หนังสือเรียน สาระความรู้พื้นฐาน รายวิชา ภาษาไทย (พท21001) ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น

ห น า | 1 หนงั สือเรียน สาระความรพู ื้นฐาน รายวิชา ภาษาไทย (พท21001) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554)หลักสูตรการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาข้นั พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551 หามจาํ หนาย หนงั สอื เรยี นเลมนี้ จัดพมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผน ดนิ เพือ่ การศกึ ษาตลอดชวี ิตสาํ หรบั ประชาชน ลขิ สิทธเิ์ ปนของ สํานกั งาน กศน. สาํ นักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สาํ นกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธิการ

2 | ห น าหนงั สือเรียนสาระความรพู ้ืนฐานรายวชิ าภาษาไทย (พท21001)ระดับมัธยมศึกษาตอนตนฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 2 /2555

ห น า | 3

4 | ห น า สารบญั หนาคาํ นําคําแนะนาํ การใชหนังสือเรียนโครงสรา งรายวิชาขอบขา ยเนอ้ื หาบทท่ี 1 การฟง การดู......................................................................................................9 เรอ่ื งที่ 1 หลักเบอ้ื งตน ของการฟง และการดู...................................................10 เรอ่ื งที่ 2 หลักการฟง เพอ่ื จบั ใจความสาํ คัญ ....................................................11 เรอ่ื งท่ี 3 หลักการฟง การดู อยา งมวี จิ ารณญาณ............................................14 เรอ่ื งที่ 4 มารยาทในการฟง การดู..................................................................15บทท่ี 2 การพดู 18 เรอ่ื งท่ี 1 สรุปความ จบั ประเดน็ สาํ คัญของเรอ่ื งทพ่ี ูด ....................................19 เรอ่ื งท่ี 2 การพดู ในโอกาสตา งๆ.....................................................................21 เรอ่ื งที่ 3 มารยาทในการพูด............................................................................24บทท่ี 3 การอาน .........................................................................................................27 เรอ่ื งที่ 1 การอา นในใจ...................................................................................28 เรอ่ื งท่ี 2 การอานออกเสยี ง.............................................................................29 เรอ่ื งที่ 3 การอา นจบั ใจความสาํ คัญ................................................................45 เรอ่ื งที่ 4 มารยาทในการอาน และนิสัยรกั การอาน ........................................51บทท่ี 4 การเขยี น .........................................................................................................53 เรอ่ื งท่ี 1 หลักการเขยี น การใชภาษาในการเขียน ..........................................54 เรอ่ื งที่ 2 หลักการเขยี นแผนภาพความคิด.......................................................57 เรอ่ื งท่ี 3 การเขียนเรียงความและยอความ ......................................................64 เรอ่ื งที่ 4 การเขยี นเพ่ือการสอื่ สาร ..................................................................84 เรอ่ื งท่ี 5 การสรางนิสยั รกั การเขยี นและการศึกษาคน ควา ..............................98บทท่ี 5 หลักการใชภาษา .............................................................................................115 เรอ่ื งท่ี 1 การใชค ําและการสรางคําในภาษาไทย ..........................................116 เรอ่ื งท่ี 2 การใชเ ครื่องหมายวรรคตอนและอักษรยอ ....................................129

ห น า | 5 เรอ่ื งที่ 3 ชนดิ และหนาทีข่ องประโยค..........................................................140 219 เรอ่ื งที่ 4 หลกั ในการสะกดคํา.......................................................................146 เรอ่ื งที่ 5 คําราชาศัพท...................................................................................153 เรอ่ื งท่ี 6 การใชสาํ นวน สุภาษิต คําพังเพย ..................................................157 เรอื่ งท่ี 7 หลักการแตง คําประพันธ ...............................................................162 เรอ่ื งที่ 8 การใชภาษาทเ่ี ปน ทางการและไมเปน ทางการ ...............................169บทท่ี 6 วรรณคดี และวรรณกรรม ..............................................................................173 เรอ่ื งที่ 1 หลักการพจิ ารณาวรรณคดีและหลักการพนิ ิจวรรณกรรม..............174 เรอ่ื งที่ 2 หลักการพนิ ิจวรรณคดีดา นวรรณศลิ ปและดานสังคม....................180 เรอ่ื งท่ี 3 เพลงพน้ื บาน เพลงกลอ มเด็ก ........................................................186บทท่ี 7 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชีพ........................................................201 เรือ่ งที่ 1 คุณคาของภาษาไทย.......................................................................202 เร่อื งที่ 2 ภาษาไทยกับชองการประกอบอาชีพ .............................................204 เร่อื งท่ี 3 การเพิ่มพูนความรูและประสบการณทางดานภาษาไทย เพอ่ื การประกอบอาชพี ...................................................................206เฉลยแบบฝกหัด .......................................................................................................213บรรณานกุ รม .............................................................................................................คณะผูจ ดั ทาํ .......................................................................................................221

6 | ห น า คําแนะนาํ ในการใชหนังสอื เรยี น หนังสือเรียนสาระความรูพื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท21001 ระดับมัธยมศึกษาตอนตนเปนหนงั สอื เรยี นทจ่ี ดั ทําขึ้น สําหรบั ผเู รยี นทเี่ ปน นักศึกษานอกระบบ ในการศกึ ษาหนังสือเรยี นสาระความรูพ น้ื ฐาน รายวชิ าภาษาไทย พท 21001 ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน ผเู รยี นควรปฏิบัตดิ งั น้ี 1. ศึกษาโครงสรา งรายวิชาใหเขาใจในหัวขอ และสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท ี่คาดหวงั และขอบขายเนอ้ื หาของรายวิชานน้ั ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเน้ือหาของแตล ะบทอยา งละเอียด ทํากิจกรรม แลวตรวจสอบกับแนวตอบกจิ กรรม ถา ผูเรียนตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขา ใจในเนื้อหาน้ันใหมใหเขา ใจ กอ นท่ีจะศึกษาเรอ่ื งตอ ๆ ไป 3. ปฏบิ ัตกิ ิจกรรมทายเรื่องของแตละเรื่อง เพ่ือเปน การสรุปความรู ความเขา ใจของเนื้อหาในเร่ืองน้ันๆ อีกครั้ง และการปฏิบัติกิจกรรมของแตล ะเน้ือหา แตละเร่ือง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบกบั ครูและเพอ่ื นๆ ที่รว มเรยี นในรายวิชาและระดบั เดยี วกนั ได 4. หนงั สอื เรยี นเลมน้ีมี 7 บท บทที่ 1 การฟง การดู บทท่ี 2 การพูด บทท่ี 3 การอาน บทที่ 4 การเขยี น บทท่ี 5 หลักการใชภาษา บทที่ 6 วรรณคดี และวรรณกรรม บทท่ี 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ

ห น า | 7 โครงสรางรายวชิ าภาษาไทย (พท๒๑๐๐๑) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตนสาระสาํ คัญ 1. การอานเปนทักษะทางภาษาทีส่ ําคัญ เพราะชว ยใหสามารถรับรูขาวสารและเหตุการณตางๆ ของสังคม ทําใหป รบั ตวั ไดกับความเจริญกาวหนาทางวิทยาการตา งๆ สามารถวิเคราะห วิจารณและนาํ ความรูไ ปใชในชวี ติ ประจาํ วนั ได 2. การเขยี นเปนการสือ่ สารทีจ่ ัดระบบความคิด การเลือกประเด็น การเลือกสรรถอ ยคําเพื่อถายทอดเปน ตัวอักษรในการสื่อความรู ความคิด ประสบการณ อารมณ ความรูสึก จากผูเ ขียนไปยังผูอ าน 3. การฟง การดู และการพูด เปน ทักษะทีส่ ําคัญของการสือ่ สารในการดําเนินชีวิตประจําวันจงึ จาํ เปนตอ งเขาใจหลักการเบอ้ื งตน และตองคํานึงถึงมารยาทในการฟง การดแู ละการพดู ดวย 4. การใชภ าษาไทยใหถ ูกตอ งตามหลักภาษา ทําใหเกดิ ความภาคภูมิใจในภูมิปญ ญา ของคนไทยจึงตองตระหนักถึงความสําคัญของภาษาและตองอนุรักษภ าษาไทยไวเ ปน สมบัติของชาติสืบตอไป 5. การใชท ักษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขา ใจระดับของภาษาสามารถใชคาํ พดู และเขยี นไดดี ทําใหเกดิ ประโยชนต อ ตนเองและสว นรวม 6. วรรณคดีไทยเปน มรดกของภาษาและวัฒนธรรมที่มีคุณคา เปน มรดกทางปญญาของคนไทยแสดงถึงความรุง เรอื งของวฒั นธรรมทางภาษา เปนการเชิดชูความเปนอารยะของชาติผลการเรยี นรูท่ีคาดหวัง เมือ่ ศึกษาชดุ วชิ าแลว ผเู รยี นสามารถ 1. จับใจความสําคัญ และเลาเรื่องได ตีความได อา นในใจและอา นออกเสียง วิเคราะหวิจารณ ประเมินคาได เลือกหนังสือและสารสนเทศไดและมีมารยาทในการอา นและมีนิสัยรักการอา น 2. อธิบายการเขียนเบื้องตน ได เขียนเรียงความ ยอความ เขียนจดหมาย เขียนโตแยง เขียนรายงาน เขยี นคําขวัญ เขียนประกาศ เขียนเชิญชวน กรอกแบบรายการ แตงคําประพันธ บอกคุณค

8 | ห น าาของถอ ยคําภาษาและสามารถเลือกใชถอ ยคําในการประพันธ เขียนอางอิง เขียนเลขไทยไดถูกตอ งสวยงาม 3. บอกหลักเบ้ืองตน และจุดมุงหมายของการฟง การดูและการพูดได และสามารถพดู ในโอกาสตางๆ ได 4. บอกลักษณะสําคัญของภาษาและการใชภ าษาในการส่ือการ ใชพจนานุกรมและสารานกุ รมในชวี ติ ประจาํ วนั ได 5. บอกชนดิ และหนาทีข่ องคํา ประโยค และนาํ ไปใชไดถ กู ตอง 6. ใชเ คร่ืองหมายวรรคตอน อักษรยอ คําราชาศัพท หลักการประชุม การอภิปรายการโตวาที 7. บอกความหมายของวรรณคดีและวรรณกรรม องคประกอบและรูปแบบลักษณะเดน ของวรรณคดีได 8. บอกความหมายของวรรณกรรมมุขปาฐะ และวรรณกรรมลายลักษณไ ด 9. บอกความหมายและลักษณะเดน ของวรรณกรรมทองถ่ิน ประเภทรูปแบบของวรรณกรรมไทยปจจบุ ันได 10. อา นวรรณคดีและวรรณกรรม บอกแนวความคิด คา นยิ ม คุณคาหรอื แสดงความคดิ เหน็ ได 11. บอกลักษณะสาํ คญั และคุณคาของเพลงพ้นื บา น และบทกลอมเดก็ พรอ มทง้ั รอ งเพลงพ้ืนบา นและบทกลอมเดก็ ไดขอบขายเน้ือหา บทท่ี 1 การฟง การดู บทท่ี 2 การพูด บทท่ี 3 การอาน บทท่ี 4 การเขียน บทท่ี 5 หลักการใชภ าษา บทที่ 6 วรรณคดี และวรรณกรรม บทท่ี 7 ภาษาไทยกับการประกอบอาชีพ

ห น า | 9บทท่ี 1 การฟง การดูสาระสาํ คญั การฟง การดู เปนทักษะสําคัญประการหนึง่ ของการสือ่ สารทีเ่ ราใชมากทีส่ ุดทัง้ เรือ่ งของการศึกษาเลาเรียน การประกอบอาชีพ และการดําเนินชีวิตประจําวัน จึงจําเปนจะตองเขาใจหลักการเบือ้ งตน เพือ่ เปนพืน้ ฐานในการประยุกตใชในขัน้ สูงขึ้นไป นอกจากนี้ตองพัฒนาทักษะเหลานีใ้ หมีประสิทธิภาพโดยคํานึงถึงมารยาทในการฟง และการดดู ว ยผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั ผูเ รยี นสามารถ 1. สรุปความจับประเด็นสําคัญของเรื่องที่ฟงและดู 2. วิเคราะหความนาเชือ่ ถือ จากการฟง และดูสื่อโฆษณา และขาวสารประจําวัน อยา งมเี หตุผล 3. วิเคราะหก ารใชน้าํ เสียง กริ ยิ า ทาทาง ถอยคาํ ของผูพดู อยา งมเี หตุผล 4. ปฏิบัติตนเปนผูมีมารยาทในการฟงและดูขอบขา ยเน้ือหา เรื่องที่ 1 หลักเบื้องตนของการฟงและการดู เร่ืองที่ 2 หลักการฟงเพื่อจับใจความสําคัญ เรื่องท่ี 3 หลกั การฟง การดู และการพูดอยางมีวิจารณญาณ เรื่องท่ี 4 การมีมารยาทในการฟงและการดู

10 | ห น า เรอ่ื งที่ 1 หลักเบอื้ งตน ของการฟงและการดู หลกั เบอ้ื งตน ของการฟง และการดู ความหมายของการฟงและการดู การฟงและการดูหมายถึง การรับรูเ รือ่ งราวตางๆ จากแหลงของเสียงหรือภาพ หรือเหตุการณซึง่ เปน การฟงจากผูพ ูดโดยตรง หรอื ฟงและดูผานอุปกรณ หรือสิง่ ตางๆ แลวเกิดการรับรูแ ละนําไปใชประโยชน โดยตองศึกษาจนเกิดความถูกตอง วอ งไว ไดประสทิ ธิภาพ หลกั การฟง และการดทู ด่ี ี 1. ตองรูจุดมุงหมายของการฟงและดู และตองจดบนั ทึกเพือ่ เตือนความจํา 2. ตองฟงและดูโดยปราศจากอคติ เพอ่ื การวเิ คราะหว ิจารณทต่ี รงประเดน็ 3. ใหความรวมมือในการฟง และดดู ว ยการรว มกจิ กรรม จดุ มุงหมายของการฟง และการดู การฟงมจี ุดมุง หมายท่สี าํ คัญดังน้ี 1. ฟงเพื่อจับใจความสําคัญไดวาเรือ่ งทีฟ่ งนัน้ เปนเรือ่ งเกีย่ วกับอะไร เกิดขึน้ ทีไ่ หน เมื่อไหรหรือใครทําอะไร ทไี่ หน เมอ่ื ไหร 2. ฟงเพื่อจบั ใจความโดยละเอยี ด ผฟู งตอ งมีสมาธใิ นการฟง และอาจตองมีการบันทึกยอเพือ่ชวยความจํา 3. ฟงเพื่อหาเหตุผลมาโตแยงหรือคลอยตาม ผูฟงตองตั้งใจฟงเปนพิเศษ และตองใชวิจารณญาณพจิ ารณาวา เร่ืองทฟ่ี ง น้นั มีอะไรเปนขอเท็จจริง อะไรเปนขอคิดเห็น และมีความถูกตอง มีเหตุผลนา เชื่อถือมากนอยเพียงใด ซึ่งผูฟง ควรพิจารณาเร่อื งราวท่ฟี งดว ยใจเปนธรรม 4. ฟง เพ่อื เกิดความเพลดิ เพลิน และซาบซึ้ง ในคุณคาของ วรรณคดี คติธรรม และดนตรี ผูฟงตองมคี วามรูใ นเรอ่ื งท่ีฟง เขาใจคําศัพท สัญลักษณตา งๆ และมีความสามารถในการตีความ เพื่อใหเกิดความไพเราะซาบซึ้งในรสของภาษา 5. ฟงเพ่ือสง เสรมิ จินตนาการ และความคิดสรางสรรค เปนความคิดทีเ่ กิดขึน้ ขณะที่ฟง หรือหลังจากการฟง ซึ่งอาจจะออกมาในรูปของงานประพันธ งานศิลปะ หรอื การพดู การดมู ีจดุ มงุ หมายทส่ี าํ คัญดงั น้ี 1. ดูเพ่ือใหร ู เปน การดูเพอ่ื ใหเปน คนทนั โลกทนั เหตกุ ารณ 2. ดูเพือ่ ศึกษาหาความรู เปนการดูทีช่ วยสงเสริมการอาน หรือการเรียนใหมีความรูม ากขึน้หรอื มคี วามชัดเจนลมุ ลกึ ข้นึ

ห น า | 11 3. ดูเพอื่ ความเพลดิ เพลนิ เชน ละคร เกมโชว มวิ สิควดิ โี อ 4. ดูเพ่ือยกระดับจติ ใจ เปนการดทู ี่จะทาํ ใหจติ ใจเบิกบานและละเอียดออน เขาถึงธรรมชาติและสัจธรรม ไดแ ก การชมธรรมชาติ การชมโขน ละคร การดูรายการเกี่ยวกับธรรมะ การดกู ฬี า เรอื่ งที่ 2 หลกั การฟง เพ่อื จบั ใจความสาํ คัญ การฟงเพื่อจับใจความสําคัญ เปนการฟงเพื่อความรู ผูฟง ตองตั้งใจฟงและพยายามสรุป เนื้อหาโดยมหี ลกั การสาํ คญั ดงั น้ี 1. มีสมาธิดี ต้ังใจฟง ติดตามเรอ่ื ง 2. ฟงใหเขาใจและลําดับเหตุการณใหดีวา เรือ่ งทีฟ่ งเปนเรือ่ งของอะไร ใครทําอะไร ท่ีไหนอยางไร 3. แยกใหอ อกวา ตอนใดเปนใจความสําคัญ ตอนใดเปน สว นขยาย 4. บันทึกขอความสําคัญจากเรื่องที่ฟงตวั อยาง การฟง เพือ่ จบั ใจความสําคญั 1. จบั ใจความสําคัญจากบทรอ ยแกว รอยแกว คือ ความเรียงทีส่ ละสลวยไพเราะเหมาะเจาะดวยเสียงและความหมาย แตไมกาํ หนดระเบยี บบัญญัตแิ หงฉันทลกั ษณค ือไมจํากัดครุ ลหุ ไมกาํ หนดสมั ผสั ตัวอยาง “เห็นกงจักรเปนดอกบัว” สุภาษิต “เห็นกงจักรเปนดอกบัว” นีโ้ ดยมากรูจักความหมายกันแพรหลายอยูแลว คือวา เห็นผิดเปนชอบ เชน ตัวอยาง เห็นเพื่อนของตนคาฝน เถือ่ น หา มเทา ไรกไ็ มฟ งจนเพอื่ นผูน ั้นถูกจบั เสยี เงนิ เสยี ทองมากมาย เชนนีม้ ักกลาวติเตียนทานผูนน้ั วา “เหน็ กงจกั รเปน ดอกบวั ”(ชุมนมุ นิพนธ ของ อ.น.ก.) ใจความสําคัญ เหน็ กงจกั รเปน ดอกบวั คอื เห็นผดิ เปน ชอบ ตัวอยาง ครอบครัวของเราคนไทยสมัยกอน ผูชายก็ตองเปนหัวหนาครอบครัว ถามาจากตระกูลดีมีวิชาความรูก็มักรับราชการ เพราะคนไทยเรานิยมการรับราชการมีเงินเดือน มีบานเรือนของตนเองไดก ม็ ี เชาเขาก็มี อยูก ับบิดามารดาก็ไมนอย ไดเปนมรดกตกทอดกันก็มี ทรัพยสมบัติเหลานีจ้ ะงอกเงยหรอื หมดไปกอ็ ยูท่ภี รรยาผูเ ปนแมบา น(แมศ รีเรอื น ของทพิ ยว าณี สนทิ วงศ)

12 | ห น า ใจความสําคัญ ครอบครัวไทยสมัยกอน ผูชายที่มีความรูนิยมรับราชการ ทรัพยสมบัติท่ีมีจะเพิม่ ข้ึนหรอื หมดไปก็อยูท่ภี รรยา 2. จบั ใจความสาํ คญั จากบทรอยกรอง รอ ยกรอง คือ ถอยคําที่เรียบเรยี งใหเ ปนระเบียบตามบัญญตั ิแหงฉันทลักษณ คือ ตําราวาดว ยการประพนั ธ เชน โคลง ฉันท กาพย กลอนตัวอยาง ฟงขอความตอไปนี้แลวจับใจความสําคัญ (ครูหรือนกั ศกึ ษาเปน ผูอาน)นางกอดจบู ลบู หลังแลว ส่ังสอน อาํ นวยพรพลายนอ ยละหอ ยไหพอ ไปดศี รีสวัสด์ิกําจัดภยั จนเตบิ ใหญย ง่ิ ยวดไดบ วชเรียนลกู ผูชายลายมือนั้นคือยศ เจา จงอตสาหทําสม่ําเสมยี นแลวพาลูกออกมาขางทาเกวียน จะจากเจยี นใจขาดอนาถใจ (กําเนิดพลายงาม ของ พระสุนทรโวหาร (ภ)ูใจความสําคัญ การจากกันของแมลูกคือ นางวันทองกับพลายงาม นางวนั ทองอวยพรใหโอวาทและจากกนั ดว ยความอาลยั อาวรณอยา งสดุ ซง้ึตวั อยาง การฟงบทรอยกรองเพื่อจับใจความสําคัญ (ครอู านใหฟง)ถึงบางแสนแลนสบายจรดชายหาด เดยี รดาษคนลงสรงสนานเสียงเจยี๊ วจาวฉาวฉานา สําราญ ลว นเบิกบานแชม ชื่นรื่นฤทัยคลื่นซดั สาดฟาดฝง ดงั ซซู า ถงึ แสงแดดแผดกลา หากลวั ไมเดก็ กระโดดโลดเตนเลน นาํ้ ไป พวกผูใหญค อยเฝา เหมือนเขา ยามเราหยดุ พกั กนิ กลางวนั กนั ท่ีน่ี ในรา นมีผูคนอยูลนหลามมีอาหารจีนไทยรสไมทราม คนละชามอิ่มแปลมาแคคอ (นริ าศสตั หีบ พล.ร.ต.จวบ หงสกลุ )ฟง บทรอ ยกรองขา งบนแลว ตอบคําถามตอไปน้ี1. เร่ืองอะไร (เที่ยวชายทะเล)2. เกยี่ วกับใคร (เด็กและผูใหญ)3. ทําอะไร (สง เสียงดัง วิ่งเลนตามชายหาด)4. ที่ไหน (บางแสน)5. เมอ่ื ไร (ตอนกลางวนั )

ห น า | 13 ใจความสําคัญ เดก็ และผใู หญไปเท่ียวบางแสน รับประทานอาหารกลางวัน เด็กเลน นํา้ผใู หญค อยเฝาสนุกสนานมาก 3. จบั ใจความสําคญั จากบทความ บทความ คือ ขอเขียนซึ่งอาจจะเปนรายงาน หรือการแสดงความคิดเห็น มักตพี มิ พในหนงั สอื พิมพ วารสาร สารานกุ รม เปน ตน ตัวอยา ง ใครที่เคยกินไขเยี่ยวมาคงประหลาดใจวาทําไมเรียกวาไขเยี่ยวมา ทง้ั ๆ ที่ตามปกติแลวใชข้เี ถา จากถา นไมผ สมวัตถุดิบอ่ืนๆ พอกไขจ นเกดิ ปฏิกิริยาระหวา งสารทพี่ อกกับเน้อื ไขจนเกดิวนุ สดี ําๆ เปนไขเย่ยี วมา ข้นึ มา โดยไมไ ด “เยี่ยวมา ” สกั กะหยดมากอ นปฏสิ นธจิ นเปนไขก นิ อรอยแตก ็นน่ั แหละ นา จะสนั นษิ ฐานกนั ไดว า ตน ตาํ รับเดมิ ของการทําไขวนุ ดําเชน นี้ มาจากการเอาไขไปแชเย่ียวมา จริงๆ และเจา ฉ่มี านเี่ องทีท่ าํ ปฏิกิริยากบั ไขจนเปน วุนขึ้นมา ทวาในยุคหลังๆ ชะรอยจะหาฉี่มาลําบากหรือไมสะดวก ก็เลยหาสตู รทํา ทําไขปสสาวะมาใหมใหสะดวกและงายดายรวมทั้งประหยัดเพราะไมตองเลี้ยงมาเอาฉี่เหมือนเดิมก็เปนได สว นรสชาตจิ ะเหมือนตํารับเดิมหรือเปลี่ยนแปลงประการใด ก็ยงั ไมมีใครพิสูจนหรือพยายามทําออกมาเทียบเคียงกัน ตดั ตอนจากหนงั สอื สยามรัฐฉบบั วนั ที่ 24 กุมภาพันธ 2530ใจความสําคัญ ไขเยี่ยวมาไมไดใชเยีย่ วมา ในการทํา4. จบั ใจความสาํ คญั จากขาวขา ว คือ คําบอกเลาเรื่องราวซึ่งโดยปกติมักเปนเร่ืองเกิดใหมหรอื เปน ท่ีนา สนใจตัวอยา ง ที่ศาลจังหวัดอุบลราชธานี พนกั งานอยั การจงั หวัดเปน โจทกฟ อ งนายวนั สนั สงู โนนอายุ 44 ป เปน จาํ เลย ฐานเม่ือวนั ท่ี 30 ก.ค.30 ในเวลากลางวนั จาํ เลยไดบังอาจตัดฟนตน ไมประดู 1 ตนในเขตปา สงวนแหง ชาติ และบงั อาจแปรรปู ไมป ระดดู งั กลาวจาํ นวน 8 แผน ประมาณ 0.48 ลูกบาศกเมตร และมีไมดังกลาวไวครอบครอง เหตเุ กิดท่ตี าํ บลนาจะหลวย อาํ เภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานีศาลจังหวัดอุบลราชธานี มีคําพิพากษาวา จําเลยมีความผิด พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาติ พ.ร.บ.ปาไม และประมวลกฎหมายอาญา รวมลงโทษ จําคกุ 18 เดอื น จําเลยใหการสารภาพขณะจับกุมเปน

14 | ห น าประโยชนแกการพิจารณาอยูบาง จึงมีเหตุบรรเทาโทษ ลดโทษใหห นง่ึ ในส่ี คงจําคุก 13 เดอื น 15 วนัของกลางริบ ใจความสําคัญ ตดั ตน ประดู 1 ตน ถูกจําคุกกวา 13 เดอื น เรอื่ งท่ี 3 หลักการฟง การดู อยา งมวี จิ ารณญาณ ผทู สี่ ามารถจะฟงและดูไดอยา งมวี ิจารณญาณ จะตองมีความเขาใจและสามารถปฏิบัติดังนี้ได 1. การวเิ คราะห คอื ความสามารถในการแยกขอเท็จจริงออกจากขอคิดเห็นรูวาอะไรเปนอะไร อะไรเปน เหตุอะไรเปน ผล ตวั อยา ง ปที่ผานมาถึงแมการแขงขันธุรกิจกองทุนรวมสงู แตบริษทั วางกลยทุ ธดว ยการแบงกลมุ ลกู คาอยางชัดเจน เพอ่ื คดิ คนผลิตภณั ฑ และการบริการใหท ่วั ถึง รวมทั้งตอบสนองความตองการลูกคาไดตรงจุดเพราะเชื่อวาลูกคามีความตองการและรับความเสี่ยงเทากัน ขอคดิ เห็น คือ ผพู ดู ถือวาลกู คา มคี วามตอ งการและรบั ความเสี่ยงเทากัน 2. การตีความ คอื ตองรูค วามหมายท่ีแฝงไวใ นใจเรื่องหรือภาพนั้นๆ ตวั อยาง กองทุนไทยพาณิชยยิ้มหนาบาน ผลงานทะลเุ ปาดันทรัพยส ินพงุ ยิ้มหนาบาน หมายถึง ยิ้มอยางมีความสุขมีความพึงพอใจ 3. การประเมินคา เปนทักษะที่ตอเน่ืองมาจากการวิเคราะหการตีความ การประเมินคาสิ่งใดๆ จะตอ งพจิ ารณาใหรอบดาน เชน จุดประสงค รูปแบบ ประเภทของสาร เชนถาจะประเมินคุณคาของวรรณคดีตองดูในเรื่องคุณคาวรรณศิลป ดานสังคม เนอ้ื หาและนาํ ไปใชใ นชีวติ ประจําวัน 4. การตดั สนิ ใจ คอื การวินิจฉัยเพื่อประเมินคาอันนําไปสกู ารตดั สินใจที่ถกู ตองวา สิ่งใดควรเชื่อไมควรเชื่อ ซ่ึงการตัดสินใจที่ถูกตอ งเปนเร่ืองสาํ คัญมากในชีวิตประจาํ วนั 5. การนําไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน ทักษะนี้จะตองใชศิลปะและประสบการณของแตละคนมาชว ยดว ย ซึ่งการฟงมาก ดมู ากกจ็ ะชวยใหตัดสนิ ใจไมผ ดิ พลาด

ห น า | 15 เรื่องที่ 4 มารยาทในการฟง การดูมารยาทในการฟงและการดู การฟงและการดูเปนกิจกรรมในการดําเนินชีวิตทีท่ ุกคนในสังคมมักจะตองเขาไปมีสวนรวมเกือบทุกวันการเปนผูมีมารยาทในการฟงที่ดี นอกจากเปนการสรางบุคลิกภาพทีด่ ีใหกับตนเองแลวยังเปนสิง่ แสดงใหเห็นวาเปนผูไ ดรับการอบรมฝกฝนมาอยางดี เปนผูม ีมารยาทในสังคม การทีท่ ุกคนมีมารยาทที่ดีในการฟงและการดู ยังเปนการสรางระเบียบในการอยูรวมกันในสังคม ชวยลดปญหาการขดั แยง และชวยเพ่มิ ประสิทธิภาพในการฟง อีกดวย ผูมีมารยาทในการฟงและดู ควรปฏิบัติตนดังนี้ 1. เม่อื ฟง อยเู ฉพาะหนา ผใู หญ ควรฟงโดยสํารวมกิริยามารยาท 2. การฟงในที่ประชุม ควรเขาไปนัง่ กอนผูพูดเริม่ พูด โดยนั่งทีด่ านหนาใหเต็มเสียกอน และควรต้ังใจฟงจนจบเรอื่ ง 3. ฟง ดวยใบหนา ยมิ้ แยม แจม ใสเปนกันเองกบั ผูพูด ปรบมือเมอ่ื มีการแนะนําตัวผูพูดและเม่ือผูพดู พูดจบ 4. เมือ่ ฟงในทีป่ ระชุม ตองตั้งใจฟง และจดบันทึกขอความที่สนใจ หรือขอความทีส่ ําคัญหากมีขอสงสัยเก็บไวถามเมื่อมีโอกาสและถามดวยกิริยาสุภาพ 5. เมื่อไปดลู ะคร ภาพยนตร หรอื ฟง ดนตรี ไมควรสรางความรําคาญใหบุคคลอื่น ควรรักษามารยาทและสํารวมกิรยิ า

16 | ห น ากจิ กรรม บทที่ 1 การฟง การดูกิจกรรมท่ี 1 ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอไปนี้ 1.1 ความหมายของการฟงและการดู......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 1.2 บอกจุดมุงหมายของการฟงและการดู มา 3 ขอ.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................กจิ กรรมท่ี 2 ใหผูเรียนใชว ิจารณญาณใหร อบคอบวา เม่ือฟง ขอความโฆษณาน้แี ลว นา เชอ่ื ถอื หรือเปนความจริงมากนอย เพียงไร ครีมถนอมผิว ชว ยใหผ วิ น่มิ ผวิ ทีม่ รี ้วิ รอยเห่ียวยนจะกลับเตงตึง เปลง ปลง่ั ผวิ ท่อี อ นเยาวในวัยเดก็ จะกลบั คืนมา คณุ สภาพสตรี โปรดไวว างใจ และเรยี กใชครีมถนอมเนอื้........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ห น า | 17..........................................กิจกรรมท่ี 3 ใหผ เู รยี นเลือกคาํ ตอบทีถ่ ูกตองเพยี งคาํ ตอบเดียว 1. การฟงท่ีมีประสทิ ธิภาพ คือการฟงในขอใด ก. จับสาระสําคัญได ข. จดบนั ทกึ ไดทนั ค. ปราศจากอคติ ง. มีสมาธิในการฟง 2. ขอใดคือลักษณะของการฟง ที่ดี ก. แสดงสีหนาเม่อื สงสัยและรอถามเม่ือผูพ ดู พูดจบ ข. ดวงตาจับจองอยทู ผี่ พู ดู แสดงความใสใ จในคําพดู อยา งจริงจัง ค. กวาดสายตาไปมาพรอมกับจองหนาและทักทวงขึ้นเมื่อไมเห็นดวย ง. สบตากับผพู ูดเปน ระยะๆ อยางเหมาะสมและเสริมหรือโตแยง ตามความเหมาะสม 3. การฟง ทท่ี ําใหผฟู ง เกดิ สตปิ ญญา หมายถึงการฟงลักษณะใด ก. ฟงดวยความอยากรู ข. ฟงดวยความตั้งใจ ค. ฟง แลว วเิ คราะหส าร ง. ฟงเพื่อจับใจความสําคัญ 4. ความสามารถในการฟงขอใดสําคัญที่สุดสําหรบั ผูเรียน ก. จดส่ิงทฟ่ี ง ไดค รบถวน ข. จับสาระสําคัญของเรื่องได ค. ประเมนิ คาเร่ืองท่ีฟงได ง. จับความมุงหมายของผูพูดได 5. บุคคลในขอใดขาดมารยาทในการฟงมากที่สุด ก. คยุ กบั เพ่อื นขณะที่ฟง ผูอื่นพูด ข. ฟงไปทานอาหารไปขณะที่ผูพ ดู พูด ค. ไปถึงสถานท่ฟี ง หลังจากผพู ดู เรม่ิ พูดแลว ง. จดบนั ทึกขณะทฟี่ ง โดยไมมองผพู ูดเลย 

18 | ห น าบทท่ี 2 การพูดสาระสําคัญ การพูดเปนทักษะสงสารเพื่อรับรูเรื่องราวตางๆ และถายทอดความรูแ ละความคิดของเราใหผูอ ่ืนรับรู การสงสารจะประสบความสําเร็จ จําเปนตองจับประเด็นสําคัญเรือ่ งทีจ่ ะพูดใหเหมาะสมกับลักษณะโอกาส รวมทัง้ การมีมารยาทในการพูดจะทําใหสามารถสือ่ สารดวยการพูดมีประสิทธิภาพยงิ่ ขน้ึผลการเรียนรูทีค่ าดหวัง ผูเรยี นสามารถ 1. พูดนําเสนอเพือ่ ความรู ความคิดเห็น สรางความเขาใจ โนมนาวใจ ปฏิเสธ เจรจาตอรองดวยภาษากิริยาทาทางที่สุภาพ 2. ปฏบิ ตั ติ นเปนผูมีมารยาทในการพูดขอบขา ยเนอ้ื หา เรอื่ งที่ 1 สรุปความจับประเด็นสําคัญของเรื่องที่พูดได เรอื่ งท่ี 2 การพูดในโอกาสตางๆ เรอ่ื งที่ 3 มารยาทในการพูด

ห น า | 19เรื่องท่ี 1 สรุปความ จับประเดน็ สําคัญของเรื่องที่พูดการพูดเปนทักษะหนึ่งของการสือ่ สาร การพูดคือการเปลงเสียงออกมาเปนถอยคํา หรือขอความตางๆ เพือ่ ติดตอสือ่ สารใหผูพ ูดและผูฟ งเขาใจเรือ่ งราวตางๆ การพูดเปนการสื่อความหมายโดยใชภาษาเสียง กิริยาทาทางตางๆ เพื่อถายทอดความรและความรูสึกรวมทั้งความคิดเห็นของผพู ดู ใหผฟู งไดรับรู และเขาใจตามความมุงหมาย ของผูฟง เปน เกณฑองคประกอบของการพูดประกอบดวย 1. ผูพูด คือผูท ีม่ ีจุดมุง หมายสําคัญที่จะเสนอความรูค วามคิดเห็นเพือ่ ใหผูฟ งไดรับรูแ ละเขาใจ โดยใชศิลปะการพูดอยางมีหลกั เกณฑ และฝก ปฏิบัติอยูเ ปน ประจาํ 2. เนือ้ เรือ่ ง คือ เรื่องราวที่ผูพูดนําเสนอเปนความรูห รือความคิดเห็นใหผูฟ งไดรับรูอยางเหมาะสม 3. ผูฟง คอื ผูรบั ฟง เร่ืองราวตา งๆ ทผี่ พู ดู นาํ เสนอซ่ึงผูฟงตองมี หลักเกณฑและมารยาทในการฟง นอกจากนีผ้ ูพ ูดยังควรมีการใชสือ่ หรือ อุปกรณตางๆ ประกอบการพูดเพื่อใหผูฟ งมีความรูค วามเขาใจยิง่ ขึ้น สือ่ ตางๆ อาจเปน แผนภาพ ปายนิเทศ เทปบันทึกเสียง หรือ วีดิทัศน เปนตน และสิง่ ทีส่ ําคัญคือผูพูดตองคํานึงถึงโอกาสในการพูด เวลาและสภาพแวดลอมที่เกีย่ วของกับการพูด เพอ่ื ใหการพูดน้ันเกิดประสทิ ธภิ าพมากยิง่ ขนึ้ การพดู ทด่ี ี คอื การสื่อความหมายที่ดีนั้นยอมสื่อความเขาใจกับใครๆ ไดตรงตามวัตถุประสงคของผูพ ูด การทีผ่ ูฟ ง ฟงแลวพึงพอใจ สนใจ เกิดความศรัทธาเลือ่ มใสผูพ ูดเรียกวาผูน ัน้ มีศิลปะในการพูด ลักษณะการพูดทีด่ ี มีดังน้ี 1. มีบุคลิกภาพที่ดี การฟงคนอืน่ พูดนัน้ เราไมไดฟงแตเพียงเสียงพูด แตเราจะตองดูการพูดดูบุคลิกภาพของเขาดวย บุคลิกภาพของผูพูดมีสวนทีจ่ ะทําใหผูฟ งสนใจ ศรัทธาตัวผูพ ูด บุคลิกภาพไดแก รูปราง หนาตา ทาทาง การยืน การน่ัง การเดิน ใบหนาที่ยิม้ แยม ตลอดจนอากัปกิริยาที่แสดงออกในขณะที่พูดอยางเหมาะสมดวย 2. มีความเชื่อมั่นในตนเองดี ผูพ ูดจะตองเตรียมตัวลวงหนา ฝกซอมการพูดใหคลองสามารถจดจําเรือ่ งท่พี ดู ได ควบคุมอารมณได ไมต ่ืนเตน ประหมา หรอื ลกุ ลล้ี ุกลน รบี รอ นจนทําใหเ สียบุคลิก 3. พูดใหตรงประเด็น พูดในเรือ่ งที่กําหนดไว ไมนอกเรื่อง พูดอยางมีจุดมุง หมายมุง ใหผูฟ งฟงแลว เขาใจ ตรงตามวตั ถปุ ระสงคท ี่ผพู ดู ตองการ

20 | ห น า 4. ตองใชภาษาที่เหมาะสมกับระดับผูฟง ตามปกตินิยมใชภาษาธรรมดา สุภาพ ส้ันๆกะทดั รดั สื่อความเขาใจไดงาย หลกี เลย่ี งสาํ นวนโลดโผน ศัพทเทคนิคหรือ สาํ นวนท่ไี มไดมาตรฐาน 5. ตองคํานึงถึงผูฟ ง ผูพ ูดตองทราบวาผูฟ งเปนใคร เพศ วัย อาชีพ ระดับการศึกษา ความสนใจ ความเชื่อถือเปนอยางไร เพือ่ จะไดพูดใหถ ูกกบั สภาพของผูฟง หลีกเลีย่ งการแสดงความคิดเห็นและความเชื่อท่ขี ดั แยง กบั ผฟู ง 6. มีมารยาทในการพูด ผูพดู ตอ งพิจารณาเลือกใชถอยคําทีถ่ ูกตองเหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คลเพอื่ แสดงถงึ ความมมี ารยาทที่ดีและใหเ กียรตผิ ูฟงการสรปุ ความ จบั ประเดน็ สําคัญของเรอื่ งที่พดู 1. ผูพ ดู จะตอ งทราบรายละเอยี ดของผฟู งดงั น้ี 1.1 เปน ชายหรอื หญงิ 1.2 อายุ 1.3 การศึกษา 1.4 อาชีพ เปนเบือ้ งตน เพอื่ มากําหนดเน้อื หาสาระทจี่ ะพดู ใหเ หมาะสมกับผฟู ง 2. ผูพ ูดตองมีวัตถุประสงค ทีจ่ ะพูด จะเปนการพูดวิชาการ เพือ่ ความบันเทิง หรือเพ่ือส่ังสอนเปนตน 3. เนือ้ หาสาระ ผูพ ูดอาจเพียงกําหนดหัวขอ แตเมือ่ พูดจริงจะตองอธิบายเพิม่ เติม อาจเปนตวั อยาง อาจเปนประสบการณ ทจ่ี ะเลาใหผฟู งไดฟ ง ผูฟ ง จะสรปุ ความเรื่องท่รี ับฟงได หากผูพ ูดพูดมีสาระสําคัญ และมีการเตรียมตัวทีจ่ ะพูดมาอยางดี

ห น า | 21 เรอ่ื งท่ี 2 การพูดในโอกาสตางๆ การพูดเปนการสอื่ สารทท่ี าํ ใหผูฟง ไดรบั ทราบเน้ือหารายละเอียดของสารไดโดยตรงหากเปนการสื่อสารในลักษณะการสนทนาโดยตรงก็ยอมทําใหเห็นอากัปกิริยาตอกันเปนการเสริมสรางความเขาใจมากยิ่งขึ้น การพูดมีหลายลกั ษณะ ไดแ ก การพูดอภปิ ราย พูดแนะนําตนเอง พูดกลาวตอนรับ พูดกลาวขอบคุณ พูดโนมนาวใจ เปนตน จะมีรูปแบบนําเสนอในหลายลักษณะ เชน การนําเสนอเพือ่ ตัง้ขอ สงั เกต การแสดงความคดิ เหน็ เพ่อื ตัง้ ขอเท็จจริง การโตแ ยง และการประเมินคา เปน ตนความสําคัญของการพูด การพูดมีความสําคัญดังนี้ 1. การพูดทําใหเกิดความเขาใจในประเด็นของการสื่อสารตางๆ ทัง้ การสือ่ สารเพือ่ ใหความรูทางวิชาการ การสนทนาในชีวิตประจําวัน หรือการพูดในรูปแบบตางๆ ยอมทําใหผูฟงเขาใจประเด็นเกดิ ความสรา งสรรคน าํ ไปสูการปฏิบตั ไิ ดถกู ตอ ง 2. การพูดสามารถโนมนาวจิตใจของผูฟงใหคลอยตามเพื่อเปลีย่ นความเชื่อ หรือ ทัศนคติตางๆ เพือ่ ใหเกิดการปฏิบัติสิง่ ตางๆ อยางมีหลักเกณฑมีความถูกตอง ซึง่ ผูฟงตองใชวิจารณญาณในการพิจารณาเรือ่ งราวท่ีผพู ดู เสนอสารในลกั ษณะตา งๆ อยางมีเหตุผล 3. การพูดทําใหเกิดความเพลิดเพลิน โดยเฉพาะการพูดที่มุง เนนเรื่องการบันเทิงกอใหเกิดความสนุกสนาน ทําใหผูฟ งไดร บั ความรดู วยเชน กัน 4. การพูดมีประโยชนที่ชวยดํารงสังคม ใชภาษาพูดจาทักทาย เปนการสรางมนุษยสัมพันธแกบุคคลในสังคม การพูดยังเปนการสื่อสารเพือ่ เผยแพรความรูความคิดใหผูฟ งปฏิบัติ เพือ่ ใหเกิดความสุขสงบในสังคมการพดู ในโอกาสตางๆ 1. การพดู แนะนาํ ตนเอง การพูดแนะนําตนเอง เปนการพูดที่แทรกอยูก ับการพูดในลักษณะตางๆ เปนพืน้ ฐานเบือ้ งตนทีจ่ ะทําใหผูฟงมีความรูเกีย่ วกับผูพ ูด การแนะนําตนจะใหรายละเอียดแตกตางกันไปตามลักษณะของการพูด

22 | ห น า 1. การพูดแนะนําตนในกลุมของผูเรียน ควรระบุรายละเอียด ช่ือ-นามสกุล การศึกษาสถานศึกษา ท่อี ยูปจ จบุ นั ภมู ลิ าํ เนาเดิม ความถนัด งานอดเิ รก 2. การพูดแนะนําตนเพือ่ เขาปฏิบัติงาน ควรระบุ ชื่อ – นามสกุล รายละเอียดเกีย่ วกับการศึกษาตําแหนงหนาที่ ที่จะเขามาปฏิบัติงาน ระยะเวลาทจี่ ะเริ่มปฏิบัติหนาที่ 3. การแนะนําบุคคลอืน่ ในสังคมหรือทีป่ ระชุม ควรใหรายละเอียด ช่ือ – นามสกุลผูทีเ่ ราแนะนําความสามารถของผูท ีเ่ ราแนะนํา การแนะนําบุคคลใหผูอ ืน่ รูจ ักตองใชคําพูดเพื่อสรางไมตรีที่ดีระหวางบุคคลทั้งสองฝาย 2. การกลาวตอนรับ การกลา วตอนรับเปน การกลาวเพื่อบอกความรสู ึกท่ีมีตอ ผูท ม่ี าโดย 1. กลาวถึงความยินดีของการเปนเจาของสถานที่ 2. กลาวยกยองผูม าเยือน เชนเปนใคร มีผลงานดีเดนอะไร มีความสัมพันธอยางไรกับผูตอ นรบั 3. แสดงความยนิ ดที ใ่ี หก ารตอ นรบั 4. ขออภัยหากมสี ิ่งใดบกพรองไป และหวังจะกลับมาเยี่ยมอกี 3. การกลาวอวยพร โอกาสทีก่ ลาวอวยพรมีหลายโอกาส เชน การกลาวอวยพรวันเกิด วันปใหมข้ึนบา นใหม การอวยพรคบู า วสาว หรอื ในโอกาสทจ่ี ะมกี ารโยกยา ย อาํ ลาไปรบั ตาํ แหนง ใหม ฯลฯ หลักการกลาวอวยพร มีขอ ปฏบิ ตั ิทีค่ วรจาํ ดงั นี้ 1. ควรกลาวถึงโอกาสและวันสําคัญนั้นๆ ที่ไดมาอวยพรวาเปนวันสําคัญอยางไร ในโอกาสดีอยางไรมีความหมายตอเจาภาพหรือการจัดงานนั้นอยางไร 2. ควรใชค ําพดู ท่ีสภุ าพ ไพเราะ ถกู ตอง เหมาะสมกบั กลมุ ผูฟ ง 3. ควรกลาวใหสั้นๆ ใชคําพูดงายๆ ฟงเขาใจดี กะทัดรัด กระชัยความนาประทับใจ 4. ควรกลาวถงึ ความสัมพันธร ะหวางผูอวยพรกับเจาภาพ กลาวใหเกียรติ ชมเชยในความดขี องเจาภาพ และแสดงความปรารถนาดีที่มีตอเจาภาพ 5. ควรใชคําพูดอวยพรใหถูกตอง หากเปนการอวยพรผูใหญ นิยมอางสิง่ ศักดิส์ ิทธ์ ิที่เคารพนับถือมาประทานพร 4. การกลา วขอบคุณ การกลาวขอบคุณเปนการแสดงน้าํ ใจไมตรี หรือความดีที่ผูอ ื่นกระทําให เชน ขอบคุณวทิ ยากรท่ีบรรยายดงั น้ี

ห น า | 23 1. ควรกลาวของคุณวิทยากรใหเกียรติบรรยาย 2. มีการสรุปเรื่องที่วิทยากรบรรยายจบไปอยางสั้นๆ ไดใ จความ 3. ควรกลาวถึงคุณคาของเรื่องที่ฟงและประโยชนที่ไดรับจากการบรรยาย 4. กลาวใหม ีความหวงั จะไดรับเกยี รตจิ ากวิทยากรอกี ในโอกาสตอไป 5. กลาวขอบคุณวิทยากรอีกครั้งในตอนทาย 5. การพดู ใหโ อวาท การพดู ใหโ อวาท จะมลี กั ษณะดงั นี้ 1. กลาวถึงความสําคัญ และโอกาสที่มากลาวใหโอวาทวามีความสําคัญอยางไร 2. พดู ใหต รงประเดน็ เลอื กประเดน็ สาํ คญั ๆ ที่มีความหมายแกผูรับโอวาท 3. ควรมขี อ แนะนาํ ตกั เตอื น และเสนอแนะประสบการณที่มีประโยชน 4. ควรพูดชีแ้ จงและเกลีย้ กลอมใหผูฟงตระหนักและนําโอวาทไปใชใหเกิดประโยชนไดอยางแทจ รงิ 5. กลาวสน้ั ๆ ไดใ จความดี ตอนทายของการใหโอวาทก็ควรกลาวอวยพรที่ประทับใจการพดู แสดงความคิดเห็น การพูดเพื่อแสดงความรู และความคดิ เหน็ ไดแ กก ารพดู อภปิ ราย การรายงาน การสือ่ ขาว และการสนทนาความรู เปนตน ซ่ึงการพูดตางๆ เหลา นม้ี แี นวทางดงั น้ี 1. ศึกษารายละเอียดเนื้อหา โดยคํานึงถึงเนือ้ หาตามจุดประสงคทีจ่ ะพูด เพือ่ ใหรายละเอียดที่ถูกตองตรงประเด็นตามที่ตองการเสนอความรู 2. วิเคราะหเ ร่อื งราวอยา งมีหลกั เกณฑ โดยพจิ ารณาแยกแยะออกเปน สว นๆ เพื่อทําความเขาใจแตล ะสว นใหแจม แจง และตอ งคํานงึ ถงึ ความสมั พนั ธเ กีย่ วเน่ืองกันของแตละสว น 3. ประเมินคา เรอ่ื งท่ีจะพูด 4. ใชภาษาอยางเหมาะสม มีการเรียงลําดับใจความทีด่ ี แบงเนื้อหาเปนเรือ่ งเปนตอน ใชตัวอยางประกอบการพูด มีการเปรยี บเทียบเพื่อใหผฟู งเห็นภาพพจนไดอยางชัดเจน มีการย้าํ ความเพือ่เนนสาระสําคัญรวมทั้งยกโวหารคําคมมาประกอบเพื่อสรางความเขาใจ และเกิดความประทับใจยิ่งขึ้น

24 | ห น า เรอื่ งท่ี 3 มารยาทในการพดู การพูดทีด่ ีไมวาจะเปนการพูดในโอกาสใด ผูพ ูดจะตองคํานึงถึงมารยาทในการพูด ซึง่ จะชวยสรางความชืน่ ชมจากผูฟ ง มีผลใหการพูดแตละครัง้ ประสบความสําเร็จตามวัตถุประสงคที่ตัง้ ไวมารยาทในการพูดสรุปไดดังนี้ 1. เร่ืองที่พูดน้นั ควรเปน เร่อื งทท่ี ั้งสองฝายสนใจรว มกัน หรอื อยูในความสนใจของคนทั่วไป 2. พูดใหต รงประเด็นจะออกนอกเร่อื งบางกเ็ พยี งเลก็ นอ ย 3. ไมถ ามเร่ืองสวนตวั ซ่ึงจะทําใหอกี ฝายหนง่ึ รสู ึกอึดอดั ใจ หรอื ลาํ บากใจในการตอบ 4. ตองคํานึงถึงสถานการณและโอกาส เชนไมพูดเรือ่ งเศรา เรือ่ งที่นารังเกียจ ขณะรับประทานอาหารหรืองานมงคล 5. สรางบรรยากาศที่ดี ย้มิ แยม แจม ใสและสนใจเรอ่ื งที่กาํ ลังพดู 6. ไมแ สดงกิริยาอนั ไมส มควรในขณะทีพ่ ูด เชน ลว ง แคะ แกะ เกา สว นใดสว นหนง่ึ ของรา งกาย 7. หลกี เลีย่ งการกลาวรา ย การนนิ ทาผอู ืน่ ไมยกตนขมทาน 8. พดู ใหมีเสยี งดังพอไดยินกนั ทว่ั ไมพ ูดตะโกน หรือเบาจนกลายเปนกระซิบกระซาบ 9. พูดดวยถอ ยคาํ วาจาท่ีสุภาพ 10. พยายามรักษาอารมณในขณะพูดใหเปนปกติ 11. หากนําคํากลาวหรือมีการอางอิงคําพูดของผูใ ดควรระบุนามหรือแหลงทีม่ า เพือ่ ใหเปนเกยี รตแิ กบุคคลทกี่ ลา วถงึ 12. หากพดู ในขณะทีผ่ ูอ นื่ กําลังพูดอยูควรกลาวขอโทษ 13. ไมพ ดู คยุ กันขา มศรี ษะผูอืน่ จากมารยาทในการพูดทั้ง 13 ขอ ผูเรยี นควรจะนาํ ไปปฏบิ ัติไดใ นชีวติ ประจําวนั 

ห น า | 25กจิ กรรมบทที่ 2 การพดูกิจกรรมที่ 1 ใหผูเรยี นเลอื กคาํ ตอบทีถ่ ูกที่สดุ เพียงขอ เดียว1. ขอใดไมใชองคประกอบสําคัญของการพูดก. ผพู ูด ข. ผฟู งค. สาระท่พี ดู ง. อุปกรณประกอบการพูด2. ขอใดเปนการพูดแบบเปนทางการก. พดู กับพนี่ อ ง ข. พูดบรรยายใหความรูค. พูดกับเพื่อนรว มงาน ง. พูดในงานสังสรรค3. สง่ิ ที่สาํ คญั ที่สุดที่ผูพดู ควรเตรยี มลว งหนา คือขอ ใดก. การแตงกาย ข. การฝกซอ มค. การเตรียมตนฉบับพูด ง. การใชเสียงและทาทาง4. การพดู แสดงความคดิ เหน็ คอื การพดู ในลกั ษณะใดก. พูดทักทาย ข. พดู แนะนาํ ตวัค. พดู อภปิ ราย ง. พดู อวยพร5. ขอ ใดเปนจดุ มุงหมายในการพูดเพ่ือหาเสียงเลือกตงั้ก. สรางจินตนาการ ข. ใหข อมูลความรูค. โนมนาวชักจูง ง. ใหค วามเพลดิ เพลนิกจิ กรรมที่ 2 ใหผ เู รียนเขยี นคาํ พดู ตามหัวขอ ตอ ไปนี้ 1. เขยี นคําขอบคณุ สัน้ ๆ ที่เพื่อนคนหนึ่งเก็บกระเปาสตางคที่ตกหายมาใหเรา 2. เขยี นคําพูดอวยพรวนั เกดิ ของเพอ่ื น 3. เขียนคํากลาวแสดงความยินดีในโอกาสที่เพื่อนสอบสัมภาษณเขาทํางานได 4. เขียนคาํ แนะนาํ ตนเองในกลมุ ผูเรียนกจิ กรรมท่ี 3 ใหผูเรียนยกตัวอยางการกระทําที่ไมมีมารยาทในการพูดมา 5 ตัวอยา ง1. ..............................................................................................................................2. ..............................................................................................................................3. ..............................................................................................................................4. ..............................................................................................................................5. ..............................................................................................................................

26 | ห น ากิจกรรมที่ 4 ใหผเู รยี นจัดทาํ ตน รางเร่ืองท่จี ะพดู ในโอกาสดังตอ ไปนี้ 1. กลาวอวยพรคูบาว – สาว ในงานเลี้ยงฉลองมงคลสมรส……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………... 2. กลา วตอนรับผูท่ีมาศกึ ษา – ดูงานในชุมชน……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………... 3. กลาวขอบคุณวิทยากรในงานฝกอบรม……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

ห น า | 27บทท่ี 3 การอานสาระสาํ คญั การอานเปนทักษะทางภาษาทีส่ ําคัญ และจําเปนอยางยิง่ ในสังคมทีม่ ีการเปลีย่ นแปลงอยางรวดเร็วเชนปจจุบัน เพราะชวยใหสามารถรับรูข าวสารและเหตุการณตางๆ ของสังคม ชวยใหปรับตัวใหทันกับความเจริญกาวหนาทางวิทยาการทุกสาขา เปนเครื่องมือสําคัญในการแสวงหาความรูท ี่แปลกใหม การอานยังชวยใหเกิดความเพลิดเพลิน การอานจะประสบผลสําเร็จตองสามารถจับใจความสําคัญ วเิ คราะห วจิ ารณ และมีมารยาทในการอานผลการเรยี นรูที่คาดหวงั ผูเรียนสามารถ 1. อา นในใจไดค ลอ งและเรว็ 2. อา นออกเสยี งและอา นทาํ นองเสนาะไดอ ยา งถกู ตอ งตามลักษณะคําประพันธ 3. วเิ คราะหแยกแยะขอ เท็จจริง ขอคิดเหน็ และจุดมุงหมายของเรื่องที่อาน 4. เลอื กอา นหนังสอื และสื่อสารสนเทศ เพอ่ื พฒั นาตนเอง 5. ปฏิบัติตนเปนผูมีมารยาทในการอาน และมนี สิ ยั รักการอานขอบขา ยเนอ้ื หา เร่ืองท่ี 1 การอา นในใจ เรื่องท่ี 2 การอา นออกเสยี ง เร่ืองท่ี 3 การอานจับใจความสําคัญ เรอ่ื งที่ 4 มารยาทในการอาน และนสิ ยั รกั การอา น

28 | ห น าเรอื่ งที่ 1 การอานในใจ การอานในใจ หมายถึง การแปลตัวอักษรออกมาเปนความรู ความเขาใจ และความคิด แลวนําไปใชอีกทอดอยางไมผิดพลาด โดยทว่ั ไป จะเปนการอา นเพื่อความรู และความบันเทิงจุดประสงคของการอานในใจ 1. เพ่อื จบั ใจความไดถ กู ตอ งและรวดเรว็ 2. เพอื่ ใหเกิดความรู ความเขาใจ และความคิดอยางกวางขวางและลึกซึ้ง 3. เพอ่ื ใหเ กดิ ความเพลดิ เพลนิ และเปน การใชเ วลาวา งใหเ กดิ ประโยชน 4. เพอ่ื ใหถา ยทอดสง่ิ ท่อี านใหผ อู น่ื รบั รูโ ดยไมผดิ พลาดหลกั การอา นในใจ 1. ตั้งจดุ มุงหมาย วา จะตอ งอา นเพอ่ื อะไร อานเพือ่ ความรู หรอื จะอา นเพอ่ื ความเพลดิ เพลนิ 2. ตัง้ สมาธิในการอาน ใหจดจออยูกับหนังสือทีอ่ านจิตใจไมวอกแวกไปทีอ่ ืน่ ซึง่ จะทําใหอานไดเร็ว และเขา ใจไดด ี 3. ตัง้ เปาการอานโดยอานกําหนดปริมาณที่จะอานไวลวงหนา แลวจับเวลาในการอานเพ่อื ที่จะพฒั นาการอา นคร้ังตอ ไปใหเรว็ ขนึ้ 4. ไมอา นหนงั สอื ทลี ะคาํ การอานกวาดสายตาใหกวางขึ้นอานใหครอบคลุมขอความที่อยูตอหนาอยา งเร็วไปเรือ่ ยๆ 5. ลองถามตนเองวาเปนเรื่องเกี่ยวกับอะไร เกิดกับใคร ท่ีไหน อยางไร ถาตอบไดแปลวาเขาใจแตถาตอบไมไดก็ตองกลับไปอานใหม 6. จับใจความสําคัญใหได และบันทึกเปนความรูความเขาใจ และความคิดไวเพราะจะทําใหจะจาํ เรื่องทีอ่ า นไดอยา งแมน ยาํ และสามารถนําไปใชประโยชนไดทันที

ห น า | 29เรื่องท่ี 2 การอา นออกเสียง การอานออกเสียง หมายถึง การอานที่ผูอื่นสามารถไดยินเสียงอานดวยการออกเสียงมักไมนิยมอานเพื่อการรับสารโดยตรงเพียงคนเดียว เวนแตในบางครั้ง เราอานบทประพันธเปนทวงทํานองเพือ่ ความไพเราะเพลิดเพลินสวนตัว แตสวนใหญแลวการอานออกเสียงมักเปนการอา นใหผ อู ื่นฟง การอานประเภทนี้มีหลายโอกาส คอื 1. การอานออกเสยี งเพื่อบุคคลในครอบครวั หรอื ผทู คี่ นุ เคย เปนการอานทีไ่ มเปนทางการ การอานเพือ่ บุคคลในครอบครัว เชน อานนิทานหนังสือพิมพ ขาว จดหมาย ใบปลิว คําโฆษณา ใบประกาศ หนังสือวรรณคดีตางๆ เปนการเลาสูก ันฟง อานเพอ่ื ใหเพอ่ื นฟงอา นใหคนบางคนที่อานหนงั สอื ไมออกหรือมองไมเห็น เปนตน 2. การอานออกเสียงที่เปน ทางการหรืออานในเรอ่ื งของหนา ท่ีการงาน เปนการอานทีเ่ ปนทางการ มีระเบียบแบบแผนในการอานอยางรัดกุมกวาการอานออกเสียงเพือ่ บุคคลในครอบครัวหรืออยูท ีค่ ุน เคย เชน การอานในหองเรียน อานในทีป่ ระชุม อานในพิธีเปดงาน อานคําปราศรัย อานสารในโอกาสที่สําคัญตางๆ การอานของสื่อมวลชน เปน ตน การอานออกเสียงใหผูฟ ง จะตองอานใหชัดเจนถูกตองไดขอความครบถวนสมบูรณ มีลีลาการอานที่นาสนใจและนาติดตามฟงจนจบ จดุ มุงหมายในการอา นออกเสยี ง 1. เพ่ือใหอ านอานออกเสียงไดถ ูกตองตามอักขรวิธี 2. เพือ่ ใหรูจ ักใชน้ําเสียงบอกอารมณและความรูส ึกใหสอดคลองกับเนือ้ หาของ เรอ่ื งทอี่ าน 3. เพอ่ื ใหเ ขาใจเรื่องท่ีอา นไดถ กู ตอ ง 4. เพื่อใหผ ูอ านมีความรแู ละเขาใจในเนื้อเรอ่ื งทีอ่ านไดอ ยา งชัดเจน 5. เพื่อใหผูอ า นและผูฟง เกดิ ความเพลิดเพลิน 6. เพอ่ื ใหเ ปนการรับสารและสงสารวธิ ีหน่งึ หลกั การอา นออกเสยี ง 1. อา นออกเสยี งใหถ กู ตอ งและชดั เจน 2. อานใหฟ งพอทีผ่ ูฟ ง ไดยนิ ท่ัวถึง 3. อานใหเปนเสียงพูดโดยธรรมชาติ

30 | ห น า 4. รจู กั ทอดจงั หวะและหยดุ หายใจเมอ่ื จบขอ ความตอนหนง่ึ ๆ 5. อานใหเขาลักษณะของเนื้อเรือ่ ง เชน บทสนทนา ตองอานใหเหมือนการสนทนา กัน อานคําบรรยาย พรรณนาความรูสึก หรือปาฐกถาก็อานใหเขากับลักษณะ ของเร่ืองนั้นๆ 6. อานออกเสียงและจังหวะใหเปนตามเนือ้ เรื่อง เชน ดุหรือโกรธ ก็ทําเสียงแข็ง และเรว็ ถา เปน เร่ืองเกี่ยวกบั ครํา่ ครวญ ออ นวอน ก็ทอดเสยี งใหช าลง เปนตน 7. ถา เปน เรอื่ งรอ ยกรองตอ งคํานงึ ถงึ ส่ิงตอไปน้ดี วย 7.1 สมั ผัสครุ ลหุ ตอ งอา นใหถ กู ตอง 7.2 เนน คาํ รับสมั ผสั และอานเออื้ สัมผัสใน เพื่อเพิ่มความไพเราะ 7.3 อานใหถูกตองตามจังหวะและทํานองนิยม ตามลักษณะของรอยกรอง นน้ั ๆ ยังมีการอานออกเสียงอีกประการหนึง่ การอานทํานองเสนาะ เปนลักษณะการอานออกเสียงทีม่ จี ังหวะทํานองและออกเสียงสูงตํ่าเพ่อื ใหเกิดความไพเราะ การอานทํานองเสนาะนีผ้ ูอ านจะตองเขาใจลกั ษณะบงั คบั ของคําประพนั ธแ ตล ะชนดิ และรวู ิธีอานออกเสียงสูงตํ่า การทอดเสียง การเอื้อนเสียง ซึง่ เปนลักษณะเฉพาะของคําประพันธชนิดตางๆ ดวย การอานทํานองเสนาะนี้เปนมรดกทางวฒั นธรรมทส่ี บื ทอดกันมาชานาน ซ่ึงเปน สิง่ ท่ีคนไทยทุกคนควรภูมิใจและรักษาวัฒนธรรมล้าํ คานไ้ี วเ พ่ือถา ยทอดสบื ตอกนั ไปชวั่ ลกู ชวั่ หลานการอานเรว็ คนทีม่ ีนิสัยรักการอาน ยอมเปนผูท่ีมีความรอบรู มีความนึกคิดลึกซึง้ และกวางขวางทั้งยังไดรับความบันเทิงในชีวิตมากขึ้นอีกดวย การอานทีใ่ ชมากในชีวิตประจําวัน คือการอานในใจ เพราะสามารถอานไดรวดเร็ว ไมตองกังวลกับการเปลงเสียงกับตัวหนังสือ การอานในใจที่ดี ผูอ านจะตองรูจักใชสายตา กิริยาทาทาง มีสมาธิ ความตัง้ ใจและกระบวนการอานในใจ เชน การเขาใจความหมายของคํา รูจ ักคนหาความหมายของคํา หรือเดาความหมายไดรูจักจับใจความ แลวรูจักพิจารณาตาม รวมทัง้ ตองเปนผูท ีส่ ามารถอานไดร วดเรว็ อกี ดว ย เพื่อเปนการทดสอบตนเองวาสามารถอานหนังสือไดเร็วหรือไม ใหผ เู รียนอานขอ ความตอไปน้ี แลวจับใจความของเรื่องโดยใชเวลา 8 นาทีลมเหนอืลมทุงนาหอมลิ่นฟางขาวพัดรวยรนิ อยูรอบตัว นุชลูกสาวครูปรีชาวิ่งมาบอกพอวา“พอ คะ นุชขอไปดูเขาแลกขาวที่บานจําเนียรนะคะ”

ห น า | 31“บา นจาํ เนยี รไหน”“บานจําเนียรที่มีตนมะขามโนนไงคะ มีคนเขาเอาของเยอะแยะมาแลกขาว นชุ ไปนะพอ ”“เดย๋ี วกอน”“โธ พอ นุชชาไมได นชุ จะไปชว ยจาํ เนียรเขาแลกเสอื้ ประเด๋ียวจาํ เนยี รก็อดไดเส้อื สวยๆ หรอก” ผมชะเงอดูทีบ่ านหลังหนึง่ อยูเกือบกลางทุง นา บริเวณบานลอมดวยกอไผ ผมเห็นคนเปนกลมุ ๆ ยืนอยูก ลางบา นนน้ั นุชเห็นผมมองอยางอยากรูอยากเห็น จึงเอย วา “พ่ีโชคไปกับหนไู หมละ ” “เออ โชคไปเปนเพือ่ นนองก็ดีนะ แดดรอนอยางนีห้ าหมวกใสสักใบเถอะ ประเดี๋ยวจะเปนไข” ครูปรีชาพูด “นุชไมมีหมวก” “เออ ...เอาผาขาวมาของพอไป” ครูปรีชาสงผาขาวมาใหลูกสาว นุชไดผาก็เอามาเคียนหัวแลวออกวงิ่ นําหนา ผมไป ผมเห็นคนๆ หนึ่งแตงตัวแปลกไปกวาชาวนา ที่วาแปลกก็คือเขาใสเสือ้ นุง กางเกงเหมือนคนในจงั หวดั อยูตรงกลาง ขางหนามีหาบใสสิ่งของเครื่องใช เชน เส้ือผา หมออะลูมิเนยี ม เปน ตน วันนีผ้ มเห็นพอของจําเนียรยอมแลกขาวเปลือกสองถัง กับเสือ้ ผาดอกสีสดใสใหจําเนียรตัวหนง่ึ ปาแมน ยอมเสยี ขา วเปลือกถงั หน่งึ แลกกับแกวนาํ้ 3 ใบ ผมกลับมาเลาใหครูปรีชาฟง ครูปรีชาก็ถอนหายใจยาวพูดวา “คนพวกนแ้ี หละเปน เหลอื บคอยดดู เลอื ดชาวนา” “เขาเหน็ จาํ เนยี รอยากไดเส้ือผา เลยจะเอาขาวเปลือกตั้ง 2 ถังแลกกับเสือ้ ตัวเดียว ผมวาเสือ้ ตัวนั้นราคาไมกี่บาทหรอกครับ” “โธค รูถงึ วาพวกนเี้ ปน เหลือบไงละ เอาเปรยี บกนั เกินไป” “แตพ วกนน้ั ไปยอมแลกกบั เขาเอง” ผมพดู เสยี งออน “ก็เพราะงัน้ นะซิ ครูถึงหนักใจแทน โชคคิดดูสิว ากวาจะทํานาไดขาวถังหนึง่ นะ หมดแรงไปเทา ไรมันคมุ กนั ไหมละ” “ทําไมชาวนาถึงโง...” “ไมใช” ครูปรีชาขัดขึ้น “ไมไดโง แตไมท นั เลห เ หลย่ี มพอคา ตา งหากละ” “ครูบอกแลว บอกอกี บอกจนไมร ูจ ะบอกยังไงแลว ” “ไมเช่ือครหู รือครบั ” “พูดไมถูก อยางพอจําเนียรนัน่ แกรูด ีวาอะไรเปนอะไร หากแลกขาวนะยังดีกวาพวกอืน่ นะนน่ั ไงละ มากนั เปน แถว” ครปู รชี าชี้ใหผ มดู คนขี่จักรยานตามกันเปนแถว แทบทุกคนสวมหมวกกะโลมไี มก ลมๆ ขนาดแขนผกู ตดิ รถจกั รยานมาดว ย

32 | ห น า “ใครครบั ” ผมสงสัย “พวกพอคาคนกลางตัวจริง” ครูปรีชาตอบเสียงต่ํา “เปนพวกนายหนารับซือ้ ขาวใหโรงสีอีกทีหนง่ึ เธอเหน็ ไมท อ นกลมนน่ั ไหมละ ” “ครบั ” “ไมน้ันแหละเขาเอาไวรดี ขาวเปลอื กดเู มล็ดกอ นตีราคา” “ทําไมตองตีราคาดวยเลา” “เพราะวาขาวทีช่ าวนาทําไดมีคุณภาพตางๆ กันนะสิโชค นีแ่ หละเปนโอกาสใหพอคามีชองทางกดราคาขาวละ” “เขาทํายังไงครับ” “เขาจะรีดขาวดู ถาไดขาวเมล็ดงามไมลีบเล็ก ก็ตีราคาเอาตามใจ ถาชาวนาพอใจราคาทีเ่ ขาใหเกิดตกลงขาย เขาก็จะจายเงินใหลวงหนาจํานวนหน่ึง แลวก็มาขนขาวไปโรงสี สวนมากคนทีร่ ับซือ้ถึงที่มักจะกดราคาขาวจนต่ํามาก” “ราคาต่ํา เราก็ไมขาย” ผมบอก “แตชาวนาตองการเงิน” “งน้ั เอาไปขายเองกไ็ ดน คี่ รับ” “น้นั ยง่ิ แลวใหญเ ลย ถาหากเธอขนขาวไปโรงสีจะถูกกดราคามาก เพราะเขาถอื วา เธอไปงอ เขา” “อา ว ทาํ ไมถึงเปนอยางน้ันเลา” ครปู รีชาหัวเราะหึๆ แตแววตาหมอง “ทําไมถึงเปนเชนนัน้ นะหรือ ครูตอบเธอเด๋ียวน้ ี เธอก็คงไมเขาใจหรอก...โชคดี” ผูเรยี นอานจบภายในเวลา 8 นาทีหรือไม อา นจบแลว ลองตอบคาํ ถามดู เพราะการอานหนงั สือไดเรว็ น้นั ตองจบั ใจความไดด ว ย 1. ผทู ่ีใชสรรพนามวาผมในเรอ่ื งนชี้ ื่ออะไร 2. พอของจําเนียรมีอาชีพอะไร 3. ทําไมครูปรีชาจึงเรียกพวกที่เอาของมาแลกขาววาตัวเหลือบ 4. จากเร่อื งนี้ ใครเปนผูที่เอาเปรียบชาวนามากที่สุด 5. ผเู รียนอานเร่อื งนีแ้ ลว ไดขอคิดอะไรบา ง การอา นหนงั สอื ใหเ ร็ว นอกจากใชเวลาชวงสัน้ ๆ อานหนังสือใหไดมากทีส่ ุดแลว จะตองจับใจความเปน หนงั สอื ใหไ ดค รบถว น อา นแลว เขา ใจเรอ่ื งตลอดดว ย ลองคดิ ดซู วิ า เหตทุ อ่ี า นไมทันหรอื จับใจความไมไ ดต ลอดเพราะเหตุใด ถาเราลองคิดหาเหตุผล โดยเอาตัวเองเปนหลัก อาจไดคําตอบหลายอยาง เชน ไมมีสมาธิอานกลับไปกลับมา สบั สนจึงทําใหอ า นชา หรือไมเขาใจคําศัพทบางคํา เปนตน

ห น า | 33หลกั การอา นเรว็ ในการฝก ตนเองใหเ ปน คนอา นเรว็ ควรไดเ รม่ิ ตนฝกสมํ่าเสมอทีละเล็กละนอย โดยฝกอานในใจท่ถี กู วิธีและจะตองฝกฝนในสงิ่ ตอไปนี้ 1. มีสมาธิในการอาน ในขณะทีอ่ าน จะตองสนใจและเอาใจจดจอตอสิง่ ทีอ่ าน ไมปลอยใจวอกแวกคิดเรื่องอืน่ จะทําใหจับใจความของเรื่องไมไดตลอดและความสามารถในการอานชาลงไป 2. จับตาท่ตี ัวหนังสือ โดยใชสายตาจับอยูใ นชวงเวลาเล็กนอยแลวเคลือ่ นสายตาตอไปอยางรวดเรว็ การฝกจบั ตาเชนนต้ี องกระทําบอยๆ และจับเวลาทดสอบความสามารถในการจับสายตา และเคลอ่ื นสายตาใหไ ดร วดเรว็ เพอ่ื ทดสอบความกา วหนา 3. ขยายชวงสายตาใหกวาง ชวงสายตาหมายถึงระยะจากจุดทีส่ ายตาจับจุดหนึ่งไปยังจุดที่สายตาจับในคราวตอไป การรูจกั ขยายสายตาใหกวา งจะชวยใหอา นหนงั สอื ไดเรว็ 4. ไมอานยอนกลับไปกลับมา หมายถึง การทวนสายตายอนกลับไปกลับมายังคําที่ไมเขาใจซึ่งทําใหเ สียเวลา 5. เปลีย่ นบรรทดั ใหแ มนยํา โดยกวาดสายตากลับมาทางซายเพือ่ ขึ้นบรรทัดใหม เมือ่ อานจบแตละบรรทัดและตองกําหนดบรรทัดใหแมนยําไมอานขามบรรทัด หรืออานซ้าํ บรรทัดเดิมซึ่งทําใหความคิดสับสนการฝกในระยะแรกเริ่มอาจใชไมบรรทัดหรือกระดาษปดขอความบรรทัดลางไว แลวเลอ่ื นลงเรอ่ื ยๆ คอ ยๆ เพิ่มความเร็วขึ้นจนชํานาญจึงอานโดยไมตองใชสิ่งอื่นมาปดการอานเพอื่ เขา ใจความหมายของสาํ นวน การอานเพือ่ ทําความเขาใจ ความหมายของสํานวน ตองอาศัยถอยคําสิง่ แวดลอม บริบท เพื่อสรุปสาระสําคัญ 1. ความหมายของสํานวน สาํ นวน คือถอยคําทีม่ ีความหมายไมตรงตามความหมายปกติของคําน้ันๆ 2. หลักการอาน เพื่อเขาใจความหมายของสํานวน 2.1 อานขอความอยางละเอียด เพือ่ จับใจความสําคัญ เขาใจเนื้อเรื่องและเขาใจความหมายของสํานวน 2.2 สังเกตเนื้อความตามบริบท ทําใหตีความหมายของสํานวนไดถูกตอง 2.3 ตีความหมายของสํานวน ตองตรงประเด็นตามบริบท

34 | ห น าตวั อยาง การอานเพื่อเขาใจความหมายของสํานวนออยเขาปากชาง หมายถึง ของตกไปอยูในมอื ผอู ื่นแลวไมม ที างไดคืนไกแกแ มปลาชอน หมายถึง ผูทมี่ ีความจดั จาน เจนสงั เวยี นววั หายลอ มคอก หมายถึง เมื่อเกิดความเสียหายแลวจึงหาทางปองกันกินขาวตมกระโจมกลาง หมายถึง การกระทําที่ไมรอบคอบ ผลผี ลามชี้นกบนปลายไม หมายถึง การพูดถงึ สิ่งสุดวิสยั ทจี่ ะทําได สํานวนตางๆ ทีน่ ําไปกลาวเปรียบเทียบใหเขากับสถานการณ เรียกวา คําพังเพย เชน เมื่อของหายแลวจึงคิดหาทางปองกัน ก็เปรยี บวา ววั หายลอ มคอก เปน ตน ความหมายของสํานวนมีลักษณะเหมือนความหมายโดยนัย คือ ตองตีความ หรือแปลความตามนัยยะของคําหรือขอความนั้นๆการอา นเพ่อื เขาใจโวหารตา งๆ ผูเขียนตองใชโวหารประกอบการเขียน เชน พรรณนาโวหาร อุปมาโวหาร สาธกโวหาร ฯลฯเพ่ือใหงานเขียนมคี ณุ คา 1. ความหมายของโวหาร โวหาร คือทวงทํานองในการเรียบเรียงถอยคําทั้งในวรรณกรรมรอยแกวและรอยกรองโวหารทีใ่ ชกนั ทว่ั ไปมี 5 โวหาร ดงั น้ี 1.1 บรรยายโวหาร คือการเลาเรื่องไปตามเหตุการณ เชนการเขียนบทความ การเลานิทาน เลาประวัติบุคคล ตํานาน ตองอธิบายใหเปนไปตามลําดับตัวอยา ง บรรยายโวหาร มนุษยมีความเชื่ออยูอ ยางหนึง่ ซึ่งสืบมาแตโบราณนานไกล วาคนทีเ่ กิดมาทั้งเด็กและผูใหญไมวาจะเปน หญิง หรือชาย ยอ มมอี ะไรอยูอยางหนึ่งสิงอยูภายในรางกายมาแตกําเนิดสิง่ ทีว่ านีถ้ าอยูก ับเนื้อกบั ตัวของผูใดผูน ั้นก็จะมีความสขุ ความสบาย ไมป วยไขไดทกุ ขถา ส่ิงน้นั หนีหายไปจากตัวก็จะทําใหผูน ั้นเปนไขไดทุกขและอาจถึงแกความตายได ถาสิ่งนัน้ ไมกลับคืน อยูในรางกาย ส่ิงที่กลาวน้ีภาษาไทยเรียกวา ขวัญ อันเปนคํามีความหมายในภาษาทีเ่ ขาใจกันอยางเลาๆ แลวก็ยุง ดวย ที่วายุงเพราะเปนสิ่งมองไมเห็นตัววามีรูปรางเปนอยางไร(ขวญั และประเพณีทําขวัญ ของ เสฐียรโกเศศ) 1.2 พรรณนาโวหาร คือ การเขียนเลนเรือ่ งอยางประณีตมักแทรกความรูส ึกของผูเ ขียนดว ยทําใหผ ูอ า นเกิดความรูและอารมณคลอยตาม เชน การพรรณนาความสวยงามคุณความดีตลอดจน

ห น า | 35พรรณนาอารมณและความรูส ึกในใจฯลฯ ตัวอยาง พรรณาโวหาร ไมผล เชน ละมุด มะมวง ขนุน พอปลูกไวขางสนามและบริเวณมุมขาง สวนทีเ่ ลื้อยรอบบานก็มีเถาวัลยและสายหยุดขึ้นอยูค นละมุมราตรีอยูตรงบันไดขึ้นหอหนาบาน ซึ่งเปนทางไปหองรับแขก ชะลูดปลูกอยูท ี่สะพานขามทองรองเล็กๆ อยูก ึง่ กลางระยะจากตัวบานไปยังประตูรัว้ บาน คนละดานกับเถาพวงครามดอกสีมวง ใบแข็งดวย คันถาไปถูกมันเขา แตดอกเปนสีครามเปนชอยาวมองดูสวยและบานทนหลายวัน ถาดอกรวงจะหมุนเพราะกลีบของมันเปนเฟองมี 5-6 กลีบ คลายใบพัด มันหมุนตัวลงมากวาจะถึงพืน้ เหมือนกังหันตองลมดูสวยงามเพลินตาดี ผมชอบเก็บดอกมันขึ้นไปปลอยบนหนาตางสูงๆ ใหมันหมุนจี๋ลงมาสูพน้ื ดนิ เปน ของเลน สนกุ เมื่อสมยั เดก็ กอนเขา โรงเรียน(เด็กบานสวน ของ พ.เนตรรงั สี) 1.3 เทศนาโวหาร คือ กระบวนความอบรมสัง่ สอน อธิบายในเหตุผล หรือชีแ้ จงใหเห็นคณุ และโทษ เพอื่ ใหผ อู านเช่ือถือตามตัวอยาง เทศนาโวหาร บรรดาของมีคาทั้งหลายจะหาสิง่ ไรมีคาเกินวิชาดีกับจรรยาดีไมไดเลย ทรัพยอืน่ ๆ อาจจะถูกขโมยลักหรือลดนอยลงดวยการจับจายใชสอย แตวิชากับจรรยาดีนีเ้ ปนอมตะไมรูจ ักตายยิง่ จายมากก็ยิง่ เพิม่ ทวีคูณขึ้นและเราจะแยกแบงใครก็ไมได แมขโมยจะลักเอาไปก็ไมได แตจงทราบดวยวาโดยเฉพาะวิชาดีที่แหลมคมนั้นถาไมมีสติคอยควบคุม ปลอยเพงมองแสหาความสุขในทางทีผ่ ิดแลว ก็จะเปนตัวมหาอุบาทว มหาพินาศ มหาจัญไร ดูเถอะ มนุษยบางเหลาถือตัววาฉลาดแตขาดสติประพฤติตัวเลวทราม กอกวนหมูค ณะใหยุงเหยิงเดือดรอนอยูท ุกวันนี้ก็เพราะเขามีวิชาดีที่แหลมคมและใชวิชาดีที่แหลมคมไปในทางที่ผิด ซ่ึงไมมีสตคิ วบคมุ นน้ั เอง(โลกานศุ าลนี ของ สมเด็จพระมหาวีรวงศ (พมิ พ ธมมฺ ธโร)) 1.4 สาธกโวหาร คือการเขียน โดยยกตวั อยา งประกอบเพอื่ ใหผ อู า นเขาใจเร่ืองไดชัดเจนยิ่งขึ้นนิยมใชในการบรรยายโวหาร และเทศนาโวหารตัวอยา ง สาธกโวหาร ในทีน่ ีจ้ ะชักนิยายมาเปนอุทาหรณใหเห็นวา ผูท ีต่ ัง้ ความเพียรไดรับรางวัลของธรรมดาโลกอยางไร ชายชาวนาผูห นึ่ง เมื่อปวยจนจะสิ้นใจอยูแลว จึงเรียกบุตรชาย 3 คน เขามาบอกวาบิดาจะสน้ิ ชีพไปในคร้ังนกี้ ็หามีสิ่งใดทจี่ ะหยิบยื่นใหเ ปนมรดกแกเจาไม แตบิดาจะบอกความลับใหเจาวา ในพ้นื ที่นาของเรามีขมุ ทรัพยใ หญซอนอยู เจาจะตองขุดขึน้ ดู พอพูดเทานัน้ แลวก็ขาดใจยังหาทันจะบอก

36 | ห น าวาขุมทรัพยนัน้ อยูต รงไหนๆ ไม ฝายบุตรทัง้ 3 ตัง้ แตบิดาตายแลวก็ชวยกันตัง้ หนาขุดพืน้ ทีด่ ินขึน้ จนทั่ว คนหาจนสิ้นเชิง ก็หาพบขุมทรัพยไมแตไดรับผลทีข่ ุดไดคือ เมือ่ ขุดพรวนดินขึน้ ดีแลว จึงหวานเพาะพืชไดผลเปนรางวัลของธรรมดาโลกและอีกนัยหนึ่งเปนขุมทรัพยทีบ่ ิดาไดบอกไววาอยูใ นพืน้ ที่นานน้ั เอง(ความเพียร ธรรมจรยิ า ของ เจาพระยาธรรมศักดิ์มนตรี) 1.5 อุปมาโวหาร คือการเขียน โดยยกขอความเปรียบเทียบเพือ่ ใหผูอ านเขาใจเรือ่ งราวตางๆ ไดดยี ่งิ ขน้ึ ใชแ ทรกในโวหารตา งๆตวั อยาง อุปมาโวหาร ขณะนั้นโจโฉจึงวาแกทหารทั้งปวงวา เลาปค รั้งนี้อุปมาเหมือนปลาขังอยูใ นถัง เสือตกอยูในหลุมถาและจะละเสียใหเล็ดลอดหนีไปได บัดนีก้ ็เหมือนปลอยเสือเขาปา ปลอยปลาลงในสมุทรทหารทั้งปวงจงชวยกันขะมักเขมนจับตัวเลาปใหจงได ทหารทัง้ ปวงตางคนตางรีบขึน้ หนาขับกันตามไป(สามกก ตอนจูลงฝาทพั รับอาเตา )การอา นออกเสยี งรอ ยกรอง การอานบทรอยกรองตางๆ ใหเปนไปตามทํานองลีลาและจังหวะอันถูกตองจะทําใหเกิดความไพเราะเสนาะหู และทําใหผ ูฟ งไดร ับอรรถรสทางภาษาดว ย หลกั การอา นออกเสียงรอยกรอง 1. อา นออกเสยี งใหด งั พอเหมาะ กบั สถานทแ่ี ละจํานวนผูฟง 2. อานใหคลอ ง รน่ื หู ออกเสยี ง ใหช ดั เจนโดยเฉพาะตวั ร ล ตัวควบกลํ้า 3. อา นใหถ ูกฉนั ทลักษณข องคําประพันธ เชน จาํ นวนคาํ จาํ นวนวรรค สัมผัส ครุ ลหุ คําเปนคําตาย 4. อานใสอารมณ ตามลีลาของบทรอยกรองดวยความรูส ึกซาบซึง้ ชืน่ ชมในคุณคาของบทรอยกรองนั้นๆ โดยใหมีทวงทํานอง สูง ตํ่า หนัก เบา เพ่ือใหไดรสถอย รสเสียงรสความ รสภาพการอา นกลอนสภุ าพ1. จาํ นวนคาํ ในกลอนสภุ าพ ooo oo ooo ooo oo ooo ooo oo ooo ooo oo ooo

ห น า | 37 2. คณะ กลอนสุภาพ บทหนึง่ มี 2 บาท บาทที่ 1 เรียกวา บาทเอก มี 2 วรรค คือ วรรคสดับวรรครบั บาทที่ 2 เรียกวาบาทโท มี 2 วรรค คอื วรรครอง และวรรคสง พยางคในกลอนวรรคหนึง่ ๆ จะบรรจุคําประมาณ 6-9 คํา กลอนแปด มวี รรคละ 5 คาํ รวม 4 วรรค เปน 32 คาํ 3. วธิ อี านกลอนสุภาพ กลอนมีหลายชนิด ไดแก กลอนหก กลอนแปด กลอนดอกสรอย กลอนสักวา กลอนบทละคร การอานคลายคลึงกันจะแตกตางกันบางเพียงเล็กนอย ดงั น้ี 1. อานทํานองชาวบาน คือเสียงสูง 2 วรรค คือวรรคสดับ วรรครับ และอานเสียงต่าํ ในวรรครอง และลดตาํ่ ลงไปอกี ในวรรคสง 2. อานทํานองอาลักษณ คืออานเสียงสูง 2 วรรค คือวรรคสดับ วรรครับ และอานเสียงต่าํ ในวรรครอง และลดตาํ่ ลงไปอกี ในวรรคสง การแบงจํานวนคํา วรรคหนง่ึ จะมี 8-9 คาํ ดงั น้ี 3 2 3 เขาคลอขลุย ครวญเสยี ง เพียงแผว ผวิ ชะลอนิ้ว พลวิ้ ผาน จนมานหมอง ถามี 9 คําจะแบงวรรคเปน 3 3 3 สรวงสวรรค ชน้ั กวี รจุ ีรัตน ผองประภัสสร พลอยหาว พราวเวหาการอานกาพยยานี1. จาํ นวนคาํ ในกาพยย านีoo ooo ooo ooooo ooo ooo ooo2. วิธอี า นวรรคที่ 1 และ 2 ในบาทเอกจะออกเสียงต่ํา วรรคที่ 1 ในบาทโท จะอานออกเสียงสูงขึน้หรือ อานออกเสียงเหมือนวรรคที่ 1 ก็ไดตามความเหมาะสม วรรคที่ 2 ในบาทโท อานออกเสียงต่าํกาพยย านมี ีจงั หวะการอา นดงั น้ีมัสหม่ัน แกงแกว ตา หอมยห่ี รา รสรอ นแรงชายใด ไดก ลนื แกง แรงอยากให ใฝฝ นหาการอานโคลงส่สี ภุ าพ oo oo 1. จํานวนคําในโครงสีส่ ภุ าพ oo ooo

38 | ห น า oo ooo oo oo ooo oo oo oo ooo oooo2. คณะโคลงบทหนึง่ มี 4 บท บทที่ 1 2 3 4 บาทหนึง่ มี 2 วรรค คือ วรรคหนาและวรรคหลังมีจํานวนคําเทากันคือ 5 คาํ และ 2 คํา ยกเวนวรรคหลังในบาทที่ 4 จะมี 4 คาํ3. วิธีการอาน การอานโคลงสี่สุภาพสามารถอานได 2 ลีลา คือ 1. อา นแบบรอ ยแกว 2. อานแบบทํานองเสนาะการแบงชวงเสียง วรรคแรกเปน 2 ชวง เปน 3 2 หรือ 3 2 วรรคหลัง เปน 2 การแบงชวงเสียงตองพิจารณาใหคงความหมาย แทนที่จะแกตามปกติบทรอยกรองที่ไพเราะ กวจี ะจัดกลุมคําไวดแี ลวการเอื้อนเสียงทอดเสียง ตามปกติจะเอื้อนเสียงทายวรรคแรกของแตละบาท ในบาทที่ 2 อาจเออ้ื นเสยี งไดถึงคาํ ที่ 1 คําที่ 2 ของวรรคหลัง และบาทที่ 4 ระหวางคําที่ 2 กับคําที่ 3 ของวรรคที่ 2 และทอดเสียงตามตําแหนงสัมผัสตวั อยา งโคลงสส่ี ุภาพ พนั แสง เรอื งเรอื ง ไตรรตั นพ น คา่ํ เชา รนิ รส พระธรรมแสดง เจดีย ระดงแซง เสยี ดยอด ยลยิง่ แสงแกว เกา แกน หลา หลากสวรรค (นิราศนรินทร)การอานฉนั ท ฉันท มีลักษณะบังคับพิเศษแตกตางไปจากคําประพันธชนิดอืน่ โดยบังคับ ครุ ลหุ แทนคําธรรมดา และบังคับสมั ผสั เชนเดยี วกบั คาํ ประพนั ธช นดิ อน่ื ๆ คําลหุ (,) คือพยางคที่มีลักษณะใดลกั ษณะหนงึ่ ดงั นี้ 1. การประสมสระเสียงสั้นในแม ก กา เชน จะ ทิ ปุ ยกเวน พยางคทีป่ ระสมดวย สระ อํา ใอไอ เอา ซึง่ จัดเปน คาํ ครุ เชน คาํ ไกล ใจ เรา 2. คํา บ บ จดั เปน คาํ ลหุ คําครุ คอื พยางคท่มี ลี กั ษณะใดลักษณะหนึ่ง ดงั น้ี

ห น า | 391. ประสมสระเสียงยาวในแม ก กา เชน อา ดี เธอ ปู2. ประสมสระ อาํ ใอ ไอ เอา3. มีตัวสะกด เชน มด กัด เดก็แผนบังคบั อินทรวเิ ชียรฉันทอินทรวเิ ชียรฉันท บทหนึ่งมี 2 บาท บาทหนึ่งมี 2 วรรค วรรคหนา 5 คํา วรรคหลัง 6 คํา มีการแบง จงั หวะการอา นดงั น้ีสายนั ห ตะวนั ยาม ขณะขาม ทิฆมั พรเขาภาค นภาตอน ทศิ ตะตก กร็ ําไรหนงั สือและสื่อสารสนเทศ หนงั สอื ปจจุบันนี้มีหนังสือออกมาจําหนายหลายประเภท ทัง้ ตําราวิชาการ วารสาร นิตยสารหนังสือพิมพ นวนิยาย เรือ่ งสั้น สารคดี ฯลฯ การทีม่ ีหนังสือออกมาจําหนายมากมายเชนนี้ ผูอ านจึงจําเปนทีจ่ ะตองรูวิธีการเลือกหนังสือ เพื่อจะไดอานหนังสือทีเ่ หมาะกับความตองการของตนเองเหมาะกับเวลาและโอกาส วธิ ีการเลอื กหนังสอื ประเภทตางๆ ในการเลือกอานหนังสือประเภทตางๆ นัน้ ผูอานควรพิจารณาใหรอบคอบ ละเอียดถีถ่ วนเพื่อประโยชนในการพิจารณาคุณคาของหนังสือนั้นๆ หนงั สอื แตล ะประเภทควรเลอื กพจิ ารณาดังนี้ 1. ตําราวิชาการ ตําราวิชาการ เปนหนังสือทีใ่ หความรูดานตางๆ โดยเฉพาะอาจจะเสนอทฤษฎีหรือเนื้อหาสาระอยางกวางๆ หรือเฉพาะดานในดานหน่ึง โดยผูแตงมีจุดมุงหมายทางดานวิชาการโดยตรง การพิจารณาควรดูรายละเอียดในดานตางๆ ดังน้ี 1.1 พิจารณาดานเนือ้ หา เนือ้ หาจะตองถูกตองกับชือ่ หนังสือ เชน วิชาวิทยาศาสตรกฎหมาย ภาษาศาสตร ประวัติศาสตร คณิตศาสตร ฯลฯ หนังสือวิชาการแขนงใด เนือ้ หาก็ควรจะเนน แขนงนน้ั โดยเฉพาะ 1.2 พิจารณา ขอมูล และภาพประกอบ ขอมูลและภาพประกอบควรถูกตองชัดเจนโดยเฉพาะภาพประกอบ ควรดูวาตรงกับคําบรรยายหรือไม และภาพนัน้ นาสนใจเพียงใดเหมาะสมกับวชิ านน้ั หรอื ไม

40 | ห น า 1.3 การใชภาษา ภาษาที่ใชควรเปนภาษาที่เหมาะสมกับแขนงวิชานั้นๆ และดกู ารสะกดคําดวยถา หากมคี ําผดิ ก็ควรจะเลือกดหู นังสือท่ีมีคําผิดนอยท่ีสดุ นอกจากนี้การพิจารณาตําราวิชาการควรดูสวนประกอบอืน่ ๆ ดวย เชน รูปเลม ควรมีคํานําสารบัญ ฯลฯ 2. สารคดี เปน หนงั สอื ทม่ี สี าระในดา นใหค วามรู ความคิด พรอมทัง้ ใหความเพลิดเพลินดวยหนังสือประเภทน้มี ีหลายชนิด เชน วิทยาศาสตร ประวัติศาสตร ประวัติบุคคลสําคัญ ฯลฯ หนังสือสารคดีทีม่ คี ุณภาพนนั้ พิจารณาในรายละเอียดตา งๆ ดงั น้ี 2.1 พิจารณาดา นเนื้อหาสาระ คุณคาของสารคดนี น้ั อยูท เ่ี น้อื หาสาระเปนประการสําคัญเนือ้ หาทีด่ ีจะตองถูกตองและสมบูรณ รวมทั้งเสนอความคิดเห็นที่เปนประโยชนตอผูอานและสังคมสว นรวม เชน 2.1.1 สารคดีประเภทชีวประวัติ เนื้อหาสาระจะตองตรงตอความเปนจริง ผูเขียนจะตองเขียนดวยใจเปนธรรม ไมอคติตอเจาของประวัตินั้นๆ เนือ้ หาจึงควรมีทั้งสวนดีและสวนบกพรองของเจาของประวัติ 2.1.2 สารคดีประเภททองเทีย่ ว ควรมีเนื้อหาที่ใหทัง้ ความรูแ ละความบันเทิงรวมทั้งประสบการณท่ีแปลกใหมน า สนใจ เพื่อใหผอู า นไดทราบขอเทจ็ จริงเก่ียวกับสถานทนี่ ้ันๆ 2.1.3 สารคดีประเภทเชิงวิชาการ ควรมีเนือ้ หาที่ใหความรูอยางถูกตองแมนยําควรมภี าพหรอื แผนที่ประกอบใหถ กู ตอ งตรงกับสาระของเรือ่ งดวย 2.2 พจิ ารณาวธิ กี ารเขยี น วธิ ีการเขียนสารคดีพิจารณาไดจ ากหลักเกณฑต อไปนี้ 2.2.1 การวางโครงเรื่องและการดําเนินเรือ่ ง สารคดีตองมีวิธีการดําเนินเรื่องตามลําดับ 2.2.2 เราความสนใจ ขอเขียนที่ดีผูเขียนจะมีวิธีการเขียนทีจ่ ะดึงดูดความสนใจของผูอ านใหติดตามอานไปเรือ่ ยๆ โดยไมเกิดความเบือ่ หนาย เชนการสอดแทรกคามคิดเห็นหรือเหตุการณปจจุบันที่นาสนใจหรือการเลาตํานาน นิทาน เกร็ดขําขันตางๆ เปนตน ตอนปดเรื่องก็จบอยางซาบซึ้งประทับใจหรือใหขอคิดอยางใดอยางหนึ่ง เพ่อื ใหผูอ า นอยากตดิ ตามอานตอ ไป 2.2.3 สาํ นวนภาษา ภาษาที่ใชในการเขียนสารคดีเปนถอยคําภาษาทีไ่ พเราะงดงามมสี าํ นวนกะทดั รดั อานเขาใจงาย ไมใชส ํานวนที่ไมส ุภาพ 2.2.4 สว นประกอบอ่ืนๆ ควรพิจารณาเกีย่ วกับผูแ ตงและสวนประกอบรูปเลมของหนังสือถาสารคดีนัน้ เปนหนังสือเลม ซึง่ จะมี คําวา สารบัญ เนื้อเรื่อง บรรณานุกรม ฯลฯ ตามรูปแบบของหนงั สอื

ห น า | 41 3. บันเทิงคดี เปนหนังสือทีแ่ ตงเพือ่ มุงใหผูอ านเกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน อาจจะแทรกวรรณคดี บทรอยกรอง บทละคร ซึง่ สามารถแตงเปนรอยแกวหรือรอยกรองก็ไดตามความเหมาะสม ในการพิจารณาเร่ือง บันเทิงคดี ควรพิจารณาในดานตางๆ ดงั น้ี 3.1 โครงเรอ่ื งและเน้ือเรอ่ื งสว นสาํ คญั ของนวนยิ าย และเร่ืองสัน้ คือ การเลาเรือ่ งโดยเลาวาเปนเรือ่ งของใคร เกิดขึน้ ที่ไหน เม่ือไหร มีความสัมพันธระหวางเหตุการณตางๆ ในเร่ืองและระหวางบุคคลในเรื่องเกีย่ วเนือ่ งกันไปโดยตลอด มีการสรางความสนใจใหผูอ านอยากติดตามนอกจากนี้เหตุการณทีเ่ กิดขึน้ ในเรือ่ งควรสมจริง และเปนไปอยางสมเหตุสมผล และมีสวนประกอบปลกี ยอยอืน่ ๆ เพอื่ ใหนา ติดตาม 3.2 การดําเนินเรื่อง สวนสําคัญทีช่ วยใหเรือ่ งนาสนใจชวนติดตามขึ้นอยูก ับการดําเนินเรื่อง การดําเนินเรือ่ งมีอยูหลายวิธี เชน ดําเนินเรื่องตามลําดับวัย คือ เริม่ ตัง้ แตตัวละครเกิดจนกระทัง่ถึงแกกรรมดําเนินเรือ่ งยอนตน คือ เลาเหตุการณในตอนทายเสียกอน แลวยอนกลับไปเลาตัง้ แตตนจนกระทั่งจบ เปนตน ฉากที่ดีตองมีสภาพความเปนจริง ทัง้ สภาพภูมิศาสตร และประวัติศาสตรนอกจากน้ียังตองสอดคลอ งกบั เรื่องดว ย 3.3 ตัวละคร ผูเ ขียนมีวิธีการแนะนําตัวละครไดหลายวิธี เชน ดวยการบรรยายรูปรางลักษณะของตัวละครเอง ดวยการบรรยายพฤติกรรมของตัวละคร หรือดวยการใหตัวละครสนทนากันเปน ตน การบรรยายลกั ษณะนิสยั ของตวั ละครทดี่ นี นั้ ควรบรรยายอยางสมจริง ตัวละครตัวหนึง่ ๆ จะมีลักษณะนิสัยหลายๆ อยางไมใชดีจนหาทีต่ ิมิได หรือเลวจนไมมีความดีที่จะใหชมเชย ความตองการของตัวละครทีด่ ีควรจะเหมือนคนธรรมดาทั่วๆ ไป เชน มีความรัก ความโกรธ เกลียด หรือตองการความสนใจจากผอู ่นื เปนตน 3.4 แนวคดิ ของเรอ่ื ง แนวคิดของเรือ่ งสวนมากผูเ ขียนจะไมบอกตรงๆ ผูอ านจะตองคนเอาเองวาไดแนวคิดอยางไร ตัวอยางเชนเรือ่ ง ลูกชาย ของศรีบูรพา ตองการแสดงวา“ลูกผูช ายนัน้ มีความหมายอยางไร” จดหมายจากเมืองไทยของโบตัน๋ ตองการใหเห็นขอดีขอเสียของคนไทยโดยเฉพาะ “นํา้ ใจ” ซึง่ ไมเ หมือนกนั กบั ชาตอิ ื่น เปน ตน นวนิยายหรือเรื่องสัน้ ทีด่ ีนัน้ ผูอ านตองพิจารณาคุณคาที่จะไดจากเรื่องนัน้ ๆ ไมทางใดก็ทางหนง่ึ ดว ย 3.5 สํานวนภาษา เปนสิ่งสําคัญมากอยางหนึ่ง ในการพิจารณาเลือกอานนวนิยายและเรือ่ งสั้นผูอานมักจะรูสึกวาตนเองชอบหรือไมชอบสํานวนของนักเขียนคนนัน้ คนนี้ แตบางคนก็ไมสามารถบอกวาเพราะเหตุใด สิง่ ทีค่ วรพิจารณาเกีย่ วกับสํานวนภาษาคือสํานวนภาษาของตัวละครในบทสนทนา ตองสมจริงและเหมาะสมกับตัวละคร ประโยคที่แตกตางควรกะทัดรัด สละสลวย เขาใจงาย หากเปนประโยคยาวก็ควรเปนสํานวนที่สามารถสรางอารมณ และความรสู กึ ไดด ี

42 | ห น า 4. วารสารและหนังสือพิมพ หนังสือประเภทนีค้ นทัว่ ไปไดอานบอยกวาหนังสือประเภทอ่ืนๆ ในการผลิตหนังสือประเภทนี้ตองแขงกับเวลา ดังน้ัน โดยการพิจารณาหนังสือประเภทนีค้ วรพิจารณา ดงั น้ี หนังสอื พิมพ หนงั สอื พมิ พเ ปนเครือ่ งมือสื่อสารทจ่ี ะกระจายขาวคราวเหตุการณตางๆ ไปทัว่ ประเทศหรืออาจทั่วโลก โดยเฉพาะหนังสือพิมพรายวัน เปนเครือ่ งมือสือ่ สารทีเ่ สนอขาวที่นาสนใจที่เกิดขึ้นในแตละวันดังนั้นหัวใจของหนังสือพิมพรายวันก็คือ “ขาว” การพิจารณาหนังสือพิมพรายวันจึงควรพิจารณาเกี่ยวกับขาววามีสวนในการชวยยกระดับสังคมใหสูงขึ้นหรือมีประโยชนตอชนหมูม ากหรือไม หากขาวนัน้ ไมเกีย่ วกับความเปนอยูข องคนหมูม าก หรือกระทบกระเทือนตอประชาชนสวนใหญ เหตุการณเหลานัน้ ก็ไมควรนํามาเสนอในหนาหนังสือพิมพขาวที่ควรนําเสนอควรเปนขาวที่เกี่ยวกับการปกครอง การเมอื ง เศรษฐกิจ สังคม การศึกษา การอนามัยการประกอบอาชีพ ฯลฯ เหตุการณทีไ่ มสมควรนํามาเสนอเปนขาวอีกอยางหนึ่งก็คือเหตุการณที่อาจจะสงผลทําลายความมั่นคงของชาติ หรอื ทาํ ลายวฒั นธรรม และประเพณอี นั ดงี าม บทวิจารณ ในหนังสือพิมพรายวันทุกฉบับจะมีบทวิจารณ หรือบทวิเคราะหขาว ซึ่งเปนลักษณะ บทความ แสดงความคิดเห็นของผูเ ขียนเอง ประกอบกับขาวทีต่ องการวิจารณ หรือวิเคราะหนั้น การพิจารณาบทวจิ ารณใ นหนังสือพมิ พ ควรพิจารณาถึงลักษณะตอ ไปน้ี 1. พจิ ารณาขอมูลท่ีผเู ขยี นอา งองิ วาถกู ตอ งและมขี อเท็จจรงิ เพยี งใด 2. พิจารณาวาผเู ขยี นบทความนั้น ชีใ้ หเ ห็นปญ หาและวธิ แี กป ญ หาอยา งไร 3. พิจารณาวา ผเู ขยี นบทวจิ ารณใชอารมณ และนําความรสู ึกสวนตวั เขา ไปเกย่ี วขอ งหรอื ไม 4. พิจารณาภาษาที่ใชวามีความประณีตและถูกตองตามหลักภาษาเพียงใด วารสาร เปนหนังสือพิมพจําหนายตามกําหนดระยะเวลา เชน 7 วัน 10 วัน รายเดือน ราย 3เดอื น หรอื รายป เปน ตน หนังสือวารสารจึงมีเนื้อหาเนนทั้งสารคดี และบันเทิงคดี ขาวสารทีป่ รากฏมักเปนขาวสารทีม่ ีระยะเวลาตอเนื่องกันเปนเวลานาน เชน ขาวเกีย่ วกับนโยบายโครงการตางๆ หรือขาวเกี่ยวกับการเมืองบางเรื่อง เปนตน ดังนัน้ การอานวารสาร จึงควรพิจารณาเลือกอานเรือ่ งทีเ่ ราสนใจ และควรพยายามอานอยางสม่ําเสมอ นอกจากพิจารณาเกีย่ วกับขาวสารดังกลาวแลว สิง่ ทีค่ วรพิจารณาอีกอยางหนึ่งคือรูปเลม ควรพจิ ารณาความเรยี บรอ ยและความคงทนของการจดั รปู เลม ใหเ หมาะสมกบั ราคาดว ย

ห น า | 43ประโยชนข องการเลือกหนงั สือ การเลือกหนงั สอื ควรคาํ นึงถึงประโยชนท่ีจะไดรับ ดังตอ ไปนี้ 1. เพ่อื ใหไดหนังสอื ทีต่ รงกับความสนใจ และตองการที่จะศึกษาคนควา 2. เพอื่ ใหไ ดอา นหนงั สือที่ดีมีประโยชนตอชวี ิต 3. เพอ่ื เลอื กหนงั สอื ใหเ หมาะสมกบั เวลา 1. การเลือกหนังสอื ทีต่ รงกับความสนใจ และตอ งการทจี่ ะศกึ ษาคนควา ผูทจี่ ะเลือกอา นหนงั สอื ประเภทน้กี ็คอื ผูท ีม่ ีความสนใจหนังสือเลมนัน้ โดยตรง หรือผูที่มีความตองการศึกษาคนควา เรือ่ งนัน้ ๆ โดยเฉพาะ เชน ผูศ ึกษาคนควาตามแนวทางทีต่ นไดเรียนมา ผูที่เรียนทางดานภาษาก็จะคนควาทางดานนี้ เพอื่ จะไดร ับประโยชนจากการอานอยางคุมคา 2. เพ่ือใหไดอ า นหนงั สอื ที่ดีมีประโยชนตอชวี ิต ผูท ีอ่ านหนังสือทุกคนยอมหวังทีจ่ ะไดรับประโยชนจากการอาน เชน ขอคิดเห็น ความรูทางวิชาการขาวทีท่ ันเหตุการณ แนวทางดําเนินชีวิตทีด่ ี ฯลฯ แมวาจะไดรับประโยชนเพียงเล็กนอยก็ตาม เพราะการที่ไดรับประโยชนโดยตรงจากการอานนี้ยอมทําใหไมเสียเวลาโดยเปลาประโยชน 3. เพอื่ เลือกหนงั สอื ใหเ หมาะสมกบั เวลา การอานหนังสือนัน้ จะเสียเวลามากหรือนอยยอมแลวแตเรือ่ งทีอ่ านวามีขนาดสัน้ ยาว แคไหนมีความยากงายตอการอานมากนอยเพียงใด ถาหากมีเวลานอยควรอานเรือ่ งสั้น ทีจ่ บไดทันเวลาที่มีอยู ถามีเวลามากก็อานเรือ่ งยาวขึน้ โดยเลือกใหเหมาะสมกับเวลา เพราะการอานหนังสือนัน้ หากไมเลอื กใหเ หมาะสมกบั เวลาอาจทาํ ใหผอู า นรสู ึกเบอื่ และไมอ ยากอา นอกี ตอไปประโยชนทีไ่ ดรับจากการอานหนังสือ การอานหนังสือยอมไดรับประโยชนหลายประการ ซึง่ พอจะสรปุ ไดด ังนี้ 1. อานหนังสือตรงกับความตองการของตน 2. ไดรับความรูจากเรื่องนั้นสมความตั้งใจ 3. ทําใหร ักการอา นมากย่ิงขึ้น เพราะไดอ า นหนงั สอื ทต่ี นเลอื กเอง 4. ชว ยพฒั นาอาชพี ใหก า วหนา 5. ชว ยใหเ กดิ ความคิดสรางสรรค 6. ทําใหเ กิดความเพลิดเพลนิ สนกุ สนาน 7. ทําใหทราบความเปนไปของบานเมือง ทนั โลก ทนั เหตกุ ารณ 8. เพิ่มพูนความรูความสามารถ เปน การพฒั นาตนเอง 9. ไดอานหนังสือทีม่ คี ุณคาคุมกบั เวลาท่เี สยี ไป

44 | ห น า สอื่ สารสนเทศ ปจจุบันไดมีการนําเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชประโยชนทางการศึกษา ทง้ั ในดา นการบริหารการจัดการและการเรียนรดู า นส่ืออิเล็กทรอนิกส เปนการใชประโยชนจากแหลงความรูจากสื่อตางๆ ท่ีหลากหลายมากขึ้น เพอื่ ใหประชาชนสามารถเรยี นรแู ละพฒั นาตนเองไดอ ยางตอ เน่ือง สอ่ื สารสนเทศมีทัง้ สอ่ื สง่ิ พิมพ และสอื่ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส สือ่ ส่ิงพมิ พ สิง่ พิมพที่จัดพิมพขึ้นเพื่อนําไปใชในการจัดการเรียนการสอนเชน หนังสือเรียนตําราเรียน แบบเรียน แบบฝกหัด ใบงาน คูม ือการสอนและสงเสริมการเรียนรู เชน หนังสือสงเสริมความรู สารานกุ รม พจนานกุ รม หนงั สอื พิมพ หนังสือบันเทิงคดี และสารคดีทีม่ ีเนือ้ หาเปนประโยชนสวนสอื่ สิ่งพมิ พทใี่ หความรูขาวสารตางๆ เชน หนังสือเลม หนงั สอื พิมพ วารสาร นิตยสาร เอกสาร จุลสาร แผน พับ แผน เปลา เปนตน ส่อื อิเล็กทรอนิกส สังคมยุคปจจุบัน การสือ่ สารดวยเครื่องมืออิเล็กทรอนิกสมีใชกันอยางกวางขวางทัว่ ประเทศการใชสือ่ อิเล็กทรอนิกสในสังคมยุคโลกาภิวัตนเปนเรือ่ งจําเปน เพราะชวยใหประชาชนเขาถึงขอมูลขาวสารความรูต างๆ ไดอยางรวดเร็ว อันเปนการสงเสริมสรางโอกาสในการเขาถึงการศึกษาของประชาชน ใหสามารถเรียนไดอยางตอเนือ่ งตลอดชีวิต ส่ืออิเล็กทรอนิกส ไดแก วิทยุ โทรทัศน เทปเสยี ง วดี ทิ ศั น โปรแกรมคอมพิวเตอรซอฟตแวรในรูปแบบตางๆ คอมพวิ เตอรช ว ยสอน เปนตน 1. วิทยุ เปนสือ่ มวลชนทีใ่ ชเสียงเปนสือ่ เรือ่ งราวทีส่ ือ่ สารมีทัง้ เรือ่ งทีใ่ หความบันเทิงและเรื่องที่ใหสาระความรู เชน ขาว บทความ รายการตอบปญหา สัมภาษณบุคคลสําคัญ รายการวิทยุ เพ่ือการศึกษา เปน ตน 2. โทรทัศน เปนสือ่ มวลชนที่ใชทั้งเสียงและภาพเปนสือ่ การชมรายการทางโทรทัศนนอกจากเราจะสัมผัสดวยหูแลว ยังสัมผัสไดดวยตาอีกดวย รายการโทรทัศนจึงนาสนใจกวารายการวทิ ยุ และทําใหผูชมตื่นตวั อยูตลอดเวลา จึงประทับใจหรือจดจําไดดีกวารายการวิทยุ รายการตางๆ ทางโทรทัศนไมตางกับรายการทางวิทยุ คือ มีทัง้ รายการทีใ่ หความบันเทิงและรายการที่ใหทั้งขอมูล ขาวสาร และความรูที่ทันสมัย ทันเหตุการณ รวมทัง้ ใหความบันเทิง เชนรายการขาวทัง้ ในประเทศและตางประเทศ รายการโทรทัศนเพือ่ การศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช มหาวิทยาลัยรามคําแหง รายการสัมภาษณบุคคลสําคัญ รายการรัฐบาลพบประชาชน รายการทดสอบเชาวน ความจํา และอน่ื ๆ

ห น า | 45 3. คอมพิวเตอรชวยสอน เปนสือ่ ทีผ่ ูเ รียนสามารถนําไปศึกษาดวยตนเองในเวลาและสถานทีท่ ีผ่ ูเ รียนสะดวก ทําใหมีความเปนอิสระ และเปนสวนตัวในการเรียนรู สามารถโตตอบหรือใหผลยอนกลับไดทันที ทําใหผูเรียนทราบความกาวหนาในการเรียนของตนซึ่งหากไมเขาใจก็ยอนกลับไปทบทวนไดหลายๆ ดาน ทําใหผูเ รียนไดพัฒนาความรูต ามความพรอมและศักยภาพของตน 4. อินเตอรเน็ต (Internet) หรือเทคโนโลยีเครือขายเปนการเชือ่ มโยงแหลงขอมูลจากทั่วโลกที่หลากหลายคลายกับ “หอ งสมดุ โลก” ใหผเู รยี นไดคนควา เนอ้ื หาสาระท่ีตองการไดอยางสะดวกรวดเรว็ และราคาประหยดั เรื่องท่ี 3 การอา นจบั ใจความสําคัญ การอานจะเกดิ ประโยชนส ูงสดุ แกผูอานไดนนั้ ผูอานจะตองจับใจความสําคัญของเรือ่ งที่อานใหไ ดแ ลว นาํ ไปปฏบิ ัติ ใจความสําคัญ หมายถึง ขอ ความท่ีเปน แกนหรือหวั ใจของเรื่อง การจับใจความสําคัญในการอานก็คือ กรณีเอาขอความหรือประโยคทีเ่ ปนหัวใจของเรื่องนัน้ออกมาใหได เพราะใจความสําคัญของเรือ่ ง จะเปนใจความหลักของแตละบท แตละตอน หรือแตละ

46 | ห น าเรื่องใหร ูวาแตละบทตอนน้นั กลาวถงึ เรือ่ งอะไรเปนสําคัญ ดังน้ัน การจับใจความสําคัญของเรื่องที่อานจะทําใหมีความเขาใจในเรื่องนั้นๆ อยางแจมแจงหลกั การอา นจับใจความ 1. การเขาใจความหมาย หลักเบือ้ งตนในการจับใจความของสาระทีอ่ าน คือ การเขาใจความหมาย ความหมายมีหลายระดับนับตัง้ แตระดับคํา สํานวน ประโยค และขอความ คําและสํานวนเปนระดับภาษาทีต่ องทําความเขาใจเปนอันดับแรก เพราะนําไปสูความเขาใจความหมายของประโยคและขอความ 1.1 ความหมายของคํา ความหมายของคําโดยทั่วไปมี 2 อยาง คือ ความหมายโดยตรง และความหมายโดยนยั ก. ความหมายโดยตรง เปนความหมายตามรูปคําทีก่ ําหนดขึ้น และรับรูไ ดเขาใจตรงกันความหมายประเภทนี้เปนความหมายหลักที่ใชสื่อสารทําความเขาใจกัน คําทีม่ ีความหมายโดยตรงในภาษาไทยมีลักษณะอยางหนึ่งทีอ่ าจเปนอุปสรรคในการสอื่ สารลักษณะดังกลาว คือ การพองคํา คําพองในภาษาไทยมีอยู 3 อยาง ไดแก คําพองรูป คําพองเสยี ง และคําพอ งรปู พองเสยี ง คําท่ีพอ งทง้ั 3 ลักษณะนี้มีความหมายตางกัน คําพองรูป คือ คําทีส่ ะกดเหมือน แตออกเสียงตาง เชน เพลารถ กับ เพลาเย็น คําแรก ออกเสียง เพลา คําหลังออกเสียง เพ ลา คําพองรูปเปนอุปสรรคตอการอานและทําความเขาใจ คําพองเสียง คือ คําทีอ่ อกเสียงเหมือนกัน แตสะกดตางกัน เชน การ กาน กานตกานท กาล กาฬ กาญจน ท้งั หมดน้ีออกเสียง “กาน” เหมือนกัน การพองเสียงเปนอุปสรรคตอการอานเพื่อความเขาใจ คาํ พอ งรปู พองเสียง คือคําทีส่ ะกดเหมือนกันและออกเสียงอยางเดียวกัน โดยรูปคําจะเหน็ วา เปน คาํ เดยี วกนั แตมีความหมายแตกตางกัน ดังตัวอยา งตอไปน้ี ขนั หมายถึง การทาํ ใหแ นน ขนั หมายถึง ภาชนะตักนํ้า ขนั หมายถึง ความรูสึกชอบใจ ขัน หมายถึง การสง เสียงรองของไกตวั ผู ขนั หมายถึง การรบั ฯลฯ

ห น า | 47คําพองรูป พองเสียงเปนอุปสรรคตอการฟงและอานเพือ่ ความเขาใจ วิธีที่จะชวยใหเขาใจความหมายของคําพอง จะตองดูคําขางเคียงหรือคําทีป่ ระกอบกันในประโยค หรือขอความนัน้ ที่เรียกวาบริบท ดงั ตวั อยา งตอ ไปน้ีขนั ชะเนาะใหแ นนหยบิ ขนั ใหท ซี ิเขารูสกึ ขนัไกขนั แตเชา มืดเขาขนั อาสาจะไปตดิ ตอ ใหนอกจากดูคําขางเคียง หรือคําประกอบในประโยคแลว บางทีต่ องอาศัยสถานการณ เชนประโยคทว่ี า“ทําไมตอ งดูกัน”คําวา “ดู” ในสถานการณทั่วไป หมายถึง การมอง แตในสถานการณเฉพาะเชนการสอบดูจะมีความหมายวา ลอกกัน เอาอยา งกนัในบทรอ ยกรอง ตอ งอาศยั ฉนั ทลกั ษณ เชน สัมผสั เปนตน ตวั อยา งเชนอยา หวงแหนจอกแหนใหแ กเ รา แหน แ หนพอลมเพลาก็เพลาสายัณห เพลา เพ ลาคําทีค่ วามหมายโดยตรงไดแก คําศัพท คําศัพทคือ คําทีต่ องแปลความ เปนคําไทยทีม่ าจากภาษาอืน่ สันสกฤต เขมร เปนตน เชน สมโภช รโหฐาน สุคติ โสดาบัน บุคคลจตุราบาย เปนตน รวมทั้งศัพทบัญญัติทัง้ หลายที่ใชในวงวิชาการหรือกิจบางอยาง เชนมโนทัศน เจตคติ กรมธรรม เปนตน คําศัพทดังกลาวนีจ้ ําเปนตองศึกษาวามีมูลมาอยางไร ประกอบข้ึนอยางไร และมีความหมายอยางไรข. ความหมายโดยนัย เปนความหมายที่สื่อหรือนําความคิดใหเกีย่ วโยงถึงบางสิ่งบางอยางที่มีลักษณะหรือคุณสมบัติเหมือนกับคําทีม่ ีความหมายโดยตรง บางทานเรียกวา ความหมายรอง หรือความหมายแฝงความหมายโดยนัย มีหลายลักษณะ กลาวคือ มีความหมายเปนเชิงเปรียบเทียบ เชนเปรียบเทียบโดยอาศัยนัยของความหมายของคําเดิม ตัวอยา งเชนเธอมใี บหนา ย้มิ แยมแจมใสเขาทํางานเอาหนา หมายถึง ทํางานเพื่อผลประโยชนของตนเดก็ สาดโคลนกนั เลอะเทอะเขาสาดโคลนคุณพอ หมายถึง ใสรา ยตนไมต นนี้เปลอื กสวย

48 | ห น า หลอ นรวยแตเปลือก หมายถึง ไมราํ่ รวยจรงิ มีความเปรียบเทียบกับคุณสมบัติของสิ่งที่นํามากลาว เชน เขาเปนสงิ หส นาม หมายถึง เปนคนเลนกีฬาเกง 1.2 ความหมายของสํานวน สํานวนเปนขอความทีม่ ีความหมายพิเศษไปจากคําที่ประกอบอยูใ นขอความนั้นไมไดมีความหมายตามรูปคํา ความหมายของสํานวนมีลักษณะเปนเชิงเปรียบเทียบโดยอาศัยนัยของความหมายตามลักษณะหรือคุณสมบัติของขอความนั้น เชน ออยเขาปากชาง หมายถึง ของตกไปอยใู นมอื ผอู ื่นแลว ไมมีทางไดค นื ไกแ กแมปลาชอน หมายถึง ผูทมี่ ีความจัดจานเจนสังเวียน ววั หายลอ มคอก หมายถึง เมื่อเกิดความเสียหายแลวจึงหาทางปองกัน กินขาวตมกระโจมกลาง หมายถึง การพดู ถึงส่ิงสดุ วสิ ยั ทีจ่ ะทาํ ได สวนตางๆ ที่นําไปกลาวเปรียบเทียบใหเขากับสถานการณ เรียกวา คําพังเพยเชน เมื่อของหายแลวจึงคิดหาทางปองกัน ก็เปรียบวา ววั หายลอ มคอก เปน ตน ความหมายของสํานวนมีลักษณะเหมือนความหมายโดยนัย คือ ตองตีความ หรือแปลความหมายตามนัยของคําหรือขอความนั้นๆ 2. การเขาใจลกั ษณะของขอ ความ ขอความแตละขอความตองมีใจความอันเปนจุดสําคัญของเรือ่ ง ใจความของเรื่องจะปรากฏที่ประโยคสําคัญ เรียกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยูใ นตอนใดของขอความก็ได โดยปกติจะปรากฏในตอนตางๆ ดงั น้ี ปรากฏอยูในตอนตนของขอความ ตวั อยา งเชน “ภัยอันตรายทีจ่ ะเปนเครือ่ งทําลายชาติอาจเกิดขึน้ และมีมาไดทัง้ แตภายนอก ท้ังท่ีภายในอันตรายทีจ่ ะมีมาตัง้ แตภายนอกนัน้ ก็คือ ขาศึกศัตรูยกมาย่าํ ยีตีบานตีเมืองเรา การทีข่ าศึกศัตรูจะมาตีนัน้ เขายอมจะเลือกหาเวลาใดเวลาหนึ่งซึ่งชาติกําลังออนอยูแ ละมิไดเตรียมตัวไว พรอมเพื่อตอสูปองกันตนเพราะฉะนัน้ ในบทที่ 2 ขาพเจาจึงไดเตือนทานทัง้ หลายอยาไดเผลอตัว แตขอสําคัญทีส่ ุดเปนเครือ่ งทอนกําลังและเสียหลักความมัน่ คงของชาติ คือ ความไมสงบภายในชาตินั้นเอง จึงควรอธิบายความขอน้ีสกั หนอ ย(พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยูห ัว ปลกุ ใจเสือปา) ปรากฏอยูในตอนกลางของขอความ ตวั อยา งเชน “อันความรัก ความชัง ความโกรธ ความกลัว ความขบขัน เหลานี้เปนสามัญ ลักษณะของปุถุชนใครหัวเราะไมเปน ยิ้มไมอ อก ก็ออกจะพิกลอยู คนสละความรักความชังไดก็มีแตพระอรหันตอารมณความรูส ึกดังนีเ้ ปนธรรมชาติของมนุษย กวีและนักประพันธยอมจะแตงเรื่องยั่วเยาอารมณ

ห น า | 49ความรูส ึกเหลานี้ และถาเขาแตงเปน แตงดี ก็จะปลุกอารมณของผูอ านผูฟ งใหเกิดขึน้ ทานคงจะเคยเหน็ คนอา นเรอ่ื งโศกจบั ใจจนนาํ้ ตาไหล สงสารตัวนางเอก พระเอก อานเรือ่ งขบขันจนหัวเราะทองคัดทองแข็ง ทั้งๆ ทีร่ ูว ามันเปนเรือ่ งอานเลน และคนทีอ่ านก็ไมไดมีสวนเสียอะไรกับตัวนาง ก็พลอยโศกเศราไปดวยได อยางไรก็ดีความเศราของอารมณอันเกิดจากความยัว่ เยาของศิลปะวรรณคดีตลอดจนนาฏกรรมตางๆ น้ัน เปนความสุขชนิดหนึ่ง มิฉะนัน้ เรือ่ งทํานองโศกนาฏกรรมคงจะไมมีใครดเู ลย”(นายตาํ รา ณ เมอื งใต ภาษาและวรรณคดี) ปรากฏใจความอยูทายยอหนา ตวั อยางเชน “ทานกลาววา คนเปนสัตวทีเ่ รียนรูค ือ รูดู เห็นอะไรแลวเมือ่ เห็นวาดีก็เอาไว ถาเห็นวาไมดีก็ไมเอาและหลกี เลี่ยง เดก็ รรู สหวาน กอ็ ยากไดอ ีก ถารูรสขมของบอระเพ็ด หรือเมือ่ ถูกไฟก็รูส ึกรอนจะไมตองการกินบอระเพ็ดหรือเขาใกลไฟอีก น่ีเปนเรือ่ งของการผานพบเคยรูเคยเห็นเรื่องนี้ ตอๆ มาหลายๆ ครั้ง เกิดความชํานาญจัดเจนขึน้ โลกมีความเจริญกาวหนาเรือ่ งวัฒนธรรมก็เพราะการผานพบและการจดั เจนของมนษุ ย(เสถียรโกเศศ ชีวติ ชาวไทยสมัยกอนและการศกึ ษาเร่อื งประเพณไี ทย) ประโยคใจความอยูตอนตนและตอนทายของขอความ ตัวอยางเชน “คนไทยนัน้ ถือวาบานเปนสิ่งตอชีวิตตัง้ แตเกิดไปจนตาย เพราะคนไทยโบราณนัน้ ใชบานเปนทีเ่ กิดการคลอดลูกจะกระทํากันทีบ่ านโดยมีหมอพืน้ บานเรียกวา หมอตําแย เปนผูท ําคลอด มิไดใชโรงพยาบาลหรือสถานผดุงครรภอยางในปจจุบันนี้ และที่สุดของชีวิตเมือ่ มีการตายเกิดขึน้ คนไทยก็จะเก็บศพของผูต ายทีเ่ ปนสมาชิกของบานไวในบานกอนทีจ่ ะทําพิธีเผา เพือ่ ทําบุญสวดและเปนการใกลชิดกับผูต ายเปนครัง้ สุดทาย ดังนั้น บานจึงเปนที่ทีค่ นไทยใชชีวิตอยูเ กือบตลอดเวลาตัง้ แตเกิดจนตาย”(วบิ ลู ย ล้สี ุวรรณ “บานไทย” ศลิ ปะชาวบา น) การเขาใจถึงการปรากฏของประโยคใจความในตอนตางๆ ของขอความดังที่กลาวแลวจะชวยใหจบั ใจความไดด ีย่ิงขึน้ 3. การเขา ใจลกั ษณะประโยคใจความ เมือ่ เขาใจถึงลักษณะของขอความวาตองมีประโยคใจความ และประกฎอยูใ นตอนตางๆของขอความแลว ตองเขาใจตอไปวาประโยคใจความเปนอยางไร ประโยคใจความคือขอความทีเ่ ปนความคิดหลักของหัวขอ หรือเรือ่ งของขอความนั้นตัวอยา งเชน หวั ขอ บาน

50 | ห น า ความคิดหลัก บานเปน ท่อี ยูอาศยั หวั ขอ ราชสีห ความคิดหลัก ราชสหี ไ ดช ือ่ วา เปน เจาปาในบรรดาสัตวท ัง้ หลาย ความคิดหลักนี้ คือประโยคใจความทีจ่ ะปรากฏในตอนใดตอนหนึ่งของขอความทีก่ ลาวแลว ฉะนัน้ การทีจ่ ะทราบวาประโยคใดเปนประโยคใจความ ตองพิจารณาจากหัวเรื่อง ประโยคใจความมกั มเี นื้อหาสอดคลอ งกบั หวั เรือ่ ง ในกรณีทีไ่ มทราบหัวขอเรือ่ ง ตองเขาใจวาสวนทีเ่ ปนประโยคใจความนัน้ จะมีเนือ้ ความหลกั ของเนือ้ ความอนื่ ท่ีประกอบกันขึน้ เปน หัวขอนั้น ถาขาดสวนที่เปนใจความ เนื้อความอื่นก็เกิดขึน้ไมไดหรือความหมายออนลงการอานอยางวิเคราะห การอานอยางวิเคราะห หมายถึง การอานที่มีการพิจารณาแยกรายละเอียดออกเปนสวนๆ เพื่อทําความเขาใจ และใหเ หน็ ถงึ ความสมั พนั ธร ะหวา งสว นตา งๆ เหลานนั้ การอานอยางวิเคราะหเริม่ ตนจากพืน้ ฐานขอมูลและความคิดจากการอานเองเปนอันดับแรกเพื่อใหเขาใจเนื้อเรื่องโดยตลอด ตอจากนัน้ จึงแยกเรือ่ งในบทอานออกเปนสวนๆ ไดรูว า ใครทําอะไรเพอ่ื อะไร อยางไร ในเรื่องมีใครบาง หรือตวั ละครกตี่ วั และที่มีบทบาทสําคัญมีกี่ตัว ทําไมเหตุการณจึงเปนอยางน้นั หรือเพราะเหตใุ ด ตอไปนาจะเปนอยางไร ตอไปน้จี ะนาํ นทิ านเรอื่ ง “กระตา ยบนดวงจนั ทร” มาเลาใหฟงนิทานเร่อื ง กระตา ยบนดวงจันทร ครัง้ หนึง่ มีกระตาย ลิง นกนํ้า และสุนัขจิง้ จอก สาบานรวมกันวาจะไมฆาสัตวตัดชีวิต และบําเพ็ญตนเปนฤๅษีอยูในปา พระอินทรขอทดสอบในศรัทธาของสัตวทัง้ สี่ จึงปลอมตัวเปนพราหมณเทีย่ วขอบริจาคทานโดยไปขอจากลิงเปนตัวแรก ลิงมอบมะมวงให จากนัน้ พราหมณไปขอทานจากนกนาํ้ นกนา้ํ ถวายปลาซ่ึงมาเกยต้ืนอยูริมฝง แมน ้ํา สวนสุนัขจ้งิ จอกก็ถวายนมหมอหนึ่งกบั ผลไมแหง เมือ่ พราหมณไปขอบริจาคทานจากกระตาย กระตายพูดกับพราหมณวา “ขากินแตหญาเปนอาหารหญาก็ไมมีประโยชนใดๆ กับทานเลย” พราหมณจึงเอยขึน้ วา ถากระตายบําเพ็ญพรตเปนฤๅษีที่แทจริงขอใหสละชีวิตของตนเปนอาหารแกพราหมณ กระตายตอบตกลงทันทีและทําตามทีพ่ ราหมณขอรองวาใหกระโดดลงกองไฟแดง พราหมณจะไมลงมือฆาและปรุงกระตายเปนอาหาร กระตายปนขน้ึ ยนื บนกอ นหนิ และกระโดดลงกองไฟ ในขณะท่กี ระตา ยกําลังจะตกสูเปลวไฟนั้น พราหมณไดควากระตายไว แลว เปด เผยตวั ตนท่ีแทจริงวาคือใคร แลว พระอนิ ทรก น็ าํ กระตา ยไปไวบ นดวงจนั ทร(จากนติ ยสารสารคดี ฉบับที่ 147 ปท ี่ 13 หนา 30)