การฝังเข็ม รมยา เล่ม 1

ทฤษฎเี สนลมปราณและจดุ ฝง เข็ม 45 3) สรรพคุณพเิ ศษ ไดแก สรรพคุณสองดา น และ สรรพคณุ เฉพาะโรค 3.1) สรรพคณุ สองดาน หมายถงึ จดุ ฝง เข็มจดุ เดียวกันสามารถใชรกั ษาโรคทีม่ อี าการ มากเกนิ ไป หรือนอ ยเกนิ ไปได เชน จดุ เทียนซู (天枢 Tiān-Shū, ST25) มสี รรพคณุ รักษาไดท้ังอาการ ทอ งผกู และทอ งเสีย, จดุ เนยกวาน (内关 Nèi-Guān, PC6) มีสรรพคณุ รกั ษาไดท งั้ ภาวะหัวใจเตนเรว็ หรอื ชา เกนิ ไป 3.2) สรรพคุณเฉพาะโรค หมายถงึ จุดฝง เขม็ บางจดุ นอกจากมีสรรพคณุ ทว่ั ไป ตาม หลักของทฤษฎีเสนลมปราณแลว ยังมีสรรพคุณเดนในการรักษาอาการบางอยางไดเ ปนพิเศษอีกดว ย เชน จดุ ตา จุย (大椎 Dà-Zhuī, GV14) มีสรรพคุณลดไขสงู ไดด ี จุดจอ๋ื อนิ (至阴 Zhí-Yīn, BL67) มี สรรพคณุ รักษาทารกในครรภอ ยผู ิดทา 5.3 จุดฝงเขม็ เฉพาะ หรอื จดุ พเิ ศษ (特定穴 Tè-Dǐng-Xué: Specific or Special acupoints) จุดฝงเข็มเฉพาะ หรือ จุดพิเศษ หมายถึง จุดฝงเข็มในระบบหรือจุดสามัญ ท่ีมีคุณสมบัติ พิเศษ หรือสรรพคุณเฉพาะ เพิ่มเติมมากข้ึนกวาจุดอื่น ๆ ในเสนลมปราณเดียวกัน ดวยความเปนจุด พเิ ศษ จุดกลมุ นีจ้ งึ มกั ถูกเลือกใชบอ ยในทางคลนิ กิ ตามคณุ สมบตั ิพเิ ศษที่เพ่ิมเติมเขา มา รวมถึงผูทศ่ี ึกษาฝกหัดเปนแพทยฝ ง เข็มในเบอ้ื งตน ซ่งึ ไมส ามารถจดจาํ จุดฝง เข็มท้งั หมดได อยา งนอยจะตอ งศกึ ษาและแมนยําในการหาตําแหนงและเลือกใชก ลุม จดุ พิเศษเหลา น้ใี นแตละเสน ลมปราณ ก็ถอื วาเพยี งพอท่ใี ชป ฏิบตั งิ านไดอ ยา งดี จุดพเิ ศษแบง เปน 10 กลุม ไดแ ก 5.3.1 จดุ ซทู ้งั หา หรอื จุดอซู ู (五输穴 Wǔ-Shū-Xué: Five Shu points) 5.3.2 จดุ เหอลา ง (下合穴 Xià-Hé-Xué: Lower He-sea points) 5.3.3 จดุ หยวน (原穴 Yuán-Xué: Yuan-Source points) 5.3.4 จดุ ลว่ั (络穴 Luò-Xué: Luo-Connecting points) 5.3.5 จุดซี (郗穴 Xī-Xué: Xi-Cleft points) 5.3.6 จดุ เชือ่ มโยงเสน พเิ ศษท้งั แปด (八脉交会 Bā-Mài-Jiāo-Huì: 8 Convergent points) 5.3.7 จุดอิทธิพลทง้ั แปด (八会穴 Bā-Huì-Xué: 8 Influential points) 5.3.8 จุดซูอวัยวะหลงั หรือ จุดซหู ลงั (背俞穴 Bèi-Shū-Xué: Back-Shu points) 5.3.9 จุดมูอวัยวะหนา หรือ จดุ มู (幕穴 Mù-Xué: Front-Mu points) 5.3.10 จุดตัด (交会穴 Jiāo-Huì-Xué: Crossing points)

46 การฝง เขม็ -รมยา รปู ท่ี 1-24 เสน ลมปราณอนิ เชยี ว และหยางเชยี ว

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจดุ ฝงเข็ม 47 รปู ท่ี 1-25 ระยะหางของสดั สว นและจุดอา งองิ ในรางกาย 5.3.1 จุดซูท้งั หา หรอื จุดอูซู (五输穴 Wǔ-Shū-Xué: five Shu points) จุดซูทั้งหา เปนกลุมจุด 5 จุด ในแตละเสนลมปราณหลัก โดยเรียงรายเปนลําดับจากปลาย นิ้วถึงขอศอกหรือเขา ท้ัง 12 เสน รวมทั้งส้ิน 60 จุด จุดอูซูเทียบเคียงดุจดังสายนํ้า เริ่มจากตาน้ําไหล รวมสะสมเปนสายนํ้า ลงสูทะเล ไดแก จุดจ่ิงดุจดังตาน้ํา (井 Jǐng: Jing-well) จุดอิ๋งดุจดังนํ้าพุ (荣 Róng: Rong-spring) จุดซูดุจดังลําธาร (输 Shū: Shu-stream) จุดจิงดุจดังแมน้ํา (经 Jīng: Jing- river) และ จุดเหอดจุ ดงั ทะเล (合 Hé: He-sea)

48 การฝง เขม็ -รมยา เนื่องจากชื่อของแตละจุดเมื่อทับศัพทแลว มีการออกเสียงที่ใกลเคียงหรือพองเสียงกับจุด อื่น ๆ ซ่ึงอาจทําใหเกิดความสับสนไดงาย ในท่ีน้ีจึงเรียกชื่อแตละจุดดวยช่ือและตามดวยคําอุปมา เพ่ือ ความชัดเจน ไดแก จุดจง่ิ -ตานํ้า จุดอง๋ิ -นํ้าพุ จุดซ-ู ลาํ ธาร จดุ จงิ -แมน ้ํา และจุดเหอ-ทะเล จุดซูท้ังหา แตล ะจุด มีสรรพคุณในการรกั ษาโรคตางกัน โดย จุดจิ่ง-ตานาํ้ ใชร ักษาอาการแนน หนาอก โรคเกี่ยวกับสติสัมปชัญญะ อาการทางจิตที่สัมพันธ กับอวยั วะตัน (zang organs) จุดองิ๋ -นา้ํ พุ ใชร กั ษาโรครอ นตา ง ๆ จุดซ-ู ลาํ ธาร ใชรกั ษาอาการปวดขอ การรบั ความรูสกึ ของรางกายผิดปกติ จดุ จิง-แมนํา้ ใชรกั ษาอาการไอ หอบหืดจากความเย็นหรอื ความรอน จดุ เหอ-ทะเล ใชร กั ษาโรคหรอื อาการทเ่ี ก่ยี วของกบั ความผิดปกติของอวัยวะกลวง การเลือกใชจุดซู ใหเลือกจุดบนเสนลมปราณที่เกิดโรค หรือเสนลมปราณท่ีเปนคูสัมพันธกัน ในกรณที ่ัวไปการเลอื กใชจดุ ซู อาจพิจารณาใชต ามหลกั การกวา ง ๆ ไดแ ก จุดจงิ่ -ตาน้าํ ใชรกั ษาอาการทาง จิตที่เก่ียวของกับอวัยวะตัน จุดอ๋ิง-น้ําพุ จุดซู-ลําธาร และจุดจิง-แมน้ํา ใชรักษากลุมอาการท่ีเกิดจาก ปจ จยั ภายนอกกระทาํ ตอเสนลมปราณ จดุ เหอ-ทะเล ใชรกั ษาโรคที่เก่ียวของกบั อวัยวะกลวง นอกจากนี้ จุดซูท้ังหา ของแตละเสนลมปราณ ยงั มีความสัมพันธกันในเชิงปญจธาตุดวย โดย จุดซูทั้งหาของเสนลมปราณอิน และจุดซูทั้งหาของเสนลมปราณหยาง มีความสัมพันธกับธาตุท้ังหา แตกตางกัน (ตารางที่ 1-2 และ 1-3) การเลือกใชจุดซูทั้งหาในการรักษาโรค จึงสามารถพิจารณาใชตาม หลักการของความสัมพันธระหวางธาตุ โดยเฉพาะกฎความสัมพันธแม-ลูก ไดแก อาการพรองใหเสริม บาํ รงุ แม และอาการแกรงใหร ะบายทล่ี ูก เพื่อความเขาใจเรื่องการประยุกตใชจุดอูซูในการรักษาโรคตามหลักปญจธาตุ จึงยกตัวอยาง กลมุ อาการแกรง และกลมุ อาการพรอง ของเสนลมปราณมอื ไทอินปอด มาเปน กรณีศึกษา กรณที ี่ 1: กลุมอาการพรอ งของเสนลมปราณมอื ไทอ นิ ปอด - ลักษณะทางคลินกิ : อาการไอเร้อื รงั หอบเหนือ่ ยงา ยเม่อื ออกกาํ ลัง เสยี งเบาไรพลัง เหงอื่ ออกงา ย ชพี จรเบาเลก็ เหมอื นเสนดา ย - การเลือกจุดบนเสนปอด:ใหเสริมบํารุง จุดไทเยฺวียน (太渊 Tài-Yuān, LU9) เนื่องจาก ปอดเปนธาตุทอง ธาตุแมของธาตุทอง คือ ธาตุดิน เสนปอดเปนเสนลมปราณอิน จุดธาตุดินของเสน ลมปราณอนิ คือ จุดซ-ู แมนา้ํ คอื จุดไทเ ยวฺ ียน ของเสนลมปราณปอด

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝงเข็ม 49 - การเลอื กจุดบนเสน คสู ัมพันธ: ใหเสรมิ บาํ รงุ จุดไทไป (太白 Tài-Bài, SP3) ของเสน ลมปราณมาม และ จดุ ชวฺ ฉี ือ (曲池 Qū-Chí, LI11) ของเสนลมปราณลาํ ไสใ หญ เนอื่ งจาก มา มเปน ธาตดุ นิ ซ่ึงเปนธาตุแมข องธาตทุ อง จดุ ไทไป เปนจดุ ธาตดุ ินของเสน ลมปราณมาม ลาํ ไสใ หญเ ปน อวยั วะ คสู มั พนั ธก ับปอด ซง่ึ เปนธาตุทองเชน เดียวกนั เสนลาํ ไสใ หญเปน เสนลมปราณหยางซึ่งมจี ดุ ธาตุดนิ คอื จุดเหอ-ทะเล ไดแก จุดชฺวีฉือ กรณที ่ี 2: กลุมอาการแกรง ของเสน ลมปราณมือไทอนิ ปอด - ลกั ษณะทางคลนิ ิก: มอี าการไอเฉยี บพลัน เสยี งไอดงั และกระดา ง หอบเหน่ือย แนน หนาอก นอนราบไมไ ด ชพี จรลอยและลื่น - การเลือกจุดบนเสน ปอด: ใหร ะบาย จดุ ฉ่อื เจอ (尺泽 Chǐ-Zé, LU5) เนื่องจากเปน จุด ธาตนุ ํ้าของเสนปอด ซงึ่ ธาตุนา้ํ เปนธาตุลูกของธาตทุ อง - การเลอื กจุดบนเสน คสู ัมพันธ: ใหระบาย จดุ อนิ กู (阴 谷 Yīn-Gǔ, KI10) ของเสน ลมปราณไต และ จุดเออรเ จยี น (二间 Èr-Jiān, LI2) ของเสน ลมปราณลาํ ไสใ หญ เนอื่ งจาก จดุ อนิ กู เปนจุดธาตุนาํ้ ของลมปราณเสน ไต และไตเปน ธาตนุ ํ้า ซงึ่ เปนธาตุลูกของธาตทุ อง จดุ เออรเ จยี น เปนจุด ธาตนุ ้ํา ของเสนลมปราณลาํ ไสใ หญ ซึ่งเปนคสู ัมพนั ธก บั เสน ปอด 5.3.2 จุดเหอลาง (下合穴 Xià-Hé-Xué: Lower He-sea points) จุดเหอลาง หมายถึง จุดฝงเข็ม 6 จุด ที่อยูบนเสนลมปราณหยางของขา 3 เสน เปนจุดท่ีชี่ ของอวัยวะกลวงทั้งหก ไหลเวียนมาบรรจบรวมอยู จึงเปนจุดท่ีใชรักษาโรคท่ีเกี่ยวของกับความผิดปกติ ของอวยั วะกลวง ดงั สรุปไวในตารางที่ 1-4 ในจํานวน 6 จดุ มจี ุดเหอลา ง 3 จุด เปน จุดเหอ-ทะเล ปกตใิ นจุดซทู ัง้ หา ไดแ ก จดุ จซู านหลี่ (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) ของเสนเทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร จดุ เหวยจง (委中 Wéi-Zhōng, BL40) ของเสน เทา ไทห ยางกระเพาะปส สาวะ และจดุ หยางหลงิ เฉวฺ ียน (阳陵泉 Yáng-Líng-Quán, GB34) ของเสน เทา เสาหยางถุงนํ้าดี จดุ ซา งจฺว้ซี วฺ ี (上巨虚 Shàng-Jù-Xū, ST37) และจุดเซีย่ จวฺ ซ้ี ฺวี (下巨虚 Xià-Jù-Xū, ST39) ซึ่งเปนจดุ เหอลา งของลําไสใ หญและลาํ ไสเ ล็กตามลาํ ดบั ลว นมีตําแหนงอยูบนเสน เทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร จงึ ทาํ ใหเสน เทาหยางหมิงกระเพาะอาหาร มหี นา ทชี่ ว ยกํากบั ใหการทาํ งานของทางเดนิ อาหาร มคี วามสมั พนั ธส อดคลองกนั เปนระบบ ตั้งแตก ระเพาะอาหาร ลาํ ไสเ ลก็ และลาํ ไสใ หญ

50 การฝง เข็ม-รมยา จดุ เหวยหยาง (委阳 Wěi-Yáng, BL39) เปนจุดเหอลา งของซานเจยี ว มีตาํ แหนง อยบู นเสน เทา ไทหยางกระเพาะปส สาวะ ทําใหเ สน กระเพาะปสสาวะ มบี ทบาทในการควบคมุ ความสมดุลของนํา้ ใน รา งกายมากย่งิ ขน้ึ เสนเทาเสาหยางถงุ นา้ํ ดมี ีเพียง จุดหยางหลงิ เฉฺวียน (阳陵泉 Yáng-Líng-Quán, GB34) ซึง่ เปนจุดเหอ-ทะเลของตนเอง ไมม จี ดุ เหอของอวยั วะอ่ืนมาฝากไว ตารางที่ 1-2 จุดซูทง้ั หา ปญ จธาตุ และจดุ แม-ลกู ของเสน ลมปราณอนิ จดุ / ธาตุ จุดจ่งิ -ตานาํ้ จุดอิง๋ -นํา้ พุ จุดซู-ลําธาร จดุ จงิ -แมนาํ้ จดุ เหอ-ทะเล เสน อิน ธาตุไม ธาตุไฟ ธาตุดิน ธาตทุ อง ธาตนุ า้ํ เสน มือไทอนิ ไทเยวฺ ียน (แม) ฉอ่ื เจอ (ลกู ) ปอด เสาซาง ยหฺ วจี ี้ จงิ ฉวฺ ี (LU11) (LU10) (LU9) (LU8) (LU5) เสน มอื จเฺ หวียอิน ตาหลงิ (ลูก) เย่อื หุมหัวใจ จงชง (แม) เหลากง เจียนสื่อ ชวฺ ีเจอ เสนมือเสาอิน (PC9) (PC8) (PC7) (PC5) (PC3) หัวใจ เสินเหมิน (ลกู ) เสน เทาไทอนิ เสา ชง (แม) เสา ฝู หลิงเตา เสาไห มา ม (HT9) (HT8) (HT7) (HT4) (HT3) ซางชวิ (ลกู ) เสน เทาจฺเหวียอนิ อ่ินไป ตาตู (แม) ไทไ ป (SP5) อินหลิงเฉวฺ ียน ตบั (SP1) (SP2) (SP3) (SP9) จงเฟง เสนเทาเสา อิน ตาตนุ สงิ เจียน (ลูก) ไทช ง (LR4) ชวฺ ีเฉฺวียน (แม) ไต (LR1) (LR2) (LR3) ฟลู วิ (แม) (LR8) (KI7) หยงเฉวฺ ียน (ลกู ) หญานกู ไทซ ี อินกู (KI1) (KI2) (KI3) (KI10) 5.3.3 จุดหยวน (原穴 Yuán-Xué: Yuan-Source points) จุดหยวน หรือ จุดเอว่ยี น คือ จดุ ท่ีช่ีปฐมภมู ิ หรอื เอวี่ยนชี่ (原气 Yuán-Qì: Primary Qi) จากอวยั วะภายในไหลเวียนมาสะสมอยู เสนลมปราณหลกั 12 เสน มีจุดหยวน เสนละ 1 จดุ มีตําแหนง อยใู กลข อ มือและขอ เทา (ตารางท่ี 1-5) จุดหยวนของเสนลมปราณอินเปนจุดเดยี วกับจดุ ซ-ู ลาํ ธาร จุดหยวน ของเสน ลมปราณหยาง คอื จุดทีอ่ ยถู ัดจากจดุ ซ-ู ลําธาร

ทฤษฎีเสนลมปราณและจดุ ฝง เข็ม 51 จุดหยวน มกั เปนจุดทสี่ ะทอนอาการผดิ ปกตขิ องอวัยวะภายใน ท่ีเสนลมปราณหลักสังกดั อยู ในทางคลินิก จดุ หยวนชวยในการวินจิ ฉัยโรค และใชรักษาโรคของอวยั วะภายในตนสงั กัด ตารางท่ี 1-3 จุดซทู ้ังหา ปญ จธาตุ และจุดแม-ลูก ของเสนลมปราณหยาง จดุ / ธาตุ จุดจ่งิ -ตานํ้า จดุ องิ๋ -นํ้าพุ จุดซ-ู ลําธาร จดุ จงิ -แมนาํ้ จุดเหอ-ทะเล เสนหยาง ธาตทุ อง เสน มอื หยางหมงิ ธาตนุ ้ํา ธาตไุ ม ธาตุไฟ ธาตดุ ิน ซางหยาง เออ รเ จยี น (ลกู ) ชฺวีฉือ (แม) ลาํ ไสใ หญ (LI1) ซานเจยี น หยางซี เสน มอื เสา หยาง (LI2) (LI3) (LI5) (LI11) จงจู (แม) เทียนจง่ิ (ลูก) ซานเจยี ว กวานชง เยเ หมิน (TE3) จือโกว เสนมอื ไทห ยาง (TE1) (TE2) โฮว ซี (แม) (TE6) (TE10) (SI3) ลาํ ไสเล็ก เสาเจอ เฉยี นกู หยางกู เสยี วไห (ลกู ) เสน เทาหยางหมงิ (SI1) (SI2) เซย่ี นกู (SI5) (SI8) กระเพาะอาหาร ลี่ตยุ (ลกู ) (ST43) เจ่ยี ซี (แม) เสน เทาเสา หยาง (ST45) เนยถิง (ST41) จซู านหล่ี (ST44) จหู ลินชี่ หยางฝู (ลกู ) (ST36) ถงุ นาํ้ ดี จูเ ชีย่ วอนิ เสยี ซี (แม) (GB41) (GB38) เสนเทา ไทห ยาง (GB44) (GB43) ซูกู (ลกู ) หยางหลงิ เฉวฺ ียน กระเพาะปส สาวะ จอ้ื อิน (แม) (BL65) คุนหลนุ (GB34) (BL67) จทู งกู (BL60) (BL66) เหวยจง (BL40) ตารางท่ี 1-4 จดุ เหอลา ง อวัยวะกลวง จดุ เหอลา ง สรรพคณุ ในการรกั ษา เสน ลมปราณ กระเพาะอาหาร โรคของกระเพาะอาหาร เชน ปวดกระเพาะอาหาร ลาํ ไสใ หญ จซู านหลี่ (ST36) โรคของลาํ ไสใ หญ เชน โรคบดิ เสน เทาหยางหมงิ ลําไสเ ล็ก ซา งจวฺ ้ซี วฺ ี (ST37) โรคของลําไสเ ลก็ กระเพาะอาหาร กระเพาะปส สาวะ เซยี่ จวฺ ้ซี ฺวี (ST39) โรคของกระเพาะปส สาวะ เชน ปส สาวะขดั ซานเจียว เหวย จง (BL40) โรคของชองทอง เชน ทอ งมาน เสน เทา ไทห ยาง เหวย หยาง (BL39) กระเพาะปส สาวะ ถุงนาํ้ ดี เสน เทา เสาหยาง หยางหลงิ เฉฺวยี น ถงุ น้าํ ดี (GB34) โรคของถุงนํ้าดี เชน ปวดทอ นาํ้ ดี อาเจยี น

52 การฝง เข็ม-รมยา ตารางท่ี 1-5 จุดหยวนและจดุ ล่ัว เสนจิง จดุ หยวน จุดลัว่ เสนมือไทอินปอด เสนมือหยางหมงิ ลําไสใ หญ ไทเ ยฺว่ียน (LU9) เล่ียเชวฺ ีย (LU7) เสน เทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร เหอกู (LI4) เพียนล่ี (LI6) เสนเทาไทอนิ มาม ชงหยาง (ST42) เฟงหลง (ST40) เสนมอื เสาอนิ หวั ใจ ไทไ ป (SP3) กงซนุ (SP4) เสน มอื ไทหยางลาํ ไสเ ลก็ เสินเหมิน (HT7) ทงล่ี (HT5) เสนเทาไทห ยางกระเพาะปส สาวะ วา นกู (SI4) จือเจิง้ (SI7) เสนเทา เสาอนิ ไต จงิ กู (BL64) เฟยหยาง (BL58) เสน มอื จเฺ หวยี อนิ เยอ่ื หุมหัวใจ ไทซ ี (KI3) ตาจง (KI4) เสนมือเสา หยางซานเจยี ว ตาหลิง (PC7) เนย กวาน (PC6) เสน เทา เสา หยางถุงน้าํ ดี หยางฉอื (TE4) ไวกวาน (TE5) เสน เทา จฺเหวยี อินตบั ชวิ ซวฺ ี (GB40) กวางหมิง (GB37) เสน ลมปราณเญน่ิ ไทชง (LR3) หลโี กว (LR5) เสน ลมปราณตู จวิ เหวย (CV15) จดุ ลั่วใหญของเสนเทา ไทอ นิ มา ม - ฉางเฉยี ง (GV1) - ตา เปา (SP21) - 5.3.4 จดุ ล่วั (络穴 Luò-Xué: Luo-Connecting points) จุดลวั่ คือ จดุ ทเ่ี สนลวั่ หรือเสน ลมปราณยอ ยแยกออกมา เพ่ือไปเชือ่ มโยงกบั เสน ลมปราณหลกั ท่เี ปนคสู ัมพนั ธ และไปเสริมการหลอ เลยี้ งพื้นที่ ตามแนวไหลเวยี นของเสน ลมปราณตน เสนลมปราณ หลัก 12 เสน มจี ดุ ลวั่ เสนละ 1 จุด อยูป ลายตอ ศอกและเขา บนลําตวั มีจดุ ลั่ว 3 จุด เปน จดุ ลวั่ ของเสน ลมปราณตู 1 จุด ของเสนลมปราณเญ่นิ 1 จุด และจดุ ล่วั ใหญ ของเสน ลมปราณมา ม 1 จุด รวมทั้งส้นิ 15 จุด จุดล่วั ท่อี ยูบ นแขนและขา มีเสนลมปราณยอยไปเชอื่ มโยงกบั เสนลมปราณหลกั คสู มั พันธ จึงใชรกั ษาโรคไดท้งั สองเสนลมปราณหลักทส่ี มั พนั ธกนั

ทฤษฎีเสนลมปราณและจดุ ฝง เข็ม 53 จดุ ลวั่ ของลมปราณเสนตู ใชร ักษาโรคของหลงั จดุ ลวั่ ของเสนลมปราณเญิ่น ใชร กั ษาโรคของ ทอ ง จุดลัว่ ใหญข องเสนมา มทด่ี านขา งลาํ ตวั ใชร กั ษาโรคของชายโครงและหนาอก รวมถงึ ใชรกั ษาโรคขอ ตา ง ๆ ไดด วย จุดหยวนและจดุ ลวั่ ตา งมสี รรพคุณในการรักษาโรคไดต ามขอ บง ใช แตห ากนาํ จดุ ทัง้ สองมา ใชรว มกันอยา งเหมาะสม จะสามารถเพิม่ ประสทิ ธภิ าพการรกั ษาไดด ียง่ิ ข้ึน การใชจ ุดหยวนรวมกบั จุดลว่ั ในการรักษาโรค เรียกวา จุดหยวน-ลัว่ สัมพนั ธ (The combination of the Yuan-Primary point and the Luo-Connecting point) โดยอาศัยหลกั การของ‘เจาบา นกับแขก’ จดุ หยวน-ลัว่ สมั พันธ ใชใ นกรณที ีอ่ วยั วะคสู ัมพนั ธน อก-ใน เกิดมีความผิดปกติรว มกัน โดย อวยั วะทเี่ ปนตน เหตุ จัดเปนเจา บาน ใหเลือกใชจ ุดหยวน สว นอวยั วะคสู ัมพนั ธท ไี่ ดรบั ผลกระทบ จดั เปน แขก ใหเ ลอื กใชจ ดุ ลั่ว ตวั อยา งเชน โรคเกิดท่ปี อดกอน และตอ มาเกิดมอี าการของลําไสใ หญร ว มดว ย ให ใชจุดไทเยฺวียน (太渊 Tài-Yuān, LU9) ซึ่งเปนจุดหยวนของเสนลมปราณปอด รวมกับ จุดเพียนล่ี (偏历 Piān-Lì, LI6) ซ่ึงเปน จุดล่วั ของเสน ลําไสใหญ การเลือกใชจุดในลักษณะ หยวน-ลัว่ สัมพนั ธ บางครั้ง เรียกวา ‘จดุ นอก-ในสัมพนั ธ’(Combination of the exterior-interior points) (ตารางที่ 1-5) 5.3.5 จดุ ซี (郗穴 Xī-Xué: Xi-Cleft points) ซี (郗 Xi) แปลวา รองหรอื ชอ ง จดุ ซี เปน จดุ ที่เลอื ดและชจ่ี ากเสน ลมปราณไหลเวยี นมา สะสมรวบรวมอยู จดุ ซี มตี าํ แหนงอยูบ นแขนและขา รวมทง้ั สนิ้ 16 จดุ เปนจุดซขี องเสนลมปราณหลกั 12 เสน เสน ละ 1 จดุ และของเสน ลมปราณพิเศษ อนิ เฉยี ว หยางเฉียว อนิ เหวย และหยางเหวย เสนละ 1 จดุ (ตารางที่ 1-6) จุดซี มสี รรพคณุ ในการรักษาโรคท่ีมีอาการเฉียบพลัน หรืออาการรนุ แรง ในทางปฏิบัติ จดุ ซี ของเสนลมปราณอนิ ใชร ักษากลุมอาการทีม่ เี ลือดออกผิดปกติ จุดซีของเสน ลมปราณหยางใชร กั ษาอาการ ปวดของอวัยวะตาง ๆ ท่ีอยูในแนวเสน ทางการไหลเวยี นของเสนลมปราณน้ัน เชน จุดขง จุย (孔最 Kǒng- Zuì, LU6) จุดซีของเสนลมปราณมือไทอ นิ ปอด ใชรกั ษาอาการไอเปนเลอื ด จุดเหลียงชวิ (梁丘 Liáng- Qiū, ST34) จุดซขี องเสนลมปราณเทา หยางหมิงกระเพาะอาหาร ใชร ักษาอาการปวดกระเพาะอาหาร

54 การฝง เข็ม-รมยา ตารางที่ 1-6 แสดงจุดซี 16 จุด เสน ลมปราณอนิ จดุ ซี เสน ลมปราณหยาง จดุ ซี เสน มอื ไทอ นิ ปอด เสนมือหยางหมิงลาํ ไสใ หญ เสน เทาไทอินมาม ขง จยุ (LU6) เสนเทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร เวินลวิ (LI7) เสนมอื เสาอินหวั ใจ ตจ้ี ี (SP8) เสนมือไทห ยางลาํ ไสเ ล็ก เหลียงชวิ (ST34) เสนเทา เสาอนิ ไต อินซ่ี (HT6) เสนเทา ไทห ยางกระเพาะปส สาวะ หยางเหลา (SI6) เสนมือจฺเหวยี อินเยอ่ื หุมหวั ใจ สุย เฉฺวียน (KI5) เสนมือเสาหยางซานเจยี ว จนิ เหมนิ (BL63) เสน เทาจเฺ หวียอินตบั ซ่เี หมิน (PC4) เสนเทา เสา หยางถุงนํา้ ดี หยุ จง (TE7) เสนอนิ เฉียว จงตู (LR6) เสน หยางเฉียว ไวชวิ (GB36) เสนอินเหวย เจียวซน่ิ (KI8) เสน หยางเหวย ฟูหยาง (BL59) จูปน (KI9) หยางเจียว (GB35) 5.3.6 จดุ เชอ่ื มโยงเสน พิเศษทง้ั แปด (八脉交会 Bā-Mài-Jiāo-Huì: 8 Convergent points) จดุ เช่ือมโยงเสน พเิ ศษทัง้ แปด หมายถึง จดุ ฝง เขม็ 8 จดุ ซ่งึ เปน จดุ ของเสน ลมปราณหลัก ท่ี สามารถเช่ือมโยงไปถงึ เสนลมปราณพเิ ศษหรือเสน ลมปราณวสิ ามญั ท้ัง 8 เสน มีตาํ แหนง อยูบ นแขนและ ขา แบง เปน 4 คู ตามความครอบคลุมของสรรพคุณ (ตารางที่ 1-7) ไดแก จดุ เนยกวาน (内关 Nèi-Quān, PC6) ของเสน เยอื่ หมุ หวั ใจเช่ือมโยงกับเสน อนิ เหวย และ จุดกงซนุ (公孙 Gōng-Sūn, SP4) ของเสนมามเชือ่ มโยงกับเสน ชง สองจดุ นี้ครอบคลมุ การรกั ษาโรค บริเวณทรวงอก หัวใจ และกระเพาะอาหาร จุดไวก วาน (外关 Wài-Guān, TE5) ของเสน ซนั เจยี วเชอื่ มโยงกบั เสน หยางเวย และ จุดจู หลนิ ชี (足临泣 Zú-Lín-Qì, GB41) ของเสน ถงุ นํ้าดีเช่ือมโยงกบั เสน ไต สองจดุ นค้ี รอบคลุมการรักษา โรคบรเิ วณหางตา หลงั ใบหู แกม และไหล จดุ โฮวซี (后溪 Hòu-Xī, SI3) ของเสน ลาํ ไสเลก็ เช่ือมโยงกบั เสน ตู และจุดเซนิ มา ย (申脉 Shēn-Mài, BL62) ของเสนกระเพาะปส สาวะเชอ่ื มโยงกบั เสน หยางเฉียว สองจุดน้คี รอบคลมุ การรักษา โรคบริเวณหัวตา ทา ยทอย ใบหู ไหลแ ละหลัง

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝงเข็ม 55 จุดเลีย่ เชวฺ ยี (列缺 Liè-Quē, LU7) ของเสนปอดเชือ่ มโยงกบั เสน เญ่ิน และจุดเจา ไห (照 海 Zhào-Hǎi, KI6) ของเสน ไตเช่อื มโยงกบั เสนอินเฉยี ว สองจุดนี้ครอบคลมุ การรักษาโรคของระบบ หายใจ ไดแ ก ปอด หลอดลม และกระบังลม ตารางท่ี 1-7 จุดเชอื่ มโยงเสน พิเศษทง้ั แปด และสรรพคณุ จุดเชื่อมโยง เสน หลัก ตนสังกัด เสนพิเศษ สรรพคุณรักษาโรค เสน มอื จเฺ หวียอินเย่ือหมุ หัวใจ เสน อินเหวย ทรวงอก หวั ใจ กระเพาะอาหาร เนย กวาน (PC6) เสน เทา ไทอ นิ มา ม เสนชง ปอด คอหอย กระบังลม กงซนุ (SP4) เสนมอื ไทอินปอด เสน เญ่นิ หัวตา หู ทา ยทอย คอ ไหล หลัง เล่ยี เชฺวีย (LU7) เสน เทาเสา อินไต เสนอนิ เฉียว หางตา แกม หลงั หู ไหล เจาไห (KI6) เสน มือไทหยางลําไสเ ล็ก เสน ตู โฮวซี (SI3) เสน เทา ไทหยางกระเพาะปส สาวะ เสนหยางเฉียว เซินมาย (BL62) เสนมือเสาหยางซานเจยี ว เสน หยางเหวย ไวก วาน (TE5) เสน เทาเสา หยางถุงน้ําดี เสนไต จหู ลินชี่ (GB41) จุดเช่อื มโยงเสนพิเศษ 8 จุด มคี วามสาํ คัญและใชป ระโยชนไดห ลากหลาย การใชจดุ ทงั้ แปด สามารถพจิ ารณาใชได 2 กรณี ไดแ ก การเลอื กใชจ ุดเด่ยี ว และการเลือกใชจุดคู การเลอื กใชจ ุดเดีย่ ว มขี อบง ช้ใี นการรักษาโรคท่เี กีย่ วขอ งกบั เสน พิเศษเสนน้ัน เชน จดุ โฮว ซี (SI3) ใชรกั ษาโรคทีเ่ ก่ยี วของกบั เสนตู จดุ กงซุน (SP4) ใชรกั ษาโรคทเ่ี ก่ยี วขอ งกับเสน ชง การเลอื กใชจ ดุ คู ดังทีก่ ลาวมาแลว ซ่งึ มีจุดหนง่ึ อยทู ป่ี ลายแขน และอกี จุดหนึ่งอยูทีป่ ลายขา สามารถใชร กั ษาโรค ไดก วา งขวางตามสวนของรางกายที่ครอบคลุมถึง (ตารางท่ี 1-7) 5.3.7 จุดอทิ ธพิ ลท้ังแปด (八会穴 Bā-Huì-Xué: The eight influential points) จุดอทิ ธิพลทงั้ แปด หมายถงึ จดุ ฝงเข็ม 8 จดุ ทส่ี ารจาํ เปนจากอวัยวะทง้ั แปด ไดแ ก อวัยวะ ตนั อวยั วะกลวง ช่ี เลอื ด เสน เลอื ด กระดูก ไขกระดกู และเสนเอ็น มาบรรจบรวมอยู (ตารางที่ 1-8) ในทางคลนิ กิ จดุ อิทธพิ ลท้งั แปดนําไปใชร ักษาโรคท่เี กยี่ วขอ งกบั อวัยวะ หรือเนื้อเยอ่ื ทจ่ี ดุ นั้นมีอิทธิพลอยู

56 การฝง เขม็ -รมยา 5.3.8 จุดซูหลัง หรือ จดุ ซอู วยั วะหลัง (背俞穴: Bèi-Shū-Xué: Back-Shu points) จดุ ซหู ลัง หรือ จุดซูอวัยวะหลัง เปนจุดดานหลังลําตัวที่ช่ีของสิบสองอวัยวะภายในไหลเวียน มาบรรจบเพ่มิ เตมิ จดุ ซหู ลังเปนจดุ บนเสน ลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปส สาวะเสน แรก ซ่ึงอยูเรียงเปน เสน ขนานสองขางหา งจากเสนกึ่งกลางกระดูกสนั หลังขางละ 1.5 ชนุ จดุ ซูของหลงั มีขางละ 12 จดุ เทา กบั จาํ นวนอวัยวะภายในทเี่ ปน ตนสังกดั ของเสนลมปราณหลกั (ตารางที่ 1-8) จุดซูหลังใชรักษาโรคของอวัยวะภายในโดยเฉพาะโรคของอวัยวะตัน เชน จุดเฟยซู (肺俞 Fèi-Shū, BL13) ใชรักษาโรคของปอด เปนตน นอกจากนี้จุดซูของหลังยังใชรักษาโรคของอวัยวะรับ สัมผัสท่ีเปนทวารของอวัยวะนั้นไดอีกดวย เชน จุดกานซู (肝俞 Gān-Shū, BL18) ใชรักษาโรคตาซึ่ง เปนทวารของตับ จุดเซ่ินซู (肾俞 Shèn-Shū, BL23) ใชรักษาโรคหูซึ่งเปนทวารของไต เปนตน ในทาง คลนิ ิกจุดซูหลงั มกั ใชรวมกบั จดุ มู ตารางที่ 1-8 จุดอทิ ธิพลทง้ั แปด อวยั วะ จดุ อิทธพิ ล เสนลมปราณ สรรพคุณ (ตัวอยาง) อวัยวะตัน จางเหมิน (LR13) เสนเทา จฺเหวียอนิ ตบั โรคอวัยวะตัน เชน ตับ-มา มโต อวยั วะกลวง จงหวาน (CV12) เสน ลมปราณเญนิ่ โรคกระเพาะอาหารและลําไส เชน ปวดทอง แนนทอง ช่ี ถนั จง (CV17) เสน ลมปราณเญน่ิ แนน หนา อก หอบเหน่อื ย เลอื ด เกอ ซู (BL17) เสน เทาไทห ยางกระเพาะ ซดี เลอื ดค่งั เลอื ดออกงาย ปส สาวะ เสนเลอื ด ไทเอวียน (LU9) เสน มอื ไทอนิ ปอด เสนเลอื ดตีบ ความดันโลหิตตาํ่ เสนเอน็ หยางหลงิ เฉวฺ ียน (GB34) เสนเทา เสา หยางถงุ นาํ้ ดี เสนเอน็ หดเกร็ง อมั พาต กระดกู ตา จู (BL11) เสน เทา ไทหยางกระเพาะ ปวดไหล หลงั ปวดกระดูก ปส สาวะ ไขกระดกู เสฺวียนจง (GB39) เสน เทาเสาหยางถุงน้าํ ดี แขน ขาออนแรง

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝงเข็ม 57 5.3.9 จดุ มู หรือ จุดมอู วัยวะหนา (幕穴 Mù-Xué: Front-Mu points) จุดมู หรือ จุดมูอวัยวะหนา เปนจุดบนหนาอกและทอง ที่ช่ีของสิบสองอวัยวะภายใน ไหลเวยี นมาบรรจบเพ่ิมเตมิ จุดมูมี 12 จดุ เปน จดุ เดยี่ ว 6 จุดอยูบนเสนลมปราณเญิ่น และจุดคูขางซาย และขา งขวาบนเสนลมปราณหลักที่ผานทางดา นหนา ของลําตวั ขา งละ 6 จดุ (ตารางที่ 1-9) จุดมูใชรักษาโรคของอวัยวะภายในโดยเฉพาะโรคของอวัยะกลวง เชน จุดจงหวาน (中脘 Zhōng-Wǎn, CV12) ใชรักษาโรคของกระเพาะอาหาร จุดเทียนซู (天枢 Tiān-Shū, ST25) ใชรักษา โรคของลําไสใหญ เปนตน การใชจุดซูหลังรวมกับจุดมู หรือเรียกอยางรวบรัดวา‘จุดซู-มู’หมายถึง การใชจุดของ อวัยวะเดียวกันทั้งดานหลังคือจุดซูและดานหนาคือจุดมูรวมกัน มีเปาหมายเพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพการ รกั ษาโรคใหไดผลดียิง่ ขึ้น เชน ใชจุดเวยซู (胃俞 Wèi-Shū, BL21) รว มกบั จุดจงหวาน (中脘 Zhōng- Wǎn, CV12) เพม่ิ ประสทิ ธิภาพในการรักษาโรคของกระเพาะอาหาร ตารางท่ี 1-9 จุดซูหลัง และจดุ มู จุดซูหลงั อวัยวะภายใน จุดมู ปอด เฟย ซู (BL13) เย่อื หมุ หวั ใจ จงฝู (LU1) จเฺ หวยี อินซู (BL14) หัวใจ ถนั จง (CV17) ซินซู (BL15) ตับ จฺวี้เชฺวย่ี (CV14) กานซู (BL18) ถงุ น้ําดี ชเี หมนิ (LR14) ตานซู (BL19) มาม ญอ่ื เอวีย่ (GB24) ผีซู (BL20) กระเพาะอาหาร จางเหมิน (LR13) เวยซู (BL21) ซานเจยี ว จงหวา น (CV12) ซานเจยี วซู (BL22) ไต สือเหมิน (CV5) เซน่ิ ซู (BL23) ลาํ ไสใหญ จงิ เหมิน (GB25) ตาฉางซู (BL25) ลําไสเล็ก เทยี นซู (ST25) เส่ียวฉางซู (BL27) กระเพาะปส สาวะ กวานเหยฺวียน (CV4) ผังกวางซู (BL28) จงจ๋ี (CV3)

58 การฝงเขม็ -รมยา 5.3.10 จดุ ตัด (交会穴 Jiāo-Huì-Xué: Crossing points) จุดตัด หมายถงึ จุดฝงเขม็ ท่ีมีเสน ลมปราณต้งั แต 2 เสน ขึน้ ไปมาตดั ผานกัน ทาํ ใหจ ุดตดั มี คุณสมบัติรกั ษาโรคของทกุ เสน ลมปราณทมี่ าตัดผาน จุดตดั มีจํานวนมากกวา 90 จุด สวนใหญอ ยบู น ลําตัว แตละจุดมสี รรพคณุ แตกตางกนั ตามตําแหนงและเสน ลมปราณท่ีตดั ผานกัน เชน จุดซานอินเจียว (三阴交 Sān-Yīn-Jiāo, SP6) เปน จุดตัดของเสนลมปราณอินเทา สามเสน จงึ สามารถใชร กั ษาไดท ัง้ โรคของเสนมา ม เสน ตับและเสนไต 6. การหาตําแหนงของจุดฝงเขม็ การหาตาํ แหนง ของจุดฝงเขม็ มี 4 วธิ ี ไดแก 6.1 การหาตําแหนง จุดโดยการวดั ความยาวสดั สว นของกระดูกและรา งกาย วิธนี ี้อาศยั การกาํ หนดใหก ระดกู ทส่ี าํ คัญในแตส ว นของรา งกาย และระยะหา งระหวา งแนวอางองิ ทางกายวิภาค มีอัตราสว นคงทใ่ี นผปู วยแตล ะราย โดยมีหนว ยวดั ระยะเปน ชนุ (寸 Cùn)(ตารางที่ 1-10) 6.2 การหาตาํ แหนง จดุ โดยใชจดุ อางอิงทางกายวิภาค 6.2.1 จดุ อางองิ ทางกายวิภาคท่คี งท่ี หมายถงึ จุดอา งอิงทไ่ี มม กี ารเปลีย่ นตําแหนงไปตามการ เปลยี่ นทา ทางของรา งกาย ไดแก อวยั วะรับสมั ผสั ทงั้ หา แนวชายผม เล็บ หัวนม สะดือ ปุมหรือรอ ง กระดกู เชน จุดซเู หลียว (素髎 Sù-Liáo, GV25) ทป่ี ลายจมกู 6.2.2 จดุ อา งอิงทางกายวิภาคทเ่ี คลื่อนได หมายถึง จดุ อางอิงทีม่ กี ารเปล่ยี นตําแหนง เมอื่ มี การเปล่ียนทาทางของรา งกาย การหาจดุ ฝงเข็มในตําแหนง เหลาน้ีตอ งจัดใหผ ูปวยอยูในทา ที่เหมาะสม เชน จุดทิงกง (听宫 Tīng-Gōng, SI19) อยูหลงั ตอกระดกู condyle ของกราม และหนา ตอ targus ของหู จดุ น้ีตอ งอา ปากเลก็ นอ ยจงึ สามารถแทงเขม็ ได 6.3 การหาตาํ แหนง จดุ โดยการวดั นวิ้ มือ วิธีนี้อาศยั ความกวา งของนิว้ มอื ของผปู ว ยกาํ หนดระยะ (รูปที่ 1-25) ดังนี้ 6.3.1 การวดั ดว ยนว้ิ กลาง โดยงอน้วิ กลางแตะขอน้วิ หวั แมมือเปนวงกลม จะเกดิ รอยพับขอ หัวและทายของกระดูกทอนกลางของนว้ิ กลาง ระยะระหวางปลายรอยพับดานขางนว้ิ เทา กับ 1 ชนุ 6.3.2 การวดั นวิ้ หวั แมม ือ โดยความกวา งตามแนวขวาง ของขอ ปลายนว้ิ หวั แมมอื เทา กับ 1 ชนุ

ทฤษฎีเสน ลมปราณและจดุ ฝงเข็ม 59 6.3.3 การวัดดวยน้ิวมือท้ังสี่ โดยการแบมือใหน ้ิวทั้งสี่ชดิ กัน (ยกเวนนิ้วหัวแมมือ) ความกวา ง ตรงแนวขอตน (proximal interphalangeal joints) จากขอบนิว้ ช้ถี งึ ขอบนิว้ กอยเทา กบั 3 ชนุ ตารางท่ี 1-10 ระยะหางของสดั สว นและจดุ อา งอิงในรา งกาย สวน ระยะระหวางจดุ อา งองิ ชุน หมายเหตุ ศีรษะ ชายผมดา นหนา ถงึ ชายผมดา นหลัง 12 หนา อก 3 กรณแี นวชายผมไมช ดั เจน ทอง โหนกค้วิ ถึง ชายผมดานหนา 3 กรณแี นวชายผมไมช ดั เจน ปมุ กระดูกสนั หลงั คอที่ 7 ถึง ชายผมดา นหลงั 9 ตรงกับปุมกระดกู หลังหู ระหวา งงา มผมดา นหนา (มมุ หนาผาก) 2 ขา ง 9 ระหวา งปุมกระดกู หลังหู 2 ขาง (mastoid process) 8 ระหวางหัวนม 2 ขาง 8 ใชแ ทนระยะระหวางหวั นม ระหวางจุดก่งึ กลางกระดกู ไหปลารา 2 ขาง 12 รอยพับรกั แรด า นหนา ถึง ปลายกระดกู ซ่โี ครงท่ี 11 8 รอยตอ ของกระดกู ลนิ้ ปก ับกระดกู หนาอก ถงึ กลางสะดือ กลางสะดือ ถงึ กระดกู หัวเหนา 5 หลงั เสน กลางลาํ ตวั หลัง ถึง แนวขอบกระดกู สะบักดา นใน 3 (medial border of scapula) 9 แขน รอยพบั รกั แรดานหนา ถงึ รอยพับขอศอก รอยพับขอศอก ถึง รอยเสน ขอมือ 12 ขอบบนของกระดกู หวั เหนา ถงึ medial epicondyle of femur 18 ขาดานใน ขอบลางของ medial condyle of tibia ถงึ ยอดตาตุมใน 13 ใชอา งอิงของเสน เทา อิน ยอดตาตุมใน ถึง ระนาบฝาเทา 3 ปุมใหญกระดูกตนขาดา นบน (greater trochanter of femur) 19 -ใชอ างองิ ของเสน เทา หยาง ขาดา นนอก ถงึ กึ่งกลางกระดูกสะบา -จุดอางองิ แทนจดุ กงึ่ กลาง รอยพับแกม กน ถงึ กึง่ กลางกระดูกสะบา ก่ึงกลางกระดกู สะบา ถึง ยอดตาตมุ นอก 14 กระดกู สะบา ยอดตาตุมนอก ถงึ ระนาบฝา เทา 16 ดา นหนา ใชจ ุด ตปู  (ST35) 3 ดา นหลังใชจดุ เหวย จง (BL40)

60 การฝง เขม็ -รมยา ขอสังเกต ในทางปฏิบัติการวัดระยะดว ยนว้ิ มือ ใชเ พ่อื วัดระยะสนั้ ๆ จากจดุ อา งอิงเทา นน้ั หากใชนิว้ มือวัดในระยะทางท่ียาวจะพบวา มีความคลาดเคลื่อนมาก ในกรณีน้ีควรใชความยาวของสัดสว น รา งกายจะแมนยาํ กวา เชน จดุ ขง จยุ (孔最 Kǒng-Zuì, LU6) อยเู หนอื เสน ขอ มอื 7 ชุน หากทาบ 2 ฝามือ กบั อกี 1 หัวแมมอื จะพบวา จุดอยูสูงเกนิ จริงมาก กรณนี ้ีควรแบง คร่ึงระยะระหวางเสน ขอ มอื ถงึ รอยพับ ขอศอกเทา กับ 6 ชนุ แลว วัดขนึ้ มาอีก 1 น้วิ หัวแมม อื จะไดต าํ แหนง จุดท่ีแมนยาํ มากกวา 6.4 การหาตาํ แหนง จดุ ดวยวธิ ีงาย ๆ จดุ ฝง เขม็ จาํ นวนหน่ึงสามารถหาตาํ แหนงไดดว ยวธิ ีงาย ๆ ซ่งึ สามารถศกึ ษาไดจากรายละเอยี ด ของแตล ะจดุ เชน จุดเล่ยี เชฺวยี (列缺 Liè-Quē, LU7) หาไดโดยการใชง า มระหวางนิว้ ชก้ี ับน้ิวหวั แมม อื ประสานกัน จดุ นจ้ี ะอยทู เ่ี หนือขอ มอื ดา นหวั แมม อื ตรงปลายนิว้ ชแ้ี ตะพอดี

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 61 บทที่ 2 วถิ กี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณ 1. เสนลมปราณมอื ไทอินปอด (手太阴肺经 Shǒu-Tài-Yīn-Fèi-Jīng : The lung meridian of hand-TaiYin) รูปที่ 2-1 วิถีการไหลเวยี นของเสนลมปราณมือไทอนิ ปอด

62 การฝง เข็ม-รมยา 1.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เร่มิ ตนจากจงเจียว (中焦 Zhōng-Jiāo) ลงไปเชอื่ มโยงกบั ลําไสใ หญ- อวยั วะคูส มั พนั ธ แลว วกข้นึ ผา นกระบงั ลมเขา เช่อื มโยงกบั ปอด-อวยั วะตน สังกดั จากนัน้ ผานขึน้ ไปตาม หลอดลมถึงกลอ งเสียง แลว วกลงมาทที่ รวงอกดานบน ออกมาเปน จดุ แรกของเสน ลมปราณปอดทใี่ ตต อ กระดกู ไหปลารา ตรงชองซโ่ี ครงท่ี 1 คือ จดุ จงฝู (中府 Zhōng-Fǔ, LU1) ไหลเวยี นผา นไหลด า นหนา ลงมาตามขอบหนา ของแขนดา นใน ผานขอ มือโดยอยูน อกตอเสนเลือดแดงเรเดียล และผานฝามอื ไป สนิ้ สดุ ทม่ี มุ ฐานเลบ็ นิว้ หวั แมมอื ดา นโปง ที่ จุดเสาซาง (少商 Shào-Shāng, LU11) จากเหนือขอ มือ เล็กนอยตรง จดุ เลย่ี เชวฺ ีย (列缺 Liè-Quē, LU7) มีเสน ลมปราณกิง่ แยกไปตามหลังมอื ถึงปลายนวิ้ ชี้ เขาเชอ่ื มโยงกบั เสนลมปราณมือหยางหมิงลาํ ไสใ หญ (รูปที่ 2-1) 1.2 อวัยวะทเี่ กยี่ วขอ ง : ปอด หลอดลม กลองเสยี ง ชองคอ ลาํ ไสใหญ 1.3 อาการท่เี กยี่ วของ : ไอ ไอเปน เลอื ด เปน หวดั เจบ็ คอ เลอื ดกาํ เดาไหล แนน หนา อก หายใจ ออน หอบ ปวดไหปลาราและขอบหนาของแขนดานใน ปวดเยน็ ที่ไหลและหลงั ปส สาวะออกนอ ยแต บอ ยคร้งั 1.4 ขอบง ใช : โรคของชอ งคอ หลอดลม ปอด ทรวงอก และอาการตามแนวเสน 1.5 จาํ นวนจดุ ฝง เขม็ : 11 จดุ 2. เสนลมปราณมอื หยางหมิงลําไสใหญ (手阳明大肠经 Shǒu-Yáng-Míng-Dà-Cháng-Jīng : The large intestine meridian of hand-YangMing) 2.1 วิถกี ารไหลเวียน : เรมิ่ ตนจากปลายน้ิวช้ดี า นนอก จุดซางหยาง (商阳 Shāng-Yáng, LI1) ข้นึ ไปตามขอบหนาดานนอกของแขน ผา นดานบนของหวั ไหล จุดเจียนยฺหวี (肩髃 Jiān-Yú, LI15) ไปดานหลัง ผานใตต อกระดกู สนั หลังสว นคอท่ี 7 เพ่ือเชอ่ื มโยงกบั เสนลมปราณตู ท่ี จดุ ตา จยุ (大椎 Dà-Zhuī, GV14) กลับมาดานหนา วกลงผา นเหนือกระดูกไหปลารา แยกเปน 2 สวน สวนแรกผา นเขา ชองอก ไปเชอื่ มสัมพนั ธก ับปอด และลงไปผา นกระบงั ลมเขาสงั กดั ที่ลาํ ไสใ หญ สว นที่ 2 จากบริเวณเหนือกระดูกไหปลารา มสี าขาแยกขน้ึ ไปผานลาํ คอ แกม ฟน ลาง และ เหนอื ริมฝปากบน ขา มแนวเสน กลางลําตวั ดานหนา ไปสิน้ สดุ ที่ขางปกจมกู ดานตรงขาม คอื จดุ อ๋ิงเซยี ง (迎香 Yíng-Xiāng, LI20) แลวเขา เช่อื มโยงกบั เสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร 2.2 อวัยวะทเ่ี กย่ี วขอ ง : ลําไสใ หญ ปอด เหงือกและฟน ลาง 2.3 อาการทเ่ี กย่ี วของ : ปวดศรี ษะ อัมพาตใบหนา ปวดใบหนา ปวดฟน เลือดกาํ เดาไหล เจ็บคอ

วถิ กี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณ 63 น้ํามูกไหล หูอื้อหนวก ปวดทอ ง ทอ งมเี สียงดงั โครกคราก ทองเดิน ทองผกู บดิ อาการตามแนวเสน เชน โรคผิวหนงั ปวด บวม รอนหรอื เย็น 2.4 ขอ บงใช : โรคของศรี ษะและใบหนา คอหอย โรคจากความรอน และอาการตามแนวเสน 2.5 จํานวนจดุ ฝง เขม็ : 20 จดุ 3. เสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร (足阳明胃经 Zú-Yáng-Míng-Wèi-Jīng : The stomach meridian of foot-YangMing) 3.1 วิถีการไหลเวียน : เร่มิ ตน จาก จดุ อิ๋งเซียง (迎香 Yíng-Xiāng, LI20) ข้ึนไปตามขา งด้งั จมกู และพบกบั เสนเทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ ตรงหัวตา จดุ จิงหมิง (睛明 Jīng-Míng, BL1) แลว วกผา นขา งจมูกลงมาใตต า เปน จดุ ฝงเขม็ จุดแรกของเสน เทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร จุดเฉงิ ชี่ (承泣 Chéng-Qì, ST1) แลว จะมุดเขา ไปในจมกู ลงมาที่ฟน ออกมาท่ี จดุ ต้ชี าง (地仓 Dí-Cāng, ST4) เขา ไป วนรอบปากพบกบั จุดเหยนิ จง หรือสุยโกว (水沟 Shuǐ-Gōu, GV26) ดานบนรมิ ฝปากและพบกบั จุด เฉิงเจยี ง (承 浆 Chéng-Ji ā ng, CV24) ท่ีอยตู รงรอยบมุ ระหวา งคางและรมิ ฝป ากลา ง แลว ผาน ขากรรไกรไปดา นหลงั ผา นขึ้นไปหนา หพู บปะกับเสน ลมปราณถุงนํา้ ดี เลยขึ้นไปเหนอื ชายผมเลก็ นอย แลวผา นมาที่กลางหนาผากเหนือชายผมพบกบั จดุ เสนิ ถงิ (神庭 Shén-Tíng, GV24) สน้ิ สดุ เสนทาง เดินแรกเพียงแคน ี้ ตรงกึง่ กลางขากรรไกร จะมจี ดุ ของชพี จรเตน อยู ตรงน้ีจะมีเสน ลมปราณแยกลงมาท่ีลาํ คอ ดานหนา ถึงกง่ึ กลางไหปลาราจะมีเสน แยกมดุ ลงไปในลาํ ตัวผา นกระบงั ลมไปสังกัดกระเพาะอาหาร ไป สัมพนั ธกบั มาม สว นเสนภายนอกไหลเวยี นลงมาทีห่ นาอก หางแนวเสนกลางลาํ ตวั ดา นหนา 4 ชนุ ผา น หัวนม ถึงชอ งซีโ่ ครงท่ี 5 จึงเฉียงลงมาผานหนาทองในแนว 2 ชุน หางจากเสนกลางลาํ ตวั ดา นหนา จนถงึ ขาหนบี ตรงทม่ี ชี พี จรคือ จดุ ช่ีชง (气冲 Qì-Chōng, ST30) ซง่ึ เปนจดุ ทเ่ี สน ลมปราณจากอวัยวะ ภายในออกมาบรรจบ แลว ไหลเวียนลงมาตนขาดานหนา ผานกลา มเน้อื quadriceps ลงมาตรงขอบ นอกของกระดูกสะบา (patella) ผา นลงมาดานนอกตอสันหนาแขง ถึงขอ เทา ผานตอ ไปทีห่ ลังเทา ตรงท่มี ี ชีพจร ไปส้นิ สุดทีป่ ลายนิว้ ช้ีของเทา ตรงมมุ ฐานเลบ็ ดานนอก คือ จุดลี่ตุย (厉兑 Lì-Duì, ST45) ตรง จดุ ใตเ ขาคือ จดุ จูซานหล่ี (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) จะมีเสน ทางเดนิ ภายในผานลงมาขา งหนาแขง เปน จุดลว่ั คือ จดุ เฟงหลง (丰 隆 F ē ng-Lóng, ST40) ลงมาหลงั ฝา เทา ไปสน้ิ สดุ ที่ดา นนอกของ นวิ้ กลางของเทา ตรงตาํ แหนง ชพี จรหลังเทา คอื จดุ ชงหยาง (冲阳 Chōng-Yáng, ST42) มเี สน ภายใน ไปทดี่ า นในของปลายน้วิ หวั แมเ ทา สงตอ ใหเสน ลมปราณมา ม

64 การฝง เข็ม-รมยา 3.2 อวัยวะภายในที่เกย่ี วขอ ง : กระเพาะอาหาร มา ม ลําคอ 3.3 อาการท่ีเกย่ี วของ : ปวดกระเพาะอาหาร อาเจียน ทอ งเดิน แนนทอ ง เสียงโครกครากในทอง ปวดศีรษะ ปวดฟน อัมพาตใบหนา เจบ็ คอ เลือดกาํ เดาไหล และอาการตามเสน ลมปราณผานคือ ปวด กลา มเนื้อออนแรงและฝอ ลบี ปวดหนาอก โรคของเขา และสะบา 3.4 ขอ บงใช : ใชร ักษาโรคของกระเพาะอาหารและลาํ ไส ปวดบริเวณศีรษะ ใบหนา ตา จมกู ปาก และฟน ปวยทางจิต และอาการตา งๆตามทางเดินของเสนลมปราณ 3.5 จํานวนจดุ ฝง เขม็ : 45 จุด รปู ท่ี 2-2 วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณมอื หยางหมิงลาํ ไสใหญ

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 65 รูปท่ี 2-3 วิถกี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร

66 การฝงเข็ม-รมยา 4. เสนลมปราณเทาไทอินมาม (足太阴脾经 Zú-Tài-Yīn-Pí-Wèi-Jīng : The spleen meridian of foot-TaiYin) 4.1 วิถีการไหลเวียน : เรมิ่ จากจุดสง ตอจากเสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร ทส่ี ง ใหท ี่ มมุ เล็บนว้ิ หวั แมเ ทา ดานในเปนจุดเรม่ิ ตน คอื จดุ อิ่นไป (隐白 Yǐn-Bái, SP1) ผานตามขอบดา นใน ของเทาบรเิ วณทีม่ สี ีผิวตดั กัน ผา นกระดูกฝา เทา ผานดานหลงั ตาตุมใน ขน้ึ ไปหลงั ขอบกระดกู tibia ผา น เขา ดา นใน ผานขาดานใน มาที่ขาหนบี เขาชอ งทอ ง ไปสังกดั มา ม และไปสมั พนั ธกระเพาะอาหาร จากนน้ั ผานกระบงั ลม ขึ้นไปดา นบนตามหลอดอาหาร ผา นคอขนึ้ ไปถึงโคนลนิ้ และกระจายในปากและล้นิ ท่ี กระเพาะอาหารมเี สนแยกมาบรเิ วณหวั ใจสง ตอใหเ สน ลมปราณมือเสาอินหวั ใจ เสนทางไหลเวยี นภายนอกท่ีตําแหนงขาหนีบ ไหลเวียนผา นหนา ทองหางจากเสนกลางลาํ ตวั 4 ชนุ ขนึ้ มาบริเวณเตานมจะเฉียงออกหา งแนวกลางตัว 6 ชุน ขน้ึ ไปถงึ บาเขาไปเชือ่ มกับเสนทางภายใน แลววกออกมาท่ผี วิ หนงั ลงมาหยดุ ทด่ี านขางลําตวั เปน จดุ ส้นิ สดุ ของเสน ลมปราณคอื จดุ ตา เปา ( 大 包 Dà-Bāo, SP21) 4.2 อวยั วะท่ีเกยี่ วขอ ง : มาม กระเพาะอาหาร หัวใจ ลาํ คอ และลิ้น 4.3 อาการท่เี กยี่ วของ : ปวดกระเพาะอาหาร อาเจียน ทองเดนิ แนนทอ ง เสยี งดงั ในทอง บดิ อาหารไมยอย ดซี าน 4.4 ขอ บงใช : ใชรักษาโรคของมาม และกระเพาะอาหาร โรคทางนรเี วช โรคของอวัยวะสบื พนั ธุ รวมทัง้ อาการหรอื ความผดิ ปกติตาง ๆ ตามทางเดินของเสนลมปราณ 4.5 จํานวนจดุ ฝง เข็ม : 21 จดุ 5. เสนลมปราณมอื เสา อนิ หัวใจ (手少阴心经 Shǒu-Shǎo-Yīn-Xīn-Jīng : The heart meridian of hand-ShaoYin) 5.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เสนลมปราณนรี้ ับตอมาจากเสนลมปราณเทา ไทอนิ มา ม ที่บรเิ วณกลาง ทรวงอก โดยมจี ดุ เร่ิมตนที่หวั ใจ ซึ่งเปน อวยั วะตน สงั กดั และมีเสน แขนงวกลงไปสัมพนั ธก บั ลาํ ไสเลก็ ขณะเดยี วกันมแี ขนงยอยผา นขนึ้ ไปยังหลอดลม หลอดอาหาร สน้ิ สุดท่ีระบบลกู ตา (รวมถึงสมอง) สวน เสนลมปราณหลักน้ัน ออกมาทางดานขางทรวงอก ผานปอด และออกมาภายนอกท่ีรักแร จุดจ๋ีเฉฺวียน (极泉 Jí-Quán, HT1) จากนน้ั ผานตน แขนดานในเสนหลัง ผานบริเวณศอก และปลายแขนดานใน เสนหลงั ผา นบริเวณขอ มอื ตรงกระดกู piriform เขา สฝู า มอื ทางดานหนา ไปสน้ิ สุดทีป่ ลายนว้ิ กอยทางดาน radial side เปนจดุ สิน้ สดุ ของเสนลมปราณคือ จุดเสาชง (少冲 Shào-Chōng, HT9)

วิถีการไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 67 ขอ สงั เกตุ เสนลมปราณน้ี แตกตางจากเสน ลมปราณอืน่ ๆ ดังนี้ 1) ออกจากจุดกําเนดิ ของ มนั เองคอื หัวใจ 2) สังกัดอวยั วะท่ีมากกวาตวั เอง คอื หัวใจ และระบบหวั ใจ 3) ไมม ีเสน สงตอ แตม ีจดุ สงตออยูทปี่ ลายนว้ิ กอย 4) เสนลมปราณมอื เสา อนิ หวั ใจ จะมกี ารรับและสง ตอ โดยตรง 5.2 อวัยวะทีเ่ กย่ี วขอ ง : หัวใจ ลําไสเ ลก็ ปอด ลําคอ และระบบตา 5.3 อาการทเี่ กยี่ วขอ ง : ใจสน่ั เจ็บหวั ใจ คอแหง กระหายนํา้ ตาเหลือง ปวดชายโครง ปวดแขน ดา นใน รอ นในฝามือ นอนไมห ลบั ลมชกั 5.4 ขอบงใช : ใชรกั ษาโรคของหัวใจ ทรวงอก โรคของสมองและจิตใจ และอาการผดิ ปกตติ าง ๆ ตามทางเดินของเสนลมปราณ 5.5 จาํ นวนจุดฝง เขม็ : 9 จุด 6. เสนลมปราณมอื ไทหยางลาํ ไสเ ลก็ (手太阳小肠经 Shǒu-Tài-Yáng-Xiǎo-Cháng-Jīng: The small intestine meridian of hand–TaiYang) 6.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เสน ลมปราณนเ้ี ช่ือมตอจากเสน ลมปราณมือเสาอนิ หวั ใจ โดยเริ่มตน ที่โคน เล็บนวิ้ กอยทางดา นนอก (ulnar side) โดยมีจดุ เร่ิมตนท่ี จดุ เสา เจอ (少泽 Shào-Zé, SI1) ออกไปที่ บรเิ วณสันมอื และขอ มือดา น dorsal ulnar ผา นบริเวณ styloid process ของกระดูก ulnar หลงั จากน้นั จะเขาสแู ขนทางดานนอกของแขนดานหลัง เขา สูบริเวณศอกตรง medial epicondyle กับ olecranon ที่ ระดบั ตน แขน เสนลมปราณนี้จะอยบู ริเวณดา นหลัง หรือเรยี กวา ดานนอกเสน หลงั และว่ิงตอ มาท่หี วั ไหล ซง่ึ บรเิ วณนีล้ กั ษณะทางเดนิ จะเปนแบบสลับฟนปลา ไปทีส่ ะบกั หลัง ทบี่ รเิ วณนี้ จะมีการพบปะกับเสน ลมปราณเทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ 2 ตาํ แหนง และเสนลมปราณตู 1 ตําแหนงที่ จดุ ตาจยุ (大椎 Dà-Zhuī, GV14) หลงั จากนนั้ จะว่ิงขา มบา มาท่กี งึ่ กลางแอง ไหปลารา เสนลมปราณนก้ี จ็ ะแยกเปนวถิ ี ภายในกบั ภายนอก วิถภี ายในผา นลงไปสัมพันธก ับหวั ใจ ผา นหลอดอาหาร กระบังลม และสมั พนั ธก ับ กระเพาะอาหาร และสังกัดลาํ ไสเล็ก นอกจากน้ียังมีพลัง (气 Qì) มาที่ขาท่ี จุดเซ่ียจฺว้ีซฺวี (下巨虚 Xià-Jù-Xū, ST39) อกี ดว ย สําหรบั วิถีภายนอกนน้ั ออกจากกง่ึ กลางแอง ไหปลารา กจ็ ะว่ิงขน้ึ บนศรี ษะ โดยวิง่ บริเวณขางคอ แกม หางตา และไปสน้ิ สดุ ทีบ่ รเิ วณหนาหทู ี่ จดุ ทิงกง (听宫 Tīng-Gōng, SI19) ที่บริเวณแกม มีแขนงออกมาท่ีหวั ตาดา นในและดั้งจมกู เพ่ือสงตอไปยังเสนลมปราณเทา ไทห ยางกระเพาะ ปสสาวะท่ี จดุ จิงหมงิ (睛明 Jīng-Míng, BL1) ขอ สงั เกต : เสน ลมปราณน้มี สี มญานามวา “เจียนมาย (肩脉 Jiān- Mài)” แปลวา เปน เสน ลมปราณหวั ไหล 6.2 อวัยวะทเี่ กย่ี วขอ ง : ลําไสเลก็ หวั ใจ กระเพาะอาหาร หลอดอาหาร ใบหนา หู ตา จมกู

68 การฝง เข็ม-รมยา 6.3 อาการท่ีเกยี่ วของ : หูออ้ื หูหนวก คางทมู เจบ็ คอ ปวดฟน ปวดเกร็งบริเวณคอ บรเิ วณไหล หลังและตนแขน ปวดทอ งดา นลา ง ปวดตามแนวไขสันหลังลงสอู ัณฑะ ตาเหลอื ง แกมบวม 6.4 ขอ บงใช : ใชร กั ษาโรคและความผิดปกตขิ องศีรษะ ตนคอ หู ตา ลําคอ ไข โรคสมองและ จติ ใจ และความผดิ ปกติตา ง ๆ ตามทางเดนิ ของเสน ลมปราณ 6.5 จํานวนจุดฝง เข็ม : 19 จุด รูปที่ 2-4 วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณเทาไทอนิ มาม

วิถีการไหลเวียนของเสนลมปราณ 69 รูปท่ี 2-5 วิถีการไหลเวยี นของเสน ลมปราณเสา อนิ หัวใจ 7. เสน ลมปราณเทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ (足太阳膀胱经 Zú-Tài-Yáng-Páng-Guāng- Jīng : The bladder meridian of foot-TaiYang) 7.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เริ่มตน จากหัวตาที่ จุดจงิ หมงิ (睛明 Jīng- Míng, BL1) ขึ้นมาผานหวั คว้ิ หนาผาก ไปทส่ี ว นบนของศรี ษะตรงจดุ ยอดกระหมอมไปพบปะ จดุ ไปหุย (百会 Bǎi- Huì, GV20) ตรงจดุ นี้จะมีเสนแยกมาดานขา งถึงบรเิ วณหู และวนรอบหูดา นหลังขนานกับเสน ลมปราณของถงุ นํ้าดี ตรงยอดกระหมอ มมเี สน แยกอีกเสน มุดเขา ในสมองไปเช่ือมสวนของสมอง และออกมาขาง นอกไปบรเิ วณดานหลงั ศีรษะ บรเิ วณทา ยทอยถงึ จุดเทยี นจู (天柱 Tiān-Zhù, BL10) ตรงจุดน้ีเสน ลมปราณแยกเปน 2 เสนไหลเวียนขนานกนั ลงมา โดยเสน แรกอยูด า นขางกระดูกสนั หลังขนานลงมาหาง กระดกู สันหลัง 1.5 ชุน พอถึงเอวกจ็ ะมุดเขาไปในเอว ไปสมั พนั ธก บั ไต ไปสงั กัดกระเพาะปสสาวะ แลว ออกมาที่ตําแหนง เดิม ท่ี จดุ เซิน่ ซู (肾俞 Shèn-Shū, BL23) และลงมาชดิ รกู ระเบนเหน็บ 2 ขา ง ลง มาทแ่ี กม กน ดานหลังขาถึงกง่ึ กลางขาพับ ท่ี จดุ เหวยจง (委中 Wéi-Zhōng, BL40)

70 การฝง เข็ม-รมยา เสน ท่ีสองจาก จดุ เทียนจู (天柱 Tiān-Zhù, BL10) หา งแนวกลางกระดูกสนั หลัง 3 ชนุ ขนานลงมากบั เสนแรก ถงึ กระเบนเหน็บจะเฉียงมาดานขาง พบปะเสนลมปราณเทา เสา หยางถุงนํา้ ดี ที่ จดุ หวนเที่ยว (环跳 Huán-Tiào, GB30) แลว ตอมาดา นหลังของขาอยนู อกตอเสน แรก มาหยุดทข่ี อ พบั หลังเขาท่ี จดุ เหวยหยาง (委阳 WěiYáng, BL39) แลวไปเชอ่ื มกบั เสน แรกที่ จุดเหวย จง (委中 Wéi-Zh ō ng, BL40) รวมเปน เสนเดยี วกนั แลว ตอลงมากลางนอ ง เฉออกดา นขา งนอกเลก็ นอ ย ผา น ดา นขา งตาตุมดานนอก ถงึ หลงั ตาตุมนอก แลวไปตามขอบนอกของฝาเทา (ตรงทส่ี ผี วิ ตัดกัน) มาหยดุ ท่ี ปลายน้ิวเทา ทห่ี า จุดสดุ ทายท่ีโคนน้ิวกอยดานนอก จุดจอื้ อิน (至阴 Zhí-Yīn, BL67) 7.2 อวยั วะท่เี กย่ี วของ : กระเพาะปส สาวะ ไต สมอง 7.3 อาการทเ่ี กย่ี วขอ ง : ปส สาวะลาํ บาก ปส สาวะรดท่ีนอน ลมชัก โรคจิตชนดิ บาคลัง่ มาลาเรยี โรคของตา คัดจมูก เลือดกําเดาไหล ปวดศีรษะ ปวดตน คอ ปวดบรเิ วณเอว ปวดสะโพก ปวดดานหลัง ขา เปน จุดซู (背俞穴 Bèi-Shū-Xué) ของอวัยวะภายใน (脏腑 Zàng-Fǔ) สามารถใชร กั ษาโรคของ อวัยวะทเ่ี ก่ียวขอ งได 7.4 ขอ บงใช : ใชรกั ษาโรคของ ศีรษะ ตน คอ ตา เอว ขา และจดุ ซู (背俞穴 Bèi-Shū-Xué) ใช รกั ษาโรคทีเ่ กีย่ วของกบั อวัยวะ (脏腑 Zàng-Fǔ) นั้น ๆ ได 7.5 จํานวนจุดฝง เข็ม : 67 จดุ 8. เสนลมปราณเทา เสาอนิ ไต (足少阴肾经 Zú-Shǎo-Yīn-Shèn-Jīng : The kidney meridian of foot-ShaoYin) 8.1 วิถกี ารไหลเวียน : เรม่ิ จากเสน ลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปส สาวะ ทน่ี ว้ิ กอ ยเทา ดา นนอก สงตอใหเสนลมปราณเทาเสาอินไตทีจ่ ุดใตฝ า เทา คือ จดุ หยง เฉฺวยี น (涌泉 Yǒng-Quán, KI1) ขน้ึ บน ผานกระดกู navicular ผานตาตุม ใน วนบริเวณขา งสน เทาดานใน แลววกขน้ึ บน จากน้ันผานตอมาขา ดานหลัง ผา นเขาเสน เอน็ membranosus และ tendenosus ผา นตน ขาดานใน มุดเขาชอ งทอ งบริเวณ อวัยวะสบื พนั ธุ เขา ไปเดนิ อยใู นกระดูกสันหลงั ไปสังกดั ไต สมั พันธก บั กระเพาะปสสาวะ ซ่ึงจะพบปะกบั เสน ลมปราณเญ่ินท่จี ุดจงจี๋ (中极 Zhōng-Jí, CV3) จุดกวานเหยวฺ ียน (关元 Guān-Yuán, CV4) จากไตข้นึ มาผานตบั กระบงั ลม เดินผานหลอดอาหาร หลอดลม มาหยุดท่ีโคนลิ้น สว นวิถีภายนอกจะ ขนานกบั ภายในไปพรอมกนั ภายนอกหางแนวกลางลาํ ตวั 0.5 ชนุ จนถึง จุดอิวเหมนิ (幽门 Yōu-Mén, KI21) และหางแนวกลางลาํ ตวั 2 ชุน ท่ี จุดปูหลาง (步廊 Bù-Láng, KI22) เม่ือถึงหนา อกเลยขึ้นไป จนถึงขอบลา งของกระดูกไหปลาราจงึ สนิ้ สดุ ท่ี จดุ ซฝู ู (俞府 Shū-Fǔ, KI27) สว นวิถีภายในผานหัวใจ จะมีจุดสัมพันธกบั หวั ใจดว ย และจะเปนจุดสง ตอใหเ สน ลมปราณมือเจวย๋ี อนิ เยอื่ หมุ หวั ใจตอ ไป

วิถกี ารไหลเวียนของเสนลมปราณ 71 8.2 อวัยวะทีเ่ กย่ี วของ : ไต กระเพาะปส สาวะ ตับ ปอด หวั ใจ กระดกู สันหลงั ลําคอ โคนลน้ิ 8.3 อาการท่ีเกยี่ วขอ ง : ปสสาวะรดท่นี อน ปส สาวะคา งในกระเพาะปสสาวะ (retention of urine) อสุจิเคล่ือนโดยไมต ัง้ ใจ (seminal emission) เสอ่ื มสมรรถภาพทางเพศ ประจําเดอื นไมปกติ หอู ้ือ หู หนวก ปวดฟน เจ็บคอ หอบหืด ไอเปน เลือด ปากแหง บวม ทองผูก ทอ งเดนิ ปวดเอว ปวดขา กลา มเนือ้ ออ นแรง รอ นกลางฝา เทา โรคลมแดด (sun stroke) ลมปจ จบุ นั (wind stroke) 8.4 ขอ บงใช : โรคทางนรีเวช โรคของอวัยวะสืบพนั ธุภายนอก โรคของไต ปอด ลําคอ และ ความผิดปกติตาง ๆ ตามทางเดนิ ของเสน ลมปราณ 8.5 จํานวนจุดฝง เขม็ : 27 จดุ 9. เสน ลมปราณมือจฺเหวยี อินเย่อื หุมหัวใจ (手厥阴心包经 Shǒu-Jué-Yīn-Xīn-Bāo-Jīng : The pericardium meridian of hand-JueYin) 9.1 วถิ กี ารไหลเวยี น : เรมิ่ ตนจากบริเวณเย่อื หมุ หวั ใจ ซึง่ เปนอวัยวะตน สังกดั แลว ผา นกระบงั ลม เขาไปในชอ งทอง ตดิ ตอกบั บรเิ วณซานเจยี วทัง้ สามสวน (上焦 Shàng-Jiāo, 中焦 Zhōng-Jiāo, 下 焦 Xià-Jiāo) จากทรวงอกสชู องทอ งตามลาํ ดับ สว นทบ่ี รเิ วณทรวงอกจะมสี าขาผานชอ งทรวงอกแลว ออกมาที่ผิวหนังบริเวณตํ่ากวาขอบบนของรักแร 3 ชุนตรงราวนมดานนอกหางตาํ แหนงหัวนม 1 ชุนที่ จุดเทยี นฉอื (天池 Tiān-Chí,PC1) แลวลงไปตามดา นในของแขน ระหวา งเสนปอดและเสนหัวใจ ระหวางเสนเอ็นของกลา มเนอื้ palmaris longus และ flexer carpi ถงึ ฝา มือในแนวกลางฝา มอื ตรงไป ส้นิ สุดทปี่ ลายนิว้ กลางตรง จดุ จงชง (中冲 Zhōng-Chōng, PC9) ท่ีฝา มือตรง จุดเหลากง (劳宫 Láo-Gōng, PC8) มสี าขาแยกลงไปสิน้ สุดท่ีปลายนิว้ นาง ตรง จุดกวานชง (关冲 Guān-Chōng, TE1) ซึง่ เปนจุดเชือ่ มตอกบั เสน ลมปราณมอื เสา หยางซานจียว (triple energizer) 9.2 อวยั วะท่ีเกย่ี วของ : เย่อื หุมหัวใจ ซานเจยี ว 9.3 อาการทเ่ี กย่ี วขอ ง : ใจส่ัน หัวใจเตนเร็ว หัวใจเตนชา เจ็บหวั ใจแบบแองไจนา ปวดกระเพาะ แนน อึดอดั ในทรวงอก กระวนกระวาย จิตไมป กติ บวมที่รกั แร กลามเน้อื แขนและศอกหดรงั้ รอนเพราะ ไขใ นฝามอื จิตเภท ลมชกั วติ กกงั วล ปวดชายโครง 9.4 ขอ บงใช : โรคของหวั ใจ ทรวงอก กระเพาะอาหาร โรคทางจิตใจ และความผิดปกติตาง ๆ ตามทางเดินของเสน ลมปราณ 9.5 จํานวนจดุ ฝงเขม็ : 9 จดุ

72 การฝง เข็ม-รมยา 10. เสนลมปราณมือเสา หยางซานเจียว (手少阳三焦经 Shǒu-Shǎo-Yáng-Sān-Jiāo-Jīng : The triple energizer meridian of hand-ShaoYang) รปู ท่ี 2-6 วิถกี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณมอื ไทห ยางลาํ ไสเลก็ 10.1 วิถีการไหลเวยี น : เร่มิ ตนจาก จุดกวานชง (关冲 Guān-Chōng, TE1) ท่ปี ลายนว้ิ นาง ผา นไประหวา งกระดกู ฝา มือท่ี 4 และ 5 ของหลงั มือ ผา นตอ ไประหวางกระดูกปลายแขนทง้ั สอง ทาง ดานหลงั มอื ผานปลายกระดูก olecranon ไปตามดานนอกของกระดกู ตนแขน ถึงหัวไหล วง่ิ ตัดกับเสน ลมปราณเทาเสา หยางถุงนํา้ ดี แลวขา มไหลลงมาติดตอกับเยื่อหุม หวั ใจ แลว ลงผา นกระบังลมตรงไป สงั กัดซานเจยี ว (三焦 Sān-Jiāo: Triple energizer) ทีท่ รวงอก มีสาขาขนึ้ มาทแี่ อง ไหปลารา ตรงขนึ้ ไปผานขา งคอไปทางหลังหู แลวว่งิ ออ มหลงั ใบหู ข้ึนไปดา นบนเหนอื ใบหู แลวเดนิ ตรงไปถงึ ไรผม แลว วกลงลาง ผานแกมวกขนึ้ ดานบนหยดุ อยูท บ่ี ริเวณ ใตตา ท่ใี ตห ูจะมสี าขาของเสนนแ้ี ยกเขา หูแลว ออกมาทางดานหนา หู ตัดกับเสนท่แี ยกไปท่ีแกม ไปสน้ิ สุด ทีห่ างตา จุดซือจูคง (丝竹空 Sī-Zhú-Kōng, TE23) เสน นีจ้ ะเช่อื มกบั เสน ลมปราณเทา เสาหยางถงุ น้ําดี

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 73 รูปท่ี 2-7 วิถกี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณเทาไทห ยางกระเพาะปส สาวะ

74 การฝง เข็ม-รมยา 10.2 อวัยวะที่เกยี่ วขอ ง : ซานเจยี ว เยือ่ หุม หวั ใจ หู ตา 10.3 อาการท่เี กย่ี วของ : ปวดศรี ษะไมเกรน หอู ื้อ หหู นวก ปวดตา ตาบวม เจบ็ คอ คอบวม แกมบวม อมั พาตใบหนา บวมหลังใบหู ปวดไหลแขนและศอกดา นขา ง ทอ งอดื แนน ปส สาวะรดท่ีนอน ปส สาวะลําบาก 10.4 ขอ บง ใช : ใชร ักษาโรคของบริเวณดานขา งของศีรษะ โรคของตา หู ทรวงอก ชายโครง ไข และความผดิ ปกติตาง ๆ ตามทางเดนิ ของเสน ลมปราณ 10.5 จาํ นวนจุดฝง เข็ม : 23 จุด 11. เสน ลมปราณเทาเสาหยางถุงนาํ้ ดี (足少阳胆经 Zú-Shǎo-Yáng-Dǎn-Jīng : The gall bladder meridian of foot-ShaoYang) 11.1 วิถกี ารไหลเวียน : โดยเรม่ิ จากสวนศีรษะลงไปถึงปลายเทา เรมิ่ จากจดุ เร่ิมตนที่หางตาคอื จุดถงจื่อเหลยี ว (瞳子髎 Tóng-Zǐ-Liáo, GB1) ขน้ึ มาตรงบริเวณมมุ ของหนาผาก วกลงมาตามชาย ผมถึงบริเวณเหนือใบหู แลวผา นโคงลงมาตามแนวดา นหลงั ของหู พงุ ตรงไปถงึ จุดเฟงฉอื (风池 Fēng- Chí, GB20) แลววกขน้ึ ไปบนศีรษะลงไปท่ีหนา ผากถงึ จดุ หยางไป (阳白 Yáng-Bái, GB14) แลว วก ขน้ึ บนผานศีรษะลงมาทช่ี ายผมดานหลัง ลงมาถึงตนคอ ไปทางดานหนาตอ เสนมอื เสา หยางซานเจียว ตรง ไปทไี่ หล วกกลบั ไปที่หลงั ผานทางดานหลงั ตอ เสนมอื เสา หยางซานเจยี ว เสน สาขา (เสน หลังหู) เริ่มจากหลงั หูพุงเขา หู และออกมาหนา หูและพุงตรงไปถึงขอบควิ้ ทาง ดา นนอก พุงตรงลงไปถงึ จดุ ตา อง๋ิ (大迎 Dà-Yíng, ST5) พบปะเสน มอื เสาหยางซันเจียวทีใ่ ตข อบตา ตอ จากนผี้ านไปถึงจุดเจ๋ยี เชอ (颊车 Jiá-Chē, ST6) แลว ลงไปถึงคอ เขาไปในไหปลารา ไปพบปะกบั เสนลมปราณหลกั แลว ผา นเขา ทรวงอก ผานกระบงั ลมไปสมั พนั ธก บั ตบั และสงั กดั ถงุ น้ําดี วกลงมาตาม แนวชายโครงออกมาท่ผี ิวหนงั บริเวณทองนอ ยดานลางใกลก บั เสนเลือด femoral artery ตรงไปถงึ สะโพก ท่จี ดุ หวนเทย่ี ว (环跳 Huán-Tiào, GB30) สว นเสน ลมปราณหลัก จากบรเิ วณไหปลารา ผา นรกั แรอยใู นแนวชายโครง ผา นกระดกู ซี่โครง ออ นทลี่ อยอยู แลว ไปถงึ สะโพกไปพบกับเสนลมปราณทีอ่ อกมาจากภายในชองทอ งทจ่ี ดุ หวนเท่ียว (GB30) หลังจากนั้นผา นลงมาทด่ี านขางของตน ขา เขา และตรงไปดานขา งของนอง โดยขนานไปกบั ขอบกระดกู fibula ดานหนาลงไปถึงตาตุมดานนอก ไปตามหลงั เทา ทางดานนอกของกระดูกฝา เทาท่ี 4 สน้ิ สดุ ทนี่ วิ้ เทา ท่ี 4 ที่จุดจเู ชย่ี วอนิ (足窍阴 Zú-Qiào-Yīn, GB44) ตรงบริเวณหลงั เทา จะมเี สนแยกไประหวา ง กระดูกหลังเทาท่ี 1-2 ไปบรรจบกบั เสน เทา จเฺ หวยี อนิ ตบั ตรงจุดตา ตนุ (大敦 Dà-Dūn, LR1)

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 75 รปู ท่ี 2-8 วถิ ีการไหลเวยี นของเสนลมปราณเทาเสา อนิ ไต รูปที่ 2-9 วิถีการไหลเวยี นของเสนลมปราณมอื จเฺ หวียอนิ เยอื่ หมุ หวั ใจ

76 การฝงเข็ม-รมยา 11.2 อวยั วะภายในทเ่ี กีย่ วขอ ง : คอื ถุงนํ้าดี ตับ ตา หู 11.3 จํานวนจุดฝง เขม็ บนเสน ลมปราณ : 44 จดุ 11.4 อาการผดิ ปกตทิ ี่สาํ คัญของเสน ลมปราณ : ปวดศรี ษะไมเกรน เวยี นศรี ษะ หอู ้อื หหู นวก ปวดตา ปวดฟน เจ็บคอ ขมในปาก อัมพาตใบหนา ปวดบวมไหปลารา ปวดบวมรักแร ปวดชายโครง ปวดตน ขา ขาและเทา ถุงนํา้ ดอี ักเสบ นว่ิ ในถงุ นาํ้ ดี ตบั อักเสบ 11.5 ขอ บง ใชร กั ษาโรคที่สําคญั ของเสน ลมปราณ : ใชร กั ษาโรคบรเิ วณดานขางของศีรษะ โรค ของตา หู ลาํ คอ ไข และความผิดปกติตาง ๆ ตามทางเดินของเสนลมปราณ 12. เสนเทาจฺเหวยี อนิ ตับ (足厥阴肝经 Zú-Jué-Yīn-Xīn-Gān-Jīng : The liver meridian of foot-JueYin) 12.1 วิถีการไหลเวยี น : เสน เทาเจวยี๋ อินตบั เร่ิมจากทางหลงั เทา บริเวณมุมนิ้วหัวแมเทาดานใน ไหลเวียนถงึ หลงั เทา มาถงึ บรเิ วณ 1 ชุน หนา ตาตุมในกจ็ ะวกข้นึ ไป 8 ชุน ของขาพบปะเสน เทา ไทอิน มา ม โดยเดินอยดู านหลงั เสน เทา ไทอ ินมา ม อยูท างดา นในของเขา และตน ขา เสนลมปราณตับ เขาไป บริเวณทอ งนอ ย โคง ลงรอบอวยั วะสบื พนั ธุส ว นนอก หลังจากน้ันก็วกขึ้นไปตรงทอ งนอย ขน้ึ ไปถงึ บริเวณ กระเพาะอาหารโคง รอบกระเพาะอาหาร เขาไปสงั กัดตับ และไปสมั พันธกับถงุ น้าํ ดี ทะลุผานกระบงั ลม ออกไปที่ชายโครง ขน้ึ ไปท่ีคอเขา สบู ริเวณโพรงจมูก ไปตดิ ตอกบั ระบบตา หลังจากนน้ั เสนลมปราณข้นึ ไป บริเวณหนาผากพบเสน ลมปราณตู ทบ่ี รเิ วณกลางกระหมอมสว นบน โดยมเี สน แยกจากตาลงไปทแี่ กม โคงรอบปากดา นใน และยังมเี สน แยกจากตับ ผานบริเวณกระบังลม ไปสปู อด ตรงนี้เองที่จะเชอื่ มกับ เสนลมปราณมือไทอ นิ ปอด 12.2 อวยั วะทเ่ี ก่ียวของ : ตบั ถุงน้าํ ดี กระเพาะอาหาร ปอด ลาํ คอ จมูก ตา 12.3 อาการท่ีเกย่ี วขอ ง : ประจําเดือนไมส มาํ่ เสมอ ไมม ีประจําเดือน ปวดประจาํ เดอื น เลือดออก จากโพรงมดลกู ฝนเปยก เสอื่ มสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะรดทีน่ อน ปสสาวะคางในกระเพาะปสสาวะ ปสสาวะลําบาก ไสเ ล่ือน คลืน่ ไสอาเจียน สะอกึ ทอ งเดนิ ความดนั โลหิตสูง โรคหลอดเลอื ดสมอง ชักใน เดก็ โรคลมชัก ปวดบวมท่ีตา ปวดเอว แนน หนาอก 12.4 ขอบงใช : โรคของตับ โรคทางนรีเวช โรคของอวยั วะสบื พันธภุ ายนอก และความผดิ ปกติ ตา ง ๆ ตามทางเดินของเสน ลมปราณ 12.5 จํานวนจุดฝงเข็ม : 14 จุด

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 77 13. เสน ลมปราณเญ่นิ (任脉 Rèn-Mài : The conception vessel) 13.1 วถิ ีการไหลเวยี น : เร่ิมตน จากภายในทองนอ ยลงไปผา นฝเยบ็ ออกมาดานหนา บรเิ วณ อวยั วะเพศ เปน จดุ เรมิ่ ตน ของเสน ลมปราณคอื จดุ หุยอิน (会阴 Huì-Yīn, CV1) ขึ้นไปตามแนวกลาง ลาํ ตัว ผา นหนาทอง อก และลาํ คอ ถึงใตริมฝปาก ออ มรอบปาก ไปทส่ี ายรงั้ ระหวา งรมิ ฝปากบนกับเหงอื ก จุดอน๋ิ เจียว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) เชอื่ มกับเสน ลมปราณตู จากจุดอน๋ิ เจยี ว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) แยกไปทีใ่ ตตา 2 ขา งเช่ือมจุดเฉิงช่ี (承泣 Chéng-Qì, ST1) 13.2 อวยั วะทเี่ กี่ยวของ : มดลูก ลาํ คอ ริมฝป ากและตา 13.3 อาการทเี่ กยี่ วของ : ภาวะมบี ุตรยากในสตรี เส่อื มสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะลําบาก ปส สาวะรดทน่ี อน กอ นในทอ งนอ ยของสตรี ปวดทอ ง แนนทอ ง คลืน่ ไสอาเจียน ทอ งเดนิ 13.4 ขอบง ใช : โรคของชอ งทอ ง ทรวงอก คอ ใบหนาและศรี ษะ โรคของอวยั วะภายในท่ี เกี่ยวขอ งกบั เสน ลมปราณ โรคของสมองและจติ ใจ และบางจดุ เปน จดุ เสริมพลังชวี ติ 13.5 จาํ นวนจุดฝงเข็ม : 24 จดุ 14. เสน ลมปราณตู (督脉 Dū-Mài: The governor vessel) 14.1 วิถีการไหลเวียน : เริ่มตน จากกึ่งกลางภายในทอ งนอยลงไปผานฝเยบ็ มาที่ผิวหนังเปนจุด แรกของเสนลมปราณน้คี ือ จุดฉางเฉยี ง (长强 Cháng-Qiáng, GV1) ออมไปดานหลงั ขน้ึ ไป ตามแนว กลางหลงั ผานหลงั คอถงึ จดุ เฟงฝู (风府 Fēng-Fǔ, GV16) เขา ไปในสมองแลว กลับออกมาข้ึน ขา งบนตามแนวกลาง ผา นสว นบนของศรี ษะออ มไปขา งหนา ผานหนาผาก จมกู ริมฝป ากบนไปสดุ ท่สี ายรง้ั ระหวา งริมฝปากบนกบั เหงือก จุดอิ๋นเจยี ว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) ตรงปลายกระดูกกน กบมีสาขาตัดกบั เสนลมปราณเทาเสาอนิ ไต และเสนลมปราณเทาไทหยาง กระเพาะปส สาวะ แลวผานกระดกู สนั หลงั ไปที่ไต 14.2 อวยั วะทเี่ ก่ยี วของ : มดลกู สมอง กระดกู สันหลัง 14.3 อาการผิดปกติทสี่ าํ คัญของเสน ลมปราณ : ภาวะมบี ุตรยากในสตรี เสือ่ มสมรรถภาพทางเพศ ปส สาวะลาํ บาก ปสสาวะรดทีน่ อน ปวดตึงหลงั ชัก สมองพฒั นาชา รดิ สีดวงทวาร ภาวะเกร็งแอน ท้งั ตัว 14.4 ขอ บง ใช : ใชรกั ษาโรคของสมองและจิตใจ ภาวะไข โรคของสว นเอวและสะโพก ศีรษะและ คอ และความผิดปกตติ า ง ๆ ตามทางเดินของเสน ลมปราณ 14.5 จาํ นวนจุดฝง เข็ม : 28 จุด

78 การฝง เข็ม-รมยา รูปท่ี 2-10 แสดงเสนทางไหลเวยี นของเสน มอื เสา หยางซานเจยี ว รุปที่ 2-11 วิถกี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณเทาเสา หยางถงุ น้ําดี

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 79 รปู ที่ 2-12 วถิ กี ารไหลเวียนของเสนลมปราณเทา จฺเหวยี อนิ ตับ

80 การฝง เข็ม-รมยา รปู ที่ 2-13 วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณเญิน่

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 81 รปู ที่ 2-14 วิถกี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณตู

82 การฝงเข็ม-รมยา บทที่ 3 จดุ ฝงเข็มบนเสนลมปราณ 1. เสน ลมปราณมอื ไทอนิ ปอด (手太阴肺经 Shǒu-Tài-Yīn-Fèi-Jīng : The lung meridian of hand-TaiYin) ☯ LU1 จงฝู (中府 Zhōng-Fǔ) ความหมาย: จง (中) แปลวา ตรงกลาง; ฝู (府) แปลวา สถานท่ี: จง หมายถงึ จงเจยี ว เสน ลมปราณปอดเร่ิมตนจากจงเจียว ลมปราณจากมา มและกระเพาะอาหารเขา สู เสนลมปราณปอดท่ีจดุ จงฝู จดุ เฉพาะ: จุดมูของปอด จุดตัดของเสน มือไทอ นิ ปอดและเสนเทาไทอินมา ม ตาํ แหนง: อยใู นชอ งซี่โครงท่ี 1 หา งจากแนวกงึ่ กลางหนา อก 6 ชนุ หรืออยูดา นนอกหวั นม 2 ชุน ขอ บง ใช: ไอ หอบ แนน หนาอก เจ็บหนา อก ปวดหลังและไหล วธิ ีฝงเขม็ : แทงเฉยี ง หรอื แทงราบ 0.5-0.8 ชุน ปลายเข็มชอ้ี อกไปดา นขา งลําตวั ขอ ควรระวงั : หามแทงเขม็ เขาดานในหรือแทงลกึ เกนิ ไป เพราะปลายเขม็ อาจทะลุเขา ปอด ☯ LU2 ยฺหวินเหมนิ (云门 Yún-Mén) ความหมาย: ยฺหวนิ (云) แปลวา เมฆ; เหมิน (门) แปลวา ประตู: ยหฺ วิน หมายถึง ช่ขี องปอด จดุ น้ีจงึ เปนประตูสาํ หรับชขี่ องปอด ตําแหนง : อยูบ นหนาอกสว นบนเหนอื ตอ coracoid process ของ กระดูก scapula ในรอยบมุ ของ infraclavicular fossar หางจากแนวกงึ่ กลางหนาอก 6 ชนุ ขอบง ใช: ไอ หอบ ปวดหนาอก ปวดไหล วธิ ีฝงเข็ม: แทงเฉียงหรือแทงราบ 0.5-0.8 ชุน ปลายเข็มชอี้ อกไปดา นขา งลําตวั ขอ ควรระวงั : หามแทงเข็มเขา ดานในหรือแทงลกึ เกินไป เพราะปลายเข็มอาจทะลเุ ขาปอด

จดุ ฝงเข็มบนเสนลมปราณ 83 รูปท่ี 3-1 แสดงจุดฝง เขม็ บนเสนลมปราณมอื ไทอ ินปอด ☯ LU3 เทยี นฝู (天府 Tiān-Fù) ความหมาย: เทียน (天) แปลวา สวรรค; ฝู (府) แปลวา สถานที่: เทียน หมายถงึ สว นบน จดุ น้ี อยบู นแขนเปนท่รี วมของชีข่ องปอด ตาํ แหนง: อยูด า นในของแขนสว นบน ตรงขอบดาน radial ของกลา มเน้ือ biceps brachii อยตู าํ่ กวาปลายสดุ ของ anterior axillary fold 3 ชุน ขอ บง ใช: หอบ ไอเปนเลอื ด ปวดดา นในของแขนสว นบน วธิ ฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.5-1 ชนุ

84 การฝง เข็ม-รมยา ☯ LU4 เสียไป (侠白 Xiá-Bái) ความหมาย: เสยี (侠) แปลวา ถูกขนาบจากทง้ั สองดาน; ไป (白) แปลวา ขาว: สขี าว หมายถึง ปอด เม่ือปลอ ยแขนหอยตามสบาย จุดจะอยูในระดบั ปอด เหมือนขนาบปอดไวทั้งสองดา น ตําแหนง: อยดู า นในของแขนสว นบน ตรงขอบดา น radial ของกลา มเนือ้ biceps brachii อยตู าํ่ กวาปลายสดุ ของ anterior axillary fold 4 ชนุ หรอื อยูเหนอื ขอพับศอกข้นึ มา 5 ชุน ขอบงใช: ไอ หอบ แนนอึดอดั ในอก และปวดบริเวณดา นในของแขนสว นบน วิธีฝง เข็ม: แทงตรง 0.5-1 ชุน ☯ LU5 ฉื่อเจอ (尺泽 Chǐ-Zé) ความหมาย: ฉื่อ (尺) แปลวา ดา นในแขน (ulnar), เจอ (泽) แปลวา หนองนํา้ จดุ อยตู รงแอง ขอ ศอกดา นในลมปราณปอดไหลผานจดุ นเ้ี หมอื นนํ้าไหลเออ ลงสูห นองนํา้ จุดเฉพาะ: จดุ เหอ-ทะเล ตาํ แหนง : อยบู นรอยพับขอศอก ตรงขอบดา นนอกของเอ็นของกลามเน้อื biceps brachii ให ผปู ว ยงอศอกเลก็ นอยและหงายฝามอื ขน้ึ จะเห็นเอ็นชดั เจน ขอบงใช: ไอ หอบ ไอเปนเลือด ไข แนนหนา อก คออกั เสบ ลมชกั ในเด็ก อาเจียนทองเดนิ ปวด เกรง็ แขนและขอ ศอก สรรพคุณเดน : ไข ลมชกั ในเด็ก วิธฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.8-1.2 ชนุ หรือ เจาะปลอยเลือดออก รูปที่ 3-2 แสดงตาํ แหนง จดุ LU1–LU5

จุดฝง เขม็ บนเสน ลมปราณ 85 ☯ LU6 ขงจุย (孔最 Kǒng-Zuì) ความหมาย: ขง (孔) แปลวา ร;ู จุย (最) แปลวา ทส่ี ุด: จุดขง จยุ เปนรูหรือรอยบมุ ท่ลี กึ ทส่ี ดุ จุดเฉพาะ: จดุ ซี่ ตาํ แหนง : อยดู านนอกของดา นหนา แขน เหนอื รอยพับขอ มือ 7 ชนุ บนแนวเสนตร ะหวางจดุ ฉือ่ เจอ และจดุ ไทเ ยวฺ ยี น ขอบงใช: ไอ หอบ ไอเปนเลือด คออกั เสบ ปวดเกร็งขอศอกและแขน รดิ สดี วงทวารหนกั สรรพคณุ เดน : ใชร ักษากลุมอาการเลอื ดออกผดิ ปกตใิ นปอด วิธฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.5-1.0 ชุน รูปท่ี 3-3 แสดงตําแหนงจดุ LU7 ☯ LU7 เลีย่ เชฺวีย (列缺 Liè-Quē) ความหมาย: เล่ยี (列) แปลวา จัดการ; เชฺวีย (缺) แปลวา รอยบมุ : สมัยโบราณเรียก ฟาแลบวา เลยี่ เชวฺ ยี เสนลมปราณปอดมแี ขนงแยกจากจดุ เลีย่ เชวฺ ยี ไปเชอื่ มกับเสน ลมปราณมอื หยางหมงิ ลําไสใ หญ จดุ เฉพาะ: จดุ ลว่ั จุดเชื่อมโยงเสน ลมปราณเญิ่น ตําแหนง: อยูเหนือรอยพับขอมือ 1.5 ชุน ตรงรอยบุมเหนอื styloid process ของกระดกู radius ขอบง ใช: 1) โรคตามเสนลมปราณ: ปวดแขนและไหล ชาน้วิ มือ อมั พาตครงึ่ ซีก 2) โรคของศรี ษะและอวัยวะรบั ความรสู ึก: ปวดศีรษะ ไมเกรน ปากเบ้ียว ตาเบีย้ ว หนาเกร็ง อมั พาตใบหนา trigeminal neuralgia เจบ็ คอ ปวดฟน 3) โรคทางเดนิ หายใจ: ไอ หอบหดื เปนหวัด ไขหนาวสนั่ 4) โรคทางเดนิ อาหาร: ปวดทอ ง ทอ งเสีย ลําไสอักเสบ อาเจียนเปน เลือด 5) โรคระบบหัวใจและหลอดเลอื ด: เจบ็ หวั ใจ เจบ็ หนา อก ความดันโลหติ สูง 6) โรคทางเดินปสสาวะ: stranguria ปวดองคชาติ ปส สาวะเปนเลือด ปสสาวะรอน ปวดและปสสาวะลาํ บาก

86 การฝงเข็ม-รมยา 7) โรคระบบสืบพนั ธ:ุ อสุจิเลด็ ในเวลากลางคนื แทง คางในมดลกู 8) โรคอ่ืน ๆ: หัดเยอรมนั ปวดเอว แขนขาบวมเฉียบพลนั เตานมอกั เสบ มาลาเรีย สรรพคุณเดน: ปวดศรี ษะ ปวดคอ ปากเบีย้ ว ปวดฟน วธิ ฝี งเข็ม: แทงเฉยี งไปทางขอศอก 0.5-1.0 ชุน ☯ LU8 จิงฉฺวี (经渠 Jīng-Qú) ความหมาย: จงิ (经) แปลวา ผาน; ฉฺวี (渠) แปลวา รอ งนา้ํ : จดุ จงิ ฉวฺ ีเปน รองที่เปนทางผา น ของเสน ลมปราณ จุดเฉพาะ: จดุ จงิ -แมน ํา้ ตาํ แหนง: อยูด า นนอกของดานหนา แขน เหนอื รอยพบั ขอ มอื 1 ชุน ในรอ งระหวา ง styloid process ของกระดกู radius และเสนเลอื ดแดง radial ขอ บงใช: ไอ หอบ เจ็บหนาอก คออกั เสบ ปวดขอ มอื วิธีฝงเขม็ : แทงตรง 0.3-0.5 ชุน ขอควรระวงั : หลกี เลยี่ งเสน เลือดแดง radial รปู ท่ี 3-4 แสดงตาํ แหนงจุด LU5-LU11

จดุ ฝงเข็มบนเสนลมปราณ 87 รูปท่ี 3-5 จดุ ฝงเข็มบนเสน ลมปราณมอื หยางหมิงลาํ ไสใหญ ☯ LU9 ไทเ ยวฺ ยี น (太渊 Tài-Yuān) ความหมาย: ไท (太) แปลวา มาก; เยวฺ ียน (渊) แปลวา บอ ลกึ : จุดไทเยฺวียนมีลมปราณมาก เหมือนน้ําเต็มบอลกึ จดุ เฉพาะ: จุดหยวน จดุ ซู-ลําธาร จดุ อทิ ธพิ ลของเสน เลอื ด ตาํ แหนง: อยตู รงปลายดา นนอกของรอยพบั ขอ มือ ผูป ว ยหงายฝา มือข้นึ จดุ นอี้ ยดู า น radial ของเสน เลอื ดแดง radial ขอบง ใช: ไอ หอบ ไอเปน เลือด คออับเสบ เจ็บหนา อก เจบ็ ขอมอื และแขน ช็อค สรรพคณุ เดน: ช็อค ความดันต่าํ วธิ ีฝง เขม็ : แทงตรง 0.3-0.5 ชนุ หลีกเล่ียงเสน เลอื ดแดง radial ขอควรระวงั : หลีกเล่ียงเสนเลอื ดแดง radial

88 การฝง เข็ม-รมยา ☯ LU10 ยหฺ วีจี้ (鱼际 Yú-Jì) ความหมาย: ยฺหวี (鱼) แปลวา ปลา; จี้ (际) แปลวา ขอบ: กลา มเนอื้ ของฝามอื ดาน radial นูน ออกมาดูเหมอื นตัวปลา จุดอยตู รงขอบของกลา มเนือ้ นี้ จดุ เฉพาะ: จดุ อง๋ิ -นาํ้ พุ ตาํ แหนง: อยทู ี่ขอบฝา มือดาน radial ตรงแนวบรรจบกนั ของฝา มือและหลังมือ กง่ึ กลางของ กระดูก metacarpal ท่ี 1 ขอบงใช: ไอ ไอเปนเลือด เจ็บคอ ไข พดู ไมมเี สยี ง สรรพคุณเดน: ใชรกั ษากลมุ ความรอ น มีไข รกั ษาเด็กขาดสารอาหาร ตาลขโมย รวมกบั มีไข วธิ ฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.5-0.7 ชนุ ☯ LU11 เสา ซาง (少商 Shao-Shang) ความหมาย: เสา (少) แปลวา นอ ย; ซาง (商) แปลวา เสยี งดนตรที ส่ี ัมพันธก บั ธาตโุ ลหะ: ปอด เปน ธาตุโลหะจงึ สัมพันธก บั เสียงซาง จุดเสาซางเปนจดุ สุดทายบนเสนลมปราณจงึ มลี มปราณนอย จดุ เฉพาะ: จดุ จง่ิ -ตาน้าํ ตาํ แหนง : อยมู มุ ลา งดาน radial ของเลบ็ น้วิ หวั แมมอื หางจากมมุ เลบ็ 0.1 ชนุ ตรงจดุ ดัดกันของ เสน ทีล่ ากผานขอบขางเล็บและฐานเลบ็ ขอ บงใช: คออับเสบ ไอ เลอื ดกําเดาไหล หมดสติ โรคจติ อาละวาด ไข สรรพคุณเดน: รักษากลมุ อาการฉับพลนั รกั ษากลมุ ความรอ น: หมดสติ โรคจิต อาละวาด ไข รักษากลมุ สตสิ มั ปชญั ญะ วธิ ีฝงเข็ม: แทงตรง 0.1 ชนุ หรือเจาะปลอยเลอื ดออก 2. เสน ลมปราณมือหยางหมงิ ลาํ ไสใ หญ (手阳明大肠经 Shǒu-Yáng-Míng-Dà-Cháng-Jīng : The large intestine meridian of hand-YangMing) ☯ LI1 ซางหยาง (商阳 Shāng-Yáng) ความหมาย: ซาง (商) แปลวา เสยี งดนตรที ่สี ัมพันธก บั ธาตุโลหะ; หยาง (阳) แปลวา หยาง ของอิน-หยาง: ลาํ ไสใ หญเ ปน ธาตโุ ลหะ จงึ สัมพนั ธกับเสยี งซาง เสน ลมปราณมือหยางหมิงลาํ ไสใ หญเ ปน เสนลมปราณหยาง จุดเฉพาะ: จดุ จิ่ง-ตานํ้า

จดุ ฝง เขม็ บนเสนลมปราณ 89 ตาํ แหนง : อยูม มุ ลา งดาน radial ของเล็บนิว้ ช้ี หา งจากมุมเลบ็ 0.1 ชุน ขอบง ใช: หูหนวก ปวดฟน คออกั เสบ คางทูม ตอ หนิ มอื ชา ไข หมดสติ สรรพคุณเดน: ไข หมดสติ วิธฝี งเขม็ : แทงตรง 0.1 ชุน หรอื เจาะปลอ ยเลอื ดออก ☯ LI2 เออ รเจยี น (二间 Èr-Jiān) ความหมาย: เออร (二) แปลวา สอง; เจยี น (间) แปลวา ชองวางหรอื จุดฝง เข็ม: จดุ เออ รเ จียน เปน จุดที่ 2 ของเสนลมปราณมอื หยางหมิงลาํ ไสใหญ จุดเฉพาะ: จดุ อ๋ิง-นํ้าพุ ตําแหนง: กํามือหลวม จดุ อยูในรอ งดา น radial และหนา ขอ metacarpophalangeal ท่ี 2 ตรง แนวบรรจบกนั ของฝา มอื และหลังมือ ขอ บงใช: ตาลาย เลอื ดกาํ เดาไหล ปวดฟน เจบ็ คอ อมั พาตใบหนา ไข วธิ ีฝง เขม็ : แทงตรง 0.2-0.3 ชุน รูปท่ี 3-6 แสดงตําแหนง จดุ LI1-LI5 ☯ LI3 ซานเจยี น (三间 Sān-Jiān) ความหมาย: ซาน (三) แปลวา สาม; เจียน (间) แปลวา ชอ งวางหรอื จุดฝง เข็ม: จุดซานเจยี น เปนจดุ ที่ 3 ของเสนลมปราณมือหยางหมิงลําไสใหญ จดุ เฉพาะ: จดุ ซู-ลําธาร

90 การฝงเข็ม-รมยา ตําแหนง: ผปู ว ยกาํ มอื หลวม จดุ อยใู นรอ งดา น radial และหลังขอ metacarpophalangeal ท่ี 2 ตรงแนวบรรจบกนั ของฝา มอื และหลงั มือ ขอบง ใช: ปวดตา ปวดฟน เจ็บคอ ไข ทอ งอดื ทองรอ งโครกคราก วธิ ฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.5-0.8 ชุน รูปท่ี 3-7 แสดงตาํ แหนง จุด LI5–LI15 ☯ LI4 เหอกู (合谷 Hé-Gǔ) ความหมาย: เหอ (合) แปลวา บรรจบ; กู (谷) แปลวา หบุ เขา: จดุ เหอกูอยูในรอ งระหวาง กระดูก 2 ช้ิน จุดเฉพาะ: จดุ หยวน ตาํ แหนง: อยหู ลงั มือระหวา งกระดกู metacarpal ที่ 1 และ 2 ระดับก่ึงกลางกระดกู metacarpal ที่ 2 ขอ บงใช: 1) โรคตามเสน ลมปราณ: ปวดไหล ปวดแขน ปวดศอก ปวดมือ ชานิ้วมอื อมั พาต คร่ึงซีก กลุมอาการปวดขอ กลมุ อาการออ นแรง ขอ ไหลย ดึ

จดุ ฝงเขม็ บนเสน ลมปราณ 91 2) โรคของศีรษะและอวัยวะรบั ความรูสึก: ปวดศีรษะ เวียนศรี ษะ ตาบวมแดงและ ปวด ตาบอดกลางคนื เลอื ดกําเดาไหล ไซนัสอกั เสบ ปวดฟน trismus คางทมู หนา บวม ฝบนใบหนา ปากเบ้ียวตาเบ้ียว หหู นวก เสยี งออื้ ในหู 3) โรคทางเดนิ หายใจ: โรคหวัด เจ็บคอ เสยี งหาย 4) โรคทางเดนิ อาหาร: ปวดกระเพาะอาหาร อาเจยี น ลําไสอักเสบ ทอ งเสีย ทอ งผูก 5) โรคระบบหวั ใจ: เจบ็ หวั ใจ 6) โรคทางนรีเวช: โรคขาดประจาํ เดือน ปวดประจาํ เดอื น delayed labour รกคาง นา้ํ คาวปลานาน น้ํานมไมพ อ เตา นมอกั เสบ 7) โรคทางจิต: ออนแรง (apoplexy) โรคชกั ในเด็ก tetanus coma โรคซมึ เศรา mania โรคเกรง็ (spasm) โรคเกร็งกระตกุ (opisthotonos) โรคลมชัก 8) โรคอ่ืน ๆ : มาลาเรยี บวม เบาหวาน retention of urine โรคลมพษิ โรคหดิ เหา โรคไฟลามทงุ (erysipelas) สรรพคณุ เดน: โรคจากความรอ น เหงอื่ ออกมาก วิธีฝง เขม็ : แทงตรง 0.5-1.0 ชุน ☯ LI5 หยางซี (阳溪 Yáng-Xī) ความหมาย: หยาง (阳) แปลวา หยาง ของอนิ -หยาง; ซี (溪) แปลวา ลําธาร: หยาง คอื เสน ลมปราณหยาง จดุ หยางซี อยูใ นรอ งเหมอื นลําธารบนภเู ขา จดุ เฉพาะ: จุดจงิ -แมน ํา้ ตําแหนง : อยูหลงั ขอมือ กาํ มือชูนิว้ หัวแมมอื ขน้ึ จดุ นีอ้ ยูตรงปลายรอยพับขอ มืดา น radial ตรง รอยบุมระหวา งเอน็ ของกลา มเนื้อ extensor pollicis longus กับเอน็ ของกลา มเน้อื extensor pollicis brevis ขอ บง ใช: ปวดศรี ษะ ตาแดง หหู นวก หมู เี สยี งดัง ปวดฟน คออกั เสบ ปวดขอ มอื วธิ ฝี งเขม็ : แทงตรง 0.5-0.8 ชุน ☯ LI6 เพยี นลี่ (偏历 Piān-Lì) ความหมาย: เพียน (偏) แปลวา แตกแยก; ลี่ (历) แปลวา ผาน: เสนลมปราณมอื หยางหมิง ลําไสใ หญมีแขนงแยกจากจดุ เพียนลี่ไปยงั เสน ลมปราณมอื ไทอินปอด

92 การฝงเข็ม-รมยา จดุ เฉพาะ: จุดล่ัว ตําแหนง : อยูด าน radial ของหลงั แขน บนแนวเสนตอ ระหวางจดุ หยางซกี บั จุดชฺวีฉือ เหนอื จุด หยางซี 3 ชนุ ขอบง ใช: ตาแดง หมู ีเสียงดัง เจ็บคอ ปวดมือและแขน เลือดกาํ เดาไหล บวมนาํ้ สรรพคณุ เดน : บวมนาํ้ วธิ ีฝง เข็ม: แทงตรงหรือแทงเฉยี ง 0.5-0.8 ชนุ ☯ LI7 เวนิ ลิว (温溜 Wēn-Liū) ความหมาย: เวนิ (温) แปลวา อบอนุ ; ลิว (溜) แปลวา เลอื่ นไหล: จุดเวนิ ลิวใชอ บอุนเสน ลมปราณและชว ยไหลเวยี นลมปราณ จุดเฉพาะ: จุดซ่ี ตําแหนง : อยดู า น radial ของหลังแขน บนแนวเสน ตอ ระหวา งจุดหยางซีกบั จดุ ชวฺ ีฉอื เหนอื จดุ หยางซี 5 ชุน ขอบง ใช: คออกั เสบ ใบหนาบวม ปวดศรี ษะ ฝ ปวดไหลและหลัง ปวดทอง ทองรอ งโครกคราก สรรพคณุ เดน : ปวดทอ ง ทองรอ งโครกคราก วิธฝี งเข็ม: แทงตรง 0.5–1.0 ชนุ ☯ LI8 เซย่ี เหลยี น (下廉 Xià-Lián) ความหมาย: เซยี่ (下) แปลวา ดานลาง; เหลยี น (廉) แปลวา ขอบ: จดุ นีอ้ ยลู า งตอจุดซา งเหลยี น ตาํ แหนง: อยูหลังมอื ดาน radial ตรงแนวเสนท่ีลากระหวา งจดุ หยางซี และจดุ ชฺวฉี อื อยูต ่ํากวา ขอ พบั ศอกลงมา 4 ชนุ ขอ บงใช: ปวดศรี ษะ เวียนศีรษะ ปวดตา ปวดขอ ศอกและแขน ปวดทอ ง ทองอดื แนน สรรพคุณเดน : ปวดทอ ง ทองรอ งโครกคราก วธิ ีฝงเข็ม: แทงตรง 0.5–1 ชนุ ☯ LI9 ซางเหลียน (上廉 Shàng-Lián) ความหมาย: ซา ง (上) แปลวา ดานบน; เหลยี น (廉) แปลวา ขอบ: จุดนี้อยเู หนอื ตอ จุดเซี่ย เหลียน ตาํ แหนง : อยูห ลังมอื ดา น radial ของหลงั แขน บนแนวเสน ตอระหวา งจุดหยางซกี ับจดุ ชวฺ ฉี อื เหนอื จดุ หยางซี 5 ชุน ตรงแนวเสน ที่ลากระหวา งจุดหยางซี และจดุ ชฺวีฉอื อยตู ่ํากวา ขอศอกลงมา 3 ชนุ

จุดฝง เข็มบนเสนลมปราณ 93 ขอบงใช: ปวดศรี ษะ ปวดไหลแ ละแขน อัมพาตครงึ่ ซีก ชามอื และแขน ปวดทอ ง ทองอืดแนน วธิ ีฝงเขม็ : แทงตรง 0.5-1 ชนุ ☯ LI10 โสวซานหล่ี (手三里 Shǒu-Sān-Lǐ) ความหมาย: โสว (手) แปลวา แขน; ซาน (三) แปลวา สาม; 里(หลี่) แปลวา ชอื่ เรียกหนว ย ระยะทางในสมยั โบราณ: จดุ โสว ซานหลี่ อยูที่แขน ใตจุดชวฺ ีฉือ 3 ชนุ ในทาแขนเหยยี ดออก ตําแหนง : อยดู า น radial ของหลงั แขน บนแนวเสนตอ ระหวางจดุ หยางซกี บั จุดชฺวฉี ือ อยูตาํ่ กวา ขอ ศอกลงมา 2 ชุน ขอบง ใช: ปวดฟนแกม บวม แขนไมม ีแรง ปวดทอง ทองเดิน สรรพคณุ เดน : ปวดทอ ง ทอ งเดิน วธิ ฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.8-1.2 ชนุ ☯ LI11 ชวฺ ีฉอื (曲池 Qū-Chí) ความหมาย: ชฺวี (曲) แปลวา โคงงอ; ฉือ (池) แปลวา บงึ : เม่ืองอขอ ศอก จุดชวฺ ีฉอื อยตู รงรอย บุม ของศอก จุดเฉพาะ: จดุ เหอ-ทะเล ตาํ แหนง : อยดู าน radial ของขอ ศอก งอขอศอกเปน มุม 90 องศา จดุ นอ้ี ยกู ง่ึ กลางระหวา งจดุ ฉอื่ เจอ กับ lateral epicondyle ของกระดูก humerus ขอบง ใช: 1) โรคตามเสน ลมปราณ: ปวดไหล ปวดหลงั ปวดบนั้ เอว แขนอกั เสบและบวมขอศอก ปวดและจํากัดการเคล่อื นไหว ขอ ศอกและแขนเกรง็ หรือออ นแรง แขนลีบและออ นแรง อัมพาตคร่งึ ซีก 2) โรคของศรี ษะและอวยั วะรบั ความรูส ึก: ปวดศรี ษะ เวียนศรี ษะ เสียงอือ้ ในหู หู หนวก ปวดบริเวณดานหนาของหู ตาแดงและปวด สายตามัว ปวดฟน คอบวม เจบ็ คอ 3) โรคทางเดินหายใจ: ไอ หอบหืด แนนหนาอก กระสบั กระสา ย นอนไมห ลบั 4) โรคทางเดินอาหาร: ปวดทอง ทองเสยี ทองผูก อาเจยี น ลาํ ไสอ ักเสบ ไสต งิ่ อักเสบ 5) โรคทางจติ : mania deprssion and insanity, timidness 6) โรคอื่น ๆ : โรคคอพอก โรคผ่นื เปนน้ําเหลอื ง โรคลมพิษ โรคหดิ เหา โรคไฟลามทงุ โรคฝค ันฑสตู ร ผวิ แหง โรคความดันโลหิตสูง โรคไข โรคหวดั เปนไขเ นื่องจากความเยน็ มาลาเรีย เบาหวาน บวม เตา นมอกั เสบคออักเสบ ปวดฟน ตาแดง วณั โรคตอมนาํ้ เหลอื ง ลมพษิ ปวดบวมมือและ แขน แขนไมม แี รง ไข ความดนั โลหติ สูง ขอ ศอกเทนนิส ปวดทอง ทอ งเดนิ อาเจยี น โรคจิต อาละวาด

94 การฝงเข็ม-รมยา สรรพคุณเดน: ไข ปวดทอ ง ทอ งเดิน อาเจยี น ลมพิษ วธิ ฝี งเขม็ : แทงตรง 1.0-1.5 ชนุ ☯ LI12 โจวเหลียว (肘髎 Zhǒu-Liáo) ความหมาย: โจว (肘) แปลวา ขอ ศอก; เหลียว (髎) แปลวา รอ ง: จุดนี้อยูที่ขอ ศอกตดิ กบั รอ ง ตาํ แหนง : อยูดา นขา งของแขนสว นบน อยูเหนือตอจุด ชฺวีฉอื 1 ชนุ เมื่องอขอ ศอก จุดนจี้ ะอยูใ น แนวขอบดานในของกระดูก humerus ขอบง ใช: เจ็บปวด ชา และการเกรง็ ของกลา มเนอื้ ของขอศอกและแขนสว นลา ง วิธีฝงเขม็ : แทงตรง 0.5-0.8 ชนุ รูปท่ี 3-8 แสดงตําแหนงจดุ LI11–LI16 ☯ LI13 โสว อหู ลี่ (手五里 Shǒu-Wǔ-Lǐ) ความหมาย: โสว (手) แปลวา แขน; อู (五) แปลวา หา; หลี่ (里) แปลวา ชื่อเรียกหนวย ระยะทาง ในสมยั โบราณ: จุดน้อี ยูบนแขนสวนบน อยูตํา่ กวา จดุ เทยี นฝู 5 ชุน ตาํ แหนง : อยดู า นขา งของแขนสว นบน ในแนวเสนท่ีลากระหวา งจดุ ชวฺ ีฉือกับจุดเจยี นยฺหวี อยูเ หนอื ตอ จดุ ชฺวีฉือ 3 ชุน ขอ บงใช: ปวดเกรง็ ท่ขี อศอกและแขนสว นลา ง วณั โรคตอ มนา้ํ เหลอื ง วธิ ีฝงเข็ม: แทงตรง 0.5-1 ชุน