Сүлейменов О. Азия алаулары

^ а н д ы а у ы р м е н б©лл.п н а н д ы бул уацта,К©з сузед1 хальщ дэулет-булавда.Балладацыз быламыц боп,К ем трлерБлокпенен жогарлайды Блокца.1^иы н дьщ тан ц у р ы ш -б о л а т баль^иды,Е ск е алады жазгы ж а й л а у эн-куйдиСарк;ылдаган ^ а за н ы н а н эпостын,,Б ы л д ы п т с к е н еттхн, И1С1 ан;к;иды.Е л 1к ет1 бал татиды т а ц д а й г а ,1 ^ ы зы л тогай к 0к 1р е к к е к;онбай ма?!(Тан; алдында алаулаган аяздыТТТымшьщ отыр се н д 1р м ;еуге бел байлап).Б уй ы рм аса тэтт1 ж ы р д а н т у т р нан,Д а р а С03Д1Ц цара н а н ы б у й ы р г а н .К ум 1с кемей булбул е т ! б1р уы с,Гулден сыгып алган м а й га куырган.М у х и т тузынЕртелх-кеш куш еш п,Д абы лдайды дари я н ы ц 1ш ег1 .С ем ген создщ арнасы нан,К ем ейденОрен;-врен, 0ту1 уш 1н —1ш ел1к! М.

БАЛТЕР 0ЙЕЛ Сен уш1н тол ы п турайын кубЬсабамда. Сапыр да с1м1р, Болмасын кудлк санацда. С1ЛК1П61р тастап кец1лдщ шацын, Тозацын, Сене 61л маган, Сенемш сонда саган да! Сер1-сал б о л са н аспаннан жулдыз цармаган, С1лтеп б1р ж1бер, Ауага сщ сш арман эн. Ал акын болсан;, Желшнш калсын жейр жан, Сагади жырын сарнатып ок;ып бер маган. От боЛЫП ТИ1П, 0 рт к;ылып жлбер канымды,Ж а п -ж ар ьщ д ы л ы п кайтем1з шагыр шамындььЖалгыздыд ойы —Жуп болу жатса-турса да,Б1р к;ак;пай кетпе е с т сергек жанымды*

***М ен тацсьщпын туягы м ен тулпардьщ,Т оп ш ы сы н а ^ыран б у р к 1т,Сун,к,ардын,.К ,умы раны ц дыл м ой н ы менК ,ы лы пщ аЦ а ш а п жазган к;айсар ж ы р г а х ц к ор м т.Б ац и уацыт,Б а к ;и Т1рл1к, бак;и к у м .Ц у п и я сы н тосып м аган н е к;илы,Т ол ьщ Айды тунхменен сендгрмей,Д у с ж о л ы н а н асггак ж ы р ы н оцимы н.К ун бе?Т ун бе?С ен ол ар га бас урма!0 з басы цнан заман сезгн асырма.Ж у л д ы з ы ойнап ш ы га к е л се кектемнхд,Д а с к;агым сет татиды е к е н гасырга.О сы жулдыз жамбысындай бэйгшщ,Н ы ш а н ы ол цуаныш п ен цайгыньщ .Д а й кундерх ©ше ц а л са о л ж а л п етш ,Ж а р д ет!п ол цайта т у а р к,ай куш .

Салмагыцды бл-лед! тек жарьщ кун,С е т солай угамын, жер, жарьщтьщ.ДайгылымынДашан жальщтырганша,Дашан эбден жальщ данш аРаршшн.

АМАЗОНКА М арина Цветаеванын, аруаеына арнадым.А л ау цызылД ала дызынЛ аулаты пА б ы р о й ы н а^тарды-ау и т аунатыгг!0м1р1 естен кетер емес со п ы н ь щО н сы з еткен цанды ж о р ы ^ ,Сауга тун.« .. .К е л б е т т 1 М 1 н .Д а т а р -к ;у р б ы м сезедл.: —Ой мак; ауыз,Д и г а ш д а с т ь щ ез1 е д 1 м .Ж аным!М аган жаудан бурын ж ольщ пай,О ртенд! гой,О р т е н д ! г о й 0зег1м.

Екщабатпын. 31л басады денемд1. 1Гдтым бхлем Сую-кую дегенд1. Байга тимей байдан шыедан бейбак;пын, Кес1рмш де, Ж ес1рм1н де мен еыд1. Карагандай к е к к е бултын кепйрген, Караймыз 613 ж у з 1м 1зге, Кеипргей! Иыгыца к;ол артам ы н,Арысым, Жанарымды, Жалынымды еш1рме!Куйген сопы ала алмады бастыга,Кер1 айналып к е т т 1 дуние,Састы ма?!Ацырайды Ярослав дыздарыАтажаудын, ш екпей жатып астына.Берме оларга!Бар пвкт1г1м зал м а?!Одан да взщ то я тта п к;ал,Аяма!Сорлы сопы,Сыгалай бер!К^уанам,Шыгып-тустЬау деп азамат маяма!Суйд1м кургак; ерл.ы1н,е жабысып,Кацгып кетт1м

С осы ы армен алысып.С езем , м е т кеппрмейд1 ш ежгре,А ц ы н н ы н , да келер ц а т т ы намы сы .А ц ы н ба ацын,Б ол аш ак;ты алдаса!Ак; парадта жортты ^ал ам ,А цдасан,,Вуьс1л эйел атаулыгаН аз айтып,С о л назы м ен кетпек мон,г1 тан,ба сап.

* ** Бцганадан сэл твмен, Бацайдан сэл жогары Жырламаган ислам. Исламццл атты ацын Сайрап берген былаи деп, Бцзылганда осы зац:Ж ан ар менен анарга а д ы н елд1 даратцан,Одан твмен жырлауга тыйым салган жаратдан.Бетпердедей кейлект1 болган далам кетермек,0 й ел 1м тц мыцыныи мадтауга т1л жетер ме!К арадат кез,Д ал ам дас,Толды н бурым,Г ул ер!н —Квнерген квп тецеуден уз1лген бар кудергм.КайыршыгаЦайгылыК е р т ед1м жыр оды п,Зар ендреп,Кушадтап,

Тиыы берд1 б1р-ек1.Кунги; т у д ы ,Ал ацын,Т1зг1н1н;д1 у з ,Ала к;аш !Ш еш ш , цатын,Керд1н; б е ?Ерк1нд1к те жалацаш!«Ерк1 а д ы н н ь щ езшде не ж а з с а да улг1 е т т » ,—Деген р а с сез бе екен?— дед1 Р айса умбетьРас! Р ас!ОсылайБолмак; елгм,М ек ен 11м.С орл ы ж у р т ы м 61ЛС1Н б1р т а м а ш а н ы д не екешн!А д ы л ы м н а н алжасып а л а гы з г а н кезгмдеДул б о л а м ы н дуй ы н дай а л ы й у п щ а н сез1м ге.Асыл арм ан жулцынып,А сау ш а б ы т шак; турды.Балбанасын урейдщ ш ы ц ы рауга лацтырдым.«Ерк1нд1к!»—деп езеуреп бвсап кеттш бек цатты .Д уангаы нан далпак; пен т а ц и я н ы кекке аттьщ .Ж ы лдар етт1 сонымен,У м ы ты л д ы ЛСЫ р-0Н1М .Б у т а д т а г ы адлпак;к;аЦ олы м ж е т п е й жур эл 1.» м.

Ну ормандай алауы н а су сепкенШаЬарымыз ш ы р т уйцыда,Тырс етпе.Естисщ бе?Машина, элде дурл.лдеп,Жер шары, элде, аунап туст! б1р сэтте.Жацсыдан да,ЭКаманнан да,НешемеЦашып шьщк;аы дам ы р улым кеше де.Туннщ к;ара топы рагы н ысырып,Тецселед1 1 лул1 ш а м кэшеде.Кап-к;арадры т у н к;ойнында,Шыдацыз,Топырак;ты теул.п,Ну боп шыгамыз.К,анша к;ою болса тунек-царацгы,Соншалыдты ц ою , к е п т з мына 613.Кумда еспейм1з,

Д у м г а 613Д1 К1м ек к ен !Б1з есем1з жагаласып тун ек п ен .А пт е з е г ш б1збен ж а л г а п аргымак;,А р г ы м а ц т а р мы на 613Д1 ж ы р еткен. м.

НАЗЫМ ХИКМЕТКЕ Олгмнен бъз цаигамыз-ау, бекер ол, Зцлым ажал — махаббаттан бетер ол Деген Оли, — т аба алмадым дару мен К^оштасарда А л л а деген арумен. длг оны, цоим аса да ата-ана, К^цдайыныц ат ым енен атаган.Дайттым, Алла, ак;ыл бер,Е р е й т цай уранга?Хорасанга тартсам ба,Олде сонау Иранга.Махаббатты жырлаган гашыцтарды жылатып,А д ы н д ы олар ©лт!рген мунарадан кулатып.Барсам ба, элде, Лоыдонга,Б1рак; онда ызгар-ау.П ари ж жасыл ыплтерлд.,Сенде сылцым к;ыздар-ау.©зен,Кеп1р,

Арулар, Неге ц у ш т а р жас кеуде?Б е р т к,ойы п, элде, осы к е т се м бе екенМ эскеуге?Т ал а й -тал а й малты гам, М и с с и с и п и , мен сенде,А м а з о н к а эйгл.л1, енд1 с е т к е р с е м бе?!А д б у б о л ы п а д Ед1л а р н а с ы н а н а сты ма,Ш уй ке-ш уй ке адша булт аспаны цда.М осква!Ж о г а л г а н тл.л сек 1лд1 ж а т ц а н кхтап дум б а сы п ,Сендерменен сырласам,Сейлесем1н ымдасып.Ж о г а л г а н Т1Л, орине, а д а м т1л1, о, Алла.Ж ога л га н д ы жогалта ту сер б о л са д , обал да!Ж инап к ел ем мен с е т д ы з ы д -д ы з ы д к у т д д е ,Ж ы ры м-ж ы ры м кушцде,Уз1к-уз1к к у т д д е .Ш аш ы л ы п сен жатырсын, к ен е-к ен е томдарда,Ертег1 м е н адызда,Эдем1 елед-ж олдарда.Кок аспанда шайдалып,Кек тед1зде ыргалып,Ж урем се н ! дашанда оз1м м енен б!рге алып.Ж ы бы рлаты п турасыд кемей1мд1,Т1Л1МД1.Ауызга аты д,О, А л л а !Б1р1НП 11 б о п 1Л1НД1.Б1р а д ы н ы И ранн ы д ж о д -а у м е н д е й ацсаган.Унс1з - т у н с 1з суй ем ш ,Т адул ы м ы н мен саган.

***Луврдан мен ссщыр керд1м сершс1з,Сол соцырга ауды назар ерд.кс1з.Венерага тур ды к;арапКоз емес,Аццан К03Д1Н орынымен керл.кс1з.Негр естш ц арауш ы ед1 шарага,Батыр 0ст1п царауш ы ед1 жарага.Нес1мен ол к ер ед 1 екен?Коз1мен!Кдйдагы коз?Деп дадалып к;арама.Ашылгандай г а ж а п ем1р ес1г1,Керд1 ананы,Мынаны да,Осыны.Бос к;уыстыц а л д ы н а кеп содан сон;»1Гзак; турды,\"Уза^ турды т е с ! л т .

ЕНИСЕЙ ЖАГАСЫНДА ПАРОМ КУТ1П ОТЫРЫП Ауыл балалары цармацпен балык; аулап жур.Швп т осел геп арбада ц ауц и га н цаба сацалы бар,аягынан айырылган мугедек от ы р . М енщ цойындэптеръжде, зеръккеннен ои ы м а не келсе сонытцсгре б ер ген , жынандаи бгр ж а з у ж ур екен. Д алтары ста калган са л д а й кептелш, К у ж 1р ей ген тамдар м у н д а к е п тег1. Сол: уй л ер дщ арасы нан Б1р ару 1Ныга келд1 ТонДректе жод тед1. Т1зес1нен жогарырак; е к 1 ел 1 Т ом ен тартып кейлег1н1н; етегш Ур ^ы зы ндай атып ш ь щ ц а н ацыздан 2Кетт1 алцынып, Т урды алцынып, ЭКетелгп. С о д а н к е й ш даргы п М1Н1П арбага, Д а р а д ы ол езен ж а а д а ,

Арнага.Кершбей ме келе жатк;ан сал-паром?Сол паромда бар м а Ж1ггг,Бар ма ага?Далап ерш —Б1реулердщ арманы,Тас туйнектей к;ос анардын, бар мэньА я гы жоц анау сор л ы мугедекЖеткженнен а л г а н жок; к,ой арбаны. Енд1 арбада Ек1 аягын к©с1л ген Селеу шашы с а м а л желмен ес1лген Дызды б1р ш а л ж е п барады кез!мен, Ж еп барады, Кетпес керш1с ес1н,нен. ©дшен, бала, 1ш1нде б!р ©рел! 1л1п тусер жок; ж хггттщ берень Шабацтардан жарытпайсын, сал буып, Нагыз еркек — Бойжеткенге керегИ Бграк;, с1рэ, с е зб е й оны сол жзтгг, Б1р т у к т р ге к е т к е н шыгар жол журш. Тгады ару Кеудесшде ал со н ы ц Бар екенш оя н баган мол жыры. Дай тарагща ж е т е к т е й д ! ой мына? Дайда жур ол,

Ж ел толтырып цойны на?Енисейде?Элде сонау Норильде?Сол ж1г1ттщ асы лса г о й мойнына!М угедек бол деп т а г д ы р ы даргаган,М у м к ш , мына о т ы р г а н ж ан арбадаЖ а р а п далар,Болар мумкш бацы ттыБейшарага бар г у м ы р ы н арнаган!?МахаббатпенЭКод пэтуе,БаяныК еш жолыгу,К еш табысу баягы.М ундай-мундай х и к а я н ы д , ерине,Епщашанда болган ем ес аягы.Балык; аулап суга м а л г а н балтырынБаладайлар,А д дайыцдар,П а д ы р ы ц ...П аром куткен сол бейтаны с бойжеткенК оз алдымнан е т т ж а тты адырын.С адалды шал, ж од кендлде тойымыА д балтырга тесхледл.,Д ой муны!,,У зад кергшсЕш к1м ойлап тап п аган ,Т1РШ 1Л 1КТ1В;,0М 1Р Д 1Ц 03 ОЙЫНЫ.

ТЕР1СКЕЙЦодастары Памир1н;н1н, жоталыБара жатыр Ч укоткага бет алып.Ест1ген гойКумгсшдей сол ж ак;тьщКеткен шепт1 ш у л у н -м у к деп аталып.А л тай асып,Царындары к;абыск;ан,Саянтаудыц с1лем!мен табыск;ан.О кумарльщ! —Эб1герлш емес ж а й ,—Сулульщты 1здеу г о й ол алыстан.Н эз1К цолын 0лдек1мн1ц, мысалы,К1сен болып си п а р м ы н да цысармын.Схбгрге де жер аударар сулульщ,Ж ер аударар бул с у л у л ь щ кусалы.Цыраулы аймак;:Туб1т1ндей ботанын,,А я зд ы аймак; екен сенлн, Отанын,,

1здеп журсем алауыыан алтынньщ,0ц1 суьщМ ен щ асыл метал ы м .© ткен шептей ж а суы н ан иненщ0 т т 1м оган,Отырган-ды и м е н т ,А р у екен ац кум 1стей жонылган1^абыргадан ж а р а л м а га н суймегхн,,0т1п жатыр,0т1п жатыр цаптап ж ы л .Ак; к у м 1стей эл п е ш те ге н мацтап ж ы р.Ш улун шепт1 к;ытьщ тайтын танауды,Ж а с додастар тун драда таптап жур.

АНА Болгарияда ацыи Дижчо Дебеляновтыц анасы-на орнатылеан ескерткьъи бар. Мацдайын цолынасцйеп, цасгрет-цаигыдан цара тас боп цатыпцалеан сек1лд1. Баласы — ауылдыц ец момыны,ец жуасы — кцш ж еткенде жцрек жцтцанныцнаеыз взг боп шыеа келген. Б1р кезде квзге тцсецойма,йтын царапаиым цара бала кенеттенэйгглЬ башырга аиналады. Мынау анасыныц сози ©з атыцды езд.н; ш ы га р ер болсад, Танысын Ел, Ж урегщ е шер доне а. Ы згар болып с о д д а н д а уадыт Осы кун Орман болып ш у л а п туреын ес1мщ. Ж о л — алые та, Ж ум ы с — ауыр, У д , балам, А у зьщ а мен емшег1мд1 тыдпалап, А д сут1мд1 а я м а й м ы н емсец деп, Оз атыцды езщ ш ы гар

Дайтсец де!А й т а алмаймын б1рак; та сез аталы,Б ул жерде емес,Баск;а жак;та атагын;.Царц-^арц кул1пТ ук гр се ажал бет1н,е,1^уласа досЕ т кесетш етшен,Н е туйьщ ца т1релсен, б1р,ЭКэ, мак;ул!С он д а гана бере а л а м ы н мен ацыл:«СеН Ж ИТТСЩ ,Т у р а дара елгмге,Тайсацтама,М ен турайын «Ер1м!» деп.С онда езщдхТаудын, дыран цусы ы дайН у с^ а п к;ойып,Б ы л а й дер ем ц ы сы л м а й :«Б ул — казак таЖ1бермейтш е се ст ,С ол казактын, мен б о л а м ы н шешесП»Ес1н,де уста:М ац ы зды емес езге т у е .К^уйын кезде,Руиын кездеК езге туе!А л егердеТ у т т ушпай дап-дара,ТендректеЭКатпаса егер од б о р а п ,Б ол ы п орк!м

Бацытыныц цож асы ,Кулген кезде тег1лм есе коз жасы,Комейлерден зарлы жодтау шьщпаса,Ару-к;ыздар бет1н ж ауы п,Буцпаса,Момын жастарКеуде керсе ал егер,Кезге туспейКвлецкеде цала бер.Сонда сешБейб1т1тл1к к;у сы н дайНуск;ап турыпБылай дер ем ц ы сы л м а й :«Бул казак таАк;ыл толы кесес1,А л мен, кемп1р,—Сол казактын, ш е ш е с!...»

***Д а й суйьщ та ц у м ы р а га куйылганС О Л П1Ш1НД1ДиыстырганДабылдаса,С©з атаулы0 з туршТалап етер журегщ неы,Миыцнан.Т у н е г 1н;д1 бурм ал айды Т У Н ептеп,Т1ГЛПАР тазы б о л г а н ь щ д ы т1леп пе?!Уйлес1мн1ц небгр д и ы н ш ебш енК емей купи етпегендеК1м етпек?!Б1з — баспыз да,0 м 1р — бастыц т ы м а г ы .Т1рл1к 031М ы н а 613 боп тун ад ы .М ендгк элемМын, дубылып ауадайС о з П1П11Н1Нц абы лдаум ен тынады.С оц гы томньщ

К ек Т У Т 1Н 1 с у й ы л ы п ,Кулге айналса0рштерд1д туй1н1...Цай жерде деСияцты ой лекалосыТурады УН к:илы-дилы шлш.

КЕНИЯ ЖАЗУШЫСЫ ДЖЕЙМС НГУГИДЩ ЕРК1Н 0ЛЕЦ ТУРАЛЫ ТОЛГАУЫ Сидыр жырдын, ц уп и я сы н ашдандай, Сейлеп берд1 елецгерлер ж асдан бай . Олай-былай боламын деп Оларга А д ы н б1рад серт бермед1 еш дандай. «Устем турсы н десед ж ы р д а мерейд1,К^урт Гом ерд1,Ямб м ен хорейд1.Терт таганын дурт Ь эй я м н ы дЖ ене деЖет1 ж олды дурт елед1н корейдгц!Танк бол ы п тапта ж а п он тан касы н,Ш локты да—Унд1л1к ж ы р алдасын.Ж ойды н жырга данат б е р т ,Пайгамбар,Еск1Л1ктщ далдыр ж а л гы з даддасын!»У сад-туйек сез болатын т у с т а б!з,

Кеуде согып дауры гуга устамыз. Ж одтан езге бол ы п Б асты шаруамыз, Ш к;анбай ж атты а л га ш д ы нускамыз. Свзбен майдан а ш у керек шошымай, А л 613 жалган ц и н ал ам ы з, досым-ай! М ойтап болган с е л е б е т н сыныгын, Ь ^:ы н га тыгып ж а сы р а д ы осылай. Е р к т д ш т е ерк1нд1к жок; бугшде, Талап-талап,Доймады оныц тугтн де. К и н о П1р1, Ж)елбуаз сез...СулульщЭКалт-жулт еткен к;алды парша тшшде.Б аты р льщ жок;,Батырсынып жылтьщ дарБ1реулердщ ойында т е к к;улк;ын бар.Е р к т д ш ол —Е м ес шолжан, еркелък —IIIы н жан цию деген1н,д1 к1м тыцдар!Жадыныцнын, айтцаны на кенбегш,Ж!ен1 белек туыстардын, елдегь..Ш ы бы н жаньщ уз1лгеншеП1 ырк;ырапЕрк1нд1кке сщу керек ен,бегщ.Б ол ам ы з деп с©з1м1зд1н; цожасы,Ш ы н дьщ уыпн талай сьщ тьщ кез жасын.

Кал ай айтсад солай ж е н е 1стед1к, Аянбадыд, Каркаса ем!р дажасын! Б1рде дул ап, Б1рде турган баладай Б асты д алга, Тодырауды даламай. Ну орманныц тас-талданы н шыгардыд,А лай-дулей дауыл у р га н догадай.Ж ы н дан ган да сун,г1м1з 6 13, 1С Т 1К П 13.Б урд-сард еткен д ор гасы н д а й ыстыдпыз.Найза ушында парыз ©теп,АдырыБ1рте-б1рте сабамызга т у с т 1 к бхз.Кей1н удты дКерег1 ж од шатадтыШ ы гар ган н а н б1здер о с ы н е таптыд?!К ал ай б1здер аямаймы з —Апыр-ай! —Ж ы л д а р менен ец а д ы р г ы кгтапты!Олар б1зге дауш болы п ел естеп ,Ойдын, басын жалт б у р а м ы з егесте.Ж ур т т у ст б е с куцгхрт создер —Б1здерд1н,Кум1лж1ген уятымыз ем ес пе?!Б о сд а тартып курдел1л 1к куйдтш,Б о с д а 1здей м 13 т у р д щ неб1р диынын.

Еркш дш деп м и ы м ы зд ы ашытпай,Б1р-ак; сезбен а й т у керек туйшш:Н агы з дарын тур-мур1дд1 урып па!Ц ай тур1н де кенд1ред1 ол ырьпща.Олед п й ртн , ерк1н болса болмай ма,Ыргак;, уйцас д у р са у ы н д а турып та!

***Уацытынан кеппгед1 поездар.С©з айтуга кеппгед1 о й ы аздар.Кеш1гед1 самолеттер,Ул-дыздар.С уп -сур болып тусед! а гы п жулдыздар.О йш ы л улы парасатты гасырдын,Ж анарыцньщ цоцыр н у р ы н жасырды.Оныц-дагы берген ак;ыл-кен,ес1С ел бол са да к ен н гед!,О нес1?!Келеш ектщ келецкес1МенДн;еТ усед1 эл 1,Т у сед 1 эл1 ецще.Гаш ыгымнын, м е т р г м ! — от-алау,М аган цанша кеппгед1,Ботам-ау?!Соуле дуйып миына д а кегценщБез1лдет1п домбыранын; к;ос 1шегш,Эпос-жырдын, ж п ггт е р ! к у ш т!, асылА сы гадыК е т н к;алып уш г а с ы р ...

*** Маган цымбат ес1мд1ктщ аттарын, Табигаттын, н еб!р ты лсы м шацтарын Кимасындай0з1менен б1рге а л ь тЗулады уацыт,Турмын содан диналы п.Ендд м е т аяд ы зд ар б1ршама,А сдар таулар,А сы л тект1 ш ы рш ал ар.К^олыма алып т а у д ы д рейс-федерш,Тузетш ем ац ы зд ы алцап бедерш,Сусыган дар,Туншьщтырып цузы цды ,Басып к;алдыБуран;-буран; 131МД1.Аддан жулдызДурл1кт1р1п д и я н ы ,Б1р-ац сыздыЖылдарымды дияли.Тау суймесе,

М ен щ дандай багам бар?М аган далай дарайсы здар,Адамдар?Агайынга журген б э р т кузетшС1здерд1, тау,М у м к ш емес тузету.Таулар! Таулар!Ж о д С1з д е р д е д у р ы с т ы д ,Д уры с болып к е р т е р тек бурыетыд.М у м ш н емес тегЛстеу де,Т едеу де,Тауларды бхз ж а р а л га н б ы з елеуге.Оларга жатД а й тед ! деп алацдау.Суй!Суймесец,Пысдырмайды оган тау! М.

* ** Андрей ВознесенскийгеСур жебедейКен; мандайын т а сд а урганМахамбетщ бол са керек бас курбан.К,ауырсыны — ш албары онын,БалагынК,опщар м у т з ою м енен бастырган.К,анша езгер1с бол га н осы арадаСаган цазгр к у л т дарар бала да.Мен озще цызьщ падым,Батырым,Сен де маган кез1н; с у з т царама.Бас цатырма б1зд1н; сезд1 угам деп,Дайындьщ Ьем у а ц ы т керек буган кеп.Тас камалга сы зат тускен бул кунде,Эрекет ет, мше, сод ан шыгам деп.Тап болдын, сен —Илан менщ сез1ме —К^ара сездщ патш а болган кезше.

Б у л 0лемд1 эсем дш п ен ту зе т уОн;ай бола доймас дейм1н езще.О ткенменен са л ы сты р ы п тек дана,ЭКан;а деугр алады ш ы н мадтана.С е т н ; буран, салады е с к еУШ 1НШ 1Дэу1рдег1 аждаЬаны даптаган.1Гсадтармен са л ы сты р ы п тек дана,У л к е н м ш дей алады а д а м мадтана.У лы лы дпен елшеп б !р а д тек данаЖ е р бетш де адам езл.н садтаган.Гомо-антроп.Т у се д 1 еске сол кейде,С оган датты удсам ай м а мендейлер?!Азиямен салыстырып эр сетшЕ в р о п а ем1р с у р т к е л м е й ме?Дилы-дилы бастарынан кешкеш,Х а л ы д п ы з 613, о А н д р е й , кошпел1.Д ара болган багы ты м ы з,Ж олымыз,О т ы м ы з да ошад п ен ен пеш тег1.Бабалардыц ойларына келмеген,0 Ц 1 ТуГ1Л,Т устер ш е енбегенК ореем деймшА р д а сы н д а б1л1мн1н,Дуд1ретт1А д а м айтса сенбеген.Болашадты,Н урлы КУНД1,Н у р л ы айдыЭ т р у ст а р т1л1нде мен ж ы рлайм ы н .

А л сен оньщ сы р ы н аш та галым бол, Адын болып ж ы р г а айналдыр сырнайлы. Еылымда бар н еш е турл1 агымдар, Соны угуга,Илануга хадын, бар. З и Я Н Ы Н а К 0 3 1 Ж е Т 1 П 61Л 1М Н Щ ,Сонымен де кемелденсш галымдар.Кеп кезд1м бе,Кеп журд1м бе ем1рде,Эбден цажып к е з тастаймын ендрге.Маган сонда багы т-багдар керсетш,Ж ол нусцайды с о л саусак;тай темгрмен.«А зия» —А зия депОцталып,Жацылдым ба?Жатпаймын мен ак;талып...Танып-бйпп ©31М13Д1 езгеден,Кешем1з 613 ез1М1зд 1 бетке алып.

ЕНД1 IЖ ацылмасам,Д ел езшде адпанныцШ елейт-швлде ц ы п -ды зы л боп жатдан гул .А л наурыздаТ 1п т 1 туй е т1кен де —Тл.кен емес — ж атдан 61р.А л мамы рда к уй ш к е т е р бул алап,ЭКер т у б 1нен кезге т у с е р дум алад.К ер ген кезде кеседег1 к е к шайды,Ол кездерд1 еске ал ады к 1м далап!Ш елейт-ш елдщ кун дадтаган тесшеДызыгасыц,Суйс1нес1ц несше?!Кеберсгген дудыдтагы сардыт-су,С а р ы елемд! салар ж и 1 ес1н;е.

Туз цыраны ер!с цы лган бшкт1, Танытады ырза бол ган сиьщты. М ен оралдым, Оралдым да, 031М Н Щ Цайта таптым эл ем 1мд1 сушкть Ж ылан анау Керсетуге сымбатын Уялгандай,Аманбысьщ, кум-батыр! Ж ан к;июга дайын ты ш дан мен уппн, Ж а н гана ма?!Т 1ПТ1 одан да цы мбаты н!Сахнада тунып ту р га н уйлес1м.Артьщ-кем деп айта аласыц к1мге сын?!Торгайлар да т у с т е д 1ОларсызТ1рл1гщнщ тольщ т1рл1к емесш!Б1р бохщоцыз к;олдагандай осыны,Тондацдайды131 кум да жосылып.Онда журттыц ш аруасы жок;,1С 1 ж о к ;.Басып кетш,Далмаса егер тосы лы п.М ансуц цылмай еткен-кеткен ем1рд1,Ш арапсыз даБул арада кенДлдд..

Б1р1н-б1р1 табады у а д ы т Тапдандай О сы арада Ун дуладты, Ол ун д 1. Ушк;аладтьщ зацын м ы н а туздерде, Ц у бастардьщ у д ты р га н ы н кез керген. Б ул арада келлсесщ З ен он м ен — Т асбадалар ж етк1збейд! бхздерге. С он д ы д та н да у й ы д та , Демал, Уй дала. М эн ;г1Л1к т1 асьщ ты рм а, Динама. Б ул ем1рде тузу нэрсе — Ж алгыз-ак;, 111екс1зд1кке багы тта л ган П и 2 гана. Ш ен;берщ д1 ешк1м е л ш е й алмайды Шетс13-шекс13 санм енен де — Сол дайгы. Бэрш-бер1н угамын деп талпынба, О н д а ем1рд1н, ешб1р м о т далмайды. К о з жасымен ш ы л ан ы п ж ы л тесег!, Р асы рларды тозан, б а с д а н бес ел1. 0 т к е н куннен еш ги б р а т ала алмай, А ц ы з 613Д1 азды ры пты д е се д ь2Шартты тур д е гректщ «П» вр тм ен б ел гьл е ы е тт шецбердщ диам етрге^атынасы.

Отар жак;та п оездарды д керуеш,Б1р1 соныц — к;алган кещл кермегьКездейсок; та,Т1пт1 мейл1 зацды даЕнд! мен! кеш1кт1ре кермегш!Бул сырымды ез1н;менен бел1сем.Т ук б1лмеуге,Т ук уцпауга кел1сем.Егер оныц м ум к1н д 1Г1 болмаса,Кенпре гер,Кенпре гер м е т сен!

К0НЕ ЗАМАН ТУРАСЫНДА КУПИ ОЙЛАР Баллада ЭКол — шеж!ре, С ия^ты м ы н мен га л ы м . Сурлеулерд1 оцимын да Угамын. К еруен журген У дсап дайтцан цустарга, К еш тер етш, ЭКырлар далган д ы ш та р д а. Х р он и к а лентасы ш у б а л ы п Дурз.лдеген самосвал — ш ы н алып М ацгыстаудьщ та р и хы н а кгрмек боп У н досады улы дуб1р, Дурмекке. К ен н ен цалган та у л а р д а й б1р аумадты \"УЙ1н д 1лер цараяды а у л а д т а ... I Ш элеиттъ Мацгыстау тпцбегъ — кене ауылдыцжцртпындаи. Саманнан ж эне цыштпан цалаиганшатпырсыз пгатьал пгамдар. Жолаушылар соцпаи,

ол тцсты айналып етедЬ. Баяеыда керуендер бцлжерге тоцталмаган. Елдщ айтуына цараганда,осы тещректегъ когг мол ауыл Шартаг болгангаццсаиды. Оныц взшен бцгшде бьр-ац цана царагашцалыпты. Сонадайдан сораиып квртетЬн солагаьитыц тамыры да тпым тперецдеп кепгсе ке-рек! Жцп-жцмыр, тпЬп-тЬк дщгегте арцамдытЬреп, сэл демалганым бар. Т1л1м-т1л1м боп жа-рылып кеткен саз цабыргамен бгр кесЬрткежугъргп вттй Босагада уацыттан оцып кеткенцыиг бциымдардыц цилы-цилы сыныгы шашылыпжатыр. ...Су эцг1рлеп кудьщтардын, тубшде, Хабарлайтын ж а р ш ы ана тЪинде: «К,алмау угшн ацицатты ацгармай, Коне, журтым, куладтарьщ турщдер. Румыр бойы умггпенен кун! еткен, ЭКаратцаннан б1р жацсыльщ дэметкен. Су тасушы Ж аяу М уса тоцалы Тагы ул тапты к ум ы р аш ы Сметтен.» Шулап жатыр улкеы-к1нп балаша, Шыгады ун1 ак;ындардыц тамаша. Керткелдер айдайлайды: «Оттсен,, О, мусылман, берей1н мен бал ашып...» Оулие ацын лапылдаган б!р жалын, Кекке к;арап айтып ж атты болжамын. Осы тустан хроника узллт, Басца сурет жалгасты рды ар жагын.

Аяк; асты ун1 еш кендей эр уйдщ, Д ул а гьщ д ы б1р т ы н ы ш т ь щ цариды. А ламандар жет!п к е л д 1 сау етш, Б1р к езд ет е ск е р т д е й Д арийдщ . Белг1л1 гой: Дырды, 2Койды, Тркггть Б1рак; соган тетеп б е р г е н ^ ы р кутты. П ергаментке тамган ж а ст ь щ дагы солД е ц ге л е н ш ел1 к у н г е т у р т1пт1.Т ам ган емес,С ы гы п алган дер ед1м.О с ы Т031М адамдарга к е р е г иУак;ыт ппркш бет п ерде боп жасырган,З о р л ь щ керш зар л а га ы д а ер ел1м. IIЭ л е г т е н екпе деген п ерл он ;Бет1 к;айтцан а ц са д а л д ы ц ,С ерщ щ .Эйелдердщ аягына тапталдыБер1ктер1 — тер1лер1 б е р т щ .Ш ар таг солай ай ы ры л ган сетм нен.Ш ы н д ы гьщ да ш ы д а м а га н ,1Пег1нген.Ш ы бы н жаныц ш ы рцы райдыБ1р т д е тБузып-жарып еткендей1н шебщнен.

Душпан кетт1. Кез жасынан ц ац турды. Туман басты к е у д е д е т ак нурды.Лэззат алып масцараыын, езшеы,К,атын-к;ыздар жаульщтарын лацтырды.Б1рте-б1рте,Б1рте-б1рте суй ы л ы п ,Елде ун жок;,К,алган бер1 туйл.лт.Тундей цара орам алы н сыпырып,Тура карап,Дед1 ана к у ш н т : «Бар, бара бер!Далма енд! ж олы цнан!Т ук пайда жок; барьщ нан Ьем жогыцнан.М1не солай,© зщ жалгыз кетесХн,,Ойткеш енд1 ж ан ермейд1 соцьщнан.Жауган сщк;а кеудедд1 ашып тос деугеЕр калмады,Болады енд1 не 1стеуге?!Берш щ де келед1 едуар сургкп,Журекс1здер,Демек ецшец бос кеуде!» IIIШартагтагы барлык; иттер шошынып,Шулап берд1,1Глып берд! досы лы п.

Айды н, тылсым сэулесз.ыен Тумсыдтар С е з т г е н д е й б1р с у м д ь щ т ы — О сы н ы : Турганменен жарьщ ж у л д ы з жол нусдап. С е з е д 1 1ш 1м,А р м а н алые, дол д ы ед а . Д ум н ан — суга, С удан — уйге,А л уйгеЖ еткенщ ш е адам та л а й дан дуспад. С у М Д Ы Д И1С,П е л е И1С1 туздегз.,Танауы ммен турм ы н с е т сузгел1.Д арадгы даПайгамбардыц к е з т д е йД а р а у ы тд а н салы п ж ! б е р 1зге 61р. IVЭКазыдсызды зар ж ы л а т д а н дазад па!Ол дазадты салган абзал азапда.Ж ел ге шашдан ж адсы л арды ц жан сы ры н ,Д а й т к е н д е де тусп ей к е т п е с тозадда!Содталанган дан с и я д т ы ол-дагы,С у уйы йды дудыдтарда эколдагы.Б осагада турган ана1ш 1 босТостаданды тасда у р а д ы долдагы.

Клайда барсан, сол б1р к;аргыс баягы. ©ртенген бет — маск;араныц аягы. Дашан кегш цайырганша Енд1 о л Бзлмек емес ц оцы р салцын саяны. Корген ^орльщ-зорлыгьщды заманда Жасыра алмас бал а тугьл, долан да. Дашан кегш дайырганш а Эке де, Агасы да, Бауыры да жок онда! V Б эрш уацыт ж ал м ап ты , Дурапты адам кан,к;асы. Быт-шыт цыпты Ш артагты, Тагдырыныц балтасы.Хальщтын; сан гасы ры ,Умыт бопты б1р с э т т е .Ж уртта жатцанАсылдын,Сыньщтарын керсетпе.Доркау цасцыр туздег1,Даза берсш керлерд1.ЭКел кемед11здерш,Б1р кездег1 ерлерд1н,.Ата-баба мекет,Д ан болудай кан бол д ы .

ТайпадаЕр екенхн1Гдк;ан б!р-ад жан б о л д ы .Б1реу гана,Б1р-ад ер.Онын, ез1 он уште.О сы батыр мурагерЖ е т к е н улкен ж е д 1с к е .Кейб1реулер к1с1мс1р,Булдаганда шатпагын.У р п а д та р ы тус1нс1н,К1мнен тарап ж атданы н .А л тацы ры Бетпацтын,,Ш ы н куэгер, ей халы к;,БалаларьщШ артагтыОтпегей де айналып!

АЦЫН СМЕТТЩ АЦЫРГЫ С031 ( X I X еасыр) Смет Озербай ацынныц уыздай жас тоцалыналът цашады. Ол екеуг бър-бЬрше бцрыннан гашыцболса керек. Ырац цугыпшылар цстап алып, ортажолдан цайырады. Алц-цолын тас цылып байлап, босагага тас-таи салган Сметтщ еыдггЬ тагдыры Эзербайдыццолында. Сцйретллгп эрец гпцрады. Миыгында ке-кесгн кулкъ цялаган Олгбек ек1 жерден гпглш жг-бергенде байлаулы арт^ан шиыршыц-шиыршыцболып жерге сусып тпуседь. Смет аягымен теушарцанды эр1 итерш тастайды. Ац квбшке квмЬл-ген ареымац аттар пысцырыыып, осцырыныптынымсыз жер тарпиды. Смет арцан цысцаи буыпдарын цолымен си-пап, еськке царайды да ацырын эндете бастайды: «Окшбеймш Желкем кун! м ен б1рде Сэттер1ме айдын кел ге телм1рген. вкшбеймш

Цалжыратып ж ум ы стан К ун д ер 1ме аш ж а т у г а к е н д 1рген. 0К1НбеЙ М 1Н Соттергме мен хштен Т а м ш ы с у д ы К 1м~кл м м в н де белкжен. © кш бейм ш Т ун де курт1к цар кеш 1п , К унд1з тут1н ж у т ц а н ы м а ендсте. ©ктбеймш Бар шаруасын ы сы р ы п ,Б ер м есе цыз маган к у л ш е плхпрш.©ктбеймшЭКолдас жайлы,Дос жайлыА рм анны ц да б у й ы р д ы деп цысыры.0 к 1н бей м 1нШ скегендей гутпмд1Еркелете алмадым д еп улымды.© ктбей м шА тпен куып ж етпесемБацытымды ала д а ш ц а н жылымды.©К1НбеЙМ 1НА ж а л кару асынганО сы к;аз1р табылса д а ц асы м н ан .© ктем ш© тпейдЬау деп ц а й т а л а пБ ар тагдырым тагы д а б1р басымнан.

©К1НеМ1Н Д у м г а СЩ 1П еС 1М 1М 0м1р дайтып ашпайды-ау деп ес1Г1Н. 0К1НеМ1Н Зар боп Ш1р к 1н, дертке де Б1р айналып сок;пайды-ау деп осы мун,. вкшбеймш Б1р бузак;ы цагы нган 0 лт1рд1 деп Далмай ж у р ш соцымнан. 0лд1м-ау деп ек1немш Жалгыз-ак; Ак;ын Ж1Г1Т Эзербайдыц цолынан! Тозак; м е т к;орк;ытпайды отымен. Ажалымды к;арсы алуга бетгем. Эзербайдыц эй ел ш ен суйк1мд1 Эйел бл.лмей етк ен ге тек екшем! Осыныц бэрт ол асъщпай да алцынбай б1р ганашыныс-деммен эдем1 айтып тынды. Оныц иыгымен басы кццгЬрт кеьитщ езшде аныц кврьштгтцрды. Кундгз кесктсгздеу к&рЬнген секълдЬ еди Дауыс-тап эн салеанда олай болмай шыцты. К^аншакездессем де оныц эн ъиырцаганын бършшг естугмед1, сыцырлауыц цаиырыла ашылып, шашына ацшрген ешкшщ асыгындай болып Эзербайдыц 031керъндЬ. — Олгбек! — М ен мцндамын, коке/

— Екеуьне екЬ ат бер, ццры сы н кездерИ — Квке?! — Жогалсын бастары аман тцрганда! Эзербайдыц арт жаеынан сы п етт ш арцатжамылган Баян шыга келдЬ. & з атын а Б а я н дымХнггзш, Ольбектщ атына озъ огпырып, мецЬреудалага суцгъдъ де кепгт1 Смет. — Оке! — жь/релеп отыра к е т к е н Ол1бек квзЬнгцжасын сыгып-сыгып алды. — Ендеш е, тыцда, балам . СЬздер де ццлатдтцрщдер. Азам ат Сметтьц жасцаралаеаны р а смет. Бграц ацын Смет мень ожЬр боиы мадацтапвтетт болады. Менде не к о п , эйел кеп. А лхалыцта Смет бгреу-ац. Е й , е т дайын ба?! — Дайын боп цалды, а т а / — деп сыцгырладыац жаулыцты жас келшшек. — Царны ашцандарыц къргцдер! деп кемецгеркэрия киьз цйге басын сцга бердъ.

БУЛБУЛ (Душанбе цаласындагы № 5 шайхананыц ша-гым жэне цсыныстар кътпапшасына жазылыпедъ). Б эр! сендгк 0лещмд1 к;абылда, Шербет 1Ш1Пш алцы ган, Джан шагьщда. («Кэйям гутп» — Аудармада сезбе-сез Мэйханада, сол «Ь ейям нщ багында») М е т осында шак;ырган-ды танысым Дом татуга, Сыр шертуге, Тагысын. Тагы баск;а нэрселерге, Б1рак; та Келмед1 ез1, ТуС1НбеД1М М 0 Н 1 С 1 Н .