tripitaka_12

พระสุตตันตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 51มหาศาลเหลาน้ันกราบทูลวา ขอพระองคจ งทรงบชู ายญั เถดิ ขอเดชะ บดั น้ีเปนการสมควรทจ่ี ะบชู ายัญ ทรงเรยี กคฤหบดีผมู ัง่ ค่งั ซึ่งเปน ชาวนคิ มและชาวชนบทในพระราชอาณาเขตของพระองค มาปรกึ ษาวา ทา นทัง้ หลายเราปรารถนาจะบูชามหายัญ ขอทานจงรว มมือกับเรา เพ่อื ประโยชนเพื่อความสุขแกเ ราตลอดกาลนาน. คฤหบดีผมู ั่งคัง่ เหลานนั้ กราบทลู วา ขอพระองคจ งทรงบูชายัญเถิด ขอเดชะ บัดนเ้ี ปน การสมควรทจี่ ะบชู ายัญ. ชนผูเ ห็นชอบตามพระราชดาํ รัส ๔ เหลา นจ้ี ัดเปน บริวารของยญั น้นั ดงั นแ้ี ล. [๒๐๘] พระเจามหาวิชติ ราช ทรงประกอบดว ยองค ๘ ประการ ๑. ทรงเปนอภุ โตสชุ าต ทั้งฝา ยพระมารดา และพระบดิ า มีพระครรภเปน ทีท่ รงถือปฏิสนธหิ มดจดดีตลอด ๗ ช่ัวคน ไมม ีใครจะคดั คานตเิ ตียนดว ยการกลาวอา งถึงพระชาตไิ ด ๒. ทรงมีพระรูปงาม นา ดู นาเลอื่ มใส ประกอบดว ยพระฉวีวรรณผุดผองยง่ิ นกั มีพระฉววี รรณคลายพรหม มีพระรูปคลา ยพรหม นาดนู า ชมมิใชนอย ๓. ทรงมง่ั ค่งั มที รพั ยมาก มีโภคสมบตั มิ าก มที องและเงินมาก มีเครอ่ื งใชสอยนา ปล้ืมใจมาก มีทรัพยแ ละขา วเปลือกมาก มีทองพระคลังและฉางบริบูรณ ๔. ทรงมีกาํ ลัง ทรงสมบรู ณดว ยเสนา มีองค ๕ ซึ่งอยใู นวนิ ยัคอยปฏิบตั ติ ามพระราชอาํ นาจ มพี ระบรมเดชานุภาพดงั วา จะเผาผลาญราช-ศตั รไู ดด วยพระราชอสิ ริยยศ ๕. ทรงพระราชศรทั ธา เปน ทายก เปน ทานบดี มิไดปดประตูเปน ดุจบอ ท่ลี งดม่ื ของสมณพราหมณ คนกาํ พรา คนเดินทาง วณพิ ก และยาจก ทรงบาํ เพ็ญพระราชกุศล

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 52 ๖. ไดท รงศกึ ษาทรงสดบั เร่ืองนน้ั ๆ มาก ๗. ทรงทราบอรรถแหงขอ ท่ีทรงศกึ ษาและภาษิตนนั้ ๆวา นี้ อรรถแหง ภาษิตน้ี น้ีอรรถแหงภาษติ นี้ ๘. ทรงเปนบณั ฑติ เฉียบแหลม ทรงพระปรีชาสามารถทรงพระ-ราชดาํ ริอรรถอนั เปนอดีต อนาคต และปจ จุบนั ได. พระเจา มหาวชิ ิตราช ทรงประกอบดว ยองค ๘ ประการ ดังกลา วมานี้. องค ๘ ประการ แมเหลาน้ี จดั เปน บริวารแหงยัญน้นั โดยแทดว ยประการฉะน.้ี [๒๐๙] พราหมณปุโรหติ ประกอบดวยองค ๔ ประการ ๑. เปนอภุ โตสุชาต ท้ังฝายมารดาและบิดา มีครรภเปนที่ถือปฏ-ิสนธิหมดจดดีตลอด ๗ ชวั่ คน ไมม ใี ครจะคดั คา น ตเิ ตียนดว ยการกลาวอา งถงึ ชาติได ๒. เปนผูค งแกเ รียน ทรงจํามนตรูจ บไตรเพทพรอ มท้ังคมั ภีรนฆิ ณั ฑุ คัมภีรเ กตภุ ะ พรอมท้งั ประเภทอกั ษร มีคมั ภีรอติ หิ าสเปน ที่ ๕เปนผูเขา ใจตวั บท เปน ผูเขา ใจไวยากรณ ชํานาญในคัมภรี โลกายตะ และมหาปุรสิ ลกั ษณะ ๓. เปนผมู ีศีล มีศีลยง่ั ยืน ประกอบดว ยศีลยงั่ ยืน ๔. เปนบัณฑิต เฉยี บแหลม มีปญ ญาเปนที่ ๑ หรอื ท่ี ๒ ของพวกปฏคิ าหกผรู บั บชู าดว ยกนั . พราหมณปโุ รหติ ประกอบดว ยองค ๔ ดังแสดงมาน.ี้ องค ๔ประการเหลานี้ จักเปน บริวารแหงยัญนั้นโดยแท ดวยประการฉะน.้ี ยญั สมั ปทา ๓ มีบริวาร ๑๖ [๒๑๐] ดูกอนพราหมณ ลําดับนนั้ แล พราหมณป โุ รหติ ไดแ สดงยัญวิธี ๓ ประการ ถวายพระเจา มหาวิชิตราช กอนทรงบูชายัญวา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 53 ๑. เมอ่ื พระองคทรงบชู ายัญอยู ความวิปฏิสารบางอยางพึงมีวา กองโภคสมบัติใหญของเราจักหมดเปลืองดงั น้ี พระองคไ มควรทรงทาํ ความวิปฏิสารเชนนน้ั ๒. เม่อื พระองคท รงบูชามหายญั อยู ความวิปฏิสารบางอยางพงึ มวี ากองโภคสมบตั ิใหญข องเรากาํ ลงั หมดเปลอื งไปอยู ดงั น้ี พระองคไมควรทรงทําความวิปฏิสารเชน นัน้ ๓. เม่ือพระองคทรงบูชามหายัญอยู ความวปิ ฏิสารบางอยา งพงึ มีวากองโภคสมบตั ใิ หญของเราไดหมดเปลืองไปแลวดังน้ี พระองคไมค วรทรงทําความวปิ ฏิสารเชน นัน้ . ดูกอนพราหมณ พรหมณป โุ รหิตไดแ สดงยญั วิธี ๓ ประการดังแสดงมาน้ี ถวายพระเจา มหาวชิ ิตราชกอ นทรงบูชายญั ทเี ดยี ว. [๒๑๑] ดูกอนพราหมณ ลําดับน้นั พราหมณปโุ รหิตไดก ําจดั ความวปิ ฏสิ าร ของพระเจามหาวิชติ ราช เพราะพวกปฏคิ าหกโดยอาการ ๑๐ประการกอ นทรงบูชายัญ. ๑. พวกคนทําปาณาตบิ าตกด็ ี พวกที่งดเวนจากปาณาติบาตกด็ ีตางก็จักมาสยู ัญพธิ ีของพระองค. ในชนเหลาน้ัน จาํ พวกทที่ าํ ปาณา-ติบาต จกั ไดรับผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคท รงปรารภเฉพาะที่งดเวนจากปาณาติบาตเทานั้นแลวทรงบชู า ทรงบริจาค ทรงอนโุ มทนาทรงทําพระทัยใหผ องใสในภายในเถดิ . [๒๑๒] ๒. พวกคนที่ถือเอาสงิ่ ของทเ่ี จา ของเขาไมไ ดใ หก ็ดี พวกที่งดเวน จากการเอาถือเอาสง่ิ ของท่ีเขาไมไดใหก็ดี ตา งกจ็ กั มาสูยญั พธิ ีของพระองคในชนเหลานน้ั จําพวกท่ถี อื เอาสิ่งของท่เี จา ของเขาไมไ ดให จักไดร ับผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคจงทรงปรารภเฉพาะทงี่ ดเวนจากการ

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 54ถือเอาสงิ่ ของทเ่ี จา ของเขาไมไ ดใ หเทา นนั้ แลว ทรงบูชา ทรงบรจิ าค ทรงอนโุ มทนา ทรงทําพระทยั ใหผองใสในภายในเถิด. [๒๑๓] ๓. พวกคนท่ปี ระพฤติผิดในกามทั้งหลายกด็ ี พวกทีง่ ดเวนจากการประพฤติผดิ ในกามท้งั หลายก็ดี ตางกจ็ กั มาสูยัญพิธีของพระองค ในชนเหลา นัน้ จําพวกท่ีประพฤตผิ ดิ ในกามทง้ั หลาย จักไดรบั ผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคจ งทรงปรารภเฉพาะพวกทง่ี ดเวน จากการประพฤติผดิ ในกามทง้ั หลาย เหลา นน้ั แลวทรงบชู า ทรงบรจิ าค ทรงอนโุ มทนาทรงทาํ พระทยั ใหผ อ งใสในภายในเถิด. [๒๑๔] ๔. พวกท่ีกลาวคาํ เท็จกด็ ี พวกท่ีงดเวน จากการกลาวคาํ เท็จก็ดี ตางกจ็ กั มาสยู ัญพิธีของพระองค ในชนเหลา นั้น จําพวกที่กลา วคาํเท็จ จกั ไดร บั ผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคจ งทรงปรารภเฉพาะพวกทงี่ ดเวนจากการกลา วคําเท็จเทานั้น แลวทรงบูชา ทรงบรจิ าค ทรงอนุโมทนา ทรงทําพระทัยใหผ องใสในภายในเถิด. [๒๑๕] ๕. พวกทก่ี ลา วคาํ สอ เสยี ดก็ดี พวกที่งดเวน จากการกลาวคําสอเสยี ดกด็ ี ตา งก็จกั มาสูย ัญพธิ ีของพระองค ในชนเหลา นน้ั จําพวกท่ีกลา วคําสอเสียด จกั ไดร ับผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคท รงปรารภเฉพาะพวกที่งดเวนจากการกลา วคาํ สอ เสยี ดเทา นนั้ แลว ทรงบชู าทรงบริจาค ทรงอนุโมทนา ทรงทําพระทยั ใหผ องใสในภายในเถดิ . [๒๑๖] ๖. พวกท่ีกลาวคําหยาบก็ดี พวกทีง่ ดเวนจากการกลาวคําหยาบคาย ตา งก็จกั มาสยู ญั พธิ ีของพระองค ในชนเหลานน้ั จาํ พวกที่กลาวคําหยาบจกั ไดรับผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคจงทรงปรารภเฉพาะพวกทงี่ ดเวนจากการกลาวคําหยาบเทา นนั้ แลว ทรงบชู า ทรงบริจาคทรงอนโุ มทนา ทรงทาํ พระทัยใหผอ งใสในภายในเถิด.

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 55 [๒๑๗] ๗. พวกท่ีกลาวคาํ เพอ เจอกด็ ี พวกทง่ี ดเวนจากการกลา วคําเพอเจอ ก็ดี ตา งก็จักมาสูยัญพธิ ีของพระองค ในชนเหลานัน้ จําพวกท่ีกลา วคําเพอ เจอ จักไดรับผลเพราะกรรมของเขาเอง พระองคท รงปรารภเฉพาะพวกทง่ี ดเวน จากการกลา วคาํ เพอเจอเทา น้นั แลวทรงบชู า ทรงบริ-จาค ทรงอนุโมทนา ทรงทําพระทยั ใหผอ งใสในภายในเถดิ . [๒๑๘] ๘. พวกทโ่ี ลภอยากไดของของผูอื่นก็ดี พวกทไ่ี มโลภอยากไดข องของผูอ่ืนกด็ ี ตา งกจ็ กั มาสยู ัญพธิ ขี องพระองค ในชนเหลา น้ันจาํ พวกทโี่ ลภอยากไดข องผูอืน่ จักไดร ับผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคจงทรงปรารภเฉพาะพวกทีไ่ มโลภอยากไดข องของผอู ่นื เทา น้ัน แลวทรงบูชายญั ทรงบริจาค ทรงอนโุ มทนา ทรงทาํ พระทัยใหผ อ งใสในภายในเถิด. [๒๑๙] ๙. พวกท่ีมีจติ พยาบาทกด็ ี พวกทมี่ จี ิตไมพยาบาทกด็ ี ตา งก็จักมาสยู ญั พิธขี องพระองค ในชนเหลา นั้น จาํ พวกทม่ี ีจิตพยาบาท จักไดร บั ผลกรรมของเขาเอง ขอพระองคจงทรงปรารภเฉพาะพวกที่มจี ติ ไมพยาบาทเทา นนั้ แลว ทรงบชู า ทรงบริจาค ทรงอนโุ มทนา ทรงทาํ พระทยั ใหผ องใสในภายในเถดิ . [๒๒๐] ๑๐. พวกที่เปนมจิ ฉาทิฏฐิกด็ ี พวกทเ่ี ปนสมั มาทฏิ ฐิก็ดี ตางก็จักมาสูยัญพิธขี องพระองค ในชนเหลา นั้น จาํ พวกท่ีเปนมิจฉาทิฏฐิ จกั ไดรับผลเพราะกรรมของเขาเอง ขอพระองคจงทรงปรารภเฉพาะพวกทเ่ี ปนสมั มาทฏิ ฐิเทานน้ั แลวทรงบชู า ทรงบริจาค ทรงอนุโมทนา ทรงทําพระทยั ใหผอ งใสในภายในเถิด. ดกู อ นพราหมณ พราหมณป โุ รหิตไดก าํ จดัความวิปฏสิ ารของพระเจา มหาวิชติ ราช เพราะพวกปฏคิ าหก โดยอาการ๑๐ ประการ ดงั แสดงมานีแ้ ล กอ นทรงบูชาทเี ดยี ว.

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 56 [๒๒๑] ดกู อ นพราหมณ ลําดบั นนั้ พราหมณปโุ รหิตไดย งั พระทยัของพระเจา มหาวชิ ติ ราฃ ซ่งึ ทรงบูชามหายญั อยู ใหทรงเห็นแจง ใหทรงสมาทาน ใหท รงอาจหาญ ใหท รงรา เริง โดยอาการ ๑๖ ประการ. ๑. เม่อื พระองคกําลังทรงบชู ามหายญั อยูใคร ๆ จะพงึ กลาววาพระเจามหาวชิ ิตราทรงบูชามหายัญ แตพระองคไ มไดท รงชักชวนเหลาอนยุ นตกษัตรยิ  ซ่ึงเปนชาวนคิ มและชาวชนบท พระองคทรงบูชามหายัญเหน็ ปานน้นั แตเฉพาะพระองค. แมด ว ยประการเชนน้ี ก็มิไดม ผี วู ากลา วพระองคไ ดโดยธรรม. เพราะพระองคก ็ไดท รงเรยี กเหลาอนยุ นต-กษัตรยิ  ซง่ึ เปน ชาวนคิ มและชาวชนบท มาทรงปรึกษาแลว แมด ว ยประการเชน น้ี ขอพระองคจงทรงทราบเถดิ ขอพระองคจ งทรงบชู า ทรงบรจิ าค ทรงอนโุ มทนา ทรงทําพระทยั ใหผ อ งในในภายในเถิด. [๒๒๒] ๒. เม่ือพระองคกาํ ลังทรงบชู ามหายญั อยู ใคร ๆ จะพงึกลาววา พระเจามหาวชิ ติ ราชทรงบูชามหายญั แตพ ระองคมิไดท รงชกั ชวนเหลา อํามาตยร าชบริพาร ซึ่งเปน ชาวนคิ มและชาวชนบท พระองคทรงบชู ามหายัญเหน็ ปานนน้ั แตเฉพาะพระองค แมด วยประการเชน นีก้ ม็ ิไดม ผี วู ากลา วพระองคไดโดยธรรม. เพราะพระองคก ไ็ ดทรงเรียกเหลาอาํ มาตยร าชบรพิ ารซงึ่ เปน ชาวนคิ ม และชาวชนบท มาทรงปรึกษาแลว แมดวยประการเชน น้ี ขอพระองคจงทรงทราบเถดิ ขอพระองคจ งทรงบูชา ทรงบริจาคทรงอนโุ มทนา ทรงทําพระทยั ใหผอ งใสในภายในเถดิ . ๓. เมอ่ื พระองคกําลังทรงบชู ามหายัญอยู ใคร ๆ จะพงึ กลา ววาพระเจา มหาวชิ ิตราชทรงบชู ามหายญั แตพระองคก ็มิไดชกั ชวนเหลาพราหมณม หาศาล ซง่ึ เปนชาวนิคมและชาวชนบท พระองคท รงบชู ามหา-ยญั เห็นปานน้ีแตเ ฉพาะพระองค แมด วยประการเชนน้ี กม็ ไิ ดม ผี วู ากลาว

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 57พระองคไ ดโดยธรรม เพราะพระองคไดทรงเรยี กพราหมณม หาศาล ซึง่เปนชาวนิคม และชาวชนบท มาทรงปรึกษาแลว แมด วยประการเชน นี้ขอพระองคจ งทรงทราบเถิด ขอพระองคจงทรงบูชา ทรงบริจาค ทรงอนุ-โมทนา ทรงทาํ พระทัยใหผ อ งใสในภายในเถิด. ๔.- เมอ่ื พระองคกําลังทรงบูชามหายญั อยู ใคร ๆ จะพงึ กลา ววาพระเจา มหาวิชติ ราชทรงบูชามหายญั แตพระองคมิไดทรงชักชวนเหลาคฤหบดผี มู ่ังคงั่ ซึง่ เปนชาวนคิ ม และชาวชนบท พระองคทรงบูชามหายัญเหน็ ปานนน้ั เฉพาะพระองค. แมดวยประการเชนนกี้ ม็ ิไดม ผี วู า กลา วพระองคไ ดโดยธรรม. เพราะพระองคไ ดทรงเรยี กเหลาคฤหบดผี มู ัง่ คง่ั ซึ่งเปน ชาวนคิ ม และชาวชนบทมาทรงปรึกษาแลว. แมด ว ยประการเชนนี้ขอพระองคจงทรงทราบเถิด ขอพระองคจงทรงบูชา ทรงบริจาค ทรงอนุ-โมทนา ทรงทําพระทยั ใหผอ งใสในภายในเถิด. [๒๒๓] ๕.- เมอ่ื พระองคกําลังทรงบูชามหายัญอยู ใคร ๆ จะพงึกลา ววา พระเจา วิชิตราชทรงบูชามหายัญ แตพ ระองคมิไดเปนกษตั ริยอภุ โตสุชาต ท้ังฝายพระมารดาและพระบิดา มิไดม พี ระครรภเปน ที่ทรงถือปฏสิ นธหิ มดจดดตี ลอด ๗ ช่ัวคน เปนผูอนั ใคร ๆ คดั คานติเตยี นดว ยการกลาวอา งถึงพระชาตไิ ด และเมื่อเปน เชนน้ี พระองคกย็ ังทรงบูชามหายัญเห็นปานน้นั . แมด วยประการเชนน้ีกม็ ไิ ดมผี ูวากลา วพระองคไดโดยธรรม. เพราะพระองคทรงเปน อภุ โตสชุ าต ทงั้ ฝา ยพระมารดาและพระบิดา มีพระครรภเปน ทถ่ี อื ปฏสิ นธิหมดจดดีตลอด ๗ ชัว่ คนไมม ใี ครคัดคา นติเตยี นดว ยการกลา วอา งถงึ พระชาตไิ ด. แมดวยประการเชนนี้ ขอพระองคจงทรงทราบเถิด ขอพระองคจ งทรงบชู า ทรงบริจาคทรงอนุโมทนา ทรงทําพระทยั ใหผองใสในภายในเถิด.

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 58 [๒๒๔] ๖.- เม่ือพระองคก าํ ลงั ทรงบูชามหายญั อยู ใคร ๆ จะพงึกลา ววา พระเจามหาวิชิตราชทรงบชู ามหายญั แตพระองคมพี ระรูปไมงาม ไมนา ดู ไมน าเลอื่ มใส ไมท รงประกอบดวยพระฉววี รรณอนั ผดุ ผองมไิ ดท รงมพี ระฉวีวรรณคลา ยพรหม มไิ ดทรงมีพระรูปคลายพรหม ไมนาดูไมนาชมเสยี เลย และเม่อื เปนเชน น้ี พระองคก ย็ ังทรงบูชามหายัญ เหน็ ปานนนั้ แมด ว ยประการเชนนี้ กม็ ิไดมผี ูว า กลาวพระองคไ ด โดยธรรม. เพราะพระองคทรงมพี ระรปู งาม นาดู นา เล่ือมใสทรงประกอบดว ยพระฉววี รรณผุดผองยงิ่ นกั ทรงมพี ระฉวีวรรณคลา ยพรหม ทรงมีพระรูปคลา ยพรหม นา ดูนา ชมมิใชนอย แมด ว ยประการเชน นี้ ขอพระองคจ งทรงทราบเถดิ ขอพระองคจงทรงบูชา ทรงบรจิ าค ทรงอนุโมทนา ทรงทําพระทยั ใหผ อ งใสในภายในเถิด. ๗.- เมอ่ื พระองคกําลงั ทรงบชู ามหายญั อยู ใคร ๆ จะพงึ กลา ววาพระเจามหาวชิ ติ ราช ทรงบชู ามหายญั แตพ ระองคม ไิ ดทรงเปนกษัตริยที่มั่งค่งั มีพระราชทรพั ยมาก มีโภคสมบตั มิ าก มีทองและเงินมาก มเี ครอื่ งใชสอยนาปล้มื ใจมาก มีทรัพยและขาวเปลอื กมาก มที อ งพระคลังมากฉางเตม็ บรบิ ูรณ และเมือ่ เปนเชนน้ี พระองคก ็ยังทรงบูชามหายญั เห็นปานนั้น แมดว ยประการเชนนี้ กม็ ไิ ดมผี ูวา กลา วพระองคไ ดโดยธรรม.เพราะพระองคทรงเปนกษัตริยผ ูม่งั ค่ัง มพี ระราชทรพั ยมาก มโี ภคทรัพยมาก มที องและเงินมาก มเี ครอื่ งใชสอยนาปลม้ื ใจมาก มีทรัพยแ ละขาวเปลือกมาก มีทองพระคลงั และฉางเตม็ บรบิ รู ณ แมดวยประการเชนนี้ ขอพระองคจ งทรงทราบเถดิ ขอพระองคจงทรงบชู า ทรงบรจิ าค ทรงอนุโมทนาทรงทาํ พระทัยใหผอ งใสในภายในเถิด.

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 59 ๘.- เมือ่ พระองคก ําลังทรงบชู ามหายัญอยู ใคร ๆ จะพึงกลา ววาพระเจา มหาวชิ ติ ราชทรงบูชามหายัญ แตพ ระองคมิไดทรงเปน กษัตรยิ มีกําลงัมิไดทรงสมบูรณด ว ยเสนามอี งค ๔ ซึ่งอยูในวนิ ยั คอยปฏิบตั ติ ามคําส่ังมไิ ดท รงมพี ระบรมเดชานุภาพดงั วาจะเผาผลาญศตั รไู ด ดวยพระราชอิสริย-ยศ และเมือ่ เปน เชนน้ี พระองคก ็ยังทรงบชู ามหายัญ เหน็ ปานนัน้ แมดวยประการเชนน้ี กม็ ไิ ดม ผี ูวากลา วพระองคไดโดยธรรม. เพราะพระองคทรงเปน กษัตรยิ ท ่มี ีกาํ ลงั ทรงสมบูรณดวยเสนามีองค ๔ ซ่ึงอยใู นวนิ ัย คอยปฏบิ ตั ิตามคาํ สัง่ ทรงมีพระบรมเดชานภุ าพดงั วา จะเผาผลาญราชศัตรไู ดดว ยพระราชอิสริยยศ แมดว ยประการเชน น้ี ขอพระองคจงทรงทราบเถิดขอพระองคจงทรงบชู า ทรงบริจาค ทรงอนุโมทนา ทรงทาํ พระทัยใหผอ งใสในภายในเถดิ . ๙.- เมอื่ พระองคกาํ ลงั ทรงบูชามหายญั ใคร ๆ จะพึงกลาววา พระเจามหาวิชติ ราชทรงบชู ามหายญั แตพ ระองคมไิ ดท รงเปนกษตั ริยท่ีมีศรทั ธา มิไดท รงเปน ทายก มไิ ดท รงเปนทานบดี มปี ระตปู ด มไิ ดเปนดุจบอท่ีลงดมื่ ของสมณะและพราหมณ คนกาํ พรา คนเดินทาง วณพิ กยาจก มิไดทรงบาํ เพ็ญพระราชกุศล และเม่อื เปน เชน น้ี พระองคก ย็ งั ทรงบชู ามหายญั เห็นปานนั้น แมดว ยประการเชนนี้ กม็ ไิ ดมีผูวา กลา วพระองคไดโ ดยธรรม. เพราะพระองคทรงเปน กษัตริยท มี่ ศี รัทธา ทรงเปน ทายกเปน ทานบดี มิไดท รงปดประตู เปน ดจุ บอ ที่ลงดืม่ ของสมณะและพราหมณ คนกําพรา คนเดินทาง วณพิ ก ยาจก แมด ว ยประการเชน นี้ ขอพระองคจงทรงทราบเถดิ ขอพระองคจงทรงบชู า ทรงบริจาค ทรงอนุโมทนาทรงทําพระทยั ใหผอ งใสในภายในเถิด.

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 60 ๑๐.- เมื่อพระองคก ําลงั ทรงบชู ามหายญั ใคร ๆ จะพึงกลาววาพระเจา มหาวิชติ ราชทรงบูชามหายญั แตพ ระองคม ิไดท รงเปนกษตั ริยท ีท่ รงศกึ ษา ทรงสดบั เรอื่ งน้นั ๆ มาก และเมื่อเปนเชนนพ้ี ระองคก ็ยังทรงบชู ามหายญั เห็นปานนั้น แมดว ยประการเชนนี้ กม็ ไิ ดม ผี ูวา กลาวพระองคไดโดยธรรม. เพราะพระองคท รงเปนกษัตริยที่ไดทรงศกึ ษาทรงสดบั เรอ่ื งน้ันๆมาก แมดวยประการเชน นี้ ขอพระองค จงทรงทราบเถิด ขอพระองคท รงบชู า ทรงบริจาค ทรงอนโุ มทนา ทรงทาํ พระทยั ใหผองใสในภายในเถิด. ๑๑.- เมื่อพระองคก ําลงั ทรงบูชามหายัญ ใคร ๆ จะพึงกลาววาพระเจามหาวชิ ิตราชทรงบชู ามหายัญ แตพระองคมิไดท รงทราบอรรถแหงขอ ท่ีทรงศึกษาและภาษิตนน้ั ๆ วา นอี้ รรถแหง ภาษติ น้ี น้อี รรถแหงภาษิตน้ี และเมื่อเปน เชนนี้ พระองคก ย็ ังทรงบูชามหายญั เหน็ ปานนัน้ แมดวยประการเชนน้ี กม็ ิไดมีผูวา กลา วพระองคไ ดโ ดยธรรม. เพราะพระองคทรงเปนกษัตริยท่ที รงทราบอรรถแหงขอท่ีทรงศึกษาและภาษติ นนั้ ๆ วา น้ีอรรถแหง ภาษิตนี้ แมดวยประการเชนน้ี ขอพระองค จงทรงทราบเถิด ขอพระองคจงทรงบูชา ทรงบรจิ าค ทรงอนโุ มทนา ทรงทาํ พระทยั ใหผองใสในภายในเถิด. ๑๒.- เมื่อพระองคกําลังทรงบชู ามหายญั ใคร ๆ จะพึงกลาววาพระเจา มหาวชิ ติ ราชทรงบูชามหายญั แตพ ระองคมิไดทรงเปน บัณฑติ มไิ ดทรงเฉียบแหลม มไิ ดทรงพระปรชี า มไิ ดสามารถจะทรงดําริถงึ อรรถอันเปนอดตี อนาคต ปจ จบุ นั ได และเมื่อเปนเชน น้ี พระองคก ็ยังทรงบชู ามหายัญเหน็ ปานนนั้ แมดว ยประการเชนนี้ ก็มิไดมีผวู า กลาวพระองคไดโดยธรรม. เพราะพระองคทรงเปนบัณฑิต ทรงเฉียบแหลม ทรงมพี ระปรีชาสามารถทจ่ี ะทรงดาํ รถิ งึ อรรถอนั เปน อดีต อนาคต ปจจุบนั ได

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 61แมด ว ยประการเชน น้ี ขอพระองคจ งทรงทราบเถดิ ขอพระองคจ งทรงบูชาทรงบรจิ าค ทรงอนโุ มทนา ทรงทาํ พระทัยใหผองใสในภายในเถิด. [๒๒๕] ๑๓.- เมอ่ื พระองคทรงบูชามหายญั ใคร ๆ จะพงึ กลาววาพระเจามหาวิชติ ราชทรงบชู ามหายัญ แตพราหมณป โุ รหิตของพระองคมิไดเปน อุภโตสุชาต ท้งั ฝา ยมารดา และบิดา มิไดม คี รรภเ ปนทถ่ี ือปฏิสนธิหมดจดดีตลอด ๗ ช่ัวคน เปน ผอู ันใคร ๆ กลาวคดั คา นติเตียนไมไดดว ยการกลา วอางถึงชาติ และเม่ือเปน เชนนี้ พระองคกย็ ังทรงบูชามหายัญเห็นปานนน้ั แมด ว ยประการเชน นี้ กม็ ิไดมผี ูว า กลา วพระองคไดโดยธรรม.เพราะพราหมณปุโรหติ ของพระองคเปน อุภโตสชุ าต มีครรภเ ปน ท่ถี ือปฏิ-สนธิหมดจดดีตลอด ๗ ชวั่ คน ไมมใี ครจะคดั คานติเตียนไดด วยการกลา วอา งถึงชาติ แมด วยประการเชน นี้ ขอพระองคจงทรงทราบเถิด ขอพระองคจ งทรงบูชา ทรงบรจิ าค ทรงอนโุ มทนา ทรงทําพระทยั ใหผ อ งใสในภายในเถดิ . [๒๒๖] ๑๔.- เมื่อพระองคก าํ ลังทรงบชู ามหายญั ใครๆ จะพงึ กลาววา พระเจา มหาวชิ ติ ราชทรงบูชามหายญั แตพราหมณป โุ รหติ ของพระองคมไิ ดเ ปน ผคู งแกเ รียน มิไดท รงจาํ มนต มิไดร จู บไตรเพทพรอมทงั้ คมั ภีรนิฆณั ฑุ คัมภีรเ กตุภะพรอ มทัง้ ประเภทอักษรมีคมั ภีรอติ หิ าสเปน ที่ ๕ มิไดเปน ผูเขาใจตัวบท มิไดเ ปนผูเขาใจไวยากรณ มิไดชํานาญในคมั ภีรโลกายตะ และมหาปรุ ิสลกั ษณะ และเมอ่ื เปน เชนน้พี ระองคก็ยังทรงบชู ามหายัญเหน็ ปานน้นั แมดว ยประการเชน น้ี กม็ ไิ ดม ีผวู ากลา วพระองคไ ดโดยธรรม. เพราะพราหมณปโุ รหิตของพระองคเปนผคู งแกเรียน ทรงจาํ -มนตรูจบไตรเพท พรอ มท้ังคัมภีรน ฆิ ณั ฑุ คมั ภีรเ กตภุ ะ พรอมทง้ั ประ-เภทอักษร มคี ัมภีรอติ ิหาสเปน ท่ี ๕ เปน ผเู ขา ใจตัวบท เปน ผูเขาใจ

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 62ไวยากรณ ชํานาญในคมั ภรี โ ลกายตะ และมหาปรุ ิสลักษณะ แมด ว ยประ-การเชนนี้ ขอพระองคจงทรงทราบเถิด ขอพระองคจงทรงบูชา ทรงบรจิ าค ทรงบนั เทงิ ทรงทาํ พระทัยใหผองใสในภายในเถดิ . ๑๕.- เมื่อพระองคกาํ ลงั ทรงบูชามหายัญอยู ใคร ๆ จะพงึ กลา ววาพระเจา มหาวิชิตราชทรงบชู ามหายญั แตพ ราหมณปโุ รหติ ของพระองคมิไดเปนผมู ีศีล มไิ ดม ศี ีลยง่ั ยืน มิไดประกอบดว ยศลี ย่ังยืน และเมอื่ เปนเชนนี้พระองคก ็ยังทรงบชู ามหายญั เห็นปานนน้ั แมดว ยประการเชน น้ี กม็ ไิ ดมผี ูวา กลาวพระองคไดโดยธรรม. เพราะพราหมณปโุ รหิตของพระองค เปนผูมีศีล มศี ีลย่ังยืน ประกอบดวยศลี ยั่งยืน แมด ว ยประการเชนนี้ ขอพระ-องคจงทรงทราบเถดิ ขอพระองคจงทรงบชู า ทรงบรจิ าค ทรงบันเทิง ทรงทําพระทยั ใหผ องใสในภายในเถดิ . ๑๖.- เม่ือพระองคก าํ ลงั ทรงบชู ามหายญั อยู ใคร ๆ จะพึงกลาววาพระเจา มหาวิชติ ราชทรงบชู ามหายญั แตพ ราหมณปโุ รหติ ของพระองคม ไิ ดเปนบัณฑิต มิไดเปนผเู ฉยี บแหลม มิไดมปี ญญา มิไดเ ปนท่ี ๑ หรอื ที่ ๒ในพวกปฏคิ าหกผูรบั บูชาดวยกนั และเม่ือเปนเชนน้ี พระองคก ย็ งั ทรงบชู ามหายัญเหน็ ปานนั้น แมดว ยประการเชน น้ี กม็ ไิ ดมีผูว า กลาวพระองคไดโดยธรรม. เพราะพราหมณปุโรหติ ของพระองคเ ปนบณั ฑิต เปน ผูเฉยี บ-แหลม มปี ญ ญา เปน ที่ ๑ หรือท่ี ๒ ในพวกปฏคิ าหกผูรับบชู าดวยกนัแมด ว ยประการเชน น้ี ขอพระองคจ งทรงทราบเถดิ ขอพระองคจงทรงบูชาทรงบริจาค ทรงบนั เทิง ทรงทาํ พระทัยใหผองใสในภายในเถดิ . ดกู อ นพราหมณ พราหมณป ุโรหติ ไดยังพระทยั ของพระเจามหาวิชิตราผทู รงบชู ามหายญั อยใู หท รงเห็นแจง ใหท รงสมาทาน ใหท รงอาจหาญ ใหทรงราเริงโดยอาการ ๑๖ ประการ ดังแสดงมานีแ้ ล.

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 63 [๒๒๗] ดกู อนพราหมณใ นยัญน้นั ไมต อ งฆา โค แพะ แกะ ไกสกุ ร และสัตวน านาชนดิ ไมตอ งตดั ตนไมมาทาํ เปน หลักยัญ ไมต องเก่ียวหญา คามาเพือ่ เบยี ดเบียนสตั วอ่นื ๆ แมช นเหลา ใดทีเ่ ปนทาส เปน คนใชเปน กรรมกร ของพระเจา มหาวชิ ติ ราชนั้น ชนเหลา น้นั ก็มไิ ดถูกอาญาคุก-คาม มไิ ดถูกภัยคกุ คาม มไิ ดม หี นานองดว ยนา้ํ ตา รองไหก ระทําการงาน.ทจ่ี รงิ คนที่ปรารถนาจะกระทําจงึ กระทํา ไมป รารถนา กไ็ มตอ งกระทาํ .ปรารถนาจะกระทําการงานใด กก็ ระทําการงานนน้ั ไมป รารถนาจะกระทําการงานใด ไมต องกระทําการงานนัน้ และยญั น้ันไดส าํ เร็จแลวดวยลํา-พงั เนยใส น้ํามนั เนยขน นมสม น้ําผ้ึง นา้ํ ออย เทา น้ัน. [๒๒๘] ดกู อ นพราหมณ ลําดบั น้นั แล พวกอนุยนตกษตั รยิ ซ ึ่งเปน ชาวนิคมและชาวชนบท พวกอํามาตยร าชบริพาร ซึง่ เปน ชาวนิคมและชาวชนบท พวกพราหมณมหาศาล ซง่ึ เปนชาวนิคมและชาวชนบท พวกคฤห-บดีผมู ัง่ คั่ง ซ่ึงเปนชาวนิคมและชาวชนบท ตางกพ็ ากนั นาํ ทรัพยม ากมายมาเขา ไปเฝาพระเจามหาวิชิตราช กราบทลู วา ขอเดชะ พวกขา พระพุทธเจาไดนําทรัพยมากมายนีม้ าถวายเฉพาะพระองค ขอพระองคจงทรงรับเถิดพระเจามหาวิชติ ราชตรัสวา อยา เลยพอ แมทรัพยเปน อันมากน้ขี องขา พ-เจากไ็ ดรวบรวมมาแลว จากภาษอี ากรทเ่ี ปน ธรรม ทรัพยท่ีทา นนํามาน้นั จงเปน ของพวกทานเถดิ ก็และทา นจงนาํ ทรพั ยจ ากทนี่ เ้ี พมิ่ ไปอีก อนยุ นต-กษตั ริยเปนตน เหลา น้ันถกู พระราชาปฏิเสธ ตางพากนั หลกี ไป ณ ที่ควรสวนขา งหนึง่ คดิ รวมกนั อยางนีว้ า การทพ่ี วกเราจะรบั ทรัพยเหลานีค้ ืนไปบานของตน ๆ อีกน้นั ไมเ ปนการสมควรแกพวกเราเลย พระเจามหาวิชิตราชกาํ ลงั ทรงบูชามหายญั อยู เอาเถอะ พวกเรามาบูชายัญตามเสด็จพระองคบ า ง.

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 64 [๒๒๙] ดูกอ นพราหมณ ลําดับนั้นพวกอนุยนตกษตั รยิ ซง่ึ เปน ชาวนคิ มและชาวชนบท ไดเ ร่ิมบาํ เพญ็ ทานทางดา นบรู พาแหงหลมุ ยัญ พวกอํามาตยราชบรพิ าร ซึ่งเปนชาวนิคมและชาวชนบท ไดเรมิ่ บําเพญ็ ทานทางดา นทักษิณแหง หลมุ ยัญ. พวกพราหมณมหาศาลซ่ึงเปน ชาวนิคมและชาวชนบท ไดเรมิ่ บาํ เพญ็ ทานทางดา นปจ ฉมิ แหง หลุมยญั พวกคฤหบดผี มู ่งัคงั่ ซ่งึ เปนชาวนคิ มและชาวชนบท ไดเร่ิมบําเพญ็ ทานทางดานอดุ รแหงหลุมยญั . ดกู อนพราหมณ แมใ นยัญของอนุยนตกษัตริย เปนตนแมเ หลาน้นั ไมตอ งฆาโค แพะ แกะ ไก สกุ ร และสตั วนานาชนดิ ไมต อ งตัดตนไมม าทําเปน หลักยญั ไมตองเก่ยี วหญาคามาเพ่อื เบยี ดเบยี นสตั วอ่ืน.คนเหลา ใดทเี่ ปน ทาสเปนคนใช เปนกรรมกร ของพวกอนยุ นตกษตั ริยเปนตนเหลา นนั้ แมคนเหลาน้นั ก็มิไดถูกอาชญาคุกคามมิไดถกู ภัยคุกคามมิไดมหี นานองดวยนํ้าตา รองไหทาํ การงาน. ที่จรงิ คนทีป่ รารถนาจะกระทาํ จึงกระทาํ ที่ไมป รารถนาก็ไมต อ งกระทํา. ปรารถนาจะกระทาํ การงานใด กก็ ระทําการงานนัน้ ไมปรารถนาจะกระทาํ การงานใด กไ็ มต องกระทาํ การงานนั้น. ยญั น้ันไดสําเร็จแลว ดว ยลําพงั เนยใส นํา้ มัน เนยขนนมสม น้าํ ผึ้ง น้ําออย ถงึ สุคตโิ ลกสวรรค ดกู อนพราหมณ สมยั น้นั เราไดเปน พราหมณป โุ รหติ ผูอาํ นวยการบูชายัญของพระเจามหาวิชิตราชนน้ั . นิตยทาน [๒๓๐] พราหมณกูฏทันตะทูลถามวา ขา แตพระโคดมผเู จริญ ก็ยญั อยา งอน่ื ซึง่ ใชทรพั ยน อ ยกวา มีการตระเตรียมนอยกวา และมผี ลมากกวา มีอานิสงสมากกวา กวา ยัญสมบตั ิทั้ง ๓ ประการซ่ึงมบี รวิ าร ๑๖ นมี้ ีอยหู รือ. พระผมู พี ระภาคเจา ตรสั วา ดกู อ นพราหมณ มีอยู ยัญอยา งอนื่ซึง่ ใชท รัพยนอยกวา มีการตระเตรยี มนอยกวา และมผี ลมากกวา มีอานสิ งสม ากกวา กวายัญสมบัติทง้ั ๓ ประการ ซ่ึงมบี ริวาร ๑๖ น.้ี

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 65 ขา แตพระโคดมผเู จริญ ก็ยัญซึง่ ใชท รพั ยน อ ยกวา มกี ารตระเตรียมนอยกวา และมผี ลมากกวา มีอานสิ งสม ากกวา กวา ยญั สมบัติทง้ั ๓ประการ ซ่งึ มบี ริวาร ๑๖ นี้เปนไฉน. ดกู อนพราหมณ นิตยทาน อนั เปนอนุกูลยัญอยา งใดอยา งหนงึ่ ทบ่ี ุคคลถวายเจาะจงพวกบรรพชิตผูมีศีล ก็ยญั น้แี ล เปน ยญั ซงึ่ ใชท รัพยนอยกวา มีการตระเตรยี มนอยกวา และมผี ลมากกวา มีอานสิ งสม ากกวา กวายัญสมบตั ิทั้ง ๓ ประการ ซง่ึ มีบริวาร๑๖ นี้. ขา แตพ ระโคดมผูเจริญ อะไรเปน เหตุ อะไรเปนปจจัยใหนิตยทานอันเปนอนุกลู ยญั นน้ั ซึง่ ใชทรพั ยน อ ยกวา มกี ารตระเตรยี มนอยกวาและมีผลมากกวา มอี านสิ งสม ากกวา กวายญั สมบัติท้งั ๓ ประการ ซงึ่ มีบริวาร ๑๖ นี.้ ดกู อ น พราหมณ พระอรหันตกด็ ี ทา นท่ีบรรลอุ รหตั มรรคก็ดียอ มไมเ ขา ไปสยู ัญเชน น้นั ขอนน้ั เพราะเหตุไร เพราะในยัญนั้นปรากฏวามกี ารประหารดวยทอ นไมบา ง จบั ไสคอกนั บา ง ฉะน้นั พระอรหนั ตก ด็ ีทานท่ีบรรลุอรหัตมรรคกด็ ี ยอมไมเ ขาไปสูย ัญเชนน้นั ดกู อนพราหมณสวนนิตยทานอนั เปน อนกุ ลู ยญั อยางใดอยา งหนง่ึ ที่บคุ คลถวายเจาะจงพวกบรรพชิตผูมีศลี พระอรหนั ตก็ดี ทา นทบี่ รรลุอรทตั มรรคกด็ ี ยอมเขา ไปสูยัญเชน นนั้ โดยแท ขอ นัน้ เพราะเหตไุ ร เพราะในยญั นน้ั ไมป รากฏวามีการประหารดวยทอนไม การจบั ไสคอกันเลย ฉะนั้น พระอรหันตก็ดี ทานที่บรรลอุ รหตั มรรคก็ดี ยอ มเขาไปสยู ัญเชน นน้ั ดกู อนพราหมณ น้ีแลเปนเหตุเปนปจ จัยใหนติ ยทานอันเปนอนุกูลยญั นน้ั ซง่ึ ใชท รัพยน อ ยกวา มีการตระเตรียมนอ ยกวา และมีผลมากกวา มอี านิสงสมากกวา กวายญั สมบัติทัง้ ๓ ประการ ซึ่งมีบริวาร ๑๖ น.้ี















พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 73ใหและการรับทรพั ยสนิ ทกุ วัน ของเขา ดวยอํานาจทรพั ย และขา วเปลอื กท่ีแลกเปล่ียนกนั . บทวา มีทองพระคลงั และฉางเตม็ บริบรู ณ ความวา คลังที่เกบ็ สิ่งของ ทานเรยี กวา คลงั อธิบายวา มีคลังเตม็ บรบิ ูรณด วยทรพั ยท ่ีฝงเก็บไว มีฉางเต็มบริบรู ณด วยขาวเปลือก. อีกนยั หนึ่ง. คลังมี ๔ อยา งคอืชาง มา รถ ทหารราบ. ฉางมี ๓ อยา งคอื ฉางเกบ็ ทรพั ย ฉางเก็บขางเปลือก ฉางเกบ็ ผา. ทุกสง่ิ ทกุ อยางแมทัง้ หมดนั้น ของเขาบรบิ รู ณเพราะฉะนนั้ เขาจึงชอ่ื วา มที องพระคลังและฉางเต็มบรบิ ูรณ. บทวา ไดเ กิดขึน้ คอื เกิดข้ึนแลว. ไดย นิ วา ในวันหนึ่ง พระราชานีเ้ สดจ็ ออกไปเที่ยวตรวจดรู ัตนะ. พระองคต รสั ถามผรู กั ษาคลังเกบ็ สงิ่ของวา แนะพอ ทรัพยม ากมายอยางน้ี ใครเก็บสะสมมา. ภัณฑาคาริกทลู วา พระราชบิดาและพระเจา ปเู ปนตน ของพระองคสะสมมา ตลอดชั่ว๗ ตระกลู . พระราชาตรสั ถามวา ก็ชนเหลา น้ันสะสมทรพั ยนีไ้ วแ ลว ไปท่ีไหนกนั . ภณั ฑาคารกิ ทูลวา ขาแตสมมติเทพ ชนเหลานน้ั ทั้งหมดทีเดียวไปสูอํานาจของความตาย. พระราชาตรสั ถามวา พวกเขาไมถ อื เอาทรัพยของตนไปดว ยหรอื . ภัณฑาคารกิ ทูลวา ขาแตสมมติเทพ พระองคตรัสอะไรพวกเขาตองละทง้ิ ทรัพยน ัน้ ไปโดยแท ถือเอาไปไมไ ด. ลําดบั นั้น พระราชาเสดจ็ กลับมาแลว ประทับน่ังในหองอันมีสิริ ทรงดาํ รวิ า เราครอบครองโภค-สมบัติมากมายดังนเี้ ปน ตน . เพราะเหตุนนั้ ทา นจึงกลา ววา ไดเ กิดปริวติ กทางใจอยางน้ี ดังน.้ี บทวา ตรสั เรียกพราหมณ ถามวา เพราะเหตไุ ร จึงตรสั เรียกมา.ไดย นิ วา พระราชานท้ี รงดํารอิ ยา งนี้วา ธรรมดาคนท่ีจะใหท าน ไดป รึกษากบั บณั ฑิตสกั คนหนึ่งกอ นแลว ให จึงจะควร เพราะกรรมที่มไิ ดปรกึ ษา

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 74กระทาํ ลงไป ยอ มทําความเดอื ดรอนในภายหลงั ดงั นี้ เพราะเหตุน้นัพระองคจ งึ ตรัสเรียกมา. ลาํ ดับนั้น พราหมณค ิดวา พระราชานม้ี พี ระราชประสงคจ ะถวายมหาทาน และในชนบทของพระองคยังมีโจรมากมาย โจรเหลา น้ันก็ยังไมสงบ เม่ือพระองคถ วายทานอยู บานเรอื นของเหลา ชนผนู าํ เครอ่ื งสมั ภาระแหง ทานมี นมสด นมสม และ ขาวสาร เปน ตนมา ยอ มไมม ีคนเฝาโจรเหลา นน้ั กจ็ ักปลน ชนบทก็จะเกลือ่ นกลน ไปดว ยโจรภยั ที่น้ัน ทานของพระราชาก็จกั ไมด ําเนินไปไดน าน แมพ ระทยั ของพระองคก ็จกั ไมแนว แนเอาเถอะ เราจะใหพ ระองคทรงเขาพระทยั เน้ือความน้ี ดังนี้. ลาํ ดบั น้ันเขาเมอ่ื จะยงั พระองคใหทรงเขา พระทัยเนื้อความนั้น จงึ กลาวคําวา ชนบทของพระราชาผเู จริญ เปนตน. ในบทเหลา นน้ั บทวา มเี สย้ี นหนามคอื ยังมเี สย้ี นหนามดวยเส้ียนหนามคือ. โจร. บทวา ปณฺทุหนา แปลวาการปลน ในทางเปล่ยี ว ความวา การฆากนั ในทางเปลีย่ ว. บทวา พงึ เปน ผูกระทํากจิ ท่ไี มค วรทํา ความวา พึงเปนผกู ระทํากจิ ทไ่ี มพงึ กระทํา คือ พึงเปนผปู ระพฤติไมเปนธรรม. บทวา ทุสฺสุขลี  แปลวา เส้ียนหนามคือโจร.บทวา ดว ยการฆา คือ ดว ยการใหตาย หรือ ดว ยการทุบ. บทวา ดว ยการจองจาํ คือ ดว ยการจองจํามกี ารจองจาํ ดว ยขอ่ื เปนตน. บทวา ดวยการปรบั -ไหม คือ ดวยการเสยี ทรพั ย. อธิบายวา ดว ยอาชญาเปน ไปอยางนีว้ าพวกทา นจงเรยี กเอา ๑๐๐ จงเรยี กเอา ๑,๐๐๐. บทวา ดวยการตาํ หนิโทษ คอืดว ยใหไ ดรับการตาํ หนโิ ทษ กระทําโทษ เปนตนอยา งนี้ คอื ทาํ ใหม ี ๕แกละ โกนหวั ใหโลน เอามูลโครดและจองจาํ ดวยคาทคี่ อ. บทวา ดว ยการเนรเทศ คือ ดวยการขบั ออกจากแวน แควน . บทวา จกั ปราบปราม คือ

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 75เราจักกาํ จัดใหห มดไปโดยชอบ คือ โดยเหตุ โดยนยั โดยการณอนั ควร.บทวา ทเ่ี หลอื จากกาํ จดั แลว คือ ที่เหลอื จากตายแลว. บทวา ขยนั ขนั แข็ง คอื กระทําความอุตสาหะ. บทวา จงเพิม่ ใหความวา เมื่อสงิ่ ทพี่ ระราชทานแลว ไมเ พียงพอ โปรดพระราชทานพืชภตั รและสิง่ ของท่เี ปน เครื่องมอื ในการกสิกรรม แมอ ยา งอื่นทุกอยางอีก. บทวาจงเพม่ิ ใหซ ง่ึ ตนทุน ความวา ขอพระองคจ งพระราชทานสงิ่ ของตน ทุนดว ยอํานาจตดั ขาดเงนิ ตนไปเลย ไมต องทําพยานหลักฐาน ไมต อ งลงบญั ชี.คาํ วา ตน ทุน นี้ เปนชื่อของส่ิงของอนั เปน ทุนเดิม. เหมือนดังทพ่ี ระผูม ีพระภาคเจาตรัสไวว า คนมีปญ ญา มวี จิ ารณญาณ ยอ มตัง้ ตวั ไวดวยทรัพย อันเปนตน ทนุ แมเ พยี งเลก็ นอ ย เหมือนคนเร่ิมกอไฟกองนอ ยกอ น ฉะนน้ั ดงั น.้ี บทวา เบีย้ เลี้ยงรายวนั และคา จาง คือ คา อาหารประจําวัน และทรพั ยสินมเี งินมาก เปน ตน. ความวา จงพระราชทานพรอมกบั พระ-ราชทาน ฐานนั ดร บา นและนิคม เปนตน โดยสมควรแกตระกูล การงานและความกลา หาญของเขา ๆ. บทวา ผขู วนขวายในการงานของตน คอืเปนผูเพยี รกระทาํ ไดแก ไฝใจกระทํา ในการงานของตน มีกสิกรรมและพาณิชยกรรม เปนตน. บทวา กอง คอื กองแหง ทรัพยและขา วเปลอื ก.บทวา ตั้งอยใู นความเกษม คือดาํ รงอยดู วยความปลอดโปรง คือ ไมมภี ัย.บทวา ไมมเี ส้ียนหนาม คอื เวน จากเส้ยี นหนามคอื โจร. บทวา โมทาโมทมานา แปลวา ตา งชนื่ ชมยินดตี อกัน. อีกประการหนึ่ง คาํ นนี้ ่ีแหละเปนพระบาล.ี อธบิ ายวา ตางมีจิตพลอยยนิ ดีซงึ่ กันและกนั . บทวา ไมตองปด ประตเู รอื น ความวา เพราะไมมพี วกโจร จงึ ไมตองปด ประตูเรือนเปดประตูเรอื นไวไ ด.

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 76 บทวา ไดตรัสพระดํารัสนี้ คอื พระเจามหาวชิ ติ ราชทรงทราบความท่บี านเมืองมัง่ ค่งั และเจรญิ โดยอาการท้งั ปวงแลว จงึ ไดตรัสพระดาํ รัสนี้.บทวา เตนหิ ภว ราชา ความวา ไดยินวา พราหมณคิดวา พระราชาน้ีเกิดพระอตุ สาหะยิ่งนกั ท่จี ะถวายมหาทาน แตถา พระองคไมทรงปรกึ ษาเหลา กษัตริยประเทศราชเปน ตนแลว ถวาย กษตั รยิ ประเทศราชเปน ตน เหลา-นน้ั ของพระองค จักนอยพระทยั เราจักกระทาํ โดยประการที่จะมใิ หกษัตรยิ เหลานนั้ นอ ยพระทยั ได ณ บดั น้ี ดังน้ี เพราะฉะนน้ั เขาจงึ กราบทูลวาถา กระน้นั พระราชา ดงั นี้ เปน ตน . บรรดาบทเหลานนั้ บทวา ชาวนิคม คือผทู ่อี าศยั อยูในนคิ ม. บทวาชาวชนบท คือ ผอู าศัยอยูใ นชนบท. บทวา จงทรงปรึกษา คือ จงทรงหารอื ไดแ ก จงทรงบอกกลา วใหท ราบ. บทวา ย มม อสสฺ คือ การรว มมอื ของพวกทา น พึงเปน ไปเพ่ือประโยชนเพื่อความสขุ แกเรา. บทวาอมจจฺ า แปลวา สหายผสู นทิ . บทวา ปารสิ ชชฺ า คอื ผทู ีเ่ ปน ลูกนอยท่ีเหลอื .บทวา ยชต ภว ราชา แปลวา ขอเดชะ ขอพระราชาจงทรงบชู ายญั เถิด.ไดยนิ วา ชนเหลา นัน้ ยินดวี า พระราชานีไ้ มท รงขมขนื ถวายทาน ดว ยคิดวาเราเปนใหญ ยงั ทรงเรยี กพวกเรามาปรกึ ษา นา อศั จรรยจรงิ พระองคทรงกระทําดแี ลว ดังนี้ จึงไดกลา วอยางนัน้ . แตเมอื่ พวกเขามไิ ดรับเชิญมา พวกเขาก็ไมพงึ มาแมเ พื่อจะดูทบ่ี ูชายัญ ของพระราชานนั้ . บทวา ขา แตมหาราชเปนกาลควรแลวทีจ่ ะบชู ายัญ ความวา พวกเขาเม่ือจะแสดงวา กเ็ มือ่ ไทย-ธรรมไมมี ถงึ ในเวลาแกแ ลว ก็ไมสามารถทจ่ี ะใหท านเหน็ ปานนี้ได แตทานรุม รวย และยังหนมุ แนน เพราะเหตุน้ัน จงึ เปน กาลสมควรที่จะบชู ายัญของทานแลว ดงั นี้ จึงไดก ลา วขนึ้ . บทวา ชนผูท่ีเห็นชอบ คอื ฝายท่ี

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 77เห็นดวย อธบิ ายวา ผูใหความยินยอม. บทวา เปนบริขาร คอื เปนบรวิ าร.แตใ นคําน้วี า รถมีศีลและเคร่อื งประดบั มีฌานเปน เพลา มคี วามเพยี รเปนลอ ดังนี้ เคร่ืองประดบั ทาน เรียกวา บริขาร. บทวา ดวยองค ๘ คือ ดว ยองค ๘ มี อภุ โตสชุ าต เปน ตน .บทวา ดวยพระยศ คอื ดว ยความเปน ผูสามารถทจี่ ะลงอาญาได. บทวามศี รัทธา คือ เชือ่ วา ผลของทานมีอย.ู บทวา เปน ผใู ห คอื เปนผกู ลา หาญในการให. อธิบายวา มิใชดาํ รงอยูแ ตเพยี งมศี รทั ธาเทานน้ั แตสามารถท่ีจะสละดว ย. บทวา เปนนายของทาน คือ เปน นายของทานท่ตี นใหไมเปนทาส ไมเ ปน สหาย. อธบิ ายวา กผ็ ูใดบรโิ ภคของอรอยดวยตนเอง ใหของไมอ รอยแกผูอ่นื ผนู ้ัน จัดวา เปน ทาสแหง ไทยธรรมกลา วคอื ทานให ผูใดบริโภคสง่ิ ใด ดวยตนเองก็ใหส ิง่ นน้ั น่ันแหละ ผูน้ันจดั เปน สหายให สวนผู ใดตนเองกย็ งั ชพี ดว ยอาหารตามมตี ามเกดิ แตใ หข องอรอ ยแกผอู ื่น ผนู นั้ จดั วา เปนนาย คือ เปน เจา ของผูย่งิ ใหญใ ห พระเจา มหา- วชิ ิตราชน้ี ทรงเปนเชนนัน้ ดังน.ี้ ในบทนวี้ า แกสมณพราหมณ คนกําพรา คนเดินทาง วณิพกและยาจก ความวา ผมู บี าปอันสงบแลว ชื่อวา สมณะ. ผูม บี าปอนั ลอยแลว ช่ือวา พราหมณ. ผูเข็ญใจ คือคนที่ยากจน ชื่อวา คนกาํ พรา . บทวาอทฺธกิ า แปลวา ผเู ดนิ ทางไกล. ชนเหลา ใด เท่ียวสรรเสรญิ คุณแหงทานโดยนยั เปน ตนวา ทานผเู จริญ ผใู หท านนา ปรารถนา นา ใคร นาพอใจไมมีโทษ ตามกาลอนั ควร ทําจติ ใหเ ลือ่ มใสแลว จงไปสูพรหมโลก ดังน้ีชนเหลาน้นั ช่อื วา วณิพก. ชนเหลาใดกลาวคําเปนตนวา ขอทานจงใหส กั

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 78ฟายมอื หน่ึงเถิด ขอทานจงใหส ักขนั หนงึ่ เถดิ เที่ยวขอเขาไป ชนเหลา นั้นชือ่ วา ยาจก. บทวา เปนดจุ บอ ทล่ี งด่มื คอื ดุจบอ นาํ้ . อธิบายวา เปนดจุสระโบกขรณี ท่ีเขาขดุ ไวท ่ที างใหญ ๔ แพรง เปนที่บรโิ ภคท่วั ไปของคนทงั้ ปวง. ในบทวา แหง ขอ ที่ทรงศกึ ษาแลว นีค้ ือ ขอ ท่ที รงศกึ ษาแลวนน่ั แหละชอื่ วา ทรงศึกษาแลว . ในบทวา สามารถทจ่ี ะทรงคิดอรรถอนั เปนอดตี อนาคต และปจ จบุ นั ได พงึ ทราบใจความวา พระองคเมื่อทรงคดิ ไดอ ยา งน้ีวา เพราะเหตุทเ่ี ราไดทาํ บุญไวใ นอดตี นน่ั เอง เราจึงมสี มบตั ดิ ังน้ี ชอื่ วาเปนผทู รงสามารถคดิ อรรถอนั เปน อดีต. เมอ่ื ทรงคิดไดวา เราทาํ บญุ ในบัดนี้ นแี่ หละสามารถทีจ่ ะไดรบั สมบตั ิในอนาคต ดงั นี้ ชอ่ื วา เปน ผทู รงสามารถคดิ อรรถอนั เปน อนาคต. เมอื่ ทรงคดิ ไดว า ชื่อวา กรรมอนั เปนบุญนเ้ี ปน อาจณิ กรรมของสัตบรุ ุษ แมโ ภคทรพั ยข องเราก็มอี ยู ทั้งจิตคดิ จะใหกม็ อี ยู เอาเถอะเราจะทาํ บุญ ดังน้ี ชอ่ื วา เปนผูท รงสามารถคิดอรรถอันเปนปจ จุบนั ดงั นี้. บทวา องคเ หลาน้ี ดวยประการฉะน้ี คอื องคเหลา น้ีตามทกี่ ลาวมาแลว ดว ยประการฉะน.ี้ ไดย นิ วา มหาชนจากทศิ ท้ังปวงยอ มเขาไปหาทานของบคุ คลผถู งึ พรอ มดว ยองคท ั้ง ๘ เหลานี.้ บางคนคิดเหน็ เหตุเปน ตนอยางน้ีวา ผูน เี้ กิดไมด ีแลว จกั ใหท านไปนานสกั เทาไร บดั นเี้ อง เขาก็เดอื ดรอ นแลว จักตดั ขาดเสยี ดังนีแ้ ลว ยอมไมส าํ คญั ถงึ ทานวาควรจะเขา ไปหา เพราะฉะนน้ั องคท ง้ั ๘ เหลา น้ี ทานจึงกลาววา เปนบรขิ าร. บทวา ผรู บั การบชู า คือ ผถู อื ทัพพใี หท านในทีท่ ่รี บั การใหท านอยางใหญ. บทวา ดว ยองค ๔ เหลา น้ี คือ ดว ยองคมเี กิดดีแลว เปน ตนเหลา น.ี้ เหลาชนผทู ีก่ ลาวคาํ เปนตนวา เมือ่ องคม กี ารเกิดดีแลว เปนตนมีอยู

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 79ทานทเ่ี ปน ไปดวยการจดั แจงของผูท่ีเกดิ ไมดแี ลว อยางนี้ จกั เปนไปนานสกั เทาไร ดังนี้ จะไมเ ขา ไปหาเลย แตจ ะเขาไปหาเพราะไมมีส่ิงท่จี ะพึงตเิ ตยี นเทานั้น เพราะเหตนุ นั้ องคแ มเ หลา นี้ ทานจึงกลา ววา เปน บริขาร. บทวา แสดงยัญวธิ ี ๓ ประการ คอื แสดงการตั้งมน่ั ๓ อยาง.ไดยินวา เขาคดิ วา ธรรมดาผใู หทานอยยู อ มหว่ันไหวในฐานะใดฐานะหนึ่งบรรดาฐานะทั้ง ๓ นน้ั เอาเถอะ เราจะกระทําพระราชานมี้ ิใหท รงหวั่นไหวในฐานะเหลาน้ี กอ นอนื่ ใดทเี ดียว ดังน้ีแลว จงึ แสดงยัญวธิ ี ๓ อยางแกพระราชาน้นั . คํานีว้ า โส โภโต รฺโ เปนฉัฏฐีวภิ ตั ิลงในอรรถตตยิ า-วิภัต.ิ อีกนยั หน่ึง บาลีวา โภตา รฺา ดังน้ี กม็ ี. บทวา ไมค วรทาํ ความวิปฏสิ าร ทานแสดงวา ไมควรทาํ ความเดือดรอ นในภายหลงั อันมีความสน้ิเปลอื งไปแหงโภคสมบัตเิ ปนเหตุ แตบรุ พเจตนาควรใหต ัง้ มัน่ ไมห วน่ั ไหวเพราะทานนั้นยอ มมผี ลมากดวยประการฉะน้ี. ในฐานะ ๒ อยา งแมนอกน้ีก็มนี ยั เชนน้ีเหมอื นกนั . กเ็ จตนาทีก่ าํ ลังบริจาคกด็ ี เจตนาท่ีตามระลึกถึงในภายหลังก็ดี ควรกระทํามิใหหว่นั ไหว เม่อื ไมก ระทาํ เชนน้ัน ทานยอมไมมีผลมาก ท้งั จิตก็จะไมน อมไปในโภคสมบตั ิอนั ยง่ิ ใหญ เหมอื นทานของเศรษฐีคฤหบดี ผูไปเกดิ ในมหาโรรวุ นรก ฉะนั้น. บทวา ดว ยอาการ ๑๐ คอื ดวยเหตุ ๑๐. ไดย ินวา พราหมณปุโรหิตน้นั ไดม ีความคิดอยางน้วี า ถาพระราชานี้ทรงเห็นผทู ุศีลแลวคดิ วา ทานของเราจกั ฉิบหายแน คนทศุ ีลเห็นปานน้ี บรโิ ภคทานของเรา ดังน้ี แมในคนผูม ศี ลี ก็จักใหเ กิดความวปิ ฏสิ ารได ทานกจ็ กั ไมมผี ลมาก ก็ธรรมดาความวิปฏิสาร ยอมเกดิ ขึน้ แกพวกทายก เพราะปฏิคาหกโดยแท เอาเถอะเราจะบรรเทาความวิปฏสิ ารน้นั ของพระองค เปนอันดับแรกทีเดยี ว ดงั น้ี

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 80เพราะฉะนน้ั เขาจึงบรรเทาความวิปฏสิ าร แมในตวั ปฏคิ าหก ทคี่ วรจะตดัใหขาดดวยอาการ ๑๐ อยา ง. บทวา เตส เยว เตน ทา นแสดงวา ผลอันไมพงึ ปรารถนา เพราะบาปนนั้ จกั มแี กเขาเหลา นน้ั เทา น้ัน จักไมมแี กคนอ่ืน.บทวา ยชต ภว แปลวา ขอพระองคจ งพระราชทานเถิด. บทวา สชฺชตแปลวา ขอจงทรงเสียสละเถิด. บทวา อนตฺ ร แปลวา ในภายใน. ในบทนี้วา แสดงใหจติ เหน็ จรงิ ดวยอาการ ๑๖ พราหมณป รารภการอนุโมทนามหาทานของพระราชา. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา แสดงใหเห็นจรงิ คอื กลาวแสดงแลว แสดงอกี วา ผูใหท านน้ี จักไดส มบัตเิ หน็ปานฉะน้ี ดงั น้ี. บทวา ใหยึดถือมน่ั คือ กลาวใหยดึ ถอื ใจความน้ันโดยชอบ. บทวา ใหอาจหาญ ทําใหจ ติ ใจของพระราชานน้ั ผอ งใส ดว ยการบรรเทาความวิปฏสิ าร. บทวา ใหรา เริง คือกลา วสรรเสริญวา ขา แตมหาราช พระองคเ ม่อื ถวายทานอยทู รงกระทาํ ดีแลว ดงั น.้ี บทวา ผูก ลา วโดยธรรมไมมี คือ ผูกลาวโดยธรรม คือโดยชอบ ไดแ กโดยเหตุไมม ี. บทวา ไมต ัดตนไมเพื่อตอ งการทาํ หลักยญั ไมตัดหญา แพรกเพอื่ตองการเบียดเบยี นผอู ่นื พราหมณแสดงวา ชนเหลา ใดใหต ั้งเสาใหญท ี่มีชือ่ วา เสายัญ แลว เขยี นชอื่ วา พระราชาโนน อาํ มาตยโ นน พราหมณโนน ยอมบชู ามหายญั เห็นปานน้ี ดังนแ้ี ลว ตัง้ ไว และเกย่ี วหญา แพรกแวดวงศาลายัญโดยสังเขปวา เปนละเมาะปาหรอื ลาดบนพื้นดิน ชนแมเหลานน้ั มไิ ดตดั ตนไม มไิ ดเ กย่ี วหญาแพรก ก็พวกเขาจักฆาวัวหรอื สัตวมีแพะเปน ตน ทําไมกัน ดงั นี.้ บทวา ทาส คอื ทาสมีทาสทีเ่ กดิ ภายในเรือนเปนตน. ชนเหลาใด ถือเอาทรัพยก อนแลวจึงทาํ การงานให ชนเทา นัน้ ชือ่ วา คนรบั ใช.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 81ชนเหลาใดรบั เบ้ยี เลย้ี งรายวันและคา จา งทําการงานให ชนเหลา น้ันช่อื วากรรมกร. ชนผูทเี่ ขาถอื ทอ นไมแ ละไมคอ นเปนตน คุกคามอยางน้วี าจงทํางาน จงทาํ งาน ชอ่ื วา ผูถูกอาญาคุกคาม. ชนผูที่เขาคุกคามดว ยกนัอยางนีว้ า ถา เจาทาํ งาน ขอ น้ันก็ดไี ป หากไมทํา เราจักตัดหรอื จกั จําจองหรือจักฆา เสีย ดงั น้ี ชอ่ื วา ผถู ูกภัยคุมคาม. แตชนเหลา นั้นมิไดถ กู อาญาคกุ คามมิไดถ ูกภัยคุกคาม มไิ ดมีน้ําตานองหนารอ งไหร าํ พันอย.ู โดยท่แี ทพ วกเขาตา งทํางาน ทกั ทายปราศยั กนั ดวยคาํ ทักทายท่ีนารักทีเดยี ว เพราะในชนเหลานนั้ พวกเขาไมเ รียกทาสวาเปนทาส คนรบั ใชว า เปนคนรบั ใช คนงานวา เปน กรรมกร แตกลบั เรยี กกนั ดว ยคําทกั ทายทน่ี า รัก ตามความชอบใจ ตา งแสดงการงานตามสมควรท่เี ปน หญิง เปน ชาย มกี ําลงั และทุพลภาพ ตางพดู กันวา พวกทา นจงทํางานนี้ ๆ แมเขาเหลานน้ั กก็ ระทําดว ยอํานาจความชอบใจของตน. เพราะเหตุ นน้ั ทา นจงึ กลาววา ชนเหลา ใดชอบใจ ชนเหลา นั้นก็กระทํา ชนเหลา ใดไมช อบใจชนเหลาน้นั กไ็ มก ระทํา ชอบใจสิง่ ใด ก็กระทาํ ส่ิงนนั้ ไมช อบใจส่งิ ใดก็ไมก ระทําสิ่งนน้ั ดังน้.ี บทวา ยญั นัน้ ไดถึงความสาํ เร็จไดดวยเนยใส นาํ้ มนั เนยขน นมสม นํ้าผึ้ง และนา้ํ ออย ความวา ไดยนิ วา พระราชา รบั สง่ั ใหสรางโรงทานใหญขนึ้ ในที่ ๕ แหง คือทป่ี ระตนู อกนคร ๔ แหง และตรงกลางภายในนคร ๑ แหง ทโ่ี รงทานแตล ะแหง ทรงตง้ั งบประมาณไวแ หงละแสน ๆทรงสละทรพั ยวันละหาแสน ๆ จําเดมิ แตพ ระอาทิตยข ึ้น ทรงถือทพั พที องดวยพระหัตถของพระองคเอง ใหมหาชนอิ่มหนําดว ยขาวตม ของขบเคยี้ ว

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 82ขาวสวย กบั ขาวและแกง เปน ตน รวมดวยเนยใส และน้าํ มันเปนตนอนั ประณตี ตามควรแกเวลาน้ัน ๆ สําหรับผูท่ีมปี ระสงคจ ะถือเอาไป ก็ทรงใหโดยทํานองนั้นน่ันแหละ จนเต็มภาชนะ. แตในเวลาเย็นทรงบชู าดวยผาของหอม และดอกไมเ ปน ตน สว นตุมใหญสาํ หรบั ใสเ นยเปน ตน กใ็ หใสใหเต็มแลวตงั้ ไวในทห่ี ลายรอยแหง ดว ยตั้งพระทยั วาผใู ดมปี ระสงคจะบรโิ ภคส่งิ ใด ผูนัน้ จงบรโิ ภคสิ่งน้ันเถดิ ดังน้.ี ทา นหมายเอาเหตุน้ันจึงกลา ววา ยญั น้นั ไดถงึ ความสาํ เรจ็ ไดดวยเนยใส นํ้ามนั เนยขน นมสมน้ําผ้งึ และน้ําออ ย ดังน้ี. บทวา นําเอาทรพั ยมามากมาย คอื ถอื เอาทรัพยม ากลน. ไดยินวา ชนเหลานน้ั คดิ วา พระราชาน้ีมไิ ดทรงใหนําเนยใสและนาํ้ มนั เปนตนมาจากชนบท ทรงนําสง่ิ ของอนั เปนสว นของพระองคเทา นัน้ ออกมาใหเปนมหาทาน การท่พี วกเราจะน่งิ เสยี ดว ยคิดวา ก็พระราชาไมทรงใหพวกเรานําสิง่ ใดมา ดงั น้ี หาควรไม ดังน้ี เพราะวาทรัพยใ นเรอื นของพระราชาจะไมหมดไมส ้นิ ไปเปน ธรรมดา ก็หาไม ก็เม่ือพวกเราไมใหอ ยู ใครอนื่จกั ถวายแดพ ระราชา เอาเถอะ เราจะรวบรวมทรัพยมาถวายแดพระองค.พวกเขาจึงรวบรวมทรัพยต ามสวนของบาน ตามสวนของนคิ ม และตามสว นของนคร บนั ทุกจนเต็มเกวยี นแลว นาํ ไปถวายแดพระราชา. ทานหมายเอาทรัพยน้นั จึงกลาวคําวา \"ทรพั ยมากมาย\" เปนตน. บทวา ทางดา นทศิ บูรพาแหงหลมุ ยัญ คือ ในสวนแหง ทศิ บูรพาของโรงทานที่ประตูนครทางทศิ บรู พา ชนทงั้ หลายต้ังทานไว ในทที่ ่ีเหมาะเจาะ โดยประการท่พี วกชนผูม าจากทศิ บรู พา ดม่ื ขา วยาคใู นโรงทาน

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 83ของกษตั ริยแลว บริโภคในโรงทานของพระราชา กเ็ ขาไปสูตัวเมืองได.บทวา ทางดานทิศใตแ หง หลมุ ยัญ ความวา ชนท้งั หลายตั้งทานไวในสว นทศิ ใตต ามนยั ดังกลา วแลวน่นั แหละ ของโรงทานท่ปี ระตนู คร ทางทิศใต แมในทศิ ตะวนั ตกและทศิ เหนือ กม็ ีนยั เชน นี้เหมอื นกนั . บทวา ยญั โอ ยญั สมบัติ ความวา พวกพราหมณไ ดฟ ง การถงึความสาํ เรจ็ ของยญั ดวยเนยใส เปนตน ตา งมจี ติ ยนิ ดีวา ส่ิงใดมีรสอรอยในโลก พระสมณโคดมตรสั ถึงสงิ่ นนั้ เอาเถอะ พวกเราจะสรรเสริญยัญของพระองค ดังนี้ เม่อื จะสรรเสริญจึงไดก ราบทูลดงั น้ัน. บทวา กฏู -ทันตพราหมณ นงั่ น่งิ เฉยอยู คอื เขากาํ ลงั คดิ เน้อื ความ ทจี่ ะพงึ กลาวตอไปจงนง่ั นิ่งเงยี บเสียงเสยี . พราหมณเม่ือจะทูลถาม โดยเลยี่ งถาม จึงกราบทูลคาํ นวี้ า ก็พระโคดมผเู จรญิ ยอมทรงทราบชัดหรอื ดงั น.้ี เพราะเขาเมื่อจะถามโดยประการอ่ืนตรง ๆ อยางน้ีวา ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ ในกาลน้ัน พระองคไ ดเ ปน พระราชา หรอื วา พราหมณปโุ รหิต ดงั น้ี ก็จะเปน เหมือนวา ไมเ คารพ. พราหมณเ มือ่ จะทูลถามเน้ือความนวี้ า การท่ีจะลุกข้นึ แลวลุกขึ้นเลาใหท าน เปน ของหนักของชาวชมพทู วีปท้งั สิ้น และชาวชนบททงั้ ส้นิ เมือ่ไมท ําการงานของตน ก็จักพนิ าศ ยญั อยางอ่นื จากยญั นีท้ ่ีมีการตระเตรียมนอ ยกวา และมีผลมากกวา ของพวกขาพระองค มีอยูห รือไมห นอแล ดงั นี้จึงกราบทลู คํานีว้ า. ขา แตพระโคดมผูเจริญ กม็ ีอยหู รอื ดงั นี.้ บทวา นจิ ทาน คือ ทานประจํา ไดแ ก นิตยภตั ร. บทวา อนกุ ูล-ยัญ คอื ทานอยา งใดอยางหนงึ่ ท่ีเขากระทําดว ยคดิ วา พอและปเู ปนตน

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 84ของพวกเราเคยทํามาแลว ดังน้ี แมเขาจะเปน คนเข็ญใจในภายหลังก็ควรใหท าํ ตอไป ตามทสี่ ืบตอกนั มาของตระกลู . ไดย ินวา ทานทถี่ วายเจาะจงทานผมู ศี ลี เปนประจํา เห็นปานนี้ แมพวกยากจนในตระกลู ยอมไมต ัดเสยี . ในขอ นี้มี เรื่องดังตอ ไปน.้ี ไดย นิ วา ในเรอื นของอนาถปณ ฑกิ ะ ชนทัง้ หลายถวายนติ ยภตั ร๕๐๐ ที่ ไดม ีสลากทาํ ดวยงา ๕๐๐ อนั . ตอ มาตระกลู น้ันถูกความยากจนครอบงาํ โดยลาํ ดบั . เดก็ หญงิ คนหน่งึ ในตระกูลนน้ั ไมส ามารถถวายยิง่ ไปกวาสลากอันหนงึ่ ได. แมเดก็ หญิงนัน้ ภายหลงั ถึงรัชสมัยของ พระเจาเสตวาหนะ กไ็ ดถวายสลากน้ันดวยขาวเปลอื กท่ลี างลานไดมา. พระเถระ-รูปหนึ่งไดถ วายพระพรแดพ ระราชา. พระราชาทรงพานางมาแลว ตั้งไวในตาํ แหนงอคั รมเหสี. จาํ เดิมแตก าลน้ัน นางก็ไดถ วายสลากภัตร ๕๐๐ ทอ่ี กี . บทวา การประการดวยทอนไม ความวา การประหารดวยทอนไมบา ง การจบั ทคี่ อบาง ท่ีเขากลาวคาํ เปนตน วา พวกเจาจงยืน พวกเจา จงยืนตามลําดบั ดังนี.้ และวา พวกเจา จงจับ พวกเจาจงจบั ทําใหตรงดงั นี้ ใหอ ยู ยงั ปรากฏอยู. ในบทน้ีวา พราหมณน้แี ล เปน เหตุ ฯลฯมีอานิสงสม ากกวา ความวา ความตองการดว ยคนทจี่ ะทําการชวยเหลือหรือดว ยเคร่ืองอปุ กรณเปนอนั มากมิไดมใี นสลากภตั รน้ี เหมือนในมหายญัเพราะฉะนั้น ทานนนั้ จึงชือ่ วา ใชท รัพยสนิ นอยกวา . การเตรียมการ กลาวคือ การเบียดเบยี น ดว ยอาํ นาจการตดั รอนแหงกรรมของชนหมูมากในทานนี้ไมมี เพราะเหตนุ ้ัน ทานนจ้ี งึ ชอ่ื วา มีการตระเตรียมนอยกวา. อนงึ่ ทานนี้เขาถวายคือบรจิ าคแกส งฆ เพราะฉะนน้ั ทานจงึ เรียกวา ยัญ. ก็ทานน้ีมิใชเปนของทีจ่ ะทาํ ไดงายนกั เพ่ือกระทําการกะกาํ หนดอันหล่งั ไหลมาของ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 85บุญแหงทกั ษิณา อนั ประกอบพรอ มดว ยองค ๖ เหมือนนํ้าในมหาสมทุ รใครจะกะประมาณมิได ฉะน้ัน ทานน้กี ็เปนเชนน้นั เพราะฉะนน้ั ทานนนั้พึงทราบวา มีผลมากกวา และมีอานสิ งสมากกวา . พราหมณไดฟงคาํ น้แี ลว คดิ วา เมอ่ื บุคคลลกุ ขนึ้ แลว ลุกข้ึนเลาถวายนจิ ยภตั รแมน ้ีทกุ วนั ๆ การงานของบางคนก็จะเสีย จะตอ งปลูกฝงความอตุ สาหะใหม ๆ ขึน้ เร่อื ย ยัญอยา งอน่ื แมจากน้ี ทม่ี กี ารใชท รัพยส นินอ ยกวา และมกี ารตระเตรียมนอยกวา มอี ยูหรือไมห นอ เพราะฉะน้นัเขาจึงกราบทูลคาํ นีว้ า ขา แตพระโคดมผูเจริญ ก.็ ...มอี ยูหรือไมหนอ ดงั น้.ีในทานเหลานน้ั ในสลากภัตรไมมที ่สี น้ิ สุดแหง กิจทจ่ี ะพึงทาํ บางคนจะตอ งลกุ ข้นึ แลวลกุ ขึ้นเลาไมต องทํางานอยา งอืน่ จัดแจงแตส ลากภัตรเทาน้ัน.สวนในวหิ ารทาน มีที่สนิ้ สุดแหง กิจทจ่ี ะพงึ ทาํ จริงอยู การสรา งบรรณ-ศาลาหรอื การสละทรพั ยสักโกฏหิ น่ึงสรา งมหาวหิ าร เขาทําการบรจิ าคทรัพยครงั้ เดียวสรางขนึ้ ไว กจ็ ะคงยืนไปได ๗-๘ ปบา ง ๑๐๐ ปบาง ๑,๐๐๐ ปบา งทเี ดียว จะตอ งกระทาํ บางกเ็ พยี งปฏิสังขรณในทท่ี ท่ี รดุ โทรม และชํารุดอยา งเดียวเทา นนั้ เพราะฉะนั้น วิหารทานน้จี งึ ใชทรพั ยส นิ นอยกวา มีการตระเตรยี มนอ ยกวา สลากภัตรทาน. ก็ในวิหารทานนี้ ทานกลาวอานสิ งสไว ๙ ประการมวี า เพยี งเพอ่ื กําจัดความหนาว เปน ตน โดยปรยิ ายแหงพระ-สูตร แตโ ดยปรยิ ายแหงขนั ธกะ ทา นกลาวอานิสงสไวถงึ ๑๗ ประการวา การถวายวิหารแกพระสงฆ ยอมกาํ จดั เสียไดซ ่งึ ความหนาวความรอน ตอ นั้นก็สตั วร าย งู ยงุ ท้ังน้าํ คาง ฝน ตอน้นั ก็ กําจดั เสยี ไดซ่ึง ลม และแดด อนั กลา ซง่ึ เกิด

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 86 ข้ึน ท้งั เปน ไปเพื่อเปนท่หี ลกี เรน เพ่อื ความสุข เพ่ือบาํ เพ็ญฌาน และเพ่ือเจริญวิปสสนา พระพทุ ธเจา ทั้งหลายทรงสรรเสริญ วา เปนยอดทาน เพราะเหตุนนั้ แล คนผฉู ลาดเมือ่ เลง็ เหน็ ประโยชนของตนพงึ ใหส รางวหิ ารอนั นารื่นรมยถ วายใหภิกษุ พหูสตู อาศัยอยูใ นวิหารนน้ั และพึงถวายขา วนา้ํ ผา และ เสนาสนะแกภ กิ ษเุ หลานั้น ซึ่งเปนผูตรงดวยน้ําใจที่เล่ือมใส ภิกษเุ หลานั้นจะแสดงธรรม เปน เครือ่ งบรรเทาทกุ ข ท้งั ปวง แกเขา ซ่งึ เขารแู จงแลว จะเปนผูห มดอาสวะ ปรนิ พิ พาน ดังนี้ เพราะฉะน้นั วิหารทานน้ี พงึ ทราบวา มผี ลมากกวา และมอี านิ-สงสมากกวา สลากภัตรทาน. แตท านเรียกวายัญ เพราะเปน ทานทเ่ี ขาบรจิ าคแกสงฆ. พราหมณฟงแมขอ น้แี ลว คิดวา ขน้ึ ช่ือวา การทําการบรจิ าคทรัพยแลวสรางวหิ ารถวายกระทาํ ไดด ว ยยาก เพราะเงนิ เพยี งกากณึกหนึ่งที่เปน ของตน ยากท่จี ะบรจิ าคใหผูอนื่ เอาเถอะ เราจะทลู ถามยัญท่ีใชทรัพยส นิ นอยกวา และทม่ี กี ารตระเตรยี มนอยกวา แมวิหารทานนี้ ดังนี.้ลาํ ดบั นั้นเขาเมื่อจะทูลถามยญั นน้ั จึงกราบทูลวา ขาแตพ ระองคผ เู จรญิก็........ มอี ยหู รอื ดังนเี้ ปนตน . ในบรรดาทานเหลานั้น วหิ ารถึงจะบริจาคแลว คราวเดยี ว ก็ยังมีกจิทจี่ ะพงึ ทําเกยี่ วกบั การมุงหลงั คา และการปฏสิ ังขรณส่ิงท่ปี รกั หกั พังเปน ตนบอ ย ๆ สว นสรณะท่รี ับแลว ครั้งเดยี ว ในสํานกั ของภกิ ษุรปู เดยี วหรอื ของสงฆหรอื ของคณะ ก็ยงั นบั วารับอยตู ลอดไป เพราะไมมีกจิ ท่ีจะ

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 87ตอ งทาํ ในสรณะนัน้ บอย ๆ เพราะฉะน้นั สรณะนน้ั จงึ มกี ารใชท รพั ยส นินอยกวา และมกี ารตระเตรยี มนอยกวาวิหารทาน. อนึ่ง ช่อื วา การถึงสรณะ เปน บญุ กรรมทส่ี าํ เรจ็ ดว ยการบริจาคชวี ิตแกพระรัตนตรยั ยอ มใหสมบตั ิทกุ ประการ เพราะฉะนั้นพงึ ทราบวา มีผลมากกวา และมอี านิสงสมากกวา . กก็ ารถึงสรณะนี้ ทานเรยี กวายญั เพราะเกีย่ วกับการบรจิ าคชีวติแกพระรัตนตรัย. พราหมณไ ดฟ งคาํ นีแ้ ลว คดิ วา การทจี่ ะบริจาคชวี ติ ของตนแดพระรตั นตรยั ทําไดด ว ยยาก ยญั ทีม่ ีการใชท รพั ยส ินนอ ยกวา และมีการตระเตรียมนอยกวา แมก วาสรณคมนน ้ี ยงั มีอยูห รือ. ลําดบั นั้นเขาเม่อื จะทูลถามถึงยัญน้ัน จึงกราบทูลอีกวา ขาแตพ ระโคดมผเู จริญ ก็.......มีอยูหรอื ดังนี้ เปนตน. บรรดาบทเหลาน้นั ในบทมีบทวา การงดเวน จากปาณาตบิ าตเปนตน การงดช่ือวาการเวน การงดน้ันมี ๓ อยางคอื สมั ปตตวริ ัต,ิ สมาทานวิรัต,ิ เสตฆุ าตวริ ตั ิ.ในบรรดาวริ ตั ิทั้ง ๓ นั้น ผูใดแมมิไดรับสกิ ขาบทเลย แตระลึกถึงชาติโคตร ตระกูล และประเทศ เปน ตน ของตนอยา งเดียววา การกระทาํ น้ีไมสมควรแกเรา ดังนี้ แลว ไมก ระทําปาณาติบาต เปน ตน หลีกเล่ียงวัตถุที่มาถงึ เฉพาะหนา เวน จากวตั ถนุ นั้ การวริ ตั ิน้ันของผนู ัน้ พึงทราบวาเปน สัมปตตวิรตั ิ. สวนวริ ตั ขิ องผูรับสิกขาบทอยา งน้วี า นับแตว นั น้เี ปน ตนไป ขาพเจาจะไมฆาสัตว แมเ พราะเหตุแหง ชวี ติ กด็ ี ขา พเจาจะเวนจากปาณาติบาต กด็ ี ขา พเจาขอสมาทานการงดเวนก็ดี พงึ ทราบวา เปน สมา-ทานวริ ัต.ิ สวนการเวน ท่ีสัมปยตุ ดวยมรรค ของพระอริยสาวกทง้ั หลาย

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 88ชือ่ วา เสตฆุ าตวริ ตั ิ. ในวิรตั ทิ ้งั ๓ น้ัน ๒ วริ ัตแิ รกกระทําวัตถุมชี ีวิตนิ -ทรียเปนตน ที่จะพงึ ละเมิดดวยอํานาจการปลงลงเปน ตน ไหเปน อารมณเปนไป วิรตั ิหลังมนี ิพพานเปนอารมณ. กใ็ นวิรตั ิเหลานี้ ผูไ ดร บั สิกขาบทท้ัง ๕ รวมกัน เม่อื สกิ ขาบทหน่ึงทําลาย สิกขาบทของผนู น้ั ยอมทําลายไปทั้งหมด. ผูใ ดรบั ทีละขอ ผนู ้ันลวงละเมดิ ขอ ใด ขอ น้ันเทา นน้ั ทาํ ลาย. สวนสําหรับเสตุฆาตวิรัติน้ี ข้ึนชอ่ื วา การทําลายไมม เี ลย. เพราะพระอรยิ สาวกยอ มไมฆา สัตว แมเพราะเหตุแหง ชวี ิต ท้ังไมด่มื นํา้ เมาดวย. แมถ า ชนผสมสรุ า และนํ้านมแลวเทเขาไปในปากของพระอริยสาวกน้นั นํา้ นมเทา นัน้ เขา ไป สุราหาเขา ไป-ไม. เหมือนอะไร. ไดย นิ วา เหมือนนาํ้ นมท่ีเจอื ดว ยนํา้ นมเทา นน้ั เขา ไปในปากของนกกะเรยี น นํ้าหาเขาไปไม ขอน้ีพึงทราบวา สําเร็จตามกําเนดิและขอ น้กี ็พงึ ทราบวา สําเรจ็ โดยธรรมดา. ก็ในสรณคมน ชือ่ วา การกระทําความเหน็ ใหต รง เปน ของหนกัแตใ นการสมาทานสิกขาบท เปนเพยี งการงดเวนเทาน้ัน เพราะฉะน้ัน การสมาทานสกิ ขาบทน้ัน จงึ ใชท รพั ยสนิ นอยกวา และมกี ารตระเตรียมนอยกวา สาํ หรับผูท ีร่ บั พอประมาณบาง ผทู ร่ี บั อยางดบี าง. กใ็ นการสมาทานสกิ ขาบทน้ี พงึ ทราบวา มีผลมาก และมอี านสิ งสม าก เพราะขึ้นชอื่ วาทานเชน กบั ศีล ๕ ไมมี. สมจริงตามท่ีพระผูม พี ระภาคเจาตรัสไวว า ภกิ ษุท้งั หลาย ทาน ๕ อยา งเหลา น้ี จัดเปนมหาทาน ท่ีรูกนั มาวาเลิศ รูจักมานมนาน รกู ันมาตามวงศตระกูล เปนของเกา แก ไมม ีใครรังเกียจแลว ไมเคยมใี ครรงั เกยี จ อันใคร ๆ ไมร งั เกยี จอยู จกั ไมร งั เกียจอันสมณะกด็ ี พราหณก ด็ ี ผทู ีร่ ดู ีไมด ูแคลน ทาน ๕ อยา งเปนไฉนภิกษทุ ้ังหลายอรยิ สาวกในพระธรรมวนิ ัยนล้ี ะปาณาติบาต เปน ผงู ดเวนจาก

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 89ปาณาติบาต ภิกษุทัง้ หลาย อรยิ สาวกผงู ดเวนจากปาณาติบาต ชื่อวาใหอภัย ใหความไมมเี วร ใหความไมเบยี ดเบียนกนั แกสัตวท ้ังหลายหาประมาณมไิ ด คร้ันใหอ ภัย ใหความไมม ีเวร ใหค วามไมเ บียดเบยี นกันแกสตั วท ั้งหลาย หาประมาณมิไดแลว ยอ มเปนผูม สี วนแหง อภยั แหง ความไมเบียดเบยี นกันอันหาประมาณมิได ภิกษุทงั้ หลาย นีจ้ ัดเปนขอท่หี น่ึงเปนมหาทาน รูกันมาวาเลศิ รกู ันมานมนาน รกู ันมาตามวงศสกุลเปน ของเกาแก ไมมใี ครรังเกียจแลว ไมเ คยมีใครรงั เกยี จ อันใคร ๆ ไมรังเกียจอยู จักไมร งั เกียจ อนั สมณะกด็ ี พราหมณก ด็ ี ผู รู ดี ไมด ูแคลนภกิ ษุทัง้ หลาย ก็ขออืน่ ยงั มอี กี อรยิ สาวกละอทนิ นาทาน ฯลฯ ละกาเมสุมิจฉาจาร ฯลฯ ละมสุ าวาท ฯลฯ ละการด่มื นา้ํ เมาคือสรุ าและเมรยั อนั เปนทตี่ ั้งแหง ความประมาท ฯลฯ ภิกษทุ ้ังหลาย ทาน ๕ ประการเหลานัน้ แลจดั เปนมหาทาน ท่รี ูกนั มาวา เลศิ ฯลฯ ผู รู ดี ดังน้.ี กแ็ ลศลี ๕ น้ี ทานเรยี กวา ยญั เพราะตองสมาทานดวยคดิ วา เราจักสละความเยอ่ื ใยในตนและความเยื่อใยในชีวิต รักษา. บรรดาศีลและสรณคมนน น้ั สรณคมนนั่นและเปนใหญก วาศีล ๕ แมโ ดยแท แตศ ลี๕ นี้ ทา นกลา ววา มผี ลมากกวา ดวยอาํ นาจแหงศลี ท่บี ุคคลตัง้ อยใู นสรณะแลว รกั ษา. พราหมณไดฟ งแมขอ น้แี ลว ก็ยงั คิดวา การท่ีรักษาศลี ๕ กย็ ังหนักอยู ส่ิงอะไรอยางอ่นื ทํานองน้ีแหละ ท่มี ีการใชทรพั ยส ินนอ ยกวาและมผี ลมากกวา ศีล ๕ นม้ี อี ยหู รือหนอ. ลําดบั นนั้ เขาเม่ือจะทลู ถามถงึ ขอ น้นัจึงกราบทูลอีกวา ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ ก.็ ......มอี ยูหรอื ดงั นีเ้ ปน ตนลําดับนนั้ พระผมู ีพระภาคเจามพี ระประสงคจ ะทรงแสดงความที่ยัญมีปฐม-

พระสตุ ตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 90ฌานเปน ตน ของผูท ีด่ ํารงอยูในความบริบรู ณด วยศลี ๓ ประการ เปนของใชทรัพยส ินนอ ยกวา และมผี ลมากกวา แกพราหมณน ้นั ทรงเรมิ่พระธรรมเทศนา จําเดิมแตก ารอบุ ัตขิ ึน้ ของพระพทุ ธเจา จงึ ตรสั พระดํารัสวา พราหมณ... ในโลกน้ี ดงั น้เี ปนตน. ในขอนน้ั บคุ คลผถู งึ พรอมดว ยคณุ ตามทก่ี ลา วมาแลว ตอนตน ดาํ รงอยใู นปฐมฌานเปนตน แลว ทาํ ทตุ ยิ -ฌานเปนตนใหเ กิดอยู ยอ มไมลําบาก เพราะฉะนน้ั ฌานเหลาน้ันจงึ มีการใชท รัพยส ินนอย มีการตระเตรียมนอย. ก็ในฌานเหลาน้ี ปฐมฌานยอมใหอ ายุในพรหมโลก ๑ กปั ทตุ ยิ ฌาน ๘ กัป ตติยฌาน ๖๔ กัปจตตุ ถฌาน ๕๐๐ กปั จตตุ ถฌานน้นั นน่ั และอันบุคคลเจรญิ แลวดว ยอํานาจแหง สมาบตั ิ มีอากาสานัญจายตนะเปน ตน ยอ มใหอ ายุตลอด ๒๐,๐๐๐ กปั๕๐,๐๐๐ กปั และ ๘๔,๐๐๐ กปั เพราะฉะน้นั . ฌานจงึ มผี ลมากกวาและมีอานิสงสมากกวา . กฌ็ านนั้น พงึ ทราบวา เปนยัญ เพราะสละเสียไดซ่ึงธรรมอันเปน ขา ศึกมีนวิ รณเ ปน ตน. แมว ปิ สสนาญาณ เพราะบคุ คลต้งั อยูแลว ในคุณท้งั หลาย มีจตตุ ถฌานเปน ปรโิ ยสาน ใหเ กดิ ขึ้นอยู กไ็ มล ําบาก เพราะฉะนนั้ จึงมีการใชท รัพยสินนอ ย มกี ารตระเตรยี มนอ ย ก็วปิ สสนาญาณนีม้ ีผลมาก เพราะไมมีสุขใดท่เี สมอเหมือน ดว ยสขุ อันเกดิ จากวิปส สนา ทานเรียกวายญั เพราะละเสียไดซ ่ึงกิเลสอันเปน ขา ศกึ . แมมีโนมยทิ ธิ บคุ คลตงั้ อยูแลว ในวิปส สนาญาณใหเ กดิ ขนึ้ อยู กไ็ มลําบาก เพราะฉะน้ัน มโนมยิทธจิ ึงมกี ารใชท รพั ยสนิ นอย มกี ารตระเตรียมนอย ช่ือวามผี ลมาก เพราะสามารถเนรมิตรูปเชนกบั รปู ของตน ไม ชอ่ื วายัญ เพราะละเสยี ไดซึ่งกิเลสอนั เปนขาศกึ ของตน. แมญาณมีอทิ ธวิ ธิ ญาณ

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 91เปน ตน บคุ คลตัง้ อยูแลวในมโนมยญาณเปน ตน ใหเกิดข้นึ อยกู ็ไมล าํ บากเพราะฉะนนั้ อทิ ธวิ ธิ ญาณเปน ตน จึงมีการใชทรพั ยส นิ นอ ย มีการตระ-เตรียมนอย ช่ือวา ยัญ เพราะละกเิ ลสอันเปนขาศกึ ของตน ๆ เสยี ได. กใ็ นญาณเหลาน้ี อทิ ธิวธิ ญาณ พึงทราบวา มผี ลมาก เพราะสามารถแสดงการกระทําแปลก ๆ มอี ยา งตา ง ๆ. ทิพยโสต พงึ ทราบวา มีผลมาก เพราะสามารถฟง เสียงของเทวดาและมนษุ ยไ ด. เจโตปริยญาณ พึงทราบวา มผี ลมาก เพราะสามารถรูจติ ๑๖อยางของผอู ่นื ได. บพุ เพนวิ าสานสุ สตญิ าณ พงึ ทราบวา มีผลมาก เพราะสามารถตามระลึกถงึ สถานที่ทตี่ นปรารถนา และปรารถนาได. ทิพยจักษุ พงึ ทราบวามีผลมาก เพราะสามารถมองเห็นรูปทีต่ นตองการและตองการได. อาสวกั ขยญาณ พึงทราบวา มผี ลมาก เพราะสามารถยังสขุ อันเกดิจากโลกุตรมรรคอนั ประณีตย่งิ ใหสาํ เร็จได. กข็ น้ึ ชือ่ วายัญอยา งอืน่ ท่ีประเสริฐกวาพระอรหัต ไมมี เพราะฉะน้นั พระผมู ีพระภาคเจาเม่ือจะทรงแสดงพระธรรมเทศนาโดยสุดยอด คอื พระอรหตั จงึ ตรสั วา พราหมณนี้แล ดังน้เี ปน ตน. บทวา เอว วตุ ฺเต แปลวา เม่อื พระผมู ีพระภาคเจา ตรัสอยา งนี้เเลว กูฏทันตพราหมณเ ลอื่ มใสในพระธรรมเทศนา มีประสงคจ ะถงึ สรณะจงไดกลาวคําน้มี ีวา ขา แตพระโคดมผเู จริญ ภาษิตของพระองคแ จมแจงนัก ดังนี้ เปน ตน. บทวา จงพดั ความวา ขอลมเย็นออน ๆ ทจี่ ะระงับ

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 92ความกระวนกระวายในรา งกายได จงพดั โชยมาตอ งกาย. ก็แลพราหมณครน้ั กลาวคาํ นแี้ ลว จงึ สง คนไปดวยพูดวา แนะพอ ทา นจงไป เขาไปสหู ลุมยญั แลว จงปลอ ยสัตวเหลา น้นั ท้ังปวงจากเครื่องจองจาํ . บรุ ษุ น้นั รับคําวาดแี ลว กระทําตามนัน้ แลว กลับมาบอกวา ทานผเู จรญิ สัตวเหลา นัน้ หลุดพนไปหมดแลว ดงั น้.ี พราหมณยังไมไดยนิ ความเปนไปน้ัน ตราบใด พระผูมีพระภาคเจายังไมทรงแสดงธรรม ตราบนั้น. เพราะในจิตของพราหมณย งั มีความยงุเหยงิ อย.ู แตพ อไดย นิ วา สัตวมากมายเทยี วหนอ ขาพเจาปลอ ยหมดแลวดังนี้ วารจติ ของพราหมณ กผ็ องใส. พระผูมพี ระภาคเจาทรงทราบวาพราหมณม ใี จผอ งใสแลว จึงทรงเร่ิมพระธรรมเทศนา. ทานหมายเอาพระธรรมเทศนานั้น จึงกลาวคาํ วา ลําดับน้นั แล พระผูม ีพระภาคเจาดังน้เี ปนตน . คาํ เปนตนวา จิตสมควร ทานกลา วหมายเอาความทีน่ ิวรณถูกขมไวไ ดดว ยอานภาพแหง อนุปพุ พกิ ถา. คําที่เหลอื มีใจความตืน้ ท้ังนน้ัดว ยประการฉะนแ้ี ล. อรรถกถากฏู ทันตสูตรในอรรถกถาทีฆนิกาย ช่อื สุมังคลวลิ าสินีจบแลว ดวยประการฉะน้.ี จบอรรถกถากฏู ทนั ตสูตรที่ ๕

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 93 ๖. มหาลสิ ตู ร [๒๓๙] ขาพเจา ไดส ดบั มาอยางน้ี. สมัยหนงึ่ พระผูม ีพระภาคเจาประทับอยู ณ กูฏาคารสาลา๑. ในปา มหาวนั ๒. ใกลน ครเวสาลี. กส็ มยั น้ันแลพราหมณทูตชาวโกศลและพราหมณทูตชาวมคธมากดวยกัน พกั อยูในนครเวสาลดี ว ยกรณยี ะเพียงบางอยาง. พราหมณทตู เหลาน้ันไดส ดบั วา พระสมณ-โคดม พระโอรสแหงศากยะ เสด็จออกผนวชจากศากยสกลุ ประทบัอยู ณ กฏู คารสาลา ในปามหาวัน ใกลน ครเวสาลี กิตตศิ พั ท อันงามของทา นพระโคดมนั้นขจรไปแลวอยา งน้ีวา แมเพราะเหตุน้ี พระผูมพี ระภาค-เจา พระองคน้ัน ฯลฯ เปนผเู บกิ บานแลว เปน ผจู ําแนกพระธรรม พระองคทรงทาํ ใหแ จง ซงึ่ โลกน้ี พรอ มทง้ั เทวโลก มารโลก ฯลฯ การไดเห็นพระอรหนั ตท ง้ั หลาย เห็นปานน้ัน เปนการดี ดังน้ี. พราหมณทตู เหลานน้ัไดเ ดนิ ผานเขาไปยงั กฏู คารสาลาในปามหาวนั . [๒๔๐] ก็แลสมยั นัน้ ทานพระนาคติ ะเปน พระอุปฏฐากแหง พระผ-ูมพี ระภาคเจา . พราหมณทูตเหลา นนั้ เขาไปหาทานพระนาคิตะแลวถามอยา งนี้วา ทา นพระนาคิตะ บดั นีท้ า นพระโคดมนนั้ ประทบั อยทู ่ีไหน ขา พเจา๑. กฏู าคารสาลา เปนชือ่ แหง สงั ฆารามอันต้ังอยใู นปามหาวัน ทีไ่ ดช ือ่ ดังนัน้ เพราะมีปราสาทปานประหนง่ึ เทพวิมาน อนั เขาทาํ ตามแบบกูฏาคารสาลา สาลาคือเรือนยอด๒. ปามหาวัน คอื ปา ใหญเ กิดเองตัง้ อยูตอ เนอ่ื งปา หมิ พานต

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 94ทง้ั หลายใครจ ะเฝาทานพระโคดมนั้นจรงิ ๆ ทา นพระนาคติ ะกลา ววา ยังไมเปน กาลอนั ควรเพอ่ื จะเฝา พระผูมพี ระภาคเจา พระผมู พี ระภาคเจาทรงหลกี -เรนอยู. จงึ พราหมณทตู เหลานน้ั ไดน ่งั อยูสวนขา งหนึ่งใกลกฏู าคารสาลานั้นดว ยคดิ วา เราไดเฝา ทา นพระโคดมนั้นแลวจึงจักไป. [๒๔๑] แมเจา ลิจฉวี นามวา โอฏฐทั ธะ พรอ มดว ยลจิ ฉวีบริวารอนั ใหญเ ขาไปหาทา นพระนาคิตะ ณ กฏู าคารสาลาในปามหาวนั กราบทา นพระนาคิตะแลว ยืนอยูสว นขางหน่งึ . กลา วกะทา นพระนาคติ ะอยา งน้ีวา ทานพระนาคติ ะเจา ขา บดั นี้พระผูมพี ระภาคอรหนั ตสมั มาสมั พทุ ธเจา น้ัน ประทับอยู ณ ท่ีไหน ขา พเจาทั้งหลายใครจะเฝาพระองคจ ริง ๆ. ทานพระนาคติ ะกลาววา ยงั ไมเปน กาลอนั ควรเพ่อื จะเฝา พระผมู พี ระภาคเจา พระผมู พี ระภาคเจา ทรงหลกี เรน อยู. แมโ อฏฐทั ธลจั ฉวกี ็ไดน ั่งอยูสว นขา งหน่ึงใกลก ฏู าคารสาลาน้นั เหมอื นกัน ดว ยคิดวา เราไดเ ฝา พระผมู พี ระภาคอรหนั ตสมั มาสัม-พุทธเจา นนั้ แลว จึงจกั ไป. [๒๔๒] ลาํ ดบั นน้ั สามเณรสหี ะ เขาไปหา ทา นพระนาคิตะ กราบแลว ยนื อยู ณ ทค่ี วรสว นขางหนงึ่ ไดกลาวกะทานพระนาคติ ะอยางน้วี า ทานกัสสปะเจา ขา พราหมณทูตชาวโกศล และพราหมณทูตชาวมคธเปนอันมากเหลาน้ี ไดเขามาในทีน่ ้เี พื่อเฝา พระผูมีพระภาคเจา แมเ จาลิจฉวีนามวา โอฏฐัทธะ พรอ มดวยลิจฉวีบริวารอันใหญไ ดเขา มาในท่นี เ้ี พือ่ เฝาพระผูมพี ระภาคเจา ทานเจาขา จะเปน การดี ขอหมูชนน้จี งไดเฝาพระหมู

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 95มพี ระภาคเจาเถิด. ทานพระนาคิตะ กลาววา แนะ สีหะ ถา กระน้ันเธอนน่ั แหละจงกราบทลู พระผมู พี ระภาคเจาใหทรงทราบเถิด. สามเณรสีหะรบั คาํ ทา นพระนาคติ ะแลว เขา ไปเฝา พระผมู พี ระภาคเจา ถวายบังคมแลวยนื อยู ณ ทค่ี วรสวนขา งหนงึ่ แลว กราบทลู พระผมู พี ระภาคเจาอยา งนีว้ าพระพุทธเจาขา พราหมณทูตชาวโกศลและพราหมณทูตชาวมคธเปน อนั มากเหลานี้ ไดเ ขามาในที่นีเ้ พอื่ เฝาพระผมู พี ระภาคเจา แมเจา ลิจฉวนี ามวาโอฏฐัทธะ พรอมดวยลิจฉวบี รวิ ารอันใหญ ไดเขา มาในที่น้ี เพื่อเฝา พระผมู ีพระภาคเจา พระพุทธเจา ขา จะเปนการดี ขอหมชู นนจ้ี งไดเฝาพระผมู ีพระภาคเจาเถิด. พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา แนะ สีหะ ถา กระนน้ั เธอจงปูอาสนะที่รมเงาหนาวิหาร.สามเณรีสีหะรับพระพทุ ธาณัตแิ ลว ไดปูอาสนะ ณ รมเงาหนา พระวิหาร.พระผมู พี ระภาคเจาเสดจ็ ออกจากพระวหิ าร ประทบั นั่งบนอาสนะทสี่ ามเณรสี ีหะปูไว ณ รม เงาหนา พระวหิ าร. ลาํ ดบั นัน้ พราหมณทูตชาวโกศลและพราหมณทูตชาวมคธเหลา น้ัน เขา ไปเฝา พระผูม พี ระภาคเจา บรรเทงิ กับพระผูมีพระภาคเจา สนทนาพอเปน ท่ีชนื่ ชมระลึกถึงกันแลวจงึ นงั่ ณ ทีค่ วรสว นขางหนึ่ง. [๒๔๓] แมโ อฏฐทั ธลิจฉวี พรอมดว ยลจิ ฉวบี ริวารอันใหญ เขา ไปเฝา พระผูมีพระภาคเจา ถวายบงั คมแลวนั่ง ณ ทคี่ วรสวนขา งหน่ึง จึงไดกราบทลู พระผมู ีพระภาคเจา อยางนว้ี า พระพทุ ธเจาขา วนั กอ นหลายวนัมาแลว ลจิ ฉวบี ตุ ร นามวา สุนักขัตตะ ไดเ ขาไปหาขา พระองคแลว

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 96ไดกลา วกะขา พระองคอ ยา งนีว้ า มหาลิ ช่วั เวลาทข่ี า พเจาเขาไปอาศยัพระผูมพี ระภาคเจา อยู ไมนานเพยี ง ๓ ป ขา พเจาเห็นรปู ท้งั หลายอนั เปนทิพย นารัก ยว่ั ยวน ควรยนิ ดี แตฟ ง เสียงอันเปน ทิพย นา รัก ยัว่ ยวนควรยินดไี มได เสียงทพิ ยอนั นารัก ยวั่ ยวน ควรยินดี ที่สนุ ักขตั ตลัจฉวีบุตรไมไ ดฟง นนั้ มจี รงิ หรอื ไม พระเจา ขา . พระผูมพี ระภาคเจาตรัสวามหาลิ เสียงทพิ ยอนั นา รกั ย่ัวยวน ควรยนิ ดี ทส่ี นุ กั ขัตตลิจฉวีบตุ รไมไดฟง มีอยูจ รงิ มใิ ชไ มม ี. โอฏฐทั ธลิจฉวีทลู ถามวา พระเจา ขา อะไรหนอ เปน เหตุ เปนปจจยั ใหสุนักขตั ตลจิ ฉวีบตุ รไมไดฟงเสียงอนั เปน ทพิ ยนารกั ยั่วยวน ควรยินดี ซึ่งมอี ยูจรงิ มใิ ชไ มม .ี [๒๔๔] มหาลิ ภิกษใุ นธรรมวนิ ยั น้ี มีสมาธิไดอบรมแลว สว นเดยี ว เพอื่ เหน็ รปู อนั เปน ทิพย นา รัก ยวั่ ยวน ควรยินดี ในทศิ เบือ้ งหนาแตมไิ ดอ บรมแลว เพอ่ื ฟง เสียงอันเปน ทิพย นารกั ย่ัวยวน ควรยินดีภิกษนุ ้ันเม่อื ไดอ บรมสมาธสิ ว นเดยี ว เพ่ือเห็นรูปอันเปนทพิ ย ฯลฯ ในทศิเบื้องหนา แตม ิไดอ บรมเพือ่ ฟง เสยี งอันเปนทพิ ย ฯลฯ ยอมเห็นรูปอนั เปนทพิ ย ฯลฯ ในทิศเบือ้ งหนา ได แตฟงเสยี งอันเปน ทิพย ฯลฯ ไมไ ด ขอน้ันเพราะเหตไุ ร. เพราะขอนน้ั ยอมเปน อยา งนั้น ในเม่ือภกิ ษุไดอบรมสมาธสิ วนเดียว เพอื่ เหน็ รูปอันเปนทพิ ย ฯลฯ ในทิศเบื้องหนา แตม ิไดอบรมเพ่ือฟงเสยี งอนั เปนทิพย ฯลฯ [๒๔๕] อีกขอหน่งึ ภิกษุมีสมาธิไดอบรมแลว สวนเดียว เพอ่ืเหน็ รูปอันเปน ทพิ ย ฯลฯ ในทศิ เบ้ืองขวา ฯลฯ ในทศิ เบอ้ื งหลัง ฯลฯ ใน

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 97ทศิ เบื้องซาย ฯลฯ เบือ้ งบน เบ้อื งลาง เบ้อื งขวาง๑ แตม ไิ ดอ บรมเพื่อฟงเสียงอันเปน ทิพย ฯลฯ ภกิ ษนุ ัน้ เมอื่ ไดอบรมสมาธสิ วนเดียว เพ่ือเหน็ รูปอนั เปนทพิ ย ฯลฯ เบือ้ งบน เบอื้ งลาง เบ้อื งขวาง แตมไิ ดอบรมเพ่ือฟงเสยี งอันเปน ทิพย ฯลฯ ยอ มเหน็ รูปอนั เปนทพิ ย ฯลฯ ในเบือ้ งบน เบือ้ งลา งเบ้ืองขวางได แตฟ งเสียงอันเปน ทพิ ย ฯลฯ ไมไ ด ขอ นั้นเพราะเหตุไร.เพราะขอนัน้ ยอ มเปนอยา งนั้น ในเม่ือภิกษไุ ดอ บรมสมาธิสว นเดียว เพอ่ืเหน็ รปู อนั เปนทพิ ย ฯลฯ เบื้องบน เบ้อื งลาง เบอื้ งขวาง แตมไิ ดอ บรมเพือ่ ฟง เสียงอันเปน ทิพย ฯลฯ [๒๔๖] ภกิ ษุในธรรมวนิ ยั นี้ มีสมาธิไดอ บรมแลวสว นเดียว เพ่อืฟงเสียงอันเปนทิพย นารกั ยวั่ ยวน ควรยินดี ในทศิ เบอ้ื งหนา แตม ิไดอบรมเพื่อเหน็ รปู อนั เปน ทิพย ฯลฯ ภกิ ษนุ นั้ เม่อื ไดอ บรมสมาธิสวนเดยี วเพ่ือฟงเสยี งอนั เปนทพิ ย ฯลฯ ในทิศเบอื้ งหนา แตม ิไดอ บรมเพือ่ เหน็ รปูอนั เปน ทพิ ย ฯลฯ ยอมไดฟง เสียงอันเปน ทิพย ฯลฯ ในทศิ เบ้ืองหนา ไดแตเห็นรปู อนั เปนทิพย ฯลฯ ไมไ ด ขอ น้ันเพราะเหตไุ ร. เพราะขอนั้นยอ มเปน อยา งนน้ั ในเมอื่ ภกิ ษุอบรมสมาธสิ ว นเดยี ว เพอื่ ฟง เสียงอันเปนทิพย ฯลฯ ในทิศเบอ้ื งหนา แตม ไิ ดอบรมเพ่ือเหน็ รูปอนั เปนทิพย ฯลฯ [๒๔๗] อกี ขอหนึ่ง ภิกษุมีสมาธิไดอ บรมแลวสวนเดยี ว เพอื่ ฟงเสียงอนั เปนทิพย ฯลฯ ในทศิ เบ้ืองขวา ฯลฯ ในทศิ เบื้องหลงั ฯลฯ ในทศิเบอื้ งซา ย ฯลฯ เบือ้ งบน เบ้ืองลาง เบ้ืองขวาง แตมิไดอบรมแลว เพ่ือเหน็ รปู อนั เปนทิพย ฯลฯ ภิกษุนนั้ เม่ือเธอไดอบรมสมาธสิ ว นเดียวเพอ่ื ฟงเสียงอันเปน ทิพย ฯลฯ เบ้อื งบน เบ้อื งลาง เบ้ืองขวาง แตมิไดอบรมเพอื่(๑) เบื้องขวาง คอื ทศิ นอ ย๔.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 98เห็นรปู อันเปน ทพิ ย ฯลฯ ยอ มฟงเสียงอันเปนทิพย ฯลฯ เบอื้ งบน เบื้องลางเบือ้ งขวางได แตเ หน็ รูปอันเปน ทพิ ย ฯลฯ ไมได ขอ น้ันเพราะเหตุไร.เพราะขอน้นั ยอมเปนอยางน้ัน ในเมอื่ ภกิ ษอุ บรมสมาธสิ ว นเดียว เพอื่ ฟงเสยี งอนั เปน ทพิ ย ฯลฯ ในเบื้องบน เบื้องลาง เบอื้ งขวาง แตมิไดอ บรมเพื่อเห็นรูปอนั เปน ทิพย ฯลฯ [๒๔๘] ภกิ ษใุ นธรรมวินัยนี้ มสี มาธไิ ดอบรมแลว ทง้ั สองสว น เพื่อเห็นรปู อนั เปน ทิพย นา รกั ยั่วยวน ควรยนิ ดี และเพ่อื ฟง เสยี งอันเปนทิพยนา รัก ยวั่ ยวน ควรยนิ ดี ในทศิ เบ้ืองหนา. ภิกษุน้นั เมื่อไดอ บรมสมาธิท้งั สองสว น เพื่อเห็นรูปและเพือ่ ฟง เสียงอนั เปนทิพย ฯลฯ ในทศิ เบ้ืองหนายอ มเหน็ รปู และยอมฟงเสียงอนั เปน ทพิ ย ฯลฯ ในทิศเบือ้ งหนา ขอ นั้นเพราะเหตไุ ร. เพราะขอนน้ั ยอ มเปนอยางน้ัน ในเม่อื ภกิ ษุไดอบรมสมาธิทัง้ สองสว น เพื่อเห็นรปู และเพือ่ ฟงเสียงอนั เปน ทพิ ย ฯลฯ ในทิศเบอ้ื งหนา . [๒๔๙] อกี ขอหนึ่ง ภกิ ษุมสี มาธไิ ดอ บรมแลวทัง้ ๒ สวน เพือ่เห็นรปู และเพื่อฟงเสยี งอันเปนทิพย ฯลฯ ในทิศเบื้องขวา ฯลฯ ในทิศ-เบ้อื งหลงั ฯลฯ ในทศิ เบือ้ งซา ย ฯลฯ เบอ้ื งบน เบ้ืองลา ง เบ้ืองขวาง.ภิกษนุ น้ั เมอื่ ไดอ บรมสมาธิทัง้ ๒ สวน เพือ่ เหน็ รปู และเพือ่ ฟงเสียงอนัเปนทพิ ย ฯลฯ เบือ้ งบน เบอ้ื งลา ง เบ้ืองขวาง ยอ มเห็นรูป และยอมฟงเสียงอันเปนทพิ ย ฯลฯ ในเบอ้ื งบน เบ้ืองลาง เบอ้ื งขวาง ขอ นน้ั เพราะเหตไุ ร. เพราะขอนน้ั ยอ มเปน อยา งนั้น ในเม่อื ภกิ ษุไดอ บรมสมาธิทง้ั สองสว น เพอ่ื เห็นรปู และเพ่อื ฟงเสียงอันเปนทพิ ย ฯลฯ เบ้ืองบน เบือ้ งลางเบ้ืองขวาง.

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 99 มหาลิ นแี้ ลเปน เหตเุ ปน ปจ จยั ใหส ุนกั ขัตตลิจฉวบี ตุ ร ไมไดฟ งเสียงอนั เปน ทพิ ย นา รัก ยั่วยวน ควรยินดี ซ่ึงมอี ยจู รงิ ไมใ ชไมม.ี [๒๕๐] โอฏฐทั ธลจิ ฉวี กราบทูลวา พระเจาขา ภกิ ษุท้งั หลายยอ มประพฤตพิ รหมจรรยใ นพระผูมีพระภาคเจา เหตุจะทําใหแจง ซึ่งสมาธิภาวนาเหลาน้เี ปนแน. ตรสั ตอบวา มหาลิ ภิกษุท้งั หลายจะประพฤติพรหมจรรยใ นเรา เหตุจะกระทาํ ใหแจงซ่ึงสมาธิภาวนาเหลานี้ หามไิ ดเลยธรรมเหลาอ่ืน ซงึ่ ภิกษุทัง้ หลายประพฤติพรหมจรรยในเรา เหตุจะกระ-ทําใหแ จงทย่ี ่งิ กวาและประณตี กวา ยังมีอยอู ีก. โอฏฐทั ธลัจฉวี ทูลถามวาพระเจาขา กธ็ รรมเหลา ไหนซง่ึ ภกิ ษทุ งั้ หลายประพฤติพรหมจรรยในพระผมู พี ระภาคเจา เหตจุ ะกระทาํ ใหแ จง ท่ียิ่งกวาและประณตี กวา . ตรัสตอบวา มหาลิ ภกิ ษุในธรรมวนิ ัยนี้ เปน โสดาบนั มคี วามไมตกตาํ่ เปนธรรมดา เปน ผูแ นน อนแลว มคี วามตรสั รูเปน ทไ่ี ปในเบื้องหนา เพราะความสน้ิ ไปรอบแหง สงั โยชน ๓ ธรรมนแ้ี ลว ซึ่งภกิ ษุทั้งหลายประพฤติพรหมจรรยใ นเรา เหตุจะกระทาํ ใหแจง ทยี่ ่งิ กวาและประณตี กวา . [๒๕๑] อกี ขอ หนึ่ง ภิกษุเปน พระสกทาคามี จะมาสโู ลกน้คี รัง้เดยี วเทา นน้ั แลวกระทาํ ทส่ี ดุ แหงทุกขไ ด เพราะความสิ้นไปรอบแหง สงั -โยชน ๓ เพราะความเบาบางแหงราคะโทสะและโมหะ ธรรมนี้แลซ่ึงภกิ ษุทัง้ หลายประพฤติพรหมจรรยใ นเรา เหตจุ ะกระทําใหแ จง ท่ียง่ิ กวาและประณตี กวา . [๒๕๒] อีกขอ หน่งึ ภิกษเุ ปน ผูมอี ันจะบังเกดิ ในอุปปาติกกาํ เนดิ ๑จะปรินพิ พานในอปุ ปาตกิ กําเนดิ นนั้ มีอันไมก ลบั มาจากโลกน้นั เปน ธรรมดา(พระอนาคาม)ี เพราะความส้ินไปรอบแหง สงั โยชนสว นเบอ้ื งต่าํ ๕ ธรรม(๑) อปุ ปาติกกําเนิด ในท่ีนหี้ มายเอาสุทธาวาส ๕.

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 100นีแ้ ลซงึ่ ภิกษทุ ้ังหลายประพฤติพรหมจรรยในเรา เหตุจะกระทําใหแจง ท่ียิ่งกวา และประณีตกวา . [๒๕๓] อีกขอหนึ่ง ภกิ ษทุ ําใหแจง เพราะรูดว ยปญ ญาอันยงิ่ เองเขาถึงเจโตวมิ ุติ ปญญาวิมตุ ิ อันหาอาสวะมไิ ด เพราะความสนิ้ ไปแหงอาสวะท้งั หลาย อยูในทิฏฐธรรม (ปจ จบุ นั ) เทยี ว แมธ รรมนี้แลซงึ่ ภิกษุทัง้ หลายประพฤติพรหมจรรยใ นเรา เหตุจะกระทาํ ใหแ จง ทยี่ งิ่ กวา และประณีตกวา . มหาลิ ธรรมเหลาน้ีแลซึง่ ภกิ ษุท้งั หลายประพฤตพิ รหมจรรยในเราเหตจุ ะกระทําใหแ จง ท่ยี งิ่ กวาและประณตี กวา. [๒๕๔] โอฏฐทั ธลจิ ฉวี ทลู ถามวา ทางดําเนนิ เพ่อื ทาํ ใหแจง ซึ่งธรรมเหลา นน้ั มีอยูห รือพระเจาขา. ตรสั ตอบวา มีอยู มหาลิ.ทางดําเนินเพือ่ ทําใหแ จงซง่ึ ธรรมเหลานัน้ เปนไฉนเลา พระเจา ขา .มรรคมอี งค ๘ อันเปน ของพระอริยเจานแี้ ล คอื ความเหน็ ชอบ ความ-ดํารชิ อบ วาจาชอบ การงานชอบ อาชีพชอบ เพียรชอบ ระลึกชอบต้ังใจชอบ น้ีแลเปนทางดําเนิน เพอ่ื ทาํ ใหแจง ซ่งึ ธรรมเหลานั้น. [๒๕๕] มหาลิ สมยั หนงึ่ เราอยใู นโฆสติ ารามใกลนครโกสัมพีครง้ั น้นั ๒ บรรพชิต คือมัณฑยิ ปรพิ พาชก ๑ ชาลิยะ ศษิ ยทารุปต ตกิ ะ ๑ ไดเขาไปหาเรา เจรจาปราศรยั กบั เราแลว ยนื อยู ณ ท่ีควรสว นขา งหน่งึ จึงไดก ลาวกะเราอยางนว้ี า ทานโคดม ชพี กอ็ ันน้ัน สรีระก็อันนน้ั หรอื หนอหรอื ชพี อนั อื่น สรรี ะอันอืน่ . เราไดก ลาววา แนะ ทา น ถา อยา งนนั้ จงฟงจงกระทาํ ในใจใหด ี เราจกั กลาว. พระตถาคตอบุ ัตขิ ึ้นในโลกน้ี เปน พระอรหนั ต ตรัสรชู อบเองแลว ฯลฯ. (นกั ปราชญพึงใหเนือ้ ความพิสดารเหมือน