Тастанов Иі. Ескі қыстау

Жел жетпейтш жуйрктей есшмегш. Ал, жа скан сан, жолынныц кесшгеш. Жел жагында ызгардьщ турсандагы, У м тн ш н оттарын епнрмепн. 6.06.1979 жыл КАИДА КАЛГАН?.. Койнауыца ат 1з1н салмагалы, Жабылыпты жылдардьщ сан парагы. Тау, даланды журетш думандатып, Кайда калган жастыктьщ арман эш?.. Журепмд1 жаулаган сагыныштын, Espi-ospi езщ е арналады. Орындалмай ойдагы ез тшепм, Ак кагазга бггпейтш сез пземш. Базарымдай сэттердщ bi калган, Сай-салаца курсшш кез тйемш. МезгЫмен табылмас кенш емц Бул не деген мундылау ©Mip едк Жолым туссе кезге ыстык корымдарга, Карсы алардай ата-анам кершедг Умыта алмай балдеурен шактарды элд Оймен курап отырам жоктан барды. Кез алдымда сен турсын, коргандарым, Бакилыкка кеп болды аттангалы. Сонын бэрш еске алу ауыр маган, Сен тура бер кез1мде тауым, далам. Ата-анамньщ кезшдей ecni журтка, Жолым туссе cepnmin Tayip болам. Eip борышты иыгымнан туЫргендей, Бул ©Mipai кайтадан TYciнгeндeй, Коламтанын орнына кез TireMiH, Апам жана кулшесш пicipгeндeй. Саган жш келуге тшс ед1м, Тагдыр жолы не деген киыс ед1?.. Жанымдагы сагыныш тартылысы, Туп-тубшде езщмен тушседт.. 6.8.1998 жыл 50

АЛГЛПЩЫ КАР Балалыктыц алые калган epicin, Бугш cipa, ойлайтын кун мен уипн. Алгашкы кар, ак буркасын нелштен, Жш'летп журепмнщ согысын?! Жауып жатыр жапалакгап, улб)реп. Неге, неге аландайды бул журек?.. Ак улпалар жанарыма экелдд Жылдарменен жылыстаган сырды кеп. Аппагын-ай балалык пэк кез1мдей. Тек, пэкпкп турмын неге сезшбей... Баки болган жакындарды еске алып. Бупн cipa. тар атырам кез йпмей... Та машал ап алгаш тускен сонарды, Тал ай-тал ай сыртка каштык тан алды. Шыр-пыр болган «Суык тиш калар» деп,- TyciH6enni3 MeftipiMm анамнын, Экем1здщ канша шашы агарды?!.. Акылдарын екшемепшз ойменен, Керсе кызар балан мше.з —бойга дем. Жел1к берш, сыртка карай умтылдык, Буркасында жер казардай кайламен. Карды шокып, ушып-конган секендел. Ала бауыр каргаларга жетем деп. Экем1здщ. шешем1здщ жуйк.есш, Ак боранда тауысыппыз бекерге. Ескерткендей пэни сырын етпелк Кормалдарым жер бесжке беттедт Алыстады жылжып еткен жылдармен, Караша уй, карлы таудьщ бектерг Балалыктын белден Kemin кылыгын, Медет тутып, эке-шеше жылуын. 51

Сезшбепшз киындыктыд тушнш, Мына ем1рдщ ыстыгы мен суыгын. Кджытканда куйбец кундер тарпаны, Кешл есю кыстауларга тартады. Жетюзбейд! жолды ораган жумыстар, Мойын бурмас мшдеттер]м бар тагы. Кдйран кундер! Келмеседе бурылып, Вумырыма шуак куйды жылылык. TeHTeriMHin еркелжш кузетш, Жалгасуда бугш мендж-т1ршж. Сол тентектщ денсаулыгын тшеймш, Сыркат шалса - бэйек болам, жудеймш. ТаршЬпктщ жазылматан Задынан, Туйш 1здеп, байыз таппай жур ойым. Кдр жауып тур балалык пэк кез!мдей, Тек, пэкт1кт1 неге турмын сезшбей... Атам, апам, кекемдерд1 еске алып, Бупн Ырэ, тар атырам кез шмей„. Жшлетер журепмнщ согысын, Алгашкы кар - мазасыз шак мен уппн! АЦИАНВА СЫР ^ыстан ж еттж саган да амалдап мыд, К^ырау шалган Т1рл1кп самалдаткын. Кектеменщ nyoipi естшгенде, Тунжыр ойга тогылып, камалмак юм! ^айтпаса да кацтардьщ кытымыры, Бурынгыдай катайтпас тукырудьг Амал канша, есейген кексе кедш Кдламайды жулынып, жутынуды. Рас, oai у-шуга, дабырга елец, Миым жолдас эйтсе де сабырменен.

Думаны да кектемшн, Hy6ipi де. Алые калган сиякты Ka3ip менен. Акпан саган кетп'м бе муным шагып, EipiMi3ai-6ipiMi3 угысалык;, Кун жиегш узартыл, сен келгенде, Жен1лдейд1 ку жаньщ тыные алып. Селен Dpi наурызга Gip-ак кадам. Ал, наурызды юм калап, унатпаган. Жеы Typai дэм коскан кежеш irnin, Аруактарга дуга окып, умыт болган. Жастыгывды ойлайсыц жырак калган. Жылгаларга айналып тепсевде тон, ©зендерде муз сынып, кешкенде сед. Еармагымды сайлап ап, каламымды, Алып-ушып орманга жетсем бе екен, Байынколды жагалап кетсем бе екен... ТУС Туе KopinniH, ^айшыбулак алкабы. Осында аткан балалыктыц бал таны. Еск1 журтта юЫмсщп элде kim, Элде юмнщ жиналмаган картобы. EcKi журтгы топырагы кунды дел. Сока цлркш талкандапты тёпплел, Мунын айтып касындагы жандарга, Сырын айтып таусылады бул журек. Жан дуниемд1 сагыныш, мун мазалап, Багытымды, багдарымды шамалап. Су жагалап кетпм тогай аралап. Одан Dpi су дшрменшц орны бар, Жетеа'здер кора салган тал ап ап. Таршылыкта жалгаган журт езепн. Су дшрмен oip жаксы орыстын K03i едё Экелермен Иван орыс достыгы.

Сол дшрменмен кемтгешн сеземш. Одан epi Белтоканньщ бастауы, Шагын ГЭС-tih су токтатар астауы. Белтоганга су шыкарып Нарынколдын, Желшнген д! кулл1 кэрьжастары. Душм елдщ кедипнде шам болтан, Ол жерден де 6yriH журнал кал макан. Экелердщ сурлеулерш талкандау, Урпактардын жолы ма ед1 - тандаган? Жолы болса, кекжиеп - шамалы, Талкандаудыд —киын емес амалы. Бабалардыд. еска журттьщ киесш, Талкандаса 6ip зауалы болады. Одан api —куз-жартастыд арасы, Кайшыбулак, ¥шпа болар шамасы... Тусте армансыз кезсемдакы корымын. Ал, ©д1мде журем кайта адасып. Туске Kipin жш-жш мазалап, Шакырады киян кеткен баласын. Тус1мде сол балгын шактар баягы, Шьщ корымдар макан кушак жаяды. Тукан жерд! тусте жш керу1м, Аруакгардыд болар берген аяны. Онда - орман, мунда Кеген - бораны, Кай киырга апарады жол эл1?.. Кеген жакка бауыр басып калсам да, Ку журепм —Нарынкол деп согады. Тукан жерд1 жырка коссам влед кып, Ойы бетен деме бауыр - Кегендж. Ата журтын умытатын мэдгурттен, Кугу киын имандылык, кемелдж. Мына тустщ адсау болды-ау аякы, Кез алдымда бал дэурешм баягы. Туе узщщ ауыр ойлар кедшде, Мешптеп тадкы азанмен ояндым. Тадгы азанмен кедпнм сан кубылды, Кез алдымда еткен елйр бурынкы. Жер бес1кте баки болкан ата-анам, Kemip, кеинр еске алмаса улыдды. 54

Куйбен-куйбед кунделжтй TipiuiniK, \"Пршйпкпен зердемгз сан туншыгьт, А парина Kip келтгрмей отсек деп, Тепец-тепен тырбаидай мыз кулшынып. Пенделердщ калып «пыш-пыш» eceri, Туе жаныма сагынышын теседг Кабинетте бггпеген ic кыруар, Кез алдымда бал дэурешм кешеп... АУЫЛЫНАН ОТЫЗДЫЦ КОШШ БАРАМ... Кел, кел жылым, TepiMe терлет мешн, Шаттыгынмен жанымныд тербеткешн. Ак жадбырдай аптапта Terin еткен, Кенпймнщ ортайган селдет келш, Кедппмнщ ортайган селдет колш! Ауылынан отыздыи Kemin барам, Сэттер1мд1 сергелден кеш, укпаган. Турщ жас деп Gipeyaep айткан кезде, Мунга батам, кей-кейде ecin калам. Аз емес-ау. отыз жыл гумыр деген. Отыз жазым гвбемде кул гмдеген. Отыз куздщ жадбыры, кысы аязды, Отыз кектем жай оты гуршдеген. Кединме калдырып арман энш, Кдлай еткен бзрше тан каламын. Мен езшдг енерге арнагадмын, О, нурлы ©\\йр сен меш алдамагын. Кедппмнщ денеш’н шектемеймш. Бар сынынды басымнан еткерешн. Мен осын-ау жасымда киындыкты. Аз кермеп ем, эл! де кеп корейш. Кеп керешн, жасымай шындалайын. Мылжыддардыд малтасын тыддамайып. Жены турмыс. жайлы орын куалаган, Пеыделердей кулкынга кул болмайын. Улде менен мудеге малындырма. Багытымнан бет алган жадылдырма.

Келешекке eid ауыз сезш калсын, Ым калсын ешпейтш жалын жырда. Атак 1здеп шен-шекпен, тон сураман, Бул охпрден ерел1 ой сурагам. Bip адамньщ тшеп не тэшрк Тек Отаным эрдайым болсын аман! Жалт караган жанардан енсешздщ. Кетершер сэттерш он сепздщ. Алып-ушкан жузшен баскалардын, Сатынамын юршжЫз керсем 1зш. Бш1м жастык оралмас ацсаганмен, Ацсай-ацсай кажытам, шаршагам мен. Сондадагы езщд1 жана жылым, 0ткен]мд1 еске алып карсы алам мен. Шаттыгымньщ Tep6eTin керегесш, Кек шырша бол тер1мде кегересщ. Айтшы маган улыстьщулы куш, Не кутш тур алдымда? Не бересщ?.. 2.01.1982 жыл СТУДЕНТ ДOCTAPFA Дара суды белюш, кара нанды, Бойымызга куш-куат тараган-ды. Гул каланьщ кара кез сулулары, Сыртымыздан сузш п караган-ды. Жастык сез1м кещлде бур жарганда, Bipre бардык кинота, кыздарга да. Устаздардьщ кугыны, кондуктордын, Жетелегт жасытпай о1зд! арманга. Максат, думан тапты да жарасымын, Мекен еттж Каз ГУ-дьщ калашыгын. Тагдыр булты басымды тумшаласа, Сендер едщ сешлтер жанашырым. 56

Гулдэуреннщ кулпырган сайын багы, «Сыбагасын» кун сайын дайындады. Тиын санап, бас катран «кара кундер». Тобымызды шындады, айырмады. Келешектщ унем мен сешмдерден, Туратынын тусшдж, пайымдадык, Тэуекелд! кеудеге туй in алып, Сынактардан жол тал ты к, суйылмадык. 0 м ip ез! дайнатты б ip казанда, Эр влкеш’н тентепн жиып алып. Ренж1тг1, кайтадан жарастырды, Сурад-жауап етшде таластырды. Кез! келсе сайрандап, сешлдетсз, Куанышлен кеш батты, тан аттырды. Алые калган жастыктыц гул етеп. Сагыныштан жанынды жудетедё Жазиралы шактарым еске оралса, Елендейд1журепм, д1р етедн Саган ынтык жастык шак. маган ынтыд, Басымыздан байкаймын барады уршп. Еле стер i жаркылдап еске туе се, Кенш нпркш кетед] алабуртыл. Эж1мдерш TycipreH шыркымызга, ©м!р зады кенбейд1 ыркьшызга. Тек, 1з;м13 калса екен дея, тшешк. Кшдж кескен киел1 журтымызда. Eipre толгап замана, уакь]т сырын, Эуелеткен жастыктын жакут жырын. Студентик кез унпн дайран достар, Карыздармын сендерге, бакыттымын!!! 57

ОРАЛДАН КДЙТКДНДА Галия келттЬдщ рухына Bipi келсе, сагым боп oipi кеткен, Жылдарыма караймын курыетпен Иыктасып мэцпге тура алмаспын, ©м'ф аггы meri жок куДфетпен. Мынау жолмен осыдан он жст1 жыл, Бурын жазда поезбен журш еткем. Алабуртып аюкаркын кецш ш з, Алгы кунге ныд ед] сенш1мп. Кдсымызда отырган сэл жымиып, Галия атты болашак келппм1з. Эттеген-ай жок бугш арамызда, Сол 6ip ойлы, бейкунэ баламыз да. Коз TireMi3 жолдарда калып жаткан ©31 айткан meri жок даламызга. Цасымда отыр баягы бауырларым, Кешлде муд, эйтсе де жанымда муд. Ойга баткан кузп Орал даласыныд, Кормедщ-ау ырыска малынганын, Кдуыны мен карбызын жинап жаткан, Дихандардыд карбалас сабылганын. Керер едщ кайтешн ку сыркатпен, Жылдар бойы алысып, арылмадын,. Сау жаныдды ауыртып. гарып кылды. Тесек тарты п жаткызып, зарыктырды, У м тщ д идым-шымдап желге ушырып, Акыр Ty6i сулалты, альт тынды. Журегще жинатып нала мунды. Неге тагдыр кайырды талабынды. Жаетыгыннын кызыгын алаулатып. Желб1ретш журмедщжалауыдды. ЭулеНлдзге келш боп гускешдде, KepciH деп не ец агада Оралынды?.. Соны ойласам ку жаным epiM-epiM, Кдйгы-мудга epiKci3 бершемш. Узатылу тойыдда куда болып, ©:лм елге ап кайткан келш едщ.

Баламызга косактап жас шагынды, Кдшрледщ, сыйладын Аскарынды. 1\\\\ганышы тасыган сол тойында, Ойлап па едж берер деп баска мунды?.. Сан тарапка жупртем ой-угымды. Kemip кадкам, болса егер айыбымды. Оралынныц тапсырдык топырагына, Естш жатсын деп Шаган, Жайыгыцды. К,иялынды ушырып кокке neoip, Жылжып erri-ay басыднан отпелi eiwip. Тойга келген жолымды уайымга, Жалгасгырган сьшаптай неткен емip?.. ДУЙСЕНБ1ДЕН ДУЙСЕНБ1ГЕ ДЕИ1Н... Думандаткан балалыктыц бектерш, Eopi таныс кешеп еткен сэттердщ. Бакыт деген альш ушкан сез!мдер, Жазылмаган окушылык дэптер1м. Eip куншен кызыктылау oip куш, Бакыт деген - Гулдэуреннщ сыр-муны. Курбылардын кулкюшщ сыцгыры. Сагат сайын тагат таппай кутететш, Узшютер, коныраудыц сылдыры. Шыгармаган есептерден бас катып, Аландаган окушыныц т!рлiri. Бакыт деген - бипшнд! саралар, Ойы терен апайлар мен агайлар. Бшмегеш бшгеншен копир in, Кунделжтен орын тепкен багалар. Кулыгы аз, тушш кеп, байламы, Бакыт деген-жаркын когпл, жайдары. Шыгарманын шыргаланын таба алмай, Шарк урган балан шактын ойлары. ]\\4утал1мдер босансыса бурылып, Бгр-б/ршщ жазганына угнлт, Бастан кешкен жазиралы кезшнщ. Жарасы.мды-ау турганы да сур inin. Бупнпдей белмей «мырза», «торе» деп. 59

Op6ip куннен KyTymi едш - керемет. Дуйсенбщен басталатын сабактар, Эттед, эттед алые капты не керек... Кдрбаласкан мына кундер не дейд1?!.. Пэктж емес кулыгымыз кебейдк Бакытты 1здеп баяны аз байлыктан, Мэз боламыз толтырганга кемейдБ Максат erin «ине кезшен» етудд Жалган сейлеп, жалтыраудан не тынды? Бултацы кеп есеб1мен нарыктыд. Бакыт б)зден ушып кеткен секщцт.. Жэдтейдщ жанды ауыртып eceri, Мыйды шырмал бакай Нрлж есебь Шайпы мшез, шалдуарлар куйыны, Кезш те жур жш б1здщ кешеш. Бакыт 1здеп бакытымнан адасып, Маддайыма сор тапкам ба бес ел!?.. Т1ршшжтщ бшмес былык-шылыгын, Бакытым сол «папалаган» кулыным. Кдбагына муд туарме, ей Тагдыр, Сакта мелд1р былдырлаган кылыгын!!! Сакта М0лд]'р былдырлаган кылыгын!!! CE3IM Киынын-ай аяк асты сез1мнщ, Жаз дидарыд нурын алды кез1мнщ. Танда, кеште шыккан жарык жулдыздар Ай дидарыд бол ар бэлюм ездил д. Кулзыктаган жастык тактыд дурмепн, Жарасымды жымиганыц, кулгенщ. Ашулансад ецщ тшт! керемет. Не сикыр бар м ш езаде бшмед1м... Кедьп хошы бол сын мейлд болмасын. Сен аман бол акку леб1з жолдасым. 0м!р1нн1д болсын мэнд! эр куш, Башыктардыд nipi Ceni колдасын! 60

БАК Бауырым Бещ утбектщ рухыиа Сенщ откен ем!рщнен белп боп, Багыц мынау гунып турган мелд1реп. Бауырьщ мше, к ен й гт кеп сэюнде, Ойран-асыр ойда отырган ceaaipen, Жанарыньщ кермек жасы молд1реп. Кез! келсе жас, Kapi деп талгамай, ©iwipi^ai тэрж етер жалган-ай, 0 зщ ие болган кара шадырак, Кулазиды кальщ ойда калгандай. Соны Kepin турып мына ку журек, Калай гана бей-жай кал ар толганбай!!! Болашагьщ - балад упнн epic деп, АлакандаЙ алан орнын тепстеп, Кекешс пен гулдер ектщ жайкалгып, 0 з дэншен бой котерд1 жемю те, Келттрер деп есш ецбек кисынын, Талабьща журунп ед1м суйсшш. Талканыцньщ бтгкенше мезплс1з, Вкшемщ. еплемш курешш. Бейгамдыкпен алшац басып журсек те, BipaK сэттж екен кыска ыришпк. Барга, жокка жасымастан ширыгып, Кеше ганажуруип едщ кулшынып, Рухына бугш дуга багыштап, Bip тэшрге жасап журмщ кулшылык, Каза десе, аза бойым туршшп. Жаксылыктан узшмеген кудер!м, Жумыр басты пенделердщ oipi ед1м. Жакындарым баз кешкенде нелжтен, Жолсапарда мен к ен п гт журемш?.. Улгермед1м баки болган агага. Улгермед1м баки болган анама. Танга кутш, улым келш калар деп. Коп узамай акем кетп арада. Жылдар салып сен баз кешпн бауырым. М

Жара косып журекгел жарама. Катал тагдыр ажыратып бэр iднен, Кдлгандаймын купазыган далада. Жан жар ага демеу болар жок ©тем, Кдра орланы д отын жаккан берекем. Бiр-бiрi.м1зул,i 1здеп журген кездердщ, 0poip сэт! бакыт екен, бак екен. 0зщ барда касиегп шадырак, Ойламаушы ем калады деп канырап, Адкылдаган мшезще зар болып, Кас-кагымда жоктап калдык жамырап. 1уастерлеуии ед кара орданы xipibme, Енд1 6yriH кара ордага kim ие?.. Туягына сактау оны парызым, Айналдырмай уйшдшщ oipine. 'Гетелепм, жал-куйрыгым, боздагым, Жанга батты ерте егшрден озганын. Жетюзбед! булдыраган у м т д , Буйырмады неа'беде ез багыд. Tipiaepre Т1рлж керек деп ертен, Жанашыр да кетер куйггеп ез камын. Жалган тзрлж калай ма екен шынымен, Жаксылардыц ерте ешрден озганын. Урпагын бар жалгастырар жолынды, Енд! болмае 1штей ©ксщ, тозганым. Окшдшм кетер рас 1цнмде, BipaK, 6ipaK унжыргамды тушрмен. Тагдыр жазса, гумыр кешу парызым, Екеулпздщ мурагерлер ymin де. ¥рпак удин гумыр кешу - арга сын, Солар, солар катарынан калмасын. Багыт алган бак тауына самгасын, Сын сапарда канаттары талмасын. 0ст-енсш , аулет жолын жалгасын. Бглпц келсе, бауырынныд жай-куйш. Осы менщ армад, максат, бар муньш. Алла жазып, жанын болсын - жэнатта, Топырагьщ торка болсын, Оумин!!! 62

23 А1ЩАН Бупн ерлер мейрамы гой бурынгы, Жангыртасьщ деме ecKi угымды. 0ткен ем ip сагыныш кой бiздepre, Жатыркамай усына бер сыйьщды. Таратылган армиясы Кенестщ, 0 a i ешмде умыта ал ар ем естн. Зерделйзде oip ушкыны калды оныц, Кенйпме емес жэне KeiviecKi ун. Эшалондар алып к е т т киырга, Тал ай жердщ дэмш татгьгк буйырган. Адалдыкты, тэртшт1 де уйрендш, Армия атты icKe берж уйымнан. Жастыгымныд отты шагын ап калган, Дабылдармен жаттыгуга аттанган. Туган жерге инккенде табанын, Ет-журегщ жарылуга шак калган. Ездзкке ой-кениищн бурмаган, ЖжерЖш. кайратынды шындаган. Кас-кагымдай демалыста жиылып. «Кайьщ шырыны» мунды эуезш тындаган. Эн сазымен киындыктар тыс калган, Алыстагы елдк жepдi еске алган. Тыныштыгын кузетуден сол елдщ, Солдаттарда болган емес баска арман. Кетсе де ewip уакыттыд кепммен, Оны калай кеднимнен ендрем?!! Катал сында ту еткем]‘з иамысты, Ыккамыз жок элде юмшд сесшен. Тулк1 бултадт1рншпюл суймедж, Киындыкка карсы карап уйрендж. Сыналсакта жен1менен сыналдьж* Сый алсак та, мэшменен сыЙ кердж. Араласкан былыгы мен шылыгы, £нзге жаттау «мырзалардын» кылыгы. Болтанымыз ушш Кенес сарбазы, Тыныштыгын сакталуда бугшп. Жылтырга эуес бола бермей ашыркап,

Соны тусш ойы ушкыр жас урпад. Эткенще шаша берсец топырад, Келешегщ калар ceHi тосыркап. Бугш ерлер мейрамы гой бурынгы, Жадгыртасыд деме ecwi угымды, 0ткен ©Mip сагыныш кой б]здерге. Жатыркамай усына бер сыйынды. АЛМАТЫГА ЖЫР САПАР ¥лы Жамбылдыц 150 жылдыгыпа apnamcui Республикальщ мушэйрадан кеипт ой Сен десе кедш кегш тарылткан юм? Алыстан акжолтай бол epittri алдыц. Арага жылдар салып гул калам-ау, Озще жыр сапармен келт калдым Бул сапар кединмде шуак тунды, Журепм еткенд1 адсап жылап турды, Ауылдыд белпшз oip акынына, Керермен ыдыласы кулап турды, Ортага койып кеткен, атагы жок, Бэршде «бул юм?».. деген сурак турды, Жасанды сабацтасын, салаласын, Opeai ©лед деп им багаласын. Одак;тыд сез сапырган акындары, Жазыпты He6ip ©лед «баламасын». Каланыд газы сщген, шады сщген, Акынныд тыддамаппын дэр1сш мен. Ауырсам таудыд шипа шептершщ Емделем кайнаттырган дэркймен. Олардан мен осылай белектенем, Жанымды тау самалы ебектеген. Ой салып жазылмаган жырларыма, Meaaip су куз-тастары кемек берген. Таулыктай шыд-куздардан тайеалмадым, Ж1пгпд орындалган кайсы армады?!. Жулдеш алдым ала белш апты. 64

Одактын «жаксылары», «жайсадцары». Беделдщ калап алып тас камалын Багады 6ip-6ipiHm кас-кабагын. Оларта жас баладай жаутадцайды, Курылган эд1л казы-касдаларыд. Акыны бедел1мен бэйге алатын, Халыктын ертедшен жасканамын... Адымы, кадамдары шамалас кы. Донеш, тай-торпагы аралас жур, Солардан жырып улес ала алмады, Ауылдан ауып келген дара каскыр. Кдстерлеп етем мэдп елед1мд1, Кедшге жазбасын тек кенерудг Куаньш Алматыдан кетш барам, Жамбылдын буйырды деп. - Te6epiri КАЙТАЙЬЩ ТАУГА БАРЫП... Бапьщшы достарыма Бойымызды енжарлык жаулады анык, Журил, досым, кайтайык тауга барып. Караганды, аршалы беткейлерден, Жанымызга куйылсын саумал агып, Канымызга жада кан аралассын, Ойымызда уйыган наланы ашсын. Тентек суда тулаган асау балык, Кдрмагымызды жулкылап ала кашсын. Бойымызды сорпамен жылытайык. Тепед1 кеп т!рлiKri умытайык* Meaflip суын шелдесек канып imin. Кебе pciген тандайды суытайык. Кедш K03i ашылып, тыныс кедш, Жупар ncin кулшына шскелж. Су жа налам узак кун шыбыр кез1п, Кеш батканша адасып, тушспелк. Мун дай сотпд кун сайын болмасы анык, Бас айнала р куз-шатта жол жасайык.

Кдлжырасак саяттан кешке жакын, Токтап еск1 кы стаута гер басайык. Намыстанар, шамданар жайымыз жок, Журген жокпыз карынньщ жайын одел. Одашада етюзген демалыстан, Кошл сергек. эрдайым жанымыз ток. Жалтан сейш емес кой есе61м1з, Жулар HJCTi шел бол сын тесепм1з. ¥лы тауга жол тусш келген сайын, Форельдерден кайтпапты месел]м!з. Олжа аз дел, екшш, тарынбайык, Таумен 6ipre 1фрде дамылдайык. Саркырайды о, дйркш, тау езеш, Жымындайды жулдыздар «шамын» жагып. Осы сотке OJ3 кайтыл табьшбалык.1 Аймалайды самалы сэл улп еткен, Кдрагайлар тым-тырыс кдлтып кеткен, ¥лы таудьщ осындай жанга жайлы., Ымыртын да сагынып кдлдык кептен. Сыр ш ертт анау жайлы, мынау жайлы, Кедитнзде сан ойлар кылаулайды. ©дтдзде ал кызыл ред 6epin, Ошактагы от жалыны алаулайды. Табигаттын танытып e3i леб1з, Тэты уйкыта ойхой, шын кезшем^з. Оянганда ашылып жан сарайы, 0 з1м1зд1 жеп-жедш сезшем1з. Жаздын кыска тунiне буталык сап, Тау гады атар сап алтын шугага удсал. Уакытымыз жакындап жолта шыксак, Музарт шындар турады шытарып сап. Кециндце кимас куй, сез!м маздап, Коштасасыц амалсыз ез!нд! алдап. Жалтактайсын артыда карай-карай. Тамам болып аз сотке созылган бак. Соныд esi канша ойдан арылтады, Жарасады жайланып жаныд тагы. Тауда адеасан ceHi арзан олжа емес, Кершбейтщ улылык сатынтады. 66

Улылыкка бас шп, сыр адтарыд, Мекен етсед шаткалын, ^лы адгарын, Асдактыкка баулиды музбалагын. Самтатады бшкке кырандарын. Кдлыптаскан булжымае жуйес1 бар, Meci бар бул таудьщ Kneci бар. Зердеде тут, соны дос, жш есже ад. Ацсарымыз коитен 6ip ayтаны анык, Журил досым кайтайык тауга барып... САБЫРЛЫЛЫК ТУРАЛЫ Ашу, мудта айырбастайтын кулкнщд Устау керекжуйке деген илркшдй Журегще каяу туесе 6ip сэгпк, Кдшырады талай кундж уйдынды. Ашу келсе, адылыц мен сабыр кап, Бэрш, бэрш журегщмен кабылдап. Кддамына тусау тускен жуйржтей, Журе алмайсыц алшад басып, адьшдап. KypMeyi кеп т1рпллжте осынау, Сен екеулдз не кврмедж досым-ау... Талай-талай жуйкем1зд1 жукартты. Босатадан сыгалатан тосын дау. Ашу деген 6ip-aK сэтпк тусшсед, Максатыднан кажет курдас тосылмау. Кеуделер1 айга ушкан, аспанта. Ренжудщ кажет1 не жастарта. Кедшдерш мансап буы жайлаган, Бастарында милары жок; бос кауга, Ренж1ме ез1мшшдеу жастарта. в з 1мшшдщ i3i калмае, дереп, С 13 бед 6i3re акыл, сабыр кереп. 67

ЖЫР кепи ТСЩТАМАСЫН Еркп/ 1Ытановтын 60 жасына Бойды аулак сап каланьщ дырдуынан, Ауыл Kerin, epeai жырды куган. Кешсыктщ эуезд1 бозторгайын, Кем кермеген каланьщ булбулынан. КДшаметке мерз1мдж карамасган, TipunaiKxe белшеден араласкан. Акша куып, жыл сайын Kiran 6epin, Баспалармен кез1 жокжагаласкан. Беделщпд бедел деп карамаган, Барлыгыдды байлык деп санамаган. КДл калт етсе кдрмагын сайлап алып, Саят куып, кара су жагалаган. Демалуды осылай хош керетш, Туган жер! жанына дес беретш. «Дебютп» бастаса дауылдатып, llleoepaepi шахматтьщ сескенетш. Догарды деп жазуды шатысып ек, Акын жолын тауыпты капысы жок- Кексецпрде коз ашкан музбалактын, Тебелерге кону га какысы жок. Жастыкта кез болмай ма жазым баскан, Данша ойлар калды екен жазылмастан? Даниил ютап баспадан шыкпай калды, Таланттыд кембесп казылмастан? Тек енжарлык етектен тартты ма екен, Сэскеде акын айылын тартты бекем, Жылдар кутш халкына усыиганы, Тулгасындай тауыныд морг жыр екен. 68

Шабы г шалкар кезедш сезд1 бшем, Суырылды алмас жыр кездНнен, ©ледшен жаттанды сездер емес, Орын теггп кектем, куз мезгйпмен. Елагалык кезец бул жок таласым, Жырдьщ кеш! ойтсе де токтамасын Алпысында азды-кем сЕианш ап, Ойлаи ага, енерден жок па аласыд. Шабыт-муза толганда кемерше, Ойлар калсын-уакыт бедершде. Тулпар елед екшнш токтатпасын, Алып барсын акыннын дегешне. ЕЛУ ДЕГЕН.*. Алыстатып жастыгымныд шеруш, Te6eci де коршш тур —Елудщ. Куш калай болар енд! кедшдщ, Жайы калай болар калган елпрдщ... Сэтслзджл алмастырып сэттшк, Алга эйтеу1р жетелейд! сешлйм. Кдлздырмайтын кедшщнщ к ер тн , Енжарлау ма, калай ез! елущ... Ак арманды, пэк арманды куалап, Тундптднен бозамык ай сыгалап... Терезеннен тад шапагы сыналап, Кдйран жастык алыстапты ауылын, Ce3iMiM4i, тез1лймд1 сынап ап. Б]рде кел боп, б1рде шел боп журуил ед. Бар пзлеш ез басыда сурап ап. Адасып кап басымдаты батымнан, Отына да куйгем талай, карылгам. Нуларыда. думаныда батырып. Керген тустей ете шыктыд жаньшнан. Абайламай жадсак баскан кадамды, Балалыклел кегер.мелеп бага мды. 69

Тауга тартып. тогай кашкдн тентекке, Алабурткан эке кедш аланды, Шыбын жаны шыркырайтын анамныц. Балалыктыд армансыз ап улесш, Тагдырдыд да кердж текет1ресш. «Балам» —дейтш. курсшт ап экекнз, «Бэрш балац болганда езщ бшерсщ». Рас ексн, эке сез! куп екен, Мойыньшда KeiTi бшем 6ip етем. Енд! калган TipuimiKnu туйшд ¥лаиымныд ак жолында жур екен. Акыл сезге кенш 1штей, кенбеп ек, Тауга, таска тумсык согып, женге кеп. Ойга кеткен елу!нде барлыгы, Кез алдыда келед! екен дедгелеп. Жол ортада, шыдга жегер бектерде, Кез ж1берем келешекке, еткенге. Баки болган жакындарым айтсын деп, Армандарын аманаттап кеткен бе, Жш ойлаймын Елу деген еткелде. Ыцгайына жыгылмаган ептшщ, Аямаган кептен кемек, септпчн, Ала ж1бш аттамаган пенденщ, Жагып кеткен шырагы ед!м тектщщ. втелмеген парыздарым кел 6yriH. Ерд’щ жасы таны меш, таныма, Маган да жат дацгазалык, дабыра. Кдцсы конып, кел in калдык жаныда, Кдтарыда мушелжке кабылда. Ризамын азды-кепт1 тагдырдыд, - Баска берген багына, Сары алтындай сабырыннан айырма. 70

УЛЫЛЬЩ ШЕЖ1РЕCIMEH СЫРЛАСУ Мщаесши Мсщатаевца Аяпысца келеек екен, ендг бгздер... М.Мащтшен ¥лы Мука.1Бгзде аллыска т]релд1к, СЧздей емес, калыц к о п ти oipi едж. Кез! келсе шахматта сайыстык, Нэн балыкты тарттык судан mipeuin. Жагаладык талай, талай саланы, Амал канша, б тр геш м шамалы. 0 3 !нолей беймаза 6ip куй кештш, Жаза алмалым журектеп жараны. Тулкшерден саякжурген бор!м1з, Киыспайды оларменен жолымыз. Ырак, маган ага болды, 6ip журдд С1зге ini - Еркш деген Серщ1з. Редакцияда кунд1 узатып, тун калып, Eip-6ipiMi3fliH жырымызды тындадык, Шаршаганда су жагалап, сершлш, Кажып журген жуйкелерд1 шыцдадык. Тагдырыньщ олшеп берген жасы ма, Ерекен де кетп Мука расы на. Жол керсетер жаксы агадан коз жазып, He6ip ойлар шырмалып жур басымда. Жер мен кектей болар бэлк!м жасымыз, Уксас 6iрак, заманымыз, кеитпз. Таршылыктын таттык oia де талканын, Жара, жара жиналганда еслЧпз. Енжарлык деп аталатын ынжыкты. Торге оздырмай карсы койган бiрлiктi, 7!

«Кдйран жандардъщ» акылдарын естщж, Е13 де еткердж киын, кьютау Т1ргпктк Бшем «10 жас» елш, жерш коргасты, ©Л1М, емхр 6ip-6ipiMeH арбасты. Огка оранган, шок кармаган сол заман, Б1здщ урпак улесше де жалгасты. Бш ге шамнын нурын керш кешкшж, Балалыктыд кызышн б!з кеш бш д1к. Оты суып улгермеген сурапыл, Согыс мунын экелерден естщЫ. Жакындарына журектер1 езшген, Шешелердщ кердж кайгы жузшен. Ескертюштен сыр шертетш боздактьщ. Аты-жендерр гумырлары узшген. Тым суыктау кершгенмен рещ, Сол oip дэурен неткен гажап жыр ед1, Табигатпен жататугын уштасып, Адамдардьщ пей Си мен rnieri. Аядай-ак, шатыры жок там уйде, Кайнайтугын кызу -прлж мэшмен, Кдрлыгаштын баласыньщ дауысы, Жалгасатын 6ipre туган сэбимен. 0шм1зге, 0jviipiMi3re «кут» енщ, Есжтердд терезеш бп-едж. Кдрлыгаштар безш Kerri адамнан, Eip адем1 жарастыкты кетерт. «Социалистж реализм» басталды, Секем копт куджтендд жасканды. Тау, даланын. аны атылып, орманнын, Агаштары оталды да, таеталды, Жаксы OMipre деген булдыр сешммен, Келд1 дэу]р жоспарменен ершген. 72

Айдын келдщ туныгында он; ойнап, Аккулар да без in Kerri келшен. Акмешггтер, Акмолалар ©згерт, Ак агаулы коркынышты керш ген, Сол кезде де безем кайран окелер, Айрылмаган еткен кунге сешмнен. р а с и с т Дш - апиын аталды, 0рел!лер ересазден бата алды. Сол кезде де дугасына косатын, Экем жасырын Райьшбек атамды. Анамыз да ]‘штен жш курсшш, Есслз улга сыр айта алмай, гуншыгып, Аян берген Ак К ем трдщ киесш, Коргайтугын аза бойы турцлпп. Содан кейш, содан кейш не болды?,.. Умыттык 6i3, имандылык, обалды. «Неологизм» - деп, ецеш жырттык урандап, «Архаизм» -д еп , Ак кимешек жогалды. lyacHerci3 - касиетке айналды, Дацгазапар оза шауып байте алды. «Кызыл козы аталарын» дэрттеп, Такты к He6ip дуршддеген айдарды. Эр саладан «6ip мыктыны» аныктап, Атактары «кекке» ушты шарыктап, Солар жайлы, «макта, жырла, жаз» дед!, ©ктем жуйе эдебиегп багыттап. Жазбай корmi такырыпка кел)скен, Жайылым да буйырмайды opicxeH. «Партияга карсысьщ ба?» - деген сез, Как ты гадай жайсаадарды шеллштен. Одебиетте жок улт, тапка белшу. Ал, белш у-тумай жатыл кемглу. 73

Слздщ кезде дэу!рлед1 амал не, Сураныспен елед жазып, жел1гу. Солар елдщ «еркесше» айналды, Додаларда «оза шауып» байте алды. Кедтдер1 мададтаудан жайланды, Кдрынына казы, карта байланды. Сураныспен еттзд д п кештерк Сураныспен мерейтойы тойланды. ¥лттык мура тамырлары кесшп, Туыс-тутан 6ip-6ipiHe emirin, Жанымыз да, арымыз даузамай, Шыга келд! жарым-жарты шешшш. Реализмh'iд бас айналдырып думаны, Сыйластыктыд калды там-тум журнагы. Беттен ал ьт енеЫ мен атасын, Шыга келд1 келшдер мен улдарьт Ескшктщ калдыгы... Не сандырак?.. ©wip жайнап журмейд! гой, албырап. Eip «пенденщ» устем болса мереш,- Азамаггыд иыгы журер салбырап. Ескшктщ калдыгы жок, ем!р бар, Б1рде суып, б1рде маздап, жалындар. бткенше еге й сш т караса, Келешектщ epici де тарылар. Уран, айтай. шектен шыгып, шарыктап, Жоспарланган «озатгарды» аныктап, Едбеккердщ маддай тер!н елемей, «Атакеыздыд» аты аспанда калыктап, Койыртпакка айналтан заман шыддыгын Айтар деудп ек ддебиепе кзм бупн ?... «Кен дуниенщ т о с т ашып», жарыкка. IJIf>|га колд i шеж1рс-11 Жыр-Гумыр.

Сол Жыр-Бумыр бузды «алынбас камалды», Оятты да «роботка» ай налган сананы. 0лендерщ1з ауылдарды аралап, Жинагьщыз пышак устшен та рады. Тасасында калган айкай, уранныц. Кара еленмен сешлдьау мунар кун. «Ак кимсшск» жайлы жырды окып ап, Жогалганым табылгандай куандым. Ж егп ушыпц «Карлыгашыц келдщ бе» Ж1б1гендей болды каткан тоц мулде. Кутирлед! кулагыма эжелер, CeHiMiae канат бггп елдщ де. Улттык намыс ойнап жаны, данында, « 0 м ip езен» айналды —¥ л ы агыкга. Райымбек атам шьщты атойлап, Элдеюмнщ батырына табынган, «Реалистер» калды уакыт шацында.- Бар казакты акикатка багыттап, «Аманатын» жегп осылай халыкка. Ci3fli шетке какпалаган «талантгар», Катып калды ездер1 «куйган калыпта». «Аккудын, канатымен жазылган жыр» Елщнщ жур задгарында шарыктап. 35 жылдын кысы, Ky3i, кектемш, Карсы алдык е.шрден Ci3 де еткелк Содан 6epi Mepexeci жырыднын, Жалгасуда жыл кусындай пзбектелт. С1зден шыккан халыктык ой кешелр Толыктырды капы кеткен eceHi. 0poip жылдын акпанында С1зд11здеп, Жыр думаны Кдрасазга кешедт 0лендерщ бойтумары, ураны, ]здей;п халык Хаштндр! кыранын.

Слз таныткан Павло, Уитмен, Дантелер, Эльак, осы ел imiHeH шыгады. Мше ага, келд] 80 жылдыгьщ, Аскактатып уакыттын шындыгьш. Тэуелазд^ктщ 20 жылымен уласты, Жыр-гумырыц жал ran елдщ б!рл1пн. Шабыт берген шеж!ре ойларьща, Атырау, Орал, карт Каспий койнауы да. Арка, Алтай, Же™су таулары да, Каркара мен Шалкоде жайлауы да, Сездерше ceнiмдi, бекем ага, Барлыгы да С ед ш екен ага... СолаЙ ага, ел мерейш асырган, ¥лы шеж!рец к е и т гасырлардан-гасырга. Сырласына айналдырды жырыдды, Тэуелшз елдщ Kopici де, жасы да. Ардагым деп eni берген багасын, Ci3 эрдайым бакыттысыз агасы!!! ЖЕТ1СУЫМ - ЖЕР ¥ИЫГЫМ Жер уйыгыд осында, жумагыд да, Жан сарайыд адсаган кумарыд да. Шалгынында жупардьщ дэр1 wici бар, Шипасы бар мвл-мелд!р булагында. Миуалы бакшасы, бауы езшде, Дзлп тиш yfiipep мэуе езшде. UleripTKeci урмел1 аспапта ойнар, Кустарыныд ~ муд, саз бар эуезшде. Сай-саланы жадгыртып. шуга малып, Кузар таудан су жатыр тулап агып. Шыцнан шыккан мундагы кун де ерекше, Шомылдырган 'пр/икп нурга малып. Киялыныд желд1рген кер денешн, Кызыл, сары кок бояу жер бедер!. 76

Баяу ескен самая жел ыргагымен, Толкынданып шалгьшдар тербеледк Шогыр-шогыр анкыган гул аланы, Тунг! шыкден меп-мелд{р шыланады Таи, бозынан аттанган базаршыдай, ЖаЙлау малы epicKe шубалады. Нэзжпкке сулулык —нурын ceyin, Жараткан-ау 6ipine-6ipiH cepiK. Кауызьша гулдердщ калыктал кеп, Жайлап конар кобелек шырын сорып Сулулык-ай коцшд]' турар Kepin. Кеюрегще айтпаган жыр-эн келщ. Туырлыгы туршген малшы ушнен, Кезш Tirep бойжеткен нылад oepin, Кан жайлаудьщ epici майланып тур, Анбас шындар алыста ойланьш тур. Керцй уйге коз тшкен бала шопан, Кой багып тур, тэтт! б!р ой багыл тур *** Аспантаудьщ осындай шырайына, Теб1ренбей, суйсшбей турайын ба. Кегш'кпеЙш, шыгайын сапарыма, Жер жанаты - Жетюу шурайыма. Нарынколдын келгенде тогайына, Юргендейсщ сулулык сарайына. Кайын. талы майысып арулардай, Ж]бек самая ееед^ самайьща. Арша nici, сирен мен жуа иск Кещлщнщ шалкытар куанышын. Сылдыраган меп-молд1р кара сулар, Табигаттын байкатар улы агысын. Пыр-пырлаган Кыргауыл каиаттарын, Естденде таусылар тагаттарын. Кеншнд) е л т п . кокке ушырган Кербез тогай жердеп —жанат багы.

ж* * Мынау келin не деген шугыл еду Кайнарга да жетюзд1 мше, мент Перзентше ак жолын ттегендей, XamapipiM тебемнен ущледй Xamspipi - ашык, жаксы ырым, жолым ашык. Оулие шокым ж1берд1 кешлд]’ ашып. Кербез таулар —Кабанды кап барады. Шалкеде тур бултпен дешн басып. Ком1ршшщ таудары мунартады. Сары тауга жалтасып, койындасып. Аскактаган Шубартал. Каркараныц, Кезт кайгсан, кек жайлау шартарабын, Журепце жыр - шабыт уялайды, Хаусылмайды жэне де айтар энip. Ал, Келсай т е , Келсайдьщ сулулыгын, Дей алмаймын сезбенен айта аламын. Бас айналар Кайкьшыц асуында, Болмайды алга ешкашан асыгуга. Тэубаларын ]шшен сан кайталап, Улкен-кшп acyFa бас уруда. «Мшезш» де бшмейсщ тап басып-ай, Eip тасып, 6ip басылар аккан судай. Кайкы асуы сезд1рер бшюзкту Аспантаудын ежелп какдзсындай. Табигаттын оранган тылсымына, Шарын шаткал кенбейд1 кырсыгыра. Шалт баскан талайдын сонгы демд Узuiтеши Шарынньщ бул суында. Сырттай бейтам жатканмен тынып агып, Атанынды экетер жулыл алып. Кербез, супу шатралдьщ койнаулары, Жатыр сырын inline 6yrin алып. жжж Карлы таулар, ну орман, тунык айдын, Сенен oip сэт батыска бурылайын. Шелек пенен Есжтщ алкабында, Аялдайын азды-кем тыныгайын. 78

Сулулыкка тамсандык, шарыктадык, Сапарласым багытты аныкталык. Жет1 атасын жемютщ кергешнде, Ауызыннан су акпасын талып калып, Журме адасып, жольщнан калып калып. *** Алматым тур алдыдда албыраган, Ол жастыкдын каласы мэцп маган. Жогарыдан бакылап ыршиппн, Алатау тур ак басты карлы бабам. Бшгшде Талrap шыд шегерул], Кдламайды карлы тау кенерудт Айтпа маган салдарын, себеб!ндц Жан-жагынан карагай жауып турган, Жур корсет!п кайтайын Медеу'шдк Сан умттн, кегерткен Kecerecin, Жайнай 6epciH гул калам, все берсш, Райымбек атама аруак конган, Тэу етелж бар мунда Кесенесь Кдскелен тур Алматы !ргесшде, Гулдерше оранып кун кешуде. Ыгы-жыгы т!рлжтен 6ip тыныстап, ¥зынагашка жетейш —жыр тесiне. *** Жамбыл жер1 - елкесI жыр мен эннщ, Жолы тускен алыстан 6ip баланмын. Суйшбайды, Кененд1 юм бшмейдк Алты Алаштын атакты тулгаларын. Дем1нд1 бас, кол1ктен туе карагым, 0Mip илркш, жузшдей устаранын. Нуратанныд басында зиратынын, Шыркайыкшы шалкытып «Кустар эшн». Жеруйыгыма осындай тасынамын, Куанышымды калайша жасырамын. Алабурткан кениим алып-ушып, Капшатайга жеткенше асыгамын. Капшагайда 1лем бар, айдыным бар, 79

К1рб1щнд1 аидынга шайдырыддар. Осы iледен Жоцгарды туре кутан, Райымбек бабамньщ айбыны бар. *** Багытымыз келес-i аныкталды, Толкынында тулатан балыктары. Димаш атам елкес! - Баданасым, Сатынышымды езшде алып кдлды. Кегли, журдек келж те журе берсш, Шаткал, асу алдьщнантурегелсш, Бэйшешект! жол бойы тамашалап, Куредбелге жолаушым АрелеОн- Керемет-ау кекорай шаткалдары, Асуымен бул елке мактанады. Кез желмде сагыммен араласып, Алтынемел булдырап кап барады. Оулие аташка азды кем бурылар ем, Арасанына Шарынныд жылынар ем. Уакыт тар бул елке кез жетпейтш, ¥лан-тайыр сулу да, тунык элем. Шокан бабам бул жерд! аялатан, Ыкыласын Елде одан аяматан. Кдсиетш бул жердщ сезшедк Жеке журген жиЬангер жаяу адам. *** Жолаушыньщ мinген сод от арбасын, Б1зде уакыт тар оган сапарласым. Мукырыдан алдымнан шытатындай. Нурмолда атам, атакты Отандасым Кок KeiuieKTi арудын, кьшыгындай, UiipKiH, мына Кексудьщ туныкын-ай. Сунпп шыксам суына эй сллмеймш, ЭкетедБау атызып жуындырмай... Уакытпен уштаскан жобалары Умыгтырар бул кала жол азабьш. Талдыкорган niopire келген сайыи. Eci.Me еск! Алматым оралады.

Сара, 1лияс жырлары таскындаган, MiHe жеглк, агынды Аксуга да. Кдйран кара еленнщ ДулдулдерВай, Бар казактыд баласын жагсынбаган. *** Сулулыгы арбаган акылды алып, Саркандтка бауырым жакындадык. Мухаметжан бабага тэу етелж, Ар-намысгьщ erri ол отын жагып. Су бегеттщ сырбаз-ай шаткалдаты, Кднша урпактьщ осы жер жакты арманын. Мукан сазгер осында куткен шыгар, Айдай суду арманы —Акмаралын. Балыкшылар кезш жур жагалауын, 1^алар ед!м, эттеген жок кармагым... Туп'н тартсан май шыгар топырагы, KepiKTi олкем созылып жатыр эне! Кажысак та, калмайык жолымыздан, Алакелдщ айдыны шакырады. Кунэ болар ол жакка сокпаганым, Атак-данкы шартарап шетке мэл1м. ¥ л ы журеп 1^онаев атамыздьщ, Осы елкеде кенеттен токтаган-ды. Табигаттын болар бул у й л естт, Тыныгайык жолаушым, кун кешюрдк ЖеА судам жеруйык елке жайлы, Э нпм ем 1з 01зд1 узак тшдест!рдт *** Жетюуым жэннот кой. багы басым, Мундай жердщ бслесщ табылмасын. Ансатады кормесен, тауы, тасы, Кргалысын, Кептенш сагынасьщ. Сумбеш ассан Шал кеде, Карасаз бар. Жыр ©лкеге бас niri табынасыц. KepicKeume жолаушым, жол кызыгын. Bipre белдж сан жерде калды i3m, Аспантауга мен ертен ораламын, Уц]аралдын татып ап бал кымызын...

ЭЗ A f А! Элщпр Мемрбековке Елге сыйлы, копке кымбат багасы, Аксакалдын дуалы ауыз данасы ей. Токсанга кеп талкдныныз таусылып, Баки дуниеге Сен де кегли агасы. Отты жылдар отын кешш дауылдыд, Бататеш болдын аудан, ауылдыд. Киындыкты кеппен 6ipre KOTepin, Жанашыры болдьщ душм кдуьшньщ. Kyaci едщ жэне тутас дэу1рдщ. Елдж жайлы ойлар туйт, коз шмей, Журудл едщ кенелердщ кезшдей. 1нитердщ эр кадамына куанып, Б1зге тшек юм айтады Озщдей. Жан дуниесл сап алтындай таза ага, Кдбыргамыз кайысады казана. Алдьщ жарык, пешш болсын орынын, Кош бол ендк аскар таудай Эз ага! 0М 1РДЩ ПЭЛСАПАСЫ... Тфшидк-ай, кеп кой катпар-кыртысьщ, (Алдын-ала юм болжайды тур-тусш) Келешекке аманаттап улптл, KyTin журлдз сагынгандай жыл кусын. Кунгешмдд келедкемд! багалап, Эткен етп, дэм-тузына - канагат. Тапсыргам жок тагдырымды «мыктыга», Жалган мансап шетке какса, алалап. Эдщдж деп канша куйш, жансак та, Пендешшж тартты эрымд1 эр садка. Келте екпрдщ мэнш, сырын 6ipeynep, 82

Байлыкта деп угынады, мансапта. Qpeaepi жаксылыкка жетпейдк Жетес1зге свзщ, екпен етпейдт Кдрынбайдыц тэбет, кулкы тавдамай, Кемешне кыл-кыбырды кептейдй Кылыгьша налы онын, налыма. Мансап, кулкын сщген миы, канына. Бауырына тасбауырлык орнагаи. Ал, арсыздык коныс тепкен арыида. TipjiiK рас-тартыстардын Kypeci, Мандайьща жазды кандай улесш. Буйыртанын, буйрыгканын тагдырдыц, Актык демщ согар сэтте бшерсщ. Куанышка тумыр кала, калама, Кушндыгын коса тартар арата. Кейб1реулер жазтанындай эсерлеп, Айдында тек калыктамас шатала. Тагдырынньщ бар би!г1, ылдиы, Шарыктайды, бфде темен сыртиды. Шаталасы коныс тепкен айдынга, Тыным бермес лашыны, кыргиы. Жетсем дейсщ межелеген середе, Максатынныц сэт1 б!рден келе ме... Кешлщде. арманыцда орныккан, Бакыт кусы конбас e3i тебеце. Пэлсапасын деме бауыр жшлетл, Жазмыш талай болжамымды куйреттт Б1рде - кекке, б1рде —жерге царатып. Меш влпрдж пэлсапасы уйретп. Oai кемшш бшмегеннен бшгешм, Умтг, кудж араласкан кундер!м. Салмак салып журепме. миыма, Жаныма жай тапкызбастан жур менщ. Мазасыздык cepiK болса жаньща, Енжарлыкта араласпас канына. Прпплжте ойта, кырга шал, гынба, Кунщ отсе, мацгтжке дамылда! 83

БОРАН (Торгстдыц сщ бораиын Сел де кордгц, мел де корд!м Жацан. Сол бораи Кегенге келгепде ащылдай согып, екеулпздщ сшдымыздан шыц- ты. Жолдамамел барып, Арцада цатал жастыгымыз еске туеmi. Сел пэтердщ кттт тастауды умытыл кеткеиде, сол тун; Кегen­ d ed аудаи эк!мд}гтде угтщы соццан ац боранды mbiifdcm отырып, осы толгауды жаздым. Сырласып журт, апамлыц. экемтл рухыла арлата л осы жырды алгаш сагал оцыгалымда, цуалдыц. Арага as уацыт салып селip де олйрдел баз кешетлбцд'} цаг/дал бЫеглл Жацан Сагымбаев... K^cnip осы жырыма щглсем, сел де еедме тусесщ...) Кенппмде жуйтюген кек денен боп, Арманымды ецщашан шектегем жок. Сэттипп ем1рдщ сэтслзд1п, Ак кагазга теплд1 теки елед боп. Биыл кысты б1ракта ойламап ем, Боранында Кегеннщ еткерем деп. EipiKTipin ауданды, халыкты, елдк Бул кадамныц максаты жарык дедг 3pi-capi сабылган кеппшпкпен, Жумыс бабы Кегенге альт келдй Жумыс бабы кай жакка апармайды?... Ер ж ]птп д ол да 6ip татар дэмЕ Жастык т а к т а Аркада, ак боранда, Бастан кеипчк талай жол, сапарларды, Казак жер1 уксас-ау 6ip-6ipiHe, Табигаты, кым-куытт1рлш де. Бас айналар аптапта, ак боранда, Жалгастырган себелеп кундКкудге. TipmmiriH келт]рген жуйесше, Боран, аптап казактьщ Kneci ме... Keren жел1 Арканьщ ак боранын, Тус1ред1 ойласам жш ешме. Томсыраймай киындык 6eTitmi бур, Ызгарына кедш де беющп бул. Кеген жел! Аркадан ак боран боп, Кайта оралган жастыгым сек1лд1 oip. Жанымды б ip сагыныш мазала п жур, 84

Боран кенш юрбщш тазалап жур. Кдтал кыс та тгпегш жалгатандай, Эуендетш ак желш созады apoip. Кектем емес кощлге кулш юрген, Кыстан талай сез1мд1 ipiKTiM мен, Киындык пен каталдык эйтседагы, Адамдардыд максатьш б]ржт]'рген, Тас-тушндеп шашылтан оЙ-угымын, Кеншипкте шамкалган пейLiinin, КемшЫгш тузетш, eciHe сап, Адамдардын оятар MeftipiMiH. Кыс пендеш сынар кез, сыналар шак, Сокпагы мен cypaeyi буралан сэт, Содан ба алде Кегеншн жел! сокса, Кенш Арка eniptH тирады ацсап. Сешкнме селкеущ тушрмеген, Аязынан коргаштап уЫрмеген. Онтуст1кт}д баласын жатыркатпай, Кдйран Арка, пэк жанын тусшген ен- Ауылдагы адасып Т1рлш1мнен, Алматыммен коштасып, нур кунгммен, Жастык шакта Торгайдан 6ipaK шыккам, Кынырайган деканнын кутыньшен. Кугьш емес акжарма елге бардым, Жан жылуын сыйлатан, он кабагын. Ак боранда жол сштеп ак жандардын, Жолсапарда сан керд!м колдатанын. Ондай елге мен калай бетен едш, Керсетпесе тагдыр тек секем ецш. «Анан кайтыс болды» деп хабар келш, Аяк асты коштасып кете берд1м. Суык хабарды пошташы колта oepin, 0н мен тустщ нтннде болтан едж, Коктемеде тасыган Есшге кеп, 0 мip жайлы ауыр ой толran едж. Кнындыкка мойымай бекшген нык, Тагдыр екпек желшщ етшде едж. Жакынынды мезплшз алмаймын деп, Турмайды екен сум ажал кепLi oepin. 85

Арнасынан асуда Есш езен, Алай-тулей коршм сеюлденш. Аргььберп жагадан отюзуде, Адамдарды кос кайык кешр болып. Таск.ын бузып кадамды аттатпаган. Жалгауда олар узшген сокпактарды. Ал, мен уппн сол кезде умit Komi, Кайраддаган кемедей токтап калган. Узирр де жанымнын сьщгыр эш, Аскак котил тугырдан oip кудады. Кеп узамай Эке де бакилык боп, Бак-тэлешм теменге кулдырады. Ем табылмай журектщ жарасына, Кайгы-муннын, калганда арасьшда. Дос-жолдастар табылды сол киырдан, Куат б е р т кол созган жанашырдай. Коншлшщ кетерш арман-ерш, Ак тшекпен ак елке калган едщ. Гамлеттер, Жумандар, Магомедтер, Алтыннан да салмакты жандар едщ. Жанарымда мун тунып. сенш ©min, Журген сэтте сешмге сешм косып. Ак тутектщ 1шшен сендер болып, Желшгенд! ак самад коцикл ecin. Жанашырдын жан журек шугыласын, Жылдар салып арага угынасыц. Конггпщл кетерер ак пешлдер, Куик! TipaiK кажытса мш басым. Жэд1Г©йд1 жакыны торге суйреп, Ораганда жолымды пендешшк, Жаксылармен жанаскан жаркын сэттер, Жан дуниемнщ бау-багын келд! ecipin. Пешлшен шапагат нуры тамган, Сол елкеш ешкашан умыта алман, Киыидыкта колдаса ак пешлдер, Ак боранда бур жарар тунык арман. Коцшмде жуйткшен кек денен боп, Арманьшды ешкашан шектегем жок. Carm iri, ом!рдщ сэтЫздпт. 86

Ак кагазга теплд! тект1 елен бон. Абзал жандар ой берд! отты ©лецге. Отты еледдер тусалмас кеп кегенде. Жаксылардын, жанашыр ак ттегш , Жырларыммен ойлаймын еткерем деп. Сауле теккен, нур куйтан санама аппак, Ак боран да байкаймын таламат так! Адамдыкты жыр е т т мен жазсын деп. Арка жел1 кеткендей аманаттап. Боран сокса мазасыз куй кешемш. Ак кагазбен онаша тшдесемш. Кузар тауда боранда кез ашкан сон, Табигатпен осылай уйлесемш. Жш ойлаймын шалт баскан кадамымды, Карсы алганда жана тан, жада кундт Жайсан жандар етупрде сендер барда, Желб]репп етемш жалауьшды. Крраит, 1997 жыл, Кегеп 87

ОРАЛУ Аудаппыц белгЫ впер цайраткер} Мсщай Нурцасовты еске т у кеийпде оцылвст елец Б етт жауып казыналы кембешц, Дарындарын ардактамау елге win. Жаксы улдарын жоктамаса жаксысы, Пендел in таусылмайды пенд о п д. Улттык; дэстур калса кенет туралап, Айыптаймыз уакытты юнэлап. Коз жумамыз кермегендей отырса, ТерНпзде ш ырттую рт сутанак» Санамыздан коныс Teyin куниплдж, Жайсандарды гайбаггауга кулшынып, ТЙршшкте жолын кесш, журпзбей, Олгеннен сон еске аламыз курсш т, Жамандыкхан мерешьйз ескендей, Жаксылардын epiciHe дес бермей. Макандардай 6ip елкешд арысын, Келшшз-ау квптен oepi ескермей. 0MipiHeH енеге алар сыр уктык;, Эндершен жанымызды жылыттык;. Б1рак^ 6ipaK, урпадгарта улп етпей, Неге ео м ш агайындар умыггык;? Сактьн^пенен талданып эр сез1лнз, Болды, рас бой жасырган Ke3iMi3. Сондадагы акикаттан жалтарган. Барлыгына кшал1 тек ез1м]‘з. Жылпостардын катпарланып субеск Жайсандардын умытылса улесг Барлыгына кшэл1 тек езишз, Крргамаган акикдттъщ муддесш. 88

Кеш те болеа айтты халкьщ цалауын, Макай ага, жанды кайта алауыц. Узшмес1н орга жолдан лайым, Мэцгипкке кош тузеген кадамыц. Дарынына ел орын берд! ортаднаи. Шурайлынды ажыраттын сортацнан. Бакытгысын Мака, ушкан уядда, Кдлды бугш умытылмас колтацбад. 0JIIAPA «Уакыт бедершен сыр угамыз, Кеш еп манд! ем ip бугш ацыз. Ж узжтщ жузшен жуз етсек тагы, Алдында акикаттьщ жыгыламыз». Деунп едж улп етш эдшеттк Басынан эдпеттщ багы K erri. Демократия деп дем1 ашылган кузырлылар, ¥ялм ай сорып жатыр тагы кепть Бурын да желдер! однан ecin едь Ал, каз1р аянады HeciH ендй Багыты, багдары жок е л 1арада, Тусауы киянаттьщ кесшедт Шындыкты кепшипк боп коргасак та, ©ктемдж шыгармауда торга сактап. Арсыздык алдыны орап жол бермейдт Олармен еннп, коны с болмасак та. Бугшде киянаттьщ курыгы узын, Сондыктан багасы жок кунымыздьщ, Нарыктыд мафия сы кездеп атса, Болады калтыраган кушм1з мун. Жанынды жабыркатар ел1ара осы. Кдз1рге кершбейд! баламасы. Жагдайын жасап алып гшренеди ¥ялмай «елагасы», «терагасы». Баянсыз кузырлыньщ сыры мэл1м. Байлык деп сатып жатыр бупн арын. 89

ЬелпЫз кептщ кайда урынары. Заманнын, кай арнага бурылары. Ыарык, деп «наркы» аскан мырзаларыц, Кушне токсан тогыз кубылады. Жагдайьш жалган кужат реттейтш, Олар да бул заманныд урылары, Bjiiapa олар ymiH тшмд! екен, Жегенi жугымына сиымды екен. Аузынан ак май агып жургендерге, Халыктыд жайы, муны буйым ба екен... 2.02. 1995 жыл ЖЭД1Г0ЙГЕ Алпыс ек! айлалы тулюдешн, Мыд кулпырып мшезщ, мыд туледщ. Жылтыратып тугйдд жургенщмен, Ашылады ж ш т м 6ip кун ецщ. 9 з пайдасын булжытлай коре бшген, Кастыгь] кеп досына кемегшен. Сен сиякты жандарды тулю демей, Кус Tepeci аккуга тедешн бе. Судан таза, суттен ак кершесщ, 0 з кулкыцнан баска не бшесщ?.. Мыктыларта елжтеп курак ушып, Момындарга жонданып eaipecin. Кершгенмен сыртынан зиялы боп, Пайдасынан езгегезияны кеп. Сендейд1 айтар басына ic тускенде. Жамандыкка бауырын кияды деп. Елip, ел ip, кдздандап ecipe туе, Жан-жагыдды жел сезбен кешiре туе. Пасыктыгын ашылсын imirmeri, Шеппле гус. жпплм, шеппле гус 90

ЭКЕ! Эке! Ceniu каб1рщнщ касында, Турмын сансыз ойлар тунып. Жадау квЦ1л мунга оранган жасуда, Жарау кощл жырга оранган тасуда. Эке сенщ каб1рщшц басында. OKiHiiu коп, не айтайын, не дейш, Нар тулгаца барлыгын да тецейш. Куднганда аруагына сиынып, Жабыкканда Ka6ipiue келейщ. Улкен ауылга жатканында кешкелр Крштасуга келе алмадым кеш Meni. Жагып кеткен огьщ ед!м артында, Сан буркэсын сокканда да ешпед1м. Кектем кещл арманыммен тыныстап, Ш агшк, муцньщ дж\\пн татып уыетап, Журш келем бупн жерди* бетшде, Сенщ TiKKeH жалауынды п'к устап. Арка тутар аскар таудай Нрепм, Киындыкка шлмейтш ipi едщ. Эткен e.Mjp шеж^ресж жалгаган, Eai кад1р тутар карттын oipi едщ. Kemeri еткен ¥лы казан дурмегш, Алгаш рет сенен ест!п бшгемш. Ленинду Фрунзеш, Турарды, Кергешндд энпмелеп кунбе-кун. - Мунын oopi еткен е.м)р 61л - дедщ. Ол дэу!рд1 бЫйн урпак кермедж. Содан болар кезшде мэн бермедж, Айтканынды ак кагазга тушрмей, Энпменнщ шжу-маржанын термедж. Кеюрепшз есе}з улга «ах» урып. Каншатарихты кетп екен enrepin... Дуры с екен акылын мен шеинмщ, Катесше сурайды улын кеднрш. Жер бетшде мен жургенде айтылар, Сенщ де Эке аскар таудай Нш'мш.

КЕЗДЕЙСОК КЕЗДЕСКЕН КУРСТАСКА Толымбек дншбековке Байыптап болмысымды барлайсыд~ау, Еайыптан кездеспес деп калгавсыд-ау. Акжайма кедшщмен баятыдай, Жепелдеп койып жатсыд маган сурау. Арманныд ерггеп Minin кер дененш, 0лдрдщ додасында мен келемш. Талпынган жырларыма канат б е р т , Ушырган киялымды сендер едщ. 9ледщ асу бермес - енер екен, Сан ойлар санадменен сенед1 екен. Диялыд кекту к е з т журген1мен. Жазуы пешенецнщ белек екен. ОЙдагы жоспарыдды аяк асты, Жараткан езгертуге шебер екен. Кеду’лдщ epiK 6epin таскынына, 9м1рдщ кездестж сан таскынына. Аладсыз кеш еп еткен гулдэуреннен, Бупнде адсау, муд кеп дос жырымда. TipaiicriH кердж талай кайшылыгын, Айтамыз енд1 оныд кайсы 6ipiH. MeHi кой ... ©зin калай? Достар кайда? Сырыдды сыралты дос жайшы бугш... САЕЫНЫП ОРАЛЫНДАР Ауылдамын, гуган уй тершдемш, Дегендей-ак. «сен кептен кершбедщ?» Кашкенелер тадыркап карайды узак, Жол сумкамныд жагалап тедурепн. 92

Тэттще гой ойлары, ансары да, Сэби кещл юршжслз тамсануда. Муига батып мендагы тамсанамын, Олар болып оралган бал шагыма. Жэуд]реген кара коз карактарым. Ер жеткеи сод ом!рдщ калап нэрш. Арман куып алыска ушарсындар, Жараганда самгауга канаттарыц. Арман деген сапардыд жолы ауырлау, Шуагы бар, ызгырык бораны бар. Туган жерге ауганда ансарларыц, Мен сиякты сагынып оралындар!... САНАМЫЗДА САКТАУЛЫ ЕС1МДЕРЩ Бостандык деп коз жумган есшдер1м, Санамызда сактаулы еЫмдерщ. Алапатка ran болган ел-журтьщньщ, Жетюзсем деп керуешн кеш inrepi. Жулкыстындар окалы жендеттермен, Пайда куып «туземдж» жер деп келген. Зенб1рекке аузынан ажал шашкан, Карсы шауып сойылмен, келдекпенен. Отарланган жерщнщ жаралы энш, Ерте сезт, акылмен сараладын. Толгамалы найзамен тыным бермей, Торауьшдадындар кел1мсек калаларын. Амал канша, карудын кемдшнен, Айрылдыд тэуелслз елдйлннен, Еасырларга созылып, енсеш езт, Келедкесш гуслрд1 шерл1 кундер. Тартып алып шурайлы конысынды, Тынысьшды тарылтты, Кермек дэмш далацнын ел in татып, Кел1мсектер жинады желпслндг Касгерлеген жер-сумн жерцпл '.>;юам.

Туган жерд1 суйд!рген сенсщ маган. Жез кшктер су никен тунытынды, Додыздарта димаймын корсылдаган. Елдшм1зд1 елемей майсук етш, Тш-дэстур1м1зд1урпакка тадсык етш, Кетердда каулылар жобадары, Жатыпты той аз ул ытка карсы бекш. Кесапатты сол кездс-ак; болжапсыцдар. Ел иамысын урандап, колдапсындар. Халык ушш шырылдап отка тусш, Жендеттерден жер-суды дортапсындар. Сауле шашып тунерген еанамызта, Ешмдерщ оралды арамызта. Кеше дантыл атауы аттарыда, Бертуде ауылда, даламызда. Токпепшддер бабалар бекер канды, Кумапсыддар баянсыз жеке арманды. Арыстарым урпадтар аттарыдды, Ту тып устап, кастерлеп етер мэдп. НЕ 13ДЕД1 КОЗЩ... Журепмд1 6ip эуен елпедц Ел1тед] бшмеймш, не кутед1?.. Жанарын-ай. жанарын сенщ мынау, Тем1рд1де, тасты да ерледз. Тундер1м кеп мазасыз кез шмеген, Сан тарапты шарлайды сез)м денен. Санамменен саргайып жургешмде, Не 1здед1 далкам-ау кезщ менен? Маган калкам карама адтарылып, Кеийпдде шалкиды-ау дархан ум it. Сен ем1рдщ есз'пн жана ашсад, Сокпактаппай мен турмын дадтарылып. Алып ушла сез1ммен умй куткен, Кездеpin-ай, кездерщ тунык тштен. 94

Сез1\\п жок катыгез 6ipey деме, Жанарымда турмаса кулщ кектем, Откен куннщ кырбагы шыгар бэлкш, Кудгп коп, кездейсок сураулы эр кун. Gmгр деген курдел i кубылыстьщ, Ортасында булдырап турар иаркыц. Маган баиыз тапкызбай жур елешм, Ойлай-ойлай гуйыкка прелемш. Жакеы жырлар журектен ушкан куш, Менде езгндей куллырып тулер ед!м. Жыр жазбаган кундер1 жарлы басым, Селт етпейд! кецш м тау куласын. Мен1 мундай сэтчмде жолыктырсан, 1уия корме жат ойга Кдрдыгашым. к;о ш т а с у Ортамыздынжайкалган 6ip ryai едщ, Кызталдактан аумайтынды тур-енщ. Кетер аяк мэз^ршде ужымын> Айтыл жатыр журекжарды ллегш. Крштасудьщ ауырлыгын тек гштеЙ, Сен бглесщ жэне менде бшемш. Сыр бйийрме, тшектерге кулак тур, (Коштасу да баска тускен сынак бip.) взгелердей жанарымыз кулсс де, Журеп\\йз егшп тур, жылап тур. Сезгмгмгз инабатлен талтадды-ау, Кандай киын шш сырды актармау?!! Сэл бурылсак б!зд1 андитын сиякты, Осек деген жар астында жаткан жау. Тыгырыктан калай, кайтш шыгамыз, Сабыр сактап кЫрекпз, бугамыз. Тагдыр б!зге кимас сез1м бу.йырса, Аяулым-ау. б1зд]д кандай кшэлпз?.. 95

11шм1зде б ip сыр Kerri, анык-ты (Озгелерге жай TipaiK кой калыпты.) Ь^оштаскднда сыр ашпасын дегендей, Eip эпкен де ыдыс жуа калыпты. Мунарланып шуак шашкан кундер{м, Сенщ шугыл кетерзшп бшмед!м. «Ттектеспш» деген жалгыз созбенен, 1уолынды алып, аялап тек улгерд1м. Мазалады ceHi бшем куй осы, Эдпменщ киыссын деп жуйеск К^атарласып 6ipre унсзз кел т ен, Кдрсы алды белмесшщ Heci. BipHapce деп кеттщ уныз буйыгы, Бара жаттьщ карай-карай киылып. Yнciздiк пен куралай кез кадалган, Осы болды коштасудын туй'mi. Маган сол 6ip уяц сэтщ кымбаттау, Выем 6i3re тансыкамал, сыргактау. Арамызга кытай корган тургызган, Сыпайылык екеукпзге кымбаттау. Осы кунп жатдайымды сурама. Ь^улагандай тупсзз, терен жырага. Алабурткан кецшге ем таба алмай, Оцашада мудым шактъш сырага... Жаратканым ryciHe гер жанымды, Тек осы 6ip элЫздтмд! сынама... 0Т 1П БАРА ЖАТСЬЩ... Ойга кем in тастадьщ-ау булан шак-. Коды шекшз кекжиепн жур ансап. Кайта оралмас базарындь1таратып, ©Tin бара жатсын кайран кыран шак. Кобешп те кетп е\\прдщ сурагы, Кены бупн секемипл де. кыраты. Opoip KyniM шешымеген белпслз, Волашактын сурагынаи турады. 96

©юнгенмен, ах урганмен не шара, Жырла журек, жабыркама, босама, Ак алмаетай жаркылдайтын шатьщ бул, Кезщ де осы бутып калар тасада. Узтмееш ак тшегщ, кудерщ, Эж1м Kipin езгерсе де тур ед1м. ©н бойымда суыганда алауьщ. Сатан жастык мъшау мен in тшелм. Ал-кызыл гул жолдарынды кемкерш, Бакытьщ бон аяласын ерке умгг. Сагым болып кеткешнде кол бултал, Сатыныштан кетешн мен ертенш. Самайыма уакыт кырау такса да, ©Mip-езен aafa карай акса да, Алыл ушкан кецЫ нд! ки маган, Ажарынды сыйласад да баскага. Шуагындай жазты таднын арайлы ен, 1^аз мойынды казанаттай жараулы ен, Акку ущд кыран кезд{ жастыгым, ©зщменен мздп 6ipre калам мен. АЦСАУ Кегшд1р белде кектемнщ ryni есетш, Кегиддр таудан кектемшд жел1 есетш. Кеплд1р аспан кепнде булттар ждылып, КелбеН'келбеддеп керуендердей кешетш. Жътга-жылгада булактыд кез! ашылып, Жыра-жырадан ататын сулар асыгып. Журек тубшен оянып сырлы сез1мдер, Жолдарга карал елендеунп ед! жас ум1т. Кегьгцдр туске кедшшз орман оранып, Квплд1р келдщ кецшЫз куш жогалып. 97

Кепмнен мен in топ-топ боп ушып ететш, Айдынга кайткан аккулар, каздар оралып. Сэшне кайта оралып сонда тунык кол, Сазымнан мешд акыным келт «сыр ук» - дер. С’амальш тауып кызылды-жасыл бояулы, Саргалдактар толы шак;ыратугын кулш бел. Кайырылмай кеткен балауса курак когшд^р, Дайдасыц сол кез кедыден куй боп тепл oip. .Пернесш бассад еткеннщ сазын еститш, Сагыныш толы адсаумен етер ем ip бул... АГЫЛ, ТЕПЛ... Агыл-тегш анкьшдап актарылмай, К едш м нщ курысып жатканын-ай, Т1рцдлжтщ бугауын мойныма сап, М э д гт к к е кап кеткен шактарым-ай! Домбырадан сазды б\\р куйд* бурап, Сагыныш боп пернеге куйылдык-ак. Сагат санап куши етеу кандай онай. ©ткен кунд! кайтару киын б!рак- Bip таднан сод 6ip тадды асырамыз, Eip куннен сод 6ip кунге асыгамыз. ©ткен кунд1 аладдап кимасак та, Ty6i жетш мэреге тосылармыз... САГЫНЫШ М . Оггтскгшге Кесалат тандыр, мыскылдап кулш карама, Cenci3 де дерпм жанымды мудга ораган. Шаггыгым калган сонау кеплд^р далама, Бишеймш, кашан оралам... 98

Канаты сынып косыла алмай тобына, Оралмай калган жыл кусындаймын жатжерден. Кацгырткан Meni мандайымдагы сорым ба, Ьсерлер ме элде сушки елкемд1 кеп корген. Жазира белдер Kipeai жш тус!ме, Кария шыцдар турады унслз мунартып. Ж урсмш б!рде дос-жарандардыд ]шшде, Сагынган журек кумартып. Алдамшы тунмен калгандай арман узшп, Аласапыран кеды толкынын баса алмай, Жатамын ояу жандарда моншак п зш п, Жел1п бггкен асаудай. Жоктан бар курап, жудеу кед]лд1 жубатып, Суынган журек алау кундерд! адсайды. Мадсатсыз, мэншз жылжуда сылбыр уакыт, Сансырап миым, нэршз ойлардан шарн!ады. Жат жерде еткен сезбеймш сыршыл кектемдд Сезбеймш жазды, сезбеймш куздк кысты да, Тентеп ед1м кекорай шал тын кек белдщ, Коныраулы шагым кез1мнен бул-бул ушгы ма... Жанарымды арбап кеплд}р шекхлз бар элем, Сан туей бояу жамылган сэтте жан-жагым, Жаныма бэрш жаз шуагындай балап ем, Кол булгап мэнп калдын ба мелдip арманым... Аяулым менщ ай жуз1 оттай алаулап, Бэз-баятыдай жайрандап журген жан ба екен. У м т н уз бей жолымды тоска н карайлап, Сагы нтан газиз ата-анам кандай халде екен? Кесапат татдыр, мыскылдап кулш карама, Сенс13 де дерпм жанымды мудта ораган. Шаттыгым калган сонау кеплд^р далама, Бшмеймш, кашан оралам?.. 1980 жыл, цаптар. Торгам, Кима ауданы 99