2018. สบื คน มือวันที 19 สิงหาคม 2563, http://arnekalleberg.web.unc.edu/files/2018/01.pdf 260

วันที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชยี ง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชียง หม อยาง รกตาม ภายหลังจากสงคราม ลกครังทีสองชวงทศวรรษที 1980 ปนตน ป กลับพลิกผันจากหนามือ ปนหลังมือ นืองจากระบบอุตสาหกรรมของสหรฐั อ มริกา ด พิม ติบขึนอยางรวด รว การพยายามขยายอิทธพิ ลของ รงงาน ละผลประ ยชนสังคม มากขนึ ทำ ห รงพฒั นา ห ปนประ ทศของ รงงานอยาง ตมกำลัง สงผลตอความมันคง นการทำงาน ละผลตอบ ทนจากการทำงานของ คน ตถงึ อยางนนั ทงั คาตอบ ทน อำนาจตอรอง ละ หตอบสนองความตองการพืนฐานการบรกิ ารสงั คม อยบนพืนฐานความคิดของ การ บง ยกระหวางชนชัน รงงาน ละนายทนุ ออกจากกัน9 ลกจางถกกดขีหรอื ดรับคาตอบ ทนตำ ละ มมีความปลอดภยั นการ ทำงาน สงิ หลาทำ ห กิดภาวะกลืน ม ขาคาย มออก10 ของกรรมาชพี ดทวคี วามรุน รงมากขนึ นทกุ ป มอื มาถึงปจจุบันนี ปนชวง วลาของความยากลำบากของชนชนั กรรมาชพี ภาย ตการ ขงขันของตลาด รงงาน ละการขาด ความมนั คง นชีวติ สดง ห หนถงึ ระบบนายทุนทที ำ ห กดิ ความมนั คง นระบบอุตสาหกรรมตอตน อง ละลดมาตรฐานคาครองชีพของ ชนชนั รงงานลงอยางตอ นือง11 ดวย หตนุ ีจงึ กิด ปนวิกฤตของการจางงานที มมันคง การปรบั ปลยี นงานประจำ ห ปนงานชัวคราว12 ละ กดิ ชองวางของความ ตกตางนำ ปสการ สวงหาผลประ ยชนของกลุมนายทุนที ดรับผลประ ยชนจากกลมุ รงงาน13 ตงั ตอดีตจนถึงปจจุบนั รป บบการจางงานที ปลียน ป ปนความทาทายทีรัฐ ละประชาชนตอง ผชญิ ตอภยั คกุ คามนี ซงึ รฐั ตองมีกล กหรือ นวทาง ด นการลดชองวางของความ หลือมลำของการจางงานที ม ปนธรรม ละสรางการจางงานที ปนธรรม น สังคม ทยอยาง ทา ทยี ม นอกจากนกี ระ สของรป บบการจางงาน มมนั คง ดขยายอทิ ธิพลวงกวาง ละสงผลกระทบ ชงิ ลบ ม พียง คตอ คนทำงาน (worker) ทานัน หากยังสงกระทบตอรากฐานทาง ศรษฐกจิ ละสงั คม ทำ ห กดิ วัฒนธรรมความ คยชนิ นสงั คมอีกดวย 3.ความหมายของงาน มมันคง พือ ห กิดความ ขา จทีตรงกัน กอน ขาสการมองงาน มมันคง นสังคม ทย ขัน รก ราตองทำความ ขา จถึงคำนิยามหรอื ความหมายของงาน มมันคงกอน นปจจุบันยัง มมีนิยามความหมายของงาน มมันคง (Precarious work) ทีชัด จน ตทวามีคำนยิ าม ความหมาย ปนทียอมรับ ดยทวั ปรวมกนั ละ หคำนิยามความหมายดงั นี Fredman Sandra14 หคำนยิ ามวา งาน มมันคง หมายถึง การสรางงานทีถกทำ หยดื หยนุ พอื อือประ ยชน ห กนายจาง 15 ตามความ ขา จของคนทัว ปงานทยี ดื หยุน (Flexible work) ปนงานที ม นนอน ละ มชดั จน ดยความยดื หยนุ ครอบคลุม ถึงงานดาน ชิงทฤษฎี ละ ชิงปฏบิ ัติ ม พยี ง ตกลาวถึง งลักษณะของงาน พยี ง ทานัน ยงั ขยายความรวม ปถงึ งสวัสดิการ ละความ มนั คงของคนทำงาน นดานตาง อกี ดวย ชน การ ดรบั คาตอบ ทนตำ ละ มมีความปลอดภยั นการทำงาน ดวย หตนุ ี ทำ หลกจาง กิดภาวะกลืน ม ขาคาย มออก จากการทำงานที ม ดรับคาตอบ ทนที ปนธรรมหรือสญั ญาจางที ม ปนธรรม นอกจากนีงาน มมันคง ยังหมายความรวม ปถึง การกลายสภาพจากงานประจำ ห ปนการจาง หมาชวง (outsource) ตาม สญั ญาจาง หรอื การยดื หยุนจำนวนชวั มง (Flexible time) ปนตน งาน มมันคง มีรากฐาน นวคิดมาจากทางสังคมวิทยา นืองจาก มมีการกำหนดความหมายทีชัด จนทำ หตองอาศยั การ ตีความตามบรบิ ทที ตกตางกนั นมมุ มองของ ศรษฐกจิ ละสงั คม นักวชิ าการมองวางาน มมังคง ปนการกอ ห กิดระบอบการปกครอง 9 Karl Marx, Ca a : A C e f P ca Ec , V e I: The P ce f Ca a Production, 1867, สืบคน มือวนั ที 19 สิงหาคม 2563, http://oll-resources.s3.amazonaws.com/titles/965/0445-01_Bk.pdf. 10 ผ ขยี น ปรียบ ปรยถงึ ความรสึกของลกจางทีกระอกั กระอวน จ พราะงาน มมันคง ปน รืองทีลกจางหลีก ลยี ง ม ด หรอื ยากตอการตดั สิน จที ลอื ก งานทีมนั คง ด ปรียบ สมือนมที าง ลือกสองทาง ทาง ลือก รก ปนงาน มมันคง ดยสภาพของงาน อง ทาง ลือกสอง ปนงานทถี กทำ หกลายสภาพ ปน งาน มมันคง ซงึ ทาง ลือกทงั สองทางสงผล ชงิ ลบ หมือนกัน 11 Max Klein, Precarious work: a Marxist explanation, 2562, สืบคน มือวนั ที 19 สงิ หาคม 2563, http://marxiststudent.com/precarious-work-a-marxist-explanation. 12 พัชณีย คำหนัก, งาน มมนั คง นทศั นะมารคซสิ ต, TCIJ ท คว มจรง หปร กฏ, 10 มิถุนายน 2562, สืบคน มือ 19 สิงหาคม 2563, https://www.tcijthai.com/news/2019/6/labour/9120. 13 บณั ฑิต นจิ ถาวร, ทนุ นยิ ม ละความ หลอื มลำ, สืบคน มอื 29 พฤษภาคม 2563, https://www.thaipost.net/ main/detail/50546. 14 Fredman Sandra, Precarious Norms for Precarious Workers, Oxford Legal Studies Research Paper no. 32 (2006): 177-200. 15 รอื ง ดยี วกัน. 261

การประชมุ วิชาการนติ ิสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ิศาสตร ทย รป บบ หมที สดงออกทางสงั คม ละการ มือง รียกวา รป บบการปกครอง บบ หม 16 นขณะที ชงิ ประวตั ิศาสตร มีมมุ มองตองาน มมันคง กียวของกับความขัด ยง ละสภาวะ ศรษฐกิจทีผันผวน17 ทำ หชนชันกรรมาชีพหรือชนชันผนอยขาดอำนาจตอรองทาง กฎหมาย ละทางปฏิบัติ ป จึงทำ หถก อารัด อา ปรียบ ดยสัญญาจาง นรป บบ หม ซึงสัญญาจางนันสงผลกระทบทำ หสถานะ ละ ตวั ตนของพวก ขา หลานี ปลียน ปจาก ดมิ ดยทำ หความมันคงถาวร ละมีมาตรฐาน ดกลับกลาย ปนงานที รมาตรฐาน ละงานชัวคราว ทน การจะ ขา จถงึ ครงสรางของงาน มมันคง ตองอาศัยมุมมองของความ ปนองครวม ชิงระบบ (systems) หรือการมอง หน ความ ปนทังหมด สียกอน ขามาสองขยายภาพที ชือม ยง ละบรณาการกันอยาง ปนองครวม (holistic) พราะงาน มมันคงนัน ปน รือง ของความ ชือม ยงระหวางงาน (work) คนงาน (worker) ละรัฐ (state) ขาดวยกัน อกี นยั หนึง งาน มมนั คง ปนงานลอ หลมหรอื งานที ม ดมาตรฐาน นมติ ิของ ลกวิวฒั นจากการ ปลียนภาคการผลติ พือ ปส ภาคบรกิ าร ละการกระจายของ ทค น ลยี ทำ ห กดิ ศรษฐกิจ หมทีตองการความยืดหยนุ นการทำงานสงผลทำ หความสัมพันธ นการ จางงาน ดมาตรฐานลดลง ละมงุ นนปริมาณทด ทน18 ดวย หตุผลทกี ลาวมาขางตน ม นปจจุบนั ประ ทศ ทยยงั มมกี ฎหมาย ละมาตรการทางปฏิบัติทบี ัญญัตทิ ี กยี วของกับงาน ที มมันคง (Precarious work) ตอยาง ด จึงสงผลทำ หลกจางขาดความตระหนักหรือตระหนักร ต มมีอำนาจตอรองทางกฎหมาย สงผลกระทบทำ หที ม ดรับความ ปนธรรมจากรป บบการจางงาน ม ปนธรรม นอกจากนีตอตัวลกจาง อง ม ดตระหนักถงึ ความสำคัญ ของ ครงสราง ละรป บบการจางงานที ปลียน ป นสงั คม ทย 4.มองงาน มมนั คง นสงั คม ทย ร ท ทก ย ง .19 คำพดทีผ ขยี น ดยนิ จาก ลุงพล (นามสมมต)ิ อาชพี นักผจญ พลิง อายุ 45 ป ดิมทำงาน ปนพนกั งานรานอาหาร นตัว มือง ชียง หม กอนจะหันมาทำงานนักผจญ พลิงตงั ตอายุ 35 ป จดุ รมิ ตน ปน พยี งพนกั งานจาง หมาบริการตามสัญญาจางของ ทศบาลดอย สะ กด จังหวัด ชยี ง หม ดพยายาม ละอุตสาหะจนสอบบรรจุ ดตำ หนงลกจางของ ทศบาลดอยสะ กด นอื งจากงานปองกนั ละบรร ทาสาธารณภัย ปนหนาดาน รกทีประชาชนติดตอหรอื ขอความชวย หลือ นการจัดการดับ ฟ ปา นพืนทีชมุ ชน ดังนนั ผปฏบิ ตั ิงานตองมีความตนื ตวั ตลอด วลา ละมคี วามอดทนอยางมาก นการปฏบิ ตั ิหนาทที ี มสามารถคาดการณ หตุที กดิ ขึน ด งน ด น คน นยคนมน มมนคง .20 คำพดจากการสัมภาษณของ ลุงพล ทีสะทอนถึงทัศนคติของลกจางทีมีตอตัวงาน ละผลตอบ ทนของการทำงาน มือ พิจารณารวมถึงความ สียง นการทำงาน (risk work) รวมกันทำ หลกจางตองปรับตัว หอยรอด พือ หสอดคลองกับการจัดการงาน ห อยาง หมาะสม นอกจากนี ลว งาน มมนั คงยังทำ หลกจางทีหา ลยี งตน องถกลิดรอนสิทธิ นการ ขาถึงระบบสวสั ดิการ ละความมันคง น การทำงาน อนั ปนความตองการขนั พนื ฐานของประชาชนคน ทยตามรัฐธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย ดยผลจากการศกึ ษาพบวา กระ สของรป บบการจางงานที ปลียน ปนนั ด ชระยะ วลาการ ปลยี นรป บบของการจางงาน ทีสัน ละรวด รว ดย มคำนึงวาคนทำงาน (worker) จะปรบั ตัวตอการ ปลียน ปลง ดหรือ ม ดวย หตนุ ีอาชพี จาหนาทีดบั ฟปา จึง ปนอีกหนงึ อาชพี ทีสะทอนตัวตนของการ ปลยี น ปลงจากงานทีมนั คง หกลาย ปนงานที มมนั คง ด ปนอยางดี ทังจากบรบิ ท ละ งือน ข 16 Bourdieu P, Acts of resistance: Against the tyranny of the market, R. Nice, Trans, Cambridge: Polity Press. (1998). 17 Butler J, Foreward. In Lorey I. (Ed.), State of insecurity: Government of the precarious (pp. vii–xi), London: Verso. (2015). 18 Arne L. Kalleberg, Good Jobs, Bad Jobs: The Rise of Polarized and Precarious Employment Systems in the United States 1970s-2000s, Russell Sage Foundation. (2011). 19 ลงุ พล (นามสมมต)ิ นกั ผจญ พลงิ สัมภาษณ มอื วันที 20 สิงหาคม ณ สำนักงานปองกัน ละบรร ทาสาธารณภยั จงั หวดั ชยี ง หม. 20 รอื ง ดียวกัน. 262

วนั ที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จังหวดั ชียง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลัย ชยี ง หม สญั ญาจาง ละภมิหลัง สภาพความ ปนอยที ทจรงิ ของคนกลุมนี นอกจากนี ลวยงั หมายความรวม ปถงึ การจางงานที ม ปนทางการ ตัวอยาง ชน งานรบั จางอิสระ หรืองานขนสงอาหาร งานขับรถหรอื อนื ทีปรากฏมาพรอมกบั รป บบของการจางงานที มมนั คง บบอนื ที กดิ สังคมดวย 5.สภาพปญหางาน มมนั คง บอื งตนของ จาหนาทีดบั ฟ จาหนาทีดบั ฟปา (Firefighter) ปนหนวยควบคุม ฟปาของประ ทศ ทย ปนการดำ นินการ ดยรัฐบาล มีภารกิจ นการ จัดการ ฟปา ทัง กิดจากสา หตุทางธรรมชาติ ละทางมนุษยดวยกัน อง ทำ หประ ทศ ทยมีการจัดตังหนวยงานควบคุม ฟปา ดย ฉพาะ ซงึ รียกวา ชุดปฏิบตั กิ ารพิ ศษ หยียว ฟ หยียว ฟ ปนลกจางชวั คราวราย ดอื น ดยทำสญั ญาจางระยะ วลา 1 ปตามงบประมาณของรัฐ งิน ดือน 9000 บาท ละ ม ดรบั สวัสดกิ ารประกนั สังคม21 ตถึงอยางนันกตาม รัฐมีมาตรการ นการชด ชย ละ ยยี วยาของการประกนั ชวี ติ หม22 ปนอกี หนึง ทาง ลือก นการ ยียวยา จาหนาทีดับ ฟปา ละอาสาสมัครหรอื จติ อาสา ปญหางาน มมันคง นมุมมองของ จาหนาทีดับ ฟปา ดยบทความนีพบวา นภาพรวมของ จาหนาทีดับ ฟปา ที ผชิญตอ ปญหา ละอุปสรรค นวทาง ชิงน ยบายของการจางงาน ละ ชิงปฏิบตั ิจริงของสภาพความ ปนอย ละ ชิงสังคมตอความสัมพันธทาง สงั คม ที มสอดคลองกันสงผลทำ ห จาหนาทดี บั ฟปา ม ดรับความ ปนธรรม นดานของการจดั การ รงงาน ทาทีควร ตามความ ขา จของคนทัว ป สถานการณ ฟปา ม ด กิดขึนทุก ดือนหรือตลอดทังป สมอ ป จึงทำ หการจางงานของ จาหนาทีดบั ฟปา ม หมือนกบั จางงานของลกจางปกติทัว ป ดวย หตนุ ี จาหนาทดี ับ ฟปาจงึ มลี ักษณะ ปนคนงานตามฤดกาล (seasonal worker) คือ ปนการจางงานชัวคราว กิดขึน น วลา ดียวกันทุกป ละ ปนการจางงานระยะสัน (short-time worker) ซึงสัญญาจางงานชัวคราวมีระยะ วลาประมาณ 3-4 ดือน ดย รป บบการจางงานของผปฏิบัติงาน ลว ทำ ห จาหนาทดี บั ฟปา ปนอาชีพทีขาดความมนั คง นสภาพของตน องอย ลว ซึงสอดคลองกับ งอื น ข ละลกั ษณะของปญหางาน มมันคง (Precarious work) นืองจากมกี าร ปลยี นผานสัญญาจางตาม ฤดกาลดบั ฟปา นการจดั จางลกจาง นรป บบของสญั ญาจางทำของ ซงึ ปนการอำพรางสญั ญาจาง รงงานตามนิติสัมพันธที ทจริง23 อกี ทงั จำนวนชัว มงการทำงานทียืดหยุน มชัด จน ละ ม นนอน อยาง รกตาม ภาย ตการด ลของหนวยงานกรมปา มซึง ปนหนวยงานของรัฐทีมีลักษณะ ปน องคกร นืองจากมีการ สงั งาน บังคับบัญชา รวม ปจนถงึ มีระ บียบการมาทำงาน การลา วนั หยุด ละชวั มงการทำงาน ตาม หตผุ ลขางตนทำ ห กดิ ปญหาความ ยอน ยงของสญั ญาจางงาน ละสภาพการจางที ทจริงดังกลาว สงผลกระทบตอ จาหนาทีดบั ฟปา นฐานะลกจาง ซึง ม ดรับความ คมุ ครองตามกฎหมาย รงงาน ละกฎหมายประกนั สังคม ดย บงภาพรวมของปญหาออก ปน 4 ประการดังนี ปญหาประการ รก ปญหา ชงิ ครงสรางรป บบการจางงานของ จาหนาทีดบั ฟปา นระยะ รก ปนลกจาง หมาบริการตาม สญั ญาจางทำของ ต มอื พิจารณาถึง นือ ทของงาน กลับกลาย ปนสัญญาจาง รงงาน นืองจาก จาหนาดับ ฟปา อยภาย ตความ รับผิดชอบของกรมปา มซึง ปนหนวยงานของรัฐ ตาม ครงสรางการจางงานของหนวยงานของรัฐ จะมีลักษณะของการองคกร ดยมี ผบังคับบัญชา มีคำสังงาน ตลอดจนมีระ บียบของการทำงาน การลา วันหยุด ชัว มงการทำงาน ซึงลักษณะดังกลาวจึง ปนสัญญาจาง รงงานตามทีกฎหมายกำหนด พร ปร กนสงคมมนส คญม ก คน มจน ม ข จ 24 จากคำพดสัมภาษณของ ลุงพล ที ลาถงึ นชวงความยากลำบากของการ ปนลกจาง หมาบรกิ าร นระยะ รกของการทำงาน นักผจญ พลงิ ดยตามความ ขา จของคนปกตทิ ัว ป รฐั บาล นประ ทศทีพฒั นา ลว ลง หนความสำคัญของความ ปนอยของประชาชน 21 ลุงณะ (นามสมมติ) ชดุ ปฏิบัติพิ ศษ หยยี ว ฟ สัมภาษณ มือ 14 ตลุ าคม 2563 ณ ศนยสง สรมิ การควบคมุ ฟปา (ภาค หนือ) ที 1 จังหวดั ชยี ง หม 22 รือง ดียวกนั . 23 นาย ก. กบั สวนราชการ (ผวาจาง), คำพิพากษาศาลปกครองสงสดุ คดหี มาย ลข ดงที 249/2556 ลงวันที 3 พฤษภาคม 2556 ละนายก. กับสวน ราชการ (ผวาจาง), คำพพิ ากษาสาลปกครองสงสดุ ที 531/2557 ลงวันที 20 ตลุ าคม 2557 . 24 ลุงพล (นามสมมต)ิ นกั ผจญ พลงิ สมั ภาษณ มือวนั ที 20 สิงหาคม ณ สำนกั งานปองกัน ละบรร ทาสาธารณภัยจงั หวดั ชยี ง หม. 263

การประชุมวชิ าการนติ ิสังคมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จนิ ตนาการ หม ภมิทัศนนติ ิศาสตร ทย ซงึ ปนตอบสนองความตองการพืนฐาน นการจัดสวัสดิการ ละ กประชาชนตามทีรฐั ธรรมนญ หงราชอาณาจักร ทย ดบัญญัติ ว กือบ ทกุ ฉบบั ตัง ตอดีตจนถึงปจจบุ ัน มอื พจิ ารณาถึงความ สยี งการทำงานของผปฏิบตั ิงาน ลว ระบบสวสั ดกิ ารจงึ ปนหวั จสำคัญ นการสรางหลักประกันความ มนั คง นดานการทำงาน ละความ ปนอย สุขภาพ ความปลอดภัยของผปฏิบตั ิงาน มือสวนราชการ มสง งนิ ขากองทนุ ประกันสงั คม ละ ตอตัวผปฏิบัติงาน มประกันตน สงผล หลกจางชัวคราวรายป หลานีถกมองขาม ละการขาดการความคุมครองตามกฎหมาย ประกนั สงั คม ละสัญญา รงงาน ป ภาย ตการควบคมุ ของกรมบญั ชกี ลาง (หนวยงานของรัฐ) ซงึ น ยบาย นลดการจาง รงงานของลกจางลง ละ ชระบบการ จางงานตอบคุ คลภายนอก นลักษณะของสัญญาจาง หมาบรกิ าร ทน ดวย หตผุ ลนีทำ ห จาหนาทีดับ ฟปา มตกอยภาย ตสัญญาจาง รงงาน จงึ มมติ สิ ัมพันธกับรฐั นฐานะนายจางกบั ลกจางตามพระราชบัญญัติประกันสงั คม พ.ศ. 253325 ปน หตุ หสวนราชการผวาจาง มอย นบังคบั ทจี ะตองนำ งินสมทบ นสวนของผวาจาง ขากองทุนประกันสงั คม26 ดังนันลักษณะของ นอื งานของ จาหนาทีดับ ฟปาทัง ลกจางประจำ ละลกจางชัวคราวรายป ลวกลับมีการปฏิบตั งิ านทคี ลายคลงึ กนั ทกุ ประการ พยี ง ตลกจางชวั คราว มถอื ปนลกจางตาม สัญญา รงงาน ละสวนราชการ มตองนำ งินสมทบ ขากองทุนประกันสังคม27 นขณะทีลกจางประจำหรือพนักงานราชการถือ ปน ลกจางตามสญั ญา รงงาน ละจะ ดรบั สวัสดิการประกนั สังคม มือ มมีระบบประกนั สขุ ภาพ นการรบั รองตอ จาหนาทดี ับ ฟปา อาสาสมคั ร ชาวบานทีตอง ผชิญความ สียง นดบั ฟปาดวย ละตอง ผชิญกับความ สียงทีหัวหนาครอบครวั ตกงาน ดรบั บาด จบ หรอื สียชวี ติ ขณะปฏบิ ตั งิ านทำ หขาดราย ดจนุ จอื ตอครอบครวั จ หน ทก ลงพลน ย มจ ม จ หน ทดบ ฟป ปร จ ตล หมบ น ยจรง ตก ลงพล ม พยงพ งบปร ม ณ ล ปกรณสนบสนน นภ รกจ ม พยงพ ท หก รดบ ฟป ปน ป .28 จากบทสัมภาษณของทีมขาวสิง วดลอม29 ละลุงพล หนพองตรงกันวาปญหาทีสำคัญอีกประการ นอกจากการขาด สวัสดิการรับรองความปลอดภัย นการทำงาน ลว ยังนำ ปสปญหาของการขาดกำลังพลดับ ฟปา30 ละงบประมาณ นการดบั ฟปา น ทองถิน31 ถือ ปนปญหาสำคัญ ละจำ ปนตอง ก ขอยาง รงดวน นืองจาก ตละพืนทีชุมชนจะมีหนวยดับ ฟปา นการรองรับ สถานการณ ฟปา ตกตางกนั ตอยาง รกตามชมุ ชนทีอยพืนทีชายขอบปา สียงตอ ดรับบาด จบหรือ สียชวี ิต นืองจากพืนทีดังกลาว ยากตอการทีรัฐ ละหนวยงานที กียวของ ขาถงึ นการดบั ฟปา หทันทวงที มอื ความชวย หลือของรฐั ปน ปอยางลาชา มทันการ ละ ขาดงบประมาณ นการจัดการ ฟปาตอทองถนิ ที หมาะสม ทำ หชุมชนชาวบานตองปรบั ตัว นการอยรอด ละ ขาจดั การ ฟปาดวยตน อง อยบอยครัง ช วบ นทกคนชวยกนควบคม ฟ ม หลกล มจนสร งคว ม สยห ย กชมชน ตช วบ นก ม ดรบ งนสนบสนน หร ปกรณดบ ฟจ กท งก ร ก รดบ ฟข งช วบ นจง ปน ป ย งต มมต ม กด .32 25 พระราชบญั ญัติประกันสงั คม พ.ศ. 2533, มาตรา 5, ราชกจิ จนุ บกษาฉบบั กฤษฎีกา ลมที 107 ตอนที 161 (11 สิงหาคม 12533): 2. 26 สำนักงานประกนั สังคม, หนา 4-7. 27 สำนักงานประกันสังคม, บนั ทกึ ขอความสวนราชการกองประ ยชนทด ทน รอื ง นวปฏบิ ตั กิ ารวนิ ิจฉัยประ ยชนทด ทนกรณวี างงานที รง 0607/ว 331, ลงวันที 19 มษายน 2547 รอื ง จง วยี นตอบขอหารือ กยี วกบั จาง หมาของสวนราชการ, http://www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTER39.pdf. 28 ทมี ขาวสงิ วดลอม, สัง วย ฟปามรณะ ลว 5 ชีวติ อาสา ผย ชาวบานขาดกำลงั พล-อปุ กรณดับ ฟ, Green news, 4 มษายน 2563, สบื คน มือ 30 สงิ หาคม 2563, https://greennews.agency/?p=20637. 29 รือง ดยี วกัน. 30 รือง ดยี วกนั . 31 บทสัมภาษณของนายมงคล ชยั วฒุ ิ, สัมภาษณ ดย The Active, 12 มนี าคม 2563, ภาย ตหวั ขอชีวิต ตควัน ฟ ลาถึงความ มพรอมของอุปกรณดบั ฟ ละอุปกรณปองกนั สงผลตอการ กดิ อบุ ัติ หตจุ ากการดบั ฟปา มชาวบานจะชวยกัน นการทำ นวกัน ฟ ตปญหา ฟปา นพนื ทียัง มหมด ป ละ งบประมาณของรัฐทีจาย บบป วนป ม พียงพอตอการจัดการ ฟปา ตลอด วลาทผี านมาทำ หหลายครงั นายมงคลตอง ช งนิ สวนตัว พือจายคานำมันที ช น ครอื ง ปา 32 รือง ดยี วกนั . 264

วนั ที 20 พฤศจิกายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชียง หม จดั ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม ปญหาประการสดุ ทายนี สงผลตอกระบวนการมสี วนรวมของ ครือขายชาวบาน นอื งจากชมุ ชนชาวบานมีการระดมกำลังการ ดับ ฟปา ละการทำ นวปองกัน ฟปาอยางสมำ สมอ นบางชมุ ชนทรี ัฐ มสามารถ ขาจดั การ ฟปา ด ดยตรง ตองอาศัยการประสานงาน ผานผ หญบาน หรอื ครือขายชาวบาน ขามามีสวนรวมตอการควบคุม ละปองกนั ฟปา หรือทำ นวปองกัน ฟปา สงผลทำ หทีผานมา มือ กดิ ฟปาขึน ชาวบาน ละผ หญบานจำ ปนตอง ช งนิ สวนตัว นการ ขาจัดการ ฟปา ละอาศัยการ ดับ ฟปา ปน ปอยาง ตามมีตาม กิด ดวย หตผุ ลสำคัญนีจึงทำ หทกุ ป ราจึง ดยินหรือ ด หนขาวคราวของการสญ สียหรือ ดรับ บาด จบของอาสาสมคั ร ชาวบาน จาหนาทดี ับ ฟปาจากการดับ ฟปาอยบอยครัง อยาง รกดี นปจจบุ นั นประ ทศ ทยยัง มปรากฏ อกสารที กียวของกบั จาหนาทีดบั ฟปาทชี ัด จน ละยัง มปรากฏงาน ศึกษาของ จาหนาทีดบั ฟปา นประ ทศ ทยที ปนรปธรรมชดั จน ตอยาง ด 6. ทศั นคตขิ อง จาหนาทีดบั ฟปาตองาน มมันคง 6.1 ลงพล (น มสมมต)33 ลงุ พล ปนนกั ผจญ พลิง อายุ 45 ป มบี ุคลกิ ปนคนมีความคลองตัว ละกระชบั กระ ชิง ลาถงึ ประสบการณการทำงานชวง 10 ปของตน ปนงานทคี อนขางยุง ละ มมี วลาทำงานที นนอน นอกจาก ฝาตดิ ตามสาธารณภัยของพนื ที ขตดอยสะ กด ลว ยงั ตองรับ รอื ง ละตดิ ตอประสานงาน พือกระจาย รอื งส ทศบาลดอยสะ กด จงั หวัด ชยี ง หม สำหรับงานปองกัน ละบรร ทาสาธารณภัยนัน ปนงานหนาดาน รกทีประชาชนจะติดตอหรือขอความชวย หลือตัง ต ปญหา ลก ปจนถงึ ปญหา หญ งาน ทบทุกอยางลวน ดทำมาหมด ลว34 พนื ที ละสถานทีทำงานประกอบดวยคนงานอย ม กนิ 10 คน อาศยั จดั การทุกอยางรวมกนั ตามสภาพความ ปนอยทีมี ลุงพล ลาถึงคาตอบ ทนของการทำงานอยางนาสน จวา บ ง ด นพ บ ง ด น มพ .35 ลุงพล ดรบั อตั ราคาตอบ ทน นการทำงาน ( งนิ ดือน) ประมาณ 9,500 บาท (หักคาประกนั สังคม ลว) หนจะคา ชจาย น บาน ละครอบครวั พอ มทตี องสง หทกุ ดือน ทำ หบาง ดอื นพอ ชจาย บาง ดือน มพอ ชจาย บางครังตองกหนียมื สินจากคนอืนมา ช จาย ปพลาง กอน ประกอบกบั ชวง รกของการทำงานของลุงพล ปนลกจาง หมาบรกิ ารจงึ มมีประกนั สงั คม นการรับรองความปลอดภัย ของชวี ติ ละทรัพยสิน จงึ กดั ฟนจำ จตองจาย อง หากวัน หน มมาทำงานกหัก ตรงจดุ นที ำ ห มคอยมคี นอยากมาทำงาน ปนพนักงาน ดบั ฟปานอกจากคน นพืนที ละคนทวี างงานจรงิ ทานนั คว ม สยงม กขน ตค ต บ ทน ท กน ครจ ย กท .36 ลุงพลทิงทายวาอยาก สนอ หมี บยี ความ สียงดวย พอื สนับสนนุ ละรองรับการคุมครองอุบัติ หตุหรือ บียความ สียงจาก งิน ดือน ทนี อก หนอื จากประกนั สังคม พอื ปนทาง ลอื กสำคญั นการสรางหลกั ประกันตอสขุ ภาพ ละรางกายของผปฏบิ ตั งิ าน จาก รอื งของลงุ พลทำ หผ ขยี นทราบถึง รืองราว นอีกดานของ จาหนาทีดบั ฟปา ถงึ รืองราวจากการทำงานหรือสภาพความ ปนอยที ทจริง ลักษณะการจางงาน ละความสมั พันธทางสงั คม ถึงความ ม ปนธรรมของจางงานที ปลียน ปทำ หรป บบ ละวิถีชีวิต ของการทำงาน ด ปลยี นอยางสิน ชิง 6.2 ลงณ (น มสมมต)37 ลุงณะอายุ 35 ป ปนชุดปฏบิ ตั กิ ารพิ ศษ หยียว ฟ ละลกจางชัวคราวรายป ของศนยสง สริมการควบคมุ ฟปา (ภาค หนือ) ที 1 จังหวัด ชียง หม มประสบการณการทำงานของลุงณะจะนอย นืองจาก ริมทำงาน ดประมาณ 1 ปตอนอายุ 34 ป กอนหนานี ลุงณะ ด รมิ ฝกฝนรางกาย หพรอมปฏบิ ัตงิ าน ละมงุ มัน นการ ปน จาหนาทดี ับ ฟปา พอื ชวย หลอื ชมุ ชน ห ด 33 ลุงพล (นามสมมต)ิ นักผจญ พลงิ สัมภาษณ มอื วันที 20 สิงหาคม ณ สำนกั งานปองกัน ละบรร ทาสาธารณภัยจังหวดั ชยี ง หม. 34 รอื ง ดยี วกนั . 35 รือง ดยี วกนั . 36 รือง ดยี วกัน. 37 ลุงณะ (นามสมมติ) ชดุ ปฏบิ ัติพิ ศษ หยียว ฟ สัมภาษณ มือ 14 ตุลาคม 2563 ณ ศนยสง สริมการควบคมุ ฟปา (ภาค หนอื ) ที 1 จังหวดั ชียง หม. 265

การประชมุ วชิ าการนิตสิ งั คมศาสตรระดบั ชาติ หัวขอ จินตนาการ หม ภมิทัศนนติ ศิ าสตร ทย ลงุ ณะ พดถึงการมีอยของอาชพี จาหนาทีดับ ฟปาวา ปนอาชพี ทีทาทาย ละอนั ตรายมาก ดจากสถิติ ฟปาที พิมขึนทุกป สงผล หอาชพี จาหนาทดี ับ ฟปาจงึ มบี ทบาทสำคญั อยางมากตอการจัดการปญหาสิง วดลอม ทบ ปน ป ม ดทีจะ มมีหนวยดับ ฟปา ตองมกี ารจัดจางงานตลอด พอื ปนกล กทีสำคัญ นการจดั การปญหาสงิ วดลอม นชวงฤดดับ ฟปา ตัง ต ดือนธันวาคมจนถึงพฤษภาคมของทุกป ภารกิจหนาทีหลักของ จาหนาทีดับ ฟปาจะ ปนการ ควบคุม ฟปา ละงานบรร ทาสาธารณภัย สวนชวงนอกฤดดับ ฟปา ชวง ดือนมิถุนายนจนถงึ ดอื นพฤศจกิ ายนของทุกป ปนภารกิจรอง นการ ขาสนบั สนนุ การปองกนั รักษาปา นพืนที ลาดตระ วนตามปา ขาทที รุ กนั ดาร ละมุงฟนฟปา มที สยี หาย ดยการปลกปาทด ทน นสวนนจี ึงคลายกบั งานจิตอาสา ผมท ดวย จ ม ช งน .38 คำพดทผี ขยี น ดยินตลอดการสมั ภาษณของ ลุงณะ ม หยียว ฟจะทำงานบนความยากลำบาก ละตอง ก ขปญหา ฉพาะ หนา พือ อาตัวรอดตามสถานการณดับ ฟปา น ตละพนื ที ตกตางกนั ปนงานทอี าศยั รง จอยางมาก นการทำงาน มต ยกบญ ลว .39 อยาง รกตาม มลงุ ณะจะมีอดุ มการณอยาง รงกลา นการปฏบิ ตั ิหนาทที ีทาทาย ละ สยี งอันตราย นการจัดการปญหา ฟ ปาภาค หนือ ละสิง วดลอม ตอุปสรรคสำคัญ นการปฏิบัติหนาทีชวงฤดดับ ฟปาของ ลุงณะ (ชวง ดือนธันวาคมจนถึง ดือน พฤษภาคม) มองวาการขาดยานพาหนะ ขา นพืนทีที กิด ฟปา ละ ครอื งมอื สำคญั นการปฏบิ ตั หิ นาทีอยาง ดรน (drones) ซึง ปน ครืองมอื ที จาหนาทดี ับ ฟปาตอง ช นการระบุพกิ ัดจุดความรอน ละจุดของ ฟปาที กดิ ขึน นพืนที สยี ง มือ มมี ดรนทำ หลุงณะตอง ดนิ ทาลงพืนที ขา ปสำรวจ ฟปาดวยตวั อง พือ ปนการประหยัดพลงั งานของ จาหนาทีคนอนื นทีมดบั ฟปา มือประ มินความ สยี ง ความ สียหาย ละลกั ษณะของ ฟปาที กิด ด ลว จงึ กลับมาวาง ผน พอื นำกำลังพล ละสมาชิก น ทมี ดับ ฟปา ขาควบคมุ ฟปาตอ ป หาก ม ชพนื ที สยี ง ดิน ทา พือ ขา ปดบั ฟ ปนการดบั ฟปาทางตรง หาก ปนพืนที สยี งตองการดับ ฟปาทางออม ชน ช ดรน ปนตน สวสดก รมนส คญ ร ต งดนรน ห ดม ดวย .40 มกรมปา มจะมีงบประมาณอยางหลากหลาย นการชวย หลือ ละ ยียวยา จาหนาทีดับ ฟปา ซึง ปน งินสนับสนุนของผ พิทักษปา ซึง รียกวา กองทุนชวย หลือผพิทักษปา พือหาราย ด ละระดมทุน นการ ขาชวย หลือหรือการทำประกันชีวิตของ จาหนาทีดบั ฟปา ดย ฉพาะ ตอยาง รกตามการจัดสรรงบประมาณของรัฐ น ตละปมากนอย ม ทากัน ดยงบประมาณ นป 2563 กรมปา มตัด งบประมาณ 20 ปอร ซนต ละกรมอุทยาน ดตัดงบประมาณ ปประมาณ 40 ปอร ซนต41 ตกยงั มีราย ดจาการคาอุดหนุนการ ขา ป ยียมชมของกรมอุทยาน ละมี ครงการจางของรัฐ พือชวย หลือผกระทบ ควดิ -19 ตัวอยาง ชน ครือขายดับ ฟปาระดับพืนทีหรอื ครงการ จาหนาที คทช. 3 ดอื น ตยัง ม ปน ครงการทีชวย หลือผลประ ยชนตอลกจางชัวคราวรายป ทาทคี วร ละปญหาสำคัญที ลุงณะ ดพบวา ชาวบาน นพืนที ม หความรวมมอื นการ ขา ปจัดการ ฟปา น ชิงสงั คมชาวบานมองวา จาหนาทีดับ ฟปาบกุ รุกปาชมุ ชนของพวก ขา ตทวา นความจริง จาหนาทดี บั ฟปาตองอาศัยชาวบานทีมคี วามชำนาญ นพืนที นการ ดินทาง พือ ขา ปจดั การ ฟปา หทันทวงที ความกระตอื รือรนของการมีสวนรวมของการจัดการ ฟปาของ ครอื ขายชมุ ชน จะ กิดขึนก ตอ มือ ฟปา ดลุกลาม ขามาพนื ทีชุมชน ลวทำ ห กิดความ สยี ง นการทำงาน ละมคี วามยากลำบากตอการดับ ฟปา พมิ ขนึ จาก รืองของลุงณะ ทำ หผ ขียนทราบวาการประสานงานของ จาหนาทีดับ ฟปา ครอื ขายชมุ ชน ละรัฐจงึ ปนสิงทีสำคัญ มาก การจดั การ ฟปาอยางมีประสิทธิภาพ ดนันจำ ปนตองอาศยั ความรวมมือ นการชวย หลอื ประสานงาน ติดตอ ประชาสัมพันธ น 38 รอื ง ดียวกัน. 39 รอื ง ดียวกนั . 40 รอื ง ดยี วกนั . 41 รือง ดียวกัน. 266

วันที 20 พฤศจกิ ายน 2563 ณ รง รมฟรามา จงั หวดั ชยี ง หม จัด ดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม การ ขาชวย หลือดับ ฟปา พือลดความ สียหายจากการทีอาสาสมัครชาวบาน จาหนาทีดับ ฟปา ดรับบาด จบหรือ สียชีวิต นขณะ ปฏิบตั ิหนาทีดับ ฟปาดวย 7.สรป ละขอ สนอ นะ 7.1 สรป จาหนาทีดับ ฟปา ปนงานทีมีความ สียงตอการ ผชิญภัยคุกคามของงานที มมันคงทัง ดยสภาพของตัว อง ละ ดยรัฐ นชวง วลาหลายทศวรรษทีผานมา กระ สของงาน มมันคงทวคี วามรุน รงตอทุกชนชัน ละสงผลกระทบตอระบบ ศรษฐกิจ ละสังคม อยางกวางขวาง งาน มมันคง ม พียงสงผลกระทบตอรป บบสวัสดิการ ละความมันคง นการชีวิต ทานัน ยังสงผลกระทบตอภมิหลัง ความ ปนอย อาหารการกนิ การดำรงชพี ของคนทำงาน ทำ หมีลกจาง หมาบรกิ ารหรือลกจางชัวคราว พยายามผลักดัน ละ รียกรอง ห กิดความ ทา ทียมกันของระบบสวสั ดิการประกันสงั คม ละคาตอบ ทนที ปนธรรม ดังนันรัฐควรตองตระหนักถึงปญหาดังกลาว หมากขึน ดยการชะลอการ ปลียนสภาพการจางงาน ละสรางหลักประกนั ทาง ลือกอืน นอก หนือ ปกวาประกนั สังคม พือ ปนการสรางความมนั คง ละคณุ ภาพชีวิตทีดขี องคนงาน นอื งจากระบบประกันสังคม ทยมีความลาชา นการ บกิ จาย ม หมาะสมกบั ความ สยี งตอการทำงานของ จาหนาทีดบั ฟปา พอื ปนชองทาง หมกี ารรับรอง หรอื การ ยียวยาความ สียหายของการบาด จบหรือ สียชีวิตขณะปฏิบัติหนาทีดับ ฟปา นอกจากนีควรครอบคลุมการ ยียวยาถึงอาสาสมัคร ชาวบานหรอื ครอบครวั ของ จาหนาทดี ับ ฟปา นการ สยี งชวี ิต ขาจัดการ ฟปาดวย 7.2 ข สน น มาตรการทางกฎหมายของภาครัฐที กียวของกับ จาหนาทีดับ ฟปา พือจัดการปองกัน ละควบคุม ฟปาภาค หนือ ควรมี ความชัด จน ละ นนอน ดยจะตองคำนงึ ถงึ 1. การจัดทำ ผนประ มนิ ความ สียงกอน-หลงั นการปฏิบัตหิ นาทขี อง จาหนาทีดับ ฟปา นกั ผจญ พลิง อาสาสมคั รชาวบาน 2. ควร พิมหรอื สะสมงบประมาณประจำป หรือมีกองทุน งินดบั ฟปาของทองถนิ นการจดั การ ฟปา ของ ตละชุมชน นการจดั การ ฟปาภาค หนือ พือความ ปนธรรม ละทัวถงึ นพนื ที รัฐ มสามารถชวยจัดการดับ ฟ ด 3. รัฐควรมี บีย ความ สียง งบประมาณ หรือ ครงการ ยียวยาอนื ที ปนประ ยชนตอลกจางชวั คราวรายป ละลกจางประจำอยาง ทา ทียมกัน พอื ปน ทาง ลือกอืน นการชด ชยความ สยี หายกรณี ดรับบาด จบ หรือ สยี ชีวิตตอตัว จาหนาทดี บั ฟปา หรอื ครอบครัวของ จาหนาทีดบั ฟปา บรรณานกรม กมาตร จงึ สถียรทรพั ย. จินตนาการสงานบนั ดาล จ. งานบรรยาย HA National Forum, 2558. จ อิงภากรณ ละคณะ. การ มอื ง ทย นทัศนะลทั ธมิ ารคซ. กรุง ทพฯ: ชมรมหนังสอื ประชาธิป ตย รงงาน, 2543. ทมี ขาวสงิ วดลอม. สงั วย ฟปามรณะ ลว 5 ชวี ิต อาสา ผย ชาวบานขาดกำลังพล-อปุ กรณดบั ฟ. Green news, 4 มษายน 2563. สืบคน มือ 30 สิงหาคม 2563, https://greennews.agency/?p=20637. ทยรฐั ออน ลน. จาหนาทดี ับ ฟปาผกคอดับ ทงิ จดหมายตดั พองานราชการมี ดกก ดกนาย. ทยรฐ, 5 มษายน 2563. สบื คน มือ 30 สิงหาคม 2563, https://www.thairath.co.th/news/crime/1813089. บัณฑิต นิจถาวร, ทนุ นยิ ม ละความ หลือมลำ, สืบคน มือ 29 พฤษภาคม 2563, https://www.thaipost.net/ main/detail/50546. พชั ณีย คำหนัก. งาน มมันคง นทัศนะมารคซิสต. TCIJ ท คว มจรง หปร กฏ, 10 มิถนุ ายน 2562, สืบคน มือ 19 สิงหาคม 2563, https://www.tcijthai.com/news/2019/6/labour/9120. วนิศรา หนตอ, คนส ฟ จาหนาทีดบั ฟปา นมุมมอง งาน มมันคง ตอการจัดการปญหา ฟปา ละหมอกควนั (วทิ ยานิพนธมหาบัณฑิต, สาขานิตศิ าสตร คณะ นติ ิศาสตร มหาวทิ ยาลยั ชยี ง หม, 2563). สำนักงานประกนั สังคม. บนั ทกึ ขอความสวนราชการกองประ ยชนทด ทน รือง นวปฏบิ ัตกิ ารวนิ ิจฉยั ประ ยชนทด ทนกรณวี างงานที รง 0607/ว 331. ลงวนั ที 19 มษายน 2547 http: //www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTER39.pdf. Arne L. Kalleberg and Steven P. Vallas. PROBING PRECARIOUS WORK: THEORY, RESEARCH, AND POLITICS. 2018. สบื คน มือวนั ที 19 สิงหาคม 2563, http://arnekalleberg.web.unc.edu/files/2018/01/Precarious-Work-CH-1.pdf Arne L. Kalleberg. Good Jobs, Bad Jobs: The Rise of Polarized and Precarious Employment Systems in the United States 1970s-2000s. Russell Sage Foundation. (2011). Bourdieu P. Acts of resistance: Against the tyranny of the market. R. Nice, Trans, Cambridge: Polity Press. (1998). 267

การประชุมวชิ าการนิติสงั คมศาสตรระดับชาติ หวั ขอ จินตนาการ หม ภมทิ ัศนนติ ิศาสตร ทย Butler J, Foreward. In Lorey I. (Ed.), State of insecurity: Government of the precarious (pp. vii–xi), London: Verso. (2015). Fredman Sandra. Precarious Norms for Precarious Workers. Oxford Legal Studies Research Paper, no. 32 (2006): 177-200. Karl Marx. Capital: A Critique of Political Economy. Volume I: The Process of Capitalist Production, 1867, สบื คน มือวนั ที 19 สงิ หาคม 2563, http://ollresources.s3.amazonaws.com/titles/965/0445-01_Bk.pdf. Max Klein, Precarious work: a Marxist explanation, 2562, สบื คน มอื วนั ที 19 สิงหาคม 2563, http://marxiststudent.com/precarious-work-a-marxist- explanation. Workpointtoday. พนักงานดบั ฟปา สยี ชีวติ หลงั สรจสนิ ภารกิจ ลวมีอาหาร นนหนาอกรนุ รง. วรคพ ยท, 17 มนี าคม 2562. สืบคน มือ 30 สงิ หาคม 2563, https://workpointtoday.com/01พนักงานดับ ฟปา สียชวี ิต/25. 268

วนั ท่ี 20 พฤศจิกายน 2563 ณ จังหวัดเชยี งใหม จดั โดยคณะนติ ศิ าสตร มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม ก รปร ชมวช ก ร ข นต งคม ตรร ดบช ต การประชุมวิชาการสาขานิติสังคมศาสตรระดับชาติ จัดขึ้นเพ่ือนาเสนอผลงานวิจัย ถือเปนภาคกิจอัน สาคัญของสถาบันอุดมศึกษา เพ่ือชวยใหบุคลากรและนักวิจัยไดมีโอกาสเผยแพรองคความรูท่ีไดจากการ ดาเนินการวิจัยของตนเองเปิดโอกาสใหเกิดการเรียนรูแลกเปลี่ยนประสบการณกับผูทรงคุณวุฒิ นักวิจัยและ นักวิชาการอื่นๆ รวมท้ังนักศึกษาและประชาชนทั่วไปท่ีสนใจ นอกจากน้ียังนับเปนโอกาสที่จะเผยแพรผลงานวิจัย ใหแกองคกรตางๆ ท้ังภาครัฐและภาคเอกชนสามารถนาผลงานวิจัยไปประยุกตใชในองคกรไดอยางกวางขวาง ซึ่ง ถอื ไดวาเปนกลไกทีส่ นับสนุนใหมกี ารใชองคความรทู ่ีไดจากงานวจิ ัยใหเกิดประโยชนในการพฒั นาสังคมและชุมชน ตอไป ท้ังนี้ การจัดการประชุมวิชาการสาขานิติสังคมศาสตรระดับชาติ ของคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ในครั้งน้ี มีวัตถุประสงคใหอาจารย นักวิจัย นักศึกษาของคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม และผูที่สนใจจากสถาบันอุดมศึกษาทั้งภาครัฐและเอกชน รวมท้ังหนวยงานวิจัยตางๆ ได รวมนาเสนอผลงานวิจัยและเผยแพรความกาวหนาทางวิชาการ เกิดการแลกเปล่ียนเรียนรู อันจะนาไปสูการ ยกระดับคุณภาพผลงานวิจัยในระดับชาติของนักวิชาการนักวิจัย คณาจารย นิสิตนักศึกษาทั้งในประเทศและ ตางประเทศ ในสาขากฎหมาย รวมถึงสรางเครือขายทางวิชาการดานกฎหมายใหเขมแข็ง เพื่อท่ีจะนาองคความรู ไปพัฒนาการเรียนการสอน การพฒั นาสงั คม ชุมชนและประเทศตอไป คณ กรรมก รจดก รปร ชม ท่ปี รกึ ษา ประธานกรรมการ คณบดีคณะนติ ิศาสตร รองประธานกรรมการ รศ.สมชาย ปรชี าศลิ ปกลุ ผศ.ดร.ดรณุ ี ไพศาลพาณชิ ยกุล กรรมการ กรรมการ ผศ.ดร.นัทมน คงเจรญิ กรรมการ ผศ.ดร.อุษณยี เอมศริ านันท ผศ.ดร.ปดี เิ ทพ อยยู ืนยง กรรมการ ผศ.ดร.ทศพล ทรรศนกุลพันธ กรรมการ อ.ดร.กฤษณพชร โสมณวตั ร กรรมการและเลขานุการ นางสาววราลักษณ นาคเสน กรรมการและผูชวยเลขานุการ นายทินกฤต นตุ วงษ นางสาวเปรมสริ ิ เจรญิ ผล กรรมการและผูชวยเลขานกุ าร นางสาวอภวิ ันท รุจิเสถียร กรรมการและผูชวยเลขานุการ 269