หนังใหญ่

231 สาํ รวจภาคสนาม หนังใหญว่ ดั ตะกู อ.บางบาล จ.พระนครศรีอยธุ ยา (๒๔ ตุลาคม ๒๕๕๗) ภาพท่ี ๕.๖๓ รูปภาพและรูปเหมือน หลวงพ่อเกลยี้ ง ผู้อุปถัมภ์หนังใหญ่ หนังใหญว่ ัดตะกู อ.บางบาล จ.พระนครศรอี ยธุ ยา ภาพที่ ๕.๖๔ กุฏิไมข้ องหลวงพ่อเกลย้ี ง อดตี เจ้าอาวาส ถูกน้ําทว่ มใหญ่หลายครงั้ เหมาะท่ีจะทาํ พิพิธภณั ฑ์หนงั ใหญแ่ ละศลิ ปะพ้นื บา้ น หนังใหญว่ ดั ตะกู อ.บางบาล จ.พระนครศรอี ยุธยา

232 สาํ รวจภาคสนาม หนังใหญ่วดั กษัตราธิราชฯ พระนครศรีอยุธยา (๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพท่ี ๕.๖๕ พระอุโบสถและพระวหิ าร วดั กษตั ราธิราชฯ หนังใหญว่ ดั กษัตราธิราชฯ พระนครศรีอยุธยา ภาพท่ี ๕.๖๖ พระวสิ ุทธาจารเถร หลวงพอ่ เทียม อดีตเจ้าอาวาส ผอู้ ุปถัมป์หนังใหญ่ หนังใหญ่วดั กษัตราธิราชฯ พระนครศรีอยธุ ยา

233 สาํ รวจภาคสนาม หนงั ใหญว่ ดั กษตั ราธิราชฯ พระนครศรีอยธุ ยา (๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๖๗ ผู้ให้ข้อมูล ครเู ปรม หาเรือนชพี ศิลปินชมุ ชนวดั กษัตราธิราชฯ หนังใหญว่ ัดกษตั ราธริ าชฯ พระนครศรอี ยธุ ยา

234 สาํ รวจภาคสนาม ชุมชนหนงั ใหญว่ ดั พระญาตกิ าราม อยธุ ยา (๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๖๘ บรรยากาศภายในวดั พระญาตกิ าราม ในอดตี เปน็ แหลง่ รวมศลิ ปะการแสดงและงานชา่ งพ้ืนบา้ นไว้มากมาย อาทิ หนังใหญ่ โขน ละคร ป่พี าทย์ ชา่ งแกะสลัก ชา่ งแทงหยวก เปน็ ต้น ชุมชนหนงั ใหญว่ ัดพระญาติการาม อยุธยา ภาพท่ี ๕.๖๙ ซ้ายมือภาพปูนป้นั พระนารายณส์ ่กี ร แต่มีพระหตั ถ์ท่ีถือกระบอง นัยวา่ ชา่ งหรอื ผู้ใหป้ ั้นตอ้ งการ ให้พระนารายณ์ช่วยดูแลวัดหรือพระพุทธศาสนา ชมุ ชนหนงั ใหญ่วัดพระญาตกิ าราม อยธุ ยา

235 สาํ รวจภาคสนาม ชมุ ชนหนังใหญ่วัดพระญาติการาม อยธุ ยา (๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๗) ภาพท่ี ๕.๗๐-๗๑ ซา้ ยมอื รูปเหมอื นหลวงพอ่ กลั่น อดีตเจ้าอาวาสเกจอิ าจารยเ์ ลอื่ งชื่อระดบั ประเทศ ขวามือรูปภาพหลวงพ่ออน้ั อดตี เจ้าอาวาสลําดบั ตอ่ มา ทง้ั สองรปู ใหก้ ารสนับสนนุ ศลิ ปการแสดงหนงั ใหญแ่ ละทุกแขนงด้วยความเอาใจใส่ดียงิ่ ตลอดอายขุ ยั ชมุ ชนหนังใหญ่วดั พระญาติการาม อยธุ ยา ภาพท่ี ๕.๗๒-๗๓ ซ้ายมือซุม้ ประตูทางด้านคลองข้าวเม่า ขวามือคลองขา้ วเมา่ ในอดตี เป็นเสน้ ทางหลักของชาวชมุ ชนและการเดินทางไปแสดงของหนงั ใหญ่ ชุมชนหนงั ใหญ่วดั พระญาติการาม อยุธยา

236 สํารวจภาคสนาม ชุมชนหนังใหญ่วัดพระญาตกิ าราม อยุธยา (๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๗๔ ผใู้ ห้ข้อมูล ร้อยตํารวจตรวี ชั ระ พจนยี ์ (ลุงอีด๊ ) ทายาทศลิ ปินหนงั ใหญ่ ป๎จจบุ ันเปน็ ประธานประกอบพธิ ีไหว้ครชู า่ งดนตรนี าฏศิลป สายวดั พระญาตฯิ ชมุ ชนหนังใหญว่ ัดพระญาติการาม อยุธยา ภาพที่ ๕.๗๕ ซา้ ยมืออดตี เปน็ บ้านของครฉู ง่ิ พจนีย์ ครูหนังใหญ่ หวั หนา้ คณะหนงั ใหญ่วดั พระญาติ ป๎จจบุ ันตกทอดมาสูร่ ่นุ หลานคือ ร้อยตํารวจตรวี ัชระ พจนยี ์ ขวามือ บรเิ วณแห่งน้เี คยเป็นสาลาเกบ็ หนังใหญแ่ ละแห่ลงเรียนร้ฝู กึ ซอ้ มหนังใหญ่ ป๎จจบุ นั เป็นอาคารเรียนปดิ ร้างอยตู่ ดิ กับลคลองขา้ วเม่า กึ่งกลางระหวา่ งวัดกบั บา้ นครฉู ิ่ง พจนีย์ ชมุ ชนหนังใหญว่ ัดพระญาติการาม อยธุ ยา

237 สํารวจภาคสนาม วัดโบสถ์ โก่งธนู อ.เมือง จ.ลพบุรี (๒๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๗) ภาพท่ี ๕.๗๖ โบสถเ์ ก่าตั้งอยูใ่ กลแ้ มน่ ํ้าลพบุรี เปน็ ท่มี าของชือ่ วดั โบสถ์ วดั โบสถ์ โก่งธนู อ.เมอื ง จ.ลพบรุ ี ภาพท่ี ๕.๗๗ หลวงพ่อพรงิ้ อดีตเจา้ อาวาส วัดโบสถ์ โก่งธนู อ.เมือง จ.ลพบุรี ผูเ้ มตตาสนับสนุนการเรยี นการสอนหนงั ใหญแ่ ละโขนพากย์ ทีม่ าของภาพ : http://www.yimwhan.com

238 สํารวจภาคสนาม วดั โบสถ์ โกง่ ธนู อ.เมือง จ.ลพบรุ ี (๒๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๗๘ ผู้ให้ขอ้ มลู ครูอ๋อสุขคลา้ ย ครูโขนพากยน์ ่งั ราวอาวโุ ส วดั โบสถ์ โก่งธนู อ.เมอื ง จ.ลพบรุ ี ภาพท่ี ๕.๗๙ ครอู นนท์ สมพงษ์, ครอู อ๋ สุขคล้าย และครวู ีระ มเี หมอื นรว่ มเดนิ ทางไปภาคสนาม วดั โบสถ์ โก่งธนู อ.เมอื ง จ.ลพบุรี

239 สาํ รวจภาคสนาม วัดสําราญ อ.เมือง จ.ลพบรุ ี (๒๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๘๐ โบสถ์วัดสาํ ราญ ด้านข้างมเี สาหงส์ สอบถามผู้คนในชมุ ชน ยงั ไมป่ รากฏคาํ บอกเลา่ ใดๆเกยี่ วกบั หนงั ใหญ่ วดั สําราญ อ.เมือง จ.ลพบุรี ภาพที่ ๕.๘๑ ซา้ ยมอื วหิ ารหลวงพอ่ หนิ พระศักดิ์สิทธผ์ิ คู้ นในชมุ ชนให้ความนบั ถอื อย่างสงู ขวามอื ปูายลาํ ดับเจ้าอาวาสวัดสําราญ สนั นษิ ฐานว่าหนังใหญ่นา่ จะมใี นช่วงหลวงพอ่ ฉาย เปน็ เจ้าอาวาส

240 สํารวจภาคสนาม วดั ตะเคยี น อ.เมือง จ.ลพบุรี (๒๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๘๒ โบสถว์ ัดตะเคียน อ.เมอื ง จ.ลพบุรี ภาพท่ี ๕.๘๓-๘๔ ซา้ ยมอื สถปู บรรจอุ ัฐฐิหลวงพ่อป้น๎ อดีตเจา้ อาวาส ผ้สู นบั สนุนหนังใหญแ่ ละมหรสพ พ้ืนบ้าน

241 วดั ตะเคียน อ.เมอื ง จ.ลพบรุ ี สาํ รวจภาคสนาม วัดตะเคียน อ.เมอื ง จ.ลพบรุ ี (๒๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๘๕-๘๖ ผใู้ ห้ข้อมลู หลวงตาใจ ป่นิ เงิน ทายาทศิลปนิ หนังใหญ่ อดีตเคยเปน็ นกั ดนตรีปี่พาทย์ วัดตะเคียน อ.เมอื ง จ.ลพบรุ ี ภาพที่ ๕.๘๗ ศาลาหลงั ใหญ่ สร้างทดแทนหลังเดิมทเี่ กดิ ไฟไหม้วัดเม่อื พ.ศ.๒๕๔๙ เคยเปน็ ศูนย์รวมการถ่ายทอดศลิ ปะการแสดงพนื้ บ้านหนงั ใหญ่ ละคร ลิเก หนุ่ กระบอก ปี่พาทยฯ์ ลฯ วดั ตะเคียน อ.เมือง จ.ลพบุรี

242 สาํ รวจภาคสนาม พิพธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ สมเด็จพระนารายณ์ จ.ลพบรุ ี (๒๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๘๘ ภายในบริเวณ พิพธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ สมเด็จพระนารายณ์ จ.ลพบรุ ี ภาพที่ ๕.๘๙ ผเู้ ชี่ยวชาญโบราณคดชี าวอติ าลี ให้ขอ้ มูลเก่ียวกับตัวหนงั ใหญท่ ่พี บใน พพิ ธิ ภณั ฑป์ ระเทศอิตาลี

243 พพิ ิธภัณฑสถานแหง่ ชาติ สมเดจ็ พระนารายณ์ จ.ลพบุรี (รายละเอียด ไดบ้ ันทึกไวใ้ นหน้า หนงั ใหญ่ลพบรุ )ี สํารวจภาคสนาม พิพิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติ สมเดจ็ พระนารายณ์ จ.ลพบุรี (๒๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๙๐ แผ่นปูายอธบิ ายประวตั คิ วามเป็นมาของตกึ พระประเทยี บ ซึ่งเคยเปน็ ทต่ี ั้งจัดแสดงตัวหนงั ใหญจ่ ากวดั ตะเคยี น วดั สาํ ราญ และพระนครไหว (บางตวั ) พิพธิ ภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์ จ.ลพบุรี ภาพท่ี ๕.๙๑-๙๒ ครูวีระ มีเหมือน กบั ตูล้ ายรดนํ้า เรือ่ งรามเกยี รต์ิ การเดนิ ทางไปภาคสนามคร้งั นแ้ี มไ้ ม่เหน็ ตัวหนังใหญ่ แตส่ ําหรับครูวีระ มเี หมือน แค่ไดภ้ าพลวดลายรามเกียรต์ิเหลา่ น้ีกลบั มาก็สามารถสร้างตัวหนงั ใหมๆ่ ได้ไมร่ ้จู บ

244 พพิ ธิ ภณั ฑสถานแห่งชาติ สมเดจ็ พระนารายณ์ จ.ลพบุรี สํารวจภาคสนาม หนังใหญ่วดั บ้านอฐิ อ.เมือง จ.อา่ งทอง (๒๔ ตลุ าคม ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๙๓ หลวงพ่อดาํ พระศกั ดส์ิ ิทธค์ิ ูก่ บั วัดบ้านอฐิ ประดิษฐานในวิหาร ชุมชนหนงั ใหญ่ วัดบา้ นอฐิ จ.อ่างทอง ภาพท่ี ๕.๙๔ พื้นหญ้าสีเขยี วด้านหนา้ ศาลาการเปรยี ญ เคยเป็นทแ่ี สดงหนังใหญ่เมื่อประมาณ๖๐ปที ่แี ลว้ ชุมชนหนงั ใหญ่ วัดบ้านอฐิ จ.อ่างทอง

245 สํารวจภาคสนาม หนงั ใหญ่วดั บา้ นอฐิ อ.เมือง จ.อา่ งทอง (๒๔ ตุลาคม ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๙๕-๙๖ ละครแกบ้ นเจา้ ทเี่ จ้าทาง กาํ ลงั แสดงทีบ่ า้ นลงุ กรนุ่ นาควลี ผใู้ หส้ มั ภาษณ์ ศรทั ธาความเช่อื สิ่งศักดิส์ ทิ ธ์ิ ยงั คงอย่ใู นวถิ ีชีวติ ผู้คนทบ่ี ้านอิฐ จ.อ่างทอง ภาพที่ ๕.๙๗ ครวู ีระ มเี หมอื นท่ปี รึกษางานวจิ ยั กับ ผูใ้ ห้สมั ภาษณ์ ลงุ กรุ่น นาควลี ชาวชมุ ชนบ้านอฐิ ชุมชนหนงั ใหญ่ วัดบ้านอิฐ จ.อ่างทอง

246 สาํ รวจภาคสนาม พิพิธภัณฑห์ นงั ใหญบ่ ้านครูวีระ มีเหมอื น ภาพที่ ๕.๙๘ ครูวรี ะ มีเหมือน สาธติ การตอกหนังสลักหนังใหญ่ ภาพที่ ๕.๙๙-๑๐๐ เคร่อื งมือตอกหนังสลกั หนังใหญ่

247 สํารวจภาคสนาม พิพธิ ภัณฑห์ นังใหญบ่ า้ นครวู ีระ มีเหมอื น ภาพท่ี ๕.๑๐๑ สาธติ การพากย์เจรจาหนังใหญ่ ภาพที่ ๕.๑๐๒ สาธติ การพากยเ์ จรจาหนงั ใหญ่ ถ่ายทอดความรู้สศู่ ษิ ย์

248 สํารวจภาคสนาม พิพิธภณั ฑ์หนังใหญ่บา้ นครูวีระ มเี หมอื น ภาพที่ ๕.๑๐๓ สาธิตการเชิดหนงั ใหญ่ การจับไม้คาบหนัง ภาพท่ี ๕.๑๐๔ สาธติ การเชิดหนงั ใหญ่ ถา่ ยทอดความร้สู ศู่ ิษย์

249 สาํ รวจภาคสนาม พพิ ธิ ภัณฑห์ นังใหญค่ รูวีระ มีเหมือน (๑๐ ตลุ าคม ๒๕๕๖) ภาพที่ ๕.๑๐๕ เรือนไทยปรงุ ใหม่ เพอื่ ขยับขยายพิพธิ ภณํ ฑ์ หนังใหญ่ ทบ่ี ้านครูวรี ะ วีเหมือน อ.สามโก้ จ.อ่างทอง ภาพท่ี ๕.๑๐๖ เรอื นไทยกาํ ลังปรงุ ใหม่ เพอื่ ขยบั ขยายพพิ ิธภณํ ฑ์ หนังใหญ่ ที่บ้านครวู ีระ วีเหมือน อ.สามโก้ จ.อา่ งทอง

250 สํารวจภาคสนาม พพิ ิธภัณฑ์หนังใหญ่ครวู ีระ มเี หมอื น (๑๐ ตลุ าคม ๒๕๕๖) ภาพที่ ๕.๑๐๗ เรือนไทยปรุงใหม่ ที่มคี วามเรยี บงา่ ย แต่เนน้ ประโยชน์ใชส้ อยอย่างคมุ้ ค่า พิพธิ ภณั ฑห์ นงั ใหญ่ ทบ่ี ้านครวู รี ะ วเี หมอื น อ.สามโก้ จ.อ่างทอง ภาพท่ี ๕.๑๐๘ ซ้ายมอื บันไดทางข้ึนเรือนไทย เหน็ หลงั คามุงโปรง่ เพ่อื ใชแ้ สงธรรมชาติ ขวามือ ครวู ีระ มีเหมอื น ดแู ลการปรุงเรือนไทย ดว้ ยตนเองอยา่ งใกลช้ ิด พิพิธภัณฑห์ นงั ใหญ่ ทบ่ี ้านครูวรี ะ วเี หมือน อ.สามโก้ จ.อ่างทอง

251 สาํ รวจภาคสนาม พิธีไหว้ครชู ่างหนงั ใหญ่โขนละคร อ.แสวงหา จ.อา่ งทอง (๓๐ เมษายน ๒๕๕๒) ภาพที่ ๕.๑๐๙ การต้งั หนังครูจะอยสู่ งู สดุ ไมว่ ่าจะเปน็ พิธหี ลวงหรือพธิ ีราษฏร์กต็ าม พธิ ไี หวค้ รูชา่ งหนังใหญโ่ ขนละคร อ.แสวงหา จ.อา่ งทอง ภาพท่ี ๕.๑๑๐ การรําเพลงหน้าพาทยข์ องประธานพิธผี ู้อ่านโองการไหว้ครู พิธีไหว้ครชู ่างหนงั ใหญ่โขนละคร อ.แสวงหา จ.อ่างทอง

252 สํารวจภาคสนาม พธิ ีไหว้ครชู ่างหนงั ใหญ่โขนละคร อ.แสวงหา จ.อ่างทอง ภาพท่ี ๕.๑๑๑ กีตาร์ ซอสามสาย จดั วางในพิธไี หวค้ รู ความเชื่อความศรัทธาไม่มีขอ้ จาํ กดั ของยุคสมยั พธิ ไี หวค้ รูชา่ งหนงั ใหญ่โขนละคร อ.แสวงหา จ.อา่ งทอง ภาพที่ ๕.๑๑๒ การใส่เสอ้ื รูปพระนารายณ์สก่ี ร สื่อนยั ยะใหเ้ หน็ ถงึ ความเชอ่ื ศรัทธาในพธิ กี รรมไหวค้ รู พธิ ีไหว้ครชู ่างหนงั ใหญ่โขนละคร อ.แสวงหา จ.อา่ งทอง

253 สํารวจภาคสนามวดั บางนอ้ ย สมทุ รสงคราม (๒๒ ตลุ าคม ๒๕๕๗) ภาพท่ี ๕.๑๓ ด้านหนา้ วดั บางนอ้ ย สมทุ รสงคราม เขตตดิ ตอ่ ระหว่าง สมทุ รสงครามกับราชบุรี ภาพที่ ๕.๑๔ ศาลารมิ น้ําเกา่ ขนาบข้างกบั ศาลาฤาษี ตรงด้านหน้าวัดบางนอ้ ย สมทุ รสงคราม

254 สํารวจภาคสนามวดั บางน้อย สมทุ รสงคราม (๒๒ ตุลาคม ๒๕๕๗) ภาพท่ี ๕.๑๕ พระพทุ ธไสยาสนโ์ บราณ ในวัดบางน้อย สมุทรสงคราม ภาพที่ ๕.๑๖ ใบเสมาและลูกนิมติ รโบสถ์หลังเก่า ในวดั บางนอ้ ย สมทุ รสงคราม

255 สํารวจภาคสนามวัดบางน้อย สมุทรสงคราม (๒๒ ตลุ าคม ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๑๗ รอยพระพุทธบาทงดงามขนาดใหญ่สมัยอยธุ ยา ในวดั บางน้อย สมทุ รสงคราม ภาพท่ี ๕.๑๑๘ ตวั หนงั ใหญ่วัดบางนอ้ ย ทเ่ี หลอื รอดจากไฟไหม้ ขนาดใหญจ่ าํ นวน ๓ ตวั เจา้ อาวาสวัดบางนอ้ ยรปู ปจ๎ จุบนั กรอบกระจกติดชั้นลา่ งอาคารสงฆ์

256 สาํ รวจภาคสนามวัดบางน้อย สมทุ รสงคราม (๒๒ ตลุ าคม ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๑๙ หลวงพอ่ อยู่ ปํญฺ โค อดตี เจา้ อาวาสวัดบางนอ้ ย ผรู้ เิ ริ่มหนงั ใหญ่ชุมชนวดั บางน้อย ภาพท่ี ๕.๑๒๐ เสวนากลมุ่ ยอ่ ยหนงั ใหญ่วดั บางน้อย ประกอบดว้ ยพระปลดั สายชล นิติสาโร เจ้าอาวาส ครสู งัด ใจพรหม, ครนู ้อย-อภเิ ชษฐ์ เทพครี ี และนายคมสันต์ สุทนต์ (ผู้วจิ ัย)

257 สํารวจภาคสนาม บา้ นครูสงดั ใจพรหม (ก่อนสร้างพิพธิ ภณั ฑ์หนงั ใหญ)่ ภาพท่ี ๕.๑๒๑ ครสู งัด ใจพรหม ครชู ่างหนังใหญ่ วดั บางน้อย สมุทรสงคราม มคี วามตั้งใจมงุ่ ม้นั ทีจ่ ะสรา้ งพพิ ธิ ภณั ฑ์หนงั ใหญ่ ภาพที่ ๕.๑๒๒ ครูสงดั ใจพรหม เปน็ ผู้เช่ียวชาญในการจาํ แนกแยกสายสกลุ ครชู ่างหนังใหญ่ในอดีต ภาพซ้ายมอื กาํ ลงั เลือกหยิบลายหนังใหญม่ าอธิบาย, ภาพขวามอื กําลังอธบิ ายลายหนังแตล่ ะสกุล

258 สาํ รวจภาคสนามพพิ ธิ ภณั ฑห์ นงั ใหญ่ครสู งดั ใจพรหม ภาพท่ี ๕.๑๒๓ ครสู งัด ใจพรหม ครชู ่างหนังใหญ่ กบั พิพิธภํณฑห์ นงั ใหญ่ ศูนยศ์ ลิ ปวฒั นธรรมทอ้ งถ่ิน หมู่บ้านยายแพง ต.ยายแพง อ.บางคนฑี จ.สมุทรสงคราม ครูสงัด ใจพรหม สร้างพิพิธภณั ฑห์ นงั ใหญจ่ นสําเรจ็ สมประสงค์ ภาพที่ ๕.๑๒๔ ครสู งัด ใจพรหม กับดา้ นในพพิ ธิ ภัณฑห์ นังใหญ่ หอศิลปม์ ชี ีวติ ถา่ ยทอดความรู้งานศลิ ป์

259 สํารวจภาคสนามพพิ ธิ ภัณฑห์ นังใหญค่ รสู งัด ใจพรหม ภาพท่ี ๕.๑๒๕ ตวั หนงั ใหญ่วดั บางน้อย ท่นี ํามาศึกษาท่บี ้านครสู งดั ใจพรหม กอ่ นไฟไหมว้ ดั บางนอ้ ย ภาพที่ ๕.๒๖ ตัวหนงั ใหญว่ ัดบางน้อย ที่ถกู ไฟไหม้ ยยู้ ่นยากต่อการเยียวยาซ่อมแซม

260 สาํ รวจภาคสนามวดั พลับพลาชัย เพชรบุรี (๘ สงิ หาคม ๒๕๕๖) ภาพที่ ๕.๑๒๗ หลวงพ่อฤทธิ์ อดตี เจา้ อาวาสวดั พลับพลาชัย ผูส้ รา้ งหนงั ใหญ่ เป็นเกจิอาจารย์ หมอแผน ไทย ครชู า่ ง วดั พลบั ฯในชว่ งเวลานน้ั จงึ เปน็ เหมอื นตักศิลาเมืองเพชรฯ เปน็ แหล่งเรียนรูว้ ิทยาการตา่ งๆ ภาพท่ี ๕.๑๒๘ ครเู จ๊ยี บ-กิตติพงษ์ พึง่ แตง ผูใ้ หข้ ้อมลู และพาชมรอบวดั พลับพลาชยั ครเู จี๊ยบเปน็ ทรี่ จู้ กั กันดใี นนาม “ของดีแมน่ ํา้ เพชรฯ”

261 สาํ รวจภาคสนามวดั พลบั พลาชัย เพชรบุรี (๘ สิงหาคม ๒๕๕๖) ภาพที่ ๕.๑๒๙ แกะสลกั ศิลปะช่างเมืองเพชรฯ หนา้ บันศาลาการเปรยี ญหลังเกา่ วัดพลับพลาชัย เพชรบรุ ี ภาพที่ ๕.๑๓๐ ปนู ปน๎้ ศิลปะชา่ งเมอื งเพชรฯ หน้าบนั พระอุโบสถ วดั พลับพลาชัย เพชรบุรี

262 สาํ รวจภาคสนามวัดพลับพลาชัย เพชรบรุ ี (๘ สงิ หาคม ๒๕๕๖) ๕.๑๓๑ ปูนป้๎นศลิ ปะช่างเมืองเพชรฯ วัดพลับพลาชยั เพชรบุรี เป็นภาพข้นึ ลอย การสรู้ บคล้ายกบั ลวดลายตัวหนังใหญ่ ภาพที่ ๕.๑๓๒ ปูนปน๎้ ศลิ ปะช่างเมอื งเพชรฯ หนา้ บนั พระอุโบสถ วดั พลับพลาชัย เพชรบรุ ี

263 สํารวจภาคสนามวัดพลบั พลาชัย เพชรบรุ ี (๘ สิงหาคม ๒๕๕๖) ภาพที่ ๕.๑๓๓ ซมุ้ โคมไฟทาํ เป็นรูปหนุมาน วดั พลับพลาชยั เพชรบุรี ภาพที่ ๕.๑๓๔ แมน่ ้ําเพชรบุรี วัดพลบั พลาชยั เพชรบุรี ฝ่ง๎ ตรงข้ามตลาดเพชรบุรี มีรปู วาดร่วมสมัยคนเชิดหนังใหญบ่ นพืน้ ผนังสสี ม้ ชว่ ยสรา้ งบรรยากาศสีสนั ชมุ ชนหนงั ใหญ่เมืองเพชรฯ

264 สํารวจภาคสนามวดั พลับพลาชัย เพชรบุรี (๘ สงิ หาคม ๒๕๕๖) ภาพท่ี ๕.๑๓๕ ช่างเมอื งเพชรฯ ลกู ศษิ ย์หลวงพ่อฤทธ์ซิ ึ่งในจํานวนนี้น่าจะมชี ่างสลกั หนงั ใหญอ่ ยู่ดว้ ย ภาพนี้เปน็ สมบัติของ ครูเจี๊ยบ-กติ ตพิ งษ์ พงึ่ แตง ภาพที่ ๕.๑๓๖ นทิ รรศการประวตั ผิ ลงานราชาเรอื่ งสน้ั ครูมนสั จรรยงค์ ทบ่ี ้านซอยคลองกระแชง ขา้ งวัดพลับพลาชยั ผลงานเรอื่ งสั้น สีดา น่าจะได้รบั แรงบันดาลใจมาจากหนงั ใหญ่วดั พลบั พลาชัย

265 หนังใหญ่วัดพลบั พลาชยั เพชรบรุ ี ภาพท่ี ๕.๑๓๗ หนงั ใหญ่ในพพิ ธิ ภัณฑ์ วหิ ารพระคันธารราฐวดั พลบั พลาชยั เพชรบุรี ท่ีมาของภาพ http://www.m-culture.in.th ภาพที่ ๕.๑๓๘ หนงั ใหญ่ในพิพิธภณั ฑ์ วิหารพระคันธารราฐวัดพลบั พลาชยั เพชรบรุ ี ท่ีมาของภาพ http://www.m-culture.in.th

266 สํารวจภาคสนาม ไหวค้ รหู นงั ใหญ่ วดั พลบั พลาชัย เพชรบรุ ี (๘ สิงหาคม ๒๕๕๖) ภาพท่ี ๕.๑๓๙ พธิ ีไหวค้ รหู นังใหญ่ วัดพลบั พลาชัย เพชรบุรี ลักษณะการอญั เชิญหนงั เจา้ หรือหนังครูทั้ง ๓ ไว้สงู สุด ภาพที่ ๕.๑๔๐ พธิ ไี หวค้ รหู นงั ใหญ่ วดั พลับพลาชัย เพชรบรุ ี ครูวีระ มเี หมอื น ประธานพธิ ีกรรมกล่าวโองการไหว้ครชู า่ งหนงั ใหญ่

267 สาํ รวจภาคสนาม ไหว้ครหู นังใหญ่ วดั พลับพลาชยั เพชรบุรี (๘ สงิ หาคม ๒๕๕๖) ภาพท่ี ๕.๑๔๑ พธิ ีไหว้ครูหนงั ใหญ่ วัดพลับพลาชัย เพชรบุรี ภาพหนงั ครูฤาษี ดา้ นซ้ายมือ หนังใหญ่ครฤู าษี และด้านขวามือ หนงั ตะลุงเมอื งเพชรครูฤาษีเชน่ กนั ภาพท่ี ๕.๑๔๒ พธิ ีไหว้ครหู นงั ใหญ่ วดั พลบั พลาชัย เพชรบรุ ี เยาวชนคนรนุ่ ใหมใ่ นชุมชนสนใจมาร่วมพธิ คี รอบครเู พ่อื ความเป็นสิริมงคล และหากมีโอกาสเชอ่ื วา่ พวกเขาเหลา่ น้ีจะเปน็ ผสู้ ืบสานการแสดงหนงั ใหญ่ เพชรบุรี

268 สํารวจภาคสนาม ไหวค้ รหู นงั ใหญ่ วดั พลบั พลาชยั เพชรบุรี (๘ สงิ หาคม ๒๕๕๖) ภาพท่ี ๕.๑๔๓ ตัวหนังใหญข่ องเก่าของสมัยของหลวงพ่อฤทธิ์ ต้งั เก็บไว้ชน้ั บนศาลาการเปรียญ วัดพลบั พลาชยั เพชรบุรี ภาพท่ี ๕.๑๔๔ ตวั หนังใหญข่ องเก่าของสมยั ของหลวงพอ่ ฤทธิ์ ตงั้ เกบ็ ใส่กรอบไม้ไวช้ ั้นบนศาลาการเปรยี ญ วัดพลับพลาชัย เพชรบรุ ี สว่ นหนังใหญร่ ูปครูฤาษีดา้ นนอกกรอบไมน้ นั้ เป็นตัวหนงั สร้างใหม่

269 สํารวจภาคสนาม การแสดงหนงั ใหญ่เบิกโรง จบั ลงิ หัวคาํ่ วัดพลับพลาชยั เพชรบรุ ี (๑๘ มกราคม ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๑๔๕ การแสดงหนังใหญ่เบกิ โรง จับลิงหวั คาํ่ ของเยาวชนกล่มุ ลูกระนาด วดั พลับพลาชยั เพชรบรุ ี ภาพท่ี ๕.๑๔๖ การแสดงหนงั ใหญ่เบิกโรง จับลงิ หวั คาํ่ ของเยาวชนกลมุ่ ลูกระนาด ได้รบั การถ่ายทอดการเชดิ หนังจากครวู รี ะ มเี หมอื น วดั พลบั พลาชัย เพชรบุรี

270 สาํ รวจภาคสนาม การแสดงหนงั ใหญเ่ บกิ โรง จบั ลิงหวั คํา่ วัดพลบั พลาชัย เพชรบรุ ี (๑๘ มกราคม ๒๕๕๗) ภาพที่ ๕.๑๔๗ การแสดงหนังใหญ่เบกิ โรง จบั ลงิ หัวคา่ํ วดั พลับพลาชัย เพชรบุรี ซา้ ยมอื หนงั เตยี ว ลงิ ขาวมัดลิงดํา, ขวามอื วงป่พี าทย์เพชรบุรี ตง้ั เครื่องอยหู่ ลงั การแสดง ภาพที่ ๕.๑๔๘ การแสดงหนงั ใหญ่เบิกโรง จบั ลงิ หวั คํ่า วัดพลับพลาชยั เพชรบรุ ี เป็นการแสดงกลางแจ้ง ไม่มีจอ ผคู้ นในชุมชนวดั พลบั ฯ ใหค้ วามสนใจกิจกรรมการแสดง โดย มาร่วมนั่งชมเปน็ จํานวนมาก

271 ตาราง ๕.๑ พกิ ัดทางภมู ศิ าสตร์ ชุมชนหนังใหญ่ ๙ จังหวัด ลาํ ดบั ช่ือชุมชนหนังใหญ่ พกิ ัดทางภูมิศาสตร์ (ละติจูด-ลองตจิ ูด) ๑ วัดขนอน ราชบุรี ๑๓°๔๓'๓๕.๘๑\"น. ๙๙°๕๐'๓๘.๘๖\"ตอ. ๒ วัดบ้านดอน ระยอง ๑๒°๔๑'๔๗.๗๗\"น. ๑๐๑°๑๘'๐๑.๓๐\"ตอ. ๓ วดั สว่างอารมณ์ สิงหบ์ ุรี ๑๔°๕๒'๑๘.๐๙\"น. ๑๐๐°๒๔'๒๑.๗๓\"ตอ. ๔ วัดบา้ นอิฐ อา่ งทอง ๑๔°๓๕'๔๔.๔๒\"น. ๑๐๐°๒๘'๓๖.๙๖\"ตอ. ๕ วัดตะกู พระนครศรีอยธุ ยา ๑๔°๒๓'๒๑.๘๙\"น. ๑๐๐°๒๖'๑๕.๙๒\"ตอ. ๖ วดั พระญาตกิ าราม พระนครศรีอยธุ ยา ๑๔°๒๑'๒๑.๔๗\"น. ๑๐๐°๓๖'๐๕.๘๓\"ตอ. ๗ วัดกษัตราธริ าชวรวิหาร พระนครศรีอยุธยา ๑๔°๒๑'๐๕.๒๖\"น. ๑๐๐°๓๒'๓๘.๕๘\"ตอ. ๘ ครูวน เกิดผล พระนครศรีอยธุ ยา ๑๔°๒๒'๕๑.๒๖\"น. ๑๐๐°๓๑'๒๔.๕๓\"ตอ. ๙ วดั ตะเคียน ลพบุรี ๑๔°๔๔'๐๘.๔๖\"น. ๑๐๐°๓๒'๕๙.๑๔\"ตอ. ๑๐ วดั โบสถ์ โก่งธนู ลพบรุ ี ๑๔°๔๑'๐๑.๐๓\"น. ๑๐๐°๒๕'๐๗.๙๙\"ตอ. ๑๑ วัดบางนอ้ ย สมุทรสงคราม ๑๓°๒๙'๐๔.๑๕\"น. ๙๙°๕๘'๐๐.๘๘\"ตอ. ๑๒ วดั ราษฏร์บรู ณะ (ครดู ี) สมทุ รสงคราม ๑๓°๒๗'๒๑.๖๔\"น. ๙๙°๕๔'๔๑.๙๖\"ตอ. ๑๓ วดั พลบั พลาชัย เพชรบุรี ๑๓°๐๖'๒๖.๗๕\"น. ๙๙°๕๖'๔๒.๓๗\"ตอ. ๑๔ วัดจนั ทรอุดม(วัดเกง๋ ) ระยอง ๑๒°๔๑'๐๖.๗๘\"น. ๑๐๑°๑๖'๑๕.๐๔\"ตอ. ๑๕ วดั ประศุก สงิ ห์บุรี ๑๕°๐๑'๑๒.๙๘\"น. ๑๐๐°๑๙'๔๙.๔๔\"ตอ. ๑๖ วดั ตกึ ราชา สงิ หบ์ ุรี ๑๔°๕๒'๓๗.๑๐\"น. ๑๐๐°๒๕'๐๑.๖๐\"ตอ. ๑๗ วดั เชดิ หนัง สิงห์บรุ ี ๑๕°๐๒'๔๕.๕๕\"น. ๑๐๐°๑๘'๓๓.๔๔\"ตอ. ๑๘ วดั โคกเสือ อยธุ ยา ๑๔°๒๐'๒๐.๓๒\"น. ๑๐๐°๒๓'๔๙.๓๙\"ตอ. ๑๙ วดั สําราญ ลพบุรี ๑๔°๔๗'๓๓.๕๗\"น. ๑๐๐°๓๖'๒๗.๙๕\"ตอ. ๒๐ วดั ภมุ รินทร์ กฏุ ที อง สมทุ รสงคราม ๑๓°๒๕'๐๗.๓๐\"น. ๙๙°๕๖'๕๖.๗๕\"ตอ. ผู้วิจัยไดจ้ ดั ทําแผนท่ีชุมชนหนังใหญใ่ นประเทศไทย เพื่ออํานวยความสะดวกสาํ หรับผู้สนใจ เดินทางไปศกึ ษาภาคสนาม หรือเพอื่ เพ่มิ เติมข้อมลู ในอนาคต ซ่งึ สามารถเขา้ ไปท่ีการเช่ือมตอ่ [Link] ดังนี้ https://www.google.com/maps/d/edit?mid=zgeSh๓I๓PfH๘.k๓V๕๑YFbP๖Sw&hl=th

272

273 บทท่ี ๖ บทสรุปและอภปิ รายผล ผลการสํารวจข้อมลู ศลิ ปการแสดงหนังใหญ่ในชุมชน ๙ จงั หวัดของประเทศไทยประกอบด้วย ราชบุรี ระยอง สิงหบ์ ุรี กรงุ เทพมหานคร อยธุ ยา ลพบรุ ี อ่างทอง สมุทรสงคราม และเพชรบรุ ี ในช่วงสมยั รัตนโกสนิ ทร์พบว่า มีค ณะหนังใหญ่ตงั้ อยใู่ นชมุ ชนจาํ นวนไม่นอ้ ยกว่า ๒๐ แห่ง ไดร้ บั สืบทอดมาจากในราช สํานักตั้งแต่สมัยอยธุ ยาต่อเนือ่ งมาถงึ สมัยรัตนโกสนิ ทร์ โดยมีวดั เปน็ ศนู ย์กลางชมุ ชนและมีเจ้าอาวาสเป็นเจ้าผู้ อปุ ภมั ปห์ รือกอ่ ตง้ั ซึง่ หนงั ใหญ่ในชุมชนได้รบั ความนยิ มตงั้ แต่สมยั รัชกาลที่ ๕ จนถงึ สมยั รชั กาลท่ี ๘ จึงยุติลง และเริม่ ฟนื้ ฟูการแสดงหนังใหญ่ อีกครั้งในปี พ.ศ.๒๕๑๘ ช่วงสมยั รัชกาลท่ี ๙ หนังใหญเ่ ป็นศลิ ปการแสดงยิ่งใหญ่อลังการของไทย ประเภทหุ่นแสงเงาโดยส่วนใหญ่ใชห้ นังวัว ขนาด เกือบ ๒ เมตร จาํ นวนหลายรอ้ ยแผ่นวาดลวดลายแตม้ สสี ลกั อยา่ งวจิ ติ รเมอ่ื ยามส่ องไฟแสงเงาทาบทบั จอ โดย หนังใหญ่เป็นมหรสพหลวง ในราชูปถัมป์และเปน็ เครอื่ งราชูปโภคของพระมหากษตั ริย์ ปรากฏหลกั ฐานสืบมา แต่ครัง้ ต้นสมัยอยธุ ยา มขี นบความเชือ่ ผีพราหมณ์พุทธ ภูมปิ ญั ญาวถิ ีไทยสอดแทรกอยู่มากมาย อาทิ เปน็ มหรสพท่แี สดงลําดบั แรกกอ่ นโขนละคร ผู้ชายเป็นผแู้ สดง และมพี ธิ ีเบิกหน้าพระ เปน็ ตน้ หนงั ใหญไ่ ดร้ วมศลิ ปะหลายแขนงไว้ด้วยกนั อย่างลงตัวไดแ้ ก่ นาฏศิลปและดนตรีคอื การเชิด ดนตรปี ี่ พาทย์ บทเพลงประกอบการแสดง การพากยเ์ จรจา จิตรกรรมและปฏิมากรรม คือการวาดลวดลายสลกั ตวั หนัง วรรณกรรมคอื การประพนั ธฉ์ นั ทลกั ษณเ์ รื่องรามเกียรติ์ และสถาปต๎ ยกรรม คือการสร้างจอหนงั บงั เพลิง การแสดงหนงั ใหญ่มีจดุ มุง่ หมายเป็นการละเล่นเพอื่ ยอยศพระเจ้าแผ่นดิน ทเี่ ป็นสมมตุ ิเทพดุจนารายณ์ อวตาร ตามความเชือ่ ในลัทธิพราหมณ์ เป็นสอ่ื ทรงพลงั ทคี่ รองใจใหค้ วามสุข ระหว่างราชสาํ นกั กบั ประชาราษฎร์ พรอ้ มแทรกหลักตาํ ราพิ ชัยสงคราม เมื่อหนังใหญถ่ ่ายเทมาสูช่ มุ ชนบ้าน วัด ไดเ้ สรมิ ใหเ้ ป็น อุปรากรสอนหลักพทุ ธธรรม ควบขนานไปกบั ความบนั เทิง ชุมชนหนังใหญ่ ที่ปรากฏหลักฐาน ๑. วัดขนอน ราชบรุ ี ๒. วดั บา้ นดอน ระยอง ๓. วัดสวา่ งอารมณ์ สิงหบ์ ุรี ๔. วดั บ้านอิฐ อ่างทอง ๕. วดั ตะกู พระนครศรอี ยธุ ยา ๖. วัดพระญาตกิ าราม พระนครศรีอยธุ ยา

274 ๗. วัดกษัตราธิราชวรวิหาร พระนครศรอี ยธุ ยา ๘. ครวู น เกดิ ผล พระนครศรอี ยธุ ยา ๙. วดั ตะเคียน ลพบุรี ๑๐.วัดโบสถ์ โกง่ ธนู ลพบุรี ๑๑.วัดบางน้อย สมุทรสงคราม ๑๒.วัดราษฏรบ์ ูรณะ (ครดู ี สทุ นทรสนาน) สมทุ รสงคราม ๑๓.วัดพลับพลาชยั เพชรบุรี ชมุ ชนหนังใหญ่ ทีห่ ลกั ฐานยังไมป่ รากฏชดั ๑. วัดจันทรอดุ ม(วดั เก๋ง) ระยอง ๒. วดั ประศุก สิงห์บุรี ๓. วดั ตึกราชา สิงห์บุรี ๔. วดั เชิดหนงั สงิ หบ์ รุ ี ๕. วดั โคกเสือ อยธุ ยา ๖. วัดสาํ ราญ ลพบุรี ๗. วัดภมุ รนิ ทร์ กุฏีทอง สมทุ รสงคราม127 ชุมชนหนังใหญ่ ท่คี ้นพบเพมิ่ เติมหลังจากสํารวจภาคสนาม ๑. ครูปุน วิชชาเวช พระนครศรอี ยุธยา ๒. หันสังข์ บังเพลงิ พระนครศรีอยุธยา ๓. วดั สระแกว้ อ่างทอง ๔. วดั ปูอมแก้ว พระนครศรีอยุธยา128 ชุมชนหนงั ใหญ่ที่ค้นพบใหมน่ อกจากงานวจิ ยั (สํารวจค้นหา หรอื ลงภาคสนาม) ๑. หนงั ใหญว่ ดั สระแก้ว ปาุ โมก อา่ งทอง จากคําบอกเลา่ ของ นายมนต์กฤษณ์ ธรรมปิยะศิลป์ นกั ศึกษา วิทยาลัยนาฏศิลป อา่ งทอง (พ.ศ.๒๕๕๗) ๒. หนงั ใหญ่นครชมุ และนครไตรตรงึ ค์ กําแพงเพชร จากคาํ บอกเลา่ ของครูวรี ะ มีเหมือน (พ.ศ.๒๕๕๗) 127ยังไม่สามารถสืบค้นประวัติไดม้ ีข้อมูลพน้ื ที่ไม่มีใครทราบว่ามีตวั หนังและคณะหนังใหญ่ แตต่ วั หนงั ไปปรากฎอยู่ทีอ่ น่ื 128 (น่าจะเป็ นจดุ พักหนัง คอื มผี มู ้ าถวายไวแ้ ละมอบต่อใหว้ ัดกษตัราธริ าชวรวหิ าร)

275 ๓. หนังใหญ่นครศรีธรรมราช อาจารยพ์ าที ทรัพย์สนิ เคยเขียนบทความไว้ในเอกสารประกอบการ ประชมุ วิชาการฯ การศกึ ษากับการถ่ายทอดวัฒนธรรม : กรณีศกึ ษาหนงั ใหญ่วดั ขนอน คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย กรกฏาคม ๒๕๓๗, หน้า ๖๗) ตาราง ๖.๑ แสดงการเคลื่อนยา้ ยตวั หนังใหญ่ ในช่วงสมัยรตั นโกสินทร์ ลาํ ดับ ชือ่ ชมุ ชนหนังใหญ่ ตัวหนังใหญส่ รา้ ง/ ตวั หนงั ใหญ่ไปไหน มาจากไหน ๑ วัดขนอน ราชบุรี สรา้ งทีวดั ขนอน ราชบรุ ี ปจั จบุ ันอยูท่ ีเ่ ดิม วดั ขนอน ราชบรุ ี ๒ วัดบ้านดอน ระยอง มาจากวัดจนั ทรอดุ ม อยู่ทเ่ี ดิม(วดั บ้านดอน ระยอง) -สร้างเพ่ิมเติมที่ วดั บ้านดอน ๓ วัดสวา่ งอารมณ์ สงิ ห์บรุ ี -มาจากคณะครูเปยี อยุธยา -ปจั จบุ นั อยทู่ เ่ี ดมิ วดั สว่างอารมณ์ -มาจากวดั โบสถโ์ กง่ ธนู ลพบุรี -บางสว่ นได้จาํ เริญนํา้ (ลอยนาํ้ ) -มาจากวดั ประศุก สิงห์บุรี -มาจากวัดดสุ ติ าราม กรุงเทพฯ* -สรา้ งเพ่ิมเตมิ ท่ี วัดสว่างอารมณ์ ๔ วดั บา้ นอิฐ อ่างทอง ไมทราบใครสรา้ งและท่ีมา -ไปวัดโคกเสือ* -หนงั เจ้าหรือหนงั ครูอยู่กบั ทายาท ๕ วดั ตะกู พระนครศรีอยุธยา -มาจากวัดบา้ นอฐิ อ่างทอง -ขายไป/ไม่ทราบไปไหน -มาจาก วดั โคกเสอื อยุธยา ๖ วดั พระญาติการาม สรา้ งทว่ี ดั พระญาติการาม -ขายไป/ไม่ทราบไปไหน พระนครศรีอยุธยา -หนงั เจา้ อย่กู ับโรงเรียนแห่งหนง่ึ * ๗ วดั กษัตราธริ าชวรวิหาร -มาจากวดั ปูอมแก้ว -สญู หาย/ยมื ไปไม่คืน พระนครศรอี ยุธยา -สร้างทวี่ ัดกษตั ราธริ าชฯ -มอบให้กรมศิลปากร* ๘ ครูวน เกิดผล พระนครศรีอยธุ ยา -สรา้ งทีบ่ ้านครูวน เกิดผล -ไมท่ ราบไปไหน ๙ วดั ตะเคยี น ลพบุรี สร้างที่ วัดตะเคยี น -ถูกขโมยประมาณ ๔๐ ตวั -พิพิธภัณฑ์ฯ สมเด็จพระนารายณ์ ๑๐ วดั โบสถ์ โก่งธนู ลพบรุ ี น่าจะมาจากวดั บา้ นอฐิ * ไปอยทู ี่ วดั สว่างอารมณ์ สงิ ห์บรุ ี ๑๑ วัดบางน้อย สมทุ รสงคราม -สรา้ งเอง วดั บางน้อย -สว่ นใหญ่ไฟไหม้ (พ.ศ. ๒๕๓๖) -ศิษยก์ รมพระยานริศฯ -เหลอื รอดอยูไ่ ม่ทราบจํานวน ๑๒ วัดราษฏรบ์ ูรณะ สมทุ รสงคราม -สรา้ งเอง ครดู *ี -ขายต่างประเทศ (ครูดี สุทนทรสนาน) *น่าจะมคี วามเก่ยี วข้องกับวดั บางนอ้ ย วดั พลับพลาชยั ๑๓ วดั พลบั พลาชยั เพชรบรุ ี สรา้ งที่ วัดพลับพลาชัย -สญู หาย -ลักลอบขโมย -พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ -เหลอื อยทู่ เี่ ดมิ (วัดพลบั พลาชัย ๑๐ กวา่ ตัว)

276 ตาราง ๖.๑ แสดงการเคล่ือนยา้ ยตวั หนังใหญ่ ในชว่ งสมัยรตั นโกสนิ ทร์ (ต่อ) ลําดบั ชือ่ ชมุ ชนหนังใหญ่ ตัวหนังใหญ่สร้าง/ ตัวหนงั ใหญ่ไปไหน มาจากไหน ๑๔ วดั จันทรอุดม(วัดเก๋ง) ระยอง มาจากจังหวัดพัทลุง ไปอยวู่ ัดบา้ นดอน ระยอง ๑๕ วัดประศกุ สิงหบ์ ุรี ไมท่ ราบใครสร้างและที่มา ๑๖ วัดตกึ ราชา สงิ ห์บรุ ี ไมท่ ราบใครสร้างและที่มา ๑๗ วดั เชดิ หนงั สงิ หบ์ รุ ี ไม่ทราบประวตั ิ ไมท่ ราบประวตั ิ ๑๘ วดั โคกเสอื อยธุ ยา ไมท่ ราบใครสรา้ งและที่มา ไปทีว่ ดั ตะกู พระนครศรอี ยุธยา ๑๙ วัดสาํ ราญ ลพบรุ ี (ยังไม่ ไม่ทราบใครสร้างและทม่ี า -ไปที่ พิพิธภัณฑ์ฯ สมเดจ็ พระนารายณ์ สามารถสืบคน้ ประวตั ิได้ มหาราช /คนในชมุ ชนไมม่ ใี ครทราบว่า -อยูต่ า่ งประเทศ มีตวั หนังและคณะหนังใหญ่ แต่ตัวหนังไปปรากฎอยทู่ อี่ ืน่ ) ๒๐ วัดภมุ รินทร์ กฏุ ที อง ไมท่ ราบใครสรา้ งและทมี่ า ไม่ทราบทีไ่ ป สมุทรสงคราม -อยทู่ ี่เดมิ * (จํานวนไม่ถงึ สบิ ตัว)

277 ตาราง ๖.๒ แสดงชว่ งเวลา ของชุมชนหนังใหญ่ ๙ จังหวดั ในสมยั รัตนโกสนิ ทร์ ลําดับ ชือ่ ชุมชน ชว่ งเวลา (ระหว่างประมาณปพี ุทธศักราช) รัชกาลท่ี๘ รัชกาลท่ี๙ รชั กาลท่ี๑ รัชกาลที่๒ รัชกาลที่๓ รชั กาลที่๔ รชั กาลท่ี๕ รัชกาลท่ี๖ รชั กาลท่ี๗ ๒๔๗๗ - ๒๔๘๙ - ๒๔๘๙ ปจั จุบัน ๒๓๒๕ - ๒๓๕๒ - ๒๓๖๗ - ๒๓๙๔ - ๒๔๑๑ – ๒๔๕๓ - ๒๔๖๘ - ๒๓๕๒ ๒๓๖๗ ๒๓๙๔ ๒๔๑๑ ๒๔๕๓ ๒๔๖๘ ๒๔๗๗ ก. พระนครไหว กรม รัชกาลท่ี ๒ – รชั กาลที่ ๙ มหรสพ ๑ วดั บ้านอิฐ อ่างทอง ๒๓๗๐ - ๒๔๙๐ ๒ วัดพลบั พลาชยั ๒๔๑๒-๒๔๙๐ เพชรบรุ ี ๒๔๒๐-๒๔๙๐ ๓ วดั พระญาตฯิ อยธุ ยา ๒๔๒๙-xxxx ๔ วดั บางนอ้ ย ๒๔๓๑-ปัจจุบัน สมทุ รสงคราม ๒๔๓๑-ปจั จุบนั ๕ วดั บ้านดอน ๒๔๓๑-๒๕๑๖ ๖ วดั สว่างอารมณ์ ๒๔๓๓-xxxx ๗ วดั ตะกู อยุธยา ๘ วัดราษฎร์บรู ณะ ๒๔๓๙-๒๔๘๑ ๒๔๔๘-ปัจจุบัน สมุทรสงคราม ๒๔๕๐-xxxx ๙ ครูวน เกดิ ผล อยุธยา ๑๐ วัดขนอน ราชบุรี ๒๔๖๒-๒๕๒๒ ๑๑ วัดตะเคยี น ลพบรุ ี ๑๒ วดั กษตั ราธิราชฯ ๒๔๖๘-xxxx อยธุ ยา xxxx-๒๔๘๘ ๑๓ วัดโบสถ์ โกง่ ธนู ลพบุรี ๑๔ วดั สาํ ราญ ลพบุรี จากตารางแสดงชว่ งเวลา ของชุมชนหนังใหญ่ ๙ จงั หวัด ในสมยั รตั นโกสนิ ทร์ ทส่ี ํารวจภาคสนาม พบวา่ เร่มิ ปรากฎชุมชนหนงั ใหญ่ ในชว่ งเวลาสมยั รชั กาลที่ ๓ คือ หนังใหญ่วดั บา้ นอิฐ อา่ งทอง

278 ชุมชนหนังใหญ่ในสมยั รชั กาลท่ี ๕ มจี าํ นวนมากถงึ ๑๐ แห่ง เรม่ิ จากวัดพลบั พลาชัย เพชรบุรี, วดั พระ ญาตกิ าราม อยุธยา , วัดบางน้อย สมุทรสงคราม , วดั บา้ นดอน ระยอง , วัดสว่างอารมณ์ สงิ หบ์ รุ ี , วดั ตะกู อยธุ ยา, วดั ราษฎร์บรู ณะ สมทุ รสงคราม, ครูวน เกดิ ผลอยธุ ยา, วดั ขนอน ราชบุรี และวดั ตะเคียน ลพบรุ ี สมยั ราชกาลท่ี ๖ จาํ นวน ๑ แห่ง คอื วดั กษัตร าธริ าชวรวหิ าร อยุธยา และไมท่ ราบช่วงเวลาเริ่มต้น จาํ นวน ๑ แห่ง คือ วดั สําราญ ลพบุรี ตาราง ๖.๓ ประมาณจาํ นวนตวั หนังใหญใ่ นสมัยรตั นโกสนิ ทร์ สร้างก่อนรชั กาลท่ี ๙ ลําดับ ช่ือชมุ ชน จํานวนตัวหนังใหญ่ หมายเหตุ ก. กรมมหรสพ-กรมศิลปากร ๑๑๔๔ ๑,๐๔๔+ไฟไหม้ ๔๐+อเมริกาคนื ๓๐ ๑ วดั ขนอน ราชบุรี ๓๓๐ ๒ วัดบ้านดอน ระยอง ๒๐๐ ๓ วัดสวา่ งอารมณ์ สิงหบ์ รุ ี ๓๐๐ ๔ วดั ตะกู อยุธยา ๓๐๐ ๕ ครูวน เกิดผล อยุธยา ๑๐๐ ๖ วัดสําราญ ลพบรุ ี ๗๕๐* ๗ วัดตะเคียน ลพบรุ ี ๑๙๗ โจรกรรม ๔๐ +มอบใหพ้ ิพิธภัณฑ์ ๑๕๗ ๘ วดั บางนอ้ ย สมทุ รสงคราม ๓๐๐ ๙ วดั พลับพลาชัย ๒๔๖ ไม่ทราบจํานวน / ประมาณจากคา่ เฉลี่ย ๑๐ วัดบ้านอิฐ ๒๔๖ ไมท่ ราบจาํ นวน / ประมาณจากค่าเฉลย่ี ๑๑ วดั พระญาตกิ าราม ๒๔๖ ไม่ทราบจาํ นวน / ประมาณจากคา่ เฉล่ีย ๑๒ วัดกษตั ราธิราชวรวิหาร ๒๔๖ ไม่ทราบจาํ นวน / ประมาณจากค่าเฉลยี่ ๑๓ วดั โบสถ์ โกง่ ธนู ลพบุรี ๒๔๖ ไม่ทราบจํานวน / ประมาณจากค่าเฉลยี่ ๑๔ วดั ราษฏร์บรู ณะ ๒๔๖ ไม่ทราบจาํ นวน / ประมาณจากค่าเฉลยี่ ๕,๐๙๗ หมายเหตุ หากประมาณการตัวหนงั ใหญ่ จากชุมชนท่ีไม่ทราบจาํ นวน โดยใชค้ า่ เฉลี่ยจาก ชุมชนหนงั ใหญท่ ีท่ ราบจาํ นวนตัวหนงั ใหญ่ ๗ แห่ง เวน้ ชมุ ชนวัดสําราญ ลพบุรี เนอ่ื งจากเปน็ ค่าทส่ี ูง ผิดปกติ (๗๕๐ ตวั ) คา่ เฉลี่ยจาํ นวนหนังใหญ่ในแตล่ ะชมุ ชน โดยประมาณ คอื ๒๔๖ ตวั

279 ตาราง ๖.๔ เจ้าของคณะผู้อุปภมั ป์ ผกู้ อ่ ตั้ง และครหู นงั นายหนงั ของชมุ ชนหนงั ใหญ่ ลําดับ ชื่อชุมชนหนงั ใหญ่ เจา้ ของคณะ ผู้อปุ ภัมป์ ครหู นัง นายหนงั ๑ วดั ขนอน ราชบุรี ผ้กู อ่ ต้งั ๒ วัดบา้ นดอน ระยอง หลวงพ่อกล่อม ครูอ๋ัง (ครูหนงั /ช่างสลกั /นักพากย์) ๓ วดั สวา่ งอารมณ์ สิงห์บุรี ๔ วัดบ้านอิฐ อ่างทอง พระยาศรสี มทุ รโภคชยั โชตชติ ครปู ระดษิ ฐ์ ๕ วดั ตะกู พระนครศรีอยุธยา สงคราม (เกตุ ยมจนิ ดา) ๖ วัดพระญาติการาม พระนครศรอี ยุธยา หลวงพ่อเรือง ครเู ปยี ๗ วดั กษัตราธริ าชวรวหิ าร ยังไมท่ ราบข้อมลู ครูคร้าม (เจา้ ของคณะ) พระนครศรีอยธุ ยา หลวงพอ่ เจิม ครูหลาํ ๘ ครวู น เกิดผล พระนครศรอี ยธุ ยา หลวงพอ่ เกลี้ยง ๙ วดั ตะเคยี น ลพบุรี หลวงพ่อกลน่ั ครูฉ่ิง พจนีย์ (เจา้ ของคณะ) ๑๐ วดั โบสถ์ โก่งธนู ลพบุรี ๑๑ วัดบางน้อย สมุทรสงคราม หลวงพ่ออั้น ๑๒ วัดราษฏร์บรู ณะ หลวงพ่อเทยี ม ยงั ไม่ทราบข้อมูล สมุทรสงคราม ๑๓ วดั พลับพลาชยั เพชรบรุ ี ครูวน เกดิ ผล ครูหงษ์ เกิดผล หลวงพอ่ ปน๎้ ครูดัด ศรีจังหวดั หลวงพอ่ พรง้ิ ครูแสง ครูไว ครคู ล้าย ครคู ร้าม หลวงพอ่ อยู่ ยังไม่ทราบขอ้ มูล ยงั ไมท่ ราบขอ้ มลู ครดู ี (เจ้าของคณะ) หลวงพ่อฤทธ์ิ ยังไมท่ ราบข้อมลู

280 พระสงฆ์ซึ่งเปน็ เกจิอาจารย์ จํานวน ๙ ชมุ ชน / ๑๐ รปู (เฉพาะวดั พระญาติการาม อยุธยา จาํ นวน ๒ รปู ) คดิ เปน็ ร้อยละ ๗๐ ประกอบด้วย  หลวงพ่อกล่อม วัดขนอน ราชบุรี  หลวงพอ่ เรือง วดั สว่างอารมณ์ สงิ หบ์ ุรี  หลวงพอ่ เกล้ียง วดั ตะกู อยุธยา  หลวงพอ่ กลั่น วดั พระญาตกิ าราม อยธุ ยา  หลวงพอ่ อัน้ วัดพระญาตกิ าราม อยุธยา  หลวงพอ่ เทยี ม วัดกษัตราธริ าชวรวหิ าร อยุธยา  หลวงพ่อปน้ั วดั ตะเคยี น ลพบรุ ี  หลวงพ่อพร้งิ วัดโบสถ์ โกง่ ธนู ลพบรุ ี  หลวงพ่ออยู่ วัดบางน้อย สมทุ รสงคราม  หลวงพอ่ ฤทธิ์ วัดพลับพลาชัย สมทุ รสงคราม เจ้าของคณะเปน็ ศิลปนิ /ฆราวาส แตเ่ ก็บหนังใหญ่ไวท้ วี่ ัด ๓ ท่าน คอื  ครูครา้ ม เก็บหนงั ใหญ่ไวท้ ่ี วัดบ้านอิฐ อ่างทอง  ครูฉง่ิ พจนยี ์ เก็บหนงั ใหญ่ไวท้ ี่ วัดพระญาติการาม อยุธยา  ครูดี เกบ็ หนงั ใหญไ่ ว้ที่ วัดราษฎรฐ์ ูรณะ สมุ ทรสงคราม เจ้าของคณะเป็นศิลปนิ /โตโ้ ผ เกบ็ หนงั ใหญไ่ วท้ ่ีบ้านตนเอง จาํ นวน ๑ ทา่ น คอื  ครูวน เกดิ ผล เก็บหนังใหญไ่ วท้ บ่ี า้ นตนเอง อ.บางบาล จ.พระนครศรีอยุธยา ผกู้ อ่ ตัง้ /เจา้ ของคณะเปน็ เจา้ เมือง จาํ นวน ๑ ท่าน คอื  พระยาศรีสมุทรโภคชยั โชตชติ สงคราม (เกตุ ยมจินดา) เกบ็ หนงั ใหญ่ไว้ที่วัดจันทรอุดม(วดั เกง๋ ) ระยอง ต่อมาเก็บไวท้ ี่ วัดบ้านดอน ระยอง