Awyflbi aKbin-Ka3biKKa Anapbin Maian 6ai4nanAap. Awyflbi wence aKbinbin, Kecip,qi Teri OMpaH^ap. Ta iy 6onca araMbiH, Cacp anTbiHflaM wapKbinAap. K eca na u b i KiceH^en, AKbiMaKTbi anKbiM,qap. A 3 6Mip,qiK iiuiHfle, Taiy 6on a aTani 6on. ApaHAbi 6y3ap AVLunaHra, A«ycbi3 aiAbi, Kaubi 6on. ©TipiK.eceK, ypnbiwa TbiMbiM canbin, 6epMe won. Bip apHaAaH c©3 tubiKca, BepeKe Mon, AOCTbiK con. ApaM nePiin aAaMAap, flocTbirbiHAa TypMaftAbi. Apana Kipce cyMa^Aan, Cbipbl^bl LUblM-LUblM ypnaMAbl. CoAaH con ambiH TanKaHAaM, >Kapnn eiin wynafiAbi. Em e ce 6ynaPi apaM3a, KyMapbi OHbiK KaH6aPiAbi. AKbinbi >kok HaAaHHbiH, >KaMaHAbiK ici KanMaPiAbi. Kep ay3bma 6apFaHiija, Ai^binAbi aPiTKaH anMaftAbi. >KaMaHAbiKTbin 6enrici, 9 p HapceHi TopnaPiAbi. OcbiHAaPinapMeH ao c 6onca, AKbinAbi >KiriT copnatiAbi, - AereH wbip wonAapbi TeK Ka6aH >KbipayAbiH faHa eMec, EcKenAi MeH Bannbi^ 6nnepAin a © aPiTap oPibi, apMaH MaKcaibi. KaPi en, KaPi AayipAin TapnxHaMacbiHa K63 cancaK Ta KepeiiHiMi3 - aKbiH aiaynbiHbiK 6api Genrini 6ip ynaraTTbi ycia3A ap MeKTeGmeH, OHereciHeH eTKeH. «3aMaHa Typanbi Tepen TonFaynapAbi wbipnaFaH CyPiiHGaPi MeH Cap6acTWK HaFaujbicbi Ka6aH wbipayAaH a*H anran CyPiiH6aPiAbiH. Capbi6acTbin, KeHeHHiK >Kbip aPiiapAa acnaHFa KonbiH cepMen, KynaK 6ypaybi f^aGaH aKbiHHdH KanFaH» Aen >Ka3aAbi kofom KaiipaTKepi, KepHeKTi FanbiM, cpnnonornH FbinbiMAapbiHbiM AOKTopw, npocpeccop Mbip3aiaPi >KonAac6eKOB «Acbin apHanap» KiiaGbiHAa- Ka6aHFa TaGbiHFaH Ba^TbiGaPi, Ty6eK >KaMGbinAbiH Te»iiperiHAeri >KeTicy enipiHiH >Ke3TanAaPi >KyPipiKTepi anAapbiHAaFbi aFa 6ywH CyrirnGaPi, Cap6ac, MaiiKeT cbiHAw cannaKTapAbi nip Tyr^aH. YnaH-6aPiTaK eniMi3Ae KenmeH TaHbiMan HaFbi3 KyMicKOMePi aHiui, ca3rep, aKt>iH KeHeH 03ip6aeB 93iHin «>KaM6bin - >Kbip» AereH eneniHAe: 204
¥cTa3bi CYMiHGatiAbiH l^a6aH aKbiH, B a c ureH ¥nbi >Ky3Ae TaMaM aKbiH. Hafawbicbi wanatibip l^ a6a H e ^ i A e n , >KaM6bin aiaM aiiTaTbiH MaraH aibiH. AiarbiK YnKeH eAi-ay, Ka6an >Kbipay, >KaM6binflbiH aiiTKaH ce3i ecie Typ-ay, - n e n Te6ipeHe TonfaraH. (TanaaManbi wbifapManap. > K a 3 y u jb i, AnMaTbi, 1 9 7 4 >k . 4 2 8 - 4 2 9 6.6.). A n «AiiTbic ©Hepimn ambiH Ainreri» (M . 0 y e 3 O B ) aiaHfaH CYMiH6 aii MeH «ArbiHbi acnaH^arbi >KynAbi3AaM 6 on» (AKbiH Capa) eTKeH BaKTbi6 aMAbin 6 ac ureH a^aMbi - Ka6 aH >Kbipay. BaKTbi6 aki ©3iHin TYCiHe Kipin, 6 oiibiHa aKbiHAbiK mapanaT AapbiTKaH ocbrnay apyaKTbi TynfaHbi ryMbip 6 oiibi ay3bmaH TaciaMafaH. BipAe: Ka6 aH aiaM AeMTyfbiH, MeHin nipiM 6onaAbi. Oh ceri3 Mbin fanaMAbi GnenMeHeH TonrafaH, - Aece (Kbinwa^ai/iMeH aTbiCbiHAa), 6ipAe: AiaM Ka6 aH onnaca, EcKenAi, BannbiK, KapbiM6aPi, AcaH-CnbiK KOfiAaca, BaKTbi6 aii aTbiM KypbiCbiH Ka6a H 6e p re H aK6anAaK, aM6aT luerin, apKanaHbin Bip LuanAbiK cipa 6onMaca, - Aen OTbipaAbi. A n eHAi 6ipAe: - AcaHAa AKbiH-aiaM ©ynkie ©TKeH, 1/lHere Kapa c© 3A i ca6 aKTafaH, - Aen acnaHAaia apAaK TyTaAbi. MyHAaii MotibiHAay, CMbiHy, KypMeT ne6i3AepiH >Keiicy wepiHin apfbi-6 epri 3aMaHbiHAa ©TKeH M©yniM6 aM, KbiAbipani, EceHrenAi. KanKa, TeMipranii, ApTbiK, 96iKeH >K©He t.6. aMTbiCKepnep ©p Ke3Aepi-aK aMTbin OTbipraH. ConapAbin iwiHAeri A^m CapaHbin MbiHa 6 ip TonraMbiH ecKe ana ©TyiMi3 >k © h . - KacHeui K;a6 binnca AcaHynbi, Mbip3aAaM ip re c i K e n e n A e H ujbiKKaH. KeM 6onMac euiTeHeAeH MyHbi yKKaH, >Kanai/ibip Ka6 binncaAaH epKeneiin, Ka6aH Aen naKaman aibiH TyTKaH. KePiiHHeH on KiciHi KypMeT eTin, KaAipnen « A K b iH A ia » Aen aiaraH. B y n Kici ©3i 0 y n n e , © pi a K b iH , M ci Ka3aK 6 in e A i ohwh aTbiH. ©3reAeH Ka6eKeHHin c©3i TaTbiM! - Aen AapimeHAi- AKbiHAbiK, >KbipaynbiK ©HepAiH ypnaKTaH ypnaKKa ynacaibiHbi ©Mip wbiHAbifbi. A n fb i ©MipAi 6on>KaPi 6ineiiH KepinKenAiri, Tya 6iTKeH AaHanbifbi 6ap Ka6aH wbipayAbin Kbi3bi K o a h k ©3 ©KeciHe TapTbin, ©h MeH >KbipAbit ©HepAi CY^reH. ¥3aTbinfaH Ke3iHAe ©KeciHeH KereH opHbiHa enen cypan >KYpreH Ae ocbi K o « h k ©3. ©KiHiiiiTici, ©3ipre Kohhk©3 aHaMbiSAbin >Kbip >KonAapbi 6i3re m n e w >KaTbip. «X IX racbipAbiH l~OMepi» aiaHraH >Kbip anbi6bi >KaM6bin 6a6aMbi3AbiH ©3i Ka6aH >KbipayAbiH >Kbip MeKTe6iHen ujbiKKaH Aapa AapbiH neoi BaKTbi6aMAbiH anAbma 6apbin: «Erep c©3iM yHaca, Oh 6aTanbi3 6 epinciH» AereH. CoHbin 6 ip Aa^eni BaKTbi6an MeH Te3eK TepeHin anTbiCbiHaH Y3iHAire K©nin ayAapanbiK- 205
EwKiMre flee SepMereH aM6 a rrb i fla cybipbincanMa aKbiH EaKTbi6aM >Ko/i6apbicynw Te3eK TepeMeH oh >xeTi >xacbiHfla ai/iTbiCbin, JxenreH. >Kannbi BaKTbi6 aM CyniHGaM, >KaM6 bin, KeMnipGati, Matixe, KbmwaK6 aM, TaMxeT, blpbicanflbi, 0ceT, ApbiciaH, Ta yia H Kbi36eH >xannbi caHbi OTbi3flaH aca aKbiHflapMeH ai/iTbiCKaH. Aiacbi xaH A6 binaM, axed 9 f lin Tepe Te 3eK TepeHiH 63i KyflaMflaH 6 ip >Kac Kiiui flen KonnaiuTaMTbiH KpwSaHGeT 6 m >Kopa->KonflacTapbiMeH Te3eK ay/ibma KOHa waTaflbi. Te3eK TepeHin >KanaMbipflaH anfaH afieni flaHexepflin yMiHfle OTbipraHflapbiHfla 6 aKTbi6 aM Ecxenfli 6 a6 acbma CMbma: - f l, Anna, Tin->KaFbiMa 6 epriH MefleT, KonflaM rep, Ecxenfli aia, e3in fleMen. AKcyi/iex xaH3aflaHbin 6 anacbi eflin, KeM6 aran y ii apTbma xenfli Keflex. Y lu >Ky3re A6 binaMnan aTbin wbiKKaH, EwKiMre 6iniH6ereH >xaMaH aibiK, - flen >xbip flOflacwH Terin, Terin xene: - MaKTa flefliK, MaKTaflbiM, fla n a fleflin, flarraflbiM. KenMecieH KaKcan oibipMbiH, >KaraTbiH atina TannaflbiM, Cbifbip Tanipi, KyflaM-aM, Kati >xaFbiMH3H >xaKnaflbiM, - flereHfle Te3ex Tape: - Ko>x6 aH6 eT, MeH exi aKbiH, 6 ip ineujeH xepfliM. Eipeyi BaKTbi6 aM, exiHiuici Kbl3bi/1 E x e ii CyMiH6 aM, an weweH flereniM blcibiflaH Bem ip ix, Tin e rin fli aMT, BaKTbi6aM,
SepeiiiH, - aereH eKeH. Te3eK Tepe ambin OTbipfaH blcTbi BemipiKKe BannbiK 6a6a 6aiacbiH 6epreH. BannbiK 6n Te6e 6acbiHAa OTbipbin, aHaAaii wepfle 6eniHe wyreH opan e iin 6apa >KaTKaH 6ana >Kirirri Kepe^i- KacbiHAarbi KicinepiH >KVMcan, anri 6ana w irin i LuaKbipTbin anaAbi. BannbiK 6 m: - Kart pyAaHCbiH, KaparbiM? - Aen >k6 h cypaMAbi. CoHAa 6ana BemipiK: - Aia, afaPibiHbiK bldbiMbiH, blcTbi 6onfaH cok. KyinTiMiH. blKKaH eMeH anAbiHAa MbiKTbi MeHeH cycTbiHbiK, - Aen wayan 6epeAi. BannbiK 6 m 6anaHbiK ce3iHe pa3bi SonaAbi. >KiriTTepiHe 6ip >KacapAenein anAbipTbin: - l3Aen >KypreHiH ocbi wbirap, KapafbiM, MiH f\\e yMi^e ksm t, - AeMAi- BemipiK 6 m aiacbi BannbiK MiHri3reH AQHeHAi anbin KeTKeH cok 6 maN KacbiHAafbi Kicinep: - Here eMrriKi3, 6 m? - AereHAe BannbiK 6 m: - Ke3iHiH OTbi, ce3iHiK KyaTbi 6ap eKeH, MiHciH! - Aemi. «BaiaMeHeH ep KerepeAi, >KaK6bipMeHeH >Kep KerepeAi» AereH MaKanAbiK KyAipeniniri ocbiAaH aMTbinfaH inbirap. >Kbip anbi6bi >KaM6bin «KaH>Kap aKbiH» Aen aiaraH l^anKa Typanbi KepHeKTi ranbiM Mbip3aiaM >KonAac6eKOB e3 eK6eriHAe 6binaM AeMAi: «>KeKeKHeH Ke6ipeK yMpeHreH Y3AiK inaKipTTepAeH YM6eiani, KeHeH, 0Ten, CanAin, K.anKa, Kyai, 06AiranM, ©Mip3aK, EcAayneuepAiK eciMAepi epeKine aianaAbi.
>KaM6bm KanKaHbi KyubiKTay eneniHAe: En^iK aKbiH ynAapbi, ErePi enxePi TinMapbi. ...Ya, HypnePiic, KaPiAacbin, Ya, Opbm6aPi, uibipKa ceH ! KanKa, HapiaPi, Hypnbi6ex, >KbipnapbiH,qbi Hecepnei! - Aen TineriH 6inflipefli. KanKa >Kancap6aeB en6ex MatiflaHbiHfla 6oncbiH, >xbip-anibic AOAacbiHAa 6oncbm KaHwapaaPi wapKbinAan, Tinin Tycep ©TKipniriMeH xanbiK imnnaibiHa 6eneHfli. Exi MapTe En6ex Epi H. AnAa6epreHOB Te ByKapAbi KypMeuereH A6binanAaPi KanKaHbi KaflipnereH, waHbiHa mokwh yciaraH, KypMenereH. XanbiK aKbiHbi aiafbiH anybiHa Aa mapanaTbi TnreH. KanKa 6onca: - Aybinbina opan^bi >KyAen KanfaH tuapyanap OpTacbma OHbi anflbi. KaPiia 6acTbiK caunaAbi, LUeriH6eAi HypMonAa. Ta^HaH Typbin Aana^a >KypmeH 6ipre >xypAi on Aa. >KypTneH 6ipre AeMaxiAbi, >KypmeH 6ipre xynAi on. PaxaTbiH eK6eKTiK, Eana >xaciaH 6inAi on. Aiarbi enre waPibinAbi, KypM eneAi 6ap xanbiK. TanaPi enen >xa3binAbi, TanaPi AaciaH apHanbin. En6ex Epi a ia fb iH Exi peT anAbi Hypexen, - Aen ©3iHiK oubi >KbipbiMeH AnAa6epreHOBTin epeH iciHe ya KOCKaH. KypMeui OKbipMaH, ene^ ce3AiH MaPiTanMaH wyPipixTepiHiH 6ipa3 exinAepiH xemipy ce6e6iMi3 KaPi aKbiHAbi ancartbi3 Aa 6a6anap pyxbiH >xanfacTbipywbinap. AKbiHAbiK OHep 6ipiMeH 6ipi yinTacbin, ypnaK ca6aKTacTbirbiHbiH >Kanracbin xene jxaTKaHbma x©3 >xeiin oTbip. Ba6anapAbiH MepePiToPinapbiHAa aKbiHAap MywePipacbiH eixi3y ce6e6i Ae ypnaK wanracTbirbiH y36ey. KyAaPi 6enMece aAaM 6ene anMaFaH EcxenAi. EannbiK, Ka6aH >xbipaynapAbi KyAipeiiHe 6anaFaH 6yriHri ypnarbiHbiH Aa >xbip LuyMaFbiH apHaybi 6ip caT TonaciaFaH eMec. Ea6anapFa apHanbi yPibiMAacrbipbinFaH MyoiaPipa >xbip AOAacbiHAa >Kon6apbic aTbiHAaFbi >xynAe nerepi Teney>xaH FyMapoB. CyniH6aPi aibiHAaFbi >xynAe nerepi >KyMaiaPi 0MipeeB, >KaM6bin aibiHAaFbi >xynAe nerepi 96eH fleypeHSexoB, T. PycTeM6exoB aibiHAaFbi >xynAe nerepi Hypnna bexTeMipoBa, An6aH AcaH aibiHAaFbi >xynAe nerepi >KoMapT MriMaH, K- Tepi6aee aibiHAaFbi >xynAenerepi Epra3bi MaHanynbi, KeAex aKbiH aibiHAarbi >xynAe nerepi flyPiceH Anca6aeB. ribiwaH aibiHAarw >xynAe nerepi CarbiHbiiu HaMa3iuaMOBa >x0He Hycin6aPi 06AipaxbiM, KyaT KanpaH6aeB, CaPinay6aPi Tonnbi6aeBTaPi aKbiHAap >xbip >xonAapbiMeH 6a6anap pyxbrna epexwe KypMeT xepcerri. En 6apAa. ep 6apAa >xbip >xonAapbi TonaciaMac. HypacmbipyuJbidaH 208
■’
ECKEJT/JI, BAJinblK, KJAEEIJIHCA EAEAJIAPFA APHAJIFAH AHEIHM P MYUI0MPACEI
M bIH. T A F 3 b IM , YU J O Y JIH E M A^aiayAbiH Te6eciH ana 6 y m LuanraHna, KapaTayflbiK Te6eciH Kapa 6 y m inanFaHfla, >Kay jKafara wapMacbin, 6epi eieKTeH anraHAa, Tanfla Tannati KapMayra, 6api aflbipa KanraHna, CaybiKTbi cawpaH KyHAepiM aMHanraHna apMaHra, EniH in Taybin cypaybiH, Ke3min TbiMbin >KbinaybiH, EacTaraH annaK TaHqapfa, KaSbinuca >KbipaybiM. LUaKbipafbiK Kynan opTafa, owaKTbiH OTbi euiKeHAe, KynbiHbi^HbiH TynbiMbiH, ^binbifbi LUbiKKaH Kbi3biKHbin SypbiMbmaH KecKeHne, Kapaian Kanbin waiibiHa, CbipAapMHHbiH 6oMbiHa. lilneniHi cafanan, l^a3anbiHbi naHanan, YAepe >KypTbiM KeuiKeHAe, TepeniriH aiua anraH, TyriH Tapica Mart TaMfaH, Kacneui aiaKOHbiCKa KeniKeH enAi KartTapFaH, EcKenAi 6m 6 a Tb ip b iM . TaMbipbiMAbi 6amanan, Ke3iHin anAbi KaHTanan, ^OHTaMiiJbicbi >KoHrapAbiK >KepiMAe waTTbi wanKanan. Artnahapnart aKbipbin, ay3biHaH OTbi wawbinbin, Eip 6yMipAeH KbiTart Ken Kapan TypAbi aHTanan. EiTiMrepniKKe waKbipbin «^apa EannbiK» 6 m 6a6aM, KbuaMfa 6apAbi ernui 6on, en ceHiMiH apKanan. «Kapa 6MAiK» anAbiHAa TanartAbiH Mbicbi 6acbinfaH, 0TKip Tin, o rrb i >KaHapbi AywnaHHbiH KyTbiH KawbipFaH. A3ybiH artFa 6inereH annaybiT anbin 6onca Aa, 0ynMe BannbiK anAbiHAa KynAbiK e iin , 6ac ypraH. TineriMAi >kyh eTKeH, >KirepiMAi KyM eTKeH, KaMMaHa Ka3aK 6acbmaH coHAart Aa coHAart kyh eTKeH. Ylu 6eMTepeK - yin a6bi3 epniKneH 6acTan enAiKKe, Anbin liibiKTbi >KypTbiMAbi KapaKfbi Kanac TyHeKTeH. AKMKaT ce3AiK aMFafbi, 6ipniriMHin KartMaFbi, Ka3aFbiMHbiH Menri enMec, pyxbi 6 mIk art6apbi, Mbi^ T3F3biM, yuj eynMeM. KbiTaMFa emuiniKKe 6apFaH BannbiK 6MAi «Kapa BannbiK», «KaPa Aen aTaFaH Aeceni. MyHAaFbi «Kapa» ce3i anaMHbin TyciH eMec, TynFanbi, ipi, anwn, Aapa AereHAi 6inAipreH eKeH. P.S. AnaTayAbiH 6acbiHaH KyH artManan apartnbi, KapaTayAbiH 6acbiHaH Amawh Hypbi TapartAbi. AcnaH TycTec KeKnen6eK, k q k 6artpaFbiM KeKKe epnen, Teyenci3 en aTaHbin, TaHKanAbipAbiK TanartAbi. Tac TyFbipna yin a6bi3 6onawaKKa Kapan Typ, PyxbiMeH Hyp wawbin, wapbiK Kbinbin ManartAbi! >KyM3TaM 0 M IP E E B , CyuiH dau am biHdarbi wynde uesepi 212
AAJIAHblli AAHblLUriAHbl KeKcy, Ine, KyiifaH MeH Kapaianbin, Ko H b iC b m a k v t 6 o n ra H caH a ia H b iK . TeKeni, AmbiHeMen, LLIonaK Tayaw, Annan eTKeH a6bi3 anaKaHbi. Tenerei/ire 6acTaMTbiH Synarbi enneH, >KeTicyAbi >KapaTKaH wyMaK eTKeH. MyHfla eciMiH ypnaFbi ypaH eTKeH, Tini Kbinbiiu, Kbipafbi KbipaH eTKeH. Tan6a canraH TanaaM fbin racbipfa aMKbrn, TapnxbiM 6ap >KapacbiH wacbipMaiiTbiH. KoHTaMUJbiCbi 6ac 6onfaH KanMaK >Kaynan, EpiKTi enai ewKiMre 6ac ypMaraH. Otw ceHai, Typanbin Tybipnbifbi, Ca6nnepaiH yMbiTbinbin KynbiH TyHi. KaHKyiinbi KanMaK enai owpaH eTin, ATKa enrepin aKeTKeH 6ypbiMabiHbi. EpKe >Ken ecTi ce3ai ana KauJKaH, EpTeaeH aana anbi3, aana aacTaH. Ka3aKKa ec 6ona anfaH EcKenai 6m Ke3eHae Kapa KauJKaH, Tepe aaacKaH. >Ka6bi eMec, >Kayfa MiHep aT TanaaFaH, Ea6aM 6apaa KeM 6e eKeH >KaTT3H 6aFaM?! Henip Fbin 6aTbip HeKep >KMHaF3Haa, KanMaabi ep-a3aMaT aTTaH6aFaH. Benaeyae aT, 6enae Kbinbiw, 6eKeM epin, «0pyaKTan» >KayFa wanca, >KeTenep yh. MypaT eTKeH a3aT Ta 6ipniKTi enai, ByTiHairiH >KycaH MeH 6eTereHiK. Erec eMec, enwi 6on KMbipMeHeH, ATanbi ce3 aMTaTbiH >KMbiHaa epeH. BiTnec aayabin 6iTiMiH TyMiHaereH, «Typa 0Mae TyFaH >kok», MinMereH. 213
AKbiribiH xaH A6binaPi cbiHaracbiH, APiTbin KeTKeH ce3 6eHeH cy aHacbiH. Baiya c©3 6eKiTKeH 6yfaHacbiH, B m KGTepreH an TybiM KynaMacbiH. ATKaH^a >Kirep Ta^bi, HaMbic Ta^bi, AnaiuTbiK aT^a KOHraH apbiciapbi. A3ainbi3, 6acTa 6yriH 6onawaKTbiH flaKfbinbiHa, AanaHbin AaHbiwnaHbi! C a rb iH b im HAMA3LUAM0BA ribiujaH ambiHdarbi xynde ueeepi KABAH yKbIPAy - KABbUHCA K 0W EC IH /JE TYPAMBIH Ka6bmnca - Ka6aH >Kbipay KeiueciHfle TypaMbiH, Bac capbiHflbi, ancapbiHAbi a nflH neiifli )Kbip-8HiM. E hcgm Tycin e3inepflePi, erinepflew kyh Tyca, MoMbiHbiMflbi anMa-Ke3eK exi >KaKKa 6ypaMbiH. UlbifbicbiMfla Ecxenfli 6m- Tan MeH KyHAi Kapcbi anraH, BaTbicbiMfla BannbiK a ia - wanna* enre >Kap canraH. TanaM ypna* Ta/iMa Tycie Tai-tqaM *aFbin TaMcaHfaH, TaMbin>KbiTa KyMiH tgkkgh, Hyp 6aKbiT*a >KaHca apMaH. Con 6ip C63iM weTGnGMAi, KGniniMG ly *aAan, A*can wbinAap, ann^aMa, apbiHAaM 6©p, 3ynan-a*! Tarbi KGinin, 6arbi Aa Gcin, KGne >KaTKaH cm^k t h , >Kep >KaHHaTbi >KGTicyFa CbipMaHaK n©H WyMaHa*. BynaK OMAbi, Tyna Somaw TyMinanafaH TypMbic 6ap, VnaH Aana, YnbuayAbi wbip aMHanraH LUbiHFbiCTap. KyaHbiwTbi KOHbicbiHAa OTbipbin-aK kglukgh Gn, Badbi HypbiH, >KaKCbinbiFbiH TaciaMaFaH 6ip Mbicxan. Yuj 6aMTGpeK, pyxbiMa asm 6epe rGp, *onAaM rop, ©Hercni Kepereci3, epeH epci3 6onMai4Abi en, VnaH Aana, ypnaFbiHa, ynbicbma asm 6epreH, TapMx KGni TaycbinMaMAbi, TonaciaMa, TonFaM 6ep. Yuj 60MTepeK! Yuj Ynbuay KbipaHAapAaM KbipaFbi, 03 eniHi^ G3eHAepi, capKbinMaMTbiH 6ynaFbi. Yuj 6eMTepeK wanna* waT*aH >KanaMbipAbin FaHa eMec, flyHMeHi AYpinAeTin, epKeH waiiFaH ambi AnaujTbiH ypaHbi. 06eH f l0 yPEHBEK, >KaM6bin ambiHdarbi xynde ueeep' 214
B A B A JIA P rA BAC MEM BncMM/inahn, paxMaHM-paxuM, Kynni aneMfli 6ip ©3iHe KapaTKaH. >KaKCbmbifbiH wanracTbipAbi wapaTKaH. KenfliriHe cart 6oncbiH Aen TeHAiri. Ta pnxia Tayenci3AiK Ta^bi aTKaH. Ocbi ywiH 6ip Annara Mbin anrbic, UMaHAbinbiK - yMbiri KanraH wbinbi anrbic. >KaH-T0HiMAi, KaH-TaMbipAbi epiiin, Ka3arbiMAbi KywaKKa anAbi KyaHbiw. AcaH Kaiirbi, ByKap, A6binaM ancaraH, «A3aTTbiK» - A©n apnanbidbi Kamna aAaM?! «KanbiK eniM. Ka3arbiM», - Aen enwipeTin, «OflH, Ka3aK», - otinbi ypnawa >xon canraH. «Ta y6 e » AetiMi3 ocbi KyHre >KeTKi3reH, Bip 6acbiHaH Heiue Hay6eT 6TKi3reH. E n i 6apAa yMbiTbinMac epnepiM, EciMAepi ecKepince Tex 6i3AeH. ¥pnaKTapra ynaraT >xon HycKaraH, Y m 6ipniriH «6oMTyMap» rbin yciaraH. TapTbin TyfaH KeK6epiAeM TeriHe, KacneTiHeH aMHanai/ibiH, yin 6a6aM. flapbiTKaH oPira KyaT, 6oPiFa AapbiH, K a P iia o p a n ra H KacneT, Sa ra n a p b iM . Yin racbip 6nniriMeH yHAecin Typ, EcxenAi, BannbiK, KaSbinuca 6a6anapbiM. EcxenAi 6 m - Kon 6 a c T a ra H ep eAi, BannbiK aynMe - xeMenrepnix xeMeni. «¥nbi >Ky3Ae Ta6biHFaH TaMaM aKbiH», K;a6aH wbipay - Kapa C93AiH Tepeni. 215
AcKaKTaca any/ibi >Kbip «YpKiH,qe», AcK;ap Taynap anbiciaybi m ymkIh 6e?! ApAaKTaiiTbiH 6a6anapflbin en6eriHt ApTTafbi ypnaK, wanFacTbip 6yn KyHre. KeneiueKKe KeMen oupb\\ HycKafaH, KepiK 6epin Typ KanaMa Y lu ^araH. Tayenci3AiK Tyfbipbma wapacKaH, EcKepTKiiuiH Kyubi 6oncbm, yiu 6a6aM. >KapaTKaHHaH 6oncbiH HueT KymaFaH. 0yMMH! flynceH AHCAEAEB K eden ambiHdarbi )Kynde ueaepi B A JinbIK BABA - KHEJIIM KeniniMfle ce3iM, aneMiMfli o\\a ujbipMan, LUewipe >Ka3Abi, >KyiipiK yaKbiT apfbiMaK- Facbip Cbipbm TacKa >Ka3bin Keice pe, >Kan6 bip My>Kbin, kym Keiuipin ewce pe. KepyeH Keiui Man-Man 6acbin eice Ae, Anbi3 >Kbipbi Aana yHiMeH >KeTce pe, KyH >Kep ai/iHanbin, Tan luanarbiH ence pe, 0iuip e anMac eciMinAi KneniM, En->KypT TanKaH 6a6anapAaH TiperiH, Cbi6 bi3fbiHbin Cbipnbi yHi, AfblTTbl anbl3 TMeriH. Eaf3bi 3aMaH, KUbiH-Kbiciay Ke3enA©. CapKbipaFaH woKTay aiiTbin 63eH pe, lilanKbiHiubi Kenin, way >K3FaAaH anFaHAa, >KypT KynipeHin, MomanacTbi wanraupa, Kayin TGHAi, KyM3enreH Ken AanaFa, KYMic caKan, aKbiniubi AaHaFa, 0 CKeH KYpaKTaw ypnaK 6anaFa, Ak >KaynbiKTbi Kacnerri aHaFa, Ocbi Ke3Ae ylu 6aTbip. 6a6a ujbiKTbi anFa, CaPinaHbin en KaMbi ywih Te6e TayFa. Aianbi ce36eH AY^'Pr,eTTi Kon >KHHan, KahapbiH T6KTi, KapKbipaTbin >KayFa. 216
BonAbi onap en KOpraHbi TeMipflePi, >Kayfa mambi aAic Taybin weninMeii. VpnaK yu-iiH ot KeuuKeH, KaH wyTKaH, AnrbicbiMbi3 iueKci3, LueTci3 Teni3Aei/i. TapMx yHiH TbiHAaMAbi >KyperiM, KypMeT TyTKaH 6a6anapbiH kyh eniM, ©CMenepi KyaT 6epreH, Hap 6epreH, blcbipaAbi Myn-KaiiFbiHbiH TYHeriH. O, 6a6a, 63iHAi wbipnaiiAbi TYnerin, KepinKen, ay/ine 6aibipcbin, Kyi MeKeHAi KeiepieM Aen, YpnarbiMAbi Ke6eMTeM Aen, BaK-6ipniKTi TepneieM Aen, HaMbic TybiH epneieM Aen, LUbiHAbiK TiniH ceiiineTeM Aen, >KayAbi uuanKaH, Haifoa yciaraH, Ifan 6acTaFaH, >Kon SaciaFaH 6aTbipcbiH, Baibip FaHa eMec, KeceM ce3Ai aKbiHCbin, O, ay/ine 6a6a, 6YriH 6i3re MOKbiHCbin, KyAipeTin, nipiH KOHAan, ypnaFbin, flanKbiHAbi aneMre acbipcbiH. 0 3 iK watinbi ToriFaHAbiM, AHbl3-)KbipblH TOflFaH My^. En Aen coKKaH >KYperinHeH, >Kep Aen cokk9h WYperiHHeH, A k 6aia 6epreH TinerinHeH, AMHanAbiM, aia, ai/iHanAbiM. BaSanapbiM, ayrine, 6aibip, He 6ip ©TKeH, © Lu n e M A i eciM iht KO Kip e KTe H . Enre AaHa, wepre naHa 6onFaH, Aia>KypTbiH epniK TybiH >Ken6ipeTKeH. >Kaca, >Kaca, Ma^riniK 6a6anapbiM, Ken6eiiHe kyh KOHAbipFan AaHanapbiM, ByriH ri ypnaK Minin caneM 6epeA. HaMbiciubin, waybmrep 6ananapbin. Yuj 6a6a 6om KeiepAi acnaHbiMAbi, KacMeui en, >KOMapT Aana acKaFbinqa. 0cin-6Hin KerepeiiiK, KeKTeniK, fla^Fbin >Kon, 6en6iT eMip acKapbiHAa. Hypmia 5EKTEM IPO BA TeMipranu PycmeM6eKoe ambindarbi wynde ueaepi 217
T E K T IJ 1 IK T IH TA M b IP b l Ba6anapbiMHaH, flaHanapbiMHaH, Hap anraH PyxbiM 6eKeM Ren, VnbinbiK eHreH, >KepyMbiK 6epreH, TarAbipfa Tay6a eieM Ken, TaHbua ancaM TeKTiniKTiK Tyn-TaMbipbiH, >Kbip-KanaMbiMAbi TapMX-KaMpawa MOHbiAbiM. >Kbipay, 5 m, BaTbip, Heri3iM acbin, EcKepTKiiu, MiHe, KbiCTa/iaH- E^ceniM - T036ac, CeMcepiM - anMac, Kap6anac LuaKTa Kbicianan. AntuaMbin Typbin apfbiMaK MiHreH epnepiM, Baciap ani epAeriM, MeHeH TepAeriM. >KaHbiMa mokwh, 0ynMe, aKbiH, Ka6binMca >Kbipay - Te6eniM, Cap6ac neH KeHeH, HaraiubiM AereH, CyMiH6aM cyMeHreH xaAeniM. A3ybiH aftra SinereH aKbiH-apbidaH, A3aTTbiK >KonAa xonbiHAan mohawk HaMbiciaH, Ot anraH KexieH, >Kbipnapbi eKTeM, Ka6binMca - Ka6aH >Kbipay 6yn, AnaiuKa av\\6ai, Kaaawa KanpaT, Baf3biAaH M<eTKeH TyMap 6ip. KynaH6acbiAaH KOHbicbiH TanKaH KMeniM, Kepinxen 6a6aM, CMbiHap Mauri >KMi eniM. YnTbiMHaH ynbiK, AcbinAaH cbiHbiK, >KaHrenAi ynw EcKenAi. Ot TinAi weiueH, KepereH xeceM, Kan xe3Ae KiMre Aec 6epreH, Ak cyTiH eMreH ¥naH6MKeAeM aHaHbin, TyFaH >KMeHi Tone 6 m cbiHAbi AaHaHbiK, BaiaMAbi anFaH, Mbip3a MeH 6aFnaH, TereypiHAi TanaM yn, flayFa canFaH, >KayFa Aa canFaH, ApyaK kohf3 h >KanaMbip, 218
^apaianbiMAa KacKatibin TypraH ujbiHapbiM, TyparbiM 63iK Ayanbi c©3Ai KynapbiM, VnbiCKa ypaH, VpnaKKa ycia3, fle6i3i BannbiK 6a6aMHbiH, Meci enAiH. Kweci wepAiK. Tancip 6on KenKe TapanAbiH, Ba6aM Aen 6yriH 6acianfaH eAi >Kbip 6acbi, TyfaH >KepiMHiH Tyfbipbi 6niK Tynfacbi, >Kence3Ai cai/man, Baibipfa Haii3a, BaKCbifa 6am a cimeAiK, TyH0KTi >Kapbin. Kacn0TiH Aapbin, MypaHQbi 0CTi >KypT ©Min, YaKbiT - Ka3bi canMaKTap Mbic n©H ambiHAbi, T0y©nci3 eniK ©neMre wanp AaKKbiHAbi MipieMip >Ky3AiM, IpreniM, i3riM, T©nipi TeKTec acbinbiM, (lip Tyiap TynraM, A/iAbiMAa acKaK acybiM. BaiiTepeKTepiM, wartKana SepciH >KanbipafbiH. KyHapnbi 6onraH YmiaraH ©HreH TonbipafbiM. )KoM apT M H M A H AndaH AcaH ambiHdarbi xy n d e ueaepi KEUIE MEH EY riH Ka6 bmnca >KbipayMeH cbip/iacy Ka^Fbi MeH KyaHbiiu KyHAec ne eAi, 0iiTeyip ocw apacbi yHAecneAi. X X I FacbipAaH a i apbimbin, KenAiM ci3re, >KaH 6a6a, TinAecKeni. 0AinAiK neH ap AereH yMbiT Ka/ibin, Tana* waKCbi K e u i fom KypbiKTa/ibin. «AKTa6aH iuy6bipbiHAbi»...AwTbiFbiH 6ap, «l^oc KartLUbiAaH» >K©He erriK cypbiamanbin. B0piHeH f\\e ocbiHbin aMaH KanAbiK, TaHbiAbiK ok MeH conAbi, 6aFaMAanAbiK- ByKin e n e M 6ineAi Ka3aFbiHAbi, OpanyAa KeTKeH wypT TapaMAanbin. 219
\\ K|a3ip wafAaii Kenefli AYpbicianbin, KanraH 6ybiH >Ka3binAbi Kypbicianbin. BOAaHAbIKTbIK KaMbITblH oT^a >Kafbin, EpKiHAiKTiK 6aiiparbiH TiK yciaAbiK- flyHneAe >KypreH Ken Kypan 6yniK, Bip-6ipiH >K0He opra naKTbipbin, 03iHi3Aew 6acanKbicbi Ken enMi3 fom, 0MTeyip 6i3AiK >Kypua TypaKTbinbiK. TiniMi3 6e? KeneAi Typerenin, Oa s h e3re 6yMbiMTaki TineMeAiK. >KaT nufbinAap e3yiH >km« KOWAbi, Xac TynnapAaM 6ycaHbin Tynen eAiK. Bip aybip wyK TycKeHAeii >KOTaMAafbi, rynAeHyAe KyH catibiH OiaH 6afbi, Ak h h aia, ap ce3inAi xcyp 3epuen Tanam aAaM inbiH FanbiM aiaHranbi. BinMetiMiH AepeKTi Me. AepeKci3 6e, MotibiH 6ypa Kepini3 enen Ci3 pe. M yxm Keujin waTcaK Ta atira MiHin, ©3iKi3Aew 6ip AaHa KepeK 6i3re. line 6epMei?i emnewiH Totinan KbiMbi3, En KaMbiH, ypnaK KaMbiH OMnarrbinbi3. >KaAbiMbi3Aa >KypciH Aen 6eMHeni3Ai, TanAbiKOpfaH T e p iH e KOMMaKWbiMbi3. Con apKbinbi 6ip napbi3 aTKapMaKnbi3, Bi3 Ka3ip MbiHay AereH 6ac 6apMaKnbi3. >Kenen >Kyp, aia, AawiM pyxbiHMeHeH, VpnaFbiH eMip cypciH aKTai-tAaKCbi3. Epra3bi MAHAnYJIbl K,yam Tepi6aee ambiHdarbi x y n d e ueaepi 220
YLU B0 M TEP EK 3aMaHflarbi KUbiHflbiKTbi MOMbiHa an, AKbinbiMeH Kac AywnaHAbi coHbinAan. Ka6aH >Kbipay, EcKenAi aia, BannbiK 6n, EciMihA' >KaTbip xanKbiK MoiibiHAan. Ci3Aepci3Aep KepreHAep KeceMi, >Ki6epMereH AywnaHbma eceHi. Ci3Aep aiiTKaH wyMeni ce3 6yriHAe Id i 6acian KeneAi anra Keiueni. C i3 A e p A e e A i C b ii/m acTbiK T a , T e K T in iK . W a m a y iu b i e A i xe xe i/iiH A e x e x Ty H b in . ^ y iiia K >xai/ibin x a n c y p a c b in w a iy w b i e n , Ken x o n a ra Hap T y iie H i m e K Tip in . Ci3AepAe eAi AaHbiiunaHAbiK, TepeMAi*, Bi3 6inMeMMi3 6yn eMipre He 6epAiK. AMaHanan Ta6biciaFaH wepinAe, EreMeH 6on 6ap aneMre eneHAiK. Ci3AepAe eAi canMaKTbinbiK, OTTbi yMiT, A3 oiinaMMbi3 6yn eMipAe xen xynin. >KoMapTTbiFbiH >xypTbiHbi3Fa ani anH, BacTapbu-cqa xen 6onFaHMeH >xc>KWbinbiK. Ten KapaAbin xeAenre Ae, 6ai/iFa Aa, Ce3AepinAi >xypeM xyHAe 01/iFa ana, KpnAaFaHbin ocbi LUbiFap, aynneivi. ByriH M iH e r y n >xai/iHaAbi a iiH a n a . >KaHAapbiKa >xybiMaFaH wanFaHAbiK, Efi, 6aybipnap, 6a6anAaFbi apMaHAbi y k . En, >xep KaMbiH Ten onnaFaH 6a6aFa, EcxepTxiiuiH opHaiyAa KanFaH >xypT. >KbipbiM TapTy 6oncbm 6a6a Toi/ibina, KepreHAi en xepiHreHre MOMbiMa. BonMbiCbiHAa 6onFaH 6apnbiK Kacnei, Ta y eixeHAe wykchh ypnaK 6onbiHa. TeneywaH FYMAPOB >Kon6apbic ambiHdarbi xynde ueaepi 221
rACbIPJlAP B H iriH ^E KenfliM i3Aen 6yriH a ia 6acbina, ^apaianbiK ©pxenenAi acbina. KeK MyHapbiH KOMAaHfaH xyc-Kapwbira, Typ AywnaHHbiH Q3i ©hih Kauibipa. C y TOfaHfla anKbmaAbi acKbma, Aniubi y/iflbi KaHaibiKHbiK acTbiHa. 0pniriKHeH ©pKeH >xanca 6onap eA, ArrbiK >KanbiH TapTbin xenreH >Kac MbiHa! ApaMbi3Aa SyKTeneAi racbipbiM, Enen, exwen acbinbi MeH >KacbifbiH. O n onHaKTan-on onnanAbi wapiubiMbiH, 9 p ene^HiH yuibipaMbm Aen naiubiHbiH, Ke3Aen coHay 6niK TayAbin Tan wbiKbiH! >KayrepLuiniK 3aMaH e n i Ta»i6anbi, E n i^ K e in in , K nb iH A a A b i xa H x a n b i. A n a K T a u b i K a n b iH w y p r rb i >xaH KaM bi, E c x e n A i e n , H a M b ic >xonb iH Ta H A a A b i. HaK >KneHi e3in ©Ain TeneHin, KeM T y c n e n T iH ynbi 6nAeH xeneMin. CbiH inaK TyAbi 6acbi 6onap xen e n A H En HaMbiCbiH 6 n ix T e T in , epeniM! EaTbip xenAi KanMacbiH A©n y m >xacbin, Ka6aH >xbipay, BannbiKneHeH HbiK 6acbin. LLJen KapMaraH Tanfbi Kanbin LUbiKTbi apuibin, >KypT xyTeAi ©3AepinHeH KyT, Hacin! K 03A iK >xacbiH T0 h ip xepAi, e cxe p A i, >KannaK >xaT^aH wananbipra ec xenAi- OnbipaTbiH Han3acbiMeH T0HreHAe, He6ip >xaybi TancaKTayMeH Aec 6epAi- Cepix Kbinbin l^a6aH wbipay BannbiKTbi. AcKap TayAan T ip e x 6apbiH xanKbi yKTbi. Kanbin >xyprrbi yMimeHeH KanKbiTTbi, CnbiHAbi Aa ynbi AnnaHbi >xap Tyrrb i. Kacbma epiin l^a6aH >xbipay BannbifbiH, KanbiKTaTbin 6ap apMaHbiH xanxbiHbin. H a n 3a f a n A a n >xapKbinAaAbi KaTKbin yH, Koc xonAaAbi cyM AywnaHHbih anKbiMbiH, l^aM biH o n n a n 6 a p x a 3 a x Tb iH . w a n n b iH b in . 224
Arifa 6acian AnaTayAati TiperiM, Ty3aK KYpran Aywnan y3fli KyAepiH. EniM KOHflbi >KafacbiHa IneHin, MaMbi ujbifap Twin Keice Kyperin, >Kaiibin TypfaH KaMbic KypaK KineMiH. En AeManAbi, an 6aTbip Typ KOMAaHbin, EepeKe ae opHaraHAaii Konra HbiK- Kenin TbiH6am Kapaii 6epAi TonraHbin, Ynbi Anna TycipreHAeM Mon >KapbiK, K63 yiubiHAa TypAbi KyTin on>Ka aHbiK. E h a ik >KyriH apKara apTbin Tafbi Hap, >KepyMbifbi a/iAbiMbi3AaH Ta6binap. TeKeni Tay koh 6ynfaMAbi Tan MyHap, KacMerri f^apaianbiH 6an TyHap. LLJHbipnaraH Ine 6aybipbiH ep KynaH, Kanbin KaMbic KycKa To/iAbi, >KopTbin an- Bene« 6aTbip Ganranbifa 6ac Me, CaMran yuiKaH EcKenAi 6m - on ^bipaH, A/iFa Kapaii kguj K03FanAbi opHbiHaH. Aia>KypTKa ynbi KewTin 6acbi 6yn, En->KypTbiHa e3i 6ac 6on acbin yn. Manaiicapbi, LUaFaH Taynap,TeKeni, KyH KOHaKTan Te6eciHe, 6acbi Hyp! Ky3FbiH 3aMaH Kec-Keciece >KacbiH yp. Kein KeneAi ynKeH ayMaK >KepAi anbin, KyH KyniMAen TerineAi en >KapbiK. AcnaH-MyxMT, caybipbi uibiK, >Kepi 6anbiK, Aia>KypTbiH KyaHaAbi en TaHbin, KiHAiK KaHbi TaMFaH >Kepre >KeTTi aHbiK? Bana acbip can, >KypeK Tynan, AySipnen, >Kep KatibiCbin Kene >KaTbip 6ip AYpMeK. Bap inyaFbiH anMaii-aK KyH ypnen, >Ken nicneK 6on, l^apaTanFa Ky6i inMeK. KacMeTTi, MOHFa wafinbi waMAaK 03eH KapaTan, blpbicbiMeH a y ^im >KypTTbi aybi3biHa KapaTap. MiHe3i >kok TinTeH AyneM, cen aFbi3bin Man 6aTap, MoMbiH 6ana 6anbiK aynan, KbipFM >KiriT an aTap. KapaTanAbiH 6eTi - KbiMbi3, iwi - afipaH, Cy nbiKCbin, TaMbin>KbiFaH cbipnbi ayeH, kyc caMpaH. Teci - aMHa, >KynAbi3 - aKKy. MapwaH TacTart epinreH, KyMic Ty6iT, annaK uuani ujy6aTbinbin TycTi a\\Af\\an. 225
CyflbiH 6oMbi KanbiH KaMbic, Kapa TyHAeM 6anKbifaH, >Ki6eK wenex wanbi atibipbinFaH Tan-KyHaH. OiJinaT-ojKay, 6eKTep-6eKce, KbipTbic KV^Ka AanaHbin, LLJbiKTaH iue6i luonnbi inreH, anKbiMbi 9H. 1/leMfleHAi en wepAiH acbi/i waHHaTbiH, Kynbi aPiMaK SanAati >Karap >KaHfa TbiM. BaSanapbiM Kynbi opHbma KOHflbipflbi, KynatibiH ,qen TypfaH xe3Ae >KypaTbiH. KeTneiifli, eniM, eH,qi eiu6ip >Kayfa aKbi^. Ba6anapbiM neci 63i >KeTicyAbiH, ayMaKTbin, flyiunaH eciin, Keiuin Kerri aynaK th m . Ynbi AnraflaH Metiip TycKeH >Kep fom flen, ^acneTi >KyKCbiHiubi ,qen TynnapbiMAbi ayHarrbiM. AnnaM 63i KepciHiui n e n en yMiTiH TayFa aprrbiM. CeMcep >Kbipflbi cepMen Kancan ot ujbiFap, Tanip 6epce >KyiipiK otiflbi Tonwbinap. EcKen^i 6 m, BaTbip BanribiK, ©TereH, PaMbiMSex, Ka6aH wbipay - Ton ujbiHap Kaiap Typap ynbinapbiMeH 6yriHri kyh >kok cbmap! Ba6anapbiM waMbiHAaFbi w e n i, MiHe, anriMe, VMbiTbinMac eciM^epin >KeTicy,qa Manrire. >KypeKTep,qe wen6ipeMAi Ty 6onbin, KerepeTiH KeKipeKTe ap Ka3aKKa AaH,qi ine, >KaAbipaMAbi MyHbiH 6apiH want Sine! Koc aynne Kaiap >Kaibip, waTbip Tirin 6yn ManAa. E ri3 63eH LUMpaTbinbin, bipbic Tonbi, cy KaMSa. dp Map>K3HbiH Terin wawnaM, A^KaH >KMHan epiHSeM, AkiHanAbipap annaK KapAaM aK KypiinneH yH, HaHFa. En neci, >Kep Kneci >KeTicyAbiH 6yn aMMaK, Anna Hypbi epHexiereH i3i maibip - Typ aftfaK! CaxapaHbi^ ap weiiHeH ancan KenreH ypnarbi, TaF3biM eTin, >KaTbin xeiep MayKbiH 6acbin MyHAa afinan. BannbiK aiaM MyHapacbi aK LuanKaH, Tay TonKbiHFa yKcaMAbi ©3i TaMiubi aTKaH. BacKa Dacian AYPinAereH KeKcyAbi, ApacbiHAa tyh Typinin, Tan LuanKaH. KbipaH Sonbin Kapan waTbip aniuaKTaH! Ken oiinapAbi xenAiM, Aia, >KeieKTen, Ci3re apHaFaH >Kbip TynnapbiH >KeKe epnen. Cy 6ypKbipan, xy6iAeri KbiMbi3AaM, >KynAbi3 Luopiubin, KanFbiFaH Amcem emeK! )KyMaxaH KOWAMKVH 226
ECKEJIfll eyjIM EH IH M O H O JlO n Men ejuipdi yiu otcypemeH ce3e.\\iin, ainibi K03nen Kope.\\tin, deitdi eKen EcK&idi dyjiue. ©KiHiuueH Keki-Kei?iAe epTeHce ne 63eriM, T8y6a AetiMiH, TybiMAbi acKaKTanbi 63 eniM. ©MTKeHi MeH ©MipAi ©3 wyperiM faHa eMec, Ka6binnca, BannbiKTbin wyperiMeH ce3eMiH. AiiTnacaH Aa SonaAbi eiu H©pceHin AeperiH, GiiTKeHi MeH ©MipAi ambi K©36eH KepeMiH. MeH afacbi 6onfaHAa, BannbiK TOHHbiH >Karacbi, Ka6binnca TbiHbiCbiM 6onbin KenreH ©peHiM. Afa Cbinnay TeKTiniK, KepreHAiniK on-Aafbi, MeH 6acTaAbiM - BaneKen, Ka6binnca KonAaAbi. Bipirin >Kon TannacaK KaiiAa 6aciap, KiM 6inciH, ¥pnaFblMAbl 3aM3HHblH KUbip-LUMbip JKOflAapbl? Ka6bmnca KonAaAbi, BannbiK 6apiH 6on>KaAbi, Cemin Tanaii canapAaH Kambin wypAiK on>Kanbi. blpbinAacnaii, TiciecneM biHTbiMaKneH ic Kbincan, blpbic neHeH 6epeKe kyc eKeH foi/i KonAaFbi. >KanFbi3 ©3iM TyreHAen ynrepeMiH 6e >kok, 6apbiH, En AereHAe eKi iHi aKbinbiHa TOKTaAbiM. >KaMaHarraH TyninAiM, a3aMaTKa cyniHAiM, 0 Te inbiFap >KanFaHHbiK waKCbinbiFbiH TOKTaAbiM. FyMbip K e im iM 6ipuiaMa, 6aciaH Aaypen yuibipAbiM, AcKaKTaAbiM, opbiHbi KenreH >KepAe KiwipAiM. blHTbiMaK neH 6ipniri 6eKeM enre may >KOFbiH, BepeKeni KaybiMra Aay >KOKTbiFbiH TyciHAiM. Byn Mecene TapMXTa Tapa3bira Tycii Ken, CypaManqap coHAbiKTaH 6ipniKTeH He Kyimi Aen. KMbiH-Kbiciay 3aMaHAa 6epiH KepAi ambi K63, >KaKCbi MeHeH waMaHHbin 6epiH ce3Ai yin >KypeK. Hycin6aM dBflIPAXbIM odnbicmbiK, «>Kemicy» 2a3emiHihi mayanmbi xanuubicbi 227
ECKEJIfll Hll ECKEPTKIW I A JIA bIH M Tici - Tec, Tin i - 6anra ^apa KbinAbi KaK >KapfaH, 0nen c©3fliH nipi KOHfaH, Ya, cyMiKTi 6 m 6a6a! Pyxbina Taf3biM eieM, EcKepTKiwin an^biHAa. fleKreneiin AYHMeHi >KaMbin canbin an^biMa. OM K03iMMeH Ketuyine YninceM, EnecTeiiAi k©3 an^biMa Cyny mycIh Hyp TynraH, C©3 CYneiii, KiM 6ap ceHAePi Xa/iKbiH CYMin 6 m 6onfaH?! CbipbiH He^e, Ya, cyMiKTi 6m 6a6a?! VMbiTbincbiH 6©piH Luamay wbifapMaM. Ca^KTapbiH KaiibipMaKTan AcynapbiH iwypaMnaM. Typa 6MniK CeHiH Tybin eKeH-ay YMbiTKbi 6 onfaH 6 ©piHe. >KbinAap ayHan, AnMacca Aa facbipnap, l3in ceHin Ynri, ©Here ani ne. PM3a 6on 6 yh h 6i3re Ya, CYMiKTi 6 m 6a6a! Enin en 6on, TyctI capa >KonbiHa. Eip Ke3Aeri lilinAeM T03F3H ypnafbiH >Kbin KycbiHAaii >KeTTi yuubin xcaHbina. >KeiicyAaM rawan caawaMbiHa Kom YdiHe >KyMbipTKanan 603 TopfaM TyTiHAepi Ty3y yujTbi Tarbi Aa. KipeyKeci k©k TipereH, A k Mbifbi K©KKe epnereH, Ketonan aKbiH aKbiubiK, ©ynMeci xenAi AmaMAaH. Ba6anap pyxbiH flayneii ©Hin MapxaMfaH. 228
lilaKbipafbi ninreH con KynwaHbin MyMi3iHeH «ltyn>Ka» f\\en Kneni ameH aiaHAbipbin, Ba6aMbi3 OTaybiH TiKKeH LUbirap. 6nfl3bi KeniHiiieriMeH Kaiap Typbin. Con wahjbipaK opflanafaH Ypnarbi rynaMa Mon^a 6onraH. KyMbinraH en AaynerriH KaiiMaFbiHaH, lneHin Kenfli Aociap awMarbrnaH. EpeH TayAaPi enKeciHeH, >KaMbip 6apnbiK epKemiHeH, Ka6aH6aMAbin a^Sac aiaHbi weKKeH, Ep >KaHi6eKTiK TybiH TiKKeH. MaMnbiHbiH ca3biHaH, ©MipAiH He >Ka3biHaH, >KoKfapAbiH )Ka3bifbiHaH, Bi3 Ae KenAiK Tap6aFaiaii ai/iMaFbiHaH. KynbiwTaMAaii KOiinbi aybinAaH, TepTey TyrenAeHAi. Ya, cyniKTi 6h 6a6a! EreMeHAi en 6onAbiK, Kon >KeTTi apMaHra. Kbicbi Kanbi >KepAiH. l^ycbi MbiKTbi 6onaTbiH. KyinaFbi Kynbi 6onaTbiH. Taynapbi cyrri 6onaTbiH. Ynbi ©3eH ynbuayAaH SacTanaTbiH. Ynbi kylu 3eHripre, CepMetiTiH >Kac KaHaTbiH. CeHiMMeH epTenre, HbIK K3AaM TaCTaMMbl3. Aia-6a6a AaciypiH, Ty Kbinbin yciaMMbi3. rynAeHTeMi3 >KepAi, KepKeMTeMi3 enAi- fleMen Kep 6i3Ai, >Ke6eM Kep 6i3Ai. Ya, cyniKTi 6m 6a6a! AyMMH! Ka>Kbi6eK T 0 T E K A E B 229
EAEAJIAPbIM AKbipaTbin «AnbipaKaM» AanaMAbi, ATKa KOHFaH yKTbiM 6a 6a6aMflbi. YnaH-faiJibip wepre epKiH Kecinin, TacKa >Ka3faH Ka3aK aTbiM Kana^bi. 9 p Te6efle anacypTbin TynnapbiH, >KayFa canFaH ot wypeKTi y/iflapbiH. Baibipnapbi Ka3aFbiMHbiH Ba nnb iKTa ii, ^a6binnca, EcKenAiAeti cyHKapbiM. ¥MbnaM 6a LLIbiMbinAbiK KapaFaMAbi, LLIb ih opHbma KaH Ta M b in canFaH KaiiFbi. EcKenfli MeH BannbiK 6onbin >Kay KyMaca, Bonap efli eniMHin KaHAati waMbi. AcTan-Kecie^ AyHne TyMaH eAi, LLIy6 bipbiHAbi anKaKen cynaMa eAi. Ba6anapbiM 6onMaca ep MiHe3Ai, KerinAip Ty KeriMAe Typap Ma eAi?! En anacbiH aKbinivieH a3AbipMaFaH. TeHTeriH TeKTi 6a6aM >Ka3FbipMaFaH. En 6ipniriH caKTaFaH epnepiMHin EcKepTKiwi eniMAe TypcbiH aMaH! OTbipMbiH anAMMeHeH 6eciK Tep6en, BaPiineujeK 6yp wapaAbi, TyniK TenAen. AMaHaTbiH 6a6aMHbin apKanaHbin, BonaiuaKKa Ten apubi enin Tepnen. TynaiibiM TYCTIKBAM 230
Y 11J B 0 M T E P E K >Kemic >KbinAa 6c>AaH 6onfaH eniM^e, 0 3 apbicbiM aina ariMaflbiM TeriHAe. (lapTMflnbiK KVPcayMeHeH KypcanraH, Tayenci3AiK KepeK 6onAbi >KepiMe. MiHe 6 yriH Tayenci3AiK KyHiMeH, 0 h iubipKaMMbi3 a3aT enAiH YHiMeH, ©HypaHbiM LuapbiKTaMAbi acnaHAa, KyH cayneni KbipaH KycTbi TybiMeH. EpKiH enMi3 eriHAepi waMKanfaH, Bonai KV^bin fapbiiuTa Aa MaMTanMaH. TapHXbiMAa Tanaii racbip KeMyni, Apiubin anap KyHiM TyAbi KaMKa^naH. EcKenAi 6 m TyfaH exeH eniM Aen, Ka6aH >Kbipay >Kbip eieAi >KepiM Aen. BacbiH KVpan 6ipiKTipAi xa/iKbiMAbi, BanribiK a ia >KeTicyAbi TepiM Aen. C ohwh 6apiH >KacbipAbi fom napTMn, Aybi3biH ambin afrra anMaAbi KapMH. EreMeHAiK anfaHHaH con eniMi3, 0nM ec TapMx 6onbin waTbip wapMfl. MMaHAbiKKa eniM MiHe 6ypbinAbi, MeiniT canbin, ItyAaMbiMa cbiPibiHAbi. ¥m AacTypiM opbiH anbin TepiMHeH, 0 3 TiniMAe epxiH cePiney 6yMbipAbi. Cefine Aecen, cePineMiH ce3Ai 6aTbip Ka3aKnbiH, TapMxia aTbi KanfaH aprbi 3aTbiM. 03i >Kbipay, 6aTbipbiM, LnemeH ce3re, TapMxia KanAbipraH Ka6aH aibiH. A khh Capa ce3iHe ceHiM apirbiM. «>KanaMbipAa 6ap exeH Ka6aH aKbiH, Kepinxen, xMenixneH ywiacTbipbin, AMTbicia aKbinMeHeH ce3i xaibiM». >KbipayAbiH «T9HipiciH» Ka6aH wbipay, >KbipbiHAa 6onMaMAbi exeH 6ipAe Kbinay. CYMiH6aMAbiH ycia3bi. 6ac MeMi3, Ynbi M<Y3AiK ypnarbi 63iHe aHay. 231
MeH KyaHaMbiH «Yw 68MTepeK» n a n 6YriH, >Kbip eieiiiH Ka3afbiMHbiH Kai* KyHiH?! KeceMfliKneH KonbiHa anraH EcKenfli, >KannaK waTKaH >KanaMbipAbiH 6nniriH. EcKenfli 6a6a Harawbicbi Tone 6 m, Tene 6 niM Sap Ka3aKKa Tape 6 m. CMbipiubi >KYPTbi KapaTanflbi^ 6oMbiHAa, l^acMeTiH >KeTicy enKe OMra ty m . Y uj SaMTepeK - EcKenAi, EannbiK, Ka6aHAbi, >Kbip eieMiH OpaKTbiAaM 6a6aMAbi. 3aMaHaKbip Ka3aK 6acbiHa TycKeHAe KopraH 6onfaH, >KbipTKbi3SaM eniM warahcqbi. EannbiK 6MiM, aKbiniubiMAbi - AHAacTbi. >KbipnaMaybiM MyuLiSMpaAa 6onMac-Tbi. CepiK Sonbin aracbiHa EcKenAi, En 6 ipniriH apMaH eTin KbipAbi adbi. Kanai/i faHa KapbiMSaM aynMe, AfrryAbi, Ocbi >KepAe aMrnaM KeieM emeMMiH >KaHTyAbi. EannbiK 6epreH SaracbiH KeceMAiKneH, «AMTyAaH c©3 KanMaraH aMTynbi». AnapbiH en ay3biHAa, aKbin-6a6a, EcKenAi 6m, EannbiK 6 m, K;a6binMca. ATbiHAbi >Kbipfa KOCTbiM >KYpeK TonKbin, ApMaHbiM apAaKTapbiM, en TaHbica. ApAaKTapbiM EcKenAi 6m, EannbiK 6 m, E m, jKaMaraT, apyafbma 6acbiHAbi m. Con 6a6anap en6eriHin >KeMici, EyriHri tom, 6ine 6incen, Mbrna kym. KeHAe eMec >KeTicy >KepiM 6 Mnepre, EannbiK 6 m >KanfacTbipAbi >K8nMeHAe. Capa coKnaK ribiwaHAapMeH >KanFacbin, Ei3re w erri T8yenci3 eniM KenreHAe. Ea6a pyxbiHa 6ac MeM TacbiMaM 6ip, ApyaKTbi CbiMnacaK ocbiHAaM Sip. flaHanbirbiH 6a6anap Kepe Typa, >KYpeK TonKbinjeHi3AeM TacbiMaM Kep. LUb ip a K6a n J K b lJ lK A ^ flA P O B 232
C A F b lT e P ^ E n AKTbIK AMKAC (Ba6aMi>i3 EcKe.iai 6iire apnaiiMi.m) TaKa^bi TeKeniHiii waTKanbiHa, BbiTbipaPi KaujTbi KanMaK >KaHTanaca. LUaniubiflbi ^apaianMeH Aonbi KeKcy, Aibinflbi akiflahapflaw aKTapbina. Kufi 6eT TeKeniHin wbiHbipaybm, BatiKaAbi acnaH raHa wonAbin >KorbiH. Myru Keice Tap cypneyMeH >KynbiH y3ep, Kybin Ken TbiKCbipraHAa 6aTbipnapbiM. Haypbi36aM, 0Te n, BoTnafi, CaMeH mbifbin, t^acKMbin Typa KanAbi K936eH ujonbin. KypbiiDTati Ti36eKTenreH cap6a3AapAaH, KaMMbiKTbi Typa KawKaH KanMaK aHbiK. LUbiHapnbi LUbiMAapbiHHbiH 6acbi arapbin, Kye 6on racbipnapAaH Typ anrapbin. CapbiTep >KaMnaybiHAa aKTbiK aMKac, BacTanAbi >KypeK wyTKaH KbicnaKKa a/ibin. ApiiibiHAbi anTbi AnaniTbiK HOKTa aracbi, YMciHHiK >KapaTbmraH 6ip apbicbi. Kbi3bipnbi Tene 6m MeH A6binaMA3H, BaTa anraH >KanaMbipAbiH 6en 6anacbi. - WeKne-weK! EcKenAi! - Aen Tay wanfbipAbi, EcKenAi: «Bip Anna», - Aen, anra yMTbinAbi. BaTbipbiH iLOKnapbiMeH cynaTTbi ypwn, >KacTaHbin Kapa >KepAi ypa a/iMaAbi. Jlan KOMAbi TynaKTaMbiH TanTan eTin, Ka3aKTbiH cap6a3Aapbi wyHAeM TyTin. l^anMaKTap 6ac KQTepMeM 6ocbin KeTTi, LUbi6biH >KaHbi LUbipKbipan yHi eiuin. O h Konbi A6binaMAbiH EcKenAi eKeH, A ktnk aMKac CapbiTep wepiHAe eTKeH. Con Konbi PaMbiM6eK! - YpaHAbi epeH, OMpaHTe6e waMKacbi wewywi eKeH. l^ynTaMMbiH CapbiTepAiH caMan >KeniH A ktwk aMKac Ke3iHAe 6epin AeMiH. Epin >Kyp EcKenAiHin >Kon6apbiCbi. EcTi ynbiH ecKepciH Aen KyTin 6yriH. A6aM TO P f AMYJlbl 233
YIII IIJbIHAP Tycipin acKaK pyxbi Hyp-iuyarbiH, MenAipen >Kyperine >Kbip TyHaflbi. Y uj >Ky3,qiH 6acbiH koctw Y/ibuayfla, >Kapacbin ypnarbiHbin biHTbiMarbi. 0Mip,qiH caH 63repAi afbiCTapbi, AtiHanbin en 6acbiHaH 6arbi ywnaAbi. >Kirepni yn MeH Kbi3AbiH apKacbiHAa Bo^aybi 6ocTaHAbiKTbiK anbic Kanflbi. He Kenin 6acbiMbi3ra He KemereH, KanAbi Ma to33k otw en emereH?! liloMbinbin Teyenci3 Tan apaiibiHa, Bi3 >KerriK Hypnbi eMipre ceH wemereH. KanAbipfaH Mypa Kbinbin SaMTaK wepiH, EpniK neH 6ipnirinAi aniaAbi eniH. XanKbiKHbiK aMaHaTKa aAanAbifbiH, KeneAi MaKTaHbiwneH aPiTa 6epriM! BipniKneH KOCbinybi 6ac 6YriHri, Cam-caHa aMFafbiHAati AacTYpinniH. ApacbiH araMbiHHbiK awbipamay MaKcai neH Mypaibi Aa 6acTbi MyHbin. BeniHy eMec 6yn ic, enAecripy. >KaT Hepce yuj >k y 3 6onbin Aep6ec >Kypy. Yuj apbic, ceH 6ip >KepAeH Ta6 binFaH con, >KeHi )kok ereMcmiH eHAi eujxiMHin. Tey eiin, yui apbicbiM, KenAi ynaHbin, BipniKTeH Ta6aM 6a f\\en enAiH 6aFbiH. >KaTTanFaH eciMAepin ©HypaHAan ©3eri ceH, yuu apbic eHAiriHin. CeHiMeH c b ip b iH rnepTin ceHiMMeHeH, KapaMMbi3 6onaujaKKa wewipeAeH. TaMbipbiH Tepen TapTKaH caH FacbipFa, CeHAepcin >Ka3aTbiH >Kbip eHAiri enen CeH MeHin acKaKTaFaH acKapbiMCbiH, CeH MeHin >Ka3binMaFaH AacTaHbiMCbin. CaH Tapay Tapnxcbin ceH 6aFa >KeTnec, CeH MeHi^ eMipiMHin 6aciaybicbin- Y uj ujbmap, KeKTi Tipen waMKaibinFaH, BacbihVJbi 6YpKen anMac caiman TyMaH. Bepini BatipaFbiHMeH ceH wbiFapCbin BYriHri Teyenci3AiK KanTa TyFaH. 234
Anaybihfla ryn 6o/ibin epTeH^i eniM, AnanbiHfla KepceTin epeH epniK. >KemoKcaH weniciMeH 6 ipre KenreH, Ba6anap ujbifap 6i3AiH EreMeHAix! Yuj 6 aMTepeK, yw wbiHap, yw apbicbiM, LUbirapfaH ypnarbiHHbiH ytunafbicbiH. >Ke6ereH pyxbiMeHeH eniH-)KypTbiH, Ka3aKTbiH 6acbiHAarbi yiu 6aFbicbin! P yX bl BMIK EAEAJIAP AcKaKTan Kexxe epnereH KyM6e3Aepi, ApiubiFaH apaiibiMeH >Kbip K63AepiH. Gpeni ypnaKTapbiH pyxneHeH, Ky3eiin 03 6a6anap Typ e3Aepi. flana^aM 6yn Ka3aKTbiH Ke^ini KaHAaPi? >KanbiHAan >KbipFa KOdbiM 6enin xopMaft. ManviaPiFa kohf3 h wapbiK ylu >KynAbi3biM, l^onAaca MeHi KiMHeH xeM KbinFaHAaPi! ApAaKTbi a/iTbi AnaiuTbiH apbiciapbi, >KaHbiFaH >KirepiHe HaMbiciapbiH. CaKTaFaH en 6ipniri, asanbiFbiH, XanKbiHbiH 6 acbiHflaFbi 6 aFbi ywnaAbi. EcxenAi, BanribiK >K9He f^a6binnca, ©Here eMipnepi 0pi Kucca. ©ne^Hin Ae 03Aepi 03©ri eHAi, EonaiuaK ywiH xenie x<aHbiH Kwca. XanKbiMHbiH Kepinxeni, AaHanapbi, AMHa/iAbiM KacMeTiHHeH, 6a6anapbiM! CeHAepre apMaH 6onFaH H y p n b i ©Mipre, Keiu6aciubi 60/ibin 6yriH 6apa a/iaMbiH. Ka3aK yiuiH KbipKbiCKaH 6aTbipnapbiM, TapMXTa \\3\\y\\caPipan waTbip ani. ByTiH 6ip wep wapbiHbin KYPJibiFbiHAati, Mypibi Aa OMbinMaFaH aTbipa6biM. Ylu 6a6aM, ym 6ipA©Pi 6aPiTeperiM, CeHAepAen TaHbin ediM 0P1 xeMeniH. TonaFaPi Tay Ty/iFanAbi wbipnay ymiH, TepenneH iHwy-MapwaH c©3 TepeMiH. CePiiTxaH MOJlflAXMETYflbl 235
KBIPAH BAEAM Anbin >Kepre tuyarbrn TeKKeH nint LUaHiubinfaH 3anFapnapbi K6KKe 6niK. >KyMbipTKa canfaH A/iaiayra aKnaHfla, (KbipaH yiiiiH KVpSaHMbiH uueKce KyMiK) Ta 6nFaTTbin a^ybiH My36anaFbi, >KeiinreH >KbinyMeH KY3Fa >KaHbi. CanKbinflaFaH 03 flaybicbiH Ke rri cbipbin, >KaHbiMbi3AaH con LuaKTa Myn HanaHbi. KbipaH yHiH cyweMiH Hapni-cbipnbi, B yriH ri 6i3re Hypnbi Tahtqbi ycbiHAbi. CyanFaH waHapnapAbi wapKbipaTbin, KyapFaH TipiuiniKKe >k3 h 6 iTipAi. 0iuneMTyFbiH ocbi yH - ynbi, ecKeneH, EHuuici >kok eniMeH ynecnereH. >KacbiH 6onbin watipaibin AepT 6iTKeHAi, Tyn ecipAi ap yPire ryn ecnereH. Ocbi yHre aPipaHAaM en yPibiAbi, Tip niKTin copFanaAbi cohn KyPii. KyLuaFbmaH caHAaFaH 6yn6ynMeHeH, ToTbi yinbipAbi «>Keiicy - >KepyPibiFbi». 3opeKepniK waPinaFaH TyHepin Ken, >KaTKaHAa en TyHiubiFbin Tipi eniK 6 on. Tana* >KbipTKbiuj KeioKanAbi anKbiMAaAbin, TereypiHAi KyinneHeH 6 ype-6 yKTen. Bon>KaMbi SonAbipMaFaH apbin-iuapiuan. flan 6 acbin KepAi yiuca Aa anbidbi ancan, KyAipeT KeKiperiH HypnaHAbipFaH, LLJbiH KbipaH Gac^aH eMec wanbic-wancaK- >Kyia anaMaFaH >KyTaM Aen MyHap 3aMaH, Kaciperri 3epeAePi Kyn anMaraH. AnaiayAaH anbicKa caMFan ywKaH, EcKenAi - 6onaT Toniubi KbipaH 6a6aM. CeniTKaH KAJ1HEB l^bimau XanbiK, >Ka3yujbifiap odarbiHbin Myweci 236
E C K E J U I EM lujiH^e ryn 6aKi±iaHbiK wacbin >Ki6eK, CenKeH^e kyh cayneciH Hypra 6enen, Ba6aMbi3 EcKenfli 6m MyciHiHe, CyMciHe Kapan TypAbi 6ap TenipeK. 03reiue 6iTKeH niiuiH TynfaH 6MiK, A/iflbina Kenfli ypnaK 6acbiH Min. EniM flen coKKaH Sip Ke3 y^KeH )KypeK, Typflbi eKeH KeyaeKi3re KanaPi cbiMbin?! A^cafaH en 6ipniriH 6aibip 6a6a, T ot 6acnac aK anMacrraPi wapKbinAa p,a . >Kac ypnaK ap ce3ii-wi >KaTTan ecep, ViiiKbip om, TanKbipnbiKKa TanbipKaHa. CbiMfbi3f3H aKbin-OMflbiH napacaibiH, KepKin 6ap ep TynFana napacaibiH. TanflaHbin, TaHbipKaHbin OMFa 6aiap, Byn KyHfle Ken6eiiKe Kapaca KiM. TycipMeii eTKip HaM3a, Kapy Kon^aH, AjiFaH,qa TyFaH wepAi KOpFan wayAaH. >Kypri3in a^in 6M/iiK en iwiHAe, TaPiMaFaH napacanbi capa wonaaH. En 6on,qbiH ereMeHAi, KaiapAaFbi, BaKbirrbiH ani TanaPi a ia p Tanbi. BepeKe, kyt AapbiFaH ayAaHbiMbi3, 03inHiH eciMi^MeH aianaAbi. BacKaHAa >Kana 3aMaH Keiui inrepi, >KaMnaFaH Ken waPinayAbin TeciH eni. EciMiH EcKe/iAi 6 m 6aKbiTTbi ypnaK, EiiiKaiiiaH >KyperiHeH ewipMePiAi. Byn KYHAe en Ae wana, wep Aa wa^a, CYMCiHreH ypnaFbma 6aibip 6a6a. Kok 6aMpaK kok >KY3iHAe Ken6ePi >KY3in, >KeTKi3ep apMaHbiHAbi FacbipnapFa. fYn>KayKeH MYKAEBA 237
3KETI >KAPFbI A>KbipaTbin K93fliH aK neH KapacbiH, >KaKfaKTaPibiH waFbinFaHAa >KapacbiM. KacbiM canraH KacKa wonAaH aybiTKbin, AiubiK KYH/^e a,qacKaH-Abi AnawbiM. Kbi3faHbiiuneH ynan epfli^ caHacbiH, Kac AyiunaHbi KaHfa 6onn Aanacbm. EciM canfaH ecKi wonAaH wanbinbin, >Ka3aiaPibiM >KbiFbinFaH-Abi AnawbiM. KOHafblHa >KbipTKbl3aTblH >KafacbiH, KaiiMaHa e jifli KatiAaH i3Aen Ta6acbiH?! >KannaK wyprrbi >Ky,qbipaKTaM >KyM6aKKa, TayKe >KMAbi 6apwa AnauiTbin 6anacbiH. Tapnx con 6ip 3ynMaT KyH^ep pacbiHfla, Ke3AecTi epnep ce3AeH ceMcep acbiHFaH. >Knbm e rri Ay6 ipneTin AanaHbi, ^acnerri K y n ie 6eHiH 6acbiHAa. 3aMaH TapKan, epre 6acKaH Tacbi Aa, Ambi AnaujTbiK KatiFbi KenreH Kacbrna. Tone KenAi Tepeni ce3 aiVrcaM Aen, Ka3bi6eK Te, Gi/itc k© Ae ocbiHAa. 3aMaH KeTin apanacap wypin Ken, KyLUTi MeHeH anAiAen en ypiKKeH. TeHTeKTepAi Te3re cany KaweT Aen B m >Ki6epreH Kt>ipFbi3 6eHeH TypiKneH. KymeSeAe KyHAe >KMbiH eieAi, Ce3 aiiTbinbin, om K03Fanbin >K©Teni. >KepAiKAaybi Kanaii mciniM Ta6aAbi, KaHina 6onMaK ep MeH Kbi3Abin 0TeMi? BipAe TbIHLUbin, BipAe 6acbin Aa6 bipFa, LUaKbipaAbi 6ipiH-6ipi ca6 bipFa. Kon c03AepAeH conKbinAa^Abi wexenep, Aybip >KyKTeH corineAi Ka6bipFa. 238
6ap 3anaapflbi >nonra canraH jKyPieni, Kym e6e 6yn MeKeH eAi Kiieni. Te6e 6nnep TbiHbic anraH cane 6ip, C©3 cypa^bi Tene 6haih wueHi. - fleMeKi3Aep, 6yn >nac Here AYpniKTi. Kynie6eAeH 6yKin Anaw Hyp Kym Man Aa, >KaH Aa Ta6binaAbi TipniKTe, Ta6ap 6oncaK TaTynbiKTbi 6ipniKTi. KemipreH >kok 6i3Ai MyHAa 6ac KaMbi, Bapwa MaKcaT - enAiH 6ePi6iT acnaHbi. TananaPira TycTiM AePi 6ep erep p,e CbipTKa TenceK en MeH pybi 6acKaHbi. Anaybi3Abiii apTbi nan Aa, anAbi Myn, KaPipaH >KypTbiM, 6 ipniKTe Typ TarAbipbin. En 6 ipniri 6onbin eHciH TapHXKa, Bip TapMarbi ocbi >Keii wapfbiHbiH! Ocbi ce3Ai >KMHanfaH wypT kouj KepAi CoAaH 6epi w iriT AaKKbi TecKe epAi. Tene 6maih Kbi3AaH TyfaH wuem >KanaiibipAaH wbiKKaH ocbi EcKenAi. MyHbiMeH a ® KoPibinraH >kok >Kbip HyKTe, TanaM-TanaPi wafAaiinap 6ap TipniKTe. EcKenAiHin enceni eHAi MyciHi, YHAeHTiHAePi 6apujaMbi3Abi 6ipniKKe. KyaT KAMPAH5AEB 239
K A P A W A H b IP A K ; Bi3re >KeTKeH AepexTepAe BannbiK 6a6aMbi3 KapaianAbin TeMeHri canacbiHAarbi Baiiwerip, ApbiKTbiHbiMAa ©TKeH >KMbiHHaH KaiiTbin xene >KaTbin 6en >Ka3y yium 6ipa3 aa/iAaMAbi. Y3aK canap, anbic wonAaH wapwafaHAbiFbi Ma, aTKepnere KHcaiiFaH 6a6aHbiK K©3i iniHin Keiin onHaAbi. >Kon cepiKTepi: «Ba6a, waHTaMraH >KepbinraiiCbi3Aay 6onflbi Ma, Ma3acbi3AaHAbiHbi3 fom», - Aen KepnenepAi peneM 6aciaFaHAa KacbiHAarbi uri waKCbinapFa: «>Ka3aTaMbiM k©3 >KyMa KancaM ASHeMAi aK Tyiiere apTbin enre >KeTKi3iHAep- Tyiie lu©kk©h >Kep MeHirt Manrinix TypaFbiM 6onap», - f\\en acbin 6a6a a m an ara y3aK k©3 canbin, HaMa3biH OKbin, AnnaFa KyniubinbiFbiH >Kacan, Ti3e 6yrin Kucan 6epe ManriniKxe k©3 >KyMbinTbi. AtiTKaH aM aH anbi opbiHAay MaKcaTbiHAa Tynere AeHeciH apTbin, 6ananapbi >kofi 6acian, aKcaKanAap coHbiHaH epin enre 6eT anaAbi. TyHiMeH TbiH6aii >KypreH k©lu 6acbiHAaFbi Tytie Tyc aya 6ip Te6ewixTin 6acbiHa Ti3e 6yrin wereAi. LU©KKeH Tynem 6aKbipTa TypFbi3aAbi, opHbmaH Typbin 6ip-eKi aAbiM arraFaH Tyiie KaiiTa wereAi, KaiiTa TypFbi3yFa apeKeT eie 6acTaraHAa aprrarbi en aKcaKanAapbi Aa >xeTin, 6ananapra aKe aMaHaibiH opbiHAay 6apiHe napbi3 exeHAirm ecKe canbin, 6a6aHbin AeHeciH apynan, Tyiie anrawKbi wexxeH wepre >Kepnen, exiHwi wexxeH wepre wbipaKWbiHbin yiiiH canaAbi. «TipniriHAe KyHAi3-TyHi 6acbiHaH AY^ip Kemec >Kon 6oiibi Ma^riniK Typarbin 6onap» Aen ^a6binnca >Kbipay atiTKaH 6on>KaMFa caii xeiiiH KeceHe TycbmaH TeMipwon canbiHaAbi. Kneni 6a6ara Kiieni wepAin 6yMbipraHbi TeriHHeH-TeriH eMeciiriHe Tarbi MoiibiHcyHacbiH. BannbiK 6a6a >KepneHreH kyt 6epeKeni KapaTan ayAaHbi EcKenAi, BannbiK, >Kon6apbic, KapbiM6aii, A iiiy 6iinepAi, MbiKTbi6eK 6aTbip, Koran KepinKen, Tineyryn, BaKaii, KY™a6aii, Kv^aH6aii, Kexwe, LUona6aii 6aTbipnapAbi, ApKa6aii, AMaH6aii, MaiinbiBaii, KapawonaK 6nnepAi Manrinix 6eciriHAe Tep6eiin >KaTKaH, )KanMeHAe 6ni MeH ribiwaHAaii ca3repi, Mauri wacap acbinAapw ©TKeH aynnenep MeKeHi. «BipniK 6ap >xepAe TipniK 6ap, pyx 6ap >xepAe ipiniK 6ap» AereH BannbiK 6a6a ce3iHin MaHiH yKKaH wanaTananTbiKTap Sa^HAbi TipnixTin, 6epexe -GipniKTin ynriciH Kepceni. AcKaH ipinixxe 6apAbi. 0 K riM e 6acbm wanaTananTbiKTapra SypybiM TeriH eMec. KapaianAbiKTap apacbiHAa «> KaKaianan - K a p a ia n ayAaHbiHbm Kapa w anbiparbi» AereH ce3 6ap. «OtiHan a t iic a Aa OMbiHAarbiCbiH aiiTaAbi» AeMexwi, BannbiK 6 m oxpyriHin a6bipoMbi acKaKTan, >xypTbiHbin napacaTbi a p ic a , BannbiK 6 a6 a pyxbiHbiH wanaraTbi 6onap. Ken MarbmaAa 6yxin ym TyTac ipre xoMraH >xepAi Kapawa^bipaK AeiiAi. CoHAbiKTaH K33aK 6anacbi KapawanbipaKTbi annaii Kaciepnen, OHbin KacMeiiH 03iHiK ap-HaMbicbiHAaii ce3iHeAi- KapawanbipaK — wypTTbi waKbiHAacTbipywbi, YpnaK nen ypnaKTbi Ta6biCTbipywbi, ypnaKapanbiK TyiacrbiKTbiK OTbrn xoryuibi epexiue yn. 243
Ep6oji AMAHKEJIAIYJIbl LLIbipaKLUbi k
KapaTa/iflbiKTapflbiH anTbiH yacw - > K a n a ia n a n >xana ynri, >Ko6aMeH canbiHAbi. Aybinflbin 6oPi xe ie p ym e eceni en6ex eTKeH a^ a M xonxo3Abin 6acKapM a 6acujbiCbiHbiH opbm 6acapbi AnexcePi P o m c h o b h h TeH. Keiue GoMbiMeH aKinaHKaH yPinep 6oPi Ty3en, c a y n e n i a n e y M e n ix HbicaH^ap en uriniriHe 6epinin, Kbi3y enGex KepiriH KaPmaTbin, K a p a ia n , Y w ie 6 e M TC-iHeH xei/iiH UnbMM maMbiH wapKbipaTKaH A a > K a n a ia n a n aybinbi. OKbifaH-TOKbiraH GinixTi MaMaHAapAbin Manflaw TepiMeH Kecereci KerepreH cbipAbin TynKi aciapbiH A a pyx ca6aKTacTbifbi XOTbip. >KaHaiananTbiKTap apAaPibiM MrinixTi icTin 6 acbiHAa >xypeAi. BannbiK 6 a6 aHbin MepeMTotinapbiH 6TKi3y, xeceHeciH KaPiTa Typfbi3y, wanapTy >xyMbiciapbiHbin SacTaMaiubinapbi CaK6am MyKaweB, TenereH LLIapin6aeB, CePiAaxMeT Koc>xaHOB, 06fliFann Tepreyci30BTep wanaiananTbiKTap. KexcynbiK >KanapKyn aKcaKanAbin BannbiK 6a6a xeceHeciH cany MaKcaTbiHAa wanaianambiK TyneKTi TbincbiM xyiuTin weieriMeH i3AeyiHin © 3i 6 i p T a p n x . - HlaMaMeH con 1976 wbinAbin >xa3 aPibi 6onaTbiH. MeH OHAa 6ypbiHFbi aiaFbi AYPKipereH «^apaTan» coBxo3biHAa Kypbinbic canacbiHbin npopa6bi 6onbin >xyMbic iciePiTiHMiH. Haypbi3 aFa ayAaHAbiK n a p in n xoMmeTiHin exiHLui xanubicbi. KexcyAaH >K an aianan aynbma >KanapKyn aKcaKan xenAi. AHaMHbin KonbmaH iuaM iujin, xenini waPinaHFacbiH xenreH uuapyacbiH aPiTTbi. PaPixoMAa >KaHaiananTbiH 6anacbi 6ap Aen eciireH con 6apa wbinaPi xipreH exeH. 0AePii eiviec, 63iH-03i yciaPi anMaPi. «BeTini3Ai >xybin, KaPiTa xipini3» AereH c03iH©H xePiiH KaPiTa xipin, xenr©H MaKcaTbiH aPiTbinTbi. LUapyacbm M yKnm TbiHAan 6onFaH con «>KanaTananTa w ew eM 6ap, >Kenic AereH G anan 6ap» Aen MawMHacbiMeH yPire >xBTxi3in canaAbi. AKcaKanAbiH 6yPibiMTaMbi - BannbiK 6nAiH 6acbm a xocbhc cany. OMnaHbin- TonFaHbin KanAbiM. H ere Aeceni3, nePiin Ty3y, HueT aK. A n a id a , ©cxinixii ancaAbiK, AiHAi KyanaAbiH, aynner© Ta6biHAbin Aen xiHanaybi, Timi >xa3anan. >xen OTbipFaH HaHbiKHaH aPibipbin Taciaybi on-onaPi. LUapyaiubinbiK 6acujbicbi PaxbiM>xaH M ypaA inoB n cH aKbinAacyra x©nAix. MaH->xaPiAbi TyciHAipAiK. AFaMbi3 6i3Ai 6aPibinnBH TbinAaraH con: «M em n Ae 6acbiM ©xey eM©c. Texxe xypiin x©Ty on-onaPi, - AeAi- C a n oPinaHbin: - >K©nic, ceH napTHBAa woKCbin. O cbm ay uri icx© 03in 6ac-x©3 6on. KonAaH xenreH xoMaxTi x0pceT©Mi3. fla6bipa ©TyAin Ka>x©Ti >xok. MeH xepceM Ae xepMereHAePi, ce3ceM Ae ce3GereHAePi 6onaPibm. PaxbiM>xaHHbin anAbmaH KaHaTTaHbin, >xirepneHin wbiKKaH 6i3 >xaKbm TenipexTeri GePiiTTTepAi epiH6 ePi >xypin apanaAbiK- OHAaFbi oPibiMbi3 - 6 onaiuaK Ma3apAbin 03biK ynriciH anbin. xaAere >xapaiy GonaTbiH. VpbiCTa Typbic >xok, xecneriHe KapaPi ca6acbi AereHAePi, 6aGaMbi3Abin 6onawaK xeceHeciH Ka3aKbi ceri3 KaHanbi xni3 yii ynriciHAe canyAbi yPirapAbiK. T©6eciHe >xbinTbipaK KanbinTbipAaH xyM6e3 opHaiyAbi. CbipnaH wapbiK TyceTiH Tynnix opHbm naPibiKTayAbi Aa ecxepAiK. ByFaH AePiiHri ayMaFbi yui niapLUbiMeipnix. xiujxeHe eciri MeH Tepe3eci 6ap, KaMxecexieH canbiHFaH, 6ip 6©nMeAeH TypaTbiH 6ePiiT yPiiHin opHbma >xana ynriciH 6acian xerrix. KyM6e3Ai YujT©6ere >x©HAey-MexaHnxanbiK 3aybiTbiHbin >xyMbicLUbinapbiHa >xacaTbin, opHanbiK- KYPbir|biCTbiH ©3reAePi >xyMbicbiH aybin wirirrepi aiKapbidbi. lilapyaHbin AeHi xeLUKypbiM >xypri3inAi- 3aMaHHbin Kaian 3anbiHa KapaMaciaH Haypbi3 aFa xeniTeie xenin aKbin-xenecTepiH 6epin OTbipAbi. CaTiH canbin, 6ip aPiAbin iiuiHAe 6a6aHbin xeceHeci xeiepinAi )Kap KynaFbi >xacTbiKKa TMMereH >KanapKyn araM pH3aujbmbiFbiH GinAipin. anFbicbiH aPiTbin. GaiacbiH 6epin Kexcybma KaPirrbi. KeceHeHi canyFa Mri6aPi Ba3ap6aeB. HaKbic6ex BaPiwanaHOB, 3binnxa TaMiubi6aPi. K©iuxiH6aPi 245
>KaHaTOB. Ba3in EceH6anaH0BTai/i a3aMauapAbiK apKaiiCbicbi 100 coMHaH kgmgk Kepceni. Byn AereHini3 con Ke3Aeri 120 Aonnapra Tent Ocbi 6ePiiT 1994 >KbinFa Aei/iiH Mi3 6aKnaii TypAbi. ApyaKTbi 6a6aHbin 6acbiH kmwh 3aM3HHbiH 93iHAe KapaMTyfa ©3 6acbiM xan-KaAipiMwe ynec KOCKaHbiMAbi OyriHre fleiiiH MaKTaHbiuj TyiaMbiH, - AetiAi KVpbinbic canacbiHbin apAarepi, W anaianan aybinbiHbin TypfbiHbi >Kenic Kbinbiiu6aeB. 1994 >KbinAbiK BannbiK 6a6a wbinbi p,er\\ MOpunnaHybma opart BannbiK aiaHbin 1976 >Kbinbi canbiHfaH KeceHeciH wanapTbin, Ka3ipri 3aMaHfa cart KeceHere artHanAbipyaa 6aciaMaujbinAbiK TaHbiTKaH Ke6ec AKbin6aeB. KexcynbiK Ka6n BaynbiKOB cwhaw cayneTKepAi TapTbin, wanaAaH Sort KeTepeTiH HbicaHHbin apxmeKTypanbiK >xo6a. ynrici wacanbiHAbi. KVPbinbic wyMbicbiHbin 6apnbiK >KayanKepminiriH ©3i 6acKapaTbm o6nbidbiK «Ak HneT» KVpbinbic KOMnaHuncbi anAbi. AyAaH TapanbrnaH Tuicii MexeMenepAi TapTbin, KVpbinbic MaiepnanbiMeH waSAbiKTay Cepra3bi C afai6eKOBKe MiHAeueniHAi.
YMbiM/jacTbipy wyMbiCbi ayAaH axiMi KepiMTaii 06,qipaxMaHOBKa >xyxieniHAi. Ken y3dM3M xexieMAe Kypbinbic >KyMbiCbi OacTanbin, wanaAaH ipreiac Ka3binbin, KyMbinflbi. TepT Ka6bipra Kbi3bin KipniwTeH KanaHbin, cbipT 6eAepi aK MpaMopMeH KamanAbi. AnujbiKTbi KyM6e3i >KacanbiHbin, opHaTbinflbi. KvnTaPn bifbi con - 6a6a xeceHeciHin KbiCKa Mep3iM,qe Te3 api cananbi canbmybiHa ayAaH xeneMiHAeri ipini-ycaKTbi ©Hflipic KacinopbiH.qapbi. KVPbiobic neH TeMip>Kon Mexeruenepi, wapyawbinbiKTap KajKeni KQMeKTepiH 6epin. anHbin KanMa^bi. Pecny6ni/ixanbiK AapeweAeri Tapnxn MaHbi3fa ne ecKepTKiujTep Kaiapbma waiaTbiH xeceHe TonbiKTaw Aepnix xanbiK KapawaTbma acapnbiK ynriAe canwHAbi. XanKbiMbi3AbiK AaHbiiunaH oniubinbi >Kycin BanacafyHMAiH «>KaKCbi aAaM faHa >xaKCbi 6aciubi 6ona anaAbi» AereH KaHaubi ce3iHe caw y3aK >KbinAap 6aciiibinbiK Kbi3MeTTi MiHci3 aTKapfaH KepiMTan 96AipaxMaHOB 2008 >Kbinbi Kexcy ayAaHbma axiM 6onbin xenAi.
BannbiK aynneHin 1994 >Kbinbi 6 om KeiepreH KeceHeciHe xypAeni weHAey >Kypri3in, awap/iaHflbipy K a re n in waiinbi aKcaKanAapMeH aKbinAacbin, waHawbip a3aMaTTapAbiK Kocuibi 6onybiHbin apKacbiHAa KeceHeHi wanapTy Hamweni anKTa/iAbi A/iMaTbi KanacbiHAafbi «YHHBepcan - B» >KLUC KeMeriMeH xeceHeHin cbipTKbi Ka6bipracbi TonbiKTati Kbi3bin KipniiuneH xeMxepinAi. Ilu >xarbi apneHAipinAi, KyM6e3i >KaHapTbinAbi. KeKiperiHe uMaHAbi/ibiK ynnaraH, apyaK CbiunaraH Annbic6aii PaxbiM, TenereH WoMbiHOexoB, Ba3ap6aM Bai4MyxaH6eTOB, A63an OMapKynoB, CatiMacafi 0nMyxaH6eTOB, flayneT Hycin6eKOB. t .6. KOMaKTbi KapwbinaPi KeMeKTepiH Kepcerri. 2013 wbinflbiH KbipKyMeriHAe Kacneni BannbiK aynneHin KeceHeciHe TonbiKTaii KypAeni >K6HAey >KYpri3inin, TapnxM Manbi3bi 6ap ecxepTKiiuTii-t apxmeKTypanbiK xen6eTi xoKcapbin, mbipaPinaHa TYdi. WbifbiCTbiK cayneT eHepiHin 03biK Y^riciMeH KeceHe Ka6bipfacbi Xope3M KipniiniMeH KartTa KanaHAbi. Iinxi Ka6bipracbi, KyM6e3i xepxeiiAi, JKanapAbi. TeOecmeH >xan6bip TaMWbinan, cy aKnaiiTbiHAaM KanbinKa Kemipinfli. 9pneHAipy >xyMbicbiH xepwinec MeMnexeireH apHatibi waKbipbinraH MaMaHAap >Kypri3Ai. Id in 6acbi-KacbiHAa ayAaH axiMi CymaH Mbip3a6exynbi flY^ceHSeKOB >KYPAi- Ba6a KeceHeciHe 2013 wbinrbi xypAeni weHAey >xyMbicbiH en a3aMaTbi KaHaT >KynbiHOB aTKapAbi. ©Aerre wenAi >xepAe Ka3binraH KyAbiK, apbiHAbi 63eHre canbiHran xenip, waMAaK >xepre x<Ypri3inreH >xon cm^kth cayambi ic TbiHAbipfaH KatibipbiMAw >KaHAapAbiK eciMAepiH en->xypTTbiH 6inin, xaOapAap 6onfaHbi a63an. BannbiK 6a6a xeceHeci 6acbiHaH uibipaKLUbi apbinMaraH. OHbin 6acibi ce6e6i, enm 6a6afa AereH KypMeTi, aynMeHin KaAip-Kacneii. Bi3Aeri Aepexiep 6oi4biHwa anfaiuKbi ujbipaKmbinapAbiH 6ipi BannbiK 6a6aHbin 6anacbi ©nAexeynbi ©TereH. 1882-1949 JKbinnap apacbiHAa BannbiK 6a6aHbin uje6epeci KypMaH6exynbi AxMenue, 1949- 1957 >KbinAapbi AxMenneynbi Onrap, 1957-1994 wbinAapbi Kanne pybiHaH ^a6AOHA3 aKcaKan, 1994-2015 >KbinAapbi OnFap-LUahn3aAaynbi AMaHKenAi, 2015 >xbinAan AMaHKenAiynbi Ep6on wbipaKWbi 6onbin 6a6afa KypMeT Kepceiin xeneAi- 1960 >KbinAapbi aHaM >KaMan MeH Ba3in axeMe inecin a ia 6acbiHa anfaiiJKbi 3napaT eiyre xenreHiM 6ap eAi. CoHAa aHaM >xemic KaAaMAah >xepAeH ap6ip >xeTi xaA3M caiibiH Ti3eciH 6Yrin aiara caneM 6epin, KaMTapAa apTKa 6ypbinMai4 Tarbi f\\a >xeTi KaAaM caiibiH caneMiH >xacan, KypMeT xepceixeHi xe3 anAbiMAa. ByOhr ypnaKTaH OaHKaraHbiM Aa con KypMeT, con i3ei. >KaKbiHAa H. KbinbiuuOaeBTbin «>KanaTanan >xaciapbi» anbi xiiaObiHbin Kon>xa36acbi Konbiwa Tycii. >KanaTananTbin TapnxbiH ca6aKTaM xene enAiH Kbiw6aT Ka3biHacbi - en6ex aAaMAapbiHa epexuie moh 6epimi. Ke3iHAe eni yinm aflH6aM Tep TexxeH, anObipT >xacTbiK uuarbiH aybinAbi xepxeMTyre apHaraH a6bi3 aranap xapinixxe a i inanAbipca Aa en eciHAe Mauri >xac, en6exTin epi 6onbin Kana 6epeAi AereH Ty>xbipbiMbi aKbinMeH acTacbin Typ eMec ne? KapawanbipaK 6onbin aiany 6ap Aa OHbi KacTepnen ycian Typy 6ap. «A3aMaTbiHa Kapan aybinbiH T3HHAbi» AereHAi aiaM Ka3aK 6exep atiTnaraH. >KanaTanan TYnexiepi apacbiHaH aT >xanbiH TapTbin MiHin en 6acKapraH a3aMarrap xemen caHanaAbi. 10 cobxo3 AHpexTopbi, 9 napTMfl yMbiMbiHbiH xanubicbi >K0 He ayAaHAbiK napTMn KOMmeTiHin exi xanubicbi - AnaxenAe Fa6nAeH Kapi6aeB, AKcyAa Haypbi3 Kbinbiin6aeBTap >xanaiananTbiK en KYPMeT'He 6eneHreH a3aMarrap. AyAaH axiMAepi Haypbi3 Kbinbiuj6aeB, HypnaH l^binbiiuOaeB, AnMac ©AinAep Ae ocbi aybinAbiH TYnexiepi. ByriHri xyHAe ayAaH axiMiHin exi opbiH6acapbi, Macnnxai xanubicbi Aa >KanaiananTaH ywbin, xaHaT xaKXaHAap. Byn Ti3iMAi >xanracTbipa 6epyre 6onaAbi. «>KaKCbi xiiiMiii, 6nix MaHca6bin 6onca en eciHAe 6ipa3 caKTanapcbin. an, anaMM xacMeiiK 6onca, en eciHAe Mauri xanapcbiK» AereH ynaranbi ce3 6ap. >KaMaiananTbiKTapAbiH aAaMM, a3aManbiK KacMerrepi >xorapbi aman a3aMarrap exeHiHe en xya. Aianap anrwc aiiTKaHAa «Ypnarbin ecciH» Aey‘ TeriH eMec, >KanaiananTbiKTapAbiH ypnarbi ecciH. 248
>KaKCbi aTKa wacbiK TeMip Tara 6onMac, H t TepiciH unereHMeH >Kafa 6 onMac. Ynrici3 YnxeHAepAi YP^ecen a s , KapbiHbi KaMnuraHMeH ara 6onMac, rieMiniKMeH apyaKTbi cbitinaMacaH, XanKbina KapusnbiK 6 aran SonMac, - AereHAew, newiniMeH apyaK CbiMiwaH >KaHaiananTbiKTapAbi «Kapa tuaHbipaK» AereH KacneTKe >KeTKi3reH BannbiK 6a6a mapanaibi.
v \\
M P A E 03 AHA «Kbi3 ecce enAin KepKi AereH c©3,qi, Kanbicbi3 KanaM akiTKaH KanpaH 6a6aM» AereH ca3,qbiH TaMbipbiHbiH TepenAe >KaTKaHbi, aHa KacneTiHe 6oiinaM akiTbinFaHbi aKMKaT. AHanap waiinbi aHbiKTaManap xeHeAeH 6i3re aybi3ma anbi3Aap MeH anriMenep apKbinbi )Keice Ae Tyn-TaMbipbiHAa wbiHAbiK >KaTbip. Ko6binaHAbiHbin KypTKacbi, AnnaMbiCTbiH rYn6apwbiHbiHAaM Kbi3AapbiMbi3 6aibipra cepiK, f^bi3 >Ki6eK, EnnixTep - aAan Maxa66aT cbinapbi, T ommpmc - Kon6acuibi aHa, YMati aHa - KVAan akien, OaTMMa - nip aHa, flOManaK aHa, Akiuja 6n6inep - aynne aHanap KYAipeTiH TaHbiTKaH. 0MenAi KacMeTKe 6anafaH xanbiKnbi3. AKbin-napacaTbiMeH, AaHanbiK, xepereHAix KacneiiMeH en x<aAWHAa caKTanraH coHAaki aHanapAbin 6ipi Aapa6o3 aHa. On >Keiicy enipiHAe AYHMere xenreH. LLlbrn eciMi Lankina, xeiiiHHeH YnninAeK aiaHFaH. l3eTTi, ynxeH xence caneMiH canbin, AaciapKaHbiH waMbin, aom\\h ycbiHbin, KVpaK yiiibin TypaTbiH, aKbinAaca Kanca xeneni nixipnep amaTbiH xeniHiHin weweHAix, AaHanbiK KacneiiH TaHbiFaH KatibiH aiacbi KeH>xexe >xana TycxeH xeniHi YnninAexTi >Kon6 apbic 6 nMeH >xonbiKTbipaAbi. >Kon6 apbic 6 m xeniHAi cbiHaMaKKa: - Kexxe Tipey He 6onap, xenre nicnex He 6onap, TepiciH Tecneki copFaH He 6onap? - Aen cypambi. Aapa6o3 aHa xen OMnaH6acTaH: - >KiniriH waKnaki MakibiH copca, Kapa HapAbi KambipaTKaH Ka^Tap fom, >xiniriH TecneM MatibiH copca exi aFaMbiHAbi aKnaH fom, - Aen iaemeH MinreH YninAexTin >xaya6bma pM3a 6onFaH >Kon6apbic 6 m: - CeHin >xaya6 bina a s h pM33MbiH, KaiapbiHHaH OMbin 03biK exeH, 6yriHHeH 6acian ceHin aTbinflapa6o3 6oncbiH, 6 iTicneMTiHAeM AayAbi weweTiH Ayanbi aybi3 aHa 6on, - Aen 6aiacbiH 6epin, OHbin 6oMbiHAaFbi xepinxenAiK epexine KacMeui 6aFanan 6ininAep Aemi. Aapa6o3 aHaHbin ocbi KacneTi en eciHAe Manrinixxe caKTanFaH. flapa6o3 aHaHbi xnbiH-Kbiciay xe3Ae >xayFa Kapcbi xanbiK MaMAaHbiH yMbiMAacTbipywbinapAbiH xaiapbiHaH xepeMi3 . EcxenAi. BannbiK 6 nnep MeH l^a6 aH >xbipaynapFa cepix 6 onbin, e3apa KapbiM-KaTbmacTapbiH >xapacTbipbin oTbipFaH. KoFaMAaFbi QMenAepAiH opHbrn xeiepy, aHa KacMeiiH 6aFanay, aHanapAbi AapimeM 6 iny MacenenepiH xeiepreH api KanbimacibipFaH. Aapa6o3 aHaHbin ocbi xacMeTi Facbipnap 6 oMbi xanbiKneH 6 ipre >xacan, pyxbiHa Ta6 bmaTbiH xneni aHanap 6 eMHeciHe aMHanFaH. Kepxi MeH aKbinbi >xapacKaH >xaHbi cyny aHanapAbi Aapa6o3 aHaFa Teney, Aapa6o3 aHaFa AereH KYPMeT ocbinaki xanbimacKaH. BipAe Ecexen MeH Banexen exnenecin Kanbimbi. MyHbi eciireH Aapa6o3 aHa KaMHbicbi Kapa6eM6iT 6Mre «ExeyiH Ae ocbi >xMbiH yciiHe 6i^qin yMre TycipriHw, - Aem i. Aapa6o3 aHa Aepey AaciapKaH >xaMbin >xi6epin, anAapbiHa cyixe 6exTipinreH 6ip TOdaFaH Tapbi MeH >xanFbi3 KacbiK xonAbi. AnAbiMeH a sm TaTKaH Ecexen xacbiFbm LuanKaiiTbin KOflAbi. OHbin apTbiHiua a ^m TaTKaH Banexen KacbiKTbi Tenxepin KonAbi. EcxenAi 6a6a Aa, BannbiK 6a6a Aa, flapa6o3 aHa Aa KacbiK CbipbiH yHci3 yraAbi. Ocbi >xaFA3 M en apacbiHa Tapan xeTeAi, 6 ipaK MSHiciH Aen 6acbin ewxiM weine anMaFaH. Keneci 6 ip anKanbi >xMbm a n ^a n a 6 epe BanexenHeH Aapa6o3 aHaHbin YMiHAe 6 onFaH >xaFAaMAbi apKiM ap caKKa >xYripTin, uueiijyiH Tannart >xYpreHAepiH aMTbin, CbipbiH 6 inrici xeneTiHiH weTxi3eAi. TypnbiM6 eT weweH: 253
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333