- EceKenHin KacbiKTbi ujanKaMTbin KOMfaHbi - «KeKTeH6eceH KeT AeMeiiMiH, KywarwM KawaH a a aiubiK» AereHi, BaneKenniH KacbiKTbi TenKepin KOMfaHbi «o He AereHini3, KaMTa ca6acaKbi3 >KOTaMAbi TocaMbiH fom» AereHi eAi. MyHbi yra KOMraH flapa6o3 aHa Aa AaHanbiFbiH TaHbiTTbi. >KaKCbiHbiH eKneci TopFbiH opaMan KenKeHiue, waMaHHbin eKneci >Kbin oh eKi aM 9TKeHiue» AereH ocbi Aen, eKneiuin 6onMaHnap, 6apiH aKbi/iMeH Lueiuin, en 6 ipniriH caKTaHAap. E e ie re Keice 6en Kanap, 6 ipnirin Keice Hen Kanap, - Aen anriMeciH anKTambi. BannbiK aiaMbi3AbiH 6 a ii6 iweci Ae e ie KepiKTi 6onbin, coash anAaHbiuj, >Ky6aHbiw TanKaH 6ne»<eHnep3eHT cyK>AereHAi KanepiHe anMam>Kype 6e p inii. MyHbi EceKenoiinan «6ipa3 wacKa Kenin KanAbi, ocbi ypnaK wafibiH otinaMaM >Kyp-ay» Aen yaMbiMAatiflbi eKeH. Bip KyHi eKeyi Aapa6o3 6a£i6 iwere caneMAece 6apFaHAa 6yiibiMTaM cypanaflbi. CoHAa EceKeK om Tycipy yiuiH: - >Keneiue, MeHin 6yiibiMTai4biM: Ocbi waKCbi aPien MeH >K3 MaH atienAiH atibipMacbi He? - Aemi. flapa6o3 6aM6 iiue otinaHSaciaH: - KewKeHAe JKyriH apiap 6oianbi Ty^eci 6onca, AcTbma MiHeTiH KynbiHAbi 6 neci 6onca, AnAbiHa anraH 6eciri 6onca, E h acbin, >KaKCbi KaTbiH con! - Aen, aHa yiuiH epienri KyHre eHereni, napacarrbi ypnaK aKenyAeH acKaH 6aKbiT >kok eKeHiH 6 ip aybi3 ce36eH >KeTKi3reH. Aia-aHa eMipiHin ryAi, Hypbi, wanracbi - 6ana. AHa Tan 6eciKTi Tep6eTe: - KypbiFbiHAbi Maiibipbin, TyHAe >KbmKbi Kafibipbin, >KayAaH >KbinKbi aPibipbin, > K irii 6onap Ma eKeHcin? AiibipKaAnaK Knicin, AKbipbin >KayFa TMicin, Baibip 6onap Ma eKeHcin? BapMaKTapbiH Maiibicbm, Typni oio oiibicbin, Ycia 6onap Ma eKeHcin? TaHAannapbiH TaKbinAan, CennereHAe ce3 6epMert, LUeiueH 6onap Ma eKeHcin? Ken 6anaFbiH TypicKeH, Ynbi Toma KypecKeH, BanyaH 6onap Ma eKeHcin? Ban KanHaTbin waft imKeH, Ka3bi Kepiin, >Kan >KereH, A d b i 6onap Ma eKeHcin? V3aK >Kacan Ke6ipeK, BacTbi 6onap Ma eKeHCin? - Aen anAHnefi OTbipbin ca6niHiH 6 oi?ibiHa >KaKCbi KacHerrepAiH >KyFbicTbi 6onybiH, en KaMbiH oiinaMTbiH a3aMaT 6on ecyiH TinereH MOHe con KacMerrepAi 6ana 6otibiHa cinipe 6inreH aHaAaH acKaH K¥fliPeT * aH 6 ap Ma? Ma, aHa KYAipeTi - epeKiue KyAipeT. O i6acbiHAaFbi Tap6ne Heri3iH canyujbi Aa arten. KaiibiH cinnici wenreciMeH >K3 KbiH cbipnac 6onbin, Kbi3Abin >KaKCbi >Kepre y3aibinbin, KOcaFbiMeH Koca aFapybm TinereH wenre Tap6neci Ae aHa Tap6 neci. OcbiHAan Tap6ne KanbimacTbipy flapa6o3Aaii aHanapAbin ynbinbirbiMeH KenreH. 254
fla p a 6o 3 aHa Kanflaw a a 6 onMacbiH wnbiHAa ap ic ii aKbi/iMeH apKaHflan, iue6 epniriM eH wereHAen, KiciniriM eH KiceHAen, TariKbipnbifbiMeH Tycaynan, KeceMAiriMeH KereHAen, lueiueHAiriM eH ceHAipin, Aa^AiriMeH, AaneKTiniriMeH AanenAen, eAineTiMeH w ew eTiH KacneiiM eH en >KaAbiHAa M enriniK Kanflbi. 0MenAepAiK KOfaMAarbi opHbrn KeTepyre Ken Kyw canbin, AaHanbifbiMeH. AapanbifbiMeH en eciHAeri fla p a 6o 3 aHa 3binnxa >KaH6onaTKbi3bi TaMWbi6aii aibiHAafbi aybin Mattbma >KepneHreH. O h w h pyxbm KVpMeTTereH en-wypT 6ipa3 >Kbin 6ypbm 6 acbma aPimbiKThi ecKepTKiin opHaTbin, pyxbiHa apHan ac 6epren. Ocbi i3 rin iK T i id in 6 aciaMaiiJbiCbi 6 onbin 6 acbi-KacbiHAa 6 onfaH CoqnanncTiK E n 6 e K Ep i, AnM aTbio6nbicbiHbiH>KaHeKep6 ynaK, KeKcyayAaHAapbiHbiHKvPMeui a3aMaTbi 3binnxa TaM iiJbi6 aeBa. C ouna nncTiK E n 6 eK Ep nepi 3aKapna CemToea, MeH E iiT a ft TaieHO Ba, e n6 eK apAarepi UJyHKe6 ana Knbm6 aeBa MeH 3eMHen AcaHOBanap CHHKTbi 3aMaHAaciapbi 3biKanHbiH cbipnacbi, KonAaywbinapbi 6 ona 6 inA i. lilapyaujbinbiKTbi liiambipamaPi ipreciH MbiKTan yciafaH 3binnxa HapbiK 3aMaHbiHbiK Ta na 6 bma Kapcbi 6 onMan >KeKenieneHyAi KanafaHAapAbiK HaKTbi ynecTepiH 6 epin, pn3anbiKneH 6 enreH. B yriH A e 3binnxaHbiK 6aiacbiH anbin, 6 eniHin wbiKKaH Luapya KOwanbiKTapbiHbin ip re n i y>KbiMfa aMHanfaHAapw xen. KenecTepOAaFbi KoMMyHncTiKnapTnncbiHbiK6ipHeuuecbe3AepiHiKAe^eraTbi, K a3 aKCTaH >KoFapfbi Kenecim n TepT waKbipbinbiMbiHbin A e n yia iw , >KoFapFbi Kenec ripe3MAnyMbi TepaFacbiHbiH opbm6 acapbi 3binnxa >KaH6onaTKbi3bi fliHMyxaMeA KonaeBneH enAeHew e peT Ke3ASCKeHiH eciHe anbin OTbipaAbi eKeH. CoHbiH 6 ipi 1974 wbinAbin x<a3 atibiHAa 6 onFaH eKeH. AcnaHAaFbi ana 6yn TTa p anAexaMAa wenKireH KeKopan manFbiH Kainna KineMAen KynnbipFaH waHMawyaK, eAeMi inaK 6 onaibm . AmbiHeMen 6 eTKeniHeH ecKeH caMan >Ki6 eK opaManAaii >Kennin e iin , >KaHbiHbi3Fa paxaT ce6e3rineiiA i. OiibiHbi3Abi 6 aMbiTbin, >KypeKTi enAHnetiAi. AnMaTbiAaH KenreH KOHaKTap UJoKaH YenuxaHOB ecKepTKiiui 6 acbma mokwh TOKTaAbi. K a3a* CTaH KoMnapTMncbi OpTanbiK KO M m eiiHin 6 ip iH iiii xaTWbiCbi fliHMyxaMeA K°HaeB 6adaFaH x<aKCbinap ecKepTKiiu 6 acbma 6 e i anAbi. - Mbma caiiAbiK «KeiueH TOFaHbi» aianybi 6 yn enipAe 6 ip Ke3A©pi eriHLuiniK 6onFaHAbiFbiH 6inAipMen Me? - AeAi flHMain aFa TenipeKTi anaKaH acTWHaH 6ipa3 luonbin. MaHaAaH 6 epi >Ka6 bipxay >KypreH ayAaHAbiK napTHB KOMmeTiHiM 6 ipiHiui xanubicbi AiiTeKen: - I4e. ne< Aan conaft, flHMexe, - A©Ai- - 9 p canbiHbi^ anbi3bi, ep TeSeciHin e 3 Tapnxbi 6 ap, wipKiH, AanaM-an!.. >KeiicyFa ep KenreH caiibiH 6 ip KyaHaM. oHbi MeKeHAereH xanKbiMa 6 ip cynciHeM. - AeiiAi KonaeB 01/maHa cennen, Ke3Aepi HypnaHa Tycin, Kenini 6 ip acK3 KTan. ConaH co h con >KepAe TypFaH enre xapan: - ApuibiHFa KonbiH cepMereH, Ma^biHa AyiunaH KenMereH. Tynnap a i Ta con enne. flop 6aAa Typbin weM wereH. AmbiHAbi LuaiiiaK HaM3anwt Baibip Aecen con enne, HaM3aMeH LuaHiubin e i wereH. Ax<anAaH 6 ypbiH eneni, blHFanbiHa KeH6ereH. 256
Cyny AereH con >xepAe, EpnepiH CbiPinan, KaAipnen, AiunaraH 6eTiH nepAe^eH... BaTbipnapw >KacaHbin, Anapbi xemec xepMeAeH, - AePi Kene: «Ap >KafbiH ci3 aMTbiHbi3UJbi», - AeAi on ocbi canapfa cepiK eTin epTe LUbiKKaH Ba3ap6aeB Mri6aPi aKcaKanra. AKcaKan 6yn ene^Ai GinMePiTiHiH >KacbipMaAbi. - Byn Kbipfbi3 aKbiHbi KaiaraHFa CyiiiH6aM aiaMbi3 aPiTKaH ce3, - AeAi fliHMyxaMeA AxMeiynbi. LUoKaH ecKepTKiiui ynKeH Tepen caPiAbin KacbiHAarbi >xannaK anaca Te6ere opHanacKaH. CoHbin Te6eciHeH MaiaPi Taybma Kapacanbi3, xe3ini3re Tafbi exi Te6e ujanbiHaAbi. fluMam ara Aa conapfa k©3 TOKTaTKaH cane: - Byn exi Te6eHiH coHay 6nixieyiHAe Ko« hk©3 AereH xeniHinexTin, an exiHiniciHAe BaPuopbi AereH >xirirriH 6ePiiTi 6ap, - AeAi MriGaPi aKcaKan ©3iHin aPiTyra Lue6ep exeHAiriH ce3Aipe cePmen. - Onap xiMAep? - AeAi flHMexe^. - E-e, flMMauj afa, 6yn AYHMeAeH xiMAep emereH, onapAbin apTbiHAa HeHAePi anbi3 KanMafaH?! - AeAi aKcaKan can Ko6an>xn cePinen. - AmbiHeMenAi KOHbiCTaraH Kanbin enAe Ka6aH >xbipay 6a6aMbi3Abin Kbi3bi Ko« hx©3 AereH xeniHinex Gonumbi. 0 h canFaHAa Aaybicbi TayAaH acbin LUbiFaAbi exeH. Oh w k ©HiHe T im i 6o3TopraPinap Aa k y f is k canbin, acnaH Mynrin, opMaH TyHbinTbi, - Aen >xanFaAbi c©3iH aKcaKan. - KoflHK03AiH a>xapbi aFapbin aTKaH TanHaH Aa cyny exeH, OHbin To6biFbma AePiiH TerinreH Konan wawbi, ypxe KapaPiTbiH >xaHapbiHAa onaiinbiKneH LuewinMePiTiH >xyM6aK 6ap exeH, - Aen co3a Ty c ri e^riMeciH Ba3ap6aeB. - Con nepM3aT e3iHin TyFaH KaPiHbicw BaPuopbi AereH >xiriixe enepAePi raujbiK 6onraH exeH AeiiAi- BipaK Kaian 3aMaHHbiK KaTbire3 3anbi 6yn exeyiH kock3h 6a? WenreciHe raujbiK BaPiTopbi iuiKyca 6onbin, TayAaH Kynan enreH exeH. Con TycTa Te3ex TepeHin waPinaybiHa >xeTin, HayKacbi AiHKeneixeH llloKaH Tecex TapTbin >xaTbin KanraHAa Te3ex Tepe oraH KbiMbi3 canbipbin, xece ycbiHyra ocbi ManAarbi en cyny Kbi3-xeniHinexiepAi >xnHaraH xepiHeAi- ConapAbiH imiHAeri en xepixTici K0flHxe3AiH KonbiHaH KbiMbi3 iwxeH LUoKaH 6ip ceT aypybiHaH aPibiwaHAaPi 6onraH exeH. LUoKaHHbiH acKaK aKbinbiHa TeHTi 6onraH KonHxe3 OHbiH ocbi Sip Mywxin xaniHe waHbi aujbin, anrbiHbiH ywbiMeH wypin Kbi3MeT e iim i. KePiiH AepTi acKbiHraH xeniHinex: - Bip FaujbiFbiMa 3aMaHbiMHbin 3aHbi, Tarbi 6ip FanibiFbiMa a>xanAbiH apaHbi KOcnaAbi. MeH epien enepMiH. MeHiH cyweriMAi coHay 6ip Te6eHin 6acbiHa wepneHqep. Con >xepAeH BaiiTOpbiHbiH MonacbiH, LUoKaHHbiH 6eMiTiH xepin waiaPibiH, - AereH exeH. BePi6aK xeniHLuexTin courbi eTiHiiniH opbiHAan, en->xypTbi o hu con T©6eHin 6acbma >xepnemi. Co ash 6epi Te6e «l^onHxe3 T©6eci» aianbin xeice xepex. E^Gex >xonbiH KepGynaK ayAaHbiHAa caybiHiiibi 6onbin 6acTaraH 3binnxa >KaH6onaTKbi3bi HypMonAa AnAaGepreHOBTii-t aTbi aianca epexme KyauaHhin xeieiiH . KaMKopinbi aracbiHbiH «Kbi3biM» AereH ce3iHeH >xaH AYHMeci acTaH-xecTen 6onbin, anAe6ip TbincbiM ^yaubi xyw GoPibiH ujapnbin eixeHAePi, KbiCbinraH inaKTa KyaTbi GoPibrna Hep 6epin, KyaHraH ceue caGbip GepeTiHiH >xaH-TeHiMeH 6epine aPiT^aHbi ^YriHriAePi xe3 anAbiMAa. 3binnxa anaPiAbiH anrauj AenyiaT 6onbin caPinaHbin, LUaHxaHaPiAa Typbin >xaTKaHbiHAa canbiHbin >xaTKaH yPi >xaFAaPibiMeH TaHbica xene HypMonAa: 259
- ^bi3biM, ceH eHfli flenyiaT 6onflbin, xeniMAi-KeiiMAi KOHaKTap 6onaflbi. Yni^ enceni 6oncbm, - Aen ymaN eciK-Tepe3eciH, KemereH KYpbinbic MaiepManAapwH apHawbi >Ki6epin, KaMKOpnbiK KepceTKeHiH ay3bmaH TaciaMaMTbiH. 3binnxa ana* fla flapa6o3 aHaflati 6ip n iKTi Ka^ipnen, TaTynbiKTbi Kacneuen OTbipaTbiH. HypMonfla aFacbiHAaM wapyawbinbiKTapAbiH 6acwbinapbiMeH biHTbiMaKTacTbiKTa 6onbin, aKbin-xenec cypati KenreH waHAapFa KonbiHaH KenreH KaMKOpnbifbiH ajiMakiTbiH, ujanafaTTbin, tuapananbiH Hypbi Te rin in TypraHAaii nepiuuTe netimai >KaH e^i. 3binnxa anaii waciapfa xen xenin 6eneiiH. >KaciapMeH xe3flecyfle anaMAwn 63 ay3bmaH KOMbrn AaniepiMe >xa3bm anraH: «Bip 6acbmaH 6acKaHbi OMnaMaiiTbiH 6aK KyMapribiK, en TafAbipbma enwipeMeiiTiH eHwapnbiK, wep TafAbipbma waHbi aujbiMaMTbiH >xai6aybip, 6acKaHbin MyKanfaHbma MacaTTaHaTbiH 6e36yMpeKTiK, MeHAeri 6ap eiuxiMAe 6o/iMaca AeMTiH iiuTapnbiK, xeMwinirinAi xewipe anMaMTbm, >xeiicTirinAi Kepe a/iMaMTbiH HSMapubiK, xiM xen Hacuxauanca coraH KynAbiK ypaTbiH, He Hapce 6onca onan Kynan, onai* ceHe canaTbiH naTyacbi3AbiK 6i3Ai OMnaHTybi xepex» AereH ce3 eciMHeH xemeMAi. Ocbi 6ip c©3AiH TaMbipw >xaciap 6oMbmaH xe3Aecin KanaTbiHbi wbiHAbiK. Bi3Ai OMnaHTaTbiH Aa ocbi. 3bmnxa >KaH6onaTKbi3biHbiH annbic >xacKa Tony Mepetini Mepexeci ynbiMiubiriAbiKneH e r r i. KasaKdaHHbin Tyxnip-TyxnipiHeH xenreH KOHaKTapAa ecen >xok. >Koraprbi naya3biMAbi KOHaKTapAbiH apacbiHAa E n 6 ex Epi KaMiuaT fleHeH6 aeBaHbiK >xepAi KaAipnen, en6 eriMeH enre TaHbmfaH Ka3aKTbin KapanaMWM Kapa Kbi3bma Ta6 bic Tinen, MepeiiTOMAbi yMbiMAacTbipyuibinapFa anfbicbiH GinAipreH MaFbmanbi ce3i en eciHAe y3aK caKTanAbi. Cam aHaTTbi >xnbiHAa Kexcy ayAaHbiHbiH exiMi H. ^bmbim6 aeB 3. >KaH6onaTKbi3biHbiH epeH en6 erme TOKTana xene OHbi flapa6o3 aHara TenereH. T o m AyMaHbi TapKan, aaaManapAbiK apKacw 6 ocafaH c a n e 3biKan ayAaH exiMiHe apHaiibi xenin, eixeH >xonfbi TeneyAiH apibiKLUbinbifbiH xoHe OHbin xeiepep )xyriHin aybipnbifbm TonKy ycTiHAe aMTKaHbm eciireHM iH. flapa6c>3 eciMi enGexTiH. eAifiAiKTin apKacbiHAa, xicinix neH x iw in ix Tin eieyiMeH xeneiiHiH TyciHAipreH exiMHih ce3iHe pn3a xeninMeH TapKacKaHbi Memn xe3 anAbiMAa. AnnaAaH anAbiMeH xiMAi cbiMnaMMbm Aen yui KartTapa cyparaH 6anafa «aHaHbi cbmna», «aHaHbi cbiMna», «aHaHbi cbiMna» Aen yuj peT KaMTanaraH exeH. 3biKaHAbi enSexiuinixTep xe3iHin TipiciHAe-aK «MaMxa» Aen aTaybi xanbiKTbiH KyPMeTi eMec ne? YaKbiT eie xene En6exLiii aybinbi >K. TaMiubi6aeBa aTbiMeH aianbin, KonaAaH KyMbinraH 6eiiHeci aybinAbin xepixii Tycbi MeAeHHeT yi/iimn anAbma Tanaii TonafaM id iH xyerepi 6onraH e3iHin >xyMbic xenceciMeH Kaiapnaca KOMbinbin, aywnAbiH KypMeT TyTap opHbma aiiHanAbi. «>KyMaK aHaHbiK Ta6 aHbiHbin acTbiHAa» AeiiAi aiaM Ka3aK. K aLljaHAa aHanapra >xyMaKi3Aen>xYpeTiHflapa6o3aHaHbiH6acbiHaTac6enriKOMbin,ac6epinyiuapacbiHa anraLUKbi 6 onbin yH KOCKaH /HepincanbiHbin Luemueri Annwc6 aM Mei/ipaMynbi 6 onaTbiH. On 6 ana xe3iHeH ynxeHAepAin 3MTK3HbiH ic ie n , a ia -6 a6 anap pyxbiH CbiPinan, Kbi3bin cancaubiK xe3iHAe Ae 6 a6 anap pyxbma Tey e iin , pyxbiHa 6ac Min, KaAipnen ecxeH a3 aMaT. Ke3 iHAe EcxenAi, BannbiK, K;a6 binMca, >Kon6 apwc, Kapbm6 aM, AMTy 6a6anapbiMbi3AbiH xeceHenepiH >xeHAey >xyMbiciapbiHa 63iHiH KOMaKTbi yneciH KOCKaH KaMbipbiMAbi >xaH. flapa6o3 aHaMbi3Abin 6 acbma Kynnbuac opHaiyAa 6 aciaMaujbinbiKTaHbiTKaH Annbic6 aM MeiipaMynbiMeH Kbi3 MeT 6 a6 biHAa xe3Aecin TypybiMbi3 6 yriH re AeMiH >xanfacbin xeneAi. Annbic6 aM MeMpaMynbi >xwn caMbiH TypxiciaHAaFbi ApbiCTaH 6 anKa, Ko>*<a AxMeT flccayM MaB3oneMiHe 6 apbin, AxcaKTeMipAi nip TyTbin, Tene S maN. KaPacai^6 aTbipAb'K 260
6 acbma 6 apbin Tay e iin KatiTaTbiH a3aMaT. TypxiciaHAa PaxbiM 6 a6 acbi Typanbi ash 6 epin, MSMiTiHiK ManaPicapbiHbiK 6 aypai/ibiHAa, KacbiHfla Axyrac neH TaMLUbi6ynarbi 6 apbiH >K9He xiinxem afi Kapa KVnnb,Tacbl 6 ap eKeHiH 6 in flip e fli. KenreHHeH Kem Ka6 ipiH Taybin, 6 acbiHa KyM6e3 opHaTbin, ynxeHaepAiH 6 aTacbiH an/jbi. - « 0 n i pM3a 6 onMati Tip i 6 aMbiMaw,qbi» .qereH eMec ne? Sana xe3iMne 9KeM «CeHin PaxbiM 6 a6 an en anaMbi 6 onfaH, 9,qinAiriMeH aTbi wbiKKaH, 6 onbic 6 onraH Kici» aen aPiTbin OTbipaTbiH. TyKbiM -TynfbiMbi3 >XMHanbin con KynnbuacTbiH opHbiHa xyM6e3 opHanbiK- Byn 6 onawaK ypnawa xepex, conap 6 inciH, xopciH nen >xaTbipMbi3, aia- 6 a6 aHbi 6i3 KaAipnecex, e p ie n ri xym 6i3Ai 6 onawaK Kanipnenfli eMec ne?! - aeri afbmaH >KapbinraH efli Annbic6 aPi. Here exeHiH 6 inMei/iMm, nonxoBHkix weHiHfleri Kbi3bin waranbi (fcopMa xnreH Annbic6 an,qbi xepceM, xe3 an^biMa A6 aiiAbm 6 6 flipaxMaHbi xeneni. A6 ai/i 6 anacbi 06,qipaxMaH neTep6 opnaH OKynaH xenreH^e epeciH 6 aMKafibiH nen: - A k acbin Ma? Kapa acbin Ma? - AereH cypafbiHa 06,qipaxMaH: - A k acbin, - nei^ni. A6art: - K63 aK 6 onraHbiMeH Kapanibifbi xepefli, Kara3 aKWbin 6 onraHbiMeH Kapa cun >xa36aca okh anMawcbin. wain KapTatifaHAa aKWbin 6 onraHbiMeH >xac xe3Aeri Kapa main 6 apfla 6 iniM ne, KyaT Ta xen, Kapa acbin eMec ne? - p,erenf\\e 06nipaxMaH:
- 0Ke, ocbiHbiH 6apiH KatiAaH 6iriAini3? - AeriTi. A6ai/i: MHMeH. QSflipaxMaH xyniMcipeii axecme Kapan: - 0Ke, mm aK eMec ne? OHAa acbin Aa aK SonaAbi! - AereHiHe cyMcmreH A6aii pM3a xeninMeH 06AipaxM aHAbi KywafbiHa anbimbi. Annbic6aMMeH nixipnece Kancanbi3 06AipaxMaHAaM anfbip, 6iniMAi, aHfapbiMna3, aKKenin. 6a6anap Aece iiuKeH acbm>xepre KOHTbiH pyxibi, KonbiHAa 6apbiH aaMaMTbiH >xaHbi >KOMapT >xaH exei-ime xe3ini3 )KeieAi. B a6anap xeceHeciH TypFbi3yAa, MepeiiTOMnapbiH 9TKi3yAe 63iHAiK yneciH KOCbin >KypreHi 6apnbiKTbin apKacbi eMec, HapnbiKTbin apKacbi Aen yKKaHbiMbi3 >k 6 h . 0HriMe 6acbm ,Qapa6o3 aHaAaH 6aciay ce6e6iMi3 «0MenAeH naMraM6ap 6onraH >kok. 6ipaK naMfaM6apnap aHaAaH TyraH» AereHAeM, eMipre yn axenin, 6a6anapbm KypMeT TyiaTbiH acbin a3aMaT ecipreH Annbic6aMAbiK aHacbma Aa flapa6o3 aHanapAbiK LuanafaTbi TMreH Aecex Kaienecnecni3. 0p AayipA'H flapa6o3 aHanapbi aMaH 6oncbiH. CaM/iay6aM 503IJ1OB K,a3CCP Oty iciH iti y3diai, CCPO XanbiK, arapmy icihiiti y3disi 3 n j .j / i l l ' A ^: IM Il |J i U l 1 V 'l |,i Mi J.iv !
266
VJlbl WIEEIOKOJIbI Ynbi >Ki6eK >xonbi - 6yxin aneMre TaHbiMan, 6iTiMrepniK neH biHTbiMaKTadbiKKa yMTbinfaH BaTbic neH HlbifbicTbi, Yhak ^buafi, Apa6 xanncpaTbiH 63apa SaiinaHbiCTbipFaH axoHOMHxanbiK Kenip icnerrec 6onraH caH FacbipnbiK Tapuxbi 6ap ynbi x<on. Byn wonAbi xe3iHAe TypiK KaraHaTbi, LUbiHFbic xaH MMnepuncbi, TeMip MMnepuflCbi 6aKbinaFaH. Heri3ri xypeAaH OpTanbiK Ka3aKCTaH AananapbiHa, CapbiapKa MeH EpTicKe, Amai/i MeH MoHronunFa Kapati TapaMAanFaH. Mccf)MA>xa6, yc6aHMKeHT, Oibipap, TypxiciaH, Tapa3, CaypaH, CbiFaHaK, CapaMWbiK, WanaxeHT CMHKTbi ipi KananapAbiK >KOFapbi M©AeHneiiHiH epKeHAeyiHe Tnri3reH acepi moh. OHbin enre wacaFaH Kbi3MeiiHin TapMXbiHaH TaFbinbiM ana oTbipbin, wana Mbin>xbinAbiKTa aAaM3ai 6anacbi Kayinci3Aixxe, TypaKTbinbiKKa xoHe AaMyAbin 6epiKTiriHe yMTbinyAa. Bi3AiK AayipiMi3AeH 6acian 6yn KypnbiK wonAapbi YnKeH Eypa3MflHbin LUbiFbiCbi MeH Baibicbi, ConiycTiri MeH OniycTiri apacbiHAaFbi cayAa MeH MaAeHiieT canacbiHAaFbi 6aiinaHbicTapAbiH TpaHCKOHTHHeHTanbAbi weniciHe atiHanAbi. Byn >xon xanbiKTap apacbiHAaFbi wahaHAbiK ©3apa Tayap afiHanbiMbi MeH 3Mmxepnix biHTbiMaKTacTbiKTbiH Kanbimacbin, AaMybi ywiH opHbiKTbi nnaicfcopMa 6onAbi. ApbicbiH aMTnaFaHHbiH ©3iHAe Tex >xep waHHaTbi >KeiicyAaFbi Ynbi >Ki6ex wonbi Kananapbi TypacbiHAa FbinbiMM 3eprreynepAin 6aciaybiHAa LLIoKaH UlbiHFbicynbi YanHxaHOB TypAbi. Kanbin oKbipMaHFa ManiM, LUoKaH YannxaHOB >KeTicyAa 1856 xoHe 1857 >KbinAapbi exi pei 6onFaH eAi. CanapbiHAa epie opiaFacbipnbiK Kananap KMpaHAbinapbiHa Ha3ap ayAapbin, wexenereH apxeonornnnbiK HbicaHAapAbi canbidbipaAbi. LlloKaH LUinix ©3eHiHAeri KanauibiKTaH 6ipxaiap apTecfciaxTinepAi TanKaHAbiFbi Typanbi >xa3Abi. Byn Kana e>xenri TanFap Kanacbi 6onaTbiH. MyHbiH ©3i Ynbi >Ki6ex >xonbiHbiH 6ip TapMaFbi >Keiicy apKbinbi ©TxeHAiriH Aa^exieHAi- MyHbiH FbinbiMH Heri3Aepi a © >xok eMec. MaceneH, opbicibin 6enrini liibiFbicTaHyujbi FanbiMbi B. r pwropbeB xohaHAbiK xepyeH wonbiHbin t ©p t TapMaFbiH xepceixeH. OnapAbiK 6ipiHiijici - Tapa3Fa 6apbin, >KoHrapnn apKbinbi l^apawapFa HeMece >KoFapFbi BapcaA>xapFa SapaTbiH >xon, exiHinici - OepFaHa apKbinbi >KoFapFbi BapcaA>xapFa 6apaTbiH, ywiHwi >xon - ToxHpciaH MeH flaMHp apKbinbi, an TepTiHLuici - riaMMp MeH BaxaH apKbinbi © T e iiH >xon. ©nxeAeri W enrenAi KanacbiH Aa UJ. YannxaHOB anFawKbinapAbin 6ipi 6onbin aiaAbi. Con yaKbinapAa KanaAaH KbiimaH >xacanbiHFaH cy KySbipbiHbiH KanAbiKiapbi TaSbinFaH eAi. KertiH 6ip FacbipFa Tany yaKbinaH xertiH ocbi auMaKTa 3epTTey >xypri3reH A. BepHumaM OHbi opiaFacbipnbiK Exi-OFbi3 (3xBnyc) Kanacbi Aan ecemeAi. Byn Ty>xbipbiMAbi «M3 mctophh ropOAOB n cipomenbHoro MCxyccTBa ApeBHero Ka3axcTaHa» Aan aianaibiH en6eriHAe ©• MapFynaH Aa KonAaAbi. Bip Kbi3biFbi, A. BepHiuTaM 6 3 awTKaHAapbma ©3i xyMaH xemipin, ExioFbi3 Tim i lne6anbiK Ta 6onybi biKTiiMan exeHAiriH >xa3Abi. AxaAeMMX ©nixen MapFynaH IneGanbiK KanwaFaii 6ereHi TeniperiHAe Aan xepceTTi. AxaAaMMx K. BawnaKOB TeiyM >xoncanapbiHAaFbi AepexTepAi TanAart xene lne6anbiK AareH ce3 i^a 03eHi 6oMbiHAaFbi Kana AareH MaFbiHa GepeAi Aan Ty>xbipbiMAaAbi. OHbiH nixipiHme, Kana en anAbiMeH Ine ©3eHiHin >xaFacbiHAa opHanacKaH. flereHMeH, FanbiM KanaHbin>KapxeHT ManbiHAaFbi KexTanAa opHanacybm Aa >xoKKa wbiFapMaAbi. MaceneH, 1950 >xbinbi 9 . MapFynaH «M3 mctophh ropoAOB h cipomenbHoro ncxyccTBa ApaBHero Ka3axciaHa» Aan aianaibiH ipreni enOeriH wapMflnaAbi. 0 ha3 aBTop opiaFacbipnbiK KananapAbiH opHanacKaH >xepnepi Typanbi canHKanbi nixip aMTTbi. 1977 >xbinbi ^a3ax CoBeT aHUMxnoneAuncbiHAa apHanbi MaKana >xapnnnaHbin, 267
269
ofaH aHbiKTaMa 6epinfli. KoraMAbi KaPiTa Kypy >K0He AeMoxpaTnnnaHAbipy xe3eniHAe 1986 wbinbi 6enrini fanbiM K. BaPinaKOBTbiH OnTycTix Ka3aKCTaH MeH WeTicyAbi^ opTaracbipnbiK KananapbiHa apHanfaH KeneMAi en6eri >KapbiK KepAi. 3epneyA e >Ki6eK >Konbi MeHOHbin6oMbiHAarbi ipi cayAa opTanbiKTapbi, TypxinepAin cayAa 6aPmaHbiCTapbi FbinbiMM TyprbiAa aHbiKTanAbi. On 6iniM MeH FbinbiMHbin, MaAeHMeniH. coHbin iwiHAe Kana M©AeHneTiHin rynAeHyiHe biKnan erri. Ocbi opatiAa 6enrini MeMneKeT >K0He kofbm KatipaTxepi 9 . Kexin6aeBTin «>Ki6eK >Konbi coHay epie 3aMaHHbin e3iHAe en MeH enfli, KypnbiK neH KypnbiKTbi 6aPinaHbiCTbipyFa Aanexep 6onFaH LUbiH M©HiciHAeri ynbi won. Con inaKTa OHbin M0Hi xePiiHri KonyM6 neH MarennaH awKaH wananbiKTapnaH KeM 6onFaH wok», - AereH niKipi xexePire opanaAbi. Ynbi >Ki6eK wonbi Tapnxia «na3ypm >Konbi», «ambiH >Kon», «KyMic >Kon», «acTbiK >Konbi», «xaMinaT >Konbi», « 0Mip wonbi», «enujinep >Konbi», «nMnepaiop wonbi» Aen aianAbi. BynaPi Aen aiayAbin 03iHAe Tepen M0H waTbip. EniMi3 T©yenci3AiK anFaHHaH 6acian Ynbi >Ki6eK wonbiHbin TapMXbi Tepenipex 3epTTeniHin, HaKTbinaHAbipbina Tycii. OcbinaPiwa, coHay 6.3.A- I FacbipAaH 6acian XVII FacbipFa AePiiH Baibic neH LLIbiFbicTbi 6aMnaHbidbipFaH Kype won 6i3AiH aia-6a6anapbiMbi3AbiH MexeH eTKeH ayMaFbi apKbinbi e rri. Ynbi >Ki6eK wonbi Typanbi wbiFapManap wa3binbin, 3eprrenyAe. OpTanbiK A3mb xanbiKTapbiHa, ewenri 3aMaH cmaktu, 6ipbinFan cbipTKbi axoHOMMxanbiK cancai, 6ipbiHFaPi xeneH canbiK 6aKbinaybi, 6ipbiHraPi Kayinci3AiK wyPieciHiH Heri3i KanaHyna. Byn won TapHXbiHbin 6yriHri ypnaK ywiH Manbi3bi 30p. Kexcy ayAaHbiHbin opianbiFbi BannbiK 6m aTbiHAaFbi xemreH mbiFbin, BaKTbi6aM enAi MexeHiH apTKa Tacian won TapTbin xeneMi3. Ocbi Hypnbi wonMeH 6e i anFaH aAaM TanAbiKopFaH Kanacbma xipeSepicTe KaAbipFanM >KanaMbip Aaurbinbrna TipeneAi- >Keiicy enxeciHin TaMaiua Ta6nFaTbiH TaMawanan xene waTKaHbiMbi3Aa anAaFbi Fawan xepiHicieH epexine ce3iMre 6eneHe xeiecin. TanAbiKopFaH - AnMaTbiHW 6annaHbicTbipaibiH Hypnbi wonAbin Sip 6enujeri K^AbipFanM >Kananbip AanrbinbiHbiH aceMAiriHe Tin wemeMAi. TepT Kaiap aBToxenix wypeiiH KaAbipranM >KanaMbip AaKFbinbiMeH AciaHa, 3. TaMWbi6aeBa, B. 9wiM0B, fl. KoHaeB, >K. BananaHOB aTbiHAaFbi xewenepAiH KHbinbicybi xeninre oPi canbin, Ta6nFaTTbin TbincbiM xywiHiH KyAipeTiHe MonbiHcyHacbin. flanfbinAbin exi lueiiHe erinreH aceM «KaHaAa yMenKici» aFainTapbi, won 60PibiHa xepix 6epin TypFaH aceM rynAep wapbiKTaFaH xenW OAaH apbi HypnaHAbipbin wi6epeAi. AnbiciaH MeHMyHAanan TypFaH ereMeHA'K neH 6ipTyTacTbiKTbi 6inAipeTiH TyFbipbi 6nix anbin Kex TyAbin wen6ipereHiHe xapan acnaHAW Ta^ip aTaFa 6anaFaH ewenri Typxi 6a6anapbiMbi3AaH xene waTKaH ewnec TapMX xe3 anAbinHaH eTxeHAe: Kex TyAbiH wen6ipereHi, >KaHbiMa KyaT 6epeAi- TanacKa Tycce waH MeH Ty >KaH eMec MaFaH xeperi, Kex TyAbiK wen6ipereHi, - AereH wbip ujyMaFbi Timne opanbin, epixci3 ©HAenn xeTecin. fla^Fbin 6oPibiHAaFbi «CanTaHaT capaMbi» TapMXM OKMFanapAbiH xyeciHAen aii6aTTaHaAbi. MyHAa En6acbi HypcynTaH 96iwynbi Ha3ap6aeB xeneni whwh eTxi3ce, l^a3aKCTaH Pecny6nnxacbiHbin l~lpe3MAeHTi KacbiM->KoMapT KeMenynbi ToKaeBTWH >KeTicyFa canapbiHAa «Ca6aKTacTbiK. 0AinAiK. 9pney» xarMAanapbiH ycTaHa oTbipbin, Ka3aKCTaHHbiH op a3aMaTbiHa Ten MyMxiHAix TyFbi3aMbi3 AereH 6a6anap apMaHbiMeH TaMbipnac ce3iHe xya 6onFaH6bi3. >KepneciMi3 &nxeH PiiMOBa aTbiHAaFbi ApaMa TeaTpbi - Ynbi Aana caxHacbiHAarw ynrrbiK 6onMbiCbiMbi3Abi anKbiHAartTbiH acwn Mypa FMMapaTbi. Tin MeH AacTYPA1^- 270
272
M fIK Ik | 1 I M S *1 H
caHa MeH canrrbin, eiunec TapuxTbiH HacuxaTbi 6acianaTbiH y n rrb ix pyxaHmnrbiH xapa waHbipafbi. Ocbmay TeaTpAa yin >xy3AiH 6acbm ax TybiHbin acTbiHa 6ipiKTipreH A6binaM xaHMeH aPi6apnaHbin, EcxenAi, Eannbix, KJaSaH >KbipayMeH xeHececi3. KaAbiprann 6a6aMHbiK wayhap TapuxbiHaH Hap anacbi3, Oapn3aMeH MyHqacxaH MyxaFamiMeH cbipnacacbi3. KaAbipFariM 6a6aMbi3Abin ypnaFbma aPuxaH xen oxbin, xen 6 inin, xen TaHbi AereH ©CMeTiH icxe acbipy wonbiHAa xoraMHbin X03raywbi xywi, en 6 onawaFbi - wacTapAbi Ten TapnxbiH >xeiix 6 ineTiH, 6 aranaPiTbiH, MaxiaH eieTiH , eniH->xepiH cyPieTiH, oiaHbiHa aaan Xbi3MeT eieTiH 6 acexere xa6 in e rn ypnax ecipy >xonbiHAarbi Kaflbiprami AaurbinuHa Hap Ae, ap Ae 6 epin TypFaH >Kaciap capaPibiHbin ecxenen ypnaxxa 6 epepi Mon. « E n 6 onaMbiH neceti, 6 ecirihtqi Ty3e» AereH AaHa xanxbiMbi3. Eacexere xa6 ineTTi, 6 iniMAi, xaci6 n iue6 epniri wbiHAanraH >xaciapAbi Tap6 neneyAe OxyuJbinap capanbiHbiK opHbi epexiue. Eananap OMbiHbma apHanraH aPiHanacbi MeH iiui epexwe xypan->xa6AbixTapMeH, xoMnbJOTepnepMeH >xa6AbixianFaH capaPiAa oxywbinapAbin, SacTaMaujbin >xaciapAbiM 3iwTxepnix AaMybiHa, a3aMarrbix caHaHbin xanbimacybiHa >xaHe eHepAiK ap canacbiMeH aPiHanbicybiHa 6 ap MyMxiHAix >xacanbmraH. Xa/ibixTbiK canayanbi eMip xeiuyi yiuiH FaHa eMec, en axoHOMHxacbiHa, cbipTXw cancaTxa cnoprrbin Tnri3ep yneci 30p. CnopT XYAipeTi apxbinbi aneM xa3axTbin TapMXbiH TaHbin, wbmaPibi xenSeiiH xepAi, oh ceri3 MnnnnoH xanxbi 6ap Ka3axcTaHHbix onaPi maFbinaTbiH >xanrax eMec exeHiHe xe3Aepi >xeTTi, MoPibiHAaAbi. KasaxTbi ocbiHAaPi Mapie6eni Tyrbipra xeiepreH cnopTinbinapbiMbi3AbiH apacbiHAa >xeiicynbix >xepnedepiMi3AiK AOAanbi >xapbicia Ton >xapbin, Kex TyAbi >xen6ipeiin >xypreHi a«H. KaAbipFann >KanaPibipn Aa^Fbinbi GoPibiHAarbi «>KacTap» cnopT xeiueHiHin eHAi wac cnopTmbinapbiMbi3AbiK 6eniH 6ybin, 6arbiH ainbin, xkieni wanbipax 6onaTbiHbiHa emxiMHiH Aaybi >xox. «¥nbi aAaMAap xe3iHin TipiciHAe MepePini 6niriHin TyFbipbiH e3i xanawAbi» AereH xeceMce3 6ap. En HriniriHe apHanraH cnopT capaPibi xe3iHAe o6nbic axiMi C. 0 . YM6eTOBTin 6acTaMacbiMeH, xonAaybiMeH canbiHFaHAbixiaH en apacbiHAa «Cepix YM6eTOB capaPibi» Aen Te aianaTbiH 6yn FHMaparra cnoprrbiH xemereH TypiHeH wbiHAany Mexie6i 6ap. KaaipAiH 03iHAe pecny6nnxanbix >xapbicTap ananbiHa aiiHanbin, ocbi capaiiAa xa3axibin xex GaPiparbiH 6nixie >xen6ipeixeH cnopmjbinap MaXTaHblLUblMbl3. CnopT capaPibiHAa eixeH MeMnexeiapanbix >xapbicxa xaTbiHacxaH cnopTiubinap KaAbipFann >KanaPibip 6a6aMbi3Abin ecxepixiujiHe Tay eTin, 6a6a AauxbiH e3AepiMeH 6ipre eniHe >xeixi3in >xaixaHbi Hyp ycTiHe Hyp. EnAix 6apiMi3re xbiM6aT. Ambi anawTbiH anTbiH xa3biFbiHa aPiHanraH, xa3ax MaAeHMeTi MeH eHepiHin, ce3 eHepiHin anTbiH xa3biFbi «>KeTicy» TeneapHacw MeH AnMaTbi o6nbiCTbix «>KeTicy», «Omn Anaiay» xoraMAbix-caacM, aneyMerrix- axoHOMHxanbix ra3errepiHin enAiriMi3Ai acnerren >xaixaH TbiHbiMCbi3 enSexiepiHe pn3a xe^inMeH xapaPiMbi3. AianFaH axnapaT xypanAapbi 03iHin 3aMaHbma can Aayip TbiHbiCbiH Aa^ ainbin, xemih xexePiiHAericiH >xeixi3in, xanxbiHa xamxbicbi3 xbi3MeT eTin xeneAi- Q*11 aninne aiunaFaH >xac ca6nnepAeH 6acian xe3iHin Hypbi xeMin, >xapbix AYHMe*'H xo^anbixTapbiHa 6ypbiHFbiAaH 6eiep ana^an oTbipraH xapnnnapbiMbi3ra AePiiH axnapaT xypanAapbiHaH pyxaHHarrbix xaHa eMec, ynxeH aAaMrepiuinix Manbi3- MaFbiHaFa He xa6apnapAbi, MaxananapAbi acbira xyieAi- Ta3eT 6eTiHAeri EcxenA'. Bannbix. Ka6binnca, KaAbiprann, UlbiHFbic xaH waPinbi MaiepnanAap oxbipMaHAapAbi TapHx xaycapbmaH cycbiHAaTbin, 6a6anapbiMeH xaybiLUTbipbin >xaixaHbi Hyp ycTiHe Hyp eMec ne? >KypHannciep TapnxbiMbi3Abi Aapimen, ynbinap aMaHaTbiH ypnaxxa >xeTxi3ce, onapAbi 6a6anap pyxbi xonAapbi aHbix. Xanbixapanbix «Anaiu» 9Ae6n 274
275
V1UAH0TQ.
cbiiinbifbiHbiK uerepi, K,a3aKCTaHHbiH KypMeni >KypHannci 0Mipe 0piH 6aciaraH «>Keiicy» ra3eTiHin, KypaH6 ex A6 aMynbi Bei/iceH 6 aciafaH «>KeTicy» TeneapHacbiHbin 6 yn ypAiCTeH liibiraTbiHbrna K8 Min ceHeMi3. >KacTapAbiH, >Kannbi o6nbic TypfbiHflapbiHbiK 6oc yaKbinapbiH THiMfli natiAanaHy MaKcaTbiHfla 6om xeiepreH >Kaciap ca«6aFbiHbiH, STHoaybinAbiH Ta6anAbipbiFbiHaH auafaHHaH 6ofibiMbi3 >xeninAeHin caria 6epeai. Keiueri 6a6anap ancafaH T8yenci3AiKneH KenreH kom ydiHe 6o3TOpfaM wyMbipTKanaFaH 6ePi6iT eMip, aiiHanacbiH SHMeH snAMnereH, anKbi3bin ry/iMeH xepxeMAereH TbiHbiui 3aMaH ocbi 6onap-ay. HeMepeciH epTKeH 6a K y a rrb i awenep MeH ©TKeHiH ecKe anbin suriMe-AYKeH KypfaH Ka3bmanbi Kapnapfa, 6ip-6ipiHe cbipbrn mepTKeH >Kaciap MeH anaHCbi3, yatibiMCbo TOMnaKqan cy waiubin oiiHan >KypreH 6ynAipLuiHAepre, TaiynbiKneH cbitinacKaH ap ynrrbiH eKinAepiHe KapacaH K63 ToftMaftAbi. Mbi3fbiMac Taiy/ibifbiMeH, 6ipniriweH KeneweKKe ceHiMMeH Kapan, HbiK 6acbin ca«6aKKa afbiJiFaH KeniuiniK neri 6ip Tonaciap eMec. fla^FbinbiMeH 6ip apHaAa TOFbiCKaH 03 Aayipinin xeMenrep Tapnxwbicbi, AaHa KeceMi, 8CKepn K0n6acuibicbi KaAbipFann >KanaMbip 6a6aMbi3Abin KonaAaH KYMbinraH anbin TynFacbiHa 6a6anap ca6aKTacTbiFbiH wanFacibipa T8y eie KenreH wacTapAw Kepin MepeniM ece Tycii. «Ba6acbiH cbiunaFaH enAiH >Kaciapbi TynFanbi 6onap» AereH ocbi 6onap. TynFacbi 6nix 6a6a Typ. APiHanacbi eceM rynAepMeH epinreH, Tay wbipwanapbiMeH a6auaHFaH anan 6oPibina Hyp KYHFaHAati. >KepAiH wyMaFbiHAati anahKaiiAa TypFaH KaAbipFann >KanaiibipM 6a6aMbi3Abin TyFbipnbi ecKepTKiujiH opHaiy wonbiHAaFbi Ka>Kbipnbi en6ex Typanbi H. KbinbiwSaeBibin aMTKaHbi eciMe Tycii. KaAbipFann >KanaiibipAbin Ken6eiiH 6ei*Henen ecKepTKiiii opHaiy yuJiH K8Ci6n cypemji, ceynerwi, aKbiH, ca3rep 6atiKaybi yrn aiiFa co3binAbi. HeTMweciHAe cypenui Mapai HycinoB, a^iH Catinay TonnwGaeB, ca3rep AFaPiiija McaFynosa «Yiu 68MTepeK» KOpbiHbiH apHaPibi >KynAeciH neneHAi. TanAbiKopFaHAbiK ceynenui Ka6n BaynbiKOB. Tapa3AbiK MyciHiui KanpaT CypaHWbiHbin TybiHAbinapbi MaAeHHeT MHHMCTpniri MOHbiHAaFbi apHaiibi komhccha TapanbiHaH >KOFapbi 6aFanaHAbi. 06nbic sKiMiHin 6ipiHiui opbm6acapbi AMaHAbiK BaianoB, TanAbiKopFaH KanacbiHbiH 8KiMi CaxeH >KbinKaHAapoB, KanaHbin 6ac cayneiwici Ka6n BaynbiKOB, «Yw 68HTepeK» KOpbiHWK TepaFacbi CapwaH Ep>KyMaHOB >K8He Haypbi3 Kbinbiw6aeB «Yuj aia» ecKepTKiujiH opHaiy TycbiHAaFbi KanbimacKaH TspiinKe can KapaFaHAbi KanacbiHAaFbi KOM6nHaTKa apHatibi 6apbin, l^a3aKCTaH Pecny6nnKacbiHbiK Cypemjinep OAaFbi aTKapbin >K3TKaH >KyMbiCTbiK canacbiH mykhht KaAaFanan, 6aKbinayAa yciaAbi. 06nbic SKiMiHin 6ipiHiui opbiH6acapbi AMaHAbiK Baianoeibin e3i 6ipHeme Mapie 6apbin, ecKepTKiuiTiH cananbi Kynbinybrna aKbin-xeneciH 6epin oTbipAbi. HsTMweci >KaM3H 6onFaH wok KonaAaH wanaH >KaMbinbin 3aybiTTaH ujbiKKaH 6a6a ecKepTKiujiH apHaiibi KeniKneH TanAbiKopFaHFa >KeTKi3reH PaxbiM 6onbicibin HeMepeci Annbic6aPi PaxHMOB, KaPeKe 6onbidbiH ypnaFbi KaHaT PaxbiM6eKOB Mbip3anap 6onca, KepiKTi xewneH 6ipre 3aybH AHpeKTOpbi AneKcaHAP OeAopoBHH KypmjbiH 6aciaFaH MOHiawiubi >KiriTTep KenAi KaHineKren, lUenrenAi aybinAapbi, Capbie3eK KeHTi MeH MyKbipbi acynapbiHAa en aKcaKanAapbi MeHK6HeK63 Kapn«nap KypaH6aFbiujTan, aKcapbi6acwanbin, KaAb'PfaJ1M 6a6acbiH camaHaTTbi wepyMeH Kapcbi anAbi. Ka3aKdaH ayMaFbiHAa opHaibinraH 6ipHeine ecKepTKiuiTin xyarepi 6onFaH AnexcaHAP <J>eAOpOBHH KypMUbiHHWH MyHAan KOiueMeT neH KypMeni anFaiuxbi xepyiM Aen epexwe TanAaHbic 6inAipreHIH KepreHAepAi^ 6ipiMiH. VnTTbiK M8AeHnei neH ceyneT eHepiHiH ynriciMeH opHaibinFaH ecKepTKiiuTiH >xannbi KyHbi TOKcaH MnnnnoH Tenre, ohwh KbipbiK MnnnnoHAbiK kyhw xanwx Kapa^atbi 278
279
ece6iHeH eience, aSanaHAbipy >KyMbicbiHa >Keinic mhjijimoh Tenre o6nbic GtoA^eTiHeH 6eniHAi Aen >Ka3aAbi «LLly6ap aT» KiTa6biHAa a63an ara. FynaMa ranbiM KaAbiprann >Kanaiibip 6a6aMbi3 TypraH opbiHAbi 6enriney Ken enGexTin apxacbiHAa xenreHi wbiHAbix. KVPbinbic 6apbiCbiH A/iMaTbi o6nbicbi axiMiHix 6ipimui opbiH6acapbi AMaHAbiK BaianoB Mbip3a epeKiue 6aKbinayAa ycian OTbipflbi. Kypbmbic wyMbidapbiH x<Ypri3y «Ak >xon» >KayanKepiuiniri meKTeyni cepixTecTiriHin 6aciubicbi KanaT CaiMnbi6aeBKa wyxTeniHAi. TanipTayAbin SacbiHa opHaibmraH ecKepTKiiu >KyMbicbiHbin canacbi >Korapbi GonybiHa TanAbiKopraH ayAaHbiHbi^ axiMi CymaH flyPiceH6eKOB, TanAbiKopraH xanacbiHbin 9KiMi CaKeH >Kbinxai/iAapOB TonafaM >KyMbiciap aTKapAbi. Ba6 a TynracbiMeH >Kapbica M9Hrinixxe Gom Ty3ereH >Kacbin mbipiua arawbm 6 a6 acbiHa cbiwra TapTKaH PatibiMGex ayAaHbiHbin 9KiMi Ahh AMTwaHOB KyHi 6 yriHre AertiH 6 a6 a ecKepTKiiuiHe TapTybiH KypMemeH ecKe anbin, pyxbma 6ac Min, Ta/iAbiKOpfaH KanacbiHa KenreHAe apHai/ibi aT 6 acbm 6 ypaAbi eKeH. Y iiiTe 6e opM3H LuapyaiiibinbifbiHbiK 6 aciubicbi BaMMyKawoB Cei/iiTxaH MyKaHTanynbi ecxepTKiw aiiHanacbiHa wbipwa afaiuiapbiH TeriH OTbiprboraH. KepixTi anaiira eK6eriH cinipreH SapnbiK a3aMaT «Apyax cbitinaraH ecixTe OTbipMaMAbi» AereHAeti yrbiMra cn«Abi. EcKepTKiw 6acbiHa xenin, 6a6aMbi3Abin pyxbma Tay eTxeH xoh 6a6acbiMeH cbipnacaAbi. flaHaHbin aTbi KawaHAa AaHa. Te 6e GacbiHAarbi AaHa 6a6a ypnafbma Aapic 6epin Typ. AriAbiHAa MiH6ep. OHbin yciiHAe ©3i >xa3raH KiTamap. ffcnbiHAa ani Ae 6onca MyKanMaFaH KanaMbi. EcKepTKiw TyrbipbiHbiH on KaHaTbiHAaFbi xiTan GeTiHAe «>KahaH iwiH, AYHneHin TyKnipiH xepAiM MeH. Ken KiTamapAbi OKbin haM 6inAiM MeH. KiM xen 6inin, xeniniHe Tywce, AayneTi apTap» AereH ce3i KaHAai/i 3aMaH TyMacwH 6iniMHiK Ka>xeTTiniriH Hacuxarran Typ. On >xaciapFa apHanFaH ecnei. An, con wax KaHaTbiHAaFbi «XanbiKTbiii MypaTbi cannbi MewinexeT Kypy. naTwaHbiii naTinanbirbi xanKbiMeH, xanKbiHbin AayneTi naTinaivieH 6ipre» AereH xeneineriH 6on>xaM 6inreH xepinxenAiri, xanbiK neH naTwaHbiH 6ipnecTiri >xeHiHAeri Tepen Marbmanbi Tyx<bipbiMbi OHbih AaHanbiFbiH anraKTan Typ. K;a3aKCTaH Pecny6nnxacbiHbiH ripe3MAeHTi KacbiM- >KoMapT KeMenynbi ToxaeBTbin SyriHri ycTaHbiMbi Aa ocbiraH ca«Abi eMec ne? KaAbipranM >Kananbip ecxepTxiujiHiH awbiny canTaHaTbiHa apHaiibi waKbipyweH xenreH aTaKTbi cayneTini LUoTa YannxaHOBTbin ecxepTxiwTeH xe3 anMaii TypraHbiH 6aiiKaFaH Haypbi3: - Kjanai/i, ara? - Aen cypafiAbi. - >KaKCbi, - AeiMAi lilOTa YanuxaHOB. LUapya >xarAai/ibiH perren, KatiTa opanraHAa anri opHbiHaH K03FanMaii TypraH LUoTa YanHxaHOBTbi Tarbi xepeAi. - Kanan, ara? - >KaKCbi. YujiHLui KaiiTapa xence con Typbic, con xe3Kapac e3repMenTi. - Kanan, ara? - 0 h, 6ana, MeH caraH >xaKCbi Ream eMec ne, MeHeH Gacxa >xayan xyTne, - Aen Aaywc xeTepin, awy waKbipraHAaM 6onAbi. Keneci xenremMAe ra>xan cayneTinmin Ynbi 6a6aMbi36eH yHci3 cbipnacwn opHbmaH >Kbin>xbiFaHbiH 6aiiKaAbiM AereH ecTeniriH MeH Ae epexiue ce3iMMeH TbiHAaAbiM. Ba6a ecxepTxiiniH okm 6inreH, cbipnaca 6inreH, cayneTini eHepiHe ynxeH 6ara 6epreH anbin cayneTinmin GeiiHeci >xaAbiMAa waurbipa 6epeA<- «EnAiH aTbm ep mbirapaAbi, epAin aTbrn en ujbirapaAbi» AereH Maxan Term
aMTblflMafaH. 0TKeH >X0nblMbl3Abl airfKblHAaMTblH Ty b IH A b IH b lH M aKbl3flblC bl - ecKepTKiiu. On - enp,\\y\\ CMMBonbiH aPiKbiHAaPiTbiH TybiHAbi. On - a ia-6a6a aMaHaTbiH opbrn^ayfa Kym 6epeiiH pyxaHn TybiHAbi, exiHiniAeH, OHbiK Kneci 6ap. Kneni 6a6aHbiK pyxbi yM 6eiiHe pyx 6epeAi» - Aen >Ka3biriTbi H. ^binbimSaea «TaTTi6aPi MepreH» KiTa6biHAa (257, 271 6eue p ). OcbiHAaM ecKepTKiwrin 6ipi TanAbiKopraH KanacbiHAarbi Ha3ap6aeB xeweciHiH 6oMbiHAafbi «Ym 6aPiTepex» ecKepTKimi Ae aia-6a6a aMaHaTbiH opbiHAayfa Kyuj 6epeTiH pyxaHM TybiHAbi. Ocbi TybiHAbi Kanaw ©Mipre xenAi? Ba6anapfa apHanraH Mepetini ic-tuapanapAbi yiibiMAacTbipyFa xen en6excinipreH «Yw 6aPiTepex» Kopbi. «Ylij 6aPiTepex» KoraMAbiK KOpbiHbiH KVPbinybi EcxenAi, BannbiK, KaGbinuca 6a6anapra ecxepTxiuj opHaTy inapacbiMeH 6aPinaHbiCTbi. On Typanbi 6acTaMaujbinbiK TaHbiTKaH flepincanbi ypnafbi TenereH LUoPibiH6exoB. KopAbin ©Mipre xenreH xyHi 2006 >xbinrbi 20 cayip. Teparacbi Cap>xaH 9nAn6exynbi Ep>xyMaHOB. «Yw 6©PiTepex» Kopbi KapawaTbiHbin 6enrini MaKcaTKa Ta3a ©pi opwHAbi >xyMcanybiH aPiwbiKTan SexiixeH KY^anapAbi Kapanbi3. 29.03.2006 >x. «Yiu 6©MTepex» xopbm Kypy Typanbi biHTanbi TonTbin >xannbi >xMHanbicbiHbiH npoToxonw, 25.04.2006 >x. «Yuj 6aPiTepex» Kopbi >xannbi )XMHanbicbiHbiH npoToxonbi, 29.03.2006 >x. «Yuj 6©PiTepex» Kopbi Texcepy xoMMCCMacbiHbin npoToxonbi. (TonbiK HycKacbiH H. ^binbiiij6aeB. «Yin 6©MTepex» 13-29 6eTTepAeH Ta6acbi3). BapnbiK ic-wapanap, >xyMcanraH KapawaT ocbiHAaPi KywaTTap apKbinbi xauanraH. EcxepTxiuu opHaiy >x©HiHAe OaciaMauubinbiK TaHbiTKaH KasaKCTaH fleHUH xoMCOMonbi cbiiinbirbiHbiK >xynAerepi cayneTini HypOaKbiT ^ouinbiOexoB, MyciHiiji >Kenic MonAa6aeB. EcxepTxiuj opHaTy waiibiHAafbi ycbiHbicbiH KyaTTan, ineiniM Ka6binAaraH o6nbic ©xiMi Cepix LLJanxMeTynbi AxbiM6exoB. l^a3aKCTaH XMHOTeaTpbiHbin anAbma: «Ocbi TacTbin opHbma 6en6iT ©wip, 6epexe-6ipnixTiH TybiH Tirin, en biHTbiMarbm HbifatiTKaH EcxenAi, BannbiK, Ka6binnca 6a6anapra ecxepTxiuj opHaTbinaAbi. 1994 >x. KbipxyPiex awbi» AereH >xa3ybi 6ap MapMap TacTbi opHaTKaH Haypbi3 Kbinbiw6aeB, >KyMafann 9ni6aeB, KepiMTaPi 96AipaxMaH0B. Typni ce6enTepre 6aPinaHbiCTbi ecxepTxiuj opHaTy Mep3iMi y3aKKa C03binAbi. >KaM6bin o6nbicbm 6ipa3 >xbin 6acKapbin, 6aPibiprbi ©nxere ©h 6epyAeri eneyni icTepAiH 6acbiHAa >xypreH, e>xenri Tapa3Abin wbipaPibrn xipri3in, TyufMbiKTa TyHbin >xaTK3H TapHXbiH KaPiTa TyneTyre aTcanbiCKaH 6eAenAi 6acmbi Cepix 06ixeHynw YM6eTOB TyraH >xepi AnMaTbi o6nbicbma 6acujbinbiKKa xaPiTa opanbin, «Yw 6aPiTepex» xopbm KonAan, EcxenAi, BannbiK, KaObinuca 6a6anapra apHanfaH ecxepTxiujTiH Typfbi3binybiH xyH TapTi6iHe KoPiAbi. 0 6 nbic axiMiHin opbm6acapbi AMaHAbiK BaTTanoB neH TanAbiKopraH KanacbiHbiH axiMi >KbinKaPiAapOB CaxeHHin KacbmaH Ta6 binbin, biHTanbi TonTbiH OTbipbicbiH yPibiMAacTbipbin, >xana >xo6aHbin acxn3AepiH TanKbinaAbi. CypeTiui. cayneTuui >xiriTTepMeH aKbinAacbin, onapfa 6 arbiT-6arAap 6epin, >xo6aHbi Texcepin, om eneriHeH ©Txi3in, Tapa3binan, enen-exujen, xeM-xeTiriH Ty3en, >xeH- >xocbifbiH 6apnan, >xeTnei/i >xaTK3H >xepiH TonbiKTbipbin, >xyMbic ayKbiMbiH xenePiTTi. AKbinAbiHbi apKara Karbin, apujbiHAbiHbi anra TapTa 6ineTiH Hayxen, ayKbiMAbi icTiK 6acbiHAa >xypin, 6enceHAinix TaHbiTbin, 6apujara 6arbiT 6afAap xepceTe anaTWH A. BeriM6aeB, C. AxbiMSexoB, B. E riH 6aeB, T. LUoPibiH6exoB, H. BynAbiOaes, H. Tay6aeB, C. K^acbiMOB, K,. Ta>xi6aeB, K. 96AipaxMaHOB, f^. YceHOB, B. MaHi3opoB, M. flaHAi6aeB, A. TbiHanneB, B. TyxTiSaee, /}. HypnaHOB, 1^.flyMce6aeB, C. Ep>xyMaHOB cbiHAbi eniHe eneyni, xanKbma xanaynbi aranapAaH, 6yxin Ka3axcTaHfa TaHbiMan a6 bipoMnbi, aTnan a3aMaTTapAaH TypaTbiH anKanbi Ton xypAbi. Yin aTanbin anbin 282
Tynfanapbi ^apafaHAbi KanacbiHAafbi l^a3aKCTaH PecnySnuxacbi >KypHamicTep OAafbma KapacTbi T. ,QocMyxaM6eTOB aTbiHAarw KOM6nHaTTa KyrtbinAbi. KjyHbi 34 MHJinnoH 892 Mbin 956 Tenre Oyi^apa xanbiKTaH - ypnafbmaH WMHanAbi. A6anaHAbipy >xyMbicbiHbiH KVHb|LuaMaMeH 30 MunnuoH. Eny nartbi3bi 6iOA>KeTTeH. KanfaHbi KVPbinbic>KYpri3reH «Acap» >KlUC-HiH weTexwinepi Kapaian ayAaHbiHbin TyneKTepi LUaKapiM, l^awbiMypaT YceHOBTap a yne ii ece6iHeH eTeneAi. Kypbinbic 6acbiHAafbi npopa6 Kiwi >Ky3 a3aMaTbi KeH>xe6 art CyrtHaniieB. Kommccmh Mywenepi MapKyM Hyp6aKbiT Kortwbi6exoB Ke3iHAe yw aiaHbin ecKepTKiwiH «BipniK» Aen aTaraHbiH ecxepe xene 6a6anap waTKaH >xepnepAeH anbiHbin, yw xancynafa canbmraH TonbipaK TyfbipAafbi 6a6anap AenecmAe AaiibiHAanFaH apHartbi ynfa opHanacTbipbmAbi. EcxepTxiw 2 0 0 6 wbinfbi Kapawa artbiHbin SipiHw i >xynAbi3biHAa awbinAbi. EcxepTxiw TiK artHanacbi xex wenneH xeranAaHAbipbinbin, xe3Aih waybiH anaTbrn ryn3apnap >xacanbiHAbi. TyHiMeH 6 yx Tycin >xaTKaH 6 nix yrtnep xyH wbifbiCbiMeH-aK 6ycaHbin, 6 an6 bipan cana 6 epAi. AnnaHbiH Mertipi TycxeH artMaK Kort, >xep >xaHHaTbi >Keiicyfa Ka3aH artbiHAa >xa3Mpanbi >xa3 KartTbin opanfaHAart OonAbi. KerinAip acnaH wbiHbiAart >xbinTbipan, ambiH xyH wana TycxeH xeniHAert Hinin, Hypbrn a^Maii Te xTi, >xacbin Kanara xexieH 6 an TaMAbi. «l^a3aKCTaH» MertpaMxaHacbiHbin a/iAbma, Tayenci3AiK xewecmiH TepiHe xanbiK cbirtMart x e n i. Y n n b iK 0HypaH opbiHAanraHAa >xnHanraH Kanbin >xypTTbiH cyrtmicxe Tonbi ce3iM cepniniciHeH TanAbiKopraHHbiK 6 nix yrtnepi 6 ip caixe Tencenin, wynbi Kana TbiHbiwianbin, KyA ip eniK aMipiHe MortbmcyHAbi. - Y/ibi 6a6anapAbin Kacneii KaHAart xepeMei! Mbma wapKbiparaH xyHAi Kapacanbi3Aapwbi, waAbipa >xa3 Ka rtTb in opanfaHAart. EyriH Anna 6ap MertipiH Terin Typ fort! - p,en AnMaTbi o6nbiCbiHbiH axiMi TaHAaHbiCTbi bidbiK ne6i3re Tonbi KynbiKTay c©3iH 6aciaAbi. «Ep enMece, Manrinix enMertAi onap - Ep EcxenAi, >*<bipKa6aH, 6aibip BannbiK!» AereH >xbip >xonAapbi TacKa artHanfaH Yw BartTepexTin KyHAi3-TyHi xe3 inMert Kana TypfbiHAapbiHbin TbiHbiwTbifbiH KOpfan TypfaHbiH, >xaciapbiMbi3Abi 6epexe- Oipnixxe 6aynbin, enxoHAbinbiK yfbiMbiH wbiKAan TypfaHbiH naw eTyAe. MiHe, ocbinartwa ©Hep canacbiHbin TapnaHAapbi - cayneiwi MeH MyciHwmiH KonbiMeH KawanfaH Tac ecxepTxiwTin A©. aKbiHHbin ortbmaH wbifbin, KanaMbiMeH >xa3binfaH >xbip ecxepTxiwTin a© opHbi epexwe exeHiH MortbiHAartcbiH- Cartnay6art B03IJ1OB 283
v - w ,l-(|.- t-xll*. •
TKAJIAHblP EABAM! Ta p nxKa Te p e n wacacan KaAaM, BahaflYP. 6 a ib ip , flaHareM , .qaHaM! >KanbipafbiH wai/ibin, epKeHAen ecKeH Yp na fb in KaHiua, >KanaMbip 6a6aM ?! K, a m bi p m a c bi: En iM ,qen ence KVPf aHfla M auri, Te y e n c i3 Ta^MeH 6afbiMbi3 waHAbi! >KanaMbip 6a6aM, euuneMfli aTbin, Ka3afbiM en 6on TypraHaa Mauri! >Kanapbin eMip, wacapraH ranaM, rY fiA e H in wai/man, KynnbipraH flanaM ! Facbipnap >KYriH >KeTKi3reH 6 i3 re , ATbiKHaH ceHiH atiHanAbiM, 6a6aM! K a v \\ bi p m a c bi: 0Mipre KyiiJiap, SonraH coh anan, TonbiM flbi OMMeH TonracbiH 6anan! ApyafbiK ceHiK acnaHflan 6niK, Kaw aHfla 6i3Ai KonAacbiH, 6a6aM!
1 i*p ™JjFrT- iU a j $ if
FYJ1AMAJIAP TIJIAECKEH^E )K . Hadbipzcuiu Men 3 . M a p syjta H apacbiiidasbi MOHonoe. ©nxePi MaprynaH: - O0 HM,qiK 6 inyiui eM caH >KO/ibi aPibipbiH, ApMbicbiH, Ka^biprann >KanaPibipbiM! Ai?uyjibi opHbiK 6 eneK KeKTypiKTe Tyca ,qa He xaH, Kapa... TanaPi ynbin. ©3iHfli i3Aen 3ynMaT 3aMaHaaaH ©nixe* MaprynaH foh Ma3anAbi anraH. MeH Aarbi ceH ceKinAi TepenepAeH KapinaAaMAaH TanK wen «>Ka3aMAbi» anraM. A6bi3ra Ky^iaK TOCbin ce3i KanraH, Tocyfa TapMXbiMAbi T6 3 in anraM. TeriMHeH Te6eH MHe cybipraHAaPi FaAeTiM racbipnapra xe3in anraH... KonapAbiM KaAbiM 3aMaH KamapnapbiH Ot anAbiM Lue>Kipe, xHcca warranraHHaH. Ba6anap Tan6anapbiH TacKa Kawan, CaKTanbin 6i3re weixeH aKnapnapAaH. MHbiMAa Mbin cayanAap canbin oPipaH, Kym eriH, ToHbiKeKKe KanAbiM KatipaH. KeHe tom KOKTypiKneH TinAecTipe, TapnxbiM TynereHAePi Kemec oPiAaH. LUbinrbic xaH, AKcaK TeMip, A6 binaPmap... >KocbinraH wopbiKTapbi cycneH caPipap. Ka3raHAa weTi Ka6aT wep KbipTbicbiH >KyM6 arbi K6 He winix K©3Ai 6 atinap. BeniMAi 6yxipeMTTiM Ka36anapAa, TaybicTbiM K63 MaPibiMAbi >xa36anapra. KaAanAbiM, ^aAbipranM, caraH Aa caH, LLJoKaHHbiK «MaHacbiMeH» Ma3AaraHAa. Epcin ceH eceiireHHeH «En iM » AereH, flayipiMHiK AapieciHe werinMereH. VnbiKTan ym AaciypiH TayAart ycian, >KeneKTi H a ii3 a ycian jxeninMereH. Tan 6onbin Kbicbiman oh canapbiHAa KacapAbin KaTbire3 nanua KahapbiHa. ©3iHMeH Opa3MyxaM6eT om 6enicii Ka3aKTbiK Kip >KybunaPi aiarbiHa. C yb ip b inA b iH 8 3 y n Tb iK H b iH KbiHa6biHaH, CePinecen AapHAAaPi cbip arbinraH. CybipAbiH cacp caHaMAbi a ia iapnx BypxaHraH >KbipaynapAbin 6ynarbiHaH. CaacaTxep, KanpaTxep KannbinMeHeH, TapHxinbi, oPiinbin, rynaMa napxbiHMeHeH KaAbiprann >Kanaiibip AereH eciM ManriniKKe amanAbi ambiHMeHeH. 290
O jiK c ii \\ a k ;ih y.n.i M A P I N . I A I I eAe6neTiaHyuibi eHepraHyuib.. wbirbicraHyiabi. VnTTbiK apxeonorns MeKTe6iH.H Heiiain nanayuibi. ByKinoflaKTHK reorpa<t>M« KOfaMbiHbm Tony* Myujeci (1933). 4>Mnonornfl (binwMbiHbiH flOKtopbi (1945). KaaaKCTflH fbinbiM aKaAeMHflcwHWH aKaaeMMn (1958). Kaaax KCP-ihIh en6eK cinipreH rbinwM Kanparxepi (1961).
>KanaMbipflbiH >naya6bi: - ©TKeHAepiH >KOKTainafaH, waHflbipraH, MeHi yMbunaM Kaciepnencin, MapfyjiaH! MapieSeMfli KeiepinciH 6 niKKe, 3ep,qenenciH 3anbipaHbiMAbi 3ap 6yraH... CenflipereH cyneKTepiM «ceMnecep», ApyafbiM ypnaKTapMeH Tinflecep. LLlei manfaMfla wepMeHAe 6on werepMiH, fle n onnayiubi eM MeHi MyfiAeM 6inMec en... Ya, ©niKeM, rynaManapAbi^ AYP 6aci, >KaT>KypTTbiK 6on KeTKeH MeHi TbiMAaujbi. APibipMaMbi3 - ceH aKaA^MHK aurini, MeHAe KiceH - Bopnc nanua TaH6acbi. >Ko...)kok... 6yfaH, Ojinahn, MeH KatiFbipMaH, ApaMbi3Abi TepT facbip foh atibipFaH. Bey, apMaHbiM! A»wy 6o/ibin >Ky3in >Kyp Ak opAaAa Ecin 63eH 6oPibiHaH. Ya, «>Keiicy!», caneM, Kopbi «Yiu 6aMTepeK!», >KbiM->Kbinac 6on >Kaia 6epceM Kaniep eM?! O, KYAipei! Bip Keiepwi 6acbiMAbi, Ay, ©niKeii, ei<eyiMi3 KOCbinbin, AdaHaFa wytipiK wonMeH wocbinbin EMiH-epKiH En6acbma wonbiFbin «Tayenci3AiK kyt 6oncbiH!» - Aen afiiap eK! «MaHri6aKM 6aK KOHCbiH?» - Aen atiTap eK! «KeMiHri ypnaK waT 6oncbiH!» - Aen aniap eK! «CyK K63AepAeH caK 6oncbm!» - Aen atiTap eK! «>KahaHAaFbi eny enAih eneyni Kaiapbma Tan 6oncbiH!» - Aen afiiap eK? Pam MbIKBAM 293
0Mipe d P IH XanbiKapanwK «Ajiaw » a,qe6n cbiPmbifbiHbiH nerepi, Ka3aKdaHHbiK KYPMern wypHanMci. AriMaTbi o6nwcwHbiK KYP^eni a3aMaTbi, ByKinaneM^iK LDbiHftxcxaH aKafleMiiflCbiHbiH aKafleMuri. cpunonorun rw/ibiMAapbiHbin MarncTpi, Ka3aKdaH >KypHanncTep aKaAeMMHCbiHbiH aKaAeMuri
V JITTblH , V Jlh T A PH X IIIbIC bl, 0J1EM A IK ^E H I E H ^ E n TVJIFA, B A h A ^ Y P KOJ1I IlJb l, ^ M n jlO M A T K A ,H b IP r\\ /KAJIAM blP «/Ka>xan iiuimie ()ynueub\\ ap Oypbiutbin Kejdi.u Men. Kon Kimanmap o w n , Konmi 6i.idi.\\t mch'.» «llamuia\\ihu\\ nciduutaxmbisbi xaihnpien Oipee rnypadbi. XaibiKmbiii Oay.iemi naduiuaxnen oipee mypadbi!» K,adbipeaiu /KAJIAMblP 3aAbiHAa, 6apAbi 6aFanaii 6iny - epieniH capa/iati 6inep >KypTKa TaH Kacnei. CoHAaii enflin MaKnan TonbiparbiHAa faHa >KaKCbinbiK weni Tapibin, x<acaMna3AbiK otw anaynaca KepeK. Tyfbipnbi >KypT fyMbipnbi! Tanipre Ae. Tap >koh TaMfaK Keiuyni TafAbipbiMbi3ra Aa pa3biMbi3. Ka3ipAiH 03iHAe TepT Ky6binaMbi3Abi 6akuaK TyreHAen, >KahaHAbiK Kyc JKO/ibiHbin a>KeTKe acap waKCbinbix aiaynbiCbiH kg3 >KeTKi3e KereHAen anAbiK. >KacbiMbi3ra Aa, >KacaMbicbiMbi3Fa Aa MeMneKeT MypaTbi - MeHin MypaTbiM, MeMneKeT KyaTbi - MeHin KyaTbiM A©n KyniubiHa Tep TereiiH ya^biT KenAi- Acwn apMaHHbiHKypaMKaM.AaMfbipTibiAaHfa3aMeHKenMeMTiHAiriHeKaPiH0pceHiAe TepeHHeH TonFap xanKbiMbi3Abin K63i 06a ©h >KeTTi. Adbi Aa, ycTi a® neiiiiu Kacneni x<epiMi3Aiii TeK 6akinbiFbiHa cyKTaHFaH cbipTKbi wypTTbiH KeneuieriMi3Ai acie oMnaMaPiTbiHAbiFbi 6eceHeAeH 6enrini. Kapi TapuxTbiH apFbi-6epri nipiMAepinA© aneMAi ay3biHa KapaixaH He6ip annaybiT enAepAiK iuJTeH ipin, yMiHAire atfHanFaHAbirbi caHanbi waHra ca6aKTbin Tepeci. >KaKCbinbiFbiMbi3Abi acbipFaH TyciapAa 6yn TypacbiHAa a a *ypeK TY6iHe Cbip >«acbipMacTaH TO/iFaHFaHbiMbi3 >K0H-ay!
TapuxbiH TacKa Kawan KatipaH 6a 6anapbiMbi3-aii! OpxoH-EHMceii 63eHflepi 6oiJinapbiHaH Ta6binraH TYpKiniK Tenqecci3 >Ka36anapbiMbi3, caH xcemec neTpomnct)TepiMi3 6eH 6a n 6an TaciapbiMbi3 MbinAaraH wbinaap MyFAapbJHflafbi eniueyci3 MaAeHueTiMi3Ai aK aneMre naiu erri! 0 p e n i epKeHneTiMi3Ain a/iTbiH apHacbin AaiieKTen 6epAi! CoKbipfa TanK ycTaTKaHAaPi, Tanai4 Tacbip Kanbin neHAe/iepain MbicbiH 6adbi. Taneuni TafAbip, euunec pyxbiMbi3Abin ManriniK 6eiiHeciHAeM KymeriH, Binre KaraH, ToHbiKeK ecKepTKiwTepi eciMi3Ai >KMFbi3bin, enAiriMi3Ai acKaKTanw-ay 6ip, LUIpKIH! GpiehiAe ewiri KanMaraH con Aayip. KanaPi Aeceni3 n e 6yriHri Tayenci3AiriMi3Ain manfbiHAbi ©CKiHAepi, Tac 6acnanAaKTapbi! 0KiHii±iTeH eKneci ewin >Kypce Ae eiuKiMre ©TiHiuj atiTbin KepMereH apbiciapbiMbi3AbiH 6a«HAbi 6aciaH xemynepi! IfynaMaflaH KyTbinbin, KynaHnex waKKa iniHyi! Con Tayenci3AiK Aaybinna3AapbiHbiK MaKcaT-MypaTbi a3arrbiK Ta^bi apaiinafaH 6i3AiK AayipiMi3Ae p,e wanfacbiH Taybin OTbipraHAbifbi KOHinre KyaHbiiu yanaTca KepeK. AKbin-OM epKiHAiri KeyAeMi3Ai KepHeAi, Kunn KycbiH KOKKe epnerri. l^a3aK 6aiiTaFbiHAa >xaybiHHaH con ayp eTKeH Kbip 6eTKeMiHAeM He6ip anbin ecKepiKiouep 6om Keiepfli. >KeTicy aPiMarbi Aa wai/man cana 6epAi. Kapacaw, PaMbiMSex, Ka6aH6aM, KaAbipfann, EcxenAi, BannbiK, Ka^binuca, ©TereH cbiHAbi 6a6anapbiMbi3Abin Tac MyciHflepi ecxenen ypnaKnen KaAipni KaybiLUTbi. 0wKeHiMi3 >KaHbin, enreHiMi3 TipinAi, om- KbipbiMbi3 6YTiHAenAi, TepT Ky6binaMbi3 TYrenAeHAi!
Ynbi flanaHbiH ynbiK nep3eHTTepiHin opiacbmaH FynaMa flece - eneMflix 6niKTiKTeri FynaMa, Ka3aKTbin Ty^Fbiuj TapuxLiibicbi haM Tapnxn poMaHbiMbi3flbin Heri3iH Kanaywbi, 6aibip flece 6aTbip, api Kon6acwbi, api flunnoMaT, c^nnococf) KaflbipFann KocbiMynbi Typanbi anriMe ep6iTKeni OTbipMbi3. QnriHfle aPiTbinFaH enceni ecKepTKiwTepflin 6iperem ocbmay flaHarePi 6a6aMbi3flbin KypMeime o6nbic opianbiFbi - TanflbiKopFaH wahapbiHfla KOkibinFaH e fli. QnKucca a^riMe 6aciaybiHfla 6yn eHep TybiHflbicbiHbin 6oPi KeiepyiHe 6aciaMa xeiepin, aPipbiKLua a3aMaubiK TaHbiTKaH «Y uj A ia » KOFaMflbiK KOpbiHbiK TepaFacw, xeyfleci ambrn caHflbiK, 6eK3aT 6onMbicibi Haypbi3 Kt>inbiiij6aeB aFaMbi3Fa Kanbin >KypTUJbmbiK aibmaH KaPiTanaPi 6ip KomeMeT 6 in flip in KoPicaK flePiMi3! >KaKCbiHbin waKCbinbiFbm xopua aPiTyflbin eLUKaujaHfla apTbiKTbiFbi >kok. >KypTuubinbiKTbiH >KaflbmaH ewe KoPiMaca xepex, cbiM6aTTbi ecKepTKiwrin TypFbi3binybiHbiK 63i KOFaMflbiK 6MipiMi3fleri MaHfli MafleHM mapaFa ynacTbi. CamaHaTTbi aw binybm a eniMi3re aPirini MeMnexeT >K©He kof©m KaPipaixepnepi KaTbidbi. P e c n y 6 nnKanbiK 6yKapanbiK aKnapaT KypanflapbiHfla yPibiMflacTbipy mapanapbi waH-waKTbinbi HacuxaTTanflbi. KyHiSypbm >xapnnnaHFaH pecny6nm<anbiK MywaPipaFa aaKTbiFa >xon, aybi3flbiFa ce3 6epe KoPiMac Kin jKyPipiKTep KaTbiCKaH efli. Con >xonbi caxHaflaH OKbinFaH 6a6aMbi3flbin ecueTHaMacbi!
AMAHAT (Kadbtpeanu 6ck Kanaubtpdbin Kaep ypnawa apnaybi) Bey, xa/iKbiM! B a ia 6epin 6eriM Aen en, Ben m e w n e* KV^a a y 3A© eniM Aen eM. >KahaH^bi wapbiM KypcaK Ke3in >KYpin, BiniMHin Ty6iH Ka3bin epiH6en eM! Hap ynflbi xaH xeiepreH enin Kewe, >KaT>KypTTbiK >xannaK wepre eMiH6ece! Ty3 Tynen, lilahap luanKbin, aayip Tep6en, TepT TyniK OM-Kbipbinqbi TeSiHflece. A3arrbiK anaKaH^a a m u H kvcwh, >KaiicaH en! >KaMHaK TepAe >xapKbiH6bicbiH. flayipnen 3aMaH eiep, AYP wanfbipap, AcKatcran AAaM 3arra AanKbiH Typcbm! LLIe6 iHe 03biK enAin cexip eHAi, YPtbiTbin ynbiK iCKe tueiiH enAi. BiniM an! Bipnix coMAa! Epnix waca! Katiiana «>KbinHaManbi iue>KipeMAi!» Ex<enAeH a«H eAi - ym biM wacbiH, TynnapAaw MiHci3 KyftraH Typ-TynFacbiH. AMaHai! VpnaFbiMa yH KOcaMbiH, Ka3aKTbiH Keini Mauri 6ip TbiH6acbiH! ^YPreHAe, 6epTiHAe KemereH emuin' 'P e/lflep,H aPa/lan- 6iniM-iniM KonwHfla C03 >KOK. TyraH * y p T biHbiH n a p u re r' 0Ki/1AeP 'MeH >Ky3AecKeH caTTepiH/ie. apMaHAaAbi! Hmsuiwh xeKKe eonprin' 5 \" l KTen’ anfbl neKTaH xepiHyiH caH Mapie caHMapieenecTeTTifle! Bvn vmiMfia’ . Tarbl *a*HaraH a3a i enih K63 anAWHa epKeHnei 63eriHeH cycbmnaTvnMw „ P'HeH ° vpblH * aCTapAbiH KexipeK K©3iH awwn, wypannbi KiTan *a 3bin NypreLpH l -* 6 1 eKeHfliriH TePeMTytfciHAi fxe! 0 nAeHeuie Aa ujyaKTbi waKKa e3j >KeTe L I! ! MypaTb' fla con eAi. Tay6e, con anaynw SyriHAe aneM TaHbin OTbipca 6vn ^ vpnarbl * eTTi- Ka3aK AereH xanbiKTW canraH KaAwpFanw KocbiMvnbi KblT Kycb,Hb,H Konra KOHaKTaybi ywiH SapwH wyHbi ecTeH Kanartwa ujb,fa D r. ^ b,3flb'H V^eci enujeyci3. CaHanbi ypnafbi «AnacanbipaH» aTTbi MeMneKPTTikV ^accMK * a3yujbiMbi3 Myxiap MarayMHHiH 6acTbi KeMinxepiHi^ 6ipiHe aMHan Cbl“nb,KKa ne 6onFaH canMaKTbi poMaHbiHWH >KOFanbin KemeM, 6yn Aayipre aMau Anna *0/1flan, e3re 6ipHeuue Kiia6biHflan anAeHeuje pei KaMTanati o6aacrhbminub.inrHU*ibe,KTKTbe,HKaecnaTe6raerHanrabni b«>)MKbAianHpaaMTaannMabpJU)KJHcHya6fWe J>l’i 300
wbifapMa apHacbiHfla 3epTTey en6exTepiH >xa3Abi. Fbi/ibiMn aiaKTap KopFanAbi. AdaHaMbi3AaH 6 acian 6ipK aiap w a ha p na p A a eciMiHe xewenep 6epinin, MeKTemep aianAbi. CoHAaii xewenepAiH 6 iperewi TanAbiKopfaHAafbi ^aAbipfa/in >Kanaiibip Aa^Fbinbi. TayaHAbi Tapnx TyTacTbifbi, M eM nexerrinix ca6aKTacTbifbi AereHiMi3Aih ©3i ocbi, afaiibiH! AnMaTbi 6afbiTbiHaH acbira anfa yMibinraH KepeMeT xepwonAbin Kana TepiHe 6aciap >KanfacbiHa aiiHanFaH ocbiHay Aa^fbinAbin awapbi kyh ©TxeH catibiH apibin KeneAi- BaciaybiHAa Tepen owra luoMraH KannbiHAa en epieni TonafaPi TonraHAbipbin TypfaH 6a6aMbi3AbiK xen6e rri ecKepTKiwi x©3 TapTaAbi! An eHAi aiiAapnbi Aa^fbinAbiK 8H6oi?ibiHAafbi «>Kaciap» 6afbi, ApaMa TeaTpbi, CamaHaT capai/ibi, «>Kaciap» cnopT capaiibi, OKywbinap capai/ibi, «KeKTeM-rpaHA» KOHaKywi >K0He ©3re Ae awiynbi fUMapanap MeH MexeMenep Kana TypfbiHAapbi MeH KOHaKTapbiHbin KyaHa 6apbin, Kbi3bifa KaiiTaTbiH bidbiK MeKeHAepiHe atiHanAbi! «)K b IJ IH A M A JIA P / K H H A F b I» - K A 3 A K X A .IK b IH b lH T A P H X b l T y P A J Ib l E H B A H , E H H E m n n E P E K K 0 3 I l^aAbipfann >Kanai?ibipAbin co^bma KanAbipfaH 6aPi Mypacbi TypacbiHAa c©3 K03ranfaHAa 6 i3 SepiHeH 6ypbiH ©3iMi3re A^MiHri 3epAeni ranbiMAapAbiK en6eriHe A6H KOiicaK, >K©HAi uibifap eA'- BetiHenen atiTKaHAa, wanaAaH ©enocuneA otinan Ta6yAbin Kawerriri maManbi. EHAewe, T©MeHA©ri aioxapMa ne6i3Aepre 6ip Me3eT a s h K0iiFaMCbi3Aap. «CoBepujeHHO A>xaraiai/icxnM, oneHb 6nn3xw/i k HbiHewHeMy xnprn3 (xaiicauxoMy) ...no CBoeMy n3no>KeHMK) OHa (KHura) Taxxce 3aMeHaienbHa. 3Aecb 6aceH MeHee, Hewenw b A6ynra3bi n LLlaM6aHe-HaMe». (H.H. BanuxaHOB. Co6p., coh. B nmn T O M a x . T. 1. A., 1984, - c. 244.) «OpbicxaHHbiH opAacbiHAa 6 nnix aMTbin, wetuine ceMnetiTiH aiaKTbi 6nnep K©6iHece wanafibipAaH inbiKKaH. Ohwh iiuiHAe en wyiipiri KaAbipfanMAbin 6a6anapbi - Co(J)bi6ex, E ie n i6eK 6onfaH». (« B n 6nnoTexa BOCTOMHbix mctopmxob». M3AaHne M. Bepe3MHa, t . II, h . 1. Ka3aHb, 1854, CTp. 4.) «Opa3MaM6eT KiTanxaHacbiHAa caKTanraH xiiamapAbiH eM SafanbicbiHbin 6ipi - ©3iHe aoc 6onraH cepiri ©pi aiaKTbi 6ni, xepxeM TinAe Ka3aKwa >xa3aibiH acKaH >Ka3yujbi KaAbipfanu >Kanai/ibipnAiH uibiFapMacbi. KaAbipFannAbin Keniciipe cePtneyiHe KapaFaHAa on con xe3Aeri aiaKTbi >xa3ywbiHbin 6ipi 6onFaH. Byn xiianTbin Tini, Ma3MyHbi, oHbiH aBTopbi epeKiiie 6onFaHAbiKTaH LUoKaH OFaH 30p rbinbiMM m©h 6epin, Ka3aK Tin ia n >xaKCbi 6ip Mypacbi a ©11SinreH. KaAbipFann WanatibipM © 3 3 aMaHbiHbiH aiaKTbi AaHbiiunaHbi 6onraHAbiKTaH con 3aMaHAaFbi xanbiK wewipeciH 6yniapinaki, con KannbiHAa >xa3aAbi. XVI FacbipAbin coHbiHAa ocbiHAafi ©AeMi o*MeH Ka33K TiniHAe xeneni c©3 >xa3b.n KanAbipy. KasaK xanKbiHbiH TapuxbiH, we>xipeciH. TypMbicbiH ©AeMinen cypeney - capKbinMambiH k e r n e l AynneciHiH xenicii 6ip rypi Aeyre 6onaAbi. Om ^ e c im * ©AeM. Kypbmyb,. Tir*i. KepxeMAiK 6eMHeci KaAbipFannAbi con xe^eri xeMenrep kicihik 6ipi enn CMnarran, 301
OHbiK Sinriuj, >xyMpix, OKbiMbiCTbi Kici eKeHiH KepceTefli. KiTan 601/ibiHLua K^flbipfann apa6, napcbi, TYpix, opbic TinAepiH SipAeM >KaKCbi SinreH. Kaflbiprann >KanaMbipn - Ka3aKTbiH 6 ipiHiui oMiubin ranbiMbi, AaHbiiunaH >xa3ywbicbi, epHeK Ka/iflbipraH MaAeHMeT Myparepi. OHbiK >xa3FaHAapbiH Ka3aK >Ka3y MaAeHneiiHiH 6ipiHuji yririci Aen TaHy KepeK. ^a3aK xanKbiHbin Tapuxbi, 0Ae6neii, Tini, xanbiK iue>Kipeci Typa/ibi KaAbiprannAbiH en6eri 6aMTaK ManiMeT». (0nKeM M apfynaH . «BiniM >K0He en6ex», 1982 >x., Nq1.) «Kaflbipfa/in 6 m >KanaMbip TypKi aneM iHAeri yn b i Tynra. On ipi KoraM Kai/ipaTxepi, TapuxLUbi, >Ka3yujbi raHa eMec, C i6ip wepiHAe EpMax 6acTaraH opbic OTapwbinapbma Kapcbi KypecKeH epeH 0CKep6acbi, BahaAYP Kon6acuubi». M y x ia p MaxayMH. «Bi3 KaAbipfanM 6eKTi TbiHHaH x<on canbin, epxeHMerri xanbiK AenreiiiHe ynTbiMbi3Abi Tarbi 6ip caibi xeTepreHi YUJiH y n rrb iK ynb i TapMxujbicbi Aen aiaiiMbi3! KaAbipfann 6ex ^ocbiMynbi PaiunA aA-AHHHiK wewipeciMeH Tex TaHbic KaHa eMec, on ynbi Tapuxwbifa yKcan 6aKTbi. AnaftAa on OHbin xeneuxeciHAe KanMaAbi. Ohwh me>xipeciH >xYMeneAi, xeixeH KaienixiepiH TY3eTTi, inbirbic TepMMHonornflCbiH TyraH enAiK TonbiparbiHa cePixecTeHAipAi, reorpacpunnbiK a ia yn a p MeH eciMAepAe xeTKeH Aanci3AiKTepAi opbiHAbi >xepiHe komaw . On 63 3aMaHbiHbin 6iniMna3bi, apa6, napcw. opbic TinAepiH weTix 6inreH, y m ujeK6epiHeH LUbiFbm, aneMAix Aenretire xeiepinreH xepereH ranbiM. «LL)e>xipenep >xMHafbi» Ka3aK xanKbiHbin TapMXbi Typanbi en 6au, en Heri3ri Aepex xe3i. KaAbipranM >KanaMbipnAbiK Lue>xipeciHAe A m bi AnawTbiH KYPaMbiHa eHreH TaiinanapAbiH Tapuxbi 6epinreH. O hw h iiniHAe wanatibip TaPinacbiHbiK anaw MbiHbiHbiH - 6Yxin Ka3aKTbiK HOKTa aracbi exeHAiri epexme AapanaHFaH. K- >KanaMbip iue>xipeciHiK 6ip e3reiueniri opi 6i3re xepex >xepi on ap6ip TynFaHbin aHacbiH xepceTeAi»- (MaHatu Ko3bi6aeB. «YnTTbin TyHFbiuj ynbi Tapnxiiibicbi», «AKMKaT» >xypHanbi, N° 1. 2002 #.) «LLIbiHFbic xaHAbi 6apnbiK TapMx >xanai/ibip pybiHaH ujbiFapaAbi. Kaflb|PfanM >KanaMbipn MeH WbiHFbic xaH exeyi XaMAy xaHHaH 6ipre TapaMAbi. cocw h BaMcyHKapfa xenreHAe, BaPicyHKapAaH LLIbiHFbic xaH TapaiiAbi Aa, LLJapa AereH xiciAeH KaAbipfani'i >KanaPibip TapaMAbi. O hwh, ycTiHe BaMcynKap epTe KaMTbic 6onFaHAbiKraH UlbiHfblc xaHHbiK TepTiHiui, 6eciHini m ewed MeH l^aAbipFanM >KanaMbipAbiH liieuieci 6ip- ^ bl TapuxLUbi PaiiJMA aA-AHHAe Ae conati >xa3binFaH».
«TapnxHaMafla ohwh eciMi 06infa3bi, BaGbip, BeHan CMHKTbi FynaMa TapMxiubmapMeH Kaiap aianaflbi. Opbic FanbiMAapbi H. H. MnbMMHCKMM, M. H. Bepe3HH, B. B. Benb«MMHOB-3epHOB OHbin en6eriH >KOfapbi 6aranaflbi. On >KbipaKTa >Kypce Ae Ka33K xaHAapbiHbin caacM-eneyMeuix >xaFAai/mapbi, l^a3aKCTaHAa pynbiK- naTpuapxanAbiK KaTbiHaciapAbin Kanbimacyb: xaH TeniperiHAeri cymaHAap MeH Kapiubinap. Gexiep MeH xa4)H3Aep, t.6. waiibiHAa AepexTi ManiMenep >xa3bin KanAbipAbi. A btop >KbiAHaMaAa LUbifbic enAepiHe, 0Hbin wahapnapbiHa wony >xacan, Ka3aK caxapacbiH MexeHAereH wanatibip, apfbiH, KbimuaK, KaKnbi, HatiMaH, KOHbipaT, KepetiiT, amubiH, t .6. TypKi py-TaiinanapbiHa iapnxn aHbiKTaMa 6epAi». TapMxujbi Bany3ax AnGaHM. «Tapnxn TaHbiM» Kiia6bi. (195-6ei). KaAbiprann >KanaiibipM Ka3aK xanKbiHbin Ty^Fbiiu Tapnxwbicbi, 6ipTyap 6ni, fynaMa, xopbiK >KynAbi3bi. 1530 wbinbi AYHMe eciriH awbin, 1605 >Kbi/ibi KaniaAbi. Tapa* Tan6anbi ipreni jxanatibip TaiinacbiHbin exini. Apa6, napcbi, Typxi, opbic TinAepiH epxiH MenrepreHAiri Kyc wonbiHAan caiipan >xaTbip. OcbiHbin apKacbiHAa LUbifbic neH 6aTbiCTbiH aAe6neii MeH MaAeHMeTi, FbinbiMbiHaH epxiH cycbiHAaraH rynaMa 6a6aMbi3AbiH: «>KahaH iujiHde dyHueHihi ap 6ypbiiUbiH Ke3diM MeH. Ken Kimanmap o^bin, Kenmi 6 in d iM M e H f » - Aen To/ifaybiHbin MOpanbAbiK aciapbi 6i3 TyMciHreHHeH pe Tepenqe Aep eAix. Typni MeMnexerrep 6acujbmapbi, OKbiMbicTbinapbiMeH >xati raHa AHAapnacbin KOHMafaHbi xa*. 03bifbiH anbin TyraH xanKbiHbin a>xeTiHe >xapaiyAbiH KaMbiH >xacaAbi, canbidbipAbi. >Kypex cy36eciHeH eixi3Ai. KaAbipfanH 6nAin aia-6a6anapbi KjapaxaH MeMnexeTi TycbmaH 6epi en 6acKapraH. 9xeci Ko cw m 6exTin 03i aiaKTbi 6 h exeH. CoHAbiKTaH Aa KaAbiprann on-conbiH TaHbicbiMeH apfbi aTa-6a6anapbi cexinAi LLIbiurbicxaH MMnepHBCbiHbiH Myparepi - Ka3aK xaHAbiFbiHbiH OpAa capaiibiHAa xaH xenecwici >K9He xaH3aAanapAbin T9p6newici 6oribin Kbi3MeT aTKapFaH. >Kanairfbip eniH KanMaicrap luaybin, GepexeciH anran WbuiAapbi OHbiH aianapbi KemiM xaHHbin Kon acTbiHa Gapbin KocwnaAbi. BiniM- 6iniriMeH GipAeH xe3re TycxeH OHbi >xoFapbi GaFanaFaH KewiM xaH Q3iHe aKbinreM xeneciuici eixeH. l^aAbipFann >KanaMbipn Ci6ip KH5T3i CenTexTin A© xe^eciui 6ni So/iFaH xepiHeAi- l^aAbipFanM 6 m 03iHin «)KaMn aT-Tayapnx» («>KbmHaManap >xnHaFbi») xiTaGbiHAa: «MeHin aianapbiM Opa3 MyxaMeA cymaHHbin aTanapbma Kbi3MeT e n i. 03iM Opa3 MyxaMeATin KacbiHAa 6o/iAbiM» Aen *a3aAbi. MyHbiK ©3i xaH3aAa Opa3 MyxaMeAneH y3enrinec >xypreHAiriH atiFaKTaMAbi. 1588 >xbinbi Ka3aK xaH3aAacbi Opa3-MyxaMMeA cymaHMeH 6ipre EpTic SoMbiHAa KapiubiFa canbin >xypreHAe onapAbi opbic acxepnepi TyTKbiHAan, Macxeyre anbin xeieAi- Con >xaKTa >xa3FaH «>KbinHaManap >xnHaFbi» 1854 >xbinbi l^a3aH KanacbiHAa 6acbinbin wbiFaAbi. MyHAa PawMA aA-
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333