การฝังเข็ม รมยา เล่ม 1

จุดฝงเขม็ นอกระบบเสนลมปราณ 245 ☯ EX-LE2 เหอ ต่ิง (鹤顶 Hè-Dǐng) ตาํ แหนง : อยูเหนือเขา ตรงรอยบุมทกี่ ึง่ กลางขอบบนของกระดกู สะบา (รปู ท่ี 4-17) ขอบง ใช: ปวดเขา ขาและเทา ออ นแรงหรือเปนอัมพาต วธิ ฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.3-0.7 ชนุ หรือ รมยา ☯ EX-LE3 ไปฉ งวอ (ซีเนย) [百虫窝(膝内)Bái-Chóng-Wō(Xī-Nèi)] ตาํ แหนง: อยูเหนือเขา เหนือตอขอบบนดานในของกระดูกสะบา 3 ชุน หรืออยูเหนือจุดเซว่ยี ไห (血海 Xuè-Hǎi, SP10) ขนึ้ มา 1 ชุน (รูปท่ี 4-16) ขอ บง ใช: หดั เยอรมนั ผื่นคันของผวิ หนัง (eczema) พยาธลิ ําไส ผิวหนงั บริเวณขาอักเสบตดิ เชื้อ วิธฝี งเข็ม: แทงตรง 0.8-1.2 ชนุ หรอื รมยา ☯ EX-LE4 เนยซีเอีย่ น (内膝眼 Nèi-Xī-Yǎn) ตาํ แหนง: อยทู เ่ี ขา ใตก ระดูกสะบา เมื่องอเขา จุดนี้อยูตรงรอยบมุ ดา นในของขอเสน เอ็นทย่ี ดึ ขอบ ลางของกระดกู สะบา (patellar ligament) ขอ บงใช: ปวดขอ เขา ปวดขา ขาออ นแรง ขาชา วธิ ีฝง เข็ม: แทงตรง หรือแทงเฉยี งปลายเขม็ ชก้ี ลางเขา 0.5-1.0 ชุน หรือ รมยา ☯ EX-LE5 ซเี อ่ยี น (膝眼 Xī-Yǎn) ตาํ แหนง : เปนจุดคูอยูที่เขา ใตก ระดูกสะบา เม่ืองอเขาจุดคนู ีอ้ ยูตรงรอยบมุ สองขางของขอบเสน เอ็นทยี่ ดึ ขอบลา งกระดูกสะบา (patellar ligament) จุดดา นในคอื เดียวกันกบั จุดเนย ซหี ยาน (EX-LE4) จดุ ดานนอกคอื จุดไวซ ีหยาน ซ่ึงคือจุดเดียวกนั กับจุดตปู  (ST35) ขอ บงใช: ปวดขอ เขา ปวดขา ขาออนแรง ขาชา วธิ ีฝงเข็ม: แทงตรง หรือแทงเฉยี งปลายเขม็ ชก้ี ลางเขา 0.5-1.0 ชุน หรือ รมยา ☯ EX-LE6 ตา นหนาง (胆囊 Dǎn-Náng) ตาํ แหนง : จุดอยใู ตเขา ดา นนอก ตํ่ากวา จุดหยางหลิงเฉวฺ ียน (阳陵泉 YángLíngQuán, GB34) ลงมา 2 ชนุ หรือจดุ กดเจบ็ บรเิ วณน้ี (รูปท่ี 4-19 ) ขอบงใช: ถุงน้ําดอี ักเสบเฉยี บพลนั หรือเรอื้ รัง น่ิวในถงึ นํา้ ดี พยาธใิ นทางเดนิ นํา้ ดี กลามเนื้อขาลีบ หรอื ขาชา วธิ ฝี งเข็ม: แทงตรง 0.8-1.2 ชนุ หรือ รมยา

246 การฝงเข็ม-รมยา รูปท่ี 4-19 แสดงตําแหนงจุด EX-LE6 รปู ท่ี 4-20 แสดงตาํ แหนงจุด EX-LE8–EX-LE12 รูปที่ 4-21 แสดงตําแหนงจุด EX-LE11

จดุ ฝงเขม็ นอกระบบเสน ลมปราณ 247 ☯ EX-LE7 หลานเหวย (阑尾 Lán-Wěi) ตําแหนง : จุดกดเจ็บบรเิ วณ 2 ชนุ ใตตอ จุดจูซานหลี่ (足三里 ZúSānLǐ, ST 36) (รูปท่ี 4-18) ขอบง ใช: ไสต ง่ิ อักเสบเฉยี บพลันหรือเร้อื รงั เบ่ืออาหาร ขาออ นแรงหรอื เปนอมั พาต วธิ ีฝงเขม็ : แทงตรง 1.0-1.2 ชนุ หรอื รมยา ☯ EX-LE8 เนยหวาฺ ยเจยี น (内踝尖 Nèi-Huái-Jiān) ตําแหนง: ยอดตาตมุ ใน ขอบง ใช: ปวดฟน เจบ็ คอ ขาดานในหดเกร็ง วิธฝี งเข็ม: ปลอยเลือด หรือ รมยาดว ยโกศจฬุ าลาํ พา 5-7 แทง ☯ EX-LE9 ไวหวาฺ ยเจยี น (外踝尖 Wài-Huái-Jiān) ตําแหนง: ยอดตาตุมนอก ขอบง ใช: ปวดฟน ขาชา นวิ้ เทา หดเกรง็ อมั พาต เกา ท วธิ ฝี ง เข็ม: ปลอ ยเลอื ด หรือ รมยา ☯ EX-LE10 ปาเฟง (八风 Bā-Fēng) ตําแหนง: งามเทา ดา นหลังเทา ตรงรอยตอ ของผิวสเี ขม กบั สจี าง มเี ทาละ 4 จุดรวมเปน 8 จุด ขอ บงใช: เทาชา ปวดนิว้ เทา หลังเทา บวมแดง วธิ ฝี ง เข็ม: แทงเฉยี งปลายเข็มชี้ในฝา เทา 0.5-0.8 ชนุ หรือ รมยา ☯ EX-LE11 ตอู ิน (独阴 Dú-Yīn) ตาํ แหนง: ขอ นวิ้ ขอ ปลายของน้ิวชเ้ี ทา ดานฝา เทา ตรงจดุ กงึ่ กลางเสนขอนวิ้ เทา (รูปท่ี 4-21) ขอ บง ใช: ระดคู ลาดเคลอื่ น รกคางหลงั คลอด ปวดบริเวณลนิ้ ป เจบ็ หนาอกและชายโครง อาเจยี น อาเจียนเปน เลอื ด ไสเลื่อน วธิ ีฝงเข็ม: แทงตรง 0.1-0.2 ชนุ หรอื รมยา ☯ EX-LE12 ชี่ตวฺ าน (气端 Qì-Duān) ตาํ แหนง : ยอดปลายนิ้วเทา หา งจากปลายเลบ็ 0.1 ชนุ ทัง้ สองเทารวม 10 จุด (รปู ที่ 4-20) ขอบงใช: ชว ยเหลอื เบอื้ งตนเมื่อเกิดโรคหลอดเลือดสมอง นิ้วเทา ชา หลังเทา ปวดบวมแดง วธิ ีฝง เขม็ : แทงตรง 0.1-2.0 ชนุ หรอื รมยา

248 การฝงเข็ม-รมยา บทที่ 5 การรมยาและการครอบกระปกุ 1. การรมยา ( 灸法 , Jiǔ-Fǎ : Moxibustion) การรมยา เปน วธิ ีการใชส มนุ ไพร ซึ่งมกั หมายถงึ โกฐจฬุ าลําพา เพราะมกี ลิ่นฉนุ จดุ ตดิ ไฟงา ย เพ่อื ทําใหเ กดิ ความรอ นบนจุดหรอื ตําแหนง ทแ่ี นนอนบนรางกาย มวี ตั ถปุ ระสงคเพอ่ื การรกั ษา การปอ งกัน โรค และการสง เสรมิ สขุ ภาพ ซงึ่ วิธกี ารนีม้ ีการใชม านานหลายศตวรรษ ดังไดกลา วไวใ นคมั ภรี โบราณ เชน ใน Miraculous Pivot กลา ววา “โรคทไี่ มส ามารถรักษาไดด ว ยการฝง เขม็ อาจรกั ษาไดด วั ยการรมยา” และ ใน Introduction to Medicine กลา ววา “เม่อื โรคไมต อบสนองตอการใชย าหรอื การฝง เข็ม ควร เปลย่ี นมาใชก ารรมยา” รปู ที่ 5-1 แสดงลกั ษณะตนและใบของโกฐจุฬาลําพา 1.1 ตนโกฐจุฬาลําพา เปนพืชในตระกูลดาวเรือง (Family compositae) มีหลายพันธุ ท่ีนิยม ใชคือ Artemisia valgaris สวนท่ีนํามาใชประโยชน คือ ใบ และเรือนยอด นํามาตากแดดใหแหง แลว บดใหเปนผงโดยคณุ สมบัติของความรอนทําใหเ กิดความอบอนุ และคลายจากการอุดตันกําจัด ความเย็น และความชื้นออกจากเสนลมปราณ กล่ินฉุนของโกฐสามารถทะลวงผานเสนลมปราณเพ่ือควบคุมการ ไหลเวียนของเลือดและลมปราณใหเปนปกติ นอกจากน้ีความรอนท่ีเกิดข้ึนจะไมสูงและจะคอย ๆ

การรมยาและการครอบกระปุก 249 สงผานเขาไปไดลึกจนถึง ช้ันกลามเนื้อ ซ่ึงถาหากใชวัสดุชนิดอื่นมาเผาแทน ผูปวยจะไมสามารถทน ตอ ความรอนไดและผลการรกั ษากไ็ มด เี ทากับทีใ่ ชโ กฐจุฬาลําพา 1.2 สรรพคุณของการรมยา 1.2.1 อบอนุ เสน ลมปราณและขจดั ความชน้ื ความผิดปกติของการไหลเวียนของเลือดและลมปราณมักจะเกิดจากความเย็นความรอนท่ี มากเกนิ ไป ความเยน็ ทําใหการไหลเวยี นชาลงและเกดิ การติดขดั ขน้ึ ในขณะทคี่ วามรอ นจะทําใหก ารไหล เวยี นพงุ เร็ว การรมยามสี รรพคุณเพอ่ื อบอุนเสนลมปราณและกระตุนใหเ ลือดไหลเวียนดี จงึ ใชใ นการรักษา โรคทเ่ี กดิ จาก ความเยน็ ความชืน้ และโรคเร้ือรงั ท่ีมีสาเหตุจากความเย็นเขาไปกระทบกลามเนอื้ 1.2.2 เพื่อใหเลอื ดและลมปราณไหลเวยี นอยา งราบรื่น การรมยาจะชวยชกั นําใหเลอื ดและลมปราณไหลขึน้ บนและลงลาง ตวั อยางเชน การรมยาที่ จุดหยงเฉวฺ ียน (涌泉 Yǒng-Quán, KI1) เพ่ือรักษาโรคแกรง ในสวนบนและพรอ งทสี่ วนลางของรา งกาย และโรคหยางของตบั ไหลขน้ึ บนมากเกนิ ไป “เมอ่ื เกิดลมปราณแกรงในสว นบนของรางกาย ควรชักนาํ ลมปราณลงเบือ้ งลาง โดยการบาํ รงุ ทสี่ ว นลา งของรางกาย” (Miraculous Pivot) ขณะท่หี ากเกดิ ภาวะ พรองในสวนบนและภาวะแกรงในสวนลางของรางกาย ทําใหช ตี่ กจากภาวะพรอง แลวเกิดโรค เชน มดลกู หยอ น ถา ยเหลว เรื้อรัง การรมยาทีจ่ ดุ ไปห ุย (百会 Bǎi-Huì, GV20) จะชวยชักนําหยางชีข่ ้นึ สูเบื้อง บนเพื่อรักษาโรคดงั กลา ว 1.2.3 ชวยเสรมิ พลังหยางจากภาวะหยางพรอ ง ความผิดปกติของหยางทเ่ี กิดจากภาวะอินแกรงทําใหเกิดกลุมอาการเย็น เกิดภาวะพรองและ การเผาผลาญจงิ ช่ีไปมาก การรมยาจะชวยกระตนุ หยางชี่และปอ งกนั ภาวะหยางสญู สิน้ 1.2.4 ปอ งกันโรคและเสรมิ สรา งสขุ ภาพ “ถา ตอ งการมสี ขุ ภาพดี ควรรมยาทจ่ี ซู านหล่ี (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) เปน ประจาํ ” (Precious Prescription) “ถา คนท่มี สี ขุ ภาพดรี มยาทีจ่ ุดกวานเอวย๋ี น (关元 Guān-Yuán, CV4) ช่ีไห (气海 Qì-Hǎi, CV6) มิ่งเหมนิ (命门 Mìng-Mén, GV4) และจงหวา น (中脘 Zhōng-Wǎn, CV12) อยา งสม่ําเสมอ เขาจะมชี ีวติ ยนื ยาวอยา งนอยเปนรอ ยป” จากการปฏบิ ตั ิการทางคลนิ กิ พบวา การรมยาชว ยปอ งกนั โรคและสรา งเสริมสุขภาพไดอยางดี

250 การฝง เข็ม-รมยา 1.3 วสั ดุทใ่ี ชใ นการรมยา 1.3.1 กรวยโกฐจฬุ าลําพา ใชผ งโกฐมาปน ใหเ ปน รปู กรวยขนาดตา งๆกนั ตามวตั ถุประสงค ทต่ี อ งการใช โดยทขี่ นาดเลก็ จะมีขนาดประมาณเมด็ ขา วสาลี ขนาดกลางประมาณครึ่งหน่ึงของเมด็ พุทรา สวนขนาดใหญม เี สน ผานศนู ยก ลางของฐานกรวยเทา กบั 0.8 ซม.และสงู 1 ซม.ซง่ึ ขนาดใหญจ ะใชส ําหรบั รมยาโดยออ ม ขนาดกลางและขนาดเล็กใชส าํ หรบั การรมยาโดยตรง 1.3.2 แทงโกฐจุฬาลําพา เปนการนาํ เอาผงโกฐมามวนโดยกระดาษใหเปน แทงขนาดเสน ผาน ศูนยกลางประมาณ 1.5 ซม.ยาวประมาณ 20 ซม.ทาํ ใหส ะดวกในการใชงาน 1.4 ประเภทของการรมยา 1.4.1 การรมยาโดยการใชกรวยโกฐ 1.4.1.1 การรมยาโดยตรง เปน การใชก รวยโกฐวางบนผวิ หนงั โดยตรง เรม่ิ ใชม าต้งั แต สมยั โบราณสามารถแบง ไดสองแบบคือ - การรมยาแบบมีรอยแผลเปน (瘢痕灸，Bān-Hén-Jiǔ, 化脓灸 Huà-Nóng-Jiǔ : scarring moxibustion) กําหนดจุดที่จะรนยาใหแนนอน จากนั้นใชน้ํากระเทียมทาบริเวณจุดเพื่อใหผง โกฐเกาะผิวหนังไดดี วางกรวยโกฐลงแลวจุดไฟปลอยใหโกฐเผาไหมจนหมด นับเปนหน่ึงคร้ังหรือ หนึ่งจวง ทําซ้ําจนเกิดถุงนํ้าบนผิวหนังตรงตําแหนงนั้น ใหทําความสะอาดจากนั้น 5 ถึง 6 สัปดาห ถุงน้ําจะกลายเปนรอยแผลเปน วิธีการน้ีใชรักษาโรคเร้ือรัง เชน หอบหืด วัณโรค โรคลมชัก เปนตน ไมค วรทําบรเิ วณขอตอเพราะอาจทาํ ใหขอ ตดิ - การรมยาแบบไมมรี อยแผลเปน (无瘢痕灸 Wú-Bān-Hén-Jiǔ, 非化脓灸 Fēi- Huà-Nóng-Jiǔ : nonscarring moxibustic) จะวางกรวยโกฐลงบนผิวหนังแลว จุดไฟ เมอ่ื กรวยโกฐถกู เผาไปประมาณ 2 ใน 5 หรือ 1 ใน 4 แลว เม่ือผปู ว ยรสู ึกรอ นใหเ ปลยี่ นโกฐทนั ที วธิ กี ารน้ีจะไมมีรอย ไหม อาจมีแตร อยแดงและไมมีถุงนํา้ เกดิ ขึ้นจึงไมมีรอยแผลเปน มกั ใชในโรคเร้ือรังทเี่ ปนกลุมอาการพรอง และเปนกลมุ ความเยน็ เชน หอบหืด ถา ยเหลวเร้ือรัง ทอ งอืดอาหารไมย อ ย 1.4.1.2 การรมยาทางออม (间接灸 Jiān-Jiē-Jiǔ, indirect moxibustion) กรวย โกฐจะไมวางบนผิวหนังโดยตรงแตจะวางบนสง่ิ รองรบั ตาง ๆ คือ - การรมยาบนขิง (隔 姜 灸 Gé-Ji ā ng-Ji ǔ) ฝานขงิ เปน แผน บางๆความหนาขนาด ประมาณ 0.2-0.3 ซม.เจาะใหเปน รพู รุนจากน้ันนาํ ไปวางบนจดุ ทผี่ วิ หนงั แลววางกรวยโกฐบนแผนขงิ นนั้

การรมยาและการครอบกระปุก 251 จดุ ไฟกรวยโกฐจนหมดหรือผูปวยรูสกึ รอ นมากจึงเอากรวยโกฐออกแลว เปลี่ยนอันใหม 3-5 คร้งั สงั เกต ผิวหนงั แดงขนึ้ แตไมเ กิดถงุ นํา้ วธิ กี ารนีม้ กั ใชใ นกลุม โรคของมา มและกระเพาะพรอ ง เชน ปวดทอง ถา ย เหลว หรือปวดตามขอเน่ืองจากความเยน็ - การรมยาบนแผนกระเทียม (隔蒜灸 Gé-Suàn-Jiǔ) ฝานกระเทียมสดเปนแผนหนา ประมาณ 0.1-0.3 ซม.เจาะใหเปนรูกอนนําไปวางบนจุดท่ีตองการจากน้ันจึงนําโกฐมาวางแลวจุดไฟ เชนเดียวกัน จะใชว ิธีนี้ในวัณโรค แผลพุพองระยะแรก พษิ จากแมลง และโรคของตอมนํ้าเหลอื ง - การรมยาบนเกลือ (隔盐灸 Gé-Yán-Jiǔ) จะใชเมอื่ ตองการรมยาบรเิ วณสะดือ จดุ เสนิ เชวี่ย(神阙 Shén-Què, CV8)โดยนําเม็ดเกลือโรยลงบนสะดือจนเต็มจากนั้นวางกรวยโกฐลงบนเกลือ แลวจุดไฟ (ถาหากสะดือผูปวยไมเปนรอยบุม อาจใชวัสดุอื่นมาวางโดยรอบกอนแลวจึงโรยเกลือบน สะดือ) วิธีการน้ีใชรักษาโรคปวดทอง อาเจียนรวมกับถายเหลว ปวดรอบสะดือ ปวดจากไสเลื่อน ถาย เปนมกู เลือดเรือ้ รงั นอกจากนยี้ ังชว ยดึงหยางจากผปู วยในภาวะหยางหลุด ซง่ึ ผูป วยจะมีอาการเหงื่อออก มาก มือเทาเยน็ คลําชพี จรไมได เปนตน วิธีการน้ีจะใชกรวยโกฐขนาดใหญเผาจนกวาเหง่ือจะหยุด คลํา ชพี จรไดแ ละมือเทา อุนข้นึ - การรมยาบนแผนยา (隔药饼灸 Gé-Yào-Bǐng-Jiǔ) เปน การนาํ เอาสมุนไพรมาผสม กบั น้ําผึ้งทาํ ใหเปน แผนมีรพู รุนแลวอบใหแ หง เมือ่ จะใชจ งึ นาํ มาวางบนจุดกอนเผาดว ยโกฐ 1.4.2 การรมยาโดยใชแทง โกฐจุฬาลาํ พา การใชแ ทง โกฐทาํ ใหส ะดวกตอ การใช สามารถควบคุมความรอนและเวลาท่ีใช ไดผ ลดใี นการ รกั ษา ทําใหเปนท่นี ยิ มใชใ นปจจบุ นั โดยมกั ใชในกลุมอาการ ปวดทอง ปวดตามขอ 1.4.2.1 การรมแบบอนุ เลก็ นอย (温和灸 Wēn-Hé-Jiǔ, mild-warm moxibustion) ใชแทง โกฐทจ่ี ดุ ไฟลนจอ ไวตรงจุดทก่ี ําหนด จะทาํ ใหเ กดิ ความรอ นบริเวณน้ันอยางชา ๆ จะลนเปนเวลา 10-20 นาที จนผวิ หนงั บรเิ วณนัน้ เร่ิมแดง เปน วธิ ีทใ่ี ชบอย 1.4.2.2 การรมแบบนกกระจอกจิกเมลด็ (雀啄灸 Què-Zhuó-Jiǔ, sparrow-peaking moxibustion) ใชแทงโกฐท่ีจดุ ไฟแลว จอตรงจดุ ทกี่ าํ หนด พอเรม่ิ รอนกถ็ อยออกแลว จงึ จอ ใหม ทาํ อยาง นส้ี ลบั กันไปเร่อื ย ๆ นานประมาณ 5 นาที เหมาะสําหรับเด็กเล็ก ภาวะฉกุ เฉนิ เปน ตน 1.4.2.3 การรมแบบวน (回旋灸 Huí-Xuán-Jiǔ, circling moxibustion) ใชแ ทง โกฐ จอ หา งจากผวิ หนงั 3 ซม. แลววนทจี่ ุดนัน้ นานประมาณ 10-20 นาที เหมาะสําหรบั การรมยาทัว่ ไป

252 การฝง เข็ม-รมยา รปู ท่ี 5-2 แสดงลักษณะโกฐจฬุ าลาํ พาทใี่ ชใ นการรกั ษา รปู ที่ 5-3 กระปุกไมไผ 1.4.3 การใชเ ขม็ อุน (温针灸 Wēn-Zhēn-Jiǔ, moxibustion with warmed needles) เมื่อปกเข็มลงบนจุดแลวจากนั้นใชโกฐเสียบบนหางเข็มแลวจึงจุดไฟ ความรอนจะถายทอด ลงไปตามเข็ม ชวยอบอุนเสนลมปราณ ทําใหเลือดและลมปราณไหลเวียนดีขึ้น มักใชในกลุมอาการปวด ขอ จากความเย็น อาการชาและออนแรงแขนขา

การรมยาและการครอบกระปุก 253 รปู ที่ 5-3 กระปกุ แกว รูปท่ี 5-4 ปม สญุ ญากาศ 1.5 กระบวนการรมยา ปรมิ าณของการรมยาจะข้นึ อยกู ับขนาดของกรวยโกฐและเวลาที่ใช โดยกําหนดจากลักษณะ พยาธิสภาพของโรค สภาพของผูปวย อายุของผูปวย และตําแหนงจุดที่จะใช ซึ่งโดยท่ัวไปจะเผา ประมาณ 3-5 จว งในแตล ะจุด สําหรบั โกฐแทงจะใชเ วลาประมาณ 10-20 นาที 1.6 ขอ หามการรมยา โรคกลุม อาการแกรง และโรคกลมุ ความรอน (รวมถึงอาการไขสูงจากโรคหวัดและกลุมอาการ รอนจากอินพรอง) ซ่ึงถึงแมวาความรอนจากการรมโกฐจะไมมาก แตอาจทําใหเกิดผลเสียขึ้นไดใน

254 การฝงเข็ม-รมยา ผูปวยกลุมน้ี ตามปกติจะไมทําการรมยาแบบมีแผลเปนบริเวณใบหนาและศีรษะ บริเวณท่ีอยูบนเสน เลือดขนาดใหญและบริเวณท่ีอยูใกลอวัยวะสําคัญ เชน จุดจิงหมิง (睛明 Jīng-Míng, BL1) ซึ่งอยู ใกลตาเปนตน ไมทําการรมยาบริเวณทองและหลังในหญิงตั้งครรภ ผูปวยที่หมดสติ แขนขาชา อัมพาต สามารถทําไดแตดว ยความระมดั ระวงั 1.7 การดูแลหลงั การรมยา หลังการรมยาจะเกิดรอยไหมข้ึน ต้ังแตเปนรอยแดงไปจนถึงเกิดถุงนํ้าข้ึน ใหเช็ดทําความ สะอาดระวังมิใหถุงนํ้าแตก แตถาถุงนํ้าขนาดใหญอาจเจาะเพื่อระบายนํ้า และทําความสะอาดแผลเพ่ือ ปองกนั การติดเชอ้ื 2. การรกั ษาดวยครอบกระปกุ (拔罐疗法 Bō-Guàn-Liáo-Fǎ: Cupping therapy) การครอบกระปุกเปนวิธีการรักษาโดยใชกระปุกมาลนไฟใหรอน เพ่ือไลอากาศออก จากนั้นจึง ครอบกระปุกลงบนผิวหนัง ซึ่งจะมีแรงดูดจากสุญญากาศทําใหเกิดเลือดค่ังข้ึนในบริเวณนั้น วิธีการนี้มี มาแตโ บราณโดยใชเขาสัตวม าทําเปน รูปกระปุก จากนั้นก็ปฏิบัติกันตอมาโดยมีการเปลี่ยนแปลงวัสดุที่ใช ทํา เชน กระเบื้อง โลหะ แกว ตลอดจนวธิ กี ารทาํ และสรรพคุณทีใ่ ชใ นการรักษาโรค ปจ จุบนั วสั ดทุ ่ีนยิ มใชทาํ กระปุก มหี ลายอยา ง เชน - กระปกุ ไมไผ นําไมไผมาตัดใหเปนปลองขนาดเสน ผา นศูนยก ลางประมาณ 3-5 ซม.ยาว ประมาณ 6-8 ซม. หรือ 8-10 ซม. ใหเ ปนรูปทรงกระบอกคลายถวยแกว ขดั ผิวตรงขอบใหเรยี บกอ น นาํ มาใช กระปกุ ไมไ ผมีขอดี คอื นาํ้ หนักเบา ราคาถูก ตกไมแ ตก ทําเองไดง า ย และใชไ ดห ลายตําแหนง แตขอ เสยี คอื มรี อยปริ ทาํ ใหไมเกิดสญุ ญากาศ - กระปุกแกว มแี บบสาํ เร็จรูป มขี อดี คือ สามารถมองเหน็ เลอื ดค่งั ไดวามากหรอื นอ ย ทาํ ให กําหนดการรักษาได แตข อเสียคอื ตกแตกงาย 2.1 ขอ บงช้ี การครอบกระปุกมีสรรพคุณเพ่ืออนุ กระตนุ การไหลเวียนของเลือดและลมปราณ ขจัดความ เยน็ ช้ืน บรรเทาอาการปวดบวม ในทางคลินิกจะใชในกลุมปเจิ้งท่ีเกิดจากลมช้ืน เชน ปวดเอว ปวดไหล ปวดขา ฯลฯ นอกจากน้ียังใชในกลุมโรคทางเดินอาหาร เชน ปวดทองอาเจียนและถายเหลว รวมถึงโรค ของปอด เชน หอบหืด การครอบกระปุกยังใชรวมกับการเจาะปลอยเลือดเพ่ือรักษาอาการฟกชํ้าจาก เลือดคัง่ ดวย

การรมยาและการครอบกระปุก 255 2.2 วิธีการรกั ษา วิธีลนไฟ ใชัสําลีชุบแอลกอฮอลแลวจุดไฟ จากน้ันลนไฟในกระปุกใหรอนช่ัวครู จึงเอาสําลี ออกพรอมกับครอบกระปุกลงบนผิวหนัง ณ ตําแหนงที่กําหนดทันที เม่ืออากาศเย็นลงจะหดตัวทําให เกิดแรงดูดจากสญุ ญากาศขนึ้ ทําใหเกดิ จ้าํ เลอื ดในบรเิ วณนน้ั 2.3 วธิ ีจดุ ไฟ ใชส ําลีชุบแอลกอฮอลใสในกระปุก แลว จดุ ไฟ จากน้ันครอบกระปกุ ลงบนผวิ หนงั ปลอยให ไฟดับเอง วิธนี ้ีมกั ใชกับจดุ ทอ่ี ยขู า งลําตวั เน่ืองจากไฟจะไมตกลงบนผวิ หนงั 2.4 ใชป ม สุญญากาศ ซึ่งมขี ายสาํ เร็จรปู โดยท่ัวไปจะครอบถวยทิ้งไวประมาณ 10 นาที ผิวหนังจะเกิดเลือดคั่ง เห็นเปนรอยจํ้า จากนั้นจงึ เอากระปุกออก โดยใชมือขางหน่ึงจับกระปุก มืออีกขางกดบนผิวหนังตรงขอบกระปุก กระปุก จะหลดุ ออกมาโดยงา ย 2.5 จาํ นวนและชนิดของการใชก ระปุก - กระปุกเดียว ใชกบั โรคเฉพาะที่ - กระปุกแบบเรยี งแถว ใชก บั บริเวณท่มี ีกลามเนื้อมาก - กระปกุ ว่งิ ทาผิวหนงั ดว ยวาสลนิ เมื่อครอบกระปกุ แลว สามารถเลือ่ นไปมาได ใชรักษา อาการปวดเมื่อย หรือโรคภายใน เชน หอบหืด การครอบกระปุกใชเวลาประมาณ 3 นาที จงึ เอาออกแลว ครอบใหม ใชบรเิ วณทอง สะดือ รักษาอาการลมพิษ 2.6 ขอควรระวงั ผูปวยควรอยูในทาที่สบาย ขนาดของกระปุกที่ใชจะขึ้นกับตําแหนงที่จะทําการรักษา มักใช บริเวณท่ีมีกลามเน้ือมาก ขนนอย และไมมีปุมกระดูก เปลวไฟควรแรงพอท่ีจะทําใหเกิดสุญญากาศ ควรครอบกระปุกลงบนผวิ หนังทนั ที ใหขอบกระปุกครอบทั่วผิวหนัง ไมทําการครอบกระปุกบนบริเวณท่ี มีแผล บวม หรือบริเวณที่มีเสนเลือดใหญ ไมครอบกระปุกในผูปวยที่มีไขสูงและอาการชัก ไมครอบ กระปุกบริเวณทองหรือกนกบของหญิงตั้งครรภ หรือในผูปวยท่ีมีภาวะเลือดออกงาย หลังทําการครอบ กระปกุ รอยจ้ําเลอื ดทเ่ี กดิ ขนึ้ จะหายไปเองในเวลาไมก ีว่ นั และอาจเกิดถุงนํ้าข้ึนได ถาเปนถุงน้ําขนาดเล็ก ก็จะยุบหายไปเอง แตถาเกิดเปนถุงน้ําขนาดใหญอาจเจาะระบายนํ้า แลวทําความสะอาดแผลเพ่ือ ปอ งกันการตดิ เชื้อ

256 การฝง เข็ม-รมยา บทท่ี 6 การจดั การและการปอ งกันอบุ ตั ิเหตจุ ากการฝงเขม็ จุดฝง เขม็ เปนจดุ ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพในการรกั ษาโรค มีความปลอดภัยและปราศจากผลขา งเคยี ง ทั้งน้ภี ายใตเง่ือนไขของการฝง เข็มในตําแหนง จดุ ฝงเขม็ ท่ถี ูกตองแมนยํา เทคนิคในการฝงเขม็ ท่เี หมาะสม ดว ยความระมดั ระวงั ทั้งในขณะฝงเขม็ คาเข็ม และถอนเขม็ 1. ขอหา มและขอควรระวังในการฝง เขม็ 1.1 หา มฝงเข็มบรเิ วณศีรษะใหกบั ทารกทกี่ ระหมอมยงั ไมปด 1.2 ควรงดเวนการฝงเข็มใหกับผูปวยทไ่ี มยินยอมรบั การรกั ษา ไมใหความรวมมือในการรกั ษา รวมถงึ ผปู วยที่หวาดกลวั หรือตนื่ ตระหนกจนเกินเหตุ 1.3 ควรชะลอการฝง เขม็ หรือใชเ ขม็ แตนอ ย ในผปู ว ยที่หวิ หรืออิ่มมากเกินไป ออนเพลยี มากออ นแอ มาก หรือเมามาก 1.4 ควรหลกี เลยี่ งการฝง เขม็ ใหก ับหญิงมคี รรภ หากจําเปนตองฝงเขม็ ควรยึดหลกั ปฏิบตั ิดังนี้ 1.4.1 อายคุ รรภนอยกวา 3 เดือน หามฝง เขม็ บริเวณทอ งนอย หลงั ตง้ั แตร ะดบั เอวจนถึงกน กบและเชิงกราน 1.4.2 อายคุ รรภม ากกวา 3 เดือน หามฝง เขม็ บรเิ วณทอ งท้ังหมด หลังต้ังแตระดบั เอวจนถงึ กนกบและเชงิ กราน 1.4.3 หามฝงเข็มในจุดทีอ่ าจมกี ารกระตุนมดลกู รุนแรง ไดแ ก - จดุ เหอกู (合谷 Hé-Gǔ, LI4) - จุดซนั อินเจยี ว (三阴交 Sān-Yīn-Jiāo, SP6) - จดุ คุนหลุน (昆仑 Kūn-Lún, BL60) และจดุ จอ้ื อิน (至阴 Zhí-Yīn, BL67) อน่ึงจดุ จ้ืออนิ (至阴 Zhí-Yīn, BL67) สามารถใชก ารรมยาเพอ่ื รักษาภาวะทารกในครรภ อยูผ ดิ ทา (malposition of fetus) เมอ่ื อายคุ รรภม ากกวา 30 สัปดาห 1.5 ควรหลกี เลย่ี งการฝง เข็มในบรเิ วณทม่ี กี ารติดเชอ้ื หรือมบี าดแผลทอี่ าจเกดิ การติดเช้อื

การจัดการและการปองกนั อบุ ัตเิ หตุจากการฝงเข็ม 257 1.6 ควรหลีกเล่ียงการแทงเขม็ บนเสน เลือด โดยไมมีขอบง ชใ้ี นการรกั ษาโรค เพราะอาจทําให เลอื ดออก เกิดรอยช้ํา หรอื มีกอนเลอื ดสะสมในบรเิ วณเลือดออกได 1.7 ควรหลีกเลย่ี งจุดฝงเขม็ ที่อยใู กลกับอวยั วะสาํ คัญ เชน จุดรอบดวงตา จุดใกลเสนเลอื ดใหญ จุดใกลโพรงกะโหลกศรี ษะ หากจาํ เปนตอ งใช ควรมคี วามชาํ นาญมากพอที่จะควบคุมทิศทางของเข็ม ไมใหเกิดอนั ตรายตออวัยวะนน้ั หรอื อาจใชการแทงเขม็ ตื้นหรอื แทงเฉยี งแทน 1.8 การฝง เข็มบรเิ วณลําตวั ไดแก หลัง อก และทอ ง ควรระมัดระวังอยาใหเ กิดอันตรายตอ อวยั วะภายในท่อี ยูใ ตตอ จุดฝง เขม็ 1.9 ควรระมัดระวังเปนพิเศษในการฝงเขม็ ใหก บั ผปู ว ยท่มี ีภาวะเลือดออกงาย ไดแ ก ผปู ว ยฮีโม ฟล เลีย เกรด็ เลอื ดตํ่า ฯ และผูปวยทไี่ ดรบั ยาตา นการแข็งตัวของเลอื ดหรอื ยาตา นเกรด็ เลือด หากไม ม่ันใจควรชะลอการฝง เขม็ ออกไปหรอื ใชการรมยาแทน 2. ภาวะแทรกซอนหรืออบุ ัติเหตุทอ่ี าจเกดิ ขึน้ ในขณะฝง เขม็ 2.1 เปน ลม (fainting) 2.1.1 การเปน ลม หรอื หากไมหมดสตอิ าจเรยี กวา เมาเขม็ มักเกิดในขณะฝงเขม็ หรอื ขณะ คาเข็ม สว นใหญพ บในรายที่มารับการฝง เขม็ เปน ครง้ั แรก สาเหตพุ นื้ ฐานท่อี าจทาํ ใหเ กิดการเปนลม ไดแ ก ตืน่ ตระหนกหรือหวาดกลวั มาก ต่นื เตนมาก หิวหรืออมิ่ มากเกนิ ไป สภาพรา งกายออนแอมาก ออนเพลีย มาก กระตนุ เข็มแรงหรอื รสู กึ เจ็บมากเกินไป จัดทา การฝง เข็มไมเหมาะสม เชน อยูในทานัง่ ท่ีไมม่นั คง เปนตน 2.1.2 อาการและอาการแสดง ผปู วยสว นใหญม กั บอกวามอี าการหววิ ๆ วิงเวียนศรี ษะ ใจสนั่ แนน หนาอก อึดอัด คลื่นไส หนา มดื คลา ยจะเปนลม บางรายอาจมีอาการงนุ งา น อยูไมส ขุ ตวั ส่นั เหงื่อ ออกหรอื อาเจียน บางรายหมดสตไิ ปเฉย ๆ ขณะกาํ ลงั ฝง เขม็ การตรวจรา งกายพบวา หนา ซีด ตาลอย มือเทาเย็น หายใจเรว็ ชพี จรเบา ความดันโลหติ มกั ตํ่าลง บางรายมีความดันโลหิต ตา่ํ มาก และหมดสติ 2.1.3 การแกไ ข - เม่ือผปู วยเรมิ่ มีอาการ โดยการบอกกลาวหรอื แสดงอาการผิดปกติ ใหห ยุดฝง เขม็ และ ถอนเข็มทงั้ หมดออกทันที - จัดทาใหผ ปู ว ยนอนราบหรือนอนศรี ษะต่ําเล็กนอ ย บอกใหผ ูปว ยหายใจลึก ๆ ชา ๆ

258 การฝงเข็ม-รมยา - ถาผปู ว ยยงั รสู ึกตวั ดี ใหด ม่ื นา้ํ อุน หรอื เครอ่ื งดม่ื อุน และนอนพกั สกั ครู อาการมกั ดขี น้ึ เอง - ควรพูดใหก าํ ลงั ใจผูปวยเพือ่ ใหคลายความหวาดวติ ก ที่สาํ คญั แพทยแ ละผชู ว ยตอ งไม แสดงอาการตน่ื ตระหนกจนเกินเหตุเสยี เอง รวมทง้ั ไมแ สดงกรยิ าหรือพดู จาใหผ ปู ว ยรสู กึ วา ถกู ตาํ หนิ หรือรูสกึ ผดิ - ในรายทม่ี ีความดันโลหิตต่าํ หรือหมดสติ อาจใชการกดจุดหรือฝงเขม็ ที่ จุดสยุ โกว (水 沟 Shuǐ-Gōu, GV26) จดุ ซเู หลียว (素髎 Sù-Liáo, GV25) จุดเนยกวาน (内关 Nèi-Quān, PC6) และจุดจซู านหลี่ (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) รวมทง้ั อาจเสริมดวยการรมยาที่ จดุ ไปห ุย (百 会 Bǎi-Huì, GV20) จุดกวานเหยวฺ ียน (关元 Guān-Yuán, CV4) และจดุ ชไ่ี ห (气海 Qì-Hǎi, CV6) - ถา อาการไมด ีขึน้ ควรรักษาตามแนวเวชบาํ บัดฉกุ เฉนิ รวมท้ังวินจิ ฉยั แยกโรคถงึ สาเหตุ อนื่ นอกเหนอื จากการเปนลมจากการฝงเข็ม เชน โรคหลอดเลอื ดหวั ใจเฉยี บพลนั โรคหลอดเลือดสมอง หรือ ภาวะแทรกจากการฝงเขม็ อ่ืน ๆ 2.1.3 การปอ งกัน - อธิบายวธิ กี ารและขน้ั ตอนใหผ ปู ว ยเขา ใจกอ นการรกั ษา โดยเฉพาะผปู ว ยท่มี ารับการฝง เขม็ เปน ครง้ั แรก - สอบถามถงึ สาเหตุทีอ่ าจทําใหเกิดอาการเปนลมดงั ไดกลา วไวข างตน ถาไมแนใจใหเล่ือน การฝง เขม็ ออกไปกอน - การฝงเขม็ ใน 2-3 ครง้ั แรก ควรจัดใหผ ปู วยอยูใ นทานอน ควรใชเ ข็มจํานวนนอยและ ไมค วรกระตุนเข็มแรงเกินไป 2.2 เขม็ ติด (stuck needle) 2.2.1 เข็มตดิ หรอื เข็มหนดื คือหลังจากแทงเข็มลงไปแลว ดงึ เขม็ ไมออก ดันเขม็ ไมล ง หมนุ ซายหมนุ ขวาไมได สาเหตเุ กิดจาก - แทงเข็มเขา ไปในช้นั กลา มเนอ้ื กลา มเนอื้ เกิดการหดเกรง็ บีบรดั เข็มอยา งรุนแรง - ผปู ว ยขยบั เปลี่ยนทาขณะทมี่ ีเขม็ คาอยู - หมุนเข็มไปทศิ ทางเดยี วมากเกิน ทําใหปลายเข็มเก่ยี วพนั กบั เนอ้ื เยอื่ กลายเปนปมรัดเขม็ ไว 2.2.2 การแกไ ข - ถา เกิดจากการหมนุ เข็มไปทศิ ทางเดียวมากเกนิ ใหห มนุ เขม็ ยอ นคืนพรอ มกบั คอย ๆ ขยบั ถอนออก

การจดั การและการปองกนั อบุ ัติเหตุจากการฝงเข็ม 259 - ถาเกิดจากผปู ว ยขยบั เปลีย่ นทา ใหจ ดั กลับทา เดมิ และผอ นคลาย แลวถอนออก - ถาเกิดจากการหดเกรง็ ของกลา มเนอ้ื ใหผ ปู ว ยผอนคลาย และนวดบริเวณรอบเขม็ เบา ๆ พรอ มกับถอนเข็มออกอยา งนุมนวล - ถาการนวดไมไ ดผล อาจใชก ารฝง เขม็ อกี เลม หนึง่ ลงไปใกลก บั เข็มท่ีตดิ เพอ่ื ใหก ลา มเนื้อ คลายตัว 2.2.3 การปองกัน - อธิบายใหผูปว ยเขา ใจกอนการฝง เข็มเพื่อใหผ อนคลายและอยนู ง่ิ ขณะฝง เข็มและคาเข็ม - การหมนุ เข็มควรหมุนในสองทิศทางเทา ๆ กนั ไมหมนุ เขม็ ไปทิศทางเดยี วมากเกนิ 2.3 เขม็ งอ (bent needle) 2.3.1 เข็มงอ มอี าการเหมอื นเข็มติด คือ ดันลง ถอนออก และหมนุ เขม็ ไมไ ด หรอื ติดขัด สาเหตเุ กิดจาก - ขณะแทงเข็ม ใชแรงดนั เข็มมากเกิน หรืออาจแทงถูกเนือ้ เยอ่ื ที่แขง็ เชน กระดกู หรือ พังผืด แลว ออกแรงดัน เข็มจึงงอ - ผปู วยขยบั เปลย่ี นทาขณะทม่ี ีเขม็ คาอยู - กลา มเนือ้ หดเกรง็ บบี รดั เข็มจนงอ มักพบในบริเวณกลามเนือ้ ที่แขง็ แรง เชน จุดบรเิ วณหลัง - เกดิ เขม็ ติด แลวแกไขไมเหมาะสม โยกหรือดนั จนเข็มงอ 2.3.2 การแกไ ข - คอ ย ๆ ขยับหาทศิ ทางการงอของเข็ม แลว ถอนออกตามทิศทางการงออยา งนมุ นวล อยาพยายามออกแรงดงึ หรอื บิดเขม็ ไปมาเพราะอาจทาํ ใหเ ขม็ หักได - ถา เกิดจากการขยบั เปลย่ี นทา ของผูปว ย ใหจดั กลบั ทา เดิมและใหผ อ นคลาย อาจใชการ นวดเบา ๆ บริเวณรอบเข็ม เพ่ือคลายกลามเนื้อและหาทิศทางการงอของเข็ม 2.3.3 การปอ งกนั - ฝก การฝง เขม็ ใหชาํ นาญ ใชแ รงใหเหมาะสมกบั ขนาดของเขม็ และความแข็งแรงของ เน้อื เย่อื ในตาํ แหนง ทแี่ ทงเขม็ - อธบิ ายใหผ ปู วยเขา ใจกอ นการฝงเข็มเพอื่ ใหผ อนคลายและอยูน ง่ิ ขณะฝง เขม็ และคาเขม็

260 การฝงเข็ม-รมยา - จดั ทา ผูป ว ยใหอ ยูในทาทส่ี บายและผอนคลาย ไมเกร็งหรือขยบั เปล่ยี นทาขณะฝงเข็ม และคาเข็ม - หากผปู ว ยมีแนวโนมไมส ามารถอยูน ่ิงได ควรหลีกเลยี่ งการฝงเขม็ ในตําแหนงที่เข็มอาจ หักงอไดงา ยและไมควรคาเข็มไวนาน 2.4 เข็มหกั (broken needle) 2.4.1 เข็มหัก มีโอกาสเกดิ ไดน อยมาก เข็มหักมักเกิดเขม็ งอกอ นแลวจึงหกั สว นท่ีหกั งาย ของเขม็ คือคอเขม็ (รอยตอระหวางตัวเข็มกับดา มเขม็ ) สาเหตุเกิดจาก - การจดั การเขม็ งอไมถ กู วิธี ออกแรงดึงหรือโยกเข็มมากเกนิ ไป - ผูปวยเปล่ียนทาทางอยางรุนแรงขณะแทงเข็มหรอื คาเข็ม เชน สะดงุ กระตกุ ชัก - เขม็ คุณภาพไมด ี หรอื ผา นการใชง านมาหลายครง้ั จงึ เปราะหักงาย 2.4.2 การแกไ ข - อยาตื่นตระหนก แนะนําใหผปู ว ยอยูน ่งิ และผอ นคลาย เพอื่ ปอ งกันไมใหเขม็ เคล่อื นเขา ลกึ - ถาเหน็ สวนของเข็มใหใ ชคมี คบี เข็มจบั ดึงออก อาจใชม อื อกี ขา งชว ยกดและดนั ออกมา - ถาไมส ามารถเอาออกได ใหพ จิ ารณาผา ตดั ออก 2.4.3 การปองกนั - เหมอื นกบั การปองกนั เข็มงอ เพราะกอนเข็มหักมกั จะงอกอน - อยา ปก เขม็ จนมดิ ถงึ คอเขม็ ควรมีตวั เขม็ โผลพ น ผิวหนังออกมาอยางนอย 0.3-0.5 นิว้ - ตรวจสภาพเขม็ กอ นใชงาน เลอื กใชเข็มคุณภาพดี ขนาดเหมาะสมกบั ตําแหนงทีฝ่ งเขม็ - เขม็ ทีบ่ างเกินมโี อกาสงอและหักไดง าย - เข็มท่ีผา นกระบวนการปลอดเชอื้ หลายครง้ั มักเปราะหกั งาย จงึ ไมควรใชเ ขม็ ซาํ้ หลาย ครั้ง ปจ จุบนั มาตรฐานประเทศไทยแนะนําใหใชเข็มเพยี งครงั้ เดียวแลวท้งิ 2.5 กอ นเลือด (hematoma) เลอื ดซึมออกเลก็ นอ ยตามรเู ข็มหลงั การถอนเขม็ พบไดบอย สว นใหญเลือดที่ออกจะหยุดเอง หรอื โดยการกดไวชวั่ ครู และไมม ีผลขางเคยี งใด ๆ เลอื ดออกเล็กนอ ยใตผ วิ หนัง เกดิ เปนรอยชํา้ พบไดใ นตําแหนง ทมี่ เี สน เลอื ดฝอยมาก มกั ไม มอี นั ตรายหรือผลขางเคยี งใด ๆ รอยชาํ้ จะจางหายไดเองในเวลาไมก วี่ ัน

การจัดการและการปอ งกนั อบุ ัตเิ หตุจากการฝงเขม็ 261 เลือดออกปรมิ าณมากใตผ ิวหนงั หรือในช้นั กลา มเนอ้ื หรือเนอ้ื เยื่อตาง ๆ กลายเปน กอ นเลือด (hematoma) มักเกดิ จากการฝง เข็มถูกเสนเลอื ดและไมไดกดหยดุ เลือดไวห ลงั ถอนเข็ม ตําแหนง ท่เี ลือด ออกจะบวมขึ้นและมอี าการปวดหลงั ถอนเข็ม หากเลอื ดยงั ออกไมห ยดุ รอยบวมจะขยายโตขนึ้ อยางรวดเรว็ ผูป ว ยทม่ี ีภาวะเลือดออกงา ยจากสาเหตุตา ง ๆ อาจมเี ลอื ดออกปริมาณมากหรือมกี อ นเลือด ขนาดใหญ โดยเฉพาะเมื่อแทงถกู เสนเลือดใหญหรอื กระตนุ เข็มรนุ แรง 2.5.1 การแกไ ข - ถา เลอื ดออกเพียงเล็กนอยและเลือดหยุดแลว ไมต องใหการรกั ษาใด ๆ รอ งรอยตา ง ๆ จะหายไดเอง - ถาเลอื ดยงั ไมหยดุ หรอื มีอาการบวมข้นึ เร่ือย ๆ ใหก ดหรือประคบเยน็ ไวจ นเลือดหยุด - ถา ตําแหนง ท่เี ลอื ดออกมอี าการบวมและปวดในวนั ตอมา ใหใ ชการประคบอนุ การนวด เบา ๆ หรอื การรมยา - ถา ผูป วยมีภาวะเลอื ดออกงา ยและมเี ลือดออก ควรกดหรือประคบเยน็ ใหน านข้ึน สังเกต อาการจนมนั่ ใจวาเลอื ดหยุดแนน อน อาจจําเปน ตองใหการรกั ษาภาวะเลอื ดออกงา ยรว มดวย 2.5.2 การปองกัน - ระวังอยาฝง เขม็ ถกู เสน เลือดโดยไมจ ําเปน - ในตาํ แหนง ท่ีมีเลือดออกงา ย มีเสน เลอื ดฝอยมาก หรอื ใกลเ สนเลือด ควรแทงเขม็ ดวย ความระมัดระวัง หลงั ถอนเข็มออกควรกดไวจนมนั่ ใจวา ไมมีเลอื ดออก - หลีกเลยี่ งการฝง เข็มในผปู ว ยท่ีมภี าวะเลือดออกงาย หรือฝงเขม็ แตน อยเทา ที่จาํ เปนดว ย ความระมดั ระวัง หรือใชก ารรมยาแทน 2.6 เขม็ แทงถกู อวยั วะภายใน การฝง เขม็ บริเวณหลงั ทรวงอกและทอ ง อาจเกดิ การบาดเจ็บตอ อวยั วะภายในที่อยใู ตจุดฝง เขม็ ได ผฝู งเขม็ ควรมีความรูท างกายวิภาคเปน อยา งดี เลอื กขนาดของเขม็ และเทคนิคการฝง เขม็ ทเี่ หมาะสม กับตาํ แหนง ทฝ่ี งเขม็ ในผูปว ยแตละราย รวมถงึ ใสใ จระมัดระวงั ทุกครัง้ ที่จะไมใหเกดิ ความเส่ียงขึ้น หาก ไมม น่ั ใจใหหลกี เลย่ี งหรอื ใชเ ทคนิคการฝงเขม็ ทมี่ ีความเส่ียงนอยกวา เชน การแทงเขม็ ตื้น การแทงเฉียง การรมยาหรอื การครอบถว ย

262 การฝงเข็ม-รมยา การฝงเข็มบรเิ วณศรี ษะและใบหนา ทใ่ี กลกบั อวยั วะสําคญั หรอื ใกลโ พรงกะโหลกท่ีมีโอกาส แทงถกู เนื้อสมอง ควรระมัดระวังทศิ ทางของเขม็ และใชเทคนิคการกระตนุ เข็มที่เหมาะสม ไมรนุ แรงหรือ เสย่ี งเกินไป อนึ่ง ผูป วยแตละรายอาจมีโรคประจําตวั ทีม่ ลี กั ษณะทางกายวิภาคแตกตางจากผูปว ยรายอ่ืน เชน ผปู ว ยโรคหวั ใจบางรายมีหวั ใจโต ผูปว ยโรคเลอื ดธาลาสซเี มียอาจมตี ับและมา มโตมาก ผูส งู อายุ บางรายอาจมีเสนเลือดแดงใหญในชองทอ งโปงพอง (abdominal aortic aneurysm) โดยผปู ว ยไมทราบ มากอ น เปนตน กอนการฝงเข็มควรสอบถามประวตั ใิ หช ดั เจน ตรวจรา งกายใหล ะเอียดถีถ่ ว น และตรวจ บรเิ วณจดุ ฝงเขม็ ใหแนใจกอ นแทงเข็ม การบาดเจบ็ ตอ อวัยวะภายใน มอี าการแตกตา งกันขึ้นอยกู บั อวัยวะทีไ่ ดร บั บาดเจบ็ และ ความรนุ แรงของการบาดเจ็บ สวนใหญมกั มีอาการไมรุนแรงและบาดเจบ็ ไมม าก เนอ่ื งจากเขม็ มีขนาด เล็กและความยาวไมมาก อยา งไรกต็ าม เมือ่ มีอาการทสี่ งสยั วา อาจเกดิ อันตรายตอ อวัยวะภายใน ควรรับ ผปู วยไวส งั เกตอาการจนกวา จะม่ันใจ หากมีขอ จาํ กดั ในการแกไ ขปญ หาไดเอง อยาลงั เลทีจ่ ะสงตอ ผปู วย 2.7 ภาวะลมในชองอก (pneumothorax) ภาวะลมในชองอก หรอื อากาศในชองเยอ่ื หมุ ปอด เกิดจากปอดไดร บั อันตรายจนฉกี ขาด ลม จงึ รว่ั จากถุงลมเขา ชองอก บริเวณจุดฝงเข็มท่เี สย่ี งตอการเกิดอนั ตรายแกป อด ไดแ ก บรเิ วณอกทง้ั ดา นหนา ดานขางและดา นหลงั ใกลหลอดลมทชี่ ิดกับทรวงอก แอง เหนอื กระดกู ไหปลารา รักแรและชายโครง เมือ่ เกดิ ลมรัว่ ในชอ งอก ผปู วยจะมีอาการแนนหนา อก หายใจลาํ บากท่เี กิดข้นึ ฉับพลนั อาจมี อาการเจ็บหนา อก ไอ ใจส่ัน เหง่อื ออก ถารนุ แรงจะมอี าการเขยี วคลาํ้ หมดสติและเสยี ชวี ิตจาก ภาวะ ออกซเิ จนในเลือดต่าํ การตรวจรา งกายพบชพี จรเรว็ อัตราการหายใจเร็วขึน้ ความดนั โลหิตอาจ สูงข้ึน ในชว งแรกและต่ําลงเมอื่ มอี าการรนุ แรง ทรวงอกขา งทม่ี ีลมรว่ั จะมเี สียงปอดเบาและเคาะโปรง กวา ทรวง อกขางท่ปี กติ ถา ลมร่วั มากจะดันหลอดลมเฉไปดานตรงขาม 2.7.1 การแกไ ข - ขณะฝงเข็มในตําแหนงทีเ่ สี่ยง หากผูปว ยเกดิ อาการทีส่ งสัยดงั กลา วขางตน ใหห ยุดและ ถอดเข็มออกในทนั ที จากน้ันตรวจรา งกายและเฝาสงั เกตดูการเปลยี่ นแปลง

การจัดการและการปอ งกันอบุ ตั เิ หตุจากการฝง เขม็ 263 - สว นใหญภาวะลมรว่ั ในชองอกจากการฝง เข็ม มกั มอี าการไมร ุนแรง เนอ่ื งจากเขม็ มขี นาด เล็ก เมื่อปอดแฟบลงจะทาํ ใหรแู ผลบนปอดปดไดเ อง และลมจะหยุดร่วั จากนน้ั รางกายจะปรบั สภาพการ ไหลเวียนในปอดใหม ผปู ว ยจะรสู ึกอาการดขี ้ึนเอง - ถา อาการไมดีข้นึ หรือไมแ นใ จ ใหร บั ผปู วยไวสังเกตอาการอยางใกลชดิ การเอ็กซเรยปอด จะชวยวนิ ิจฉัยโรคไดแมน ยํา ถา ลมรั่วเกินกวา รอ ยละ 20 ใหพจิ ารณาเจาะดูดลมออก (thoracentesis) ถามลี มรวั่ ไมหยดุ ใหใ สทอ ทรวงอกเพื่อระบายลมออก (tube thoracostomy) 2.7.2 การปอ งกนั - ตาํ แหนง ทม่ี คี วามเส่ยี ง ควรใหค วามระมดั ระวงั ในการฝง เข็มเปนพิเศษ ไมใชเทคนคิ การ ฝงเข็มท่ีรุนแรงหรอื แทงยํ้าเขม็ เขา ออก และไมควรคาเขม็ ไวนานเพราะเข็มอาจเคลอื่ นเขาออกไดเมื่อผูปว ย ขยับตัวหรอื หายใจแรง - หากมีความจําเปน ตองฝง เขม็ ในบริเวณเสีย่ งและไมมีความมัน่ ใจ อาจพจิ ารณาใชเขม็ ให ส้ันลง แทงเขม็ ตน้ื หรือแทงเฉียง หรือใชเทคนิคอืน่ เชน รมยา ครอบถวย ปลอ ยเลอื ด เปนตน

264 การฝง เข็ม-รมยา ดัชนีจดุ ฝง เขม็ ตามระบบเสนลมปราณ จุดฝงเขม็ บนเสน มอื ไทอนิ ปอด (LU) The Lung Meridian of Hand-TaiYin Acupoints (手太阴肺经穴 Shǒu-Tài-Yīn-Fèi-Jīng-Xué) รหสั จุด ช่อื ภาษาจนี พนิ อิน ภาษาไทย LU1 中府 Zhōng-Fǔ จงฝู LU2 云门 Yún-Mén ยหฺ วนิ เหมนิ LU3 天府 Tiān-Fǔ เทยี นฝู LU4 侠白 Xiá-Bái เสียไป LU5 尺泽 Chǐ-Zé ฉอื่ เจอ LU6 孔最 Kǒng-Zuì ขงจยุ LU7 列缺 Liè-Quē เล่ียเชฺวีย LU8 经渠 Jīng-Qú จงิ ฉฺวี LU9 太渊 Tài-Yuān ไทเยฺวียน LU10 鱼际 Yú-Jì ยหฺ วจี ี้ LU11 少商 Shào-Shāng เสา ซาง จุดบนเสนมือหยางหมงิ ลําไสใ หญ ( LI) The Large Intestine Meridian of Hand-YangMing Acupoints (手阳明大肠经穴 Shǒu-Yáng-Míng-Dà-Cháng-Jīng-Xué) LI1 商阳 Shāng-Yáng ซางหยาง LI2 二间 Èr-Jiān เออ รเจียน LI3 三间 Sān-Jiān ซานเจยี น LI4 合谷 Hé-Gǔ เหอกู

ภาคผนวก ดชั นีจุดฝงเข็มตามระบบเสนลมปราณ 265 รหัสจุด ช่อื ภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย LI5 阳溪 Yáng-Xī หยางซี LI6 偏历 Piān-Lì เพียนล่ี LI7 温溜 Wēn-Liū เวินลวิ LI8 下廉 Xià-Lián เซ่ียเหลยี น LI9 上廉 Shàng-Lián ซางเหลียน LI10 手三里 Shǒu-Sān-Lǐ โสวซานหลี่ LI11 曲池 Qū-Chí ชฺวีฉือ LI12 肘髎 Zhǒu-Liáo โจว เหลียว LI13 手五里 Shǒu-Wǔ-Lǐ โสวอูห ล่ี LI14 臂臑 Bì-Nào ปเ นา LI15 肩髃 Jiān-Yú เจียนยหฺ วี LI16 巨骨 Jù-Gǔ จฺวก้ี ู LI17 天鼎 Tiān-Dǐng เทียนติ่ง LI18 扶突 Fú-Tū ฝูทู LI19 口禾髎 Kǒu-Hé-Liáo โขวเหอเหลียว LI20 迎香 Yíng-Xiāng อิง๋ เซียง จุดบนเสน เทา หยางหมิงกระเพาะอาหาร (ST) The Stomach Meridian of Foot-YangMing Acupoints (足阳明胃经穴 Zú-Yáng-Míng-Wèi-Jīng-Xué) ST1 承泣 Chéng-Qì เฉงิ ช่ี ST2 四白 Sì-Baí ซอื่ ไป ST3 巨髎 Jù-Liáo จวฺ ีเ้ หลียว ST4 地仓 Dì-Cāng ตชี้ าง

266 การฝงเขม็ -รมยา รหัสจดุ ชื่อภาษาจนี พินอิน ภาษาไทย ST5 大迎 Dà-Yíng ตาอง๋ิ ST6 颊车 Jiá-Chē เจ๋ยี เชอ ST7 下关 Xià-Guān เซี่ยกวาน ST8 头维 Tóu-Wéi โถวเหวย ST9 人迎 Rén-Yíng เหญินอ๋งิ ST10 水突 Shǔi-Tū สุย ทู ST11 气舍 Qì-Shè ชีเ่ ซอ ST12 缺盆 Quē-Pén เชฺวยี เผนิ ST13 气户 Qì-Hù ST14 库房 Kù-Fáng ชฮ่ี ู ST15 屋翳 Wū-Yì คฝู าง ST16 鹰窗 Yīng-Chuāng อูอ้ี ST17 乳中 Rǔ-Zhōng องิ ชวฺ าง ST18 乳根 Rǔ-Gēn หจู ง ST19 不容 Bù-Róng หูเกิน ST20 承满 Chéng-Mǎn ปหู ญง ST21 梁门 Liáng-Mén เฉิงหมา น ST22 关门 Guān-Mén เหลียงเหมิน ST23 太乙 Tài-Yí(Tài-Yǐ) กวานเหมิน ST24 滑肉门 Huá-Ròu-Mèn ไทอ ี๋ (ไทอี่) ST25 天枢 Tiān-Shū หวั โญว เหมนิ ST26 外陵 Wài-Líng เทยี นซู ST27 大巨 Dà-Jù ไวห ลงิ ST28 水道 Shuǐ-Dào ตาจฺวี้ สยุ เตา

ภาคผนวก ดชั นจี ุดฝง เข็มตามระบบเสนลมปราณ 267 รหัสจุด ชือ่ ภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย ST29 归来 Gūi-Lái กยุ ไหล ST30 气冲 Qì-Chōng ช่ีชง ST31 髀关 Bì-Guān ปก วน ST32 伏兔 ฝูทู ST33 阴市 Fú-Tù อนิ ซื่อ ST34 梁丘 Yīn-Shì เหลยี งชวิ ST35 犊鼻 Liáng-Qiū ตูป  ST36 足三里 Dú-Bí จซู านหลี่ ST37 上巨虚 Zú-Sān-Lǐ ซางจวฺ ้ีซวฺ ี ST38 条口 Shàng-Jù-Xū เถยี วโขว ST39 下巨虚 Tiáo-Kǒu เซีย่ จฺวซ้ี วฺ ี ST40 丰隆 Xià-Jù-Xū เฟงหลง ST41 解溪 Fēng-Lóng เจ่ยี ซี ST42 冲阳 Jiě-Xī ชงหยาง ST43 陷谷 Chōng-Yáng เซยี่ นกู ST44 内庭 Xiàn-Gǔ เนยถงิ ST45 厉兑 Nèi-Tíng ล่ตี ยุ Lì-Duì SP1 SP2 จดุ บนเสนเทา ไทอนิ มา ม (SP) SP3 SP4 The Spleen Meridian of Foot-TaiYin Acupoints (足太阴脾经穴 Zú-Tài-Yīn-Pí-Wèi-Jīng-Xué) 隐白 Yǐn-Bái อิน่ ไป 大都 Dà-Dū ตา ตู 太白 Tài-Bái ไทไ ป 公孙 Gōng-Sūn กงซนุ

268 การฝง เขม็ -รมยา รหสั จดุ ช่อื ภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย SP5 商丘 Shāng-Qiū ซางชวิ SP6 三阴交 Sān-Yīn-Jiāo ซานอนิ เจยี ว SP7 SP8 漏谷 Lòu-Gǔ โลวกู SP9 地机 Dì-Jī ตจี้ ี SP10 阴陵泉 Yīn-Líng-Quán อินหลิงเฉวฺ ยี น SP11 血海 Xuè-Hǎi เซวฺ ยี่ ไห SP12 箕门 Jī-Mén จีเหมิน SP13 冲门 Chōng-Mén ชงเหมนิ SP14 府舍 Fǔ-Shè ฝูเซอ SP15 腹结 Fù-Jié ฝูเ จ๋ยี SP16 大横 Dà-Héng ตาเหงิ SP17 腹哀 Fù-āi ฝไู อ SP18 食窦 Shí-Dòu สือโตว SP19 天溪 Tiān-Xī เทยี นซี SP20 胸乡 Xiōng-Xiāng ซงเซยี ง SP21 周荣 Zhōu-Róng โจวหญง 大包 Dà-Bāo ตาเปา HT1 HT2 จดุ บนเสน มอื เสาอินหวั ใจ (HT) HT3 HT4 The Heart Meridian of Hand-ShaoYin Acupoints (手少阴心经穴 Shǒu-Shǎo-Yīn-Xīn-Jīng-Xué) 极泉 Jí-Quán จีเ๋ ฉวฺ ียน 青灵 Qīng-Líng ชิงหลงิ 少海 Shào-Hǎi เสาไห 灵道 Líng-Dào หลิงเตา

ภาคผนวก ดชั นจี ุดฝง เข็มตามระบบเสนลมปราณ 269 รหัสจดุ ชอื่ ภาษาจนี พินอิน ภาษาไทย HT5 通里 Tōng-Lǐ ทงหลี่ HT6 阴郗 Yīn-Xì อินซี่ HT7 神门 Shén-Mén เสินเหมนิ HT8 少府 Shào-Fǔ เสา ฝู HT9 少冲 Shào-Chōng เสา ชง จดุ บนเสนมือไทห ยางลําไสเ ลก็ (SI) The Small Intestine Meridian of Hand - TaiYang Acupoints (手太阳小肠经穴 Shǒu-Tài-Yáng-Xiǎo-Cháng-Jīng-Xué) SI1 少泽 Shào-Zé เสาเจอ SI2 前谷 Qián-Gǔ เฉียนกู SI3 后溪 Hòu-Xī โฮว ซี SI4 腕骨 Wàn-Gǔ วา นกู SI5 阳谷 Yáng-Gǔ หยางกู SI6 养老 Yǎng-Lǎo หยางเหลา SI7 支正 Zhī-Zhèng จอื เจิง้ SI8 小海 Xiǎo-Hǎi เสยี วไห SI9 肩贞 Jiān-Zhēn เจียนเจิน SI10 臑俞 Nào-Shū เนา ซู SI11 天宗 Tiān-Zōng เทยี นจง SI12 秉风 Bǐng-Fēng ปง เฟง SI13 曲垣 Qū-Yuán ชวฺ เี หยฺวยี น SI14 肩外俞 Jiān-Wài-Shū เจียนไวซู SI15 肩中俞 Jiān-Zhōng-Shū เจียนจงซู SI16 天窗 Tiān-Chuāng เทียนชวฺ าง

270 การฝงเข็ม-รมยา รหสั จดุ ชือ่ ภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย SI17 天容 Tiān-Róng เทยี นหญง SI18 颧髎 Quán-Liáo เฉวฺ ียนเหลียว SI19 听宫 Tīng-Gōng ทิงกง จุดบนเสนเทาไทห ยางกระเพาะปสสาวะ (BL) The Bladder Meridian of FootTaiYang Acupoints (足太阳膀胱经穴 Zú-Tài-Yáng-Páng-Guāng-Jīng-Xué) BL1 睛明 Jīng-Míng จิงหมิง BL2 Zǎn-Zhú จานจู 攒竹 (Cuán-Zhú) (ฉวฺ านจู) BL3 眉冲 Méi-Chōng เหมยชง BL4 曲差 Qū-Chā ชฺวชี า BL5 五处 Wǔ-Chù อชู ู BL6 承光 Chéng-Guāng เฉิงกวาง BL7 通天 Tōng-Tiān ทงเทียน BL8 络却 Luò-Què ลั่วเชวฺ ย่ี BL9 玉枕 Yù-Zhěn อวีเ้ จนิ่ BL10 天柱 Tiān-Zhù เทียนจู BL11 大杼 Dà-Zhù ตา จู BL12 风门 Fēng-Mén เฟงเหมิน BL13 肺俞 Fèi-Shū เฟยซู BL14 厥阴俞 Jué-Yīn-Shū จเหวียอนิ ซู BL15 心俞 Xīn-Shū ซนิ ซู BL16 督俞 Dū-Shū ตซู ู BL17 膈俞 Gé-Shū เกอซู

ภาคผนวก ดชั นีจุดฝง เข็มตามระบบเสนลมปราณ 271 รหัสจดุ ชือ่ ภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย BL18 肝俞 Gān-Shū กานซู BL19 胆俞 Dǎn-Shū ตานซู BL20 脾俞 Pí-Shū ผีซู BL21 胃俞 Wèi-Shū เวยซู BL22 三焦俞 Sān-Jiāo-Shū ซานเจียวซู BL23 肾俞 Shèn-Shū เซน่ิ ซู BL24 气海俞 Qì-Hǎi-Shū ชไี่ หซู BL25 大肠俞 Dà-Cháng-Shū ตาฉางซู BL26 关元俞 Guān-Yuán-Shū กวานเหยวฺ ียนซู BL27 小肠俞 Xiǎo-Cháng-Shū เสีย่ วฉางซู BL28 膀胱俞 Páng-Guāng-Shū ผังกวางซู BL29 中膂俞 Zhōng-Lǔ-Shū จงหลีซ่ ู (จงลฺหวซ่ี ู) BL30 白环俞 Bái-Huán-Shū ไปหวนซู BL31 上髎 Shàng-Liáo ซางเหลยี ว BL32 次髎 Cì-Liáo ชื่อเหลยี ว BL33 中髎 Zhōng-Liáo จงเหลียว BL34 下髎 Xià-Liáo เซยี่ เหลียว BL35 会阳 Huì-Yáng หยุ หยาง BL36 承扶 Chéng-Fú เฉงิ ฝู BL37 殷门 Yīn-Mén อินเหมนิ BL38 浮郗 Fú-Xì ฝซู ่ี BL39 委阳 Wěi-Yáng เหวย หยาง BL40 委中 Wěi-Zhōng เหวย จง BL41 附分 Fù-Fēn ฟเู ฟน

272 การฝงเขม็ -รมยา รหัสจดุ ชื่อภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย BL42 魄户 Pò-Hù พอหู BL43 膏肓 Gāo-Huāng เกาฮฺวาง BL44 神堂 Shén-Táng เสนิ ถงั BL45 譩譆 BL46 膈关 Yì-Xǐ อีส้ ่ี BL47 魂门 Gé-Guān เกอ กวาน BL48 阳纲 Hún-Mén หนุ เหมิน BL49 意舍 Yáng-Gāng หยางกงั BL50 胃仓 Yì-Shè อีเ้ ซอ BL51 肓门 Wèi-Cāng เวยชาง BL52 志室 Huāng-Mén ฮวฺ างเหมนิ BL53 胞肓 Zhì-Shì จ้อื ซื่อ BL54 秩边 Bāo-Huāng เปาฮวฺ าง BL55 合阳 Zhì-Biān จ้ือเปย น BL56 承筋 Hé-Yáng เหอหยาง BL57 承山 Chéng-Jīn เฉงิ จิน BL58 飞扬 Chéng-Shān เฉิงซาน BL59 跗阳 Fēi-Yáng เฟยหยาง BL60 昆仑 Fū-Yáng ฟหู ยาง BL61 仆参 Kūn-Lún คนุ หลนุ BL62 申脉 Pú-Cān(Pú-Shēn) ผชู าน (ผเู ซนิ ) BL63 金门 Shēn-Mài เซินมา ย BL64 京骨 Jīn-Mén จินเหมิน BL65 束骨 Jīng-Gǔ Shù-Gǔ จิงกู ซูก ู

ภาคผนวก ดชั นีจุดฝงเข็มตามระบบเสนลมปราณ 273 รหัสจดุ ชือ่ ภาษาจนี พนิ อิน ภาษาไทย BL66 足通谷 Zú-Tōng-Gǔ จูทงกู BL67 至阴 Zhì-Yīn จ้อื อนิ KI1 จดุ บนเสนเทา เสาอนิ ไต (KI) KI2 KI3 The Kidney Meridian of Foot-ShaoYin Acupoints KI4 (足少阴肾经穴 Zú-Shǎo-Yīn-Shèn-Jīng-Xué) KI5 KI6 涌泉 Yǒng-Quán หยงเฉวฺ ียน KI7 KI8 然谷 Rán-Gǔ หญานกู KI9 KI10 太溪 Tài-Xī ไทซ ี KI11 KI12 大钟 Dà-Zhōng ตาจง KI13 KI14 水泉 Shuǐ-Quán สยุ เฉฺวียน KI15 KI16 照海 Zhào-Hǎi เจา ไห KI17 KI18 复溜 Fù-Liū ฟลู ิว KI19 交信 Jiāo-Xìn เจียวซ่ิน 筑宾 Zhù-Bīn จูปน 阴谷 Yīn-gǔ อินกู 横骨 Héng-Gǔ เหงิ กู 大赫 Dà-Hè ตาเฮอ 气穴 Qì-Xué ชเี่ สฺวีย 四满 Sì-Mǎn ซ่อื หมา น 中注 Zhōng-Zhù จงจู 肓俞 Huāng-Shū ฮฺวางซู 商曲 Shāng-Qū ซางชวฺ ี 石关 Shí-Guān สอื กวาน 阴都 Yīn-Dū อินตู

274 การฝง เขม็ -รมยา รหสั จดุ ชอ่ื ภาษาจนี พินอิน ภาษาไทย KI20 腹通谷 Fù-Tōng-Gǔ ฝทู งกู KI21 幽门 Yōu-Mén อวิ เหมิน KI22 步廊 Bù-Láng ปหู ลาง KI23 神封 Shén-Fēng เสนิ เฟง KI24 灵墟 Líng-Xū หลิงซวฺ ี KI25 神藏 Shén-Cáng เสนิ ฉาง KI26 彧中 Yù-Zhōng อวจี้ ง KI27 俞府 Shū-Fǔ ซฝู ู จุดบนเสน มือจฺเหวยี อินเยอื่ หุมหวั ใจ (PC) The Pericardium Meridian of Hand-JueYin Acupoints (手厥阴心包经穴 Shǒu-Jué-Yīn-Xīn-Bāo-Jīng-Xué) PC1 天池 Tiān-Chí เทียนฉอื PC2 天泉 Tiān-Quán เทียนเฉฺวยี น PC3 曲泽 Qū-Zé ชฺวเี จอ PC4 郗门 Xì-Mén ซ่เี หมนิ PC5 间使 Jiān-Shǐ เจยี นส่ือ PC6 内关 Nèi-Guān เนย กวาน PC7 大陵 Dà-Líng ตาหลงิ PC8 劳宫 Láo-Gōng เหลากง PC9 中冲 Zhōng-Chōng จงชง

ภาคผนวก ดชั นจี ุดฝงเข็มตามระบบเสนลมปราณ 275 จดุ บนเสนมอื เสา หยางซานเจียว (TE) The Pericardium Meridian of Hand-JueYin Acupoints (手少阳三焦经穴 Shǒu-Jué-Yīn-Xīn-Bāo-Jīng-Xué) รหัสจดุ ชอื่ ภาษาจนี พินอนิ ภาษาไทย TE1 关冲 Guān-Chōng กวานชง TE2 液门 Yè-Mén เยเหมิน TE3 中渚 จงจู TE4 阳池 Zhōng-Zhǔ หยางฉือ TE5 外关 Yáng-Chí ไวก วาน TE6 支沟 Wài-Guān จือโกว TE7 会宗 Zhī-Gōu หุยจง TE8 三阳络 Huì-Zōng ซานหยางลั่ว TE9 四渎 Sān-Yáng-Luò ซือ่ ตู TE10 天井 เทยี นจ่งิ TE11 清冷渊 Sì-Dú ชงิ เหล่งิ เยวฺ ยี น TE12 消泺 Tiān-Jǐng เซยี วลว่ั TE13 臑会 Qīng-Lěng-Yuān เนา หยุ TE14 间髎 Xiāo-Luò เจยี นเหลยี ว TE15 天髎 Nào-Huì เทยี นเหลยี ว TE16 天牖 Jiān-Liáo เทยี นอ่วิ TE17 翳风 Tiān-Liáo อเ้ี ฟง TE18 瘛脉 Tiān-Yǒu ชื่อมา ย TE19 颅息 Yì-Fēng หลซู ี TE20 角孙 Chì-Mài เจย่ี วซนุ Lú-Xī Jiǎo-Sūn

276 การฝง เขม็ -รมยา รหัสจุด ชื่อภาษาจนี พินอิน ภาษาไทย TE21 耳门 Ér-Mén เออ รเ หมนิ TE22 耳禾髎 Ér-Hé-Liáo เออรเ หอเหลยี ว TE23 丝竹空 Sī-Zhú-Kōng ซือจคู ง จุดบนเสนเทาหยางถุงนา้ํ ดี (GB) The Gall Bladder Meridian of Foot-ShaoYang Acupoints (足少阳胆经穴 Zú-Shǎo-Yáng-Dǎn-Jīng-Xué) GB1 瞳子髎 Tóng-Zǐ-Liáo ถงจ่ือเหลยี ว GB2 听会 Tīng-Huì ทงิ หยุ GB3 上关 Shàng-Guān ซางกวาน GB4 颔厌 Hàn-Yàn ฮน่ั เอย้ี น GB5 悬颅 Xuán-Lú เสวฺ ยี นหลู GB6 悬厘 Xuán-Lí เสฺวียนหลี GB7 曲鬓 Qū-Bìn ชวฺ ีปน GB8 率谷 Shuài-Gǔ ไซวฺ ก ู GB9 天冲 Tiān-Chōng เทียนชง GB10 浮白 Fú-bái ฝไู ป GB11 头窍阴 Tóu-Qiào-Yīn โถวเชีย่ วอิน GB12 完骨 Wán-Gǔ หวนั กู GB13 本神 Běn-Shén เปนเสิน GB14 阳白 Yáng-Bái หยางไป GB15 头临泣 Tóu-Lín-Qì โถวหลนิ ซ่ี GB16 目窗 Mù-Chuāng มชู วฺ าง GB17 正营 Zhèng-Yíng เจิ้งอ๋ิง

ภาคผนวก ดชั นีจุดฝงเข็มตามระบบเสน ลมปราณ 277 รหสั จดุ ชือ่ ภาษาจนี พินอนิ ภาษาไทย GB18 承灵 Chéng-Líng เฉิงหลิง GB19 脑空 Nǎo-Kōng เหนาคง GB20 风池 Fēng-Chí เฟงฉือ GB21 肩井 Jiān-Jǐng เจยี นจง่ิ GB22 渊液 Yuān-Yè เอวยี นเย GB23 辄筋 Zhé-Jīn เจอ จิน GB24 日月 Rì-Yuè ญอ่ื เอวี่ย GB25 京门 Jīng-Mén จิงเหมิน GB26 带脉 Dài-Mài ไตม าย GB27 五枢 Wǔ-Shū GB28 维道 Wéi-Dào อซู ู GB29 居髎 Jū-Liáo เหวยเตา GB30 环跳 Huán-Tiào จวฺ เี หลียว GB31 风市 Fēng-shì หวนเท่ยี ว GB32 中渎 Zhōng-Dú เฟง ซ่ือ GB33 膝阳关 Xī-Yáng-Guān GB34 阳陵泉 Yáng-Líng-Quán จงตู GB35 阳交 Yáng-Jiāo ซีหยางกวาน GB36 外丘 Wài-Qiū หยางหลิงเฉฺวยี น GB37 光明 Guāng-Míng หยางเจยี ว GB38 阳辅 Yáng-Fǔ GB39 悬钟 Xuán-Zhōng ไวช วิ GB40 丘墟 Qiū-Xū กวางหมิง GB41 足临泣 Zú-Lín-Qì หยางฝู เสวฺ ียนจง ชิวซวฺ ี จูห ลินช่ี

278 การฝง เขม็ -รมยา รหสั จุด ช่ือภาษาจนี พนิ อิน ภาษาไทย GB42 地五会 Dì-Wǔ-Huì ตอ้ี ฮู ยุ GB43 侠溪 Xiá-Xī เสียซี GB44 足窍阴 Zú-Qiào-Yīn จูเ ชย่ี วอิน จดุ บนเสน เทา จฺเหวยี อินตับ (LR) The Liver Meridian of Foot-JueYin Acupoints (足厥阴肝经穴 Zú-Jué-Yīn-Xīn-Gān-Jīng-Xué) LR1 大敦 Dà-Dūn ตาตนุ LR2 行间 Xíng-Jiān สงิ เจียน LR3 太冲 Tài-Chōng ไทชง LR4 中封 Zhōng-Fēng จงเฟง LR5 蠡沟 Lí-Gōu หลโี กว LR6 中都 Zhōng-Dū จงตู LR7 膝关 Xī-Guān ซกี วาน LR8 曲泉 Qū-Quán ชฺวีเฉฺวยี น LR9 阴包 Yīn-Bāo อนิ เปา LR10 足五里 Zú-Wǔ-Lǐ จูอ ูห ลี่ LR11 阴廉 Yīn-Lián อินเหลียน LR12 急脉 Jí-Mài จมี๋ าย LR13 章门 Zhāng-Mén จางเหมิน LR14 期门 Qī-Mén ชเี หมนิ

ภาคผนวก ดชั นีจุดฝง เข็มตามระบบเสน ลมปราณ 279 จดุ บนเสนลมปราณเญ่นิ (CV) The Conception Vessel Acupoints (任脉穴 Rèn-Mài-Xué) รหสั จุด ชอ่ื ภาษาจนี พนิ อิน ภาษาไทย CV1 会阴 Huì-Yīn หยุ อิน CV2 曲骨 Qū-Gǔ ชฺวกี ู CV3 中极 Zhōng-Jí จงจี๋ CV4 关元 Guān-Yuán กวานเหยฺวียน CV5 石门 Shí-Mén สือเหมนิ CV6 气海 Qì-Hǎi ชไี่ ห CV7 阴交 Yīn-Jiāo อินเจียว CV8 神阙 Shén-Què เสนิ เชวฺ ี่ย CV9 水分 Shuǐ-Fēn สยุ เฟน CV10 下脘 Xià-Wǎn เซ่ียหวา น CV11 建里 Jiàn-Lǐ เจี้ยนหล่ี CV12 中脘 Zhōng-Wǎn จงหวาน CV13 上脘 Shàng-Wǎn ซา งหวา น CV14 巨阙 Jù-Què จวฺ ี้เชฺวย่ี CV15 鸠尾 Jiū-Wěi จิวเหวย CV16 中庭 Zhōng-Tíng จงถิง Tán-Zhōng ถันจง CV17 膻中 (Dàn-Zhōng) (ต้ันจง) (Shàn-Zhōng) (ซนั่ จง) CV18 玉堂 Yù-Táng อวถี้ าง

280 การฝงเข็ม-รมยา รหัสจุด ชือ่ ภาษาจนี พินอนิ ภาษาไทย CV19 紫宫 Zǐ-Gōng จือ่ กง CV20 华盖 Huá-Gài หัวกา ย CV21 璇玑 Xuán-Jī เสวฺ ียนจี CV22 天突 Tiān-Tū เทยี นทู CV23 廉泉 Lián-Quán เหลียนเฉฺวียน CV24 承浆 Chéng-Jiāng เฉิงเจียง GV1 จดุ บนเสน ลมปราณตู (GV) ฉางเฉยี ง GV2 เยาซู GV3 The Governor Vessel Acupoints เยาหยางกวาน GV4 (督脉穴 Dū-Mài-Xué) มิง่ เหมนิ GV5 เสวฺ ยี นซู GV6 长强 Cháng-Qiáng จ่ีจง GV7 腰俞 Yāo-Shū จงซู GV8 腰阳关 จนิ ซัว GV9 命门 Yāo-Yáng-Guān จ้อื หยาง GV10 悬枢 Mìng-Mén หลงิ ไถ GV11 脊中 Xuán-Shū เสินเตา GV12 中枢 Jǐ-Zhōng เซนิ จู GV13 筋缩 Zhōng-Shū เถาเตา GV14 至阳 Jīn-Suō ตาจยุ 灵台 Zhì-Yáng 神道 Líng-Tái 身柱 Shén-Dào 陶道 Shēn-Zhù 大椎 Táo-Dào Dà-Zhuī

ภาคผนวก ดชั นจี ุดฝง เข็มตามระบบเสน ลมปราณ 281 รหสั จุด ช่ือภาษาจนี พนิ อนิ ภาษาไทย GV15 哑门 Yǎ-Mén หยาเหมนิ GV16 风府 Fēng-Fǔ เฟงฝู GV17 脑户 Nǎo-Hù เหนา หู GV18 强间 Qiáng-Jiān GV19 后顶 Hòu-Dǐng เฉียงเจยี น GV20 百会 Bǎi-Huì โหว ตงิ่ GV21 前顶 Qián-Dǐng ไปห ยุ GV22 囟会 Xìn-Huì เฉยี นติง่ GV23 上星 Shàng-Xīng ซิน่ หยุ GV24 神庭 Shén-Tíng ซางซงิ GV25 素髎 Sù-Liáo เสนิ ถงิ GV26 水沟 Shuǐ-Gōu ซูเ หลียว GV27 兑端 Duì-Duān สุยโกว GV28 龈交 Yín-Jiāo ตยุ ตฺวาน อิน๋ เจียว EX-HN1 จดุ พเิ ศษบน ศีรษะและคอ (EX-HN) EX-HN2 ซื่อเสินชง EX-HN3 Head and Neck Extra-Acupoints ตางหยาง EX-HN4 (头颈奇穴 : Tóu-Jǐng-Qí-Xué) อ้ินถงั EX-HN5 ยหฺ วเี ยา EX-HN6 四神聪 Sì-Shén-Cōng ไทหยาง 当阳 Dāng-Yáng เออรเ จยี น 印堂 Yìn-Táng 鱼腰 太阳 Yú-Yāo 耳尖 Tài-Yáng Ér-Jiān

282 การฝง เขม็ -รมยา รหสั จุด ชอื่ ภาษาจนี พนิ อิน ภาษาไทย EX-HN7 球后 Qiú-Hòu ฉวิ โหว EX-HN8 上迎香 Shàng-Yíng-Xiāng ซา งอ๋งิ เซียง EX-HN9 内迎香 Nèi-Yíng-Xiāng เนย อ๋งิ เซียง EX-HN10 จฺวเ้ี ฉฺวยี น EX-HN11 聚泉 Jù-Quán ไหเฉฺวยี น EX-HN12 海泉 Hǎi-Quán EX-HN13 金津 Jīn-Jīn จนิ จิน EX-HN14 玉液 อว้ีเย EX-HN15 翳明 Yù-Yè อีห้ มิง EX-HN16 颈百劳 Yì-Míng จงิ่ ไปเ หลา EX-HN17 上廉泉 Jǐng-Bǎi-Láo ซางเหลียนเฉวฺ ยี น EX-HN18 夹承浆 Shàng-Lián-Quán เจย่ี เฉงิ เจยี ง EX-HN19 牵正 Jia-Chéng-Jiāng เฉียนเจิ้ง 安眠 Qian-Zheng อนั เหม่ยี น EX-CA1 An-Mián EX-CA2 EX-CA3 จุดพิเศษบน หนาอกและทอง (EX-CA) EX-CA4 EX-CA5 Chest and Abdomen Extra-Acupoints EX-CA6 (胸腹奇穴 : Xiōng-Fù-Qí-Xué) 子宫 Zǐ-Gōng จือ่ กง 胃上 Wèi-Shàng เวยซาง 三角灸 Sān-Jiǎo-Jiǔ ซานเจย่ี วจว่ิ 利尿穴 Lì-Niào-Xué ล่ีเนี่ยวเสฺวยี 气门 ช่เี หมิน 提托 Qì-Mén ถีทัว Tí-Tuō

ภาคผนวก ดชั นจี ุดฝงเข็มตามระบบเสน ลมปราณ 283 จุดพิเศษบน หลัง (EX-B) Back Extra-Acupoints (背奇穴 Bèi-Qí-Xué) รหัสจดุ ช่อื ภาษาจนี พนิ อิน ภาษาไทย EX-B1 定喘 Dìng-chuǎn ตง้ิ ฉวฺ าน EX-B2 夹脊 Jiá-jǐ เจยี๋ จี่ EX-B3 胃脘下俞 เวย หวา นเซีย่ ซู EX-B4 痞根 Wèi-Wǎn-Xià-Shū ผี่เกิน EX-B5 下极俞 Pǐ-Gēn เซ่ยี จ๋ซี ู EX-B6 腰宜 เยาอี๋ EX-B7 腰眼 Xià-Jí-Shū เยาเอ่ยี น EX-B8 十七椎 Yāo-Yí สือชีจยุ EX-B9 腰奇 Yāo-Yǎn เยาฉี EX-B10 环中 หวนจง EX-B11 血压点 Shí-Qī-Zhuī เซวฺ ีย่ ยาเตี่ยน EX-B12 巨阙俞 Yāo-Qí จวฺ ้ีเชฺวยี่ ซู EX-UE1 Huán-Zhōng EX-UE2 Xuè-Yā-Diǎn EX-UE3 Jù-Què-Shū EX-UE4 จุดพิเศษบน รยางคบ น (EX-UE) Upper Extremities Extra-Acupoints (上肢奇穴 Shàng-Zhī-Qí-Xué) 肘尖 Zhǒu-Jiān โจวเจยี น 二白 Èr-Bái เออ รไป 中泉 Zhōng-Quán จงเฉวฺ ยี น 中魁 Zhōng-Kuí จงขุย

284 การฝง เข็ม-รมยา รหสั จดุ ชื่อภาษาจนี พินอิน ภาษาไทย EX-UE5 EX-UE6 大骨空 Dà-Gǔ-Kōng ตากูค ง EX-UE7 小骨空 Xiǎo-Gǔ-Kōng เสียวกูคง EX-UE8 腰痛点 Yāo-Tòng-Diǎn เยาทงเต่ยี น EX-UE9 外劳宫 Wài-Láo-Gōng ไวเ หลากง EX-UE10 ปาเสยี EX-UE11 八邪 Bā-Xié ซือ่ เฝง EX-UE12 四缝 Sì-Fèng สอื เซฺวียน 十宣 Shí-Xuān เจยี นเฉียน EX-UE13 肩前 Jiān-Qián (เจยี นเนย หลงิ ) (肩内陵) (Jiān-Nèi-Ling) EX-LE1 臂中 Bì-Zhōng ปจ ง EX-LE2 (收逆注) (Shou-Ni-Zhu) (โซวนีจ่ )ู EX-LE3 จุดพิเศษบน รยางคลาง (EX-LE) EX-LE4 EX-LE5 Lower Extremities Extra-Acupoints EX-LE6 (下肢奇穴 Qí-Xué-Xia-Zhi) EX-LE7 EX-LE8 髋骨 Kuān-Gǔ ควานกู 鹤顶 Hè-Dǐng เหอ ตงิ่ 膝内 Xī-Nèi ซเี นย 白虫窝 Bái-Chóng-Wō ไปฉงวอ 内膝眼 Nèi-Xī-Yǎn เนยซีเอ่ียน 膝眼 Xī-Yǎn ซเี อยี่ น 胆囊 Dǎn-Náng ตานหนาง 阑尾 Lán-Wěi หลานเหวย 内踝尖 Nèi-Huái-Jiān เนย หวฺายเจยี น

ภาคผนวก ดชั นีจุดฝงเข็มตามระบบเสนลมปราณ 285 รหสั จุด ช่อื ภาษาจนี พินอิน ภาษาไทย ไวหวายเจียน EX-LE9 外踝尖 Wài-Huái-Jiān EX-LE10 八风 Bā-Fēng ปาเฟง EX-LE11 独阴 Dú-Yīn ตูอิน EX-LE12 气端 Qì-Duān ชต่ี วฺ าน

ภาคผนวก ดัชนีจุดฝง เข็ม (พินอนิ ) 286 CROSS INDEX OF ACUPUNCTURE POINTS (PINYIN) A Chize (LU5) 87 Anmian (Extra 13-EX-HN19) 232 Chongmen (SP12) 121 B Chongyang (ST42) 114 Bafeng (Extra 40-Ex-LE10) 247 Ciliao (BL32) 147 Baichongwo (Extra 35-EX-LE3) 245 D Baihuanshu (BL30) 147 Dabao (SP21) 125 Baihui (GV20) 223 Dachangshu (BL25) 145 Baohuang (BL53) 154 Dadu (SP2) 116 Baxie (EX-UE9) 241 Dadun (LR1) 200 Benshen (GB13) 189 Dahe (KI12) 167 Biguan (ST31) 109 Daheng (SP15) 123 Binao (LI14) 90 Daimai (GB26) 193 Bingfeng (SI12) 134 Daju (ST27) 107 Bitong (Extra 10) Daling (PC7) 176 Bizhong (Extra 32-EX-UE13) 244 Danangxue (Extra 39) Bulang (KI22) 194 Danshu (BL19) 144 Burong (ST19) 105 Danzhong (CV17) 213 C Dazhu (BL11) 141 Changqiang (GV1) 216 Daying (ST5) 100 Chengfu (BL36) 149 Dazhong(KI4) 164 Chengguang (BL6) 139 Dazhui (GV14) 221 Chengjiang (CV24) 215 Dangyang (EX-HN2) 228 Chengjin (BL56) 156 Dagukong (EX-UE5) 240 Chengling (GB18)191 Dannang (EX-LE6) 245 Chengman (ST20) 105 Dayin (EX-LE11) 247 Chengqi (ST1) 97 Dicang (ST4) 100 Chengshan(BL57) 156 Diji (SP8) 120 Chimai (TE18) 183 Dingchuan (EX-B1) 236 Diwuhui (GB42) 198

287 การฝงเข็ม-รมยา Duiduan (GV27) 225 Geguan (BL 46) 152 Dubi (ST35) 110 Geshu (BL 17) 143 Dushu (BL16) 143 Gongsun (SP 4) 117 E Guanchong (TE 1) 177 Erbai (Extra 31-EX-UE2) 240 Guangming (GB 37) 196 Erheliao (TE22) 184 Guanmen (ST22) 106 Erjian (LI2) 89 Guanyuan (CV4) 206 Erjian (EX-HN6) 229 Guanyuanshu (BL26)146 Erman (TE21) 184 Guilai (ST29) 108 F H Feishu (BL13) 142 Hanyan (GB4) 187 Feiyang (BL58) 157 Haiquan (EX-HN11)228 Fengchi (GB20) 191 Heding (EX-LE2)244 Fengfu (GV16) 222 Hegu (LI4) 90 Fenglong (ST40) 130 Henggu (KI11) 167 Fengmen (BL12) 141 Heyang (BL55) 156 Fengshi (GB31) 194 Houding (GV19) 223 Fuai (SP16) 123 Houxi (SI3) 130 Fubai (GB10) 188 Huagai (CV20) 214 Fufen (BL41) 150 Huangmen (BL51) 153 Fujie (SP14) 122 Huangshu (KI16) 169 Fuliu (KI7) 165 Huantiao (GB30) 194 Fushe (SP13) 122 Huanzhong (Extra 34-EX-B10) 238 Futonggu (KI20) 170 Huaroumen (ST24) 106 Futu (ST32) 109 Huiyang (BL35) 148 Futu (LI18) 96 Huiyin (CV1) 205 Fuyang (BL59) 157 Huizong (TE7) 180 Fuxi (BL38) 149 Hunmen (BL47) 152 G J Ganshu (BL 18) 143 Jiache (ST6) 100 Gaohuang (BL 43) 151 Jiachengjiang (Extra 8-EX-HN177) 232 Jianjing (GB21) 192

ภาคผนวก ดัชนจี ุดฝงเข็ม (พินอนิ ) 288 Jiaji (EX-B2) 236 Jianli (CV11) 211 K Jianliao (TE14) 182 Kongzui (LU6) 85 Jianqian (Extra 23-EX-UE) 244 Kouheliao (LI19)96 Jianshi (PC5) 175 Kufang (ST14) 103 Jianwaishu (SI14)134 Kunlun (BL60) 157 Jianyu (LI15) 95 Kuangu (EX-LE1) 244 Jianzhen (SI9) 133 L Jianzhongshu (SI15) 135 Lanwei (Extra 37–EX-LE7) 247 Jiaosun (TE20) 184 Laogong (PC8) 176 Jiaoxin (KI8) 165 Liangmen (ST21) 106 Jiexi (ST41) 113 Liangqiu (ST34) 109 Jimai (LR12) 204 Lianquan (CV23) 215 Juqueshu (EX-B) 238 Lidui (ST45) 115 Jimen (SP11) 121 Lieque (LU7) 85 Jinggu (BL64) 160 Ligou (LR5) 201 Jingmen (GB25) 193 Lingdao (HT4) 126 Jingming (BL1) 138 Lingtai (GV10) 220 Jingqu (LU8) 86 Lingxu (KI24) 171 Jinjin (Extra 9–EX-HN12) 231 Lougu (SP7) 120 Jinmen (BL63) 159 Luoque (BL8) 140 Jinsuo (GV8) 219 Luxi (TE19) 183 Jiquan (HT1)125 M Jiuwei (CV15) 212 Meichong (BL3) 138 Jizhong (GV6)218 Mingmen (GV4) 218 Jingbailao (EX-HN15) 232 Nuchuang (GB16) 190 Jueyinshu (BL14) 142 N Jugu (LI16) 95 Naohu (GV17) 222 Juliao (ST3) 97 Naohui (TE13) 182 Juque (CV14) 229 Naokong (GB19) 191 Juliao (GB29) 194 Naoshu (SI10) 133 Juquan (EX-HN10) 229 Neiguan (PC6)175

289 การฝงเข็ม-รมยา Neiting (ST44) 115 Quepen (ST12) 102 Neiyingxian (EX–HN9)229 Qugu (CV2) 205 Neixiyan (EX-LE 4) 245 Ququan (LR 8) 203 P Quyuan (SI13) 134 Pangguangshu (BL28) 146 Quze (PC3) 173 Pianli (LI6) 91 R Pigen (Extra 20-EX-B4) 237 Rangu (KI2) 161 Pishu (BL20) 144 Renying (ST9) 101 Pohu (BL42) 151 Riyue (GB24) 193 Pushen (BL61) 159 Rugen (ST18)105 Q Ruzhong (ST17)104 Qianding (GV21) 224 S Qiangjian (GV18) 222 Sanjian (LI3) 89 Qiangu (SI2) 130 Sanjiaojiu (EX-CA3) 233 Qianzheng (Extra 11–EX-HN18) 232 Sanjiaoshu (BL22)144 Qichong (ST30) 108 Sanyangluo (TE8)180 Qihai (CV6) 207 Sanyinjiao (SP6) 119 Qihaishu (BL24) 145 Shangguan (GB3) 185 Qihu (ST13) 103 Shangjuxu (ST37) 112 Qimen (LR14) 204 Shanglian (LI9) 92 Qinglengyuan (TE11) 181 Shanglianquan (Extra 3-EX-HN18) 232 Qingling (HT2) 125 Shangliao (BL31)147 Qishe (ST11) 102 Shangqiu (SP5) 117 Qiuhou (Extra 7-EX-HN7) 229 Shangqu (KI17) 169 Qiuxu (GB40) 197 Shangwan (CV13) 212 Qixue (KI13) 167 Shangxing (GV23) 224 Qimen (EX-CA3) 234 Shangyang (LI1) 88 Qiduan (EX-LE12) 247 Shangyingxiang (EX-HN8) 229 Quanliao (SI18) 135 Shaochong (HT9) 128 Qubin (GB7) 187 Shaofu (HT8) 127 Quchai (BL4) 139 Shaohai (HT3) 126 Quchi (LI11) 93 Shaoshang (LU11) 88

ภาคผนวก ดัชนีจุดฝง เข็ม (พินอิน) 290 Shaoze (SI1)129 Shencang (KI25) 172 T Shendao (GV11) 220 Taibai (SP 3) 116 Shenfeng (KI23) 171 Taichong (LR 3) 200 Shenque (CV8) 210 Taixi (KI3) 164 Shenmai (BL62) 159 Taiyang (Extra 1-EX-HN5) 228 Shenmen (HT7) 127 Taiyi (ST23) 106 Shenshu (BL23) 145 Taiyuan (LU9) 87 Shentang (BL44) 151 Taodao (GV13) 221 Shenting (GV24) 225 Tianchi (PC1) 173 Shenghu (GV12) 220 Tianchong (GB9) 188 Shidou (SP17) 123 Tianchuang (SI16) 135 Shiguan (KI18) 169 Tianding (LI17) 95 Shimen (CV5) 207 Tianfu (LU3) 83 Shiqizhai (Extra 18-EX-B8) 237 Tianjing (TE10) 181 Shixuan (Extra 24-EX-UE11) 244 Tianliao (TE15) 182 Shousanli (LI10) 93 Tianquan (PC2) 173 Shouwuli (LI13) 94 Tianrong(SI17) 135 Shuaigu (GB8) 188 Tianshu (ST25) 107 Shufu (KI27) 172 Tiantu (CV22) 215 Shugu (BL65) 160 Tianxi (SP18) 123 Shuidao (ST28) 108 Tianyou (TE16) 183 Shuifen (CV9) 210 Tianzhu (BL10) 141 Shuigou (GV26) 225 Tianzong (SI11)134 Shuiquan (KI5) 165 Tiaokou (ST38) 112 Shuitu (ST10) 101 Tinggong (SI19)136 Sibai (ST2) 97 Tinghui (GB2) 185 Sidu (TE9) 181 Tongli (HT5) 126 Sifeng (Extra 25-EX-UE10) 241 Tongtian (BL7)140 Siman (KI14) 168 Tongziliao (GB1) 185 Sishencong (Extra 6-EX-HN1) 228 Toulinqi (GB15) 189 Sizhukong (TE23) 184 Touqiaoyin (GB11) 188 Suliao (GV25) 225 Touwei (ST8) 101 Tituo (EX-CA6) 234

291 การฝงเข็ม-รมยา W Xiaochangshu (BL27) 146 Waiguan (TE5) 180 Xiaohai (SI8) 131 Wailing (ST26) 107 Xiaoluo (TE12) 182 Waiqiu (GB36) 196 Xiaojian (LR2) 200 Wangu (GB12) 189 Xinhui (GV22) 224 Wangu (SI4) 130 Xinshu (BL15) 142 Weicang (BL50) 153 Xiongxiang (SP19) 124 Weidao (GB28) 194 Xuanji (CV21) 214 Weiwanxiashu (Extra 17-EX-B3) 236 Xuanli (GB6) 187 Weishu (BL21) 144 Xuanlu (GB5) 187 Weiyang (BL39) 150 Xuanshu (GV5) 218 Weizhong (BL 40) 150 Xuanzhong (GB39) 197 Wenliu (LI7) 92 Xuehai (SP10) 121 Wuchu (BL5) 139 Xiazhishi (EX-B5) 237 Wushu (GB27) 193 Xueyadian (EX-B11) 238 Wuyi (ST15) 104 Xiaogokong (EX-UE6) 240 Weishong(EX-CA2) 233 Y Waihuaijian (EX-LE9) 247 Yamen (GV15) 221 Wailaogong (EX-UE8) 241 Yangbai (GB14) 189 X Yangchi (TE4) 179 Xiabai (LU4) 84 Yangfu (GB38) 196 Xiguan (LR7) 202 Yanggang (BL48) 152 Xiyan (Extra 36-EX-LE5) 245 Yanggu (SI5) 131 Xiyangguan (GB33) 195 Yangjiao (GB35) 195 Xiaguan (ST7) 100 Yanglao (SI6) 131 Xiajuxu (ST39) 113 Yanglingquan (GB34) 195 Xialian (LI8) 92 Yangxi (LI5) 91 Xialiao (BL34) 148 Yaoyi (EX-B6) 237 Xiawan (CV10) 211 Yaoshu (GV 2) 216 Xiaxi (GB43) 198 Yaotongxue (Extra 29-EX-UE7) 241 Ximen (PC4) 174 Yaoyan (Extra 21-EX-B7) 237 Xiangu (ST43) 114 Yaoyangnuan (GV3) 216

ภาคผนวก ดัชนจี ุดฝง เข็ม (พินอิน) 292 Yemen (TE2) 177 Zhengying (GB17) 190 Yifeng (TE17) 183 Zhibian (BL54) 154 Yiming (Extra 12-EX-HN14) 231 Zhigou (TE6) 180 Yinbai (SP1) 116 Zhishi (BL52) 153 Yinbao (LR9) 203 Zhiyang (GV9) 219 Yindu (KI19) 170 Zhiyin (BL67) 160 Yaoqi (EX-B9) 238 Zhizheng (SI7) 131 Yingchuang (ST16) 104 Zhongchong (PC9) 177 Yingu (KI10) 166 Zhongdu (GB32) 196 Yingxiang (LI20) 96 Zhongdu (LR6) 201 Yinjiao (CV7) 210 Zhongfeng (LR4) 201 Yinjiao (GV28) 226 Zhongfu (LU1) 82 Yinlian (LR11) 203 Zhongji (CV3) 206 Yinlianquan (SP9) 120 Zhongkui (Extra 26-EX-UE4) 240 Yinmen (BL37) 149 Zhongliao (BL33) 148 Yinshi (ST33) 109 Zhonglushu (BL29) 146 Yintang (Extra 2-EX-HN3) 228 Zhongquan (Extra 30-EX-UE3) 240 Yinxi (HT6) 127 Zhongshu (GV7) 219 Yishe (BL49) 153 Zhongting (CV16) 213 Yixi (BL45) 151 Zhongwan (CV12) 211 Yongquan (KI1) 161 Zhongzhu (KI15) 168 Youmen (KI21) 170 Zhongzhu (TE3) 178 Yuanye (GB22) 192 Zhoujian (Extra 33- EX-UE1) 240 Yuji (LU10) 88 Zhouliao (LI12) 94 Yunmen (LU2) 82 Zhourong (SP20) 125 Yutang (CV18) 213 Zhubin (KI9) 166 Yuyao (Extra 5-EX-HN4) 228 Zigong (CV19) 214 Yuzhen (BL9) 140 Zigongxue (Extra 22-EX-CA1) 233 Yuzhong (KI26) 172 Zulinqi (GB41) 197 Z Zuqiaoyin (GB44) 198 Zanzhu (BL2) 138 Zusanli (ST36) 111 Zhangmen (LR13) 204 Zutonggu (BL66) 160 Zhaohai (KI6) 165 Zuwuli (LR10) 203 Zhejin (GB23) 192

บรรณานกุ รม 293 บรรณานกุ รม ธงชัย ทองปน . แทงเขม็ รมยา. กรงุ เทพ ฯ: สาํ นกั พิมพ พี.พี., 2547. หนา 1-11. Chen MX. Atlas of Cross Sectional Anatomy of Human 14 Meridians and Acupoints. Beijing: Science Press, 1998. Cheng XN. Chinese Acupuncture and Moxibustion. Revised ed. Beijing: Foreign Languages Press, 1999. Gao HL. The Atlas of Layered Anatomy of Acupoints. Beijing: Foreign Languages Press, 1999. Geng JY, Huang WQ, Sun YP. Selecting the Right Acupoints. Beijing: New World Press, 1995. George AU. Principles and Practice of Physiologic Acupuncture. St. Louis: Warren H. Green. Inc., 1982. Long ZX. Acupuncture and Moxibustion. Beijing: Academy Press (Xue Yuan), 1999. Nanjing University of Traditional Chinese Medicine. Chinese-English Diagram of Acupoints Location. 1996. Pan Y. Illustration of Channeis and Points for Acupuncture and Moxibusion and Qigong. Beijing: Third Xinhua Printed House of Hunan Province, 1992. Sun GJ, Wang H. Science of Acupuncture and Moxibustion. 1sted. Wuhan: Wuhan University Press, 1996. World Health Organization Regional Office for the Western Pacific. Standard Acupuncture Nomenclature. 2nd ed. Manila, 1993. Yan ZG. English-Chinese Applied Anatomical Atlas of Acupoint. Shanghai Publishing House of Shanghai University of Traditional Chinese Medicine, 2003. Yang JS. The Way to Locate Acupoints. Beijing: Foreign Languages Press, 1998.

294 การฝงเข็ม-รมยา Yu L, Chun Y, Michael H, Bernard C.L. The Seirin Pictorial Atlas of Acupuncture: An Illustration Manual of Acupuncture Points. Slovenia: Mladinska Knijga Tiskarna D.D., Ljubljana, 2000. Zhang DB, Wang JL. Chinese-English Illustration of Commonly Used Methods of Locating the Acupoints. Shandong: Shandong Science and Technology Press, 1998. Zhang EQ. Chinese Acupuncture and Moxibustion. Shanghai: Publishing House of Shanghai University of Traditional Chinese Medicine, 1988. Zhang ZF, Zhuang D. Fundamental and Clinical Practice of Electroacupuncture. Beijing: Beijing Science & Technology Press, 1994.