Тастанов Иі. Ескі қыстау

- К,азанында «кетер аяк» асулы, Келшшде жарты жуг1 басулы, Асыл агад кимай огыр агайын, Bipre журген жасамысыд, жасыдцы. Артта калып бара жаткан ел! бар, Ондететш, сыр шертетш жен! бар. Дос, жолдаспен ажырасар аядга, Кдмас кодш ииркш калан толыгар... Эзлдн ук;, алаканда аяла, Ыкыласты, ак тшекл аяма. Жана орында сыйлас табор эрине, Жаны жайсац, ммнезге де бай ага. Жастыгында болдын жшгг Tepeci, Bip орында турмас т]рлж кемеск Кеш к©лисп болсын дей\\дз, сагынсан, Келш кайтсан: Ауыл осы, Ел осы. Тйршшжтщ магынасы, мэш коп, Жумыс бабы Kemin кердщ сан рет. Балалардыд бакыты уннн тагы 6ip, Кешу керек, турганда ага —жен! кеп! БА1<ША ЖЭНЕ IH1M ТУРАЛЫ Bip сыр козгап oip сырды кедшдеп, ByriH ойга батырды ewip менк Бакшасында отырмын бауырымныд, Жаркын едк жаксы едд кец1лд1 едд ЖетюзбедСау арманга ем ip легь B ip re содкан жанымыз, Ж Y p e гiм iз, Ортак ед1-ау бауырмен тшеплнз. Мен катандау, ол жумсак болса дагы, Уксайтугы н кас-кабак, тур-ен1м13. Куле карал туратын сынаушыга, Кеддднде жок ед1 кылау cipa. Жаксылардыц гумыры кыска дейдк Сол тужырьш акикат, шын-ау cipa. Соны ойлайды ку кедш тыншымайды. Мендж мудын жанымныд юм сурайды?... 150

Сырларымды сезгендей Актабан ит, Жагып алып алдымда кыцсылайды. Кайдан бшсш макулык акын мунын, Баз кешкешн авдылдак, акылды ним. Туйсплмен сезедьау сол бауырга, Мен бейбактыд тетелес, жакьшдытын. Сезесшбе-ей, еырымды Актабан ит, Еркелетш иеЫ мактатан ит. Сыкырлаган какпадан ум1г кутin, Талай сырды 1ипнде сактаган ит. КелушЫ бейтаныс елемедщ, Эттец, иен, езгеден ерек едт Сен какпадан сан куткен Кржайыныц, Бауыр ед1, матая да керек еде Жаны жайсад. жаз кенш жаркынымды, Сурасам да бул тагдыр бере ме ендд Жагалауга зэюрш тастамайды, 1н1м жузген ем1рдщ кемелерг Сагыныш, мун санамды сартайтса да, Салтанына жазудьщ конем ендт Кдйран бауыр, кайтейш керек едпу.. КАЙРАН Е¥МЫР Нзпакасы кас-кагым каиран гумыр, Б1р толкынын 6ip толкын шайтан гумыр. Байылгылар ryciHep кад1р]дд1, Парыксыздыц K©3iHe байлан гумыр. Ырылдасып, эрюммен кершдесш, К,ыл-кыбырды жинауда ол елш-ешш. Алыс-жулыс, cypriHMeH жургеншде, втерщ де сезбещй eMip кошт. Толтыра алмай тойымсыз кулкынын да, Бутшделмей жамауы, жыртыгы да. Арын сатып жылпостар арам асты, Шайнамастан жутуда. кьшкыруда. Аккецшде мал болса, корда мулж, Момындарды кетпейд1 орта жытып. 151

Сыбайластар казанный басын устап, Калын, елд1 койды гой толгандырып. Киындыктан шыгады немен кедей? Ойланайык, болмайды елендемей. Елге коне а бак, дэулет, аки кат та — Арсыздыктан торге озар, темендемей. Кайран гумыр! Нысапсыздъщ жолъша токтау салып, Кепшшжке ырыска айлан гумыр. АЛА МЫСЬЩ Ала мысык жольшды Kecin еттк Kecin e i r i мысыктыц Heci KeTTi?.. Кецинмнщ сол сэтте тунгиьдын, Ала куйын 6ip шайтан кенип e rri. Кыска жолды айналып, узартута, Аяк асты кедш м шеинм еттй Кудж басым - кеныде, сешм - алан, Ала мысык мензейд! неш матан?.. Ала мысык кессе де, кара мысык, Одан келген кеселд! жешп алам. Жолым, багым байланбас осы куннен. Тек, TonipiM какпасын нешб1мнен. Ала мысык мысык кой, алакуйын, Адамдардын сактай rep KecipiHeH. Ала мысык секшд! ала адам бар, Кара мысык секыд1 кара адам бар. Кесапаты, Kecipi т и т кетер, Жакьгн тартып жанына жоламандар. еЛ Е Ц ЖАЙЛЫ 0Л Е Ц Мандайыма жазганы ©лен екен, Кенйимнен кь[л етпес белем екен. Ак кагазда ызшген жыр жолдары, ¥зак ,ойлы тундердщ тел ем i екен. 152

Акыл ойдьщ кежнп —улы Муза, Маган да бер енннсш боле ме екен? ¥лы Муза! Енннмд1 б о л т берсед, Арманымныц жацбырын себелетем. Жырларымнан пэр тауып жандарына, Игшпн ел журтым коре ме екен?.. Жырдыд жолы - тузу де, бурад екен, Адын оны азаппен курады екен. Кецшнде, козшде еткен жылдар, Елестер! келбендеп турады екен. ЬСара узген армады алацдатып, Сагыныштар тосекте сан аунатып, Бейуакта оятар уйкысынан, Туеiне eHin кол булгап калган бакыт. Ата-ананыд ак сутд карызы бар, Уакыггыд, заманныд парызы бар, Жалт еткен жастыктыд, гулдэуреннщ, Суымаган журекте эл1 i3i бар. Opi-cspi Tipaiicrin журепнде, Кддтары бар, калдырган тамызы бар. Акын жанын Зинаиды соныд бэр]'. Жырларынан жол таппай ем ip зады, bip жазганын сан ендер калса екен деп Жаралы акку —кещ лдщ сонында эш. Айгар ойы, максаты дараланса, Журепмен толганып калам алеа, Заман сыры, уадыт, мелд1р сез1м, Жырларынан ез орнын таба калса, Мэз болады куанып балаларша. 0м1р жайлы толганган, байыптаган, Акындарды адамдар айыптама. Жазыгы сол - кулыкты, зулымдыкты, Алдарында турады жайып кана. Кедшнде жокжасырган кунде ece6i, Жырларында сендермен тшдеседт Тогышарлар жаньща жара салса, Акын кайтып жазам деп кун кешедк 1шк1 eceoi жок онын, букпеш де.

Жаны риза эдш де, нык шеннмге. Киянаттьщ ©pici канат жайса, Дайын эркез тамырын т!к кесуге. TipmiaiicriH зерттейд1 сырын талмай, Кундер1 жок журмеитш буыркынбай. Жырларымен демейд!, жерш, журтын, Балапаньш коргатан турымтайдай. Бас каруы - семсердей тш мен елец, Акынды аз пенделер кундемеген. Шындык уш]'н шыркырап тур деп ту Ын, Ак,ьш егер сез алса, мшбелерден. МЕРЕЙТОЙ Е. Штановтыц рухына Мерейтойы акыннын болып жатыр, Шешен еткен-кеткешн шолып жатыр. Кепшппктщ ойы да, тшеп де, Бугш аркады акыннын, жолында тур. Халкына актарган «Арман энш», Эн де бугш акынга арналады. Жырда буг1н акын деп окылады. Ал, сурактар узджсзз жалтанады. Акын жаны баска эуен, баска атында, Кдлыкдайды енердш аспанында. Тосын келген сурадка жауаптарын. Сэл жымиып айтады кас-катымда. Артка тастап тагдырдыц неше еткенщ, Дараланды ой, тулгасы кесектелш, 6\\iip боны ел-журтын жырлан келш, Ел-журтына тур бугш есеп 6epin. 154

б е и т а н ы с к ;ы з ТУРАЛЫ СЫР Бакытымдай кездеспей алыстаган, Кос жанарыд дур шашкам таныс маган. Алмажуз1нд1 арайлы кул!мдеген, Сенин, cemiii сулу кыз бурын коргем. Кдйдан корд1м? Зердеме уншейш; Шсртшмеген журектщ мулы дейш, Жырга айналар алкызыл ryai дейш. Беитаныс кыз - оялгал сагынышым, Мэпелеген жастыктыд багымысын. Жузщ таныс, кездерщ. езщ таныс, Мунарланган когтд1р сагымбысьщ. Сол тосылып эдеппен жымияеыц. Жымиямын мелдагы риясыз. Киялымда арманнын кел! селдеп, Кедшмд! аккудын OHi тербеп, Мед-зец куйде тур ед1м сер!ктес1м, Асыкты ма максатсыз зержкесш. Философия накылын макамдады, (Унс1зд1кт1 байдаймын жакамады,) «Дукенше кургатпай барып тургын, Жш-жш галстук алып тургын. Сонда кыздыд кедил езгередк Бакытыц боп алдыддан кез келеднк — Деп, сабазым куледд калжыдцайды, (Кайдан ергпм ер1ккен мылжыцбайды,) Кургак созд1 ку жуйкем кетермейдд «Тшдеследщ сол кызбен бекер», - дейдг «Жымитанды жаныда жакын тартып, Жургешдде ем ip де етер», - дейдт Унс)з келе жатканда жол бойында, «Еслще ме», —деп, досым белд1 ойымды «Суретке тедейтш, куддретке, Жыр жазатын кастерлеп, кур.меттеп, Сол 6ip кыздыд тугаи бул ciuuiici» - Дейдк oip сыр адгартып жымиысы, Босе, деймш сезгендей сыр биддрмей, (Уакыт ипрюн eтeдi-ay oip кунпдей). Ciniaici 03inc уксас екед.

KiM екенш эйтсе де журмш бшмей. Кдлай бугш кешлдщ хошы болар, Буран жолы тагдырдьщ осы болар. Жылдар салып оянган сагыныштын, Мунды эуез1 алдьщнан тосып ал ар. Бэсе, бэсе жанары таныс едк Арман кандай жакын да, алые едй Армандаспен арнаны тогыстырмай. А льт кеткен ©Mipain агысы едн Сондагы умгг —сынгырлы, мелд1р едк Неге, неге, бар арман селд!ред1?.. Айтылмаган жастыктьщ сырнайлы энш, Сен бизесщ, мен быем, ол бшедн Сондагы арман не деген мелдзр едЙ Тылсым ойдьщ шыга алмай курсауынан, вткешмд! oip ойлап, 6ip сагынам. Тыным бермей журектщ пернесше, Ызындайтын сиякты кур сагым эн. Сол сагыныш ой салып, мазаны алып, Куз алдадык кещлдь жаз алдадык. Ак кагазга сыр шерткен сез!мдерд1, Ыргагымен ем1рдщжазаалмадык. Зырлаганмен Lnrepi eMip Kemi, Журектесщ сулу кыз, кешлдесщ. Ауласынан мектептщ пэк калпында, Алдан шыга келердей кержесщ. Кдрапайым жан едж жай гана 6ip, Кокке ушырган киялды кайран ару! Жазылмаган журектщ жарасына, Таба алам ба бшмеймш, кайдан дэру? Сез1м тастап кетпетт ойды жаяу, Журек ояу катан да, кещл ояу. ©ткешмнщ сен жайлы тэты мунын, Алмастырмас жылт еткен соны бону. Ангармаппын сешмен бак кетерш, К^атал тагдыр жаньшды катты етерж, Аккуыма ак кардай сез1мзмдк Суытпастан ез1ммен ап кетемш. 1998 жыл, к,ырк\\11ек 156

Т1ЛДЕИ ПАРАК Басбух. сэлем жолдаган -пядей парах, Колга - женш, мэшсм —зщдей парак. Сыбайласка жасырын акы берсе, Кенколтыкты кещлге щмей калад. К1мде болса басбухтын од кабагы, Тшдей кагаз кассирге жолданады. Мейманасы тасыган батырыдыз, «Абылайхан», «Абайды» колга алады. Сосын тшдей паракты жыртып жатыр. Ала койды болектеп кыркьш жатыр. Мезгйпмен тимеген аз акыны, Осы тшдей парактар куртып жатыр. Бас бухгалтер эйтеу1р утып жатыр... Тшдей парак Yaeci —жакыныньщ, (Осы болар жеткеш акылыньщ). ©зге етшсе «басымды ауыртпа» деп, Басы ауырып калады батырьщныц. Тщдей парак... Жылпос ушш M3Hici зшдей парак. ЭИ, Б1ЛМЕИМШ... Кымкыруды, жымкыруды уйрендж, Кулыкты да сумдыкты да игердж. Мунъщ oapi уйреншжт! прлжтей, Селт етпейтш самаркаулау куйге ендж. Каны-жыны белшбестен аралас, Бойымызга с щ т жагыр арам ас. Ак каранын ара-жпд белпшз, Куныккандар адалдыкка карамас. Кершгеннен сорып жаткан кезакы, Алшакдаткан сумырайды, кэззапты. Мына уакыт эй, бтм ейм ш , бшмеймш, Ширыктырып жирата ма, казакты. Нарык деген аямайтын каттылык, Гокшылыкка жокшылыкты тап кьшып, 157

Жудетсе де кузырлыны макдаймыз. Берюмгзд1аспанга атып, лактырып. Акыл калып тур.чыс бзгып, жай багып, Больанды да, болмасты да пайда гып, Болатакта барлыгъшыз журмейж. Бас шулгитьш роботка айналыгк Уакытка айып тагып. кулмеймж. Лдамдарды эй, бишеймш, бшмеймш... KIM УШ1Н? Перде туты и кепшшкгщ ьфысын, Белсендшер шапкьшып жур юм уш ш ? Адалдзрдьщ неабесш кьшкырган, Буйтш сурген прлжтер! курысын. Кдлталарын калыддату - дурысы, Жинаганша момындардьщ ырысын, Шыбык басын сындырмай-ак кур сезбен, Кандырады кулагьщнын, курь[шын. Оз icine адал болсац бул куш, Еленбейтш кегшйл1ктщ Gipicip. «Кдзына мул юн жатыр бупн юм жемей, Аулак жур дер» - олар 01зд) тшдемей, Кдзактын 6ip тогышары байыса, Кабагына жэутандайды мыц кедей. «Аш пэледен каш пэле» деп сацырау, 1штен тынар момын халык ундемей. Кепшйпктщ ырысьшан коцойып, Алапесгер Kerri бупн кебешп. Жэдшейдж жылтыраган сезше, Кдлай. кайтт, иланайык, сенешк. Эспеттеген тогышарды. улыкты, 0л1рарада kim утылды, юм утты, Бip нэрсе айкьш — кепке орта к шындыктын. Ауызына салдык кара кулыпты. Болса егер кездегенщ оцай пул, Жылпос бол да, кеп енбегш тонай 6 ui, «Иномарка» MiHin альт нпренген, «Мырзаларга» жаяу жету негайбыл.,.

ДСЩЫЗ ЖЫЛЫ! Сен нен! турте келдщ?.. 1инндем1з езщмен 6ip кеменщ. Жаксылыгын ел-журттыд жалгастырып, Жамандыкка эйтеу1р ситгемепн. Кудтшен у м т н басым етт, Маздата бер квдйцдд бштелерш. «Детективтей» турипп кулактары д, Ит жылынан ерб1ткен суракты алдыд. Туйткулдерш журектщ ыдыратып, Жандыра бер б а к ь т ы ц шырактарын. Иттен сенщ демейм1з акылын кем, Коды ортаймас корсиган макулыд ед. Kayin тенген жатыца карсы атылып, Жолдагыны жайратып, жапырып ед. Мойын бурмас б1рбеткей сырыд мал1м, Бжпшщмен ecTire урынбагын. Жамандыктыд ауылын жарып orin, Ит жок; жерде корада ырылдагын. Конамысыд халыкка ырыс болып, Киын кезде калама тыныс кeдiп?.. Жада жылды атыдмен атаган сод, Келгешдд1 куптаймыз дурыс керш. Жаксылыдты тап басып багала да, Береке бер ауылга, далата да. ©зщменен ап келген ырысыднан, Казак деген халыкты алалама. СУРА БУГ1Н КЕШ1Р1М Цазсщтыц жер-суына коз аларпщап Васильева, Жаворонкова eci.Mdi эдепси халъщ депутаттарына Орыста аз мешр1мдшж, мэрттпмк, Бойында кеп даракылык, жат кылык. Сот! туесе баска едбепн малданар, Аркасына мшш алып ат кылып. 159

Ерлepi егер ар-уяттан каймыкса, Ойелдер! шыга келер шаптыгып. 0 зге елге мешшпндей каратар, М ш езтд еп масылдык пек каттылык. Аз да емес жайсад отты улдары, Одан да кеп бас шулгытыш кулдары. Жуас болсан бешм турар жундеуге, Экесшщ кеткендей-ак кундары. Боданы на иек арткан масылдык, Жер-суына коз аларткан тасырлык, Берсе колдан, ал бермесе жолынак, Байлыктарын тартып алар басыныл. ©ктемдтш устем елдщ эспеттел, Жылы жауып тарихымыздан жасырдык- Сес керсетсе, орысыннан 6 ip мыкты, Айрандай уйытан ел дурлжтл Ym тасырлык отарлауы «улы» елдщ, Канымызта орныктырды ынжыктык. Yлгi етш тентеп мен тел]сш, Арандатып, Ж1кке белш ел 1шш, Шенд! кутан шемендерге баскартып, Отаршылдар жед1 армансыз жемюш. Дайын аска ашкарак. кен тэбетк Жатып imy болды отаршылдын эдетт «Б олт а л ь т бклесе» ак патшасы, Yлeciмiздi тепн алды Советь Жердщ, судьщ бар байлытын талады, Кдрсылассац атты, асты, камады. Тект1 умыткан, тшд1умыткан мэнгурттщ Жанымыз та, канымызта та рады, вздшшен типзед1 дел тендж, Алдарынан жолын несin етпедж. Ipi елден сыбатата тигеш, Салт-дэстурден адастырган —ектемдж. Тэуелшздж ашкан кезде eciriH, Ветке айтсак киянатын неЫ MiH? Коз алартлай тагы казак жерше. «Ата тума» сура бупн кешipiм! 160

ПУШКИНГЕ! «Смирись Кавказ: идет Ермолов! Все русскому мечу подвластно». А.С.Пушкии Мен Лучакинdi суиелин. Бграц оныц «Смирись Кавказ: Идет Ермолов! десен тюрзмен келкпегшт. Расул Гамзатов Поэзияныц танытып куд|ретш, Сомдап мелд]р жаетыктьщ сурепн, Сез маржанын жырменен теплд1рш, Жаздьщ повесть елецмен егшд1рш, Журектерге нур шашкан шапагаты, Жастык; арман, K ip m iK c is махаббатты, Жырлап акын жэне де жасырмадыц, Кан тепл ген аяусыз катал уакытты. Адамта адам жауласкдн дэу1р муцын, Ойга алсак, коздайды ауыр угым. Неге улы акын Кавказдан бшк койдын, Ек1 басты орыстьщ самурыгын? Еркш елдер шабылган, кыры сынган, Айырылган жакынынан, туысынан, Бакытты ем ip суруге тию пе едк Каны тамган орыстьщ кылышынан. Отар елдщ журегш жаракаттап, Жаулаушыны колпаштап, марапаттап, Мадактапсын катыгез казактарды, Окелгендей жат жерге шарапатты. Халык жанын, жарасын угынатын, Кателестщ нелжтен улы акын?.. Ерк1н елдер Kipinrap, кул емес кой, Баскыншыньщ кылышына жыгылатын. Цайгы шепп, от тускен езепне, Кугын керген жалтактап ез елшде. Бугау тускен, тарылган тыныс, демь Кавказ неге бас июге ти1ст] ед1?.. Бостандыгын кулдыкка табыстай ма, 16]

Елдж кайда, бойдагы намыс кайда? Кумырска да xipniic пен ewip ушш, Тагдырымен тынымсыз алыспай ма... Батырын к)м? Канкумар Ермолов па, - Бедел i оныц 6 ip елден зор болып па? Кдшшердщ кезш шел торламай ма, - Кеселшен езгелер сорламай ма, - Нагыз акын акикат дауысымен, Ауыр шакта элслзд! коргамаЙ ма? Ел тонаган езге елдщ «батырларын». Кушак жайып «конакда» шакырган kim ? Цоркауларды кай халык эспеттейдк Цанга бояп жатканда жакындарын? Цаламайды бар халык бояманы, Ар сезшен зерделер оянады. Ал, сен Саша дэрштеп баскыншыны, Жаздьщ жырмен oip повесть-поэманы. Жырларына душм ел жылынатын, Цателестщ 6ipaK та улы акын. Бостандыгын озге елдщ мансук eTin, Баскыншыга дем бердщ жулынатын. Ал, олардын, ес жиып, куш алганы, — Бостандыгы баска елдщ тусалганы. ¥лдары мен кыздары юрштар боп, Бастарынан калпакуай ушар базы. Жаулаушылар «Кавказдыц туткыны» ма, Муны калай болады уктыруга? Озбырларга шын айтсак THicri гой, Халык кайрат керсетщ Tin туруга. 0p6ip ел улкен болсын, Kimi болсын. Озшше улы екенш тусшерсщ. Ендеше отаршыга тагзым етш, Тэкзпар Кавказ неге кшпрейсш? Айрылган еркшд!ктен, багытынан. Кашан да бодан елдщ багы туман. Y uli гасыр Ресейге жеплш кеп, Арылдык. эушр^мдеп камытынан. Ел1нде ектемд1кт1сагынган кеп, Отаршыл масылдыктан арылган жок. 162

Ермагын, Ермоловым жактатан ел. Крлдарын содырыныд какдаган ел. 0 зшщ пайдасы уш ш кару кезел. ©згенщ бостандыгыи таптатан ел. блшздщ багыи бай л ап, ту.саса да, 0 3 i де абырой, бак таппаган ел. Бугшде кез алартып ©згелерге, Каруыи кезенед! кез келтенге. Басканьщ есебшен гумыр кешкен. Отаршыл ел пигылы ©згерген бе?... Боданын шецгелдегеп уысында. Журегщ ондай елге жылысын ба. Ит жылгы ата кегщ умытпайтын. Баскаиыд бостандытын кулыптайтын, Ех, Саша! ¥лы ел1нде есерлер кеп, Заманныц 63repicin тук укпайтын. Бауырлас, туыс елд! та кастырып, Кдндасыц керсетуде топас кылык. Кдрны тойтан жерш жургендер кеп, «Ежелп орыс жергмен» шатастырып. Осылай улы елщнщ хал-жагдайы, БелпЫз кай максатты армандайды. Баягы кулдык дэу1р кунш ацсап, Eairtae шовинистер жур уран сап. Айналып саясаттын туткынына, EipeyiH-6ipi шебер туткыруга. Олардын бабалары тергеп сенк Ойынды epici кен ерлетпедг 9зщ е ажал отын багыттады. Мактаган патша агзамныц жендеттерг Ех, Саша! Ел1дде жуйешздж коп Саша! 6.10. 1992 ж ы л 163

ТЭЛКЕККЕ TYCKEH ТАЕДЫР Цазацстал Жогаргы Кецестц VIII сессиясында иювгпшатк пигылдагы депутаттар тобы мэжшс залыи тастап кетпи, Нег Ту гып устап б^рлИкп, ынтымакты, Шовинистер сарсытып жур кулакты. Куш кеше канды кол экелерр Бейбгг елд1 атты, асты, шыркыраггы. Жария боп олардьщ кысан ici, Урпагынын ал бупн кусалы iuii, Жылтыр сезбен гей-гойлеп езге улттардыц. Бостандыгын келед! тусатысы. Араздыкты е р ш т п арадаты, Арандату; кан тегу - бар арманы. Керек емес баска улттьщ гулдедгеш, Кулдык куйден арылып, жадарганы. Бултакка сап мадызды жобаны мыд, Бештпейд! сондыктан шолак; утым, Каламайды oip кезде тоз-тоз болтан, Халкымыздын жерше оралуын. Отарлаудыд адсатан еткен кунш, Отаршылдар коймаиды ектемдшш. 031 тойып, код жиып, бас кетерщ, Жинамадшы туысын шеттен бупн, Нысабы аз, комагай ез камы ушш, KepceTKici келед1 тагы кушш. Кдрын жайын жотары кояды олар, Белден басып басканыд сатынышын. Сыпырады кегпртш соз кырмадын, Ойлатаны —©з кызьпу ез думаны. Еяемейд\\ тутан жер топыратын, Жат елде адсап бауырыд кез жумтанын. Отаны емес жандарын кинатаны, Отары оянбаса деп киналады. Бейнетпенен куралтан дэм-тузыда, Жемт^к керген кузтындай жиналады. Отаршылдыд аты не, кызылы не, Айырма жок, аз жю\\ тузу! де. 164

Жеген ауыз келед/ жей Seprici, Шала корсак турсан да узшуге. Жакша imiHe тыгылган «улы халык», Кесапатын ертерек угыналык* Бауырмал бол дегенге жайылып сап, Ит пен куска жем болып курымалык. Отан деген acipe сезбен алдап, Аузымыздан келд! гой жырыл алып. Ру, жузге бел in in, жага жыртпай, Аясына кек тудын жиылалык. КАЛИНА КРАСНАЯ Василий Шукиашге Эдем1 екен кектемде. Кыркалы, таулы елкешз. Жамырай ескен бектерде, Кдйьщ мен шырша еркещз, Секшд! суду ерке кыз. Шаткалдан шыккан кун кандай/ Шыктармен жаткан арбасып. Мунарткан кузар шындарды-ай, Булттармен жаткан жалгасып. Кегицдр ангарды как жарып, Гуршдеп жатыр тау суы. Сулулыкка жаным арбалып, Тез1м1м бшем таусылды. Кещлдщ ушкмр денену Асаудай жулка кашады. Шыркагым cipo келедр Цыр аскан жаным жасарып. Карагайшылар косында, Энпме кызды С 1збенен. Кызь1к пен думам осында, Сагынып жаным 1здеген. Ыежайлы болды сез!лпз, Бшмеймш 6 api булынгыр. 165

Онерге ел1ткен кез1м1з, Арнасын тапгы бугш 6 ip. Кендцй коста, сыртта да, Жалгасып жараеты эдг1ме. Жымия тусш муртты ага. Айтады кулш эрнеш. 031р13 идет бйцдрш, Стол Fa, дэмге беттедж. Жасанды емес шын кулш, Керемет кунд! еткердж, Алацсыз. мунсыз демалсад, Бшесщ ©Mip мэшс1н. Ког]лд1р елкеге оралсаи, Жударган жуике, жан ушш, Табасын емшд дэр1сш. Бурданып соккан ангарды, Кек озен кандай арналы. Жагалап кетеем жарларды, Кдбады cipa, кармагым. Шашымнан сипап, жел откед, Шаттандым, кулд^м, тасыдым. Ояна кетсем кенеттен, Tyci екен oapi осыныд. Кегдцдр бауырым, пулы орман, Тусш е юрдщ нелжтен. Кешеп керген киноднан, Тэты 6 ip елее 6 epin пе ед. вткеннщ нурлы сэттерш, Тусшер дейсщ бупн им... Жанымныд жайсад кектемш, Жазсам деп жырга удшд!М. СЫРТЫ MIHCI3 ЖЫЛТЫРАП... Сырты мшелз жылтырап, штершде итулып, Журетугын жандар бар 1с1нде кол шикдйк. Жазуымен тагдырдыд жадын болсад ондаймен, Кушалар жаз к ед ш д 6 ip суып. 6 ip у и п л т. 166

Жуздершде олардьщ eceoi мол жылылык, Сыр шертКкен эрюммен сыргаьдайды кубылып. 0 з1мсшген жанына ашыд-жаркын жымиып, ©згелерге тунерш, шыга келер жулынып. ©з1м-оз1м дегенде ьщыршагы айналып, Жумырткадан «жун кырыккан» езге ырысын пайда кыл. Сарацдарга кездессед opiciu де тарылып, Жумыр жepдiн устшде журе алмайсыд жайланып. Саган айдын, юринкслз кунделжт1 Tipmuiin, Жуздершде олардыд тунеред! тырсиып. Агайынныд, туыстыд таусылмаса тыеп. Таусылмайды оныд да кулыгы мен кырсыгы. Эсек отын ерб1ткен алабетен пейш , 0тпейд1 оган екпе наз, ©3iMciHin кеющ. KiciMciHreH, бэлденген керсоды р гой, пенде гой, Бул дуниеде бидейпн канагаты, тойымы. Кении тар кезс1зге кетт: деме адым oip, Аулак сал да iprenai, жаксыларга жакын жур. Мынау гажап елйрдщ муны аз емес, б1ракта, Эр куншде 1згшк, шуагы мол жатыр нур. ШОЛАК БЕЛСЕНД1ЛЕР НЕМЕСЕ КОЛБИННЩ «К0ЩЛ1НЕН ШЫГЫП», ЕЛД1 КАРАЛА! АНДАР ТУРАЛЫ ОЙ Жаналгыштар жаландап, жандайшаптар желжш, Жана аланда жастардьщ даны жатты тепл in. Кешлдерш KipmiKci3 каяу шалган кэрьжас, Айтылмаган шындыдтан кутп ani де кеп ум гг. 3 a6 ip керген ул-кыздар гурмелерге тогылып, Демократия дауысы туншыкканда комшт, Адикатты айтатын eai сенген «агалар», Жатты жаца декейге «перните» боп керш in. Ангалдыктан апыр-ау юмге келген ел сен т, Осылар ма мшбеден мын кубылган белсен т? Кара бастын камымен жауыр аттай кайкандап, Колпаштаган кол согып, элде кайдан келсе улык. Мшбелерден бос сез,:д ерб1ткен кай-кайдагы, 167

Осылар ма халыктьщ бетке шыгар каймагы. Ж1гер1нд1 кум е т т , у м тщ р кул е т т , Жылы орнын, мансабын жеке басын ойлаган. Кднды жолын Колбиннщ кошеметтеп кош керш, Т1р1лгендей елгеш, жантандай-ак ешкент Жатыр Ti3 in дэлелдеп, 6 ip-oipiHiu былыгын. Ю’мнен нен1 алганын, к)мнщ калай кешкешн. Жэб)рлеген жастарга наша менен аракты, Телщ) де ойланбай елд1 томен каратты. К,ад1р тутып конагын шыгаратын терше, Халкына жапсырды «ултшыл» деген жаца атты. Сын сагатта жауындай тебетугын екпеде, Осы б)здщ жагымпаз, белсещпм^з кеп неге?... Болашадка бет алган кенбю халкым бугшнен Кузшньщды тия бш, кыраныццы шектеме. Намысты улы кеп елдщ мерей) де есед), Намыссызы кеп елдщ соры, калыц кеселт Жана Колбин. Закаштьщ кесу ушш кадамьш, Енжарлыктан тез1рек арьшайык кешегг- МЕРГЕНБАЙ БАТЫР Алдынан белседщ мен солдат тоскан, Колга а л ь т мылтыгы мен кылышын-ай. Жатадай, жалкау ескен байгус казак, Солдатпен кайтып шыдап урыссын-ай, Кеп ушш шыбын жанын отак салып, Мергенбай жарап ед1жулысуга-ай!!! КвДЕК АКЫННЬЩ МЕРГЕНБАЙ ТУРАЛЫ ТОЛЕАУЫНАН Осы тауда ci3 жайлы шеяаре кеп, адыз кеп, Ерл1пд13Д1 айтады «батыр едз нагыз» деп. Маддайына сынмаган момын елдщ отты улы, Мойнымызда езще етелмеген карыз кеп. 168

Киянатка, жалага куйдхргед де ез1гшз, Курбандардыд кара огын тгдцрген де ез1м1з. Агайынды, бауырды жел созге epin, жау санап. Бар пэлеш басьща ушрген де ез1м1з. «Шаш ал десе - бас алган» белсендшер тайрандап, Сансыраган ауылды ж ж ке б о л т ойрандап. Ею арага соз тасып жапсыздар да желюп, ГПУ-де тлрелд! терген масак, сойган лак. СешмЫздж урейдщ жалынына шарпылган, «Халык жауын» 1здеген кез едд ол шарк урган. Жакындарын «жадсыздар» «п’зш» берген ел ушш. Жаландаган жоктык пен аштык алды алкымнан. ¥йы п жаткан ел-журтты кеше урютсе ак шауып, Тедкерютен кешн де жадармады, жаксарып. «Аша туяк» калдырмай кскаддаган экшдер, Kerri гадай кедшге жазылмастай дак салып. Шекараныд аржагын бетке устап жасырыд, Бшмей ац-тад болган коп, камын ойлап басыныд, Алмагайып заманда достары кш, касы юм? 1шке буккен саусагын ар гы беттен пана 1здеп, Шетке ауган шагы ед! елдщ кэрджаеыныд. Bip ауылдыц кетерген аманатын, тшегш, Кысылганда жанына демеу болар улы едщ. Ел шетше жау келсе, карсы турар каскайып, Халык ушш бас тккен арыстардыд 6 ipi едщ. Аз болгандай ел imiH ж1кке белген лады, Булд1рпштер, жансыздар кадты тагы сынаны. Ауган елдщ колдаушы, демеупдс! «Сен» деген, Качку сезден жаламен, болью шыктын юнэлг Куралайды кезге аткан мергеш едщ журтыдныд, Калмак куган жылкыны арашалап калганыд, «Комотряд» баскарып, ел алгысын алгадыд. Bapi-oepi умытылды. Кол куысып келripe in, бетке туй in арыдды. Эюмдерге жагынып, салган жоксыд барынды. Жапкад жала, зорлык та сындырмапты сагыдды, Керсетшсщ Шалдинге ерулюе-карулы. Коп коргед сод кезшздер С^зге еркш кущд азат, 169

Бшем, кашкын атандыд, кедийдде тунды азап. KeaiMceri кердеддеп басынбайтын ед1 гой, Озщ1здей эйтсе де, болса дайсар —бар казак, ©зйдздей epnepi кеп болса егер орамды, Болмае ед1 хал кы мыз Kepiнгенге жоралгы. «1штед шыккан жау» 01рак, сыртьщыздан тор курып. Слзд! атып, улыктан алган дейд1 медальдк Bac-6 ipairi жок елдщ азабы кеп кашан да, Анталаган жауы кеп ойран салар тасадан. Аштык, урей, кугындау, шыркын егер бузбаса, Тоз-тоз болып iprejii ел. Кдатай ауып каша ма? Кдянаттыд канаты жагыр бупн кыркылып, Тэуелс1здж алган ел акикатка умтылып. Куса болган кайран ел томагадды сьшырган, Халкьща кырандай ораларсыз 6 ip куш. Сонда сойлеп сыр ашар, шындык жайлы, с\\з жайлы, ¥лы таудагы Асуыд, Тескентасыд - удпрщ. Ораларсыз 6 ip кудь 1989 жыл НАЗ ¥рысымыз жок, екпе, таласымыз, Bip атаныд бэр1м13 баласымыз. Ала койды алалап, беле кыркып, 03repirm Стздщ кезкарасыдыз. Каге кетсе ш 1д е н - 1збасарлык, Жол керсет1п атаныд бузбасы анык. 1ншерд1 умытып куанышта, Белектедщ уядды - кузга салып. Тэрк еткендей Т1рлжтщ куйю кунш, Азаматка токтатпас ит ypyiH. Жумыстагы жьшыекы сездерщнен, Жш-жш бузылды уйкым бупн. Жуйке кажып, жан-дуииед шаршаганда. Сагынасыд зуыстыд суйюмд! yHin. 170

С1з агасы аулак сап )ргедгздг Айырбастадыд йпге «уй TipairiH». Агайынныд арасын алалаган, Бьдд1ред1 ездпд шикш пн. Экелердщ пей ijiiii, жылылыгын, Кекешнде сактап жур бупн шщ, Усакталмай кейш п йнлерге, Керсетешк эулеггщ ipiairiH. БОДЕН КАЛАРСЬЩ-АУ Араласкан Т1рл1п мен б!рлт, Куанышын алмасгырган Kipoini. Момындарга сыбагасы буйырмай, Жылтыракка айырбастаган дундыны. Жауырларды жаба токып, бутшдеп, Oxipiri - алмастырган шындыгын. Ел дэулетш кыл устшен бел1скен, Жемкорлардыд заддастырган урлыгын. Кдлтарысы, бултарысы коп 0 мip, - Сен де Б1зден калареыд-ау 6 ip кун!. Танты.мы жок ж эд1гейлер жулынып, Кыска кунде кырьщ рет кубылып. Мыктыларга курак; ушып жупрш, Кулкыны уш1н аягына жыгылып. Жалган мансап буыменен жылынып. Жаксылардыд сез жупртш соцынан, Журген, турган кадамдарын торыгаи. Жолы болгыш жолбикелер ойлайды, Менщ айым туыпты деп онынан. Неге екенш тагдырымнын жолында, Сондайларга жш-жш жолыгам. Осекгшнщ от кесеген типнен, «Сыбагамды» алып журмш молынан. Пенделердщ кылыгына жасанды, Алакдаймын, аяк асты торыгам. 0 згелерд)н жукпасын деп жшлл. 171

Мелд!рл!ктен аумасын деп кенппм. Колтыгымнан мен! демеп келедК Адамдардьщ YMrri мен Сешмь Кенггпмд1 булт торлаган кундерд YmIt, Сешм жетелейд1 iarepi. Жэд1гейден «жаксылыарга» жагынган, Аулак, садам, босагамды, ip r e H i. Курак; ушып, керпе болып теселген, Олар маган, мен де оларга «хош» емен, Мына ем)рде 6 ip-aK сэттж кас-кагым, Тушспейш жылпостар журер кешемен. ДУРАНДЫ ОКЫГАНДА Полонскийге «Аиыгында 6Ь адамды циындъщца жараттъщ» Бэлад cypeci„4-uii Аят. Tipaiicreri ырын-жырын дуремен, Кездер1м кеп кезд1жазган тэубемнен. Желекпелер сапына да косылып, Сэттер1м бар сершердей «эу» деген. Отты сумей талай-талай адастым, Б1реулермен жага жырттым, жак аштым, Олс!здерге колдан келсе карастым. Жакындардьщ жогын-барын тугендеп, 0 з жолымнан киыс тарттым, адастым. Сергелдецге салынды кеп кундер!м, Болашактьщ багдаршамын бшмед!м. Колтыгымнан киын шакта демеген, Кершбейтш 6 ip куш барын бшгемш. Желекпешц орны емес-т! гурагым, Белг!с1здщ !здед1м сан сурагьш. Жан дуниемде булкынатын улы агын, Тун ортасында жагып койып шырагын, Окем жасырын окыганда —Кдоанын. «Дш —апиын» деген кезде тустарым, 172

Суре даусымен сешм1мд1 устадым. Пенделерш ж ебегт гой ¥лы Алла, Жадылысканга жабермей Обабил кустарын. Кдялдаумен киядагы «шынарды», Имандыльщка айырбастаппыз уранды. Дей алмаймын сабагынан еткеннщ, Бугшплер нак; кортынды шыгарды. Оньщ жМн Алла yKirvii аныкдар, Жогалган жок;, жогалмайды Халыкта —Ар, Кдзынаны жемсауына тогытып. Бас жагыыан unpin жатыр «балыктар». Ар-уязты солар «ондеп», «жендейдБ>, Бас жагына барыскысы келмейдт Алла алар адам жанын солар ал, Бул дуниенщ Tsuipici —Мен дейдй Кеп муддесш шьщыраута тастаган, Жаксылыгы ез басынан ас патан. Озбырларды бадылатар ©3i Алла, Пер1штелерге Жеб1решл бастаган. Бишейд1 озбыр алдынан не кутерш, Ой-санасын, кулакдарын бггедщ. Ьутамада, Ьауияда жанган от. Кдлдырмасын мулдем туте-тутесш. Кумэнд1 ойды кенйпмде т1зд1м бе, ТЙршшкте бар кемшйпк б1здщ де, Перштелер жазды бэрш rycineivi, Амал, намамды, бэрш, бэрш Сиджинге. Мандайымнан аксын бейнет тамшылар, Жаныма жат жатымпаздар, жаршылар. Сын cafarra сешгшмд1 шындайтын, Кершбейтш ез пер!штем бар шытар. Желекпенщ жакындатпай уранын. Кенйпмде жактын уш т шыратын. Киямегтен шытар жолды керсетер, ©зщ гана Кдсиетл Кураным. Маган кдндай бертед] влпрщ?.. Кунэм болса кеш1р. кенпр Тэшр1м!!!

кектЕМ Козы кешке узартатын кеш кундк Кектем бей-жай калдырмайды-ау ешюмдг Сэйкестж пе, содп>] куш акпанныц, Тамылжыган булбул уш естшдп Кептен 6epi кешлшз ем, сел кем ем, Булбул куска кулак турд1м ертемен. Кай-кайдагы жайлар еске оралды, 0зепмд1 сагынышпен ортеген. Иыгымнан тусйргендей жупмдп Бул се31м!м кайталанбас бугшп. ПНркш коиш таскьшындай кектемшн, Белпс1з 6ip кекжиекке жупрдк Енжарлыктьщ табылгандай дауасы, Аймалайды гул коктемнщ ауасы. Журсем бе екен су жагалап кармакпен. Кетсем бе екен элде каЙда тау асып... Кептен 6epi жыр елкеден тыс кал дым, Буйыртса ой, каламымды уштармын. Жол жагалай тасып аккан сулардай, Менде элдеб1р кещстжке куштармын. Кектем энш жангырткандай жан-жакка, 03repinri дауысы да кустардыд. Самгауынан коз жазды да кыран шак, К,алды жастык кикулатып, уран сап. Неге, неге мазалайды жанымды, Бар Нршйпк кулпырар шак, тулер шак. Журепмнш актармаган «Meni» кеп, Айзу керек турган сэтте жеш кеп. Жоталардан кулан аккан суларды, Жазу керек Пастернакша ешрел. 0 з-ез1мд‘1 мунмен неге тауысам, Осы шакпен мен де ез!мше кауышам. Эр кектем де турса болды естш п, Кулагыма алые калган таные эн... 174

Я: * * Тудщ узартып, кь1раулаткан кешеп, Кдастыд енд1 тугел бшем есебг Наурыздьщ бастауында ел ырымдап, «Март болмай —шарт болмайды» деседг Б1р ашуын сактап калган артында. Царлы шындар мпз бакпаган калпында. Аспантаудыд кубылмалы мшезд Багынбайды марты да да. шартыда. Из. кекгем енд! жара купине, Кыстын эл1 oip ашуы шпнде. KooiK к а р ы н е ш е жауып, ашылар, Тусер зльак жасыл майса nimiHre. К^ыстьщ coHfbi карларын да куп алып, «Ак нур жауды» дейд! халы к куанып. Хондыратын к а р а т а емес наурызым, Батпактары жатса дагы шыланып. Карауыткан бел-бел ее i. даласы, Музы тускен езендерд!д жагасы, Жадбыр wici бипнетш бултгары, Бэрйбэр! жылылыктан хабаршы. Караторгай ушып к е г т караты! Жадарудыд турган сэтте кез! кеп, Несер жадбыр жауса екен тез1рек. Топырактан шыдса екен кылтиып, Жауказыны. жусандары тебшдеп... Суык ауа ж ы л ы с ы м е н алмacap, Сэйгулжтер кырда шадга шад косар. Акалардыд M e p e K e c i узамай, ¥лыс куннщ думанына жалгасар... 175

КАРАТОРГАИ Они// Baneритм Ступите Белшбейд1 жолдас, жакын, жорага, ¥лы ©нерде жок ешкашан шекара. Барлык елдщ жаксы эн) менжд 0Mip атты сыр, муды коп додада, Калды талай мендж еез)м тасада, Жастык кайта катарына коса ма. Сагыныштан саргайганда кедипм, Шыркаушы едш муиды «Эль кондор пасага». Саздарында бар сырпы муц, бар екпш, Жаксы эн макан, мен жаксы энге керекшн. Бозбалалык шактарымды сагынсам, Бершемш эндерше «Нароктыд». Адсайтугын жастыгыныд ауылын, Сен де оз1мдей екенсщ гой бауырым. ИПркш кайтып келсе oisre балад так , Малмандай гып тексе устщен жауынын. Орманында ыскыртып жел, дауылын. Тагдырыда сенбе мейлщ, сен мейлд Базарлы шак кайта айналып келмейдг ©ткешдд) еске салар эйтсе де, Сендж, мендж улы эндер олмейдг Ортак бшем 6i3re енер элемк «Караторгай» маган да ыстык эн едг Теледидардан сен айтканда сол эндд Жаным тербелю толкынына бол ендг Накышымен шыркадыд-ау узшш, Дауысыца кулак турд^м кызыгып, Кекше жактыд супу, кербез орманы Кез алдыма келе калды тнзшш. Бэзб)реулер осы энд1 айтса ыршылап, Eipi улып, ещд 6ipi кыдсылап, Жулым-жулым жасаушы ед) эуезш, Сездер! мен ыргактарын «шымшылап». Мызгыгандар уйкысынан оянар, Орыидауында Аканга тэн бояу бар. Сен in сырлы дауысыннан улп алса, Энни емес ызыддагап соналар...

УЛЫМНЫЦ ТУГАН КУНШДЕ Куаныштьщ желпшдетщ тущйпн, Жануя ушш reoipCHep кун бупн. Куш кеше сен DMipre келгенсщ Думандатып б1здщ уйдш т!рл!пн. Арна тауып бакытымнын, бастауы, 1\\уаныштан жанарымнан жас тамды, Былдырлаган сэби жузщ, кылыгыд. Меш экелж улкен жолга бастады. Жетепнде кеткен уяц 1зеттщ, Кдмсыз журген сэттер1мд) тузетпм. Тун ортасы уйкыдан сан оянып, Сенщ сэби шактарьщды кузетпм. Мойынымда кызу жумыс болеада, Шаршаганым бшшбейтш соншама. «Папам» - деген соз шыкканда аузьщнан. Ку/аныштан дур ешкшд) ой-санам. Кунде аландап кабатыца карадым, Тусау кесшш, тэй-тэй басты кадамьщ. Тш шыкканда жш атаушы ед ешмш, «Батыр атам» - деп Райымбек бабаннын,. Транша жылдар калды арада, канша кун, Кез алдымда балтын шагьщ, бал шагьщ. Тусшемш ушкан уяц бупнде, Сагынышьщ, эркашан да ансарын. Бакытты сол ез орнын тапса юм, Шыкса деймш ел шпнде жаксы атыц. Сешменен таба береш жалгасын. вкпрдеп арманым мен максатым. 177

ОРНЬЩ Б0ЛЕК ЕД1 Ini.xi Бещутбектщ рухына Бip кун iне жалгастарып 6 ip кушн, Tipi адам жасайды екен прлплн. Капылыста кез жазып кап езшнен, Сагыныш, мун жанымды жеп жур бупн. «Алды-KeTTi» карбаласпен жургенде, Беке, С е т и келт капты жылдытын. 6 з1НД1 еске ап, парызды отер кун бупн. Бешкеш етш азды-кел'п ырзыгын, Tipuimiicre багалайды шмдКк1м?.. Кезден кетсе, кад1р1 артып жаксынын, Кдзы уакыт айтады екен шындыгын. Дэнекер ен.» агайынга, ортада, Орньщ Беке угйрейш тур бупн. Жаратканнын жазуына амал не?.. М езпл жетпей калар дерсщ мудды ым?! Сешд кдзад журекке шер кадады, Кдйгы-муднан жаным шерл!, жаралы. Беле-жармай жакын тартып туысты, Кддыр тутып журулп едщ аганы, Дадыр тутып журуш! едщ эпкеш, Ой ем 1р-ай, неге с е т жат кердк.. Кез алдыма жш келе бередк Жаз жаныдныд жайраддаган сзттерт Балалыктыц кызыты мол кектемь Сатынышын, естелдш калдырган, 0те шыкдъьау; Беке - Сендж сан жылдар. Каникулда Байынколта барганда, Шытушы едщ жайран катып алдымиан. Куаныштан пэк жаньща жаз конып, Кдрсы алушы ец бауырынды мэз болып. Мушел жаста кете бардын бурылмай, Румыр кеш щ бакилыкка козгалып. Быт-шыт болып сабыр атты бекш!с, Журепмцд жи1*ертейд! ешьпш. Месел!мд1 кайтармаушы ед кашанда, i 78

Аяк асты агад айтса, erinim . Kip6 iai жок адкылдаган адалы.м. Жаксы ш!ж кайдан 1здеп табамын. Кад1р1нд1 кеш тусащдм, амал не... Таркаганда мына ом1рден базарыд. Коц]Л1мде сагыныш пен нала кап. Жыр жазамып 03in жайлы калам ап. Хор кызы.меп орын ал гы н жумактан. Жаныд, рухыц Gip Аллага аманат!!! *** Kipoini жокжанында жаз кецйпм. Неге тагдыр келтелсу жазды ONiipin. Жумакта ма, рухыц пежш те ме?.. Ол жактагы гумыръщ жаз ба бупн. Алла жа.зып нур-шуак келбепде, Киындыгын калды ма жер бетшде. Эке-шешец «кенжем» деп бэйек болып, Корган болып журме o.ni жел етшде. Жаратканныд жар болсын Улылыгы. Жумагына белеет гумырынды. M auri елдр бары рас болса егер. Кал ай екен ол жактыц ырлпд. Шымырлайды ойласам дула бойым, Кез1м жегпей айтпасты сурамайын. Кеш ip Алда, пендецжн куш рлinn, KiM желты тубше мынау ойдыд... Мен де ойлаймын бей-жай боп кала алмаймын, Мунды ойларга шырмалып санам дэшм. Тфшшктен баз кешкен туыстардьщ, Тагдырына кас-кагым аландаймын. Аландаймын жауабын таба алмаймын. Багалайсыц xyaiper сез Ka/yipiiT, Сез тушнш сыйынып козгады улыд. Ата-а намды ойлаймын борьшггы ед!м, Жиi ес1.метусед1 боздак шпм. Жазу солай болган сод бар -ма амадым. Туйыктадды ашылмай сан кадамым. Урпак удпн тауыспа талканымды, 0 з in Kopin отырсад Алда бзрж!!! 179

♦* * Жаратканнын аузыца салганы ма. Су сепкендей маздаган арманьща. «Менен бекер айырылып калдын гой» - деп. Сыр ашып ен ауылга барганымда. Жаны м0 ЛД1р бейкунэ аигалым-ай, Мэн бермеп ем сезщнщ аржагына-ай. Мэре-сэре жузщщ тусте керш, Рухыца бас и т калганым-ай. Тагдырымнын басыма салганыгьай... Колда барды белшт сыйласыцмен, Шуагынды шашушы ен жан-жагын-ай, Кдмасынды мезгшЫз алып кетер, Мынау бес кун лрлжтщ жалганын-ай!!! ЖэдДейге, жылпоска бак боп конган, Жазмыш инркш жаксыга тар ма мундай... Жаз жанымды мезплс1з муцга ораган, Не ютеймш тагдырдыц салмагына-ай.,. ©кшгенде экемнщ айтканындай, «Kerri 1пимде шайналып бармагым-ай» Тулпарымнын калдырган туя гы деп, ¥рпагыца жур кешл алданып-ай. Тушаршде журерещ кещл^мнщ, Мэнплжке жыр болып ардагым-ай!!! ПАЙЕАМБАРДЫ ГАЙБАТТАГАН АЩЦ ЬСИНОРЕЖИССЕРШЕ «Б1здер, Еуропа ха.пыцтары мэдепиегтмгз аиръщиш дамыгсшы- меп, xajipemi Мухаммедmh( улылыгыныц ец Oipimui сатысында гама турмыз. Огая еищапдай шубэ келппруге болмайды. Жэне будет кебin де один ешкгмтц аса алуы мумкт емес». И.В. Гете Орындаган элдеымнщ буйрыгын, Тусшбеймш есуастьщ пигылын. Пайгамбарды гайбаттаган жарым ес, Алган шыгар кожасынан сыйлыгын. 180

Кдрсы койып жалакорын, пысыгын, Шэупэдетш жупртсе де кунпгш. 0 зге дшге куйе жагып мусылман, Керсетпеген мазагы мен кысымын, Адамзатты н жазган барлык жагдайын, Кураныма бас иемш эрдайым. Хадистер1 - багдарым мен максатым, Cypeaepi —гумыр жолым дап-дайын. Сезер журек болса адамда угынар, Куранымда бар элемнщ сыры бар. Содан болар журепмен сез1нш, Мусыл.чандыкты кабылдады улылар. Кещлдерш калыктаткан Арман-Он, Мусылмандыкты улы акындар тандаган. Лайгамбарга Гете жырын арнаган. Кдсиетп Куранымнын даусымен, АКД1 астронавты айга карай самгаган. Сол дауысты жылдар салып Меккеде. Ест!генде астронавт тан калган. Озбырлыкты шетке Teyin бурынгы, Бугш элем имандылыкка бурылды. Адамзатты !зп icTepre шакырган, Акыргы Пайгамбардын хадисше ушлдГ 1згшкке бастайтугын жолдары, Мухамедтщ умбеЛмш мендагы. CeHiMiMe тусзрмейд! селкеуш, Элдек1мнщ гайбаты мен сандырагы. Кдсиетп айналдырган уранга, Есерлердщ есс1зд!гш куп алман. Аскактаган эумесерд1 тубшде, Тэубесше Tycipefli 6ip Алла. Сез1м1нд1уландырып аракка, Тырбандай бер, ей, есЫздер. кабакта. Адамзатты как нурына белеген, Пайгамбар жайлы Tepic угым таратпа. Имандылык ауылына ок атпа!!! 181

ТЫРНАЛАР Шабыт десе делебес! козатын, ©зщ жайлы толганбаган жок акын. Зантар коктщ жыршысы сен - кус тардан, Бшк caMFan, барлыгынан озатын. Кептен куткен табитаттын жылуын, Кектем жайлы б1здерде 6 ap-6 ip .yfbiM. Кун жылынды, жацбыр жауды, эйтсе де, Сеш ез1м коптен кугпм «Тыруым». Сешмменен мен де ундес болармын, Кенйпмнщ шарыктатып оралын, Кекжиектен ушбурыштап Т1зинп, «Тырулатып» ак кустарым оралдыр. «Тыру-Тыру!» азан-казан аспаным, Буйыртса мен кектем знш бастадым. Теб1ренбей калу мумкш емес кой, Жан-дуниед тулер шакта кас-кагым. «Тыру-тыру!» - ушн кдндай acepni, ОЙым жумбак 6 ip элемд1 кешедк «Жарыктык-ай», - дейтш теш ем мэз болын, «Тырна келдк енд! кек те еседк» Цысты еткермей, Кектемщ де жок тегш, Кдраторгай хабаршысы - Кектемнщ! ©Йтсе де ак тырнам келсе, ес)ме, Оралады егкешм мен кеткешм. Жарау ойлар п ш р 1мд1 козгап кал, Кемешмнен теплмеген сезд1 актар, Тырналарым Расул акын аиткандай, Шытар бэлюм оралмакан - Боздактар. Журег1Ме жакын менщ-сол угым, Боздактардьщ ортак-арман, корымы, Тырнасымен кетп mecin - Расул, ТЪбегшде кайда менщ -Орным?.. «Тыраулатып» келдш кусым бупн де, Кдсиет бар киелк аскак ушцде. Мен де б э л и м ем!р1мнщ кузшде, Катарьща кетем mecin тубшде...

МЕМЛЕКЕТТ1К КЫЗМЕ Г. 0ЛЕНДЕР II-б о л ем О т ер дзуреи, бгздеп де цалар омip, Ж умысьщда болмадым тала коцы. Пашстбардын ж асыиа .xcenmninmi, Райкомиан бастш ган балац омip. Автор АУДАНДЫК ЭК1М Ш Ш ККЕ Мен оз)'цд1 балагам Ак ордама, Аландама Kerri деп маган бола. Отыз жылым eTinTi керегенде, Кдкым да жок сондьщтан жамандауга, Жаксы леб1з, сырымды актарганмын, Орттеске, Ордам деп —саган гана. Бастамасы болдьщ сан-улы ютердщ, Багыгымды колдадьщ, дуры с кордin. Шаруасы шайкдлган жас-кэршш, Корд1\\1 Сенде жолдары тушскешн. Bipi М-уктаж адамдар, oipi муццы, Тапты кажет кемектр жылуынды. Эюмцдлж —Ордасы кепшшктщ, Дэрштейтш жер емес улы г ы н д ы . Сары аязда, шыжыган сары тамызда, 1\\ызмет eiaiK, тыгылмай калкацызга. Коныраулап келеп'н кейо1реулер, Омыраулап журмесш ортадызда. Отер дэурен. бгзден де калар eMip, Жумысында болмадым шала кеш’л. Пайгам барды н жасына жеткглптт Райкомнан басталган балац ем ip.

Елге деген ад кеды тшекпенен, Кундерщ аз кедеенде тунетпеген. Адарганын шаштьщ да байдамагтыз, Жумыс icren жуйкемен, журекпенен. Босаганда кагазга кемшгенмш. Журекге - мун, содан ба - кещлде муд. Бас котерпес жазулар, хат-хабарлар, Кднша жанньщ дысдартты ехпрлерш. ¥натзтьш далжыдды, сырласуды, Олар корм ей етп гой бул гасырды. Жон зрдамнан думырсда жупредд Еске алсам Марат Демеуов курдасымды. Жогары устал халдыныд аманатын, Ерте кегп аджурек азаматым. Хатшы 1^анат Тэд1рбергенов дандай едд Тектд сыйлы эулетген таралатын. Ортасында орны мен жайы белек, Туйгеш кеп ели'рден, пайымы кеп. Телек Айдаралиевке далжындаушы ем, «Шахмаггы —милылар ойыны» деп. E>p6ip маман жумыста «6ipiHLui» едд Кдлжьщынды, назыдды угушы едг Болатжан Айдаров «аскадтау» эрттеске, «Сорлы кедей» - деп, дол сштеп журуш! едг Согымы —жод, шеб] - жод, «табылатын», Идеологияга бар халыд сабылатын. Агайынныд, туыстыд жайын айтып, Жадан Э бш баев мудынан арылатын. Б^зге дажет элемнщ деректерд — Жададныц должазбасынан табылатын. Мэл1метп 1здеп ойдагы, диырдагы. Жуикемззд! нусдаулар шиырлады. Мезгшшде таппадык ушм!м]здд Мерз1мшде демалыс буйырмады. Денсаулыдтыд байкамай суйылганын, К^/атбек те бадита бет тузедд К.ызбалыгы жараскан, жымиганы. Халыдпепен журегд жаны 6 ipre, Талданы ерте таусылды баршщ де. 184

Жазуларын солардыд дабылдап ап, Ойды кажап келемш aai кунге. Шараларды жалгаумен шарадызга, Айлар, жылдар калыпты арамызда. Ken T m e ri кажысад куат бердд Соуле куйып шаршаган санамызга. Журеглмде бы есщ жара барын, Маган берме тагдырын агалардын. Кад1р1мд1. жумысым, жазуымды, Ел-журтымньщ бшемш багаларын. Елемесе «замдарыд» елемесш, «Елейтугын» адамы кеде берсш. Каз1рпшд шедкумар «делдалдары» Жетелеп жур дудасыд, немересш. Газепме ж1берсед ауысайын. 0 з ортаммен кайтадан кауышайын, Сен аман бол кашанда аяулы ордам, Ниет 6 ip озщмен, калыс ойым. Жазуым бар, 61’тпегед жумысым бар, 0 рттестер ойымды дурыс угар. Мына ем1рдщ сокпагы, сурлеушде, Тушспрсш езщ мед улы сындар. ЖОЛДА Ецбек Epi Б ipэл i Нуртазгтге Кедшщнщ коюлатар туйппн, Журген бшер жолдыд —алые, киыныд. Табанымдыд т калды тау.таста. Сарыарканыд к е р Д 1м ушы-киырыд. Tan басатын кедш щ дщ жарасын, Сапарымда таптым талай жанашыр. Солтусыктид борадыдда жаны i3ri, Kepaiiu аптал казактыд сан баласын. Бупнпдей 6 api-6 opi eci;мде, Б1рде Арканыд ак боранды кешжде. 185

Автобустан акау шыгып, ергкс1з, Аялдадым Торгай жакта, Есьпде. Жолда ос-ындай кездест1 сын, бейкам ic. Сын сагагта ку кенш де байкагыш Жигул и те отыруга бет алган, £>ip казакка кезьм rycTi бейтаныс. Алабурткдн ойлар толып басыма, Ж етт бардым жакын тартып касына. Конак уйД1 сураганда: - Сен ю м сщ ?- Деп, ecinri жаппак болды асыга. Еш пендеге келмеп ед1 урынгым, Кдндасымнан аяк асты, туниицм. Жигулидщ eciriii ол жапканша, - Казак емес, - дед!м де, шалт бурылдым. «Казак десем юммен жолым тогыскан?...» Деп, ертеш п журш келем намыстан... Кеп узамай «конак yui кайда» деп, Жен сурадьш кездескен 6 ip орыстан. Ак боранда жургешмен асыга, Жол корсеты ол азамат тосыла. Бурылыетан айналганым сол едр Eip «бензовоз» ж етт келд! касыма. Журпзугш орыс екен сабырлы, Сезд1м inrrefi oip тшеулес табылды, «С1зд1 совхоз директоры шакырып, жатыр» —дейдр тусшген-ау халымды. Б1зден де 6 ip кеткен шыгар кызбалык, Тек орынсыз жен-жосыкты бузбадык. Жигулиде жолыккан жан сол екен, Енбегшде журген жаркын 1*з калып. Аяк асты туманданыл сешкпм, Кызбалыклен оны жатка тел ним.

Сэлден кешн жайбаракат сейлесш, Отырдым мен алдында. Ецбек Ершщ. Жастык шактьщ ию-кию жолдары, Адастырыи сокпагында сомдады. Киындыкта жетмзетш межене, Кдндай жаксы 1зг1 аганьщ болтаны. Бiрэлi Нуртазин аяулы сейм ол маган, Э.П1ееймде сол сапар мен сол боран. «Борис Григории» дей,ш екен Ишимдо, Едбек Epin елш, журтын ойлатан. bipaai агам ел1 ушнн гер тектк Ел-журты да баталапты ецбектк Астанада кдйтыс болган ардагын, Ишимге экеп кеп ултты ел{ жерлептi. «Борис Григории» деп, сыйлайтын елщ1з, Белек ед1 кепке сыйыгдженйнз. Кектем келш елге кетым сол жылы, вкЫ ш л, тушспед1 жолымыз. Елден repi кымбат мансап. «постысы», Касында коп жылпостары, косшысы. Уксамайды Ага K;a3 ip Слздерге, Бул заманнын. тайрандаган басшысы. Ceurcaaepi «кекесшщ» жетеп, Жылтындары 6ip-6ipi*HeH етедк «Кдтуланса» касындагы cepirin, Eip киырда жолга тастап кетед)’. 'Мансаппенен багалайтын тэлейш, Цыл-кыбырмен тыгындаган кемейш. Кдлзмегп баска конган бак дейтш, Оспадардьщ керд!к бупн талайын. Жш-жш туж еелн жолымыз, М ы на OMipre ж о л а у ш ы м ы з бэрЕ лз. 187

Bip Аллага аян егер тусшсек, Бугш калай. ертен кайда тер1м1з. Келецкесш туслрмейтш баскага, Тайрандама басшымын деп жас бала. Сеш корсем оралады ойьша, Б1рэлщей жол керсетер жаксы ага... НАМЫС Нургожа Естеусповке жауап Тусшбесе ерлерш айналасы, Букпасан да, кол сштеп жаЙ багасьщ. Cetii агасы есекке жыгып 6 epin, Тасып жатыр oipeyain мейманасьг ©секнйсш жупртш ортасына, Калды 03 дер! пасыкдыц калкасында. Жылпостарды езщ де бшесщ гой, Гумыр кешкен мыктыныц аркасында. Шырылдаган шындыкгьщ eepiri едщ, Жылтындардын nudpi ep iM -ep iM , ©TipiriH лактырып беттерше, Талай-талай сазайын 6 epin едщ. Тулккдмен 6 ipirin Teoerrepi, Аярларын адалдай ебектедь ©з 1шщнен шыгарып саткындарды, Жогарыга жупртш кемек бердт Ол байгустар кодтыктан деметенге, Басына бак конгандай дедектедк Сыбырлады, жеткззд) акпарларын, Жалгандыктын кампайтып катпарларын. Тусшбейдьау езгенщ есепмен, Bip ел кеш н намысын саткандарын. «Нарынколым» деп шырылдап жургешнде. Тауысушы енжуйкенд! кунде-кунде. Шындыкты айтып каскайып турушы едщ, Кершшердщ былыкдан «шрлерше». 188

GTipiri келгендей уйлеЛмге, Олар бугш мастанган куй кешуде. Капаланба бауырым эльак келер, Борт oopi орнына, жуйесше. Кажет екен м а н с а б ы н ала берсш, Ал намысыд кеуденде кала берсш. Саган сыргган тор курган пенделердт Мэмпэси деп жылаган бала дерсщ. Аягынатусау сап казан аттыд, Ойлар бэлмм «катырдым», «жазалаттым». К,ад1р1нд1 rycinep халкьщ бар гой, Басшы бермее багасын азаматтыд Пенделерден кепи озык азаматсыд. Актасада, KenipTin мак?асада, Жанашыры жылпостьщ жок кашанда, Сабырыднан тэщр^м айрымасын. Битке екпелеп тонынды отка салма. УЯЛАСТАР Сездершщ жок тамтыгы, туилд, Бас косыпты уяластар ушрг BipiH-6ipi аспан, жерге сыйгызбай, ©Tri бугш жылпостардыц жиыны. Лауазымдары ездерш е куг-мекен, «Сумдык екен», шеттершен «мыкты» екен. BipiH-6ipi шад жуытпай мактайды, НБркшдерш кай ортадан шыкты екен? Пер1ште боп кершетш кешегг Есепцднщ iniTe екен ece6i. Басшы атына сын айтылса орындьт «Оны ешкашан жамандама» деседт Акылы онын акыл емес - LuipiK ой. Ал, басшысы кеп алкдштыд 6ipi гой. Мекиенге бардыгы да жем шыгар. Мансапкорлар - мэдениегл уры гой. Тебелпзден шыжгырып бар аптаптьг Аузымызга койгысы бар какпакты. Iso

Есегшпм-ау ез акылын ©з!це, Кеийр саган кершбеймш жаксы атты. Жаратканнын он жолымен журмейсщ, KiM/ii коргап жургенщд! бишейсщ. Тау копарып, тырнак астынан Kip 1здеп, Шындыкты айткан эрштестл талдеисщ. OMip сешн, айткдныцмен журмейдй Жер ортада сонм б)рак бшгейсш. ИЙренердей неге cii-uii енбегщ? Ке:й кед се бузылады ермегщ. Сен мактаган жылпостардын басшы боп, Бis бше М1з «кодыpayмен» келгешн. Шалые басып тузу кешеде кадамын, Бэрш сенщ булд^руде маманыц. Шад жуыткьщ жок оларды коргаштап, TyciHiKTi, какалган-ау аранын.. Сендей эпке, агаларын ие гып, Жур оларыд «кодырауына» суйеш'п. Кулшел! бала саган «жаксы» кершер, Халык ушш алкаш, жылпос, Tipi ел!к. Keyaeflepi пенделжтеи сыздаган, Мен олардын кай кылыгын кызганам? Ознр агп-ак су бетше шыгарар, Жасырынган келбет!НД1 «i3ri адам». САЛКЫНДЫК Ттектеегпз тойына баладыздын, Салкындыгы жок ед! арамыздьщ. Ала койды белгендей ниетке, Жыртылмасын быемш жагамыздын. Акын кегрл каламас журегшде, Сурлеу салып калганын жаман 1здш. Кендл ушш шакьфу жетпегенш, Наза етш, келмейд] екпелепм. «Улкен басшы тойына шакырды» -д еп , Тебем тагы жетпейд! кокке мен in. 190

0 м ip деген гулаган улы агында, Шарыктадым, сан рет куладым да. Сокпагымнан кез жазбай журш келем, Поэзияныц жармасып Пырагьша. «Сi3,T,i неге тойына шакырмаган?» Деген жастьщ киналдым сурагына. Кшэл1дей кипактап, кумшжцдм, Тугырынан аугандай бупн жупм. «Иеги ака» - дсп журген жаксы ппмнщ^ TycineMin мш езш . сырын. мунын. Жш салмак салушы ен агана кеп, Ж-умысымды айтпаймын багала дел, Мен коркамын К1рб]дс1з арамызда, Салкындыктьщ сызаты кала ма дел... Ж А^СЫ AFAFA Тарылтпаган с о д Tanip'iM - Тыеудг Сурануды каламаушы ем. тшеудг Жек керетш жэне аскдк кенйпм, Элдеюмдей K iciM ciH in. нпреудк Калтарысы кеп ырлжтщ дурмеп, Жаксылармен кодсы етп 1ргенi. Кузырльда курак ушып, «агалап», Ойсыз, МЭНС13, жасанды ewip сурмед1м. Содан болар алдымды оран еезжтк Жолдарымда кеп кедерп кезжтг Сездершщ ту Mini жок басшылар, Маган жш мал тал ары н езшп. Киянатты кешл сезш, кез кор in. Мынау журек тулап барып, тезпгп. Тэлешне тагдырыныд тозбее к!м. Жан сырынды тусшбейд] езге ешюм. 191

Алан к е н т байыз таппай жургенде, Сарабдал ой, жаксы агата кездесАм. Басшылыктын жолатпаган желжш, Салмакты ой, жаркын мшез, коныр ун. Жаксы атаныд жарасымды мшезк Канша жаннын маздатты екен сешмш.Ч БЕЛСЕНДГГЕ Болмашыны «табыс» деп кал цып альт, Ел1рмелж, балакай шалкымалык. Бэр] жаксы кагазда болганымен, Ken Konmi тур бугш жартыланып. Бабын тапкан басшыныд пысык бала, Басшы айтсажуресщушып кана. К е н т iне мыктынын, унадым деп, Мылжыдынды езгеге пысыктама. «Кдбагына» басшыньщ жакын бала, Жакынмын деп езгеш такымдама. ©зщ тана журе бер косшы болып, «Эулиеншн» айтканын макулда да. Сез жузшде барлыгын айнадай гып, Мэжт^спен ел батын байламалык. 1с кагазды реттеп M anici жок, Алдамалык, кеншд1жайламалык- Пысык бала! Мылжынынды халыкка пысыктама.

АЛЬШ Ж УРСЩ НАЛАСЫН... Вip басмы га Кеднинде, жок букпеск аласы, Б1зде уят жеткийкЛ атасы. «Аузынан ак ит nipin, шыгатын», С1зде уят калмаган-ау шамасы. Жон-жосыксыз балагаттап, бакырмай, ©зще де байыптап 6ip карашы. Жан-жагыда ызтар шашып, кэрленш, Адамдардын алыл журсщ наласын. Айтатыныд ееек ш тер дереп, Оларга да сендей адам керегь Жаксы басшы жансыздарын тыддамай, Азаматтыд пакты iciHe сенедт Айтайына ойбайлары косылтан, 0 з ойынан елге хабар бередт Жокты-барды кодырсытып тередк Жан-жуйещд ру, туыс жайлап ап. Кешресщтш ем1зш, майдалап. Колтыгыда Kipin алып 6ipeyaep, Epirin жур жулдыз санап, ай кдрап. Кдлсыр сездщ кулы болтан сормаддай. KenipTecin болматанды болгандай. Тайрандайсьщ тендерлерден жымкырып, Еайыптан кеп басы да бак конгандай. Bipi туыс, енд1 6ipi беле боп, Кдсында жур Heoip «жынды кобелек». Оларындай кекесше суйенш, Мен езще бола алмаймын ебелек. Осы менin багым, барым, шыным да. Айбат nierin, жулын мейл in, жулынба. Мансап уцйн мыктыларды алта сап. Сендейлердщ кете алмаймын ыгында. Ожуалап Абай бабам айткандай, Алдында бас ие алмаймын шыбындап. 193

ЭЙ, МАНСАП-АЙ! Жайлап басып журетш былай еппен, Эй-мансап-ай пендеш кудай еткен. Жэдшейд! су жукпас тайраддатып, Жасандыны c ed i еткен, «шынайы» еткен. Кеше шыккан караша уй ауласынан, Gpeci тар oip кенде, каугасы-ман. Тексеретш 6ip мыкты жерге орныгып, Жан-жагына карайды тау басынан. Осы жерден пешшке баратындай, Сэлемзщп ым кдгып, шала тьщдай, Арзан мансап буымен icin-nicin, Арзан жаннын, кымбатсып калатын-ай. Эй мансап-ай! Тулюдей булан етш, Есектерд1 ж!бердщ кулан етш, Жабыларды тулпарта айналдырып, Кварталарды ж1бердщ «кыран» етш. Эй мансап-ай!?.. Бшмейтш туп атасын, Элдеюмд! жырлайсын, унатасьщ. Басына ic тускенде тайкып шыгып, Жылатасы.ц, зынданта кулатасын. Бастыгынын кабатын кемекнп угар, Кемекшшщ жанысьщ ерекше унар. Акикатты былыкдан аршу ушш, Арзан мансап 6ipeyre керек шыгар... 194

АУЫСУ МЕН КАУЬППУ Таусылмайтын кошта су, кауышуы, 1уызыкоз] басшынын ауысуы. Байыптыга ой салып абыр-сабыр, Байыпсыздьщ бггпейд! дауы. шуы. Кыбы канып, oipiHiu. oipi кешп. ВзгерКке карайды уд!рсйш. «Крышамыз» келд1 деп талтапдайды, Кеше бугып жургендер сулпрейiп. Талтандаткан оларды намыс емес. Санасында -ж а у 1здеу, алые, сгес. КушмдНн оплатам «сабаздарга», Елдщ муцы, муктажы таные емес. Eipi зансыз байлыктыц камын ойлап, Sipi жайлы жумыстыц бабын ойлап, Игп керген текедей еж^решп, Тайрандайды ку желж канында ойпап. «Кокесшщ» конйтж табамыз деп, Жылмац мшез, кулю мем жагамыз деп, Бэйек болып жургеш хшркшдердш, Ешкйи - апа, текеш —агамыз деп. Колпаштауга айналып болашак кун, Таусылмады-ау жагыну, алашапкын. Ую.чймен мыктыныц шештмесш, Умгг куткен тагдыры бар ошактыц. Д 0 К Е И КЕЛД1.., Докей келдд, алыстан докей келдб Жылман топтын, ойы коп кекейдеп. Влгенде 6ip шабылып, зыр жупрш, «Мшдеттерш» кулшынып етейд] емдй Аягынан пк турып сабылады. Кат заттардьщ барлыгы табылады. Муктажы коп халыктьщ есебжен, Ак туйенщ карыны жарылады. Корыкканда козше кос кершген. 195

Пенделерд1 айырган естерщен. Декей куткен ыгайлар-сыгайлардын, ¥зы н саны созылган кеш керуен. Кундж жерден дэм-тузын ап барады, Ел атынан гей-гейлеп мактанады. «Женгелпз» деп колпаштап, бэйек болып. Жубайынын кэршеи сактанады. Табак-табак бас, жамбас тартылады, Кел-Kecip бон агады «жартыларын». Шындык mipniH кысылып шетке шыгып, Кысыр сездщ кунгеш жал ты райды. Мэнер! аскан т\\с каккан касабаньщ, Жел сез1нен «жайсавдар» жасарады. Мэртебел! декейд1 бетке устап, Елдщ, жердщ атынан «тост» алады. Орындалып ойдагы ойлаганы, Жагымпаздыц кедЫ жайланады. Ажыратпай курмет, кудиретп, Декешндщ басы да айналады. Оз1 таткан мол астьщ сылац дэмр Ащы терден бшмейдьау куралганын. Даяшыдай шлген жаксылардын, Кезге тусу екенш ~ шын арманы. Арзан сэттщ елЕкен кызыгына, Декей кандай токтайды тужырымга? Ел тш еп екшел!п калмаса екен, Басы айналган басшыныц кузырында... МЭЦГУРТТ1К Сен орысша сурак коЙдып сызданып, Жургендей-ак артында oip 1з калып. Шолак ойдыц туб1н эр! казбалап, Кенш кепн лайламайык, бузбалык* Кек тиынга турмас кердед сауалыд, Саган оркез дайын берер жауабым. Ел Heci6in кылгытасьщ таддамай, «Кекегйздщ» оагып мшез, ауанын. 196

Кепке жагар кай join бар лайык, Жемкор баешым сенен соны сурайык. Кужатпенен зандастыртан урлыкты, Мойыныдда кеимршмес тур айып. К,ымкырудан 3pi аспайтын жетеск Орысшалал асдактам а «кокест». Кумын турса жел айдагап капбактай, Коргаушыдныд бодауында кегерсщ. Ал мен к!м\\iiii? Жумыр басты адаммын, Адамдыкпен елшеген эр кадамын. Адамдардыц бакытына куанам, Тагдырларын будт горл аса - магаи муд. Сеыдей ттрлж кешпен кулык. еппенен, Не керсем де керд!м елмен, кеппенен. Орысшалап бедел жимас ешкашан, Казакшага ой-epici жетпеген. f АЙБАТШЫГА «Мзртебелгм» б т е м кандай ойын бар? (Бул ewipfli билемейд1 дойырлар...) 31ркшдеме, сен «nepiurre» емессщ, Кунакэрщ бjздep емес мойындар. Бэр1м1з де пендес!м1з тэд!рдщ, Таяап, галтам жзне езш дж ойы бар. «Достарьщмен» imm алып «асынды», Tayfa, таска сотып журсщ басыиды. Ак кан таскан ала-куйын ойынмен, Тебем1зден тещ дресщ ашуды. Б|зд] копгщ ак Tuieri ecipreH. Сескенетш жан емесшз сесщнен. Fайбатшыныд сандырагы oip гутам. Жаман аты калмай елдщ есшен. Уакыттыд кемшед1 кеш!мен. Кызыл сезбен кептщ жыртпа «намысьш», Эдпмецшд тусшем1з «мэшсш». 197

Ананыц да, мынаньщ да орнын, Кездеп журген шыгар бэлюм танысъш. Содан болар керек саган асыгу, Озгелердщ кеций - пас, басы —ду. Киянатты мумю’н емее жасыру, Жылтьщцарьщ «от кесеп» жур ортада, Ойы —б.улдыр, Koci6i - осек, басы - ку. Будад арты к болмае к е г т басыну. «Сокыр улык» озбырлыгын байкамау. Коре т.урып кунэ тагы айта алмау. Азаматда намыс екен, ар екен, Туе шайысу долылармен шайпаулау. Кызметге курып жылпос «базаеьш», Адамдардын аркалаган назасын. Азаматкд жала жапкан басшыныц, Туп-тубшде Тэщр берер жазасын. ¥жымменен кергенс1здер алыскан, Алыскан да кулдыраумен табыскан. Арымызбен аткаргамыз бар icTi, ¥Йкы кермеи, кYйiн-жaныn намыстан, Кыска кунде мьщ кубылып макамыд, Бар пэлеш басымызга такадыд. «Мен 1стед1м барлыгын» деп кегпрш, взгелердщ жамыласыц атагын. Додасында нарык атты «бэйгенш». Сан с у р ш т , жада канат жайды ел1м. К,алжау таппай кысылганда бул халы к, «Тау копаргыш жарылкаушым» каида едш? Жаратданныд колында елдщ тэлеш, Ал.сен уцнн к©ппцбэр1жабайы. YftpeTymi сен екенещ барлыгын, Сезщ кандай. ойын кандай анайы... Поле 1здеп, баскан ]зд1 бакылап, Кшэлама, копке шашпа топырак. Осекшшщ ол1 сезш ербКпе, Олдек1ммен «суеын шип» жатып ап. «Айбын 6epin» мыдкубылган турше, Багалама ез1ндлезщ «ipire» Карадгы уйден кара мысык 1здеме, 198

Тобелнзден «тау кулатыл» кунше, Мэртебел1м! Бшем кандай ойьщ бар... (Бул GMipai билемейд1 дойырлар) 31рк1лдеме, сен «nepimre» емессщ, Кунэкарьщ б1здер емес мойындар. KYHbAFAP Кунбагарка тет1рл1к мурсат екен, Кубылуы KiciMcin 6ip сэт ексн. Сырткы кезге карасын компайтканмен О й -niKipi тым шала курсак; екен. Айырбастап санасын келте угымга. Сан езгерер ем1рдщ толкынында. Мыктысыньщ басынан бакы тайса, Kipin алар басканын кдлтыгына. Кузырлыны «Бэкелеп» шыр айналып, Элдеымд1 алдына сынай барып. Тшш тапса калады кокиланып, Жолдас, жора, агайын былай калып. Даусы езгерт, жонданып, «кутырады» 0згелерге езеуреп, тукырады. Бэкед айтса жалпылдап, бэйек болып, Кджет десе ауласын сыпырады. Сонан кешн эйтеудр сэД туссе, Бет-беделш Бэкецнщ зугынады. Кыруар шаруа, т1рлж.т1 опыртандай, Бэлсшед1 «бак контан» теДр кандай, Сездерше салмак сап, мадтазданар, «Атасыныд» орнына отыртандай. Туысындай жанашыр калыпка енш, Жумысына байламы аз батыт oepin, Саркытынан шашылган канып та ем in, Бэкесшщ басына ic тускенде. Сырт айналар кара узш, жалт oepin. Кунбатардыд букпеДз шын сыры жок, Табанында токтатар бурцдп жок- Бэкед ymiH жайылма табак болса, 199