Дихан Абилев-Тандамалы шығармалары

c 4 * a V i ;| . Щ ■> * >&■ i m m ДИХАН АБИЛЕВ

ДИХАН АБИЛЕВ *-------------------« '■ ч £ $ 2 л - \" т* -------------------- * ТДЦДДМДЛЫ 0ЛЕЦДЕР1 МЕН ПОЭМДЛДРЫ —* .-ал КАЗАКТЫН МЕМЛЕКЕТТ1К КОРКЕМ ЭДЕБИЕТ БА< ПАСЫ Алматы — 1952



БОЛЬШЕВИКТЕР Коммунистер! Дуниеде улы атак! — Болыневиктер! — дед! Ленин ез1 этап! Компартия десем — Ленин деген! м. Ленин Компартия, — болашак! — Дел, мен де айтам, сен де айтасын шындыкты. «Болыневиктер куресте ecin шыныкты! Азаттыкка бастаушы адал жаИды Большевиктер!» — дел енбекил ел шын унты. Компартия, ¥лы Ленин— Сталин Шыныктырып революция штабын, Жауыздыкты талкандауга майданда, Кетерд! елд!ц кетректе куштарын! «Б у л и ерте! BypciryH — кеш! Ертец д эл!» Дед! Ленин! Айкас куткен кек пен ар

Зор м айд ан а большевикпен аттанды!.. Жойылмакдиы жер бет'шен мун мен зар1 К узи тун ед ел кфгенде урыска! Таннан ксйш кекжиекте шырыста Кун Kiprririk катере аша кул!мдеп, От ж1горш куйды азатшы кылышка! Ескш ктщ журен бот сокпа жыл! Деп шыркалды большеввкпк окта жыр! — Б13 жецем1з! — деген ед1 партия; Тап солайша жещп шыкты Октябрь! Дауылпазы азаттыктын, дауы лды н — Компартия, ер большевик бауырым! CeHin сол 6ip кыймылыннан елмейтш Куат алды кала, кыстак, ауылым! II Кектен, жердей, тещздерден арылып, Интервентте|р бомба болып жарылып, Ак бандалар аяктан ап арсылдап, Азаттыкка жатты аж ал жабылып. Сонда: Отаннын зор к а у т т е турранын Б1лд1 дагы ер большевик улдарын ©3i бастап, майдан тартты партия, Тарихынын жаоап отты жылдарын! Ленин айткан: «Майдан ушш барлы ры !» — Ж ас Совегтщ, азаттыктын жарлыры Айкастар д а Сталинмен 6ipre боп, Ш абуылды бастап ж урд! алдыигы. Тас-талкан рып жаудын майдан даласыя, Танып тастап денесилц жарасын. Ж ен!с туын Kerepin тур Чапаев, Суйандцрт халыктардыц данасын!

Ill Нурландырып ел журегт куштарын, Жана емфдщ бастап завод, ныстарый, Ильич e3i кете1рд1 де TeoecTi Тем1р жолдын ен <3ipiniui пшалын! Ж аулар жумсап жансыздарын— эсэр]'и, Жоймак болып коммунизм кесемш, Ок атканда, Улы Ильичгке калкан рып, Ер большевик T eci«ai окна теседМ Ж а у аткан ок дару кайда Ленинге? Кырагылык ту кетерд1 е л 1м' де. Жана мазмун жасап жатты Ильичтпн Генпланы Буюл Совет жершде! Осылайша eMip cypin жатканда, Нурлы куш уксап кенет батканга. Кайры басып енбекнлшн журегш Курсшген ед Ильич « а з а тапканда. Кааретке баткан сонда ел1мд1, ¥ лы Ильичтпн жан cepiri сешмд1 У лы Сталин! Сергетюенде кайрыдан, Кергендей боп турдык Tipi ЛениндП Сталиншн улы анты оондагы: Эр ж уректа Tipi Ильич!, корраны! Эр большевик, букш халык вз антын Стали ндж антка коса жолдады! Большевиктер антпен асып белесН, вм !р квктеп, ел нырайып, ipre естП Сол антпенен жас буындар ержетт, Болашакпен бугшгадей т!лд есп ! Бесжылдыктар 6ipiHeH сон 6ipi кеп, Заводтар сап, колхоздарды ipuien, Жен!п шыккан коммуниста курылыс Айтып отыр: — Улы Ленин T ip i!— деп.

Компартия— бастаушысы бар елге, Германия фашистер] тэнгенде, — Б13 жен,ем1з! — деген ед1 Сталин, Ж ещп шыктык шын айкаака келгенде! Коммунизм — компартия мурады! Б е й б т н ш к — коммунизм ураиы! Сондыктан да атом купи б в д е тек Бейбпчшл1к курылыетыц куралы! Дана Сталин жылдарында сорыстын, (Д эл сол кезде орнасы да ж ок кт1н) Тулраларын к Иран ед1 сымбаттап, Бес тешздщ толкындары торысты! Шалкып жаткан Цимлян Tesi3i алабы, Волга, Донды, крскан И льич каналы, Такиятастан Каракумра шабуыл — Большевшшн ер кыймылы саналы! Е л1м1здщ бейб1тшшк куш! де, Коммунисту у л г ш енбек ici де, Жаркын жолды жана тарау болмакшы, Б К (б )П тарихынын шпнде! Компартия миллион мый, миллион кол! Кеп боп шешш, тутас кыймыл жасайды Коммунистер компартия солдаты, Жаркын кундей жана элемге нуры мол! Партийный жана нурлы уставын, Коммунизм ну улы курлыстарын, Парт съезде акылдасып, кабылдап, Нурлы eMipre усынды ¥ лы Сталин! Ту Kercpin, штабынан енбекту, Тарыларын табындырып жер-кект1Н, Бесжылдыктын майданына атганды: Жен!мпаз куш, жумыс caFaT, енбек кун!

Поэзия жауыш-epi ж у р и т н, Жыр канатын жыл шынына ерлегли Бесжылдыкта Сталиннщ алдынан Букш совет, халкыменсн 6ipre етпн! Б е й б п т ш { жырын шыркап тудары Какты дабыл ерлж екбвк думаны: Акын достар! Улгере б:л , жаза б!л, Жана герой, жанашылар туралы! Бесжылдыктын батырлары дастанын, Большевиктер кыймылынан бастадым, Бест1 тертте срындаскыш оленем, Жасасуга аттанды емгр аскарын! Компартия! ¥лы Сталин! Нурлы кун! влекш и де беа'шш бесжылдыгын Большевик™ туы етш журектш, Сталинд1 карсы алгандай нурлымын! Сентябрь, 1952

ЛЕНИН Ленинд! тутас тугш, б!р кыймылын, Расыр бойы жырлдп та беру кыйьш! Мактанам: Ленин жайлы мен де жазам, О л маран азат ©Mip тарткан сыйын! Ленинд! д эл сыйпаттап берсе тш м , Дуниеде шм тывдамас акын унш! «Ж азуш ы — адам жаннын, инженер!!» — Емес пе, сол борышты етегентм. Л е н и н — квсем, толганткан миллион мыйды, Ленин бую л элемге нурын куйды; Ленин — данкы СоветНк Отанымнын. Ленинд! бую л арлы адам суйдк Лениннщ куннен нурлы, куннен жарык Даналы к куатынан б !з нэр алып, Толкытып жен^с туын батыр колда, Барамыз расырларра канат нарыл. Ж а з акын! Ленин жайлы тары да жаз! Bip к ун л кызметше ж уз кун и ц аз! Ленинд! сезбен емес, журекпен суй, Лен»нн!ц урпарысын сен жен!мпаз! 1950 ю

БАЛГЫН СА БА К Кеше рана шайкаста от, су кешкен, Тэн шарпылып жалынра, екпем ешкен Майданды умытар ма бул журег1М Кандай солдат шыгарар оны естен! Танып келем окопты ез1м казган, Атыспенен eTin ек анау саздан. Бута, булак, сай, будыр — бэр! таныс Дэптер1мнщ бетшдей елец жазган! Солтуспк шырысында карт Невелыин Тыншыккан Каравайдык келш кврд|'м; Кан тегшген кемерш толкын жауыл. Как плюш-рей комкерш алыпты егш. Сабарын иш жерге тэж1м еткен, Успне бейне алтын шашак таккен EricriKTi аралап жур ем жэлрыз, Бур туп сабак кез тартгы сонау шеттен. Тарат таппай касына барсам сонын, Bip шайкаста кан болып жаткан орным. Балрын сабак ecipin, бас ипзш, Корю болып алыпты куба жонныц! / 1946

ЖАС ЕМЕН Мен кеткенде сорыска, Жапыраксыз к&к шыбык, LLIbiFap деоем кып-кыска Зэуд1м aFaui боп шырып; Жетшш капты жас емен, Жетпед1 жайран кушарым! «Ю м екен кутш ecipren, Сындыртпай 6ip бутарын?» Сауытбепм жымыйып, 0С1рД!М мен дел тургандай; О л ecipce, мен еюкем,— Турайын калай иланбай! 1948

ШАЛ СЫРЫ К эрш кт! шамданып, — Мойындар емес жан uiipraH! Жастыктык оты жар салып, ©тед1 кезден мын дуркш! Kapi десен, ай, кун бар М ен солардан «api ме? Айналам толган жас нурлар, Мен де жаспын эл1 де! 1949

МЛИДЛННАН КАИТКЛН ЖАУЫНГЕР ЖЫРЫ TyFaH жер ак сут берген анашымдай, Суйемш журепмнщ аясьшдай, Сактаймын, ардактаймын сонын. ушш К©з!мнщ а?ы менен карасындай! Ант етш Отан атын журепме, Ецбект1ц майданында елмен 6ipre. Bipi боп бесжылдыктын батырынын Ж ешспен тары барам Кремльге! Май. 1946 и

ЗАЙСАН К,арашы, Нур-Зайсаннын келбетше! К ел бар ма ондай оулу жер бепнде! Аркырап асау толкын кевдае шапшып, Ак KyMic ай сэулесы тербетуде! Жайравдап жыйырма беске толган Ж1г1т, Бар бакыт 6ip басына конган Ж1г1т Тэр1зд1, Зайсан кел1жатыр шалкып, Замана шатгырына коса ж узт . Ак EpTic Нур-Зайсаннын ©р твсшен Атой сап тунрышындай еркеанген Аптырып, асыр салып, жатады агып, Тау бузып толкындары еркеилмен! Алтайдын батырлары, сулулары Толкьшга мандай т е р т жуынады! Жаркырап бара жатыр орак-балга Зайсан квл кемесппц туындагы! Онтуст1к кемер1нде Зайсан келд1н, Уй салып жаткан сырбаз « i r i T керд1м. А т туяры орнына турган cyFa Зар болтан кундер: есте екен ерд!н. — Кешеп катал жорык, канды майдан, Ж олдас-ау, eui6ip умыт болсын кайдан! Ж ш т т н туын жыаскан Рейхстагтык H yp-Зайсан шалкысын деп вр Алтай да! — 15

Д ед ! д е ол, уй карнизш жатты калап, К влге де, жарына да кеэек карап! Жымындап жас келшшек жан балкытты. К ун с эуле куз шоктырын жатты тарап. Карашы, Нур-Зайсанныц келбетше, К ел бар ма ондай с ул у ж ер бетшде! T im идей журегшен уьп арнап, Бебек те асыккандай ерж етуге! 1948

КЕМЕЦГЕР КДСИЕТ1 СТАЛИНН1Ц Сталин — ол бугш п т1р! Ленин,— Деген С9зд1 бекерпе айтпады е л 1м. Лениндж дырарылык, устамдылык — Кеменгер касиеп С талинит! Лениндж ой тещз1, юке сешм, Лениндж рылым, Ленинше сую елш ! KipmiKcia партийны таза садтау — Кеменгер цасиет! Сталинит! Kerepin б ейбтш лЬс Отан туын, Одпенен айрыздатпай eMip нуын, CoFbic отын жандыртпай, туншыктыру — Кеменгер касиеп Сталинит! .Ойпандарра орнатып жер шоктырын, Семьядай ардадтап улт достырын; Республикаларды нырайтып отырран куш - •Кеменгер дасиеп Сталинит! Тардырын долына алып келер куншн, Ж ете дамдап жабдырын иелер жылдыд, Табыстардан табысда бастау, ерлеу — Кеменгер дасиеп Сталинит! Душпанга датты ед| тем1рден де Владимир Ильичт'щ мшез! де. Досына дандай юиппешл ед1,‘ И льичей сол м[нез1— Сталинде!

Лениндей адал, Ленинше ерш !л ж:гер, Кездессе де не кыйын мэселелер, Сталин — Tipi Ленин — барлык icTi Ленинше батылдыкпен шеше б;лер. 1950

KOPFACblH толкыны Гудок Гудок даусы кек жарып, Агылды адам заводка. Тундег! эн эл1 бойды алып, М ен де журмш заводта! ЖаЙната Жака т.рлжт!, Кулпырта жер, кек. аспанын, Кер:л!п юербез кун шыкты, Элдилеп кэрй жас жанын. Жумысшы б;лек турш п, Ж умыс та кетт: басталып. Ж ака желмен ур:лш, Жайнады пеште тас жанып.!' Жолдасым Коиданран кыран бурюттей. К арт кочегар Дур1мбет, Мандай тер!н ф!кией, Кесеп тур отты кул:мдеп! Тем:р вагон т!збеп, Отка тола жоргалап, Кетш жатыр urepi, Ш ок тиен:п, от калап! К ек тешздей толкынды, Казаида шып-шып коргасын, Шымырлап шалкып толкыды Толкыткан мен:н жолдасым!

Ес1мде Комбинезон киген 6ip ж ас жан, Тастай болып туйшш, Калкып жатты казаннан А к кувмст! yflipin. Сарынып, кушып жолдасын, Соккан отты журектей, Кайнады булк-бул< коррасын, Шыдар ма акын жыр етпей! Т а л шарбакты уй, еткен кеш, Елестей берд1 тары да, Коррасын куйтан жас Еркеш Ес1мде кеиш шамыц да. Унщ булбул, iciK нур, Куюшы кыз коррасын! Касыннан кетк;м келмей тур, Ьолсамшы сенщ жолдасын! 1948

АЛТАЙ Актардым ала жаздай Алтай сырын, Бастайын б уп н ewtf А лтай жырын. Сол Алтай озбыр куннщ обырына Ашпапты койны т у г л жудырырын. Канды i3, кас'1регпен шеккен таулар, Катпар кен, тас койынды шыяыраулар М Ьбакпай мылкауланып жатып апты, Болса да устшен кеп кек жарылар. Аймен астас тэр1зд1 ap6ip шыкын Ардактап журеп'ндей кулынынын, Алыока сан замана кезш т;гш. Карт Алтай кеп кутшт1 бакыт кунш! Карашы енд! бупн: бар шыцында Жаркырап жантан жерд1ц жулдызына! Тербелтш куншн нурын, улды н ун:н Алтай тур тоймай карап кызырына! Кожасын, замандасын, ем!р нуын, Алтай тау талмай кутш тапкандырын, Bumipin жас ж1гптей жайрандап тур. Катерin шоктырына Тасыр туын! Октябрь. 1948

Е РТ ЕЦ МАИ Д ЕГ Е Н TYHI Ертец май — елдш енбек жеш'с кунН Журттын дары жуз! шат буг!н тунг1. Е ртеш ге асыра соккан журек, Жыр ерюмен тербейд[ бугшпнН Тесектен тура салып тун жарымда, Айкай еалрым келгендс жер шарына, Журег!мд1 жан толкын Kerri билеп, Сталинд1 куткендей карсы алура! «Куанран мен корыккан б1рдей» деген, Yh шалкып, жыр нвсерлеп кемеШмнен — Каламымды сол сэтте устай алдым, Майды карсы алуга елекьммен. Сыяма flayirreri ун!лгенде, Кез!мнщ жанарында кен дуние Жайрандап, сэулеттенш, жатты шалкып, Сыймастай карапайым елешме! — Тушмен оттар сенбей жарк-журк ойнап, Ертенл кун кызырын бугш тойлап Жатканы кандай эсем! Ж анга жылы Сез!мдей кешрекке салган ойнак! Тушмен анам неге кез жумбады?! (031не мэл1м болар ол жумбары) Мандайын тарлан тарткан сыйпап койып, Энннбай inepTin отыр домбыраны! 22

Жастык шак, асыр сальш кеудесшен Ойнактап домбыранын. пернес:мен, Сынкылдап кейде ерлеп, кейде баяу, Т ер белтп бесштей боп 6i3Ai ecipreHl — Отырсын неге ояу, уэ, кулыным! М езгипн мана erri жататугын! — Деоем д е шешесше бара берд! «Мойныма тарып бер,» — деп галступн. Эр уйде осылайша дулап eMip, Эр журек актарылган 6ip жылы жыр Куанышы секитд!, 61р тун ед1— Курдастай эзьядескен эке мен ул! Бураулап жердщ астын бур гы жыры, Копарып кен тауларын нелер жылры, Тубшен шыныраудын жер бетше Тушмен жумысшылар лактырды! Жарыстан жарыс кызып удетпел! М езп лд ! жалт карауга улпртпед!. Аспанда ай сэулеге шагылысты Жаркырап рудалар куректеп. Лы пы лды ыстык кандай журектеп — Д аланы н данкты жас тулектер1 Тенкерш бораздалар жер бетше, Ес1мде, жырымды сол удеткенП «Ертек м ай» —■ Деген тун ед — б уп н п тун! 9p6ip уй мавдайшага tain туын, Бакытты, гасырды да коса элдилеп, Жайрандап жатты шалкып коммунизм! С агаты Кремльдщ соккан сайын Жакындай берген ед! сулу майым! Арман не! Суйд! Mine май с эуле а , Гулденген жер шырайын, е л шырайын! Май. 1949

БИБ I Н У Р Ж ана рана орнатадн Багананын басына ©рмелеп бара жаткан Адамнын келсем касына: Жаркылдая «орак, табаны> Кыз керд!м кыя ж айлаган? — Н с icren журсщ , карагым? — Турсыз Fofi кер:п, агажан! Уй басына жалгап жур, Нур сымынын сабарын, — К олхоз кызы Бибшур 0ркен1ц ocKip, карарым! Сентябрь. 1947 Кайрат — Карабулак.

ЖАЗ ЕРКЕ Тау калгып сэулесшде жарык айдын, Тау жактан шыгады Hci карагайдыд, Аккыйды жаз жупары тешр-екте, Тербелш каз даусымен жатыр айдын. А к кайын, а « Ж1бегш кымкай киш, Ж а с бутак жалырак атып, бурш ж туй!п... Койнауда колан шашты кою орман Тургандай замен сырын кике жыйып! А у л акта жас кулыннык юанеген Дауысы сырласкандай К1С1менен! А к башпай, торы тебел асау тайлар, Ойнап жур жалдан тартып Заменен. Жымындап жер мен кектщ жулдыздары. Эн шыркап Алатаудын ул-кыздары, Сылавдап, сы л«-сы л« кул!п акты булак. Ток жИ5т, жер бу атып кун кызгалы! KypKipen квк взендер салып этой Бастайтын солардай-ак кектемп той, Kapi кыс жаркын жаэга орын берш, Эн-куймен кеш л квктеп, шалкыды ой( Аралап бау-бакшаны ждашке арык, Нэп-нэз1к энге салып, сылад KaFbin, Алмалы акаштардыц рашыгындай Толкынып в т т жатты, еуйш алып... 25

Анадай бала куткен жас кундакты, Тушмен бакшашы шал кутт:, банты. Жетелеп арыктарды бэбепндей Жургенде Танатып, нур балбыратгы. Тербелтш гудок sni теш'рект!, С улу жаз курметше эн-куй теки. Парктен тракторлар шыкты гулеп Журектей дуб1рлеткен кеюректП Сталин eciMiMeH себшген дон EK6eKTin нуры деп б!л жерге куйган! К актомде-ак кез тартады кузп бсйнен Алтайдыц сулулары егш жыйган! Ж аз ерке салады еске жастык шагын, Кактемп сыйпатындай еккен лэншц. Келед! жаз еркемен жылда 6ipre Жана куш, жана кайрат болашагым! Ж аз ерке! Сулуындай замананын Сен келоен енбойымды билейд! aFbifll Сешмен коммунизм элемше 9н-куйд! мен де 6ipre апарармын! 1949

езЕ н — Мундай езен жок ед1 Ульбанык мынау сайында; — Кермеп ем мундай езенд! Балык па, жузген жайын ба? — Мундай езен ж ок eai Ульбаны к мынау тауында; — М ынау KiMHiH езен!, К ел е жаткан ауылра! Толкындары от канат, Жойкын ед к:мнен купи «ем ? Т а у кыядан нокталап KiM екен темен тус:рген? Ш алкалай жузген кез1м ед, ©зеннщ жас толкыны Бебеп'ндей элдилеп, ' Квтере зулап толкыды. Кэр!, жасы Алтайдык Ульбаны HypFa белеген! Шырка, достар, энге сал, Шыркаган мунда Телеген! 1949 27

ЛЕНИННЩ 631НДЕЙ БОП КРЕМЛЬДЕ Адам зат кеменгер! Л енин дана Басшы eTin СталиндЗ заманага, Тардырын бупнпш н, болашактыц Тапсьцрып хетхен ед 1 ул ы адамга. Нырайтып у лт достырын куннен-кунге, Тыныштых уран тастап ж ер жузше, Сталин кундей шалкып отыр бугЗн Лениншн ез!ндей бои Крем льде! Ж ылдардын белес-белес асуынан Ж ешмпаз, ту кетерш е лд 1 асырган Сталин—коммунизм данышпаны — Басыры кударетт! бар расырдан! Туссе д е нелер майдан жалынына Ленинге берген антын жанылды ма! Бастаран совет халкын улы Сталин Белед1 ем:р гул in тан нурына. Данкка белей елд1 куннен-кунге, Тыныштьгк уран тастап жер жузше, Сталин кундей шалкып отыр б у п н Лениншн езшдей боп Крем льде! ©cipin одактарды ез улындай. Коммунист партиясын кез нурындай. KipmiKci3 таза сактап, отыр топтап, Жайнаган жаз аспаны ж улдызындай! 28

Пролетар устемдМн тепел кунге, Тыныштык уран тастап жер жузже, Сталин кундей шалхып отыр 6yriH Лениншн езшдей боп Кремльде! 1950

6М1РДЕ Б1Р ЫСТЫК UJAFblH БОЛАДЫ 0 м :рде б:р ьгстык шарыц болады, Онын аты жастык: Бойыка болат арын толады, Ж :гер л 1таскын! Ж урегщ мухит толкынындай согады. ©Mip отын какшып, А ж а л да, аждаЬа да, аспан да Ете алмайды саган кастык. Талай тен!з, взендерд: Жастьгк табанымен басгык. Аскар таулардан да Ентжпей, С ол жастык канатымен астык. ©Л1'мд1 жекш, е.м:рпе рана М эн п кушак аштык. Ж ен:с туы т:гш, Элсм ге бакыт шаштык. Ж астык еш келмейд!, Бойында ж':гер кау.пап, Жастыктын оты сенбейд1, Ж алыны оттай лаула п ! О л ел1мд1 де жекедк Жастык жайнай беред1, Кун нурындай саулап. ©м!рге шаттык тегед! П!зд!н, ерк:н жастык шак. 30

Тербетед! элемд1 Оттай ыстьгк кушакха ап Социализм дуниесш, Асырып талай шындарга Танытады »Mip иес:н, Д о с тупл, сумдарга. Жасайды б 1зд1'ц жастык Бажайып талай жылдарда. III 0тпейд! боска, Б 1зд :к Керемет гулд 1 шагымыз. Б1зд1', б1здщ жастык шагымызды Курестен, 1стен табыкыз! Солдат, агроном, прораб, ¥шкыш, тещзип, галымбыз! Жана дуниеш жасаушы Куд:ретп' дарынвыз! Дуниеш езгертпсй тынбас, Куннен де отты жалынбыз. Кек тастарды катаре а'лкер,. Буйра толкын агынбыз! ¥ лы Сталин баулы-ган — Жастар, Жулдыздан жаркын, Жулдыздан калыцбыз! 0с:рген Отан, Сен ушш, Керек кун, Аяулы емес жанымыз! Кэктеткен б!зд1‘, Квркейе берс;н Арайлы алтын танымыз! V Ипл1'г1м:зд1 е л керсш, Ic бер долга! Тудай толкып 31

Онда, солда — Жайнатамыз eMipfli, Уакыт колда! V М е з п л келер, картаярмыз 6i3 де, Б1рак, журек оты сенер деп сезбе1 Ж асты к жалыны сакталар сонда да Кеудем!зде. Ж ас урпак 6i3 де, ci3 де Турмыз деп (Ил, 6ip шеренпде. ©йткенг. картайган жокпыз боска, Бойда куат, Kyurri, — Ж умсады к коммунизмге! Ы зд!н жастык шагымызды Коммунизм сарайынын, Эрб!р юршшшен 1'зде! К у л 1мдеп карап бас иер, К у л 1мдек1з, сонда, жас урпак, с1з де! 1949

М Е З Г 1Л ЕД1 К Y Н Б А Т А Р Кешке таман куренмен Шыккан ем еп н аралай, Аспай жатып беленнен, Куйрьггып берд1'м баладай. К ек ку'рактай келдеп, Кездесе Kerri жазры eriH! Тгзин дереу тежелд1, Аянмен алды ат демш! Касымдагы Мустафа Балрын басты сабакты, А т уст'шен устаса, Аппак сут боп дэи акты. КвК ТОЛКЫНРа К9М1ЛШ Ж о к боп кегкен кез!нде, «Кайдасын?» — деймш елгпп, Ж у з 1'п журш еп'нге. «Туны п TypFaH кен алкал Ертеп-ак екбек куйгне Беленш, дэулет аркалап Енпэер колхоз ушне!» Деген ойлар куйылып, Толкындады журег5м! Кузетш1‘ шал жымыйып, Турш б:р койды 61'леп н !

Енбек суйпш дуние Сэуле-пм:н, курымын! Мен рана емес ел ие. Осы елйрдщ жьцрымын. «Я, бэсе!» деп ушеум1з Келе жатып каз-катар; Жымындастык ун-тунс1з, Мезпл ый кун батар. 1949

ЖА РТА С Тесш е тунде булт тунеп Аттанран к уз жартастын Устш е туман ермслеп, Тещ зден урды кек таскын. Д ауы лсы з тен!з, тен 'з бе? Сокты толкын лапырып; «К а й тед1-€й, м ы н ау? »— депзе Ж^берд! жартас ладтырып' Ш атырласа нажарай, Орымен тещз сапырып; Шаншылып кекке найзадай, Шаттантып тур акырып. С ол жартасты aniMHbu Бейнесше тецгерд1м. 1948

АЛТАЙ СУЛУЛАРЫ Сауытбек тас каранры тунде д е сен, Табушы еч Ж амила yflin шамы сенгсн, Ж ас терекпн туб:нде сыр туШст:н втгазуге емфД1 ортак деммен! Ж э м ш т суйесш шын журспкмен. Кенйпне онан баска «конбады ем», ©тюзген оисыз жерде минуттерщ KepiHAi жылдар т у п л расырмен тен.! Сынк еткен nyaxici ме i алгашкы эзш Ж амиланды еске алсач — турды эз1р! Сез1м оты жалынын журекке урып, «'Калк.ашыча журчи, ж у р !» дейд: каз!р К,ыс тусое д е о л бар жер ж аз сеюлди О л жок жерд!н жулдызы аз сеюлдН Ж у1рег!нд1 билеген от махаббат, Ашуын да керсетп наз сеюлдь © 3i4HeH взгелер де Ж ам ила атын Айта берсе екен дел ынтыга ын! Шыдамыннан айрылып, шырк. yftipijiin Кайта-кайта ахыйсын жазран хатын! TyriHi кыз аулыныч шыкса бшк 1ш1не нелер ыстык сыр куйылып. Карай берпн келед1, калкашына TyriHi де туррандай сэл жымыйыи. Куйындай зымыраган ушкыр м езп л Байкатпай женелгешн келмей сезп н 36

Ceyin журген дэш ннщ сусылдарын Ж э м ш щ ш ч унш ев 61'рдей сездщ! Кектемп irtip. Трактор ырралады. Мотор Kyfli тербетш кен даланы... Комбинезонды, кара кез Ж а м и ла кыз Естисш i>e, Ki.vire арнап эн салады!? Трактсфдык жаркылдап кос фанары Tapi3fli Ж амиланьщ кез жанары, Сауытбекке «Сэулеипм, кел Мундалап!», Онык жас журепне от жагады! Кектемп inip, май тую сулулары Тындашы неткен эсем, мотор он!! Сауытбек пен Жам1шт1н махаббаты Куй!мен тербеп барады кен даланы! 1949

МОСКВА Т У Р А Л Ы Ж Ы Р Л А Р 1. Карсы алды б!зд! Москва Квк!режке сыймастай тулап журен, MocKeaFa жеткенше асыккан ек. Кремль жулдыздары кунмен ойнап Кеш жердей жымын. какты жанды тербеп! Ежелден орыс, казак шын туыскан - Ну елм^з берекел! бакыт кушкан. Кун нурлы, кызыл гулы Москвара Ж ок ед1 журек бекер алып ушкан! Корнем жыр, керькт! сез солдаттары Tapi3fli екенб!з гой адам жаны. Москвалык, ал матылык Б!р унмен жырлайд 6i3AiH замананы! Эн жырды тамылжытып косып куймен Кеп турмыз Казахстан — туран слден! Калын е л камкорына сэлем айтты, — Сэлем! орын алар Кремльден! 2. Асыгам кей кундерде тан атканша. Октябрьд1н дауылы соккан куннен, «Москва мактамыШым! K yuiM !» дегем. Шырт уйкыда жатсам да кек!рег1мде «М осквалап!» жу|рег1м дубф леген!

Дэм татыскан шахтардан бермен <арай, Москвада болгамын талай-талай! Парадта С тали н ец ез алдынан ©ткемш. Жырмен шалкып Москвадай! Кымсынбай кере аттап аярымды Тэр1зд1 Ак Едшдщ жай арыны ©Tin бара жатк.анда-ак кез абырмай, Уа, кесем! Суйгем улы дидарынды! Кезге ыстык сол cyfiiKTiM Кызыл алан, Ту устап тунрыш еткен Ленин бабам 1?дер1 тастарында сайрап жатыр — Сол 1збен мен д е uirepi жур:п барам! Кермеоем Москваны жылында 6ip, •Болар ед саркылрандай кеудемнен жыр. Бакыты 6yriHriHiH, болашактык Жайрандап, улы астанам, 6 ip оенде тур. Журсем де кунде аралап кешелерщ — Келед1 тен1з'дей:н кеше 6epriMl Асырам кей тундерде такатканша, КелмейД1 уанытка есе берпм! 3. Москва Таксанда жыйырма беске хайта келгея Жамбылдай Карт Москва нур гулденген Сыйпатын сыр тен]з1 шалкып жаткан Ыстыксын кеюректе журег^мнен! Ceri3 ж уз жылды аржа туйдек тастап, Ж 1г1ттей жас eMipai кайта бастап, Кулпырып стал ищик заманада Москва шарьгктадын куннен д е аскак! Болранмен кекте жулдыз ёсепаз коп, ©3iHHin жулдызындай 6ipeyi ж<ж, Тунде жанса, кунд1з жок кок жулдызы, Жулдызы Кремльдщ мэнл нурлы от!

Сталин! Компартия! Коммунизм — Ж улды зы Москвада ел1м1зд1н! Он Лондон, жуз Н ью -йоркт'1 текемеймш Bip кссек шрпшйне Москвамыздын! Казакпын Октябрьде керген жарык! Казакпын, Азаматлын москвалык! Суйем13 Москваны i урлы кундей Байтак ел, бакытты Оган, барлык халык! Барыгым — Кремльдщ мунарасы — Крем ль — коммунизм шурыласы! Ьы'К бер!к совет халкы достырындай Каланран уйлершщ эрб'ф тасы! Кетерген Октябрьде ту туцрышын. Москва — мактанышым! Бакыт купим! Бет1ндей кагазымнын е лен жазган Сайрап тур кеюрепмде эр бурышыи! Егер де Шагым болып ж узге кел ген Москва ауасымен алсам 6ip дем, Кулындай уыз емген ойнак салып, Шалкыр ем дауылпаздыц журепмен! Алш ак басып кешевде, кере аттап Казак, улы, казак кызы к у л т сак-сак, Павелмен, Зояменен колтыктасып Умытпан жургешмд! гул кушактап! Tin жетпес сыйпаттауга Москваны! С ул у ай, рауандап аткан таны! Толкыган колан шаштай коныр жел! Ражайып жан оырывды актарады! Маган кымбат кала жок Москвадан' Туран yfliM Tapi3fli тыныс алам! Кремль мунарасы бауырында Нык басып rypFan жер|М К ызы л алан! 40

4. Пушкиннщ ескертк!ш ж е Аланда бронзалы ескертшштж Суйюмд1 келбетше карай ту сп м ! Кум безд: кеп уйлерден биж турр и Александр Сергеевич екен Пушкин! Ж е лтн ге н етектер! плащынык Тута идай оершшнен кулашынын.! Кыймадым влд1 деуге жыр буларын Орыстыц поэзия мурасынын. Акын Пушкин ойланып, елец баптап, Адымдап, Россияны улкен аттап, Аксаран бакытына жузш бугш, Тыкдап тур мен айтканда жырын жаттап? Кыймылы гасырынан алуан ipi, Халыктын; дауы л yHi, журек т ш , Александр Сергеевич заводтарда Жасасып журген ж ок па, бугшпнП Жешепн, еркшджтш эн булбулы, Сендей-ак болар, Пушкин, адам улы1 0 л д 1 деген вкшгш кетсш аулак, Ш алкыран жырын Tipi, - , ©3in Tipi! Аланда, бронзалы ecKepTKiurriH Суйюмд! келбетше карай туспм! KiM десем гасырынан бшк турран — Bi3flin Александр Сергеевич Пушкин! «Ардак» «Ардары м » ардак деоем екен — «А р д а к » Ш ыркалган эн екен гой журекке арнап! Элдилеп кеш л куйш квшректен Москва аспанына шыкты сампан!

Ж ак куй!н шерткен!нде «А р д а к » cepi. Толкытып Москваньщ кокыр жел1, KipniriH акшыл тарткан 6ip кетерш. К арт жырау топка кар ап кул1мдед1. Твсекте сол туя кез:м Ш н бед! — Бурютбай, Баян тауы д уб 1рледП.. Iuieri терде турран домбырамнын 0 3i кеп саусарыма 1лшген1 Ж а лт карап: Кызыл алак, Кремльге! Ойнатып саусарымды куй пернеге, Адамзат асылына «А р д ак ты » арнап, Куй шертпм, сайрап жатты б ул б ул 6ipre! Май. 1949.

АЛМАТЫ Кэрасан кез ж :берш айналага, Тенерс;н Алматыны кай калара! Тетелес 1шс1ндей Москванын, Dip мангаз жатыр шал^ып бай далада! Верный емес — бугш п жана Алматы, CeHi атасам серп:л:п жыр канаты, Мезгьпдщ арнасына ic толтырып, Аттаймыз гасырларга коймай саты! Кеше айкаста жургенде кеш:п жалын, «Алматым бар !» деп мен д е мактангамын. Нур бейнелч сэулетщ уинн сенщ Азаматтык борышты аткарганмын. Dipi боп кызыл тулы астананын, Женкгпн, бесжылдыктык бастап энш, Карсы алдыц женш кайткан ул-кызынды! Кен жайып куаныштыц дастарканын! Kerned тугш жатгын даласы тар, Таппаран тыных ауа тыныс алар. Келенхем гурлы «серией мьирзаларын Жургенмш кундей шалкып 6ip тэкаппар! Астанам — б!здщ сулу Алматынын Сыйпатын эр кезде еске алатынмын,— Kenfliri теме жузое буйым кермес, «Кен кешем!» деген энге салатынмын. Жылдар т у п л , кун журш рралсам 6ip. Алматы KeKiperiMe куяды жыр. 43

Талпынран жас балаш а асыгамын, Ж уректен актарранша акындык. сыр. Алматы аспанынан увдлгенде, Тез:рек тусюц келер кектен жерге. Айналып астананы пилот тары Кыраныи сорралатып конар дсмде. Квкюе т:реу болрандай квкплл Терек, Бурапдап бутактары кунге еркелеп, Ж ас алакан тэрЬд! жапыракдарын Жайып салып, самалды тур оебелеп. Ш октыры Алатауга таласкандай, Сэулетт сулулыкка жараскандай Опера театры кеудес.'иен Атыда арнап, жакадан эн ашкандай. Ж азы ту п л, кысынлын e3i кектем, Кун нуры, ай соулесл мекен еткен, Алматы — Казакстан астанасы, Нелер ауыр сындардан айбынды еткен! Карасад кез ж1берШ айналара, TeHepciii Алматыиы кай калара! Тетелес 1шсшдей Москванын, Bip мадраз жатыр шалкып бай далада! 30 май. 1948

KYH БОП T У FA H ЕЛМ13 Кашаннан K»pi кара ж грдщ Каткдн кене кабыры; елдщ Ецбег1мен к,айта жасарды! Шаттыкк.а айналды шерл! ун! Жер1шз мулле тулеп Kerri, Ж ана кун жана нурын тектП Карашы, эне, Карандаршы, Кулпыра тусюен тещректП Темзрден таулар сорып Ш ыц-куздарды копарып, жонып Ш елдерге тени жасаймыз, Шалкыйды толкындар нур болып! Адымдап аттап алга басамыз, Самрасак булттан да асамыз, Булкынсак: жерден кекке Нвсерлер атып, таскындатамыз! Буркансак: мухиттай тасамыз, Ж а у всун!н табанмен басамыз. Астаналарымыздан аспанга Ай нурлы жулдыздар шашамыз! Е л шет:не ж ау енгенде: Намыс оты жанды кеудем1зде! Белд1 сом болатпсн буьшып, Аттандык сонда урыс тузге!

Алпы с у л т б:р адамдай ryfliHin. Отан упин жаиымызды кыйып: Атой сап, айкаска шыктык, Д улей жауга карсы туШлш1 Кеудем1з ар-намыска толды, ¥лы Отан — журепм13 болды! Сталин команда бергенде, Окпен аштык жещске жолды| ©Л1ктерше толтырып орды, Соктык кеп фашист! онды-солды! Жауыздык туын 6i3 жыктык, Октармен кыркып канды колды! Расырдан гасырларда втер, Bi3 кврмепен жастар да ержетер; Б1здщ сол кыймылымыздыц данкын О лар да куатты эн етер! Жаркын кун боп туран ел1М1з! Кундей боп шарыктай берем!з! Касиетп ез Отанымызда Карыштап есем!з, енем!з! Букин элемн:ц бакыты — 613 Бейб!тцлл1к нурын твгем!з! Б е й б ш и ш к — ез эн1М1з[ Социализм — внегем!з! Bi3 — Жаркын кун боп туран елм1з! Кундей боп шарыктай берем1з. Ленин мен Сталин бастаран ¥лы icTepiMi3re оенем1'з! Социалиста kofhm жасаган ¥ лы куштер1м1зле сенем!з! Кастасканга КаЬарлы кушпен Каская турып жауап бергем!з! Bi3 — KymiMi3 устем елм !з, Сорысты бейбггшипкпен жецем1з!

ЖОЛДАСТАРЫЦ вЗЩДЕП Ашынбай топка енбеген Алыскан сайын ерлеген, Айкасканын жерлеген Айбынды бауырым, Твлеген! КЗрген бетте-ак шахтага Сен кайда? деп 1здед1м, Сайрап жатыр шахтада, Bi3re таныс 1здерт1 Кершд|' маран ез|'н боп, Жолдастарык ез1ндей, Ш алдыру бшмей, шашып от, Туратын сенin кв31ндей1 Айналып кетоен болмай ма, Жастар деген халыкты1 Аянып жан коррай ма Тын забойлар казыпты. Ж еш с туын кетерш, Ж ерд:к астын алыпты Кажыр, кайрат внеген Достарында калыпты. Жоктататын 6:pi жок, Тэр1здкщ влмеген. Бригадир! азin боп, Жургендейан, Твлеген! Tipifleft керш вз)цд1, Шаттанып кайттым, Твлеген, Бакытты дер ем вз1мд!, Сендей болса енегем! 1949 47

С Е Н I Н. К У Ш I Н. Отаным, ез совепм, мемлекетчм! Ленинше, урынура касиетш — Борыштымын! Халкымнык yKiMeri, Асылым жок. атыца тенперетш! Жсн:мпаз кызыл тулы ж ерд:н б е л Лениншк — Сталиншц мемлеиетН Ата-анамнан кымбатсын, камкорымсын Сешц к уш щ — жырымиыц 'куд'.ретН 1950

EcKi куншц тарихынан Нелер муиды сыры бар Ж а н тэртзд!, Ж ары к нурдан У м Ы бар жылынар, Турушы сд1 жапан тузде Ж алгы з aFaiu сарылып, Келрендей-ак бекер жузпе Мунды жандай жабырып И Шолранымда тенцрекп Турарда да, жатарда. Аяушы вД1м сол терект! Ж алгы з турран жапанда. Бетпак, атты жер бар ед! Бед:рейген 6ip дулей, MefiipiMci3 сур дала ед1 Каталдык.пен етердей. Жалрыз Терек, жалкы шына[ С ол Бетпактын. шел:'нде, М умкш жузге келген шьграр, Шыдап шелд1 eMipre. Аксакалдай к е г т Kepin, Расыр сырын эндеткен.

Д ауы л моден ацызакка Карсы турып ержеткен; — Бурыл терек, кэр1 шен.ге, Рыйза едш 6i3 саран. Келд1 кез:н кер!ктенер, Бурш!к атып жацадан. III К ус канаты от боп куйген Жап-жаланаш Бетпакты, Ш огды кеоем Кремльден, Тон балкып, жер б у атты. — Кокорайлы ш алгын болсын А к татырлы Бегпак жер, Келдер орнап, кустар консын, Анызагын бассын ш ел! — Гудок даусы тербелд:рс!н, Гурс-гурс айдап паровоз. Ш ерл! Бетпак б:р кулпырсын, Жас сулудай кара кез! — Трубалары кект! Tipen Завод, фабрик каптасын. Кэр! терек алуан тулеп, Расырларра атгасын. — Жана езендер таскындап, Суарсын жер тамырын. Енбек майдан дабыл капал, Шешсш eMip тардырын! — Сур Бетпактыд даласына Ж ас агаштар ег:лс:н! Келер урпак, гасырларра Ж ана ормандар бершсш! Ой туй!лд!, Нур куйылды, Жансыз жаткан сур д ала Ж ан юргендей 6ip жымыйды. Ж ата алмады сурлана. 50

Эн шыркады Ж ам ила кыз Ж ерге кадап кек шыбык. С ол б:р аймак — айдаламыз Сала берд1 кулпьарып! К ек шыбыктар су игак, тартып. Ж а с е с т р 1м ул-кыздай, Тамырлары нурмен балкып... Кез толкытгы жулдыздай. К ек терёк тур кекке шалкып, Бутактары бултты урып. Н ур аймалап, нурмен балкып. Ж ас житгтей кулпырып! Келд1 Mike жаз еркем!з, Ж а з еркем!з жан суйген. Ж ас бутактар ем:р — дещ з — ©скен енбек элдимен. Ж а с урпактар Бетпак жайын. Ж а с бутактан угынар! Орман еккен аратайын Энге косар, жыр кылар!