รวมเล่มเอกสารประกอบการอบรมพยาบาลพี่เลี้ยง

6 นรู้ กลยทุ ธ์การประเมินผลการเรยี นรู้ งผู้เรียนกับผู้เรียน 1)การประเมินผู้เรียนในการแสดงบทบาทของการเป็นผู้นำและผู้ตาม ใน มสุขภาพ สถานการณก์ ารเรยี นรู้ตามวัตถุประสงค์ ทมี เพอื่ ส่งเสริมการ 2) การประเมนิ ทักษะทีแ่ สดงออกถึงภาวะผู้นำตามสถานการณก์ ารเรียนรู้ที่ หลากหลาย ริมให้ทำงานเปน็ ทีม 3) การประเมินความสามารถในการทำงานร่วมกับกลุ่มเพ่ือน และทีมงาน นการณ์ท้ังในคลินิก อย่างมีประสิทธิภาพและสรา้ งสรรค์ (การประเมินความสามารถในการถาม การนำเสนอในช้ันเรียน) 4) การประเมินการแสดงออกของการตระหนักถึงความรับผิดชอบในการ เรียนรู้ตามประสบการณ์การเรียนรู้ และความสนใจในการพัฒนาตนเองใน ดา้ นวิชาชีพอย่างตอ่ เน่อื ง ยนได้ฝึกทักษะการ 1) การประเมินผลงานตามกิจกรรมการเรียนการสอนโดยใช้แบบสังเกต ขียนในกลุ่มผู้เรียน และแบบประเมินทักษะการพูด การเขียน ตลอดทั้งการประเมินจากการ งในสถานการณ์ท่ี ถาม การนำเสนอในชัน้ เรียน 2) การทดสอบทักษะการฟังจากแบบทดสอบท่ีสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ รียนได้เลือกและใช้ การเรียนรู้ รปู แบบและวธิ ีการ 3) การทดสอบการวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ข้อสอบ การทำรายงานกรณีศึกษา

มาตรฐานผลการเรยี นรู้ กลยุทธก์ ารสอนท่ใี ชพ้ ฒั นาการเรยี น 4) สามารถสื่อสารเพ่ือให้ผู้รับบริการได้รับ 3) การจัดประสบการณ์ การเรียนรู้ที่ส่งเสริม บรกิ ารสขุ ภาพอย่างปลอดภยั ความสามารถในการเลือกสารสนเทศและฝึกทักษ ขอ้ มลู สารสนเทศดว้ ยวิธกี ารท่หี ลากหลายเหมาะสมก ทน่ี ำเสนอ 6. ทกั ษะปฏิบตั ิเชิงวชิ าชีพ 1) สามารถปฏิบัติการพยาบาลและการผดุง 1) การสาธิต ครรภ์อย่างเป็นองค์รวมเพ่ือความปลอดภัยของ 2) การฝกึ ปฏิบัติในห้องปฏิบัติการ ผู้รับบริการ ภายใต้หลักฐานเชิงประจักษ์ 3) การแสดงบทบาทสมมติ กฎหมาย และจรรยาบรรณวิชาชพี 4) การฝึกปฏิบตั ิในสถานการณจ์ ำลอง 2) สามารถใช้กระบวนการพยาบาลในการ 5) การฝกึ ปฏิบตั ิกบั คนไขจ้ ำลอง ปฏิบัตกิ ารพยาบาลและการผดุงครรภ์ 6) การสอนข้างเตียง 3) ปฏิบัติการพยาบาลและการผดุงครรภ์ด้วย 7) การฝึกปฏิบัติในสถานการณ์จริง ในสถานบร ความเมตตา กรุณา และเอ้ืออาทร โดยคำนึงถึง ชุมชนให้ครอบคลุมความหลากหลายทางวัฒนธ สทิ ธิผ์ ปู้ ว่ ยและความหลากหลายทางวฒั นธรรม ควบคุมดูแลของอาจารย์ การฝึกปฏิบัติในคลินิกค 4) สามารถปฏิบัติทักษะการพยาบาลได้ทั้งใน ภาคปฏิบัติ มีวิธีจัดการเรียนการสอนโดยการประช สถานการณจ์ ำลองและในสถานการณจ์ ริง หลังปฏิบัติงาน การดแู ลผ้รู ับบริการรายบุคคล กา ประชมุ ปรกึ ษาปญั หาทางการพยาบาล และการสอน 8) การให้บริการวิชาการแก่สังคม และ/หรือ ประโยชน์ร่วมกับอาจารย์ โดยเฉพาะการทำกิจ โรงพยาบาล ในชมุ ชน 9) กิจกรรมการเรียนรดู้ ้วยตนเองใหเ้ หมาะสมตามระ เรียนการสอนแบบออนไลน์ โปรแกรมออนไลน์

7 นรู้ กลยทุ ธ์การประเมินผลการเรยี นรู้ มให้ผู้เรียนได้ ใช้ และการวเิ คราะหข์ ้อมลู ผลการศกึ ษาวจิ ัยและการศกึ ษาอิสระ ษะในการนำเสนอ กบั ผฟู้ ังและเน้อื หา 1) การประเมินทักษะในห้องการปฏิบัติการ สถานการณ์จำลอง คนไข้ จำลอง สถานบรกิ ารสขุ ภาพและชมุ ชน 2) การสังเกตการณ์การปฏิบัติการพยาบาลในสถานบริการสุขภาพและ ชุมชน 3) การประเมินจากข้อมูลสะท้อนกลับ (Feedback) จากคนไข้จำลอง ผู้ใช้บรกิ าร อาจารย์พิเศษภาคปฏิบัติ และบุคลากรในหอผู้ปว่ ย ริการสุขภาพและ 4) การสังเกตการสอนปฏิบตั ิการในคลนิ ิก / หอ้ งปฏิบัตกิ าร ธรรม ภายใต้การ 5) การประเมินผลการดำเนินโครงการบริการวิชาการแก่สังคม และ/หรือ คู่กับอาจารย์พิเศษ กิจกรรมบำเพ็ญประโยชน์ โดยผู้เรียนร่วมกับผู้สอน และพี่เลี้ยงในการทำ ชุมปรึกษาก่อนและ กจิ กรรม ารตรวจเย่ียม การ นผู้ใชบ้ รกิ าร อกิจกรรมบำเพ็ญ จกรรมจิตอาสาใน ะบบเทคโนโลยกี าร

7. โครงสรา้ งหลักสูตรสาขาวชิ าพยาบาลศาสตร์ หลกั สตู รพยาบาลศาสตรบัณฑติ มโี ครงสรา้ งหลักสตู รทส่ี อดคล้องกับ มคอ 1 คอื จำนวน หน่วยกิตรวม ไม่น้อยกว่า 120 หน่วยกิต สำหรับหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2562) คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม มีจำนนวนหน่วยกิตตลอดหลักสูตร 135 หน่วยกิต มี โครงสร้างหลักสตู รดงั นี้ (ตารางที่ 2) ตารางท่ี 2 แสดงโครงสร้างหลักสตู รสาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ จำนวนหนว่ ยกติ ตาม มคอ 2 คณะพยาบาลศาสตร์ ลำดับ หมวดวิชา ไม่น้อยกวา่ 30 1 หมวดวชิ าศกึ ษาท่ัวไป ไม่นอ้ ยกว่า 99 2 หมวดวชิ าเฉพาะ 2.1 กล่มุ วชิ าพืน้ ฐานวิชาชพี 20 2.2 กล่มุ วชิ าชีพ 79 43 2.2.1 ทฤษฎี / ปฏิบัติทดลอง 36 2.2.2 ปฏิบัติ ไมน่ อ้ ยกว่า 6 3 หมวดวชิ าเลือกเสรี 135 รวมหนว่ ยกิต สำหรับรายวิชาการฝึกปฏิบัติการพยาบาลตามแหล่งฝึกปฏิบัติในรายวิชาต่างๆ จัดอยู่ในหมวดวิชา เฉพาะ กลุ่มวิชาชีพในรายวิชาการฝึกปฏิบัติ ซึ่งพยาบาลวิชาชีพท่ีอยู่โรงพยาบาล หรือแหล่งฝึกปฏิบัติการ พยาบาลเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งร่วมกับอาจารย์พยาบาล ในกระบวนการฝึกปฏิบัติการพยาบาล เพ่ือ หล่อหลอมเปน็ บัณฑติ พยาบาลต่อไป ท้ังน้ี ตามแผนการศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิต ในรายวิชาการฝึกปฏิบัติการพยาบาล ของ นักศกึ ษาคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภัฏนครปฐม ดงั ตารางท่ี 3 ตารางที่ 3 แสดงรายวิชาฝึกปฏิบัติ ชัน้ ปี ภาคการศึกษา รายวชิ า 2 3 2 ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลพ้ืนฐาน 4 2 ปฏิบัติการพยาบาลชุมชน 1 1 ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลเด็กและวยั ร่นุ 1 ปฏิบัติการพยาบาลผู้ใหญแ่ ละผู้สูงอายุ 1 2 ปฏิบตั กิ ารพยาบาลมารดา ทารก และการผดงุ ครรภ์ 1 2 ปฏบิ ตั ิการพยาบาลผูใ้ หญแ่ ละผู้สูงอายุ 2 1 ปฏิบัติการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต 1 ปฏบิ ัติการพยาบาลชมุ ชน 2

9 ช้นั ปี ภาคการศึกษา รายวิชา 1 ปฏิบตั ิการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงุ ครรภ์ 2 2 ปฏิบตั ิการรักษาโรคเบ้ืองต้น 2 ปฏิบัตกิ ารจัดการทางคลินกิ 2 ปฏิบัตกิ ารพยาบาล เทคโนโลยีดจิ ทิ ัล และนวัตกรรมการพยาบาลที่เลือกสรร หมายเหตุ 1. การจดั เวลาชว่ งเวลาเวร จดั เวรเช้า 08.00 - 16.00 น. จดั เวรบา่ ย 16.00 - 24.00 น. จัดเวร ดึก 24.00 – 08.00 น. 2. แผนการจัดการศึกษาอาจมีการเปลี่ยนแปลงตามสถานการณ์ เช่น สถานการณ์แพร่ระบาด ของการตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 เปน็ ตน้ ทั้งนผ้ี ่านตามข้ันตอนของมหาวิทยาลยั และสภาการพยาบาล 8. การประเมนิ ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน สำหรบั การประเมินผลสัมฤทธิท์ างการเรียนของสาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ จะประเมนิ ผลตามเกณฑ์ ของมหาวิทยาลัย (ตารางท่ี 4) ต้ังแต่เกรด A-E และกรณีที่ยังไม่สามารถประเมินผลได้เนื่องจากคะแนนยังไม่ สมบูรณห์ รอื นักศกึ ษายังไมม่ ีการสง่ งานตามกำหนดของวชิ า ผลการเรยี นจะเปน็ เกรด I (Incomplete) ทั้งนี้ สาขาวิชาพยาบาลศาสตร์ เปน็ วชิ าชพี ท่อี ยูภ่ ายใต้เกณฑ์ของสภาการพยาบาล ดังน้ันใน รายวิชาท่ีอยู่ในกลุ่มวิชาชีพ (ดังตารางท่ี 2 และ 3) หากมีผลการเรียนต่ำกว่าระดับ C ถือว่ายังไม่ผ่าน และ ต้องลงทะเบียนเรยี นใหม่ (ข้อบงั คบั มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครปฐม, 2555) ตารางที่ 4 แสดงคะแนนและเกรดของการเรยี น คะแนน เกรด ≥ 80 A 75.00-79.99 B+ 70.00-74.99 B 65.00-69.99 C+ 60.00-64.99 C 55.00-59.99 D+ 50.00-54.99 D < 50.00 E (IP) ไมส่ มบูรณ์ I 9. ประเภทและคณุ สมบัติของอาจารย์ อาจารยท์ ี่สนับสนุนการเรยี นการเรียนหลักสูตรพยาบาลศาสตรบณั ฑติ แบง่ ออกเป็น 5 ประเภท และมีคุณสมบัติ ดงั ตารางที่ 5 ดงั น้ี (สภาการพยาบาล, 2563; ประกาศกระทรวงศกึ ษาธกิ าร, 2560)

10 ลำดับ ประเภทอาจารย์ คณุ สมบตั ิ 1 อาจารย์ประจำ 1. เป็นบคุ คลทด่ี ำรงตำแหน่ง อาจารย์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ รองศาสตราจารย์ และ ศาสตราจารย์ ทั้งน้ี ให้รวมถึงตำแหน่งทีเ่ รยี กช่ืออยา่ งอ่นื ในสถาบนั อุดมศกึ ษา ทเี่ ปิดสอนหลักสตู รพยาบาลศาสตรบณั ฑติ ท่มี หี นา้ ทร่ี บั ผดิ ชอบตามพันธกจิ ของ การอุดมศึกษา และปฏิบตั ิหน้าทเ่ี ต็มเวลา 2. มีคะแนนทดสอบความสามารถภาษาองั กฤษ ไดต้ ามเกณฑท์ ี่กำหนดไวใ้ น ประกาศคณะกรรมการการอดุ มศกึ ษา เร่อื ง มาตรฐานความสามารถภาษาองั กฤษ ของอาจารยป์ ระจำ 2 อาจารย์ประจำหลกั สตู ร 1. เปน็ อาจารยป์ ระจำ 2. มีใบอนญุ าตเปน็ ผปู้ ระกอบวิชาชีพการพยาบาลและการผดุงครรภ์ ช้นั หน่งึ หรอื ใบอนญุ าตเป็นผ้ปู ระกอบวิชาชพี การพยาบาล ช้นั หนง่ึ ท่ไี ม่หมดอายุ สำหรบั อาจารยท์ ่ีสอนดา้ นการพยาบาลมารดาทารกและการผดุงครรภ์จะตอ้ งมีใบอนญุ าต เปน็ ผู้ประกอบวชิ าชพี การพยาบาลและการผดงุ ครรภ์ ชนั้ หนงึ่ และ 3. มีคุณวฒุ ปิ รญิ ญาโททางการพยาบาล หรอื สาขาอืน่ ท่ีสมั พนั ธ์กัน และ 4. มีประสบการณ์การปฏิบตั ิการพยาบาลมาแลว้ ไม่นอ้ ยกวา่ 2 ปี และมี ประสบการณ์การสอนการพยาบาลในสถาบนั การศึกษามาแลว้ ไม่นอ้ ยกว่า 1 ปี 5. ตอ้ งมีผลงานทางวิชาการท่ีไม่ใชส่ ว่ นหน่งึ ของการศกึ ษาเพอ่ื รบั ปรญิ ญา และเป็นผลงานทางวชิ าการทีไ่ ด้รบั การเผยแพร่ตามหลักเกณฑท์ ก่ี ำหนดในการ พิจารณาแต่งต้ังให้บุคคลดำรงตำแหนง่ ทางวชิ าการอย่างน้อย 1 รายการในรอบ 5 ปียอ้ นหลงั 3 อาจารยผ์ รู้ ับผดิ ชอบหลักสูตร มีคุณวุฒแิ ละคณุ สมบัติเชน่ เดยี วกบั อาจารยป์ ระจำหลักสตู ร จำนวนอยา่ งน้อย 5 คน ใน 5 สาขาหลัก ได้แก่ สาขาการพยาบาลผูใ้ หญแ่ ละ/หรือผสู้ งู อายุ การ พยาบาลเดก็ การพยาบาลจติ เวชและสุขภาพจิต การพยาบาลชุมชน และการ พยาบาลมารดาและทารก หรือการผดงุ ครรภ์ เปน็ อยา่ งนอ้ ย ทง้ั น้ี ใหม้ ี ประสบการณ์การสอนทางการพยาบาลในสถาบันการศึกษาการพยาบาลและ การผดงุ ครรภ์อย่างต่อเนื่องไม่นอ้ ยกวา่ 2 ปี 4 อาจารยผ์ สู้ อน 1. อาจเป็นอาจารย์ประจำหลกั สตู ร หรืออาจารย์พิเศษทมี่ ีคณุ วฒุ ไิ มต่ ่ำกว่า ปริญญาโทสาขาพยาบาลศาสตร์ หรือ 2. มีตำแหนง่ ทางวชิ าการในสาขาพยาบาลศาสตร์ไมต่ ่ำกวา่ ระดบั ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ หรอื เทียบเคยี งงในสาขาวชิ าน้ัน หรอื สาขาวิชาทีส่ มั พันธ์กนั หรือในสาขาวชิ าของรายวชิ าท่ีสอน 5 อาจารย์พิเศษ อาจไดร้ ับการยกเว้นคณุ วุฒิปรญิ ญาโท แต่ท้งั นต้ี ้องมีคณุ วฒุ ิข้ันต่ำปริญญาตรี หรือ เทยี บเทา่ และมีประสบการณ์การทำงานทีเ่ กีย่ วขอ้ งกับวชิ าท่ีสอนมาแล้ว ไมน่ ้อยกวา่ 6 ปี ทง้ั น้ีอาจารย์พิเศษต้องมชี วั่ โมงสอนไมเ่ กนิ รอ้ ยละ 50 ของรายวชิ า พยาบาล โดยมีอาจารย์ประจำหลกั สตู รเปน็ ผรู้ ับผดิ ชอบวชิ านน้ั 6 อาจารยพ์ ี่เลีย้ ง / เปน็ พยาบาลวิชาชีพ ที่ทำหนา้ ทีผ่ สู้ อนภาคปฏบิ ัติ หมายถงึ พยาบาลวชิ าชพี ทีไ่ ด้รับ อาจารย์พเิ ศษภาคปฏิบตั ิ มอบหมายใหส้ อนภาคปฏบิ ตั ทิ ม่ี คี ณุ สมบตั ิ ดงั นี้ (Preceptor) 1. มใี บอนญุ าตประกอบวิชาชพี การพยาบาลชั้นหนึง่ ในกรณีทส่ี อนภาคปฏบิ ัติ

11 ลำดบั ประเภทอาจารย์ คณุ สมบตั ิ วิชาการพยาบาลมารดาทารกและการผดุงครรภ์ต้องมีใบอนุญาตประกอบวิชาชพี การพยาบาลและการผดงุ ครรภ์ชน้ั หนงึ่ 2. มวี ุฒิการศกึ ษาและประสบการณ์ ดงั น้ี 2.1 ปรญิ ญาโท/ปรญิ ญาเอกทางการพยาบาลหรอื วิทยาศาสตร์สขุ ภาพ และมี ประสบการณ์การปฏบิ ตั ิการพยาบาลในสาขาทส่ี อน ไม่นอ้ ยกว่า 1 ปี 2.2 ปรญิ ญาโท/ปรญิ ญาเอกสาขาอ่ืน และมปี ระสบการณก์ ารปฏิบตั ิการ พยาบาลในสาขาทสี่ อน ไม่นอ้ ยกวา่ 2 ปี 2.3 ปริญญาตรหี รือประกาศนียบตั รพยาบาลศาสตรบณั ฑิตและมีประสบการณ์ การปฏบิ ตั ิการพยาบาล ไมน่ อ้ ยกวา่ 3 ปี 3. เป็นพยาบาลวิชาชีพทอ่ี าจปฏบิ ตั งิ านหรอื ไมป่ ฏบิ ตั งิ านประจ าในขณะสอน ภาคปฏิบตั ิ 4. ผ่านการอบรมหลกั สตู รด้านการจัดการเรยี นการสอนทางการพยาบาล หรอื หลกั สตู รการฝึกอบรม เพ่อื พัฒนาศกั ยภาพด้านการสอนสำหรบั พยาบาลพี่เลย้ี งท่ี สภาการพยาบาลใหค้ วามเห็นชอบ หมายเหตุ 1) กรณีอาจารย์ประจำ หากยังไม่มีประสบการณ์การสอนการพยาบาลในสถาบันการศึกษาต้องผ่านการอบรม โครงการครูคลนิ ิก (preceptorship) อย่างนอ้ ย 6 เดือน หรอื หลักสูตรศาสตร์และศิลป์การสอนทางการพยาบาล หรือหลักสูตรด้านการจัดการเรียนการสอนทางการพยาบาลท่ีเทียบเคียงได้ และสภาการพยาบาลให้ความ เห็นชอบ 2) กรณีอาจารย์ประจำหลักสูตร ไม่มีประสบการณ์การสอนการพยาบาลใน สถาบันการศึกษา ให้ สถาบันการศึกษาจัดให้มีระบบอาจารย์พี่เลี้ยง ซึ่งเป็นอาจารย์ประจำหลักสูตรที่มีประสบการณ์การจัดการเรยี น การสอนในสาขาวิชานนั้ เป็นอาจารย์พีเ่ ลยี้ ง โดยให้มีระยะเวลาไม่นอ้ ยกว่า 1 ภาคการศึกษา หรอื ให้มีการจัดการ อบรมด้านการจัดการเรยี นการสอนอย่างเปน็ ระบบ 3) กรณีอาจารย์ผู้รับผิดชอบหลักสูตรสำเร็จปริญญาโทสาขาอ่ืนนอกจาก 5 สาขาหลัก ต้องมีประสบการณ์การ สอนในสาขาท่รี ับผิดชอบในสถาบนั การศกึ ษาพยาบาลและการผดุงครรภ์อย่างต่อเน่ืองไมน่ ้อยกว่า 5 ปี จะเห็นว่า จากมาตรฐานการเรียนรู้หลักสูตรพยาบาลศาสตรบัณฑิตน้ัน ประกอบด้วยการกำหนด ผลลัพธ์การเรียนท่ีพึงประสงค์ให้เกิดกับบัณฑิตพยาบาล ซึ่งเริ่มต้ังแต่กลุ่มวิชาที่นักศึกษาต้องได้รับความรู้ เพ่ือ นำไปประยุกต์ใช้ในการฝึกปฏิบัติในรายวิชาการฝึกปฏิบัติการพยาบาลที่เป็นกลุ่มวิชาชีพในสถานการจริง ท่ี สำคัญคอื ตอ้ งอาศัยการหลอ่ หลอมความรู้และทกั ษะปฏิบัติการพยาบาลจากอาจารย์พยาบาลและอาจารย์พ่เี ลี้ยง ประจำแหล่งฝึกท่ีมีคุณสมบัติตามเกณฑ์ที่กำหนด เพ่ือให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงสุดต่อการผลิต บัณฑิตพยาบาลในอนาคตต่อไป ทั้งน้ีรูปแบบของการเรียนรู้ทางคลินิกโดยอาจารย์พยาบาลร่วมกับอาจารย์พ่ี เล้ียงมีได้หลายรูปแบบ ซึ่งในบทนี้จะกล่าวถึงหลักการของการมีส่วนร่วมของอาจารย์พ่ีเลี้ยงสำหรับนักศึกษา พยาบาลในการปฏิบตั งิ านทางคลินิก

12 รปู แบบการฝกึ ปฏบิ ัติการพยาบาลโดยมีสว่ นร่วมของอาจารย์พ่ีเล้ียงสำหรับนักศึกษาพยาบาลใน การฝึกปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลทางคลินิก การนิเทศการฝึกการปฏิบัติการพยาบาล เป็นกระบวนการท่ีสำคัญท่ีสอนร่วมกับการสาธิตปฏิบัติ โดย การเช่ือมโยงความรู้จากการเรียนภาคทฤษฎีมาประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติการพยาบาลในสถานการณ์จริงได้ โดย การสอนภาคปฏิบัติ หรือการนิเทศ ต้องอาศัยความร่วมมือทั้งอาจารย์พยาบาลประจำกลุ่ม อาจารย์พ่ีเลี้ยง ภาคปฏิบัติ และนักศึกษา สำหรับในศตวรรษที่ 21 นั้น การนิเทศการปฏิบัติการพยาบาลจะเน้นท่ีการจัดการ เรียนรู้ไปสู่เป้าหมายที่มีส่วนร่วมกันระหว่างอาจารย์พยาบาลประจำกลุ่ม อาจารย์พ่ีเล้ียงภาคปฏิบัติ และ นักศึกษา โดยอาจารย์พยาบาลประจำกลุ่มและอาจารย์พี่เล้ียงภาคปฏิบัติจะทำหน้าที่เป็นผู้สอนงาน (coach) กระตุ้นการเรียนรู้ สนับสนุน ส่งเสริม ให้กำลังใจแก่นักศึกษา ตลอดการฝึกปฏิบัติการพยาบาล เพื่อนำไปสู่การ บรรลุเป้าหมายท่ีต้ังไว้ (ธดิ ารัตน์ เลศิ วทิ ยากุล, วิภาพร พลับนลิ , ศรันยา ดวงเดือน, วัลลดิ า ราชกรม, กลุ ธรา จง ตระการสมบตั ิ และชัชณี คำภบิ าล, 2563) การนิเทศการฝึกปฏิบัติการพยาบาล แบ่งได้เป็น 3 ระยะ ดังนี้ (ธิดารัตน์ เลิศวิทยากุล, วิภาพร พลับ นิล, ศรันยา ดวงเดอื น, วัลลดิ า ราชกรม, กุลธรา จงตระการสมบัติ และชัชณี คำภบิ าล, 2563) ระยะที่ 1 เปน็ ระยะกอ่ นขน้ึ ฝกึ ปฏิบัติการพยาบาล โดยมีกิจกรรมดังน้ี 1. การปฐมนเิ ทศจากรายวชิ าและจากอาจารย์ประจำกลุม่ 2. การเตรยี มความพร้อมก่อนการฝกึ ปฏบิ ตั ิ ทัง้ จากอาจารย์ และอาจารย์พเ่ี ลีย้ งภาคปฏิบัติ ระยะท่ี 2 เป็นระยะขณะฝึกปฏิบัติการพยาบาล โดยมีกิจกรรมหลัก คือ การสนทนาก่อนและหลัง ปฏิบัติการพยาบาล (Pre-Post conference) การตรวจเย่ียมทางการพยาบาล (Nursing round / Team round) การใหก้ ารพยาบาล (Nursing care) และการทำกรณศี ึกษา (Case study) โดยแบง่ เปน็ รายสปั ดาห์ดังน้ี 1. สปั ดาห์ท่ี 1 Basic เปน็ การทบทวนความรูแ้ ละพน้ื ฐานเดิม รวมถึงการทำความคนุ้ เคยกบั บุคลากร สงิ่ แวดล้อม อุปกรณเ์ ครอ่ื งมอื ต่างๆ ในหอผปู้ ่วยทฝ่ี กึ ปฏิบตั ิการพยาบาล 2. สัปดาหท์ ี่ 2 Specific เป็นการเพมิ่ ความรูใ้ หม่ หรือความรู้ท่ีมเี ฉพาะในหอผ้ปู ว่ ยน้นั ๆ ท่ี เหมาะสมกับผู้ปว่ ยในสถานการณ์จริงทน่ี ักศึกษาฝกึ ปฏบิ ัติ 3. สัปดาหท์ ่ี 3 Integrate เปน็ การใหน้ ำความรมู้ าบรู ณาการประยุกต์ใชใ้ นการปฏบิ ตั สิ ถานการณ์ จริง 4. สปั ดาห์ท่ี 4 Advance เป็นการสงั เคราะหแ์ ละสรปุ ความรูท้ ่ไี ด้จากการปฏิบัติ รวมถึงผลจากการ ฝึกปฏิบัติการพยาบาล และประสบการณ์ทีไ่ ด้ ระยะที่ 3 เป็นระยะหลงั ฝึกปฏิบตั ิการพยาบาล ประกอบดว้ ยกจิ กรรม ดงั น้ี 1. การประเมินตนเอง 2. การประเมินโดยอาจารย์พยาบาล และอาจารย์พเี่ ล้ียงภาคปฏิบัติ 3. การประเมนิ โดยเพ่อื นประเมินเพ่ือน

13 บทสรปุ บัณฑิตพยาบาลศาสตร์ที่มีความพร้อมในการเป็นพยาบาลวิชาชีพที่มีคุณภาพ และมีศักยภาพ นัน้ จะเหน็ ว่าข้ึนอย่กู ับการวางแผนการหล่อหลอมต้ังแต่การกำหนดเป้าหมายและผลลัพธ์ท่ีตอ้ งการให้เกิดขึ้นกับ บัณฑิตพยาบาลตั้งแต่ต้นของมาตรฐานคุณวุฒิระดับปริญญาตรี สาขาพยาบาลศาสตร์ ท่ีครอบคลุมต้ังแต่ บุคลากรที่สำคัญในการส่งเสรมิ ให้เกิดการเรยี นรู้ คือ อาจารย์ คุณสมบตั ิของอาจารยแ์ ตล่ ะประเภท และที่สำคัญ คือมาตรฐานการเรียนรู้ที่จะเกิดจากการเรียนการสอนทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ ให้ครบท้ัง 6 ด้าน ท้ังน้ีใน การฝึกปฏิบัติการพยาบาลท่ีแหล่งฝึก ยังจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากพยาบาลวิชาชีพท่ีมีคุณสมบัติเป็น อาจารย์พี่เลี้ยงภาคปฏิบัติมาร่วมในการนิเทศการฝึกปฏิบัติร่วมกัน ซ่ึงส่งผลให้เกิดผลลัพธ์การเรียนรู้ท่ีดีกับการ ผลติ บัณฑติ พยาบาลศาสตรต์ อ่ ไป

14 เอกสารอ้างอิง ข้อบงั คับมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครปฐม. (2555). ขอ้ บงั คบั มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครปฐมวา่ ด้วยการจดั การศึกษา ระดบั ปริญญาตรี พ.ศ.2555. คู่มือบริหารหลักสูตร ปีการศึกษา 2564. คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏนครปฐม; นครปฐม. ขอ้ บงั คบั สภาการพยาบาล. (2562). ข้อบังคบั สภาการพยาบาลว่าดว้ ยการให้ความเห็นชอบหลักสูตรการศึกษา วชิ าชีพการพยาบาลและการผดุงครรภร์ ะดบั วิชาชีพ (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2562. ราชกิจจานเุ บกษา; กรงุ เทพ. คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครปฐม. (2562). หลกั สตู รพยาบาลศาสตรบัณฑติ (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2562). คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภัฏนครปฐม; นครปฐม. ธิดารัตน์ เลศิ วทิ ยากลุ , วภิ าพร พลับนลิ , ศรนั ยา ดวงเดือน, วลั ลิดา ราชกรม, กลุ ธรา จงตระการสมบัติ และชัชณี คำภิบาล. (2563). รูปแบบการนิเทศแบบมสี ่วนร่วมของอาจารย์พี่เลย้ี งสำหรับ นักศึกษาพยาบาลท่ฝี กึ ปฏิบตั ิงานในคลนิ ิก. วารสารวิทยาลยั บัณฑิตเอเชีย, 10(2), 1-11. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ. (2560). มาตรฐานคุณวุฒริ ะดับปริญญาตรี สาขาพยาบาลศาสตร์. สืบคน้ ออนไลน์ จาก http://www.mua.go.th/users/tqf-hed เม่ือวนั ท่ี 16 พฤษภาคม 2564 สภาการพยาบาล. (2563). เกณฑก์ ารรบั รองสถาบันการศกึ ษาวิชาการพยาบาลและการผดุงครรภ์ พ.ศ.2563. สภาการพยาบาล; นนทบุรี.

บทบาทพยาบาลพีเ่ ล้ียง (Preceptorship Role) โดย ดร.ชตุ มิ า มาลยั ผอู ำนวยการ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี ชยั นาท เน้ือหา 1. แนวคดิ พยาบาลพ่ีเลย้ี ง 2. คณุ ลกั ษณะพยาบาลพี่เล้ียง 3. บทบาทหนา ที่พยาบาลพ่เี ลี้ยง 4. พยาบาลพเี่ ล้ียงกบั การพัฒนาตนเองและวิชาชพี การสอนนักศึกษาพยาบาลในปจ จุบนั ซ่ึงถอื เปนเดก็ รนุ ใหม ท่ผี ูสอนตองเขา ใจลักษณะของชวงอายขุ อง การเปล่ยี นแปลง และคำนึงถงึ การสอนพยาบาลที่เปน ท้งั ศาสตรแ ละศิลปเ กดิ จากการเรียนรู วิชาการ และการ ฝกฝนกจิ กรรมการสอนเพ่อื พัฒนารูปแบบการถายทอดองคความรู และกระตนุ การใฝรูของผูเรยี นซ่ึงสง่ิ เหลานี้ ลวนเปนศิลปะท่ตี องฝกฝนและพฒั นาข้นึ มาดว ยตนเอง แมวาศิลปะการสอนจะสอนกนั โดยตรงไมไดทง้ั หมด แต สิ่งเหลา นีถ้ า ยทอดหรอื ถายเทกนั ได โดยกระบวนการเรียนรูด วยตนเองผานการเลียนแบบหรือเปนแบบอยา งท่ีดี (role model) ท้ังนก้ี ารจดั ระบบพเ่ี ล้ียง (mentor system) นาจะเหมาะสมท่สี ดุ เพราะทำใหผ ทู ี่มีประสบการณ และประสบความสำเร็จ ไดถายทอดวทิ ยายุทธทส่ี ะสมมาใหผ รู วมวชิ าชพี รุนหลังไดล อกเลยี นแบบ และสามารถ พฒั นารูปแบบท่ีไดพบไดเห็นอยา งใกลช ดิ มาเปนแนวทางและวธิ ีการของตนเองไดด ีขึน้ ในท่สี ดุ 1. แนวคิดพยาบาลพเี่ ลี้ยง เกดิ จากแนวคดิ การสอนงานในธุรกจิ อุตสาหกรรม โดยมงุ หวังใหค นเกาท่มี ีประสบการณและความ ชำนาญสูงเปน ผูส อนผเู ร่มิ งานใหมอาศัยความสัมพันธที่ดีตอกนั เร่มิ นำมาใชในวชิ าชีพการพยาบาล โดย ดำเนนิ การในรูปการปฐมนิเทศและการเตรยี มพยาบาลใหม การใชพ ฒั นาบุคลากรโดยตรงมีไมมากนัก นอกจากนี้ ใชไดผลดใี นการสอนภาคฝก ปฏบิ ตั ิของนักศึกษาพยาบาล รวมท้ังการสอนงานพยาบาลเพ่ือการเลอ่ื นตำแหนง และการฝกความชำนาญของพยาบาล “พ่เี ล้ียง (mentor)” และ “กระบวนการพเ่ี ลีย้ ง (mentoring)” ไมใชเ ปนองคความรูใหม วิชาชีพ พยาบาลอาจกลาวไดว า เร่ิมอยางเปนทางการและมีหลักฐานท่ีสบื สวนไดในสมัย มสิ ฟลอเรนซ ไนตงิ เกล เปน พยาบาลคนแรกทใี่ ชกระบวนการพ่ีเลย้ี งในการสอนทง้ั ภาคทฤษฎีและภาคปฏิบตั ิ จากการศึกษาเก่ยี วกับบทบาท พเ่ี ล้ียงของ Vance (1984) กลา ววา มิส ฟลอเรนซ ไนตงิ เกล แสดงบทบาทเปน พ่ีเล้ียง (mentor) ทางการ พยาบาลใหเ พ่ือนรวมวชิ าชีพครูพยาบาล พยาบาล และนักเรียนพยาบาลในบทบาทของตนแบบ (role model) และการใหคำชแ้ี นะ (guiding) ทางการพยาบาล เปนทีป่ ระจกั ษและยอมรบั กันท่ัวโลก ดังนัน้ กระบวนการพเ่ี ลย้ี ง จงึ ถูกนำมาใชใ นวิชาชพี พยาบาลมาโดยตลอด ในลักษณะของการเรยี นรูจากการไดสงั เกต การทำตาม และการ ฝก ซำ้ ๆ จนเกิดทกั ษะจากผเู ปนตนแบบ ไดแก ครูพยาบาลหรือพยาบาลอาวโุ สกวา มสิ ฟลอเรนซ ไดรบั ความ เมตตาจาก Sir Sidney แสดงบทบาทเปรยี บเสมอื นพ่ีเล้ียง โดยการใหความชว ยเหลอื แนะนำในการเขา สวู ชิ าชีพ พยาบาล และตดิ ตอใหเขา รับการฝกอบรมการเปน พยาบาล ณ สถาบนั Kaiserwerth และเม่ือเขาเขา รบั ตำแหนง ระดับผูน ำในสงครามไครเมยี เขาไดสนบั สนนุ มิสฟลอเรนซ ไนตงิ เกลและคณะไปใหก ารพยาบาลทหาร บาดเจ็บจากการสูรบ ดังนน้ั ฟลอเรนซ ไนตงิ เกล จึงเปนพี่เลยี้ ง (mentor) คนแรกของพยาบาลที่มหี ลักฐานโดย การเปน แบบอยา งพยาบาลท่ีดใี หเ พ่ือนรว มงาน

2 แนวคิดพยาบาลพ่ีเลย้ี งในการจัดการศึกษาพยาบาล ระบบพยาบาลพ่เี ลย้ี ง (Mentorship) ในการศกึ ษาการพยาบาลเปน การจัดการเรียนการสอน ภาคปฏิบตั ิรูปแบบหนึ่ง โดยการจดั ใหพยาบาลประจำการทีม่ ีคุณสมบตั ิตามทกี่ ำหนด เขารบั การอบรมเตรียม ความพรอมในการปฏิบัติบทบาทพยาบาลพเ่ี ลีย้ ง เพ่ือทำหนาทเ่ี ปน พ่เี ล้ยี ง (mentor) ใหก ับนักศึกษาพยาบาล (mentee) โดยทำหนาท่ีสอน ใหค ำปรึกษา แนะนำ สนบั สนนุ ชว ยเหลือและเปน แบบอยางในการพัฒนาความรู ความสามารถ ทักษะ และทัศนคติตอวชิ าชีพของนกั ศกึ ษาพยาบาล ท้ังน้โี ดยมกี ารติดตามประเมินผลเพื่อการ พัฒนาอยางตอเนื่อง การใชระบบพยาบาลพเ่ี ลยี้ งไมใ ชเปนการผลักภาระงานไปท่บี ุคลากรของสถาบนั ทเี่ ปน แหลงฝก แตระบบพยาบาลพ่ีเลี้ยงมแี นวทางชัดเจน มีการเตรียมพเี่ ลีย้ งที่เปนระบบ เพ่ือใหทราบบทบาทหนา ที่ ภาระงานทง่ี านตองรับผดิ ชอบรวมกับสถาบนั การศกึ ษา ซ่งึ จะเอื้อประโยชนซ ่ึงกันและกันระหวางสถาบันท่ีเปน แหลงฝกและสถาบันการศึกษาในการสรา งเสริมประสบการณใ หผ ูเ รียน พยาบาลพ่ีเลีย้ งตามความหมายของ สภาการพยาบาล หมายถึง “พยาบาลวชิ าชพี ที่ประจำการใน สถาบันบริการสขุ ภาพท่ีเปน แหลง ฝกการศึกษาภาคปฏิบตั ิของนิสติ /นักศึกษาพยาบาล หลักสตู รสาขาพยาบาล ศาสตรของสถาบันการศกึ ษาท่ไี ดร ับรองจากสภาการพยาบาล และไดรบั แตงต้ังจากสถาบนั การศกึ ษาเปน พยาบาลพ่ีเลี้ยงแกนสิ ิต/นักศึกษาพยาบาล” การศึกษาพยาบาลรับผิดชอบผลิตบัณฑิตพยาบาลที่มคี วามรู ความสามารถ ในการใหบ ริการพยาบาลตามมาตรฐานวิชาชีพและความคาดหวังของสงั คม การจดั การเรียนการ สอนในหลักสตู รพยาบาลศาสตรบัณฑติ จงึ ประกอบดวยการศกึ ษาภาคทฤษฎีและการศึกษาภาคปฏบิ ตั ิ ทัง้ นี้ เพ่อื ใหบณั ฑิตพยาบาลมีความรูความสามารถ (knowledge) มีทักษะ (skill) หรือความชำนาญในการปฏบิ ตั ิและ มเี จตนคติ (attitude) ทด่ี ีตอ วชิ าชีพ เนือ่ งจากวิชาชีพการพยาบาลเปนงานทตี่ องกระทำตอ ชวี ิตมนุษย การเรียน การสอนภาคปฏบิ ตั ิเปน หวั ใจสำคัญของการศึกษาพยาบาลท่ี ชว ยใหน ักศกึ ษามโี อกาสประยกุ ตใ ชความรทู าง ทฤษฎีกับสภาพการณจ รงิ การจดั การศึกษาภาคปฏิบตั ิจะทำใหน ักศกึ ษามีการพฒั นาในดานพทุ ธพิสัย จิตพสิ ยั และทกั ษะพิสยั รวมทง้ั มเี จตนคตทิ ดี่ ีที่จะใชใ นการพจิ ารณาทางคลนิ ิกไดอยางเหมาะสม การฝก ปฏบิ ัตงิ านในสถานบริการสุขภาพของนักศึกษาพยาบาลจะตอ งอยภู ายใตการนเิ ทศ ไมว า จะ เปน ของอาจารยน เิ ทศ หรอื พยาบาลพ่เี ล้ียง (preceptor or mentor) ทอ่ี ยูในแหลง ฝกปฏบิ ตั ิ พยาบาลท่ี ปฏิบัติงานในแหลง ฝก ปฏิบัตงิ านของนักศึกษาเปน องคประกอบหน่ึง ท่ีมีความสำคญั อยางมากตอการเรียนรขู อง นกั ศึกษา เพราะเปนผูเชยี่ วชาญในการดูแลผูใชบรกิ ารกลุม ตางๆ จึงเปนแหลง ความรทู ีส่ ำคัญ ในการเอื้ออำนวย สง เสริม สนับสนุน จดั ส่งิ แวดลอ มใหเ หมาะสมตอการเรยี นรู ตามลักษณะท่ีพงึ ประสงคของหลกั สตู ร รวมท้ังเปน ตนแบบของบคุ ลิกภาพและเจตคตทิ างการพยาบาล พยาบาลพี่เลย้ี งจึงมสี ว นในการหลอหลอมคุณสมบัติผู ประกอบวชิ าชพี การพยาบาล ดว ยการเปนแบบอยางท่ีดใี นการเรยี นรูการปฏิบัติพยาบาล และมสี ว นสำคัญใน การเตรยี มบุคลากรพยาบาลเขาสูวิชาชีพ 2.ระบบพยาบาลพ่เี ลี้ยง (Preceptorship / Mentorship) ระบบพยาบาลพ่เี ลยี้ งเปนการจัดพยาบาลประจำการ เพ่ือเปน ตวั แบบของการแสดงบทบาท ทำ หนา ทสี่ อนใหค ำปรกึ ษา แนะนำ สนับสนุน ตดิ ตามพฒั นาการ รวมท้งั ความกาวหนา ของผูที่มาฝกหดั ใหม โดย กำหนดวตั ถุประสงคแ ละระยะเวลาทชี่ ดั เจน (Morrow, 1984) เปน การจัดพยาบาลอาวโุ สที่มีประสบการณมา สอนใหค ำปรึกษา ปฏบิ ตั เิ ปน แบบอยา ง ปฏิบัติการพยาบาลท่ีมคี ณุ ภาพสูง สนับสนุน แนะนำ ดแู ลอยางใกลชดิ แกพ ยาบาลใหม ในชว งเวลาที่กำหนดไว (Chamberlain et al., 1990) ระบบพยาบาลพเ่ี ลี้ยง (Preceptorship) เปนองคประกอบสำคญั ของการปฐมนิเทศและการสอนงาน ใหแ กพยาบาลสำเรจ็ ใหม ซงึ่ ไดร ับการยอมรับอยา งกวา งขวางท่วั โลก วามีประสทิ ธิภาพและเกดิ ประสทิ ธิผลใน

3 การเพ่ิมสมรรถนะใหแกพ ยาบาลสำเรจ็ ใหม บุคคลทส่ี ำคัญของระบบพยาบาลพเี่ ลี้ยง คือ พยาบาลพ่เี ลี้ยงซง่ึ เปน พยาบาลประจำการที่มีประสบการณ (experienced staff-nurses) และไดร บั การฝกอบรมอยางเปนรปู ธรรม (formal training) เพื่อเพิ่มสมรรถนะในการสอนงานบนคลนิ กิ ในระบบพเ่ี ลย้ี งมคี ำภาษาอังกฤษที่ใช 2 คำคอื Preceptorship และMentoring เมื่อแปลเปนไทย ใชค ำวา “พี่เล้ยี ง” เหมอื นกัน ระบบพยาบาลพ่ีเล้ียงสำหรับนกั ศกึ ษาพยาบาล เปน การจัดประสบการณการเรยี นรูท างคลนิ กิ แบบหนึ่งตอหนงึ่ ระหวางพยาบาลประจำการท่ีเปน ตวั แบบกับนักศกึ ษาพยาบาล ทำหนา ทเี่ ปน ครสู อน ใหค ำแนะนำ เพ่อื ใหนักศึกษาสามารถเชือ่ มโยงทฤษฎที ่ีเรียนรู มาสกู ารปฏบิ ตั ใิ นสถานการณจริง (Davis & Barham,1989) นอกจากน้ียังรวมถงึ การที่ฝา ยการศึกษาและฝาย บริการพยาบาล รวมมือกันจัดโปรแกรมการเรียนรใู นการศึกษาภาคปฏบิ ัติแกนักศึกษาพยาบาล โดยจดั ใหมี พยาบาลประจำการที่มคี วามรูความชำนาญทางคลินิกจับคูปฏิบตั ิงานรว มกับนกั ศึกษาพยาบาล แบบหนงึ่ ตอหนึง่ เพือ่ ชวยเพิ่มพูนทักษะการตัดสนิ ใจ พัฒนาทกั ษะทางดา นคลินกิ และชว ยใหส ามารถปรับตัวตอสถานการณท เ่ี ปน จรงิ ทางคลินกิ ได สรุปไดว า ระบบพยาบาลพีเ่ ลยี้ งสำหรบั นกั ศกึ ษาพยาบาล เปนวิธีการสอนภาคปฏิบัติการพยาบาลแบบ ตัวตอตวั อยา งใกลช ดิ ระหวางพยาบาลวชิ าชพี ผูมปี ระสบการณทำหนา ทีเ่ ปนพีเ่ ลย้ี ง(preceptor) ใหก ับนกั ศึกษา พยาบาลหรอื พยาบาลที่สำเร็จใหม (preceptee) โดยทำหนาท่ีสอน แนะนำ สนบั สนนุ ชวยเหลอื ประคบั ประคอง ใหอิสระในการทำงาน ตดิ ตามประเมนิ ผลและพัฒนาอยางตอเน่ือง ความจำเปน ทต่ี องมีระบบพยาบาลพี่เล้ียง พยาบาลสำเรจ็ ใหม (novice nurses) ยงั คงประสบกับปญหาการปรบั ตัวไดย ากในการปรบั เปลย่ี น สถานภาพจากนักศึกษาพยาบาลสกู ารเปนพยาบาลวิชาชีพ โดยเฉพาะอยางย่งิ ในหว งเวลาระหวางปแ รกของการ ทำงาน เน่ืองจากขาดประสบการณก ารทำงานคลินกิ การวางตวั และการแกป ญ หาเฉพาะหนา เปน ตน หาก พยาบาลสำเร็จใหมทีเ่ ผชญิ ปญหาการปรับตวั เหลา นี้ แลวไมไดรับการดแู ลแกไ ข อาจกอใหเ กดิ ภาวการณปรบั ตัว ไมไ ดตอ สภาวะจริงในคลินิก ตามที่ Kramer เรยี กวา “ภาวะชอคในสภาพแวดลอมตามความเปน จรงิ (reality shock)” ซึง่ หมายถึง อาการชอ คทีเ่ กิดข้ึนกับพยาบาลสำเรจ็ ใหม ทเ่ี ผชญิ กบั สภาพความเปนจรงิ ในท่ีทำงานท่ี แปลกใหม/ ไมคนุ เคย มีความรูส กึ อึดอดั คับของใจ เปน ความรสู ึกท่ีไมเ ช่อื วา ตนจะพบสภาพการณเ ชน น้นั เชน ความรสู ึกไมยุตธิ รรม เครยี ด เหนือ่ ยหนา ย หมดแรง บางคนตัดสนิ ใจลาออกจากงานในที่สุด ซงึ่ ผลตามมาอาจ เปน ผลเสียสวนบุคคล เชน ความเครยี ด การเจบ็ ปว ย การลาออกจากวิชาชีพ การมที ัศนคติไมดีตอวิชาชีพ และ ขาดคณุ ภาพในการทำงาน สง ผลเสียตอองคกร ประสทิ ธิผลและประสทิ ธภิ าพในการทำงานลดลงแตเพิ่ม คาใชจ า ย เชน คา รักษาพยาบาล และการตอ งหาบุคลากรใหมมาทดแทน เปน ตน ดงั น้ันตอ งมีการเตรยี มความ พรอ มในการทำงานสำหรบั พยาบาลสำเรจ็ ใหม ซ่ึงมีความสำคัญทดั เทยี มกับการเตรยี มความพรอมของพยาบาลพี่ เล้ยี ง เพ่ือการแกไขปญหา Reality Shock โดยใชร ะบบพเ่ี ลีย้ ง ความหมาย “พยาบาลพีเ่ ล้ียง” (preceptor/mentor nurses) Morrow (1984) พยาบาลพเ่ี ลีย้ ง หมายถึง พยาบาลประจำการ ซึ่งทำหนา ที่สอน ใหคำแนะนำ ปรกึ ษา กระตุนแรงบนั ดาลใจ เปน ตวั แบบ ชวยเหลือสนบั สนนุ ใหม กี ารเจรญิ เติบโตและพัฒนาพยาบาลผูมาใหม ภายในชวงเวลาทีจ่ ำกดั และมีวัตถปุ ระสงคท่เี ฉพาะเจาะจง เพอื่ กลอ มเกลาทางสงั คม เปล่ียนเขา สบู ทบาทใหม Cooper & Palmer (2000) พยาบาลพ่เี ลี้ยง หมายถึง พยาบาลประจำการทีม่ ีคุณสมบตั ิเหมาะสม มี ประสบการณ เตม็ ใจจะทำงานรวมกับพยาบาลใหม พยาบาลท่ีสำเรจ็ การศึกษาใหม พยาบาลท่ยี า ยเขา อยูใน คลนิ ิกใหม ใหส ามารถเรยี นรูและปรับตวั สบู ทบาทใหมแ ละสถานการณใหมๆ ภายใตภ าวะแวดลอ มทางคลินิกท่ี หลากหลาย เปน การชวยเหลือในชว งเปลย่ี นผานเขา สูบ ทบาทใหมได

4 Benner (1984) พยาบาลพ่ีเล้ียง หมายถึง พยาบาลประจำการผทู ่ีมีประสบการณเปน พยาบาล ทำงานในวิชาชีพพยาบาลมาอยางนอ ย 1 ป เปนพยาบาลที่เรมิ่ มคี วามกา วหนา ในวชิ าชีพพยาบาล แตถามี ประสบการณในการทำงาน 2-5 ปขนึ้ ไป จะดีกวาเนื่องจากมีความคลอ งตัวในการทำงาน และมีความมนั่ คงใน ความรคู วามสามารถทางการพยาบาลมากขึ้น ถามีประสบการณใ นการทำงาน 5 ปขึ้นไป กย็ งิ่ มีความเหมาะสม มากยงิ่ ขน้ึ เพราะจดั เปน ผูมีความชำนาญในสาขาวิชาชพี นนั้ ๆ ทงั้ นพ้ี ยาบาลพเี่ ลีย้ งตองทำหนาท่ชี วยเหลอื ไดท้ัง ดานทักษะวชิ าชีพและการเขาสังคมรวมถึงจติ อารมณด วย พยาบาลพีเ่ ลยี้ ง (mentor nurses) หมายถึง พยาบาลประจำการผูมปี ระสบการณ ในวิชาชพี พยาบาล (experienced nurses) ผมู คี ณุ สมบัติและคุณลกั ษณะครบถว นและเหมาะสม ในการทำหนาที่เปนพ่ี เล้ยี ง (mentor) ไดร ับมอบหมายหรือเต็มใจในการถา ยทอดความรู ความสามารถ ทัศนคติ ความคิดหรอื ความ เชื่อตอวชิ าชพี พยาบาลใหก บั พยาบาลสำเรจ็ ใหม (novice nurses) อยางต้ังใจจรงิ ทจี่ ะสรางหรอื พฒั นาคนรนุ ใหมใ หเปน ผูมีความรูและความสามารถในการประกอบวิชาชีพการพยาบาล มคี วามพงึ พอใจในการทำงานและ ทัศนคติทดี่ ตี อ วชิ าชพี การพยาบาล นำสคู วามเจรญิ กาวหนา ในวิชาชีพและการดำเนินชวี ติ สืบไป (วารสาร พยาบาลทหารบก,2549) ดังน้ันพยาบาลพี่เลี้ยง จงึ หมายถงึ พยาบาลวชิ าชีพท่ีไดร บั การคัดเลือกและแตงตง้ั ใหเปน พี่เล้ยี งสำหรบั นกั ศึกษาพยาบาลหรือพยาบาลสำเรจ็ ใหมเ พ่อื ทำหนาท่เี ชื่อมโยง (bridge) ความรูทางทฤษฎีสูก ารปฏบิ ตั ิการ พยาบาลโดยตรง สรา งประสบการณแ ละความชำนาญในการปฏิบัติการพยาบาล และชวยใหเกดิ ความมนั่ ใจใน การทำงาน นอกจากนใ้ี นวงการพยาบาล การสอนงานระบบพยาบาลพ่เี ล้ียง เรียกวา Preceptor หมายถงึ ผตู ั้ง กฎ ครูใหญ ครูผสู อน พยาบาลพี่เลยี้ งหรอื พเ่ี ลี้ยง มีคำพองคอื Mentor ซงึ่ หมายถึง ท่ีปรึกษา หรือพี่เล้ยี ง แตคำ วา Preceptor จะมีลกั ษณะของความใกลช ดิ มากกวา Mentor (Tough,1979) ความแตกตางของ Preceptorship กบั Mentorship Preceptorship กระบวนการสอนงานโดยพยาบาลผมู คี วามชำนาญ (preceptor) แกพยาบาลประสบการณน อย (preceptee) มีลักษณะการมอบหมายงานเปน 1:1 (formal assignment) และมีการกำหนดระยะเวลาท่ี ชัดเจน พยาบาลทีม่ ปี ระสบการณนอยอาจเปน นักศกึ ษาพยาบาล พยาบาลยา ยมาปฏิบัติงานใหม เปนตน ลักษณะของการสอนงาน 1. ระยะเวลาของสัมพนั ธภาพส้ันกวา แตกำหนดวัตถปุ ระสงคชดั เจน เจาะจงมากกวา เปน การ กลอ มเกลาทางสังคมในทางคลินิก (Clinical Socialization) (Morrow,1984) 2. ทำหนา ท่ชี วยเหลอื พยาบาลใหมหรือนักศกึ ษา ใหป รบั ตวั เขา สูบทบาทใหม โดยอยูใ นความ ดแู ล ทำงานดว ยกันภายใตความคาดหวังท่ีถูกกำหนดโดยองคก าร มีกำหนดเวลาของสัมพันธภาพไวช ดั เจนและมี กระบวนการวัดประเมินผลที่จะทำใหบรรลวุ ัตถปุ ระสงค พยาบาลพี่เลีย้ งจะถูกคัดเลอื ก โดยผูบรหิ ารและมี คณุ สมบัติ ความเชีย่ วชาญดา นวชิ าชพี มีความรูเ กยี่ วกบั ระบบบริการสุขภาพและมคี วามสามารถที่เอื้ออำนวย ความสะดวกใหผูอน่ื ไดเจรญิ พัฒนาในวิชาชีพ Deane & Campbell (1985) Mentorship เปนกระบวนการกลอมเกลาทางสังคมของอาชีพ (Career Socialization) พเ่ี ลี้ยง (Mentor) คือ ผทู มี่ ี ความสนใจชวยเหลอื พยาบาลในการพัฒนาอาชีพ โดยพ่เี ล้ียงจะชว ยในการวางแผนอาชพี และกระตนุ สงเสรมิ ให กำลังใจใหมีความพงึ พอใจในวชิ าชีพ จะสำเรจ็ ไดตองรักษาสมั พนั ธภาพ สวนใหญใชเวลานาน ไมถูกจำกัดดว ย เวลา ความคาดหวังไมเปนทางการ การเรียนรูไมถูกกำหนดเปน รปู แบบหรือโครงสรางที่แนน อน ไมจำเปน ตอง ทำงานในจดุ บริการเดียวกนั

5 เปนกระบวนการถายทอดความรูของผูมีประสบการณมากกวา ใหก ับผูมปี ระสบการณนอยกวา เพอ่ื ชว ยใหม กี ารปฏิบตั ิการพยาบาล เพ่ือชวยใหมีการปฏิบตั กิ ารทางวชิ าชพี ดีขึ้น มีความเจริญกาวหนาในอาชีพ โดย ไมมีการกำหนดเวลาสน้ิ สุดถือเปน กระบวนการทีเ่ กดิ ขึ้นในการทำงานประจำวนั ของวชิ าชีพ การพยาบาลสมยั ใหมย อมรบั วา ระบบพยาบาลพ่ีเลี้ยง (mentorship or preceptorship) เปน ที่ นิยมและนำมาใชใ นการปฐมนิเทศและการสอนงานใหแกพ ยาบาลสำเรจ็ ใหม กนั อยา งกวางขวางท่ัวโลก ใน ประเทศไทยพบวา เปนรูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพและเกดิ ประสิทธิผลตอการบริการ พยาบาล โดยทเี่ ปนความรบั ผดิ ชอบของพยาบาลประจำการทม่ี ปี ระสบการณ (experienced staff-nurses) นนั้ เอง (บญุ ฉลวย สรุ ยิ วรรณ, 2533; นิโรบล กนกสนุ ทรรตั น และคณะ, 2540; ยุพาพิน ศิรโพธง์ิ าม และคณะ, 2540; สายพร รัตนเรืองวัฒนา และคณะ, 2541; วิชญาพร สวุ รรณเทน, 2541 และ ธานี กลอมใจ และคณะ, 2542) สรุป “พยาบาลพี่เล้ยี ง” เปน ตวั แบบใหกับพยาบาลใหมโดยปฏิบตั ใิ หดเู ปน ตัวอยาง เปด โอกาสให ทดลองฝกปฏิบัติงาน มีทักษะในการปฏบิ ตั ิการพยาบาลเปนอยา งดี มคี วามม่ันใจในการสอน และอธบิ ายเหตผุ ล ในการปฏิบัตกิ ิจกรรมตา งๆ ซึง่ บทบาทดา นนีเ้ ปนสว นสำคญั ที่จะชว ยสงเสรมิ ใหเ กิดความสำเร็จในการปฏิบัติ บทบาทอน่ื ของพยาบาลพ่ีเลี้ยง ตองเปนคนรอบรูเ ฉลียวฉลาด มคี วามคลองตัวทางการพยาบาลในหนว ยงานท่ี ตองปฏิบตั แิ ละในงานพเิ ศษอ่ืนๆ ท่ีสลบั ซับซอ นได หนาที่รบั ผดิ ชอบของพยาบาลพี่เลย้ี ง Shamian & Inhaber (1985) 1. แนะนำระบบการทำงาน บุคลากร และสถานทกี่ ารทำงานในสว นท่รี ับผิดชอบ 2. วางแผนและตงั้ วตั ถปุ ระสงคของการทำงานรว มกนั เพื่อเปน แนวทางในการดำเนินงาน 3. ชวยเหลือในการเขา สูสงั คมวชิ าชีพการพยาบาล 4. ใหคำปรึกษา สอนงาน ตดิ ตามประเมินผลการปฏิบัตงิ าน 5. รายงานความกาวหนา เกี่ยวกับการปฏิบัติงานใหกบั ผบู รหิ ารการพยาบาล เพอ่ื พิจารณา ปรบั ปรุงแกไขปญหาทเ่ี กิดข้นึ ในขณะดำเนินงาน นอกจากน้ีพยาบาลพ่ีเลย้ี ง ทำหนาทถี่ า ยทอดความรู ประสบการณ คณุ คาและทัศนคติรวมทง้ั จริยธรรมการปฏิบตั ิการพยาบาล ในฐานะพยาบาลอาวโุ สทป่ี ระสบความสำเร็จในชวี ติ การเปนพยาบาลวชิ าชีพสู นกั ศกึ ษาพยาบาลหรอื พยาบาลใหมผ มู ปี ระสบการณน อย (novice /younger) ซง่ึ เปนผูเขา มาสวู ิชาชพี คุณลักษณะของพยาบาลพี่เลยี้ ง พยาบาลพเ่ี ลี้ยงเปน บคุ คลทีช่ วยในการพฒั นาศกั ยภาพของพยาบาลวิชาชพี จบใหม ใหเปนผูท่มี ี ความสามารถเพยี งพอตอ การปฏิบัติตามบทบาทหนา ท่ี ความรับผดิ ชอบของพยาบาลวชิ าชีพ คุณลักษณะของพ่ี เล้ยี งเปน ปจ จัยทส่ี ำคัญยิง่ ดงั น้นั พยาบาลพเี่ ลย้ี งจึงควรมีคุณลกั ษณะดงั น้ี (Hamilton, 1991) 1. พยาบาลระดบั วิชาชีพ วุฒิปรญิ ญาตรขี นึ้ ไป มีประสบการณในการทำงานมีความรูดี มี ทศั นคติทดี่ ีตอ วชิ าชีพ มีมนษุ ยสมั พันธดีและสนใจทีจ่ ะถายทอดความรแู กคนอนื่ 2. มคี วามชำนาญในการปฏิบตั กิ ารพยาบาล จากการศึกษาพบวา ตัวพยาบาลมีความรู ความสามารถ มเี จตคติในการปฏิบตั งิ านดีจะสามารถเปน แบบอยางใหแ กพยาบาลผทู ่ีอยูในความดแู ลไดร ับ ประโยชนค มุ คา ในการที่ไดทำงานรวมกนั 3. มที กั ษะการสอนการพยาบาลในคลินิก 4. ใชเวลาทำงานอยา งมีประสทิ ธิภาพหรอื มีการบริหารเวลาเปนอยางดี 5. มลี ักษณะผนู ำ เปนแบบอยา งท่ีดี สามารถเผชญิ ปญ หาและการเปลยี่ นแปลงตางๆ ได 6. มคี วามไวและเปนผนู ำในการเปลีย่ นแปลงรวมท้ังการแกไขปญ หาตา งๆ ไดอ ยางทนั ทวงที และมปี ระสทิ ธภิ าพ

6 7. แสดงพฤตกิ รรมทท่ี ำใหเ กดิ ภาพพจนท ี่ดขี องวิชาชพี เชน มกี ารประพฤตแิ ละปฏบิ ัติภายใน ขอบเขตของวชิ าชพี มจี รยิ ธรรมและจรรยาบรรณในการทำงาน เปน ตน 8. มีความประพฤตดิ ที ้งั ดานสวนตัวและการงาน 9. มีความสามารถในการตดิ ตอสื่อสาร เพื่อใหม คี วามทนั สมัยและทนั ตอ เหตกุ ารณ 10. เตม็ ใจเปนพยาบาลพี่เลี้ยง มีความเขาใจในบทบาทหนาท่ีของการเปน พ่ีเลีย้ งเปน อยางดี พยาบาลพเ่ี ล้ยี งควรเปนผูท่ีมคี วามรู ความสามารถทางดา นคลินกิ สงู มีทศั นคตทิ ่ีดีตอการปฏิบตั งิ าน และตอวชิ าชพี รักการสอน มภี าวะผนู ำ มีวุฒิภาวะ มีความอดทนกระตือรือรน รูจ ุดออนจุดแข็งของตนเอง และ ของพยาบาลใหม มคี วามรับผิดชอบเชอ่ื มั่นในตนเอง มีความยืดหยุน มีอารมณขัน มีทักษะดานมนุษยสมั พนั ธ และการตดิ ตอ ส่ือสารรูจักการเรียนรูก ารสอนผใู หญแ ละเตม็ ใจทีจ่ ะสอนหรือทำงานรวมกับผูท ม่ี าปฏบิ ัติงานใหม ทกั ษะที่จำเปนสำหรับพยาบาลพเ่ี ลี้ยง 1. ทักษะในบทบาทดา นการปฏิบัติการพยาบาล 1) ทักษะในการปฏบิ ตั ิการพยาบาลเฉพาะอยาง ทกั ษะการปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลขั้นพ้ืนฐาน เชน การดแู ลผปู ว ยใสเ คร่อื งชวยหายใจ การดูแลผูปว ยท่ีอยูในภาวะ shock 2) การใชก ระบวนการพยาบาล กระบวนการพยาบาลจะเปนเครื่องมือหรือแนวทางในการ ปฏบิ ตั ิท่สี ามารถนำมาช้หี รอื แยกแยะใหเหน็ ขัน้ ตอนความเปนเหตุผล และความเปนอิสระของวิชาชพี การ พยาบาลได 2. ทกั ษะในบทบาทดา นการสอนหรือการเปนครู ทักษะการจดั การเรยี นการสอนในคลินกิ ใชกจิ กรรมการนเิ ทศมาเปนสว นประกอบในการ ดแู ลพยาบาลใหม ไดแก 1)การสอน (Teaching) เชน การประชุมศึกษา (Conferences) การอภิปรายกลุมยอย (Group discussion method) การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ (Institution workshop) การสัมมนา (Seminar) และ การสาธติ (Demonstration) 2)การใหคำปรึกษาแนะนำ เชน การใหค ำแนะนำ (Advising), การแนะแนว (Guidance) การใหค ำปรึกษา(Counseling) 3)การกระตุนและการจงู ใจ มีสมมติฐาน 3 ประการ ท่ีสัมพันธก นั อยู คือ 3.1) พฤติกรรมจะเกิดข้นึ ไดตองมีสาเหตุมาทำใหเกดิ 3.2) ตองมแี รงกระตนุ สงิ่ ใดสิ่งหนง่ึ มากระตนุ ทำใหเ กดิ 3.3) พฤติกรรมที่เกดิ ขึ้นจะเปนไปโดยมีจดุ มุงหมายเสมอ 4) การรว มมอื ปฏิบัติงานการชว ยเหลือ รูปแบบการนเิ ทศ 1)การนิเทศแบบทัว่ ไป ผนู เิ ทศมีบทบาทในการใหขอมูลชีแ้ นะจดุ มุง หมายใหเหตุผล ให แนวคดิ และแนะนำ ผูถูกนิเทศก็สามารถรอ งขอความชว ยเหลอื เมือ่ ตองการ และนำปญหามาปรึกษาหารือผนู เิ ทศ แตไ มมีการเขาไปตรวจสอบในรายละเอยี ด 2)การนิเทศแบบใกลช ดิ ผูนเิ ทศเขา ไปช้แี นะในรายละเอียด บอกสิ่งที่ควรทำและไมควร โดยผูถ ูกนเิ ทศไมมีโอกาสแสดงความคดิ เหน็ สงิ่ สำคญั ในการปฏิบตั ิการนิเทศ 1) สัมพันธภาพควรเปนไปลกั ษณะ “สัมพนั ธภาพแหง ความชวยเหลือ” เปนการ เอือ้ อำนวยใหผ ถู ูกนเิ ทศไดเขาหาผนู เิ ทศไดสะดวก

7 2) สรา งความเจริญงอกงามทางจิต สังคม ปญหา และทักษะการนิเทศจะตองสรา งสรรค ใหผูถูกนเิ ทศไดมีความเจริญงอกงามในทุกดา น ลักษณะของการนเิ ทศและกิจกรรมของการนิเทศจงึ มีความสำคัญ และตอ งการวางแผนการปฏิบัตจิ ะเกดิ ข้ึนตามโอกาสไมไ ด 3) ฝก การดูแลคนทม่ี งุ ความเปน มนษุ ยเ ปนสำคญั (Humanistic people care) 3. ทักษะในบทบาทดา นการใหคำแนะนำปรึกษา พเี่ ลย้ี งตองเปน ผูท มี่ ีความรมู ีประสบการณส ูง จะคอยใหความชวยเหลือแนะนำแกนักศึกษา เปน แบบอยาง เปนครู เปน ผคู อยกระตุนใหผฝู กไดม โี อกาสฝกฝนพัฒนาความรทู ักษะความชำนาญให เจรญิ กาวหนา ขึน้ ครูพี่เล้ียงจะตอ งมีทักษะดังตอไปน้ี การติดตอสอื่ สาร กระบวนการแกป ญ หา การมมี นุษย สมั พนั ธ, การมพี ฤติกรรมการแสดงออกทเี่ หมาะสม (Assertiveness) 4. ทักษะในบทบาทดา นการวิจัย โดยตอ งมกี ารสังเกตทดี่ ี มีการคิดเชงิ วิเคราะห และมีการพัฒนา ตนเองอยเู สมอ ความรูท ่จี ำเปน สำหรับพยาบาลพีเ่ ลีย้ ง 1. หลักจิตวทิ ยาของการเรยี นรแู ละการเรยี นรูของผใู หญ ( psychology of learning and adult learning ) 2. การวางแผนการสอนและการสอนในคลินกิ (lesson plan and clinical teaching) 3. การส่อื สารและการใหขอ มูลยอ นกลบั อยางสรางสรรค (effective communication and creative feedback ) 4. การพัฒนาวชิ าชพี ( professional development ) 5. การดแู ลตนเอง ( self care ) ขอ ควรคำนึงในระบบพยาบาลพเ่ี ลย้ี ง 1. กำหนดชวงเวลาใหเ พียงพอและเหมาะสม ขอจำกัดดานระยะเวลา และงบประมาณ อาจสงผล ใหมีการจัดการระบบพยาบาลพเี่ ลีย้ งในระยะเวลาส้นั ๆ ทำใหพ ยาบาลพีเ่ ล้ียงไมส ามารถตดิ ตามและสอนงานได อยา งครอบคลมุ และในระยะเวลาทีจ่ ำกดั 2. พยาบาลพเ่ี ล้ยี งตอ งเสยี สละท้ังเวลาและแรงกายเพ่ิมขึ้น เพราะตองสอน ในขณะเดียวกันกต็ อ ง ดูแลผปู วยควบคไู ปดว ย เปนภาระหนา ทท่ี ำใหพยาบาลพ่ีเลี้ยงตอ งการเวลาพเิ ศษเพิ่มเตมิ เพ่ือรบั ผดิ ชอบทำ หนา ท่ีท้งั สองอยางใหสมบูรณ 3. หนว ยงานท่มี พี ยาบาลจำนวนคอนขางจำกัดประกอบกบั มีผูขาดงาน จะมผี ลใหพยาบาลพ่ีเลย้ี ง ไมส ามารถปฏบิ ัตหิ นา ทีข่ องตนไดอ ยา งเต็มที่ ทำใหเ กิดผลเสยี ทงั้ สองดานคือ การสอนพยาบาลใหม ไมไดผ ล เทา ที่ควรและการดูแลผปู วยไมต อ เนื่องดวย การเตรียมตัวเพื่อเปนพยาบาลพ่ีเลีย้ ง 1. เรียนรูระบบพยาบาลพี่เลี้ยง 2. ทำความเขาใจในหนา ทแี่ ละความรับผิดชอบ 3. ศกึ ษาหาความรูท ีเ่ กย่ี วของกับพยาบาลพเ่ี ล้ยี ง 4. ประเมนิ ความสามารถของตนเองและปรบั ปรุงแกไ ข ผลดีของการเปนพยาบาลพี่เลี้ยง 1. ไดร ับการยอมรับเพมิ่ ขึ้น ( gain recognition ) 2. เพ่ิมความพึงพอใจในงาน ( high job satisfaction ) 3. พฒั นาตนเองสูความกา วหนา ( moving toward manager )

8 4. ไดร ับหนว ยคะแนนการศกึ ษาตอ เน่อื ง (CNEU) 3. บทบาทของพยาบาลพ่เี ล้ียง บทบาทหนาท่ีของพยาบาลพี่เล้ยี ง ประกอบดวย 2 องคป ระกอบคือ ทกั ษะทางดา นวชิ าชีพ(career - related skill) ไดแ ก บทบาทของการฝก งาน (coaching) การสอน (teaching) การปกปองคุม ครอง (protection) การอำนวยความสะดวก (facilitating) และการใหการสนับสนุน (supporting) ทั้งน้ี การฝก สอน งาน การสอนงาน และการปกปอ งคุมครอง สงผลโดยตรงทำใหเ กดิ การพัฒนาทางดานวชิ าชีพ ขณะท่ีการอำนวย ความสะดวกและการใหการสนบั สนุน สง ผลทางออม สว นองคป ระกอบทีส่ อง ไดแก ทักษะดานจติ สงั คม (psychosocial skill) ประกอบดว ย ทักษะยอ ยดา นการยอมรบั (acceptance) ความเปน มติ ร (friendship) การเปน ตนแบบ (role model) และการใหคำปรึกษา (counseling) โดยทีก่ ารยอมรับและความเปนมติ รมผี ล โดยตรงตอ การพัฒนาดานจิตสังคม สวนการเปน ตน แบบและการใหคำปรึกษาสง ผลทางออม Chamberlain et al. (1990) กลาววาเปนแนวคิดทม่ี ีบทบาทประกอบดวย พฤติกรรมการปฏบิ ตั ทิ ีค่ รอบคลุม และมีความเหมาะสม ตอการนำมาใชในการพฒั นาบุคลากรพยาบาล ทีจ่ ะประสบผลสำเรจ็ เปน อยา งดี ประกอบดว ย 1) บทบาทผูปฏิบัติการพยาบาล พยาบาลพี่เลี้ยงตองมคี วามชำนาญในการปฏบิ ตั ิ โดยเฉพาะสาขาท่ี ตนรับผดิ ชอบ รอบรูในปญหาและสามารถพัฒนาการพยาบาลใหอยูในระดบั ท่ีดี สามารถปฏิบัตกิ ารพยาบาลดวย หลักวิชาการเปนตวั อยา งแกผ ูอน่ื บทบาทน้เี ปน สว นสำคัญทจ่ี ะสงเสริมใหเกิดความสำเร็จในการปฏบิ ัตบิ ทบาท อนื่ ของพยาบาลพเี่ ลยี้ ง และผูที่อยใู นความดูแลไดรับความรู และนำไปเปน แบบอยางทด่ี ี 2) บทบาทครู (Educator) พยาบาลพีเ่ ล้ียงจะมบี ทบาทสอนผทู อ่ี ยใู นความดูแลดา นการปฏบิ ัตงิ าน และใหค วามรูดานอืน่ ๆ ทจี่ ะพฒั นาใหกา วหนาไปตามเปาหมาย เชน ถา พยาบาลพีเ่ ลย้ี งดูแลปฐมนเิ ทศพยาบาล จบใหมก็จะเริ่มสอนต้ังแตระบบองคการ การบริหารนโยบาย บทบาทและหนา ทใี่ นการปฏบิ ัตงิ าน การทำงาน รว มกนั เปนทมี ใหมคี ุณภาพ เปนตน ถาพยาบาลพ่เี ล้ียงดแู ลฝกพยาบาลทจ่ี ะพัฒนาเปนผนู ำก็จะสอนเกี่ยวกบั ภาวะผูน ำ การบรหิ ารงานใหมีคณุ ภาพ การวางแผนงานกลยุทธตางๆ ในการทำงานในบทบาทครู พยาบาลพ่ี เล้ียงอาจแตกตา งจากการสอนของพยาบาลโดยทัว่ ไป เพราะจะตองสอนภายใตนโยบายการปฏบิ ตั ิของหนวยงาน และเปนการสอนหลกั การศกึ ษาของผูใหญ การจดั การเรียนการสอนท่ดี ีจะทำใหผ ูเ รยี นเกิดทศั นคติทด่ี ีตอวิชาชีพ นอกจากนีพ้ ยาบาลพีเ่ ล้ยี งจะตองทำความรูจ กั และสรางความคนุ เคยกบั พยาบาลใหม พรอ มท่จี ะสอน สาธิต ถา ยทอด ประเมินผล เปนแบบอยา งที่ดี และเต็มใจทีจ่ ะใหพยาบาลใหมเลียนแบบ ในการกระทำตาง ๆ การสอนในระบบพยาบาลพ่ีเลี้ยง เปน ลกั ษณะการสอนงานแบบตวั ตอ ตวั โดยพยาบาลพเ่ี ลย้ี งตอ งใช ความรู ประสบการณ และทักษะทางคลินิกที่ผา นมาชว ยในการสอนตามหลกั การ และนำทฤษฎสี กู ารปฏบิ ัติ อยา งถูกตองเหมาะสม พยาบาลพ่เี ลย้ี งจะตองเตรียมความพรอมของตนเปนอยางดี เพอ่ื ใหเกิดความมน่ั ใจใน ตนเองและสรางความเชื่อม่นั แกผูอ ยูในความดูแล การสอนงานใหป ระสบผลสำเรจ็ และสนองตอบความตองการ ตอ งอาศัยความรู ความสามารถ และทกั ษะการถา ยทอด ผูสอนเรยี นรูธรรมชาตแิ ละความตองการของมนษุ ย ระดับความรู ความสามารถของผูเรยี น เพ่ือวางแผนกระบวนการเรยี นรูทมี่ ปี ระสิทธิภาพ พยาบาลพี่เลีย้ งไมควร คาดหวงั ในระดบั ความรู ความสามารถท่ีมากเกินความเปน จรงิ จะทำใหเ ครียดทั้ง 2 ฝาย ควรใชว ิธีถายทอดทั้ง โดยการสอน สาธิต การรว มปฏบิ ตั งิ านในสว นทต่ี องใชเ ทคนิควธิ กี ารปฏบิ ัตทิ ่ซี ับซอน หรอื การแกไขสถานการณ ในภาวะเรงดวนและฉุกเฉิน เพราะไมมีประสบการณม ากอน 3) บทบาทตัวแบบ (Role model) เปน แบบอยางทางวิชาชพี ทดี่ ี (Professional Role Modeling) โดยตองมีพฤติกรรมแสดงออกท่ีดี เหมาะสมกบั สถานการณ และเปนแบบอยางในการปฏิบตั ิตนท้ังในดา นกิรยิ า วาจา บคุ ลิกภาพ มคี วามอดทน

9 เสียสละ มีเจตคติทด่ี ีในการปฏิบัตงิ านตอเพือ่ นรว มงาน ตอ ผูปว ยและญาติ มีมนุษยสัมพันธแ ละรกั ษา จรรยาบรรณวิชาชพี เปน ตน 4) บทบาทผูใ หคำปรกึ ษา เปนผทู ีม่ คี วามสามารถในการใหค ำปรึกษาแกผ ูที่อยูในความดแู ลในทุกเรือ่ ง ไมว าจะเรื่องงานหรอื ชวี ติ สวนตัว การมีพยาบาลพี่เล้ียงท่ีดีจะชวยใหผทู ่ปี ฏบิ ัติงานมีความสนใจในการทำงาน มีความพึงพอใจและลดความ วิตกกังวล โดยเฉพาะพยาบาลวิชาชีพจบใหม ท่ีขาดความรูและประสบการณย งั นอย การมีพยาบาลพ่เี ลีย้ งทมี่ ี ความรแู ละประสบการณมากกวา คอยชวยเหลอื เปนพเี่ ลยี้ งในการทำงานและปญ หาอนื่ ๆ ท่ีพบ พยาบาลพเ่ี ลีย้ ง ควรใหค ำแนะนำดา นอาชีพ การดำรงชีวิตทีเ่ หมาะสมในสงั คม การอยูรวมกันในสังคม และการใหคำแนะนำดาน อนื่ ๆ ทผ่ี อู ยูในความดูแลประสบหรือกำลงั เผชญิ อยู การใหค ำแนะนำดานอาชพี เชน คำช้ีแจงดานนโยบาย วตั ถุประสงค แผนงาน เพื่อใหเ ขาใจพันธกจิ ขอบเขตและความรบั ผดิ ชอบ รวมท้งั การถายทอดเจตคตทิ ดี่ ีในการ ทำงาน คำแนะนำดานเทคนคิ เชน หลักการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล การใชอ ุปกรณเทคโนโลยีใหมๆ คำแนะนำดา น การดำรงชวี ติ และการอยรู วมกนั ไดแ ก การสรา งสัมพนั ธภาพ กลยทุ ธการเจรจาตอรอง การแนะแนวทางแกไข พฤติกรรม การชว ยเหลอื เก้ือกลู และคำแนะนำขณะเยี่ยมตรวจ นอกจากน้ีพยาบาลพี่เล้ียงตองสามารถใหคำปรึกษาไดทุกเรื่อง ท้ังเร่ืองงานและชวี ติ สว นตวั ดังนนั้ ควร เปดโอกาสใหพยาบาลไดแ สดงความรสู กึ อึดอัดคับของใจ ดว ยการเปน นกั ฟงที่ดีและแสดงออกดว ยความเขาใจ เห็นใจ ใหก ำลังใจ แสดงความคดิ เหน็ ในทางสรา งสรรค ใหแ งคดิ ทเี่ ปนประโยชนในการแกไขปญ หา สราง บรรยากาศทเ่ี ปน กนั เอง จรงิ ใจ ไมว พิ ากษลบั หลงั รวมท้งั ความมีการตดิ ตามความสามารถ เพือ่ ประเมนิ ความสามารถในการแกไขปญ หาและการพัฒนาตนเองของพยาบาลใหม 5) บทบาทผูสนบั สนุน เปนบทบาทหนึ่งของพยาบาลพ่เี ล้ียงที่จะสงเสรมิ สนับสนนุ ใหพยาบาลท่ีอยใู นความดแู ล มี ความสามารถพฒั นาตัวเองอยางตอเน่ือง โดยการสนับสนนุ กระตนุ ใหเกิดความมน่ั ใจในตัวเอง และสนับสนนุ ให พยาบาลที่อยูในความดแู ลมีโอกาสกาวหนา ดูแลเอาใจใสชวยเหลอื ตามความตองการพ้ืนฐาน การพฒั นา สง่ิ แวดลอมใหส ะดวก ปลอดภยั ในการปฏบิ ัตงิ าน เชน จัดหาอปุ กรณเ คร่ืองใชใ หพอเพียงและปลอดภัยตอการใช งาน การจดั หาตำรา เอกสาร ท่ีจะอำนวยความสะดวกในการคน ควา มีสถานท่ีผอ นคลาย สามารถพดู คยุ ปรึกษาหารือเปน สวนตัวท้ังในและนอกเวลาราชการ ชวยเหลอื เมอื่ เจบ็ ปวย ซงึ่ การสนับสนนุ ตองเนนการนำ ศักยภาพของบคุ คลออกมาใชใ หเ กิดประโยชนเตม็ ที่ โดยมอบหมายงานใหเหมาะสมกับความรูความสามารถ แต ตองไมเปน อันตรายตอผูปฏบิ ัติและชีวติ ของผูปว ย สนบั สนุนใหม ีสวนรว มในการแสดงความคิดเห็น เปด โอกาสให มคี วามกลาในการแสดงออก กลา ตดั สินใจแกไ ขปญ หาการปฏิบตั ดิ ว ยตนเอง ชว ยเสรมิ สรางจิตสำนกึ และความ มั่นใจในคุณคา ของตนเองไดอยา งดี สนับสนุนใหส ามารถปฏบิ ตั ติ นเปน ทย่ี อมรบั แกผ ูรวมงาน ผูบ ังคับบัญชาและ ผใู ชบ รกิ าร 6) บทบาทผนู เิ ทศ พยาบาลพ่ีเลย้ี งควรใหค วามสนใจผลการปฏบิ ัติงานทเี่ ปนดานบวกมากกวาท่ีเปนดานลบ สนใจสิ่งทที่ ำ ไดด ีมากกวา ทีจ่ ะคน หาวาทำงานอะไรผิดพลาดหรืองานทยี่ ังทำไมได ควรใหคุณคาในการสอนแนะ (Coaching) ซึง่ จะชวยใหก ารทงานเปนไปตามทิศทางความตองการขององคการ มบี ทบาทในเชิงกระตุนสงเสรมิ เพ่ือการ พฒั นามากกวาการติดตามประเมนิ ผล ช้แี นะ ใหกำลังใจ ลงมอื ปฏบิ ตั ิรว มดวยเพ่ือใหเ กิดการพัฒนาอยา งดีทสี่ ดุ 7) บทบาทนกั วจิ ัย บทบาทนักวจิ ยั ของพยาบาลพี่เล้ียง มิใชเ นน การทำวิจยั อยา งเปนทางการ แตการปฏิบัตหิ นาทขี่ อง พยาบาลพเี่ ลยี้ งมีสว นเกย่ี วของกับการวิจยั แบบไมเปน ทางการ เชน การรูจักคิดวเิ คราะหอยางมเี หตุผล มี ความคิดริเริม่ สรา งสรรค มีการนำเทคนิควธิ ีการใหมๆ มาใชในการปฏบิ ตั ิการพยาบาลอยางมหี ลกั เกณฑและ

10 ทันสมยั ซ่ึงวิธีการตา งๆ จะไดมาโดยการศึกษาคน ควาตามหลกั การทางวิทยาศาสตร มกี ารสังเกต วิเคราะห ศึกษาขอ มูลคิดอยา งเปนระบบในการแกป ญหา รวมถงึ การตรวจสอบตดิ ตามประเมนิ ผลและนำผลงานวิจยั ไปใช แมว างานประจำของพยาบาลพี่เล้ยี งจะไมใ ชนกั วจิ ยั ก็ตามแตใ นฐานะพยาบาลพีเ่ ล้ยี งตองปฏิบตั ิการพยาบาลที่มี คณุ ภาพสงู และเปนผนู ำทางการพยาบาลจำเปน ตองใชผลการวิจยั สนบั สนุนการวจิ ัยและลงมือทำการวิจัยเปน ตวั อยาง 8) บทบาทเพ่ือนผูใกลช ิด พยาบาลพเ่ี ล้ยี งและพยาบาลท่อี ยใู นความดูแล ตองมีจุดเริ่มตน การสรา งสมั พันธภาพที่ดีตอกัน พยาบาลพเี่ ลี้ยงตอ งเปน เพ่ือนผใู กลช ดิ ดแู ลเอาใจใส ครอบคลมุ ถงึ พฤติกรรมดานการสรา งความสัมพันธใกลชิด การใหกำลงั ใจ ใหความอบอุนและเปนกนั เองอยางสม่ำเสมอแกพยาบาลใหม มกี ารสรางบรรยากาศดวยความ อบอนุ จรงิ ใจ ยอมรบั นับถือ มีการพบปะสงั สรรคเพ่ือสรางความคุนเคย มีการพูดคยุ แลกเปลยี่ นปญ หาทง้ั เร่ือง งานและเร่ืองสวนตวั ดว ยบรรยากาศที่อบอนุ เปน มิตร (Chamberlain et al., 1990) พยาบาลวชิ าชพี จบใหมต อง ประสบกบั ภาวะเครยี ด ทั้งทางดานรางกายและจติ ใจเปนสงิ่ ท่ีพยาบาลพ่เี ล้ียงตองดแู ลเอาใจใสคอยชวยเหลอื คำนึงถึงความตองการข้ันพนื้ ฐานของมนษุ ยเปนองคประกอบ และพยาบาลพเี่ ล้ยี งตองมีสวนรว มในการจดั หา อุปกรณเครอื่ งใช ใหเ พียงพอและปลอดภัยตอ การใชงาน การมีสว นรวมจดั หาเอกสารตำราทีจ่ ะอำนวยความ สะดวกในการศึกษาคน ควา ที่เปน สัดสวน และมีสถานที่ทส่ี ามารถพกั ผอนคลายเครยี ด หรือพบปะพดู คุย ปรึกษาหารือ ท่เี ปนเอกเทศทัง้ ในและนอกเวลาทำงาน จะเปนการชวยสง เสริมใหพยาบาลวิชาชพี จบใหมท ำงาน ไดอยางมคี วามสุข และทมุ เทความสามารถในการทำงานใหบรรลตุ ามเปา หมายได เยาวเรศ กานมะลิ (2560) ไดก ลาวถึงการจดั การเรียนการสอนนกั ศึกษาพยาบาลภาคปฏบิ ัติ ภายใต กรอบแนวคิดของคาํ วา “PRECEPTOR” จะชวยใหเ หน็ บทบาทของ “พยาบาลพเี่ ลีย้ ง” ดังนี้ P = บทบาทในการเปนนักปฏบิ ัตกิ ารพยาบาล (Practitioner) R = บทบาทในการเปน แบบอยา ง (Role model) ของพยาบาลทด่ี ี E = บทบาทในการเสริมสรางพลังอํานาจ (Empower) แกผเู รียน C = บทบาทในการเปน ผใู หคําปรกึ ษา (Counselor) และการมความเอ ี ือ้ อาทร (Caring) E = บทบาทในการตรวจสอบประเมนิ ผลการปฏิบัติงาน (Evaluation) P = บทบาทในการสนับสนุน (Promotion) ใหผเู รียนสามารถพัฒนาตนเองอยา งตอเนื่อง T =บทบาทในการเปนผูสอน (Teacher) O =บทบาทการเปนผูม ีใจกวา ง (Open mind) R =บทบาทในการเปนนกั วจิ ัย (Researcher) นอกจากนไ้ี ดมนี กั วชิ าการบางทา นกลา วถงึ บทบาทครูพ่เี ลยี้ งในการประเมนิ การเรียนรู ซึง่ นบั เปน บทบาทท่ีสำคญั ในการท่ีจะเอาผลประโยชนจากเหตุการณที่ไมคาดคิดวาจะเกิด มาเปนบทเรียน เพื่อนำไปชว ย ในการปรบั ปรงุ กระบวนการเรียนรูใหดยี ิ่งขน้ึ มีบทบาทในการสรางประสบการณการเรยี นรูใหสามารถเผชิญกับ ปญ หาทีง่ า ยไปสูปญหาทีซ่ บั ซอนได ประกอบดวย การฝกปฏิบัติ (Clinical practice) การสอน (teaching) การ ใหค ำปรึกษา (consulting) การวจิ ยั (research) 4.พยาบาลพเ่ี ลี้ยงกับการพฒั นาตนเองและวชิ าชีพ วชิ าชีพการพยาบาลตองอาศัยการฝกปฏบิ ตั ิ เพื่อใหเ กิดการตดั สินใจท่ถี ูกตอง ระบบพยาบาลพีเ่ ล้ยี ง จะเปน สว นสำคญั ในการพฒั นาตนเองและวชิ าชพี เพราะประสบการณจ ากการอบรมจะชว ยใหเกิดการเรยี นรู การรูจ ักแกป ญหาอยางถูกตองเมือ่ เผชญิ กับเหตกุ ารณต างๆ บนคลินกิ ทำใหนักศึกษาพยาบาลและพยาบาลจบ ใหมม คี วามรูสึกท่ดี ีตอวิชาชีพ เกดิ ผลดีในการบริการสขุ ภาพ พยาบาลพเ่ี ล้ียงชว ยพัฒนาคุณภาพการทำงานของ

11 พยาบาล และพฒั นาพยาบาลในการท่จี ะเปนผนู ำ รวมทัง้ ยังมผี ลดีอยางยงิ่ ตอ การพัฒนาวิชาชีพการพยาบาลโดย สวนรวม เพราะเปา หมายสำคัญมุงการพัฒนาคุณภาพการพยาบาล และสรางความชำนาญในการปฏิบัตกิ าร พยาบาลตอ หนว ยงาน/สถาบัน (Vance &Olson,1992) โดยมีรายละเอยี ดดงั น้ี พยาบาลพี่เล้ียงกบั การพฒั นาตนเอง พยาบาลพ่ีเลี้ยงตองมีการพัฒนาตนเองทงั้ โดยตนเองและองคก รจดั ให ซ่ึงแนวทางการพัฒนาตนเองของ พยาบาลพีเ่ ลี้ยงดังตอ ไปนี้ 1. ทัศนคติของพี่เลี้ยง หมายถึง ความคิด ความรูสึก และความเชื่อของพยาบาลพ่ีเล้ียงตอวิชาชีพการ พยาบาลและการเปนพ่ีเล้ียง ทำใหพยาบาลพี่เล้ียงมีแนวโนมท่ีจะแสดงพฤติกรรมตางๆ ที่เปนไปไดทั้งเชิงบวก และลบ โดยที่การมีประสบการณ การเรียนรู และการรับรูในบรรทัดฐานของสังคมเปนปจจัยชวยควบคุม พฤติกรรม ท้ังนี้เช่ือวาพยาบาลผูมีทัศนคติที่ดีตอวิชาชีพการพยาบาลและการเปนพ่ีเลี้ยงจะปฏบิ ัติงานดวยความ ตั้งใจ/เต็มใจ/ภูมิใจในการใหบริการทางการพยาบาล มีความสุขในการทำงาน และเพ่ิมประสิทธิผลการเปนพี่ เลี้ยงทางการพยาบาล ทศั นคติตอวิชาชีพพยาบาล หมายถงึ ความรูส ึกและความเชอื่ วา การพยาบาลเปนวิชาชพี ทม่ี ีคณุ คา จากความรับรูของตนเองและการรับรูจากปฏิกิริยาของสังคม มีความเช่ือม่ันตอความมั่นคงและประโยชนแหง วชิ าชีพ มีความสขุ ในการประกอบวชิ าชพี รสู ึกตนเองมีคุณคา และสมั พนั ธภาพกบั ผูร ว มงานและผูรบั บริการ ทัศนคติตอการเปนพี่เล้ียง หมายถึง ความรูสึกนึกคิด ความเช่ือ และความต้ังใจในการเปนพยาบาล พเี่ ลยี้ งวา มีคณุ คาตอตนเองและวิชาชีพ เปนที่ยอมรับในหมูคณะและสังคม และสรางความเจรญิ กาวหนาในการ บรกิ ารสขุ ภาพขององคกร 2. บุคลิกภาพของพ่ีเลี้ยง หมายถึง คุณลักษณะโดยรวมของพยาบาลพ่ีเลี้ยงแตละคนที่ตอบสนองตอส่ิง เราตางๆ โดยแสดงออกมาเปนกิริยาทาทาง วาจา และพฤติกรรมซ่ึงสงผลตอการทำงาน ชีวิตสวนตัว และสังคม ของบุคคลนั้น บุคลิกภาพทเ่ี ชือ่ วาเหมาะสมกับการเปนพยาบาลพีเ่ ลย้ี งประกอบดวย 5 แบบตามแนวคิด 5 NEO Domains ของ IPIP (International Personality Item Pool) ไดแก 2.1 บคุ ลิกภาพแบบผูม ีความม่ันคงทางอารมณ (emotional stability) เปนความสามารถของบคุ คล ในการรองรบั แรงกดดันและควบคมุ อารมณ บุคลกิ ที่สำคญั คือ สขุ มุ สงบ ม่ันคง เชอ่ื ม่ันในตนเอง 2.2 บุคลกิ ภาพแบบผแู สดงตัว (extroversion) เปน ลักษณะของคนท่ีชอบสัมพนั ธภาพ ชอบเขา สังคม อยเู ปนกลมุ มีการแสดงออก ในขณะท่ี Introverts จะตรงกนั ขา ม คือชอบเก็บตัวอยเู งียบๆ 2.3 บคุ ลกิ ภาพแบบผูใฝรู (openess to experience) เปนบคุ ลิกทเ่ี ปด รบั ความแปลกใหม อยากรู อยากเห็น มีความคิดสรา งสรรค ในกลุมตรงกนั ขา มจะเปน กลุมทีม่ ีแบบแผน วางตวั อยูในกรอบมาตรฐานสงั คม 2.4 บุคลกิ ภาพแบบผเู อื้ออารี (agreeableness) เปนลักษณะของบุคคลทช่ี อบมีความผอ นปรนกับ ผูอ่นื มีความสามารถในการประสานงานทีด่ ี เช่อื ใจได 2.5 บคุ ลกิ ภาพแบบผูรับผิดชอบ (conscientiousness) เปน การวัดลกั ษณะความไววางใจ คน ประเภทนี้จะมีความรบั ผดิ ชอบ ไววางใจได เสมอตน เสมอปลาย 3. แรงจงู ใจในการเปนพีเ่ ล้ียง หมายถงึ ส่ิงทม่ี าเราหรือกระตุนใหพ ยาบาลพเ่ี ล้ยี งเกิดความรูสึกตอ งการ หรือความปรารถนาทจี่ ะเปน พยาบาลพ่เี ลีย้ ง และแสดงพฤตกิ รรมของการเปน พยาบาลพ่ีเลีย้ ง ประกอบดวย 3.1 แรงจูงใจภายใน คอื ความตองการท่ีจะชวยเหลอื พยาบาลรุน ใหมใ หมีความสามารถในการ พยาบาลเพื่อสืบทอดความเปนวชิ าชพี 3.2 แรงจูงใจภายนอก คอื แรงขับภายนอกจากสภาวะแวดลอมท่ใี หพยาบาลประจำการตองการ เปน พยาบาลพี่เล้ียง ไดแ ก การไดร บั หนว ยกิตสำหรบั การศกึ ษาตอเน่อื งจากสภาการพยาบาล ทศั นคตขิ อง

12 หัวหนา และสภาพเง่ือนไขของงาน และการไดรบั รางวลั ตอบแทนจากหนวยงาน (เชน การพจิ ารณาเงนิ เดอื นสอง ขัน้ การเลือ่ นยศ/ตำแหนง เปนตน ) 4. ความพรอ มในการเปน พ่ีเล้ียง หมายถงึ การทพี่ ยาบาลประจำการท่รี ับหนาทเ่ี ปน พยาบาลพ่ีเล้ยี งรับรู วา ตนเองมคี ุณสมบัติ และความตั้งใจพรอมทจี่ ะรบั ผิดชอบในบทบาทหนาทีข่ องพยาบาลพี่เลย้ี ง ประกอบดว ย วฒุ ิภาวะในงานหรือความสามารถในการปฏิบตั ิงาน และวุฒิภาวะทางจติ /ความตั้งใจ หรือความเช่อื มนั่ ใน ความสามารถตนเอง 4.1 ความสามารถในการปฏิบัตงิ าน หมายถงึ คุณสมบตั ิหรือศักยภาพของพยาบาลพ่ีเลี้ยงทางดาน ปญ ญาและดานจิตอารมณ รวมถงึ ความรู มีประสบการณใ นงาน และมที ักษะในการปฏิบัตกิ ารพยาบาล ทท่ี ำให สามารถปฏิบัตงิ านตามตำแหนง หนา ท่ขี องการเปน พยาบาลวิชาชพี ไดดี มกี ารตดั สินใจที่รวดเรว็ ไมล ังเล และ ปฏบิ ตั งิ านไดอยางมน่ั คง ชดั เจน นา เช่อื ถือ 4.2 ความเช่ือมั่นในความสามารถตนเอง คือ การที่พยาบาลพ่เี ลีย้ งรับรวู า ตนเองวา สามารถเปนพ่ี เลีย้ งได โดยมีพฤตกิ รรมใฝรูในส่งิ ใหมๆ ตลอดเวลา ยินดแี ละสามารถถายทอดความรูใหผ ูอื่นได ไดแ ก ความ เช่อื ม่ันในความสามารถของตนเองวา สามารถเปน พยาบาลพี่เลย้ี งได 5. ภาวะผนู ำของพเี่ ล้ียง หมายถงึ กระบวนการเสรมิ สรา งอิทธิผล และการใชอ ิทธิผลของพยาบาลพ่เี ลีย้ ง ตอ พยาบาลสำเร็จใหมใหป ฏิบตั ิงานดว ยความเตม็ ใจและพึงพอใจ เพือ่ ใหบ รรลุเปาหมายรวมกัน 6. การฝกอบรมทางการพยาบาล หมายถึง ประสบการณการพัฒนาศักยภาพทางการพยาบาลและการ เปนพยาบาลพ่ีเลี้ยงอยางเปนทางการที่หนวยงานจัดให หรือ โดยการเขารวมกิจกรรมการประชุมวิชาการหรือ การฝกอบรมตางๆ เพื่อใหมีความพรอมในการเขารับบทบาทพยาบาลพ่ีเล้ียงของพยาบาลสำเร็จใหม ประกอบดว ย 6.1 ปริมาณการฝกอบรมทางการพยาบาล คือ ปริมาณหรือจำนวนช่ัวโมง/หนวยกิตของการไดรับ การฝกอบรมทางการพยาบาลและการเปน พยาบาลพ่เี ลี้ยงทีไ่ ดร บั กอ นรบั มอบหมายหนา ทใ่ี หเ ปน พยาบาลพี่เลยี้ ง 6.2 คุณภาพการฝกอบรมทางการพยาบาล คือ การรับรูของพยาบาลพี่เล้ียงวา การฝกอบรม ทางการพยาบาลและการเปนพยาบาลพี่เล้ียงท่ีไดรับกอนรับมอบหมายหนาท่ีใหเปนพยาบาลพี่เล้ียงครั้งน้ีมี คุณภาพมากนอ ยเพยี งใดในการทำใหพ ยาบาลพีเ่ ลย้ี งไดร ับความรูและมคี วามมนั่ ใจในการทำหนา ที่ 7. การมอบหมายงาน หมายถึง การที่ผูบริหารหรือหนวยงานกำหนดลักษณะการจัดการและ รูปแบบ การเปน พีเ่ ลีย้ งที่ใชด ำเนนิ การเพิ่มพูนความรูแ ละทักษะของพยาบาลสำเรจ็ ใหม โดยท่วั ไปแบงเปน 2 รปู แบบ 7.1 การเปนพี่เล้ียงแบบเปนทางการ (formal mentoring) คือ หนวยงานไดมีการจัดมอบหมาย งานการเปนพี่เลี้ยงโดยมีการมีคำสงั่ แตงต้ังอยางเปน ทางการ มกี ารกำหนดระยะเวลาของสัมพันธภาพ และมกี าร ประเมนิ ผล 7.2 การเปนพี่เลี้ยงแบบไมเปนทางการ (informal mentoring) คือ การเปนพี่เล้ียงท่ีเกิดจาก ความสมัครใจของพี่เล้ียงกับพยาบาลสำเร็จใหมซ่ึงเปนการสรา งความผูกพันสวนบุคคลในหนว ยงาน เชน พ่ีเล้ียง มคี วามเอ็นดูผมู าใหมอยากสรางใหเปน ตัวแทนของตน และผูมาใหมศรัทธาในความรคู วามสามารถของรุน พ่ี เปน ตน ไมมคี ำสง่ั แตง ตง้ั อยา งเปน ทางการ และไมมโี ครงสรา งตายตัว 8. ระยะเวลาของการดำเนินงาน หมายถึง การกำหนดระยะเวลาที่คาดวาเหมาะสมและเพียงพอในการ เพมิ่ พนู ทกั ษะการทำงานของพยาบาลสำเรจ็ ใหมท ี่อยใู นความดูแลของพยาบาลพี่เล้ยี ง การกำหนดระยะเวลาอาจ มีความแตกตา งกนั ข้นึ อยกู ับนโยบายของผูบริหารในสว นกลางและผบู ริหารของแตละโรงพยาบาล พยาบาลพีเ่ ล้ียงกับการพัฒนาวชิ าชพี พยาบาลพ่ีเลีย้ งเปนสวนสำคญั ในการพัฒนาวิชาชพี โดยมีรายละเอยี ดดังน้ี (Vance &Olson,1992)

13 1. ดานวชิ าชีพ พยาบาลพเี่ ลยี้ งทำใหพยาบาลวิชาชีพจบใหมเ รยี นรูไดเ รว็ ข้ึน ลดความตึงเครียดใน การปฏิบัตงิ าน สว นพยาบาลพ่เี ลยี้ งก็จะไดรบั การยกยองในกลมุ ผรู ว มงานและผูบงั คบั บัญชา นอกจากน้ยี งั สงผล ประโยชนต อ หนว ยงาน เปน การสรางความดึงดดู ใจทั้งผูใ หบรกิ ารและผมู ารับบรกิ าร สรางชื่อเสยี งตอ หนว ยงาน และสง ผลตอ ผูบ ริหารการพยาบาล เปนการกระตนุ จูงใจผูปฏบิ ัติงาน ทำใหเ กิดความสมั พนั ธทดี่ ใี นกลุมผรู วมงาน รวมถึงเปน การพัฒนาบุคลกรใหมศี กั ยภาพมากยิ่งขึน้ 2. ดา นหนว ยงาน พยาบาลพ่ีเล้ียงชวยเสริมสรางบรรยากาศการทำงานรว มกนั สนับสนุนให พยาบาลวชิ าชีพจบใหมพฒั นาตนเอง เขา สูระบบงานไดอ ยางรวดเร็ว ลดอตั ราการลาออก โอนยาย และในระยะ ยาวทั้งในดา นการพฒั นาคุณภาพปฏิบตั กิ ารพยาบาล สรา งชื่อเสียงใหแ กหนวยงาน และสรางความดงึ ดดู ใจทง้ั ผู ใหบ ริการและผูมารบั บริการและผมู าปฏบิ ัติงานดวย 3. ดานการพัฒนาบุคลากร ดว ยกระบวนการและวิธีการของพยาบาลพี่เล้ียง ซึ่งเปน การนำ ทรัพยากรภายในหนวยงานมาใชใ นการพัฒนาบคุ ลากร จึงเปน วิธกี ารที่ดที ี่จะชว ยประหยดั คาใชจา ยตางๆ ซงึ่ จะ สงผลตอ การลงทุนดานบริหารสุขภาพโดยรวม เนือ่ งจากการบริหารพยาบาล ไดขยายขอบเขตและมคี วาม เฉพาะเจาะจงเพิ่มมากขนึ้ ดงั น้ันการพฒั นาบุคลากรโดยสวนกลาง เพื่อเกดิ ความชำนาญการพยาบาลเฉพาะทาง จึงทำไดย าก แตระบบพยาบาลพเี่ ลย้ี งจะเปนวิธีท่ีแกป ญหานไี้ ด 4. ดานผูบริหารการพยาบาล ระบบพยาบาลพ่เี ลยี้ ง ชว ยใหเกดิ ผลดตี อ การบรหิ ารหลายประการ นบั แตก ารใหโ อกาสแกพ ยาบาลไปเปน พยาบาลพเี่ ล้ียง ซง่ึ จะทำใหต องพฒั นาตนเองทั้งดานความรู ความชำนาญ สามารถแสดงบทบาทไดเต็มความสามารถ เกดิ ความสมั พนั ธท ่ดี ีในกลุมผรู ว มงาน นำไปสปู ระสิทธิภาพของ ทีมงาน และเปน การผสมผสานวชิ าการการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลเขาดวยกัน จงึ นบั เปนวธิ ีการทสี่ ามารถกระตนุ จงู ใจ และพัฒนาบุคลากรโดยรวมไปพรอมกัน 5. ดา นพยาบาลจบใหม การมีพยาบาลพเ่ี ล้ยี งรวมปฏบิ ตั ิงานกับพยาบาลวิชาชีพจบใหม ชวยให พยาบาลวชิ าชพี จบใหมเริ่มตนดวยความม่นั ใจ เปนการสรา งประสบการณทีด่ ีในการปฏบิ ัตงิ าน ลดความเครียด ในการปฏิบัติงาน สามารถเรียนรไู ดเ ร็วขึ้น และมคี วามอบอุนใจ เพราะพยาบาลพเี่ ลย้ี งเปนเพอ่ื นรว มงานที่ดี 6. ดา นพยาบาลพี่เลย้ี ง การไดรบั เลอื กเปนพยาบาลพี่เลย้ี ง เปน การไดร ับการยกยองทามกลาง ผูรวมงานและผูบงั คบั บัญชา จงึ เปนความสามารถพ้ืนฐานที่จะกา วหนา ไปสตู ำแหนงทีส่ ูงข้ึน นอกจากนย้ี อมเกดิ ความรูส ึกภมู ิใจท่ตี นเองไดชวยเหลอื ผูอ่นื และคอยดูแลความเจรญิ กาวหนา ของผูท่ีตนไดใ หความชวยเหลือ

การ และบันท หลักสูตรพัฒนาศกั ยภาพด้าน มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครปฐม วนั ท่ี 23 เมษายน 2564 อ.วรรณี ศรีวิลัย

รนากระบวนการพยาบาล ทกึ ทางการพยาบาลมาใช้ นการสอนสาหรับพยาบาลพ่เี ลีย้ ง ม

ความหมายของก กระบวนกา หมายถงึ วธิ ีการวางแผนก โดยอาศัย หลักการทางวทิ ยาศ ประกอบด้วย Asses Evaluation Implementation

กระบวนการพยาบาล ารพยาบาล การพยาบาล เพ่อื แก้ปัญหา/ ดแู ลสุขภาพ ศาสตร์ ทาเป็ นระบบ 5 ขัน้ ตอน (ADPIE) ssment Nursing diagnosis Planning

กระบวนกา การประเมินภ

ารพยาบาล : ภาวะสุขภาพ

ขัน้ ตอนการประเม 1.การเกบ็ รวบ วธิ ีการเก็บข้อมูล การ ชนิด Subjective data เก็บ ของ รวบ ข้อมูล Objective dไaดt้จaาก รวม มีลักษณะ ข้อ แหล่ง Primary ผู้รับ มูล ของ sourceได้จาก ข้อมูล Secondary แ source ได้จาก ระยะเวลาท่ที าการเกบ็ ข้อ

มนิ ภาวะสุขภาพ บรวมข้อมูล ผู้รับบริการ ได้จาก การบอกเล่า ของ ผู้เก่ียวข้อง มีลักษณะ วัดและสังเกตไม่ได้ การตรวจพบโดยบุคลกรทมี สุขภาพ วดั และสังเกตได้ การบอกเล่า ะ โดย ของผู้รับบริการ บบริการโดยตรง การสังเกตและ แหล่งอ่นื ท่ไี ม่ใช่ ตรวจร่ างกาย ผู้รับบริการ ได้แก่ ผู้เก่ียวข้อง อมูล รายงานต่างๆ

ขัน้ ตอนการประเ 1.การเกบ็ รวบ ชนิดของข้อมูล การ วิธี การสังเกต เกบ็ รวบ การ การสอบถามบ รวม เกบ็ ข้อมูล การศกึ ษาจากร ข้อ ระยะ แรกรับ เพ่อื ป มูล เวลา ท่เี ก็บ ต่อเน่ือง เพ่อื ข้อมูล แหล่งของข้อมูล

เมนิ ภาวะสุขภาพ บรวมข้อมูล การสัมภาษณ์ การตรวจร่างกาย บุคลกรทมี สุขภาพ รายงาน ประเมินสุขภาพของผู้รับบริการทุกด้าน อ ค้นหาปัญหาใหม่ ประเมินสภาพปัญหาเดมิ

ขัน้ ตอนการปร 2. การตรว

ระเมนิ ภาวะสุขภาพ วจสอบข้อมูล

ขัน้ ตอนการปร 3. การจัด การนาข้อมูลท่ีสัมพันธ์ หมายถงึ การ กันมาจัดหมวดหมู่ จดั ระบ ความต้องการพนื้ ฐานของมาสโลว์ ข้อม ความ ต สาเร็จสุดยอด แบบแผน การยอมรับนับถอื สุขภาพของ ความรัก ความเป็ นเจ้าของ กอร์ ดอน ความม่นั คงปลอดภยั 11 แบบแผ พนื้ ฐานทางกาย

ระเมนิ ภาวะสุขภาพ ดระบบข้อมูล ร ตามระบบของร่างกาย ด บบ โดยใช้ ทางการแพทย์ มลู รูปแบบ ทางการพยาบาล ตามกรอบแนวคดิ ทางการพยาบาล ทฤษฎีการพยาบาล NANDA ง 13 ด้าน ทฤษฎีของรอยด์ ทฤษฎีของคงิ ทฤษฎีของนิวแมน ผน ทฤษฎีของวัตสัน

ตวั อย่างการจดั ระบบการประเมนิ

นเม่ือแรกรับ

ขัน้ ตอนการประ 4. การบ เกดิ ความต่อเน่ืองใน บ่งบอกคุณภ การดูแลผู้รับบริการ การดูแล ป้ องกนั ระบุปัญหา ประโยชน ลืม ได้เร็ว การ บนั ทกึ ข้อมลู บันทกึ ข้อมูลผิดปกติ หลกั การ ให้เร็วท่ีสุดเท่าท่ีจะ บันทกึ กระชับ ทาได้ ได้ใจความ เรียงลาดับ

ะเมินภาวะสุขภาพ บนั ทกึ ข้อมูล ภาพ สนับสนุนปัญหา ล ท่ีเกดิ ขนึ้ น์ บนั ทกึ ตามคา แปลความหมาย บอกเล่า เพ่มิ ถ้าทีม ไม่แปลความ สุขภาพไม่เข้าใจ

กระบวนกา การวนิ ิจฉัยทา การเกบ็ รวบรวมข้อมูล การตรวจสอบข้อมลู การจดั ระบบข้อมูล การบนั ทกึ ข้อมูล การประเมนิ ภาวะสุขภาพ การ

ารพยาบาล : างการพยาบาล ตีความ กาหนดภาวะ แปลความ สุขภาพ/ สรุปความ ปัญหา รวนิ ิจฉัยการพยาบาล





ขัน้ ตอนการวนิ ิจฉัย 1. การแปลความห 1.1 การแปลข้อมูลเปรียบเทยี บก ข้อมูล ภาวะป เร่ิมมีรอยแดงบริเวณ ผิวหนังไม่ม ก้นกบ แดง 1.2 จัดกลุ่มข้อมูล กลุ่มข้อมูล เบ่อื อาหาร T=39.4o C ริมฝี ปาก แห้ง ความตงึ ตวั ของผวิ หนังลดลง ปัสสาวะสีเหลืองเข้ม น้อยครัง้ และปริมาณน้อยกว่าปกติ

ยทางการพยาบาล หมายของข้อมูล กับภาวะปกติ ปกติ การแปลความ มีรอย เร่ิมมีการเปล่ียนแปลง ของผวิ หนังบริเวณก้นกบ แบบแผนสุขภาพ ปัญหา โภชนาการและการเผา มีภาวะ ผลาญสารอาหาร ขาดนา้ การขับถ่าย

ขนั้ ตอนการวนิ ิจฉัย 1. การแปลความ 1.3 การกาหนดภาวะสุขภาพ 1.3.1 ภาวะสุขภาพดี ข้อมูล ส รับประทานอาหารครบ 5 หมู่ทุกวัน ออกกาลังกายสม่าเสมอ ร่างกายแขง็ แรงสดช่ืน ไม่เคยเจบ็ ป่ วยร้ายแรง

ยทางการพยาบาล มหมายของข้อมูล ภาวะสุขภาพ สุขภาพดเี น่ืองจากสนใจดูแลตนเอง

ขนั้ ตอนการวนิ ิจฉัย 1. การแปลความ 1.3 การกาหนดภาวะสุขภาพ 1.3.2 ภาวะสุขภาพไม่ดี ข้อมูล ภ ได้รับการผ่าตดั ไส้ต่งิ มา 1 วนั อาจเก บอกวธิ ีการดแู ลแผลไม่ได้ แผลผ ขาดคว แผลผ่าตดั แห้งดี ไม่บวมแดง บาดแ