tripitaka_12

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 253เห็นปานน้ี ชื่อวา ไมจ ริง ไมแท ไมเปน ธรรม มีโทษ ฯลฯ เธอยอ มนอมโนมจิตใจไปเพ่อื ญาณทสั สนะ. สาวกในศาสดาใดฯลฯ ยอมรชู ดั วา ฯลฯกิจอนื่ เพื่อความเปนอยางนีไ้ มม .ี สาวกในศาสดาใด...ไมเ ปนธรรมมีโทษ. [๓๖๔] เม่ือพระผูมพี ระภาคเจาตรัสอยางนีแ้ ลว โลหจิ จพราหมณไดก ราบทูลพระผูมพี ระภาคเจาวา ขาแตพ ระโคดมผูเจริญ บรุ ุษผูหนงึ่ พึงฉวยผมบุรษุ อีกผหู นง่ึ ซ่ึงกําลังจะตกไปสเู หว คือนรกไว ฉดุ ขน้ึ ใหย นื อยบู นบกฉนั ใด ขาพระองคกาํ ลงั จะตกไปสูเ หว คอื นรก พระโคดมผูเจรญิ ไดย กขน้ึ ใหยืนอยบู นบก ก็ฉันนัน้ เหมอื นกัน ขา แตพ ระโคดมผเู จริญ ภาษติ ของพระองคไพเราะยงิ่ นัก จับใจย่งิ นกั เปรยี บเหมอื นบคุ คลหงายของท่ีควํ่า เปด ของที่ปดบอกทางแกคนหลงทาง หรอื สอ งประทปี ในทมี่ ืดดว ยคดิ วา คนมจี กั ษุจักเห็นรูปดงั นี้ ฉนั ใด พระโคดมผูเจริญกท็ รงประกาศพระธรรมโดยอเนกปรยิ าย ฉนันั้นเหมอื นกนั ขาแตพระโคดมผเู จรญิ ขาพระองคขอถงึ พระโคดมผเู จริญพรอ มท้ังพระธรรม และพระสงฆ เปนทพี่ งึ่ ขอพระโคดมผูเ จรญิ โปรดจงทรงจาํ ขา -พระองควา เปนอบุ าสกผูถึงสรณะอยา งมอบกายถวายชวี ติ ตัง้ แตว นั นี้เปนตนไปเถดิ . จบโลหิจจสูตรท่ี ๑๒

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 254 อรรถกถาโลหิจจสตู ร โลหิจจสูตร มีบทเริ่มตน วา (ขาพเจาพระอานนทเถระเจา ) ไดสดบั มาแลว อยางน้ี...............ในแควน โกศล ตอไปนเ้ี ปนการอธบิ ายบททยี่ ากในโลหจิ จสูตรนัน้ บทวา สาลวติกาเปนชอ่ื ของบานนนั้ . ไดย นิ มาวา บา นน้ันลอมดว ยไมส าละ เปนแถวไปตามลาํ ดบั เหมือนลอ มรั้ว เพราะฉะน้นั จึงเรยี กวา บา นสาลาติกา. บทวา . โลหิจจะเปนช่อื พราหมณผ นู นั้ . บทวา ลามก คือ ชือ่ วาลามก เพราะเวน จากการอนเุ คราะหผูอ ื่น.แตไมใชอ จุ เฉททิฏฐิ และสัสสตทฏิ ฐิ อยางใดอยา งหนึ่ง. บทวา เกิดข้ึนแลวคือบงั เกดิ แลว ไดแ ก ไมใชเพยี งเกิดในใจอยา งเดียวเทานนั้ . นัยวา โลหิจจ-พราหมณน น้ั ยังพดู อยา งน้นั แมในทามกลางบริษัท ตามอํานาจของใจ.บททัง้ หลายวา เพราะผอู ืน่ จักทาํ อะไรใหแ กผ ูอื่นได ดังนี้ อธบิ ายวาคนอนื่ จะพูดวา ผทู ีถ่ ูกเขาพร่าํ สอนจักทาํ อะไร แกผูพราํ่ สอนนั้นได ตนเองนัน่ แหละควรสักการะเคารพกศุ ลธรรมทต่ี นไดแลว อย.ู ขอวา โลหจิ จพราหมณเรียกชา งกลั บกชือ่ โรสกิ ามา มคี วามวา โลหจิ จพราหมณเ รยี กชางกลั บกผไู ดชอื่ เปน อติ ถลี งิ คอยา งนีว้ า โรสิกา นยั วาเขาทราบถงึ การเสด็จมาของพระผมู พี ระ-ภาคเจาแลวคิดวา การทีเ่ ราจะไปเฝา พระพุทธองคท่ปี ระทับจะเปน ภาระแตเราจะอาราธนาใหเสดจ็ มายงั เรอื น แลว เขา เฝา และจกั ถวายอาคนั ตกุ ภกิ ษาตามกาํ ลัง เพราะฉะนั้น โลหจิ จพราหมณจ งึ เรียก โรสกิ าชางกลั บกนน้ั มา. บทวา ตามเสด็จไปขางหลงั ๆ หมายความวา โรสิกาชางกัลบกตามเสดจ็ ไปขางหลงั ๆ เพอ่ื สะดวกในการทลู สนทนา. บทวา ขอจงทรง-

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 255ปลดเปล้ือง คอื โรสิกากราบทูลพระผมู ีพระภาคเจา วา ขอพระผูม ีพระภาคเจาทรงปลดเปล้อื ง คือ กําจดั จากความเห็นลามก นัยวา โรสกิ านีเ่ ปนอบุ าสกเปนเพอื่ นรัก ของโลหิจจพราหมณ เพราะฉะนัน้ จงึ กราบทูลอยา งน้ัน เพราะหวังประโยชนแ กโลหิจจพราหมณ. ในบทวา ไมเ ปน ไร โรสกิ า นี้ พระผมู ีพระภาคเจาทรงเปลง พระสรุ เสียงดวยพระดํารสั แรก ทรงเปลงพระสรุ เสยี งยํา้อกี ดว ยพระดํารัสที่สอง. ในบทน้ี พึงทราบอธิบายดังนี้ พระผมู ีพระภาคเจาเมอ่ื จะทรงแสดงขอ ความนี้วา ดกู อ นโรสกิ า เรากระทาํ ทกุ รกริ ยิ าหลายอยางและบาํ เพญ็ บารมี ตลอดส่อี สงไขย และตลอดแสนกปั กเ็ พอื่ ประโยชนนแี่ หละเรารแู จงแทงตลอดสัพพัญตุ ญาณ กเ็ พื่อประโยชนนอี่ ีกแหละ การขจดัความเหน็ ลามกของโลหจิ จพราหมณไมใ ชเรื่องหนัก ของเรา ดงั น้ี ชือ่ วา ทรงเปลง พระสุรเสียงดว ยพระดาํ รัสแรก. และเมื่อจะทรงแสดงความขอน้วี า ดกู อนโรสกิ า การมาก็ดี การนง่ั ดี การสนทนาปราศรัยก็ดี ในสํานกั เราของโลหิจจ-พราหมณท้ังหมดน้ีจงยกไวกอ น แมว า บคุ คลเชน โลหิจจพราหมณมีความสงสยั ในปญหาตั้งแสนขอ เราก็มีกําลังพอท่จี ะบรรเทาความสงสยั ไดแ ตในการบรรเทาความเหน็ ลามกของโลหิจจพราหมณเพียงคนเดยี ว ไฉนจะเปนเรือ่ งหนกั ของเราเลาดังนี้ จึงทรงเปลง พระสุรเสยี งย้ําดว ยพระดาํ รสั ทีส่ อง บทวา ผลประโยชนที่เกดิ ขนึ้ ไดแกความเกดิ ขึ้นแหงปจจยั คือการเกิดขึน้ แหงโภคทรัพย อธิบายวา ทรัพยแ ละขาวเปลอื กอนั เกิดขน้ึ จากผลประ-โยชนน นั้ . บทวา ผทู เ่ี ขาไปอาศยั เล้ยี งชพี คือ ชนท้งั หลายมีญาติบริวารชนทาสและกรรมกรเปนตน อาศยั เขาเลี้ยงชพี . บทวา ผทู าํ อนั ตราย คือผทู าํ อันตรายทางลาภ. คําวา ประโยชน ในบทวา อนุเคราะหด วยประโยชนไดแกความความเจริญ. บคุ คลยอ มเอ็นดู เพราะฉะนนั้ ชอ่ื วาผอู นุเคราะห ความ-

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 256วา ยอ มปรารถนา ทานกลาวอธิบายวา ปรารถนาความเจรญิ หรอื ไมปรารถนา.บทวา นรก หรอื กําเนิดเดยี รจั ฉานมีอธิบายวา หากวาความเห็นผดิ นั้นสมบูรณ คอื เปน ความแนนอน ยอ มเกดิ ในนรก โดยสวนเดียว หากยงั ไมแนน อน ยอ มเกดิ ในกําเนิดเดยี รัจฉาน. บัดน้ี เพราะพระผมู พี ระภาคเจา มพี ระประสงคจ ะใหพ ราหมณเกดิความสลดใจยิง่ ขึน้ เหมอื นอยางสตั วท ั้งหลายสลดใจดว ยอนั ตรายทางลาภของตนเอง มิใชสลดใจดวยอนั ตรายทางลาภของคนอ่ืน ฉะนัน้ จงึ ตรสั เร่อื งเกดิขึ้นครงั้ ทีส่ องวา โลหิจจะ ทานสําคญั ความขอนนั้ เปน ไฉนดังน.ี้ บทวา กุลบตุ รทัง้ หลายเหลา น้ี ไดแ ก กลุ บุตรเหลาน้สี ดบั พระ-ธรรมเทศนาของพระตถาคต แลวไมส ามารถจะกา วลงสอู ริยภูมิได. บทวาครรภอ ันเปนทิพย รปู ศัพทเปน ปฐมาวิภัตตลิ งในอรรถทุติยาวภิ ัตติ แปลวาซง่ึ ครรภอนั เปนทพิ ย. อนึง่ บทวา ครรภอ นั เปนทิพยน ี้ เปน ชือ่ ของเทวโลก๖ ชั้น. บทวา กลุ บุตรทงั้ หลายยอ มบํารุง อธบิ ายวา กลุ บุตรท้ังหลายบําเพญ็ ปฏปิ ทา เพ่อื ไปสเู ทวโลก ใหทาน รักษาศลี ทําการบูชาดว ยของหอมและดอกไมเ ปนตน เจริญภาวนา ชื่อวายอ มบํารุงบริหาร ยอ มอบรม คอื วายอมเขา ใจถึงความเปลี่ยนแปลง บทวา เพอ่ื บังเกิดในภพอันเปน ทพิ ย อธิบายวา วิมานของเทวดาทง้ั หลาย ชื่อวา ภพเปน ทิพย เพอื่ จะไปเกดิ ในวมิ านเหลานน้ั . อีกอยา งหนงึ่บทวา ครรภอ นั เปนทิพย หมายถงึ บญุ วิเศษมที านเปน ตน . บทวา ภพอนั -เปน ทิพย อธิบายวา ภพทัง้ หลายเปนวิบากขนั ธใ นเทวโลก กลุ บุตรท้ังหลายกระทาํ บญุ เพื่อเกดิ ในภพเหลา นัน้ . บทวา ทําอันตรายแกช นเหลา นั้น คอื

พระสุตตันตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 257ทาํ อันตรายแหงมรรคสมบตั ิ ผลสมบัติ และความวเิ ศษแหงภพอันเปนทิพยของชนเหลาน้ัน. พระผมู ีพระภาคเจา เพือ่ ทรงทําลายมานะของพราหมณซง่ึ ข้ึนไปจนถึงภวัคคพรหม โดยวิธีอปุ มาโดยไมกําหนด แลว ทรงแสดงถงึ ศาสดา๓ จําพวก ผคู วรทวง จงึ ตรัสพระดํารัสเปน อาทิวา ดกู อนโลหจิ จะ ศาสดา ๓จําพวกเหลาน.้ี บทวา การทวงนัน้ คือ การทว งของผูท ว งศาสดา ๓ จําพวกเหลา นน้ั . บทวา ไมเ ขา ไปตง้ั จิตเพอ่ื จะรูทง่ั ถงึ คอื ไมเ ขา ไปตั้งจติ เพอ่ื รรู อบคอื เพื่อประโยชนแกการรูทัว่ บทวา หลีกเล่ยี ง อธบิ ายวา ไมกระทาํ ตามคาํส่งั สอนของศาสดาน้ันตลอดเวลา หลกี เลย่ี งประพฤตจิ ากคําสอนนนั้ . บทวาพงึ ลุกเขา ไปหาสตรีทีก่ าํ ลงั ถอยหลงั หนี คือเขาไปหาผทู ถี่ อยหนี ตอ งการหญงิ ทเ่ี ขาไมตองการ อธบิ ายวา หญิงคนหนึ่งผไู มตอ งการอยูรวม ตวั คนเดยี วกย็ ังตอ งการอย.ู บทวา บรุ ุษพงึ กอดสตรที หี่ นั หลังให อธบิ ายวา บรุ ษุ ไปขา งหลังแลวกอดสตรผี ูไ มอ ยากแมจะเห็นยนื หนั หลังให บทวา ขออปุ ไมยน้กี ็ฉันนัน้ อธิบายวา เม่อื ศาสดาแมน ้ีคดิ วา พวกน้ีเปน สาวกของเรา แลว สอนสาวกผูหลีกเลีย่ งประพฤตจิ ากคาํ สอนดวยความโลภ เราจงึ กลาวธรรมคอื ความโลภนี้วา มีขอ อปุ ไมยฉันน้นั ศาสดาน้ันควรถกู ทวงวา ทานไดเปนเหมอื นบุรุษทร่ี กุ เขาไปหาสตรที ก่ี าํ ลงั หนี เหมอื นบุรุษพึงกอดสตรที ห่ี ันหลังให ดว ยธรรมคือความโลภใด ธรรมคอื ความโลภของทานนนั้ ก็เปน อยา งน้ี ดวยประการฉะน.้ี ขอท่วี า เพราะคนอน่ื จกั ทําอะไรแกคนอืน่ ได มีอธิบายวาศาสดายอมควรถกู ทว งวา ทา นสอนคนอืน่ ดวยธรรมใด ทา นจงยังตนใหถ งึพรอมในธรรมนั้นกอน คือทานจงทาํ ใหต รง เพราะคนอนื่ จักทําอะไรใหคนอน่ื ได.

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 258 บทวา ทอ่ี ันตนควรบาํ รุง อธิบายวา ควรถอนหญา ทีท่ ําลายขา วกลา แลว ทาํ ใหเ รียบรอย. เนื้อความแหง การทว งคร้งั ที่ ๓ วา คนอน่ื จกั ทําอะไรแกคนอืน่ ไดหมายความวา คนอื่นทถ่ี ูกพราํ่ สอนตั้งแตเ วลาทไี่ มรบั คําสอน จักทาํ อะไรแกค นอ่ืน คอื ผพู รํ่าสอนได อธิบายวา ศาสดานัน้ ควรถกู ทวงอยางน้ีวา ตนนน่ั แหละควรถงึ ความเปน ผูขวนขวายนอย แลวจึงควรนบั ถอื บชู าธรรมทต่ี นรแู จง แทงตลอดแลวอยมู ใิ ชหรือ. บทวา ไมค วรทว ง อธิบายวา เพราะศาสดานีต้ ัง้ ตนไวใ นความเหมาะสมแลวกอนจึงแสดงธรรมแกส าวก. และสาวกของเขาเปนผเู ชอื่ ฟงปฏิบตั ติ ามคาํ พรา่ํ สอนยอมบรรลคุ ุณวิเศษยิง่ ใหญ ฉะนน้ั เขาจงึ ไมค วรทว ง. บทวา ตกไปสเู หว คอื นรก ความวา เพราะเราถือทิฏฐิลามกเราจึงตกไปสูเหว คอื นรก. บทวา พระผูมพี ระภาคเจา ทรงยกเราวางไวบนบก ความวา โลหิจจพราหมณกลา ววา เราอันพระผูมีพระภาคเจาทรงตัดทฏิ ฐิลามกใหแลว ทรงยกขึ้นจากเหว คืออบาย ดว ยพระหัตถคอื พระธรรมเทศนา แลววางเราไวบ นบกคือทางสวรรค ดงั นี.้ คําทเ่ี หลอื ในสูตรน้ีมเี น้ือความตน้ื ทงั้ นน้ั ดว ยประการฉะนี้. อรรถกถาโลหจิ จสูตรแหง อรรถกถาทฆี นกิ าย ช่ือสุมังคลวลิ าสนิ จี บแลว ดว ยประการฉะน้.ี สูตรท่ี ๑๒ จบ

พระสตุ ตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 259 เตวิชชสตู ร [๓๖๕] ขา พเจา ไดส ดับมาอยา งน.้ี สมยั หน่ึง พระผูมพี ระภาคเจา เสดจ็ จาริกไปในแควนโกศล พรอมดวยภิกษสุ งฆหมใู หญประมาณ ๕๐๐ รปู เสด็จถึงพราหมณคาม ของชาวโกศลชอื่ มนสากตะ. นัยวา พระผูม ีพระภาคเจา เสดจ็ ประทบั ณ อัมพวนั ใกลฝง แมน้ํา อจิรวดี ทางทศิ เหนือมนสากตคาม เขตบานมนสากตะนัน้ . [๓๖๖] สมัยนัน้ พราหมณม หาศาลเปน อันมาก ผทู ่ีเขารูจกั กนัแพรห ลาย อาศัยอยูในมนสากตคาม เชน วงั กพี ราหมณ ตารกุ ขพราหมณโปกขรสาตพิ ราหมณ ชาณโุ สนพิ ราหมณ โตเทยยพราหมณ และพราหมณมหาศาลผูที่เขารจู กั กันแพรหลายอ่ืน ๆ อีก. ครงั้ นน้ั วาเสฏฐมาณพและภารทั วาชมาณพเดินเทย่ี วเลน ตามกนั ไป ไดพดู กันถึงเร่อื งทางและมใิ ชท างวาเสฏฐมาณพพดู อยา งนวี้ า ทางที่ทา นโปกขรสาตพิ ราหมณบอกไวนีเ้ ทา นั้นเปนทางตรง เปน เสนทางเดนิ เปน ทางนาํ ออก ยอ มนาํ ผดู าํ เนินไปตามทางนนั้ เพื่อความอยูรว มกบั พรหม. ฝา ยภารัทวาชมาณพพูดอยางน้วี า ทางทีท่ า นตารกุ ขพราหมณ บอกไวน ้ีเทานนั้ เปน ทางตรง เปน เสนทางเดิน เปนทางนําออก ยอมนําผูดําเนินไปตามทางน้นั เพอื่ ความอยูร ว มกบั พรหมได.วาเสฏฐมาณพไมอ าจใหภ ารทั วาชมาณพยินยอมได ฝายภารัทวาชมาณพ กไ็ มอาจให วาเสฏฐมาณพยินยอมได. [๓๖๗] คร้งั น้นั วาเสฏฐมาณพจึงปรกึ ษากับภารทั วาชมาณพวาภารทั วาชะ ก็พระสมณโคดม ศากยบตุ ร ทรงผนวชจากศากยะตระกูล ประทับอยู ณ อมั พวันใกลฝ งแมน าํ้ อจริ วดี ทางทศิ เหนือ มนสากตคาม กติ ติศัพทอนั

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 260ดีงามของพระสมณโคดมนัน้ ไดแ พรไปอยา งนีว้ า แมเ พราะเหตนุ ้ี พระผูมีพระภาคเจา พระองคน้ัน เปน พระอรหนั ต ตรสั รูชอบดวยพระองคเอง ถงึพรอมดว ยวชิ ชาและจรณะ เสด็จไปดีแลว ทรงรูโ ลก เปน สารถฝี ก คนทีค่ วรฝก ไมม ีผูอ่นื ยิง่ กวา เปนศาสดาของเทวดาและมนุษยท ัง้ หลาย เปน ผตู ่นื แลวเปน ผูจาํ แนกพระธรรม ภารัทวาชะมาเกิด เราจักไปเฝาพระสมณโคดมถงึ ที่ประทบั คร้นั ไปเฝาแลวจักกราบทลู ถามความขอ น้กี ะพระสมณะโคดม พระสมณโคดมจกั ทรงพยากรณแ กเ ราอยางใด เราจกั ทรงจําขอ ความนีไ้ วอยา งนัน้ ภารัทวาชมาณพรบั คําวาเสฏฐมาณพแลว พากันไป. [๓๖๘] คร้ังนน้ั วาเสฏฐมาณพกับภารัทวาชมาณพ พากันเขาไปเฝา พระผมู พี ระภาคเจา ถงึ ท่ีประทับ ไดบันเทิงกบั พระผูมพี ระภาคเจา คร้ันผา นสัมโมทนียกถาพอใหระลึกถึงกนั แลว จึงนัง่ ณ ที่ควรสวนขางหนึ่ง.วาเสฏฐมาณพไดกราบทลู วา ขาแตพระโคดมผูเจรญิ เมอ่ื ขา พระองคท งั้ สองเดินเลน ตามกนั ไป ไดพ ดู กันถงึ เรื่องทางและมิใชท าง ขาพระองคพูดอยา งนี้ทางทีท่ า นโปกขรสาตพิ ราหมณบอกไวน ้ีเทา นนั้ เปน ทางตรง เปนสายทางเดินเปน ทางนาํ ออก นาํ ผูเ ดนิ ไปตามทางนน้ั เพอ่ื ความอยูร ว มกับพรหมได. ฝายภารัชวาชมาณพพูดอยา งนว้ี า ทางทที่ านตารุกขพราหมณบ อกไวน ีเ้ ทานน้ั เปนทางตรง เปน สายทางเดนิ เปน ทางนําออก นําผูเดนิ ไปตามทางน้นั เพ่อืความอยรู วมกับพรหมได ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ ในเรอ่ื งนีย้ ังมกี ารทะเลาะขัดแยงและมีวาทะตา งกนั อย.ู พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา วาเสฏฐะ ไดยนิ วา ที่ทานพดู วาทางทท่ี า นโปกขรสาติพราหมณบอกไวนีเ้ ทานนั้ เปน ทางตรง เปนสายทางเดนิ เปน ทางนาํ ออก นําผดู าํ เนนิ ไปเพ่ือความอยูรวมกบั พรหมได.

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 261 ภารัทวาชมาณพพดู วา ทางท่ีทา นตารุกขพราหมณบ อกไวเทา นน้ั เปนทางตรง เปนสายทางเดิน เปนทางนําออก นําผดู าํ เนนิ ไปเพอื่ ความอยูรวมกบั พรหมได. วาเสฏฐะ ก็เมอื่ เปน เชนนี้ พวกเธอจะมกี ารทะเลาะ ขัดแยง และมีวาทะตางกนั ในขอไหน. ขาแตพ ระโคดมผูเ จริญ ในเรื่องทางและมิใชท าง พราหมณคอื -พราหมณพ วกอัทธริยะ พราหมณพวกติตตริ ยิ ะ พราหมณพ วกฉนั โทกะพราหมณพวกพวั หริธะ ยอ มบญั ญตั หิ นทางตา งๆ กนั กจ็ ริง ถงึ อยางนัน้ ทางเหลา นั้นทงั้ หมด เปน ทางนาํ ออก นําผูด ําเนินไปเพื่อความอยูรวมกบั พรหมได เปรียบเหมอื นในทไ่ี มไ กลบา นหรือนคิ ม แมหากจะมที างตางๆ กนั มากสาย ที่แททางเหลาน้นั ทง้ั หมดลว นมารวมลงในบา นเหมอื นกบั ฉันใด ขา แตพระโคดมผเู จรญิ . . . เพ่อื ความอยูรวมกับพรหมไดฉันนั้น. วาเสฏฐะ เธอพดู วา ทางเหลาน้นั นําออกหรอื . ขาแตพ ระโคดมผูเจรญิ ขา พระองคพดู อยางน้นั พระเจาขา. [๓๖๙] วาเสฏฐะ บรรดาพราหมณผจู บไตรเพท พราหมณแมค นหน่ึง ท่เี ห็นพรหมมเี ปน พยานอยูหรือ. ขาแตพระโคดมผูเ จรญิ ไมมพี ระเจา ขา . วาเสฏฐะ อาจารยแ มค นหน่งึ ของพราหมณผ จู บไตรเพท ท่ีเห็นพรหมมเี ปนพยานอยูหรอื . ขา แตพระโคดมเจริญ ไมม พี ระเจาขา . วาเสฏฐะ ปาจารย แมคนหนง่ึ ของพราหมณผ จู บไตรเพท ทเี่ หน็พรหมมเี ปน พยานอยูหรอื . ขาแตพ ระโคดมผูเ จริญ ไมมีเลย พระเจาขา .

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 262 วาเสฏฐะ อาจารยท่สี ืบมาเจ็ดชัว่ อาจารย ของพราหมณผ จู บไตรเพทที่เห็นพรหมมีเปน พยานอยูห รือ. ขาแตพระโคดมผเู จริญ ไมม ีเลย พระเจาขา . วาเสฏฐะ พวกฤษีเปน บรุ พาจารยของพราหมณผ จู บไตรเพท คอืฤษอี ัฏฐกะ วามกะ วามเทวะ เวสามิตตะ ยมตัคคี อังครี ส ภารทั วาชะวาเสฏฐะ กัสสปะ ภคุ ซ่งึ เปน ผแู ตง มนต รา ยมนตที่ในปจ จุบันนี้ พวกพราหมณผูจ บไตรเพท ขบั กลา วบอกสอนตาม ซึง่ มนตบ ทเกาน้ี ทีท่ านขับแลว บอกแลว รวบรวมไวแลว ไดถ ูกตอ ง แมทา นเหลา นัน้ กลาวอยา งน้ีวาพวกเรารูพวกเราเห็น พรหมนั้นวา อยู ณ ทใ่ี ด อยโู ดยอาการใด หรืออยูใ นเวลาใด ดังนี้ ยังมอี ยหู รอื . ขา แตพ ระโคดมผูเจริญ ไมมเี ลย พระเจาขา . [๓๗๐] วาเสฏฐะ บรรดาพราหมณผูจบไตรเพท แมพราหมณส ักคนหนึ่ง ทีเ่ หน็ พรหมมเี ปน พยาน ไมมีเลยหรือ. ขา แตพ ระโคดมผูเจรญิ ไมมเี ลย พระเจาขา . วาเสฏฐะ แมอาจารยส ักคนหนึ่งของพราหมณผจู บไตรเพท ที่เห็นพรหมเปนพยานไมม เี ลยหรือ. ขา แตพระโคดมผเู จรญิ ไมมเี ลย พระเจาขา . วาเสฏฐะ แมปาจารยข องอาจารย แหงพราหมณผ จู บไตรเพท ท่ีเห็นพรหมเปน พยานไมม เี ลยหรือ. ขาแตพระโคดมผเู จริญ ไมม เี ลย พระเจาขา. วาเสฏฐะ อาจารยท ส่ี บื เนอ่ื งมาเจด็ ช่วั อาจารย ของพราหมณผ จู บไตรเพท ท่ีเห็นพรหมเปนพยานไมม เี ลยหรือ.

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 263 ขา แตพ ระโคดมผูเจริญ ไมมเี ลย พระเจาขา . วาเสฏฐะ ไดย นิ วา พวกฤษีผเู ปนบรุ พาจารยของพวกพราหมณผ จู บไตรเพท คือ ฤษอี ฏั ฐกะ............ภคุ ซ่ึงเปนผูแตงมนต รา ยมนต ท่ใี นปจ จุบนั น้ี พวกพราหมณผจู บไตรเพท ขบั กลาว บอก สอนตาม ซงึ่ มนตบทเกา นี้ ท่ที า นขับแลว บอกแลว รวบรวมไวแลว ไดถ ูกตอง แมท านเหลาน้นั กลา วอยางนว้ี า พวกเรารเู ห็นพรหมนนั้ อยู ณ ที่ใด โดยอาการใดหรอื อยูในเวลาใด พราหมณผูจบไตรเพทเหลา นนั้ กลา วอยา งนี้วา พวกเราไมร ไู มเ หน็ แตพวกเรา แสดงหนทางเพื่อความอยูร วมกับพรหมเหลานนั้ วาหนทางนี้แหละ เปนทางตรง เปนสายทางเดนิ เปน ทางนาํ ออก นาํ ผูดําเนนิไปตามทางน้ัน เพื่อความอยูรว มกับพรหมได. [๓๗๑] เธอจะสําคญั ความขอนนั้ เปนไฉน เมอื่ เปน เชนนนั้ ภาษติของพราหมณผ จู บไตรเพทยอ มไมม ปี าฏหิ าริย มิใชหรอื . ขาแตพ ระโคดมผู-เจริญ ภาษติ ของพราหมณผจู บไตรเพทยอ มไมมีปาฏหิ าริย พระเจา ขา . วาเสฏฐะ ดีละ พวกพราหมณผ จู บไตรเพท ไมรูจักพรหม ไมเห็นพรหม แตแ สดงหนทางเพ่อื ความอยูรวมกับพรหมวา หนทางนแ้ี หละเปนทางตรง เปนสายทางเดิน เปน ทางนาํ ออก นาํ ผูดาํ เนินไปตามทางนั้นเพื่อความอยูรว มกับพรหมได ขอน้ไี มใชฐานะทีจ่ ะมีได วาเสฏฐะ เหมอื นแถวคนตาบอดเกาะหลังกนั และกัน คนตนกไ็ มเหน็ คนกลางกไ็ มเหน็ แมค นหลงั ก็ไมเ ห็น ภาษติ ของพราหมณผ จู บไตรเพท เหลา นนั้ จึงเปนคํานา หัวเราะทีเดยี ว เปนคาํ ตาํ่ ชา เปน คาํ วาง เปนคาํ เปลา. วาเสฏฐะ เธอจะสาํ คัญความขอ นน้ั เปนไฉน พราหมณจบไตรเพทยอมเห็นพระจันทรพระอาทติ ย แมชน

พระสุตตันตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 264อ่ืนเปน อันมากก็เห็น พระจนั ทรและพระอาทติ ย ข้นึ เม่อื ใด ตกเมอื่ ใดพราหมณท ง้ั หลาย ยอมออ นวอน ช่ืนชมประนมมอื นอบนอม เดินเวียนรอบ. ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ พราหมณผ ูจ บไตรเพท ยอ มเห็นพระจันทรและพระอาทติ ย แมชนเหลาอ่ืนเปนอนั มาก กเ็ ห็น พระจันทรแ ละพระอาทติ ยข้นึ เม่อื ใด ตกเมื่อใด พราหมณท ้ังหลาย ยอ มออนวอน ชืน่ ชม ประนมมือนอบนอม เดินเวยี นรอบ อยา งนั้น พระเจาขา . [๓๗๒] วาเสฏฐะ เธอจะสําคญั ความขอ นั้น เปน ไฉน พราหมณผ ูจบไตรเพท เหน็ พระจันทรแ ละพระอาทิตย แมชนอื่นเปนอันมากก็เหน็ พระ-จันทรและพระอาทิตย ขน้ึ เม่อื ใด ตกเมือ่ ใด พราหมณท งั้ หลาย ยอมออ นวอนชืน่ ชม ประนมมือ นอบนอม เดินเวียนรอบ พราหมณผูจ บไตรเพทสามารถแสดงหนทางเพ่อื ความอยกู บั พระจันทรแ ละพระอาทิตยแ มเหลาน้นั วาทางนแี้ หละเปนทางตรง เปนสายทางเดนิ เปนทางนําออก นําผดู ําเนนิ ไปตามทางนั้น เพ่อื ความอยรู วมกบั พระจันทรและพระอาทติ ยด ังน้ีไดหรอื . ขาแตพ ระโคดมผูเจริญ ไมไดพระเจาขา วาเสฏฐะ ไดยนิ วาพราหมณผ จู บไตรเพท....นําผดู ําเนนิ ไปตามทางน้ันเพือ่ ความอยรู วมกับพระจันทรแ ละพระอาทิตย ก็จะกลาวกนั ทําไม พราหมณผจู บไตรเพทมไิ ดเห็นพรหมเปนพยาน แมพวกอาจารยข องพราหมณผ จู บไตรเพทก็มิไดเห็น แมพ วกปาจารยของอาจารยแ หงพราหมณผ ูจ บไตรเพทก็มไิ ดเ หน็ แมพวกอาจารยทสี่ บื มาเจ็ดช่วั อาจารยก ม็ ิไดเ หน็ แมพ วกฤษผี ูเปนบรุ พาจารยของพวกพราหมณผจู บไตรเพทคือ ฤษี อฏั ฐกะ..........ซึ่งเปนผูแตงมนต รา ยมนต ที่ในปจ จุบันนี้ พวกพราหมณผูจบไตรเพท ขบั กลา ว บอก

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 265สอนตาม ซง่ึ มนตเกานี้ ทที่ านขับแลว บอกแลว รวบรวมไวแลว ไดถกู ตอ งแมท า นเหลาน้นั กลาวอยา งนี้วา พวกเราไมร ูไ มเห็นวา พรหมอยู ณ ทีใ่ ดหรอื อยโู ดยอาการใด หรอื อยูใ นเวลาใด พวกพราหมณผจู บไตรเพทเหลานนั้แหละ พากันกลา วอยา งนี้วา พวกเราแสดงหนทางเพอ่ื ความอยรู ว มกับพรหมทเี่ ราไมรไู มเ หน็ น้นั วา ทางนแี้ หละเปน ทางตรง เปน สายทางเดิน เปน ทางนาํ ออก นาํ ผดู ําเนินไปตามทางนั้น เพื่อความอยรู ว มกบั พรหมได. [๓๗๓] วาเสฏฐะ เธอจะสาํ คัญความขอ น้นั เปนไฉน เมือ่ เปน เชน นี้ภาษติ ของพราหมณผ จู บไตรเพทยอ มไมมปี าฏิหาริย มใิ ชหรอื . ขา แตพ ระโคดมผเู จริญ ภาษติ ของพราหมณผจู บไตรเพทยอ มไมม ีปาฏหิ าริยพระเจาขา . วาเสฏฐะ ดลี ะ กพ็ ราหมณผ ูจบไตรเพท ไมร ูจกั พรหม ไมเห็นพรหมแตแ สดงหนทางเพ่อื ความอยูรว มกบั พรหมน้ันวา เปนทางตรง เปนสายทางเดิน เปนทางนาํ ออก นาํ ผูดาํ เนินไปตามทางนั้นเพื่อความอยรู วมกับพรหมขอ น้ีไมเ ปนฐานะทีจ่ ะมไี ด. [๓๗๔] วาเสฏฐะ เหมอื นบรุ ุษพงึ กลาวอยา งน้วี า เราปรารถนารกัใครน างชนบทกลั ยาณี ในชนบทนี้ ชนท้งั หลายพงึ ถามเขาวา นางชนบทกัล-ยาณี ทที่ านปรารถนารกั ใครนนั้ ทานรจู กั หรอื วา เปนนางกษตั รยิ  เปนพราหมณี เปนนางแพศยา หรอื นางศูทร เมอ่ื เขาถกู ถามดังนี้แลว เขาพงึ ตอบวา ไมร จู ัก ชนท้ังหลายพงึ ถามเขาวา นางชนบทกลั ยาณี ทท่ี านปรารถนารกัใครน้ัน ทา นรูจ ักหรือวา นางมีชือ่ อยางนี้ มโี คตรอยา งน้ี สูง ตํา่ หรือ สนั ทดัดําคลํ้า ผวิ สีทอง อยูในบาน นิคม หรือเมืองโนน เม่อื เขาถกู ถามดงั นแ้ี ลวเขาพงึ ตอบวา ไมร จู กั เลย ชนทัง้ หลาย พึงถามเขาวา ทา นปรารถนารักใคร

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 266หญงิ ที่ทา นไมร จู กั ไมเ คยเหน็ เลยดงั นน้ั หรอื เม่ือเขาถกู ถามดงั น้ี เขาพึงตอบวา ถกู แลว วาเสฏฐะ ทานจะสาํ คญั ความขอนน้ั เปน ไฉน เม่ือเปน เชน นี้ คาํกลาวของบรุ ุษนั้นไมม ปี าฏิหาริยมิใชหรือ. แนนอนพระเจา ขา . วาเสฏฐะ ฉนั นัน้ เหมอื นกนั ไดย ินวาพราหมณผูจกั ไตรเพทกด็ ีอาจารยของพราหมณพวกน้นั ก็ดี อาจารยข องอาจารยแ หงพราหมณพวกน้ันก็ดี อาจารยท ีส่ บื มาเจ็ดช่วั อาจารย ของพราหมณน น้ั ก็ดี เหลา ฤษีผูเปน บรุ พา-จารยของพราหมณพวกนนั้ ก็ดี ตา งก็มิไดเหน็ พรหมเปน พยาน. [๓๗๕] วาเสฏฐะ เหมือนบุรษุ ทําพะองขนึ้ ปราสาทในทางใหญ ๔แพรง ชนทง้ั หลายพึงกลา วกะเขาวา ผเู จริญ ทา นทําพะองขึ้นปราสาทใดทานรจู ักปราสาทนน้ั หรือวา อยูท ศิ ตะวันออก ทศิ ใต ทศิ ตะวันตก หรอื ทิศเหนือ สูง ต่าํ หรอื ปานกลาง. เม่อื เขาถูกถามดังนี้แลว เขาพึงตอบวา ไมรจู กัดอก. ชนท้งั หลายพึงกลา วกะเขาตอ ไปวา ทานจะทาํ พะองขึ้นปราสาทที่ทานไมรูจ ักไมเ คยเห็นหรอื . เม่ือเขาถกู ถามดังนั้นแลว เขาถึงตอบวา ถกู แลว.วาเสฏฐะ ทา นจะสาํ คัญความขอ นั้นเปนไฉน เม่อื เปนเชน นนั้ คาํ กลา วของบุรุษน้นั ยอ มไมม ีปาฏิหาริยมใิ ชห รอื . แนนอน พระเจาขา. วาเสฏฐะ ฉนั นน้ั เหมือนกัน ไดย ินวา พวกพราหมณผ จู บไตรเพทกด็ ีอาจารยข องพวกพราหมณผ ูจบไตรเพทกด็ ี อาจารยของอาจารยแหงพราหมณผจู บไตรเพทก็ดี อาจารยทสี่ บื มาเจด็ ชว่ั อาจารยข องพวกพราหมณผจู บไตรเพทนัน้ ก็ดี เหลาฤษีผูเปนบุรพาจารยของพวกพราหมณผ ูจบไตรเพทก็ดี ตา งก็มีไดเ หน็ พรหมเปนพยาน เมอ่ื เปน เชนน้ัน ภาษิตของพวกพราหมณผ ูไดจบไตรเพท ไมมีปาฏิหาริยม ใิ ชห รือ.

พระสุตตันตปฎก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 267 ถูกแลว พระเจาขา . วาเสฏฐะ ดีละ พราหมณผ จู บไตรเพทเหลานน้ั ไมร ูจ กั พรหม ไมเ คยเห็นพรหม แตแสดงหนทาง เพ่ือความอยรู วมกบั พรหมน้ีวา ทางน้ีแหละเปนทางตรง เปนสายทางเดิน เปน ทางนําออก นาํ ผูด ําเนินไปตามทางนัน้ เพือ่ความอยูรว มกับพรหม ขอ นไี้ มเ ปนฐานะทีจ่ ะมไี ด. [๓๗๖] วาเสฏฐะ เปรยี บเหมือนแมนา้ํ อจิรวดี น้ี น้าํ เต็มเปย มเสมอฝง กาดื่มกนิ ได ครั้งนนั้ บรุ ษุ ผตู อ งการจะขา มฝงแสดงหาฝง ไปยงั ฝงประสงคจะขา มฝง ไปฝง โนน เขายนื ทฝี่ งขา งนรี้ องเรียกฝงโนน วา ฝงโนนจงมาฝงน้ี วาเสฏฐะ เธอจะสาํ คัญความขอนน้ั เปน ไฉน ฝง โนน ของแมนํ้าอจิรวดีจะพึงมาฝง นี้ เพราะเหตุรอ งเรยี ก เพราะเหตุออนวอน เพราะเหตปุ รารถนาหรอื เพราะเหตยุ ินดีของบุรษุ นน้ั หรือ. ขาแตพระองคผูเ จรญิ ไมเ ปนเชนนนั้ พระเจา ขา . วาเสฏฐะ ฉันนน้ั เหมอื นกนั พวกพราหมณผจู บไตรเพท ละธรรมท่ีทาํ ใหเปนพราหมณเ สยี ยึดถอื ธรรมทไี่ มทาํ ใหเ ปนพราหมณ ประพฤตอิ ยูกลา วอยางนวี้ า พวกเรารอ งเรียกหาพระอนิ ทร รอ งเรยี กหาพระจนั ทร รองเรียกหาพระวรณุ พระอีสาน พระประชาบดี พระพรหม พระมหินท.วาเสฏฐะ ก็พราหมณผจู บไตรเพท เหลา น้นั ละธรรมทท่ี ําใหเปน พราหมณยดึ ถือธรรมทีไ่ มท ําใหเ ปน พราหมณ ประพฤตอิ ยู เม่อื ตายไปแลว จกั เขาถึงความอยรู วมกับพรหมเพราะเหตุรองเรยี ก เพราะเหตอุ อนวอน เพราะเหตุปรารถนาหรอื เพราะเหตุยินดี ขอนไ้ี มเปน ฐานะทจี่ ะมไี ด. [๓๗๗] วาเสฏฐะ เปรยี บเหมอื น แมนํ้าอจริ วดี นา้ํ เตม็ เปย มเสมอฝงกาดื่มกนิ ได คร้งั นัน้ บุรุษผูตองการจะขามฝง ไปยังฝง ประสงคจ ะขามไป

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 268ฝงโนน เขามดั แขนไพลห ลงั อยางแนนดว ยเชือกเหนียวอยูทรี่ ิมฝง น้ี วาเสฏฐะเธอจะสําคัญความขอ นน้ั เปน ไฉน บรุ ุษน้นั พงึ ขา มไปฝง โนน จากฝง น้ี แหงแมนํ้าอจริ วดี ไดห รอื . ขาแตพ ระองคผ เู จริญ ไมไดพ ระเจา ขา . วาเสฏฐะ ฉนั นนั้ เหมอื นกนั กามคุณ ๕ เหลานี้ ในวนิ ยั ของพระ-อรยิ เจา เรียกวา ขอ่ื คาบาง เรียกวา เคร่อื งจองจาํ บาง กามคุณ ๕ เปนไฉน รปู ทีพ่ งึ รดู ว ยจักษุ เสียงที่พึงรดู ว ยหู กลน่ิ ท่ีพงึ รูดวยจมกู รสทพี่ ึงรูดว ยล้ิน โผฏฐพั พะท่ีพึงรูดว ยกาย นาปรารถนา นาใคร นา พอใจ นา รักเกยี่ วดว ยกาม เปนทต่ี ั้งแหง ความกาํ หนัด กามคณุ ๕ เหลานี้ในวินยั ของพระอริยเจา เรียกวา ขอ่ื คาบาง เรียกวา เครื่องจองจําบาง พราหมณผ ูจบไตรเพท กาํ หนดั สยบ หมกมุน ไมแลเห็นโทษ ไมม ปี ญ ญาคิดสลดั ออกบริโภคกามคณุ ๕ เหลา น้นั อยู. วาเสฏฐะ ก็พราหมณผ ูจบไตรเพทเหลา นน้ัละธรรมท่ีทาํ ใหเ ปนพราหมณเสยี ยืดถอื ธรรมทไี่ มใหเปน พราหมณป ระพฤติอยู กาํ หนัด สยบ หมกมนุ ไมแ ลเหน็ โทษ ไมม ีปญ ญาสลดั ออก บริโภคกามคณุ ๕ พวั พนั อยูในกามฉนั ทะ เม่อื ตายไปแลว จักเขา ถงึ ความอยูรว มกบั พรหม ขอน้ไี มเปนฐานะทจี่ ะมไี ด. [๓๗๘] วาเสฏฐะ เปรยี บเหมือนแมน ้าํ อจิรวดี น้าํ เต็มเปยมเสมอฝงกาด่มื กนิ ได ครง้ั น้ันบรุ ษุ ตอ งการจะขา ม ประสงคจะขามไปฝง โนน เขากลับนอนคลุมตลอดศีรษะเสียทฝี่ ง น้ี วาเสฏฐะ ทา นจะสําคัญความขอ น้นั เปนไฉน บรุ ุษน้นั พงึ ขา มจากฝง น้ีไปฝงโนนไดหรอื . ขาแตพ ระองคผ ูเจรญิ เปน ไปไมไ ด พระเจาขา . วาเสฏฐะ ฉนั นน้ั เหมือนกนั นิวรณ ๕ อยา งเหลานี้ ในวินยั ของ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 269พระอรยิ เจา เรียกวา เคร่ืองหนวงเหนยี่ วบาง เครอ่ื งกางกัน้ บา ง เครือ่ งรัดรงึ บา ง เครื่องตรงึ ตราบา ง นวิ รณ ๕ เปนไฉน คือ กามฉันทะพยาบาท ถีนมิทธะ อุทธัจจกุกกุจจะ วิจกิ ิจฉา นิวรณ ๕ เหลา นแี้ ล ในวนิ ัยของพระอริยเจา เรยี กวา เครอ่ื งหนวงเหนยี่ วบาง เครือ่ งกางกน้ั บางเครอ่ื งรดั รงึ บาง เครอ่ื งตรงึ ตราบา ง. [๓๗๙] วาเสฏฐะ พวกพราหมณผ ูจบไตรเพท ถูกนิวรณ ๕เหลา น้ี ปกคลมุ หมุ หอ รัดรึง ตรึงตราแลว กพ็ ราหมณผูจบไตรเพทเหลานน้ั ละธรรมท่ที ําบคุ คลใหเปนพราหมณเ สีย ยึดถือธรรมทไี่ มทาํ ใหเปน พราหมณ ประพฤติอยู ถูกนิวรณ ๕ ปกคลุม หุมหอ รัดรึง ตรึงตราเมอ่ื ตายไปแลว จักเขาถงึ ความอยรู ว มกับพรหม ขอ น้ไี มเปน ฐานะทจี่ ะมไี ด. [๓๘๐] วาเสฏฐะ ทา นจะสําคัญความขอ นั้นเปน ไฉน ทา นเคยไดยืนพราหมณผูเฒา ผูแ กเปน อาจารย และเปน อาจารยของอาจารยก ลา ววากระไรบา ง พรหมมเี ครอื่ งเกาะคอื สตรี หรือไม. ไมมี พระเจาขา. มีจิตจองเวรหรอื ไม. ไมมีพระเจา ขา . มจี ติ เบียดเบยี นหรอื ไม. ไมม ี พระเจา ขา .มจี ิตเศรา หมองหรือไม. ไมม ี พระเจาขา. ทาํ จติ ใหอยูในอํานาจไดหรือไม.ได พระเจาขา . วาเสฏฐะ ทา นจะสําคญั ความขอ น้ันเปน ไฉน พราหมณผจู บไตรเพทมีเคร่อื งเกาะคือสตรี หรือไม. มี พระเจา ขา มจี ิตจองเวรหรอื ไม. มีพระเจาขา. มจี ิตเบยี ดเบียนหรอื ไม. มี พระเจา ขา . มีจติ เศรา หมองหรอื ไม.มี พระเจา ขา . ทาํ จิตใหอ ยใู นอํานาจไดห รือไม. ไมได พระเจา ขา . [๓๘๑] วาเสฏฐะ ดวยประการฉะนี้ เปนอนั วา พราหมณผูจบไตร-เพท เหลา นน้ั ยงั มเี ครอ่ื งเกาะคอื สตรี แตพรหมไมม ี จะมาเปรียบเทียบ

พระสุตตันตปฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 270พราหมณผจู บไตรเพท ซึ่งมีเครื่องเกาะคือสตรี กับพรหมผูไมม ีเคร่ืองเกาะคือสตรี ไดหรือ. ไมไ ด พระเจา ขา . วาเสฏฐะ ดีละ พราหมณผูจบไตรเพท เหลานนั้ ยังมเี ครอ่ื งเกาะคือสตรี เมอื่ ตายไปแลว จักเขา ถึงความอยรู ว มกบั พรหมผไู มม เี ครอ่ื งเกาะคอื สตรี ขอ นี้ไมเ ปนฐานะที่จะมีได วาเสฏฐะ พราหมณผ จู บไตรเพทเหลาน้นั ยงั มีจิตจองเวร แตพ รหมไมม ี จะมาเปรยี บเทยี บพราหมณผจู บไตรเพท ซงึ่ ยงั มจี ิตจองเวรกบั พรหมผูไมมีจิตจองเวร ไดหรอื ไม. ไมไ ดพระเจาขา. วาเสฏฐะ พราหมณผ จู บไตรเพท เหลานัน้ ยงั มจี ติ เบยี ดเบียน แตพรหมไมม ี จะมาเปรยี บเทยี บพราหมณผ จู บไตรเพทซึ่งยงั มีจติ เบียดเบียนกบัพรหมผูไมมีจติ เบยี ดเบียนไดหรือ. ไมไ ด พระเจาขา. วาเสฏฐะ พราหมณผจู บไตรเพทเหลา น้ัน ยงั มีจติ เศราหมอง แตพรหมไมมี จะมาเปรยี บเทยี บพราหมณผ ูจบ ไตรเพทซึง่ ยังมีจติ เศราหมองกบัพรหมผไู มม จี ิตเศรา หมอง ไดหรือ. ไมไ ด พระเจา ขา . วาเสฏฐะ พราหมณผจู บไตรเพทเหลานน้ั ทําใหจ ติ อยูใ นอาํ นาจไมได แตพรหมยังจติ ใหเ ปนไปในอาํ นาจได จะมาเปรยี บเทยี บพราหมณผ ูจบไตรเพทซึ่งทาํ จติ ใหอ ยูในอํานาจไมได ไดหรือ. ไมไดพระเจา ขา . วาเสฏฐะ ถูกละ พราหมณผ ูจบไตรเพท เหลา นั้น ยงั จิตใหเ ปนไปในอาํ นาจไมไ ด เมื่อตายไปแลว จักเขา ถงึ ความอยรู ว มกับพรหมผูทาํ จติ ใหอยูในอาํ นาจได ขอ น้ไี มเ ปนฐานะทจี่ ะมีได. วาเสฏฐะ พราหมณผ จู บไตรเพทเหลา นัน้ ในโลกนีจ้ มลงแลว กาํ ลังจมอยู ครั้นจมลงแลว ยอมถึงความยอ ยยบั สาํ คญั วา ขามไดง า ย เพราะฉะน้ัน ไตรเพทน้เี รียกวา ไตรเพท

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 271ทงุ ใหญ [ที่ไมมหี มูบา น] บาง วาไตรเพทปาใหญ [ทไี่ มม ีน้ํา] บาง วาไตรเพทคอื ความยอ ยยับบา ง ของพราหมณผจู บไตรเพท. [๓๘๒] เมอ่ื พระผูมีพระภาคเจาตรัสอยา งนีแ้ ลว วาเสฏฐมาณพ ไดกราบทลู วา ขาแตพ ระสมณโคดมผูเ จรญิ ขาพระองคไ ดยนิ มาวา พระสมณะ-โคดมทรงทราบหนทางเพ่ือความอยูรวมกบั พรหม. วาเสฏฐะ ทานจะสาํ คัญความขอ นน้ั เปน ไฉน มนสากตคามอยูในที่ใกลแตน ้ี ไมไ กลจากน้มี ิใชหรือ. ใช พระเจา ขา . วาเสฏฐะ ทานจะสําคัญความขอ น้ันเปนไฉน บรุ ุษผเู กิดมาแลวเตบิ โตแลว ในมนสากตคามน้ี ออกไปจากมนสากตคามในทนั ใด พึงถูกถามหนทางแหงมนสากตคาม วาเสฏฐะ จะพึงมีหรือ บุรษุ ผูน้ันเกิดแลวเติบโตแลว ในมนสากตคาม ถกู ถามถึงหนทางแหงมนสากตคามแลวจะชักชาหรืออํา้ อึ้ง. ขา แตพระโคดมผูเจรญิ ไมม ี. ขอนน้ั เพราะเหตไุ ร. เพราะบรุ ุษนนั้เกดิ แลว เติบโตแลว ในมนสากตคาม เขาตองทราบหนทางแหงมนสากตคามทงั้ หมดไดเ ปน อยา งด.ี วาเสฏฐะ เมือ่ บุรษุ นนั้ เกิดแลว เติบโตแลว ในมนสากตคาม ถูกถามถงึ หนทางแหง มนสากตคาม จะพึงมคี วามชักชา หรอื อํา้ องึ้ หรือ. เมื่อตถาคตถูกถามถึงพรหมโลกหรอื ปฏิปทาอนั จะยังสตั วใ หถึงพรหมโลก กไ็ มม คี วามลา ชาหรืออํา้ อ้ึงเลย เรารูถงึ พรหมและพรหมโลก ขอปฏิบตั ทิ ี่ใหถ ึงพรหมโลกและวาพรหมปฏิบัตอิ ยางไร จงึ เขา ถงึ พรหมโลกดว ย. [๓๘๓] เมือ่ พระผมู ีพระภาคเจาตรัสอยา งนแ้ี ลว วาเสฏฐมาณพไดกราบทูลวา ขา แตพ ระสมณโคดมผูเ จรญิ ขา พระองคไ ดย ินวา พระสมณโคดมยอมแสดงหนทางเพื่อความอยูรวมกับพรหม ขาพระองคขอโอกาส ขอพระ-

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 272องคท รงแสดงทางเพ่ือความอยูร วมกับพรหม ขอพระองคโปรดชวยประชาชนผเู ปนพราหมณดว ยเถดิ . วาเสฏฐะ ถากระนน้ั เธอจงฟง จงใสใ จดวยดี เราจกั กลา ว. วาเสฏฐมาณพทูลรบั พระผูม ีพระภาคเจา แลว พระผูมพี ระภาคเจาไดตรสั พทุ ธพจนน ว้ี า วาเสฏฐะ พระตถาคตทรงอบุ ตั ใิ นโลกนี้ เปน พระ-อรหันต ตรสั รชู อบดว ยพระองคเ อง ฯลฯ (พึงขยายความเหมือนในสามญั ญ-ผลสตู ร) ฯลฯ วาเสฏฐะ ภกิ ษเุ ปน ผูสมบูรณด ว ยศีล ดวยอาการอยางน้ี ฯลฯเม่ือภกิ ษตุ ามเหน็ นวิ รณ ๕ เหลานี้ที่ละไดแลว ในตน ปราโมทยยอ มเกิดขน้ึเมอ่ื มีปราโมทยก็เกิดปต ิ เมือ่ ใจประกอบดวยปต กิ ายกส็ งบ เมื่อกายสงบก็เสวยสุข เมอื่ เสวยสขุ จติ ก็ต้งั มน่ั . เธอมจี ิตประกอบดว ยเมตตาแผไ ปตลอดทิศหนึง่ อยู ทิศท่ี ๒ ท่ี ๓ ที่ ๔ กเ็ ชน นัน้ ทศิ เบือ้ งบน เบอ้ื งลาง เบอื้ งขวาง ก็แผไปในท่ที ง้ั ปวงตลอดโลกท้งั สนิ้ เพราะแผท ่ัวไป ดว ยจิตประกอบดวยเมตตาอนั ไพบลู ย มอี ารมณมาก หาประมาณมไิ ด ไมม ีเวร ไมมคี วามเบียดเบยี นอยู คนเปา สงั ขผ มู ีกาํ ลัง พึงยงั บุคคลใหร ูแ จง ทัง้ สที่ ิศ โดยไมยากเลยฉันใด กรรมทท่ี ําพอประมาณอนั ใดในเมตตาเจโตวมิ ุตติ ทบ่ี ุคคลอบรมแลวอยา งน้ี กรรมน้ันจะไมเหลือ ไมต ัง้ อยูในรปู าพจร และอรูปาพจรนั้นฉันนนั้ เหมอื นกนั วาเสฏฐะ แมน ้ีก็เปนทางเพือ่ ความอยูรวมกับพรหม. [๓๘๔] วาเสฏฐะ อกี ขอ หนึง่ ภกิ ษมุ ีใจประกอบดว ยกรุณา ฯลฯมทุ ติ า ฯลฯ อุเบกขา ฯลฯ น้แี ลเปน ทางเพ่อื ความอยรู วมกบั พรหม. วาเสฏฐะทา นจะสาํ คัญความขอนน้ั เปน ไฉน ภกิ ษผุ ูมปี กติอยอู ยางนี้ มีเครือ่ งเกาะคอื สตรีหรอื ไม ไมมพี ระเจา ขา . มีจติ จองเวรหรอื ไม. ไมมีพระเจา ขา . มีจติ เบียด-

พระสุตตันตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 273เบยี นหรอื ไม. ไมมพี ระเจา ขา . มจี ติ เศราหมองหรือไม. ไมมีพระเจา ขา. ยังจิตใหเ ปน ไปในอาํ นาจไดห รอื ไม. ไดพระเจาขา. วาเสฏฐะ ไดยินวา ภกิ ษุไมมเี ครือ่ งเกาะคือสตรี พรหมก็ไมม ี จะเปรียบเทยี บภกิ ษผุ ูไมม ีเครื่องเกาะคือสตรี กับพรหมผูไมมีเคร่ืองเกาะคอื สตรีไดห รอื ไม. ไดพ ระเจา ขา . วาเสฏฐะ ดลี ะ ภิกษนุ น้ั ไมมีเครือ่ งเกาะคือสตรี เม่อื มรณะแลวจกั เขาถึงความอยรู ว มกบั พรหม ผไู มมีเครอื่ งเกาะคือสตรี ขอนเี้ ปน ฐานะที่มไี ด. วาเสฏฐะ ภกิ ษมุ ีจิตไมจ องเวร พรหมก็มจี ติ ไมจองเวร ฯลฯ ภกิ ษุมีจติ ไมเ บียดเบียน พรหมก็มีจิตไมเบียดเบียน ฯลฯ ภิกษุมจี ิตไมเ ศรา หมองพรหมก็มจี ติ ไมเศราหมอง ฯลฯ ภิกษุยงั จติ ใหเปน ไปในอํานาจได พรหมก็ยงั จิตใหเปนไปในอํานาจได จะเปรียบเทียบภิกษผุ ยู ังจติ ใหเปน ไปในอาํ นาจกับพรหมผยู ังจติ ใหเ ปนไปในอาํ นาจไดห รือไม. ได พระเจา ขา . วาเสฏฐะ ดลี ะ ภกิ ษุผูย ังจติ ใหเ ปน ไปในอาํ นาจไดน น้ั . เมื่อมรณะแลว จกั เขา ถงึ ความอยูรว มกบั พรหมผูยงั จิตใหเปน ไปในอํานาจไดขอน้นั เปน ฐานะที่มไี ด. [๓๘๕] เมื่อพระผมู ีพระภาคเจา ตรสั อยางนแี้ ลว วาเสฏฐมาณพ และภารทั วาชมาณพ ไดกราบทูลวา ขาแตพระโคดมผเู จรญิ ภาษิตของพระองคไพเราะยง่ิ นกั ขาแตพระโคดมผูเจริญ ภาษิตของพระองคไ พเราะย่งิ นกัเปรยี บเหมือนบุคคลหงายของที่คว่ํา เปดของท่ปี ด บอกทางแกคนหลงทางหรือสอ งประทีปในทม่ี ดื ดวยคิดวา ผูมีจักษจุ ักเหน็ รปู ดงั นี้ ฉันใด พระผมู ี

พระสุตตันตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 274พระภาคเจา ทรงประกาศพระธรรมโดยอเนกปริยาย ก็ฉันนัน้ เหมอื นกนั ขาพระองคทั้งสองน้ี ขอถงึ พระองคกับท้ังพระธรรมและพระสงฆว า เปนสรณะขอพระองคจงทรงจําขาพระองคทัง้ สองวาเปน อบุ าสก ผูถึงสรณะอยางมอบกายถวายชีวิตต้ังแตว ันนเ้ี ปนตน ไป. จบ เตวชิ ชสตู รท่ี ๑๓

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 275 อรรถกถาเตวิชชสูตร เตวิชชสตู รมคี วามเรม่ิ ตนวา ขา พเจาไดส ดับมาอยางนี้ ฯลฯ ในแควนโกศล. ตอไปนี้จะพรรณนาบทที่ยากในพระสูตรนั้น. บทวา มนสากตะ เปนชอ่ืของบา นนั้น. บทวา โดยทางทศิ เหนือของบา นมนสากตะ คอื ขา งทิศเหนอืไมไกลจากบา นมนสากตะ. บทวา ในปามะมวง คอื ในหมตู นมะมวงหนมุ ไดยินวา ภูมภิ าคนนั้ นารืน่ รมย ขางลาง ลาดทรายเชนเดยี วกับแผน ดนิ ขางบนเปนปา มะมว งมีกิง่ และใบหนา เหมือนเพดานดาดดวยแกวมณี พระผมู พี ระ-ภาคเจาประทับอยู ณ อัมพวัน อนั เปนความสุขเกิดจากวิเวก สมควรแกพระพทุ ธเจา ทงั้ หลาย. บทวา พราหมณม หาศาล ผูท ่เี ขารจู ักกนั แพรหลาย คือ เปน ผูท เ่ี ขารกู ันท่ัวไปในตําบลนนั้ ๆ โดยถึงพรอ มดว ยคุณสมบัตมิ ีกลุ จารตี เปน ตน. บทวา วงั กี เปนอาทิ เปน ชอ่ื ของพราหมณมหาศาล เหลา น้ัน. บรรดาพราหมณมหาศาลเหลา นั้น วังกีอยูบ า นโอปสาทะ ตารุกขะอยูบา นอจิ ฉานังคละ.โปกขรสาติอยอู กุ กฏั ฐนคร ชาณุโสนิอยูสาวตั ถี โตเทยยะอยูต ุทิคาม. บทวาพราหมณม หาศาล เหลาอื่นอกี ความวา กบ็ รรดาชนเปนอันมากเหลา อ่นืมาจากทอ่ี ยขู องตน ๆ แลว อาศยั อยู ณ มนสากตคามน้ัน. ไดย ินวา เพราะมนสากตคามเปน ทนี่ ารื่นรมย พราหมณเ หลาน้ันจงึ พากันสรา งเรือนใกลฝงแมน้าํ ในมนสากตคามนั้น ลอ มไวโ ดยรอบ หามคนพวกอืน่ เขา ไป พากนั ไปอยู ณ ทน่ี ั้น ตามลําดับ.

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 276 บทวา วาเสฏฐมาณพและภารัทวาชมาณพ ความวา วาเสฏ-ฐมาณพ เปน ศิษยของโปกขรสาตพิ ราหมณ ภารัทวาชมาณพเปนศษิ ยข องตารกุ ขพราหมณ. ไดยนิ วา มาณพท้ังสองนน้ั สมบรู ณดว ยชาติ ไดจบไตรเพทแลว . บทวา ชงั ฆวิหาร คือ เดนิ เท่ียวพกั ผอ น เพอ่ื ตองการบรรเทาความเม่อื ยขบ เพราะน่งั นานเกนิ ไปเปนเหต.ุ ไดย นิ วามาณพท้งั สองนัน้ นั่งทอ งมนตตลอดกลางวัน ตอนเย็นจงึ ลกุ ใหค นถอื ของหอมดอกไม นาํ้ มันและผา สะอาดอันเปน เคร่อื งใชส าํ หรับอาบน้ํา แวดลอ มดวยบรวิ ารชนของตน ๆประสงคจะอาบนํา้ ไปฝง แมน้ําเดินไปๆ มา ๆ ทเ่ี นนิ ทราย สแี ผน เงิน. คนหน่งึ เดินอีกคนหน่ึงเดินตาม อีกคนหนง่ึ ก็เดินตามอีกคนหนงึ่ ตอ กนั ไป ดว ยเหตนุ ้นัทา นจงึ กลา ววา เดนิ เทยี่ วเลนตามกนั ไป. บทวา ในทางและมิใชทาง คือในเร่ืองทางและมใิ ชทาง. อธิบายวามาณพท้ังสองสนทนากันปรารภถึงเรื่องทางและมใิ ชท างอยางนวี้ า เราจะบาํ เพ็ญปฏปิ ทาอยา งไรหนอ แลว จงึ จะสามารถไปสูพรหมโลกอนั เปนสุขได โดยทางไหน. บทวาเสน ทางเดนิ เปน ไวพจนข องทางตรง หรอื ทางตรงน่นั แหละ. คนยอ มเดนิ คอื ยอ มมาโดยทางนน้ั เพราะฉะนั้น ทางน้นั จงึ ชือ่ วา เสน ทางเดนิ .บทวา เปน ทางนําออก ยอมนาํ ออก คอื เมอื่ นําออก ยอมนาํ ออกไปได. อธบิ ายวา เม่อื จะไปก็ไปได ถามวา ไปไหน. ตอบวา เพอ่ื ใหผูปฏบิ ตั ิตามน้นั อยรู วมกับพรหม อธิบายวา ผทู ไี่ ปเพอ่ื ความอยูรว มกบั พรหม เพอ่ื ความปรากฏ ในท่ีเดยี วกนั ยอ มดาํ เนนิ ตามทางนั้น. บทวา ยวฺ าย ตัดบทเปน โย อย . บทวาตารกุ ขพราหมณ บอกไว คือ กลา วไว ไดแก แสดงไว. บทวา โปกขรสาต-ิพราหมณ คือ วาเสฏฐมาณพอา งถงึ อาจารยของตน. วาเสฏฐมาณพเทีย่ วชมเชยยกยอ ง วาทะของอาจารยของตนฝายเดียว แมภารทั วาชะกเ็ ทยี่ วชมเชย

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 277....ฝา ยเดยี วเหมือนกนั . ดว ยเหตุน้ันทานจงึ กลา ววา วาเสฏฐมาณพไมอ าจใหภารัทวาชมาณพยนิ ยอมไดเปนตน. ลําดับนั้น วาเสฏฐมาณพ คดิ วา ถอ ยคาํ ของเราแมท ั้งสองไมเปน ทางนาํ ออกไดแ นนอน ขึ้นชอื่ วาผฉู ลาดในทาง ในโลกน้ี เชน กบั พระโคดมผเู จรญิไมมี พระโคดมผเู จรญิ ประทบั อยูไ มไ กล พระองคจกั ขจดั ความสงสยั ของเราไดเหมือนพอ คานงั่ ถอื ตราชงั่ ฉะนัน้ แลว จึงบอกความน้ันแกภ ารัทวาชมาณพทงั้ สองก็พากนั ไปกราบทลู ถอยคําแดพระผมู พี ระภาคเจา. ดว ยเหตนุ ้ัน ทา นจงึ กลาววา ครัง้ นนั้ แล วาเสฏฐมาณพ ฯลฯ ทางที่ทา นตารกุ ขพราหมณบอกไวน เ้ี ปนทางตรง ดงั น้.ี บทวา ขาแตท านพระโคดมในขอ นี้ คอื ในเรือ่ งทางและมใิ ชท างนี้.ในบทวา การถอื ผดิ การกลา วผดิ เปน ตน ความวา ถอื ผดิ เกดิ ขึน้ กอ นกลาวผิดเกิดข้นึ ภายหลัง. แมท ง้ั สองกเ็ ปนวาทะตา งจากวาทะของบรรดาอาจารยตาง ๆ. ในบทวา ก็เมื่อเปนเชน นี้ พวกเธอจะถอื ผิด กลาวผิดกันในขอไหน ความวา พระผมู พี ระภาคเจาตรสั ถามวา แมเ ธอก็ยกยองวาทะอาจารยของตนเทาน้ันยืนยนั อยวู า นเ้ี ทา นน้ั เปนทาง แมภ ารัทวาชมาณพก็ยกยอ งวาทะอาจารยข องตนเหมอื นกนั ความสงสยั ของคนหน่งึ ยอ มไมม ีในคนหน่งึเมือ่ เปนอยางนนั้ พวกเธอถอื ตา งกันในเร่ืองอะไร. บทวา ขา แตพ ระโคดม-ผเู จรญิ ในทางและมิใชท าง ความวา ขาแตพ ระโคดมผูเจริญ ในทางและมใิ ชทาง อธบิ ายวาในทางตรง และมใิ ชท างตรง. ไดยินวา มาณพนัน้ ไมกลาวถงึ ทาง แมข องพราหมณค นหนงึ่ วาไมใชท าง กท็ างอาจารยของตนเปน ทางตรงฉันใด เขาไมร บั รขู องผูอน่ื ฉันนนั้ เพราะฉะน้นั เมอ่ื จะแสดงความนั้น เขาจึงกราบทลู วา ขาแตพระ-

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 278โคดมผูเ จรญิ ....แมโ ดยแท เปนอาท.ิ บทวา สพพฺ านิ ตานิ ทานกลาวไวดว ยลิงควปิ ล ลาส (ผดิ ลิงค). อธบิ ายวา สพเฺ พ เต ดงั นี.้ บทวา ทางตา ง ๆมาก คอื ๘ สาย หรอื ๑๐ สาย. บทวา ทางตา ง ๆ คือ ทางท่มี าจากบานแมนาํ้ สระ และนาเปน ตน ใกลเคยี งกนั หลายสาย ทงั้ ใหญและไมใ หญ โดยเปน ทางเทาและทางเกวียน เปน ตน แลวเขาบา น. บทวา ดูกอ นวาเสฏฐะเธอกลา ววา ทางเหลา นั้นยอมนาํ ออกหรือ ความวา พระผูมีพระภาคเจาใหวาเสฏฐมาณพ เปลงวาจา ๓ คร้งั แลว ใหทาํ ปฏญิ ญาณ. เพราะเหตไุ ร.เพราะพวกเดยี รถยี ปฏิญญาณแลว ภายหลังเมอ่ื ถกู ขมขี่จะดูหม่นิ วาเสฏฐมาณพจกั ไมอาจทําอยางนัน้ ได. บทวา เตว เตวิชชฺ า ไดแ ก พวกพราหมณจบไตรเพท. วอักษรเปน เพยี งอาคมสนธ.ิ บทวา อนธฺ เวณี แปลวา แถวคนตาบอด. อธบิ ายวา คนตาบอดหนง่ึจับปลายไมเทาท่ีคนตาดีถือ คนอน่ื ๆ กจ็ ับคนตาบอดกนั ตอ ๆ ไป ดว ยประการฉะน้ี คนตาบอด ๕๐-๖๐ คน จกั ตอ กนั ไป โดยลําดบั เรยี กวา แถวคนตาบอด. บทวา เกาะกนั และกนั คอื เกาะหลงั กันและกนั . อธิบายวา ถกู คนตาดีถอื ไมเทา หนไี ป. มีเร่อื งวา นักเลงคนหนงึ่ เหน็ หมคู นตาบอด จึงใหพวกคนตาบอดเกิดความอตุ สาหะ โดยพูดวา ทบ่ี า นโนน ของเคย้ี วของกินหาไดงา ย เม่อื หมคู นตาบอดพดู วา นายจา ถา กระนนั้ ขอทานจงนาํ พวกเราไปท่ีบา นนั้น พวกเราจะใหสิ่งนี้แกท า น นกั เลงรบั สินจา งแลว จึงเลีย่ งลงจากทางในระหวา งทาง เดนิ วนรอบกอไมใหญ จงึ ใหพ วกคนตาบอดจบั ผาเคยี นพงุ กันไว ตามลําดับกอ นหลัง แลวบอกวา มธี ุระ พวกทานจงไปกอ น แลว หนไี ป.พวกคนตาบอดแมไ ปตลอดวนั ก็ไมพบทาง ตา งคราํ่ ครวญวา คนตาดไี ปไหน

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 279หนทางอยทู างไหน เม่ือไมพ บหนทางตางก็ตายกนั ในท่นี ้ันเอง. ทานกลา ววาเกาะหลงั กันและกัน หมายถึงพวกขอทานเหลานัน้ . บทวา แมคนตน กไ็ มเ ห็น คอื บรรดาพราหมณ ๑๐ คน แมค นหนงึ่ ก็ไมเ ห็น. บทวา แมค นกลาง กไ็ มเ หน็ หมายความวา บรรดาอาจารยและปาจารยในทา มกลาง แมคนหน่ึงก็ไมเห็น. บทวา แมคนหลงั ก็ไมเ ห็นหมายความวาบรรดาพราหมณผจู บไตรเพทในบดั น้ี แมค นหนึง่ ก็ไมเหน็ . บทวาหสสฺ ก เยว แปลวา นาหัวเราะเยาะโดยแท. บทวา ลามก เยว แปลวา ต่ําทรามโดยแท. ภาษิตน้นี น้ั เปนคาํ วาง เพราะไมมีประโยชน เปน คําเปลา กเ็ พราะเปนคาํ เหลวไหล. บัดน้ี พระผมู พี ระภาคเจา เพื่อทรงแสดงวา พรหมผูทพ่ี ราหมณผ ูจ บไตรเพทไมเ คยเห็น ยกไวก อ น พราหมณผจู บไตรเพทยอมมองเห็นพระจนั ทรและพระอาทติ ยใ ดได แตไมส ามารถจะแสดงทาง เพือ่ ความอยูร วมกับพระ-จนั ทรพ ระอาทิตยแมนนั้ ได จงึ ตรสั คาํ เปน อาทิวา วาเสฏฐะ เธอจะสําคญั ขอนั้นเปน ไฉน. บรรดาบทเหลานนั้ บทวา พระจนั ทรพ ระอาทิตยขึน้ เมอ่ื ใดคือขึน้ ในกาลใด. บทวา และตกเมือ่ ใด คือถงึ ความดับไปในกาลใด. อธิบายวาชนทั้งหลายยอมเหน็ ในเวลาข้นึ และในเวลาตก. บทวา พราหมณท้ังหลายยอ มออ นวอน คือ ออ นวอนอยา งนีว้ า ขอพระจนั ทรผ เู จรญิ จงข้ึน ขอพระอาทิตยผเู จรญิ จงขึน้ . บทวา ยอมชน่ื ชม อธบิ ายวา ชนทั้งหลายยอ มกลาวสรรเสริญวา พระจนั ทรสุภาพ พระจนั ทรเรียบรอ ย พระจันทรม ีรัศมีเปน อาท.ิ บทวา ประนมมือ คือ ประคองมือ. บทวา นอบนอ ม คือ กลา ววา นโม นโม ดังน้.ี คําวา ย ในบทวา ย ปสสฺ นฺติ เปน เพยี งนบิ าต. ในบทวา ก็จะกลาวกันทําไม พงึ เหน็

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 280ความอยางนีว้ า ในที่น้ีควรพดู เร่ืองอะไรกัน ไดยินวา พราหมณผ ไู ดไตรเพท มไิ ดเ ห็นพรหมเปนพยาน. บทวา เสมอฝง ไดแก เตม็ ฝง บทวา กาด่มื ได อธบิ ายวา กายนื อยบู นฝงขา งใดขา งหนึ่ง ก็สามารถดม่ื กินได. บทวา ประสงคจะขามฝง คอื ประสงคจะขา มแมน า้ํ ไปถงึ ฝง -โนน บทวา อวฺเหยยฺ แปลวา เรียก. แนะ ฝง โนน ทา นจงมาฝงน้ี อธิบายวาเขารอ งเรยี กวา ดูกอนฝง โนน ทา นจงมาฝง นี้ เมื่อเปน เชนน้ันทานจกั พาเราขามไปไดโดยไว เรามีกจิ ท่จี ะตอ งทําดวน. ในบทวา ธรรมเหลาใดท่ีทําใหเ ปน พราหมณน ี้ พงึ ทราบวา ธรรมทีท่ าํ ใหเปนพราหมณ ไดแก ศลี ๕ศลี ๑๐ กุศลกรรมบถ ๑๐. ธรรมท่ีผิดไปจากน้ัน ไมใ ชธรรมทท่ี ําใหเ ปนพราหมณ. บทวา อนิ ทฺ มวหฺ ยาม ตัดบทเปน อนิ ฺท อวหฺ ยาม แปลวา เราเรยี กหาพระอนิ ทร. พระผูมพี ระภาคเจา คร้นั ทรงแสดงถงึ ความทีค่ าํ รองเรียกของพราหมณไมมปี ระโยชน ผทู รงรุง เรอื งอยู ดุจพระอาทติ ยในทอ งมหาสมุทร ทรงแวดลอ มดว ยพระภิกษุ ๕๐๐ รปู ประทบั น่งั เหนอื ฝง แมนา้ํ อจิรวดี เมอ่ื จะทรงนาํ แมน า้ํ อื่น ๆ มาเปรียบเทยี บอกี จงึ ตรัสวา เปรียบเหมอื นวา เปน อาทิ.บทวา กามคณุ ท้งั หลาย อธิบายวา ช่อื วา กาม เพราะอรรถวา พงึ ใคร.ชื่อวา คณุ เพราะอรรถวา ผูกมัด. คุณศพั ทม ีความวา ช้นั ในพทุ ธพจนน้ีวา ดกู อ นภกิ ษุทงั้ หลาย เราอนุญาตสังฆาฏิสองชั้นแหงผาใหม.