ສາຎາລະຏະລັ ຑະຉາຎຑິ ະໄຌ ຑະຉາຉຏ຺ ລາວ ສຏັ ຌພິ າຐ ຽຬກະລາ ຑະຉາຎຑິ ະໄຌ ຽຬກະພາຐ ວັ ຎະຏະຍາວຬຏ ............... ກະຉວງສກຶ ສາຎກິ າຏ ລະ ກລິ າ ກມ຺ ສາ້ ງຄູ ວຎິ ະຊາໄລຄູຫວົ ງຏາ້ ຎາ ຑຽຬກະສາຏໄຎຽຑັຏລາວ ຉຸວຉິ າກາຏວໄິ ຈຉຸມຉຏ຺ (Community Research Study) ກວກ້ ຊ: 1. ຬຈ ຑຎ ງຎຬງສງິ 2. ຉຬ ຑຌ ຏ ຐຸຏຎ່ ຼງ ພູຏສະຫວັ 3. ຑຌ ຏ ຈຏັ ຽພງັ ພະຏາວຏັ ຑຊ: ຬຈ ຑຎ ສຸກຏັ ໄຉ ພງ຺ ສະຫວຏັ ສກ຺ ອຼຏ 2021-2022
ແປເຬກະສານ ໄທເປັນລາວ ຉຸວຉິ າການວໄິ ຈຉຸມຉນົ (Community Research Study) ກວແກໂ້ ຊ: 1. ຬຈ ປທ ສນິ ນະກຬນ ສເີ ມຬື ງ 2. ປທ ຄໍາມ່ ວນ ສິ ປະເສີ 3. ປທ ຫວນັ ແກວ້ ຬນິ ທະວງົ ແປໂຊ: ປທ ແອງ້ ທຬງ ຈຬມແຉ່ ເຌນີ ສກົ ອຽນ 2020-2021
ແປ ແລະ ຈັ ພມິ ໂຊ: ຬຈ ປທ ສຸກນັ ໄຉ ພງົ ສະຫວນັ ສກົ ອຽນ 2016-2017
ຍຈ຺ ຌາ ກາຌຎຽຬກະສາຌຆຸຈວຆິ າກາຌວແິ ຆຸມຆຌ຺ (Community Research Study) າກພາສາແ ຽຎັຌພາສາລາວເຌຄັໄ ຌກໄ ໃ ຽຎັຌສໃ ວຌໜໃ ຄຽພໃ ຬຽຎັຌຍໃ ຬຌຬຄເຫໄ ູຬາາຌ ລະ ຌກັ ສກສາແຈຌໄ າເຆໄ ຈິ ສະຈຎະກຬຍ ຽຂາ຺ໄ ເຌກາຌອຼຌ-ກາຌສຬຌ ຈງສະຏູໄ ໃ ຈາຽຌຌກາຌວແິ ຽຆໃ ຄຽຌຬໄ ເຌລາງລະຬຼຈຎະກຬຍຈວໄ ງຈິ ສະຈ ລະ ຍຈ຺ ຍາຈຂຬຄຈິ ສະຈໃ ວ຺ ແຎ, ຈິ ສະຈລະຍຍ຺ ວໃ າຈວໄ ງຆຸມຆຌ຺ , ວາມຫມາງ ລະ ຬຄ຺ ຎະກຬຍຂຬຄຆຸມຆຌ຺ ລະ ຬໄ ຄຊໃ ຌິ , ຂະຍວຌຈັ ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ , ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຬໄ ຄຊໃ ຌິ ເຫຽໄ ຂມັໄ ຂຄຢໃ າຄງໃ ຄັ ງຌ, ຫກົັ ກາຌ ພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຍຍງຌງຄ຺ ,ຂຌັໄ ຉຬຌກາຌຽຂາ຺ໄ ອໃ ວມ, ຽຉກັ ຌກິ ກາຌມສໃ ວຌອໃ ວມ, ຫກົັ ກາຌຌ຺ໄ ວໄ າຽຍຬໄ ຄຉຌ຺ໄ , ກາຌວາຄຏຌຄກາຌຌ຺ໄ ວໄ າ, ອູຍຍຍກາຌວແິ ຉໃ າຄໂ ,ສະຊຉິ ກິ ຍັ ກາຌວແິ າຄສຄັ ມ຺ ສາຈ, ກາຌສກສາລະ ກາຌຌ຺ໄ ວາໄ ຂຬຄຆຸມຆຌ຺ ຬໄ ຄຊໃ ຌິ ຽພໃ ຬກາຌພຈັ ະຌາ, ຌວຈິ ຂຬຄຎັຈງາເຌກາຌຌາເຆກໄ າຌຌ຺ໄ ວາໄ ວແິ ຎະຉຍິ ຈັ ກາຌຍຍມສໃ ວຌອໃ ວມສາລຍັ ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ລະ ຬໄ ຄຊໃ ຌິ , ວິ ກາຌ ລະ ຂຌັໄ ຉຬຌຂຬຄກາຌວແິ ຍຍມ ສໃ ວຌອໃ ວມ, ອູຍລກັ ສະຌະຫລາກຫລາງຂຬຄກາຌວແິ ຎະຉຍິ ຈັ ຍຍມສໃ ວຌອໃ ວມໃ ເຆຆໄ ຸມຆຌ຺ ຽຎັຌພຌໄ ຊາຌ, ກາຌ ຸມໄ ຬຄກາຌຌ຺ໄ ວາໄ ສາລຍັ ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຬໄ ຄຊໃ ຌິ ໃ ງຌງຄ຺ , ກາຌເຆຎໄ ະຫງຈາກກາຌວແິ ໃ ມຏແູ ໄ ຈຽໄ ອຈັ ກາຌວແິ ແວລວໄ ລ ະຌັ ງາຍຌັ ຂຬຄກາຌວແິ . ຂາໄ ພະຽາ຺ໄ ຫວັ ຄຢໃ າຄງໃ ຄວໃ າກາຌຎຽຬກະສາຌາກພາສາແຽຎັຌພາສາລາວສະຍຍັ ຌໄ ະມວາມສະຈວກກໃ ຏູ ໄ ຬໃ າຌ ລະ ຽຎັຌວາມອູ ໄ ຍໃ ຫລາງກໃ ໜຬໄ ງເຫໄ ກໃ ຍຌັ ຈາໃ າຌ ຈງສະຽພາະມໃ ຌຍຌັ ຈາູຬາາຌ ລະ ຌກັ ສກສາ ເຌວິ ະງາແລຫູ ວົ ຄຌາໄ າ ຽຊຄິ ຢໃ າຄເຈກໃ ຈກາຌຎຽຬກະສາຄັໄ ຌຍໄ ໃ ຎາສະາກແຈຂໄ ຂໄ າຈຉກ຺ ຍກ຺ ຏໃ ຬຄາຄຈາໄ ຌຽຌຬໄ ເຌ, ຈາໄ ຌຫົກັ ແວງາກຬຌ. ສະຌຌັໄ ຂາໄ ພະຽາ຺ໄ ຂອຼກອຬໄ ຄມາງຄັ ໃ າຌຏູຬໄ ໃ າຌຆໃ ວງມາຈິ າຽຫຌັ ຉາຌສິ ໃ ຄ຺ ຂໃ າວຽຊຄິ ຂາໄ ພະຽາ຺ໄ ຽພໃ ຬະຌາແຎຎັຍຎູຄກແໄ ຂເຫສໄ ມ຺ ຍູຌຂຌໄ ກໃ ວາຽກໃ າ຺ .
ສາລະຍາຌ ລາຈຍັ ໜາໄ I.ຈິ ສະຈກາຌອຼຌອູໄ ໃ ຽຎັຌສາກຌ຺ ພາກI ມະຌພາຍກໃ ຼວກຍັ ກາຌພຈັ ະຌຆຸມຆຌ຺ ………………………………………………… 4 ຍຈ຺ 1 ຈິ ສະຈ ລະຍຈ຺ ຍາຈຂຬຄຈິ ສະຈໃ ວ຺ ແຎ………………………………………. 5 ຍຈ຺ 2 ຈິ ສະຈລະຍຍ຺ ວໃ າຈວໄ ງຆຸມຆຌ຺ ………………………………………………….. 20 ຍຈ຺ 3 ວາມໝາງ, ຬຄ຺ ຎະກຬຍຂຬຄຆຸມຆຌ຺ ລະຬໄ ຄຊໃ ຌິ ……………………………….. 31 ຍຈ຺ 4 ຂະຍວຌກາຌກວຈຽຍໃ ຄິ ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ………………………………………. 38 ຍຈ຺ 5 ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຬໄ ຄຊໃ ຌິ ເຫຽໄ ຂມັໄ ຂຄຢັຄໄ ຢຌ…………………………………. 55 II.ຈິ ສະຈກາອຼຌອູ ໄ ລະກາຌສຬຌອໃ ວມສະແໝ ພາກII ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ກາຌມສໃ ວຌອໃ ວມຍຍຢັຄໄ ຢຌ ຍຈ຺ 1 ຫົກັ ກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຍຍຢັຄໄ ຢຌ………………………………………………77 ຍຈ຺ 2 ຂະຍວຌກາຌມສໃ ວຌອໃ ວມ………………………………………………………..68 ຍຈ຺ 3 ຽກັ ຌກິ ກາຌມສໃ ວຌອໃ ວມ………………………………………………………..84 ພາກIII ຫົກັ ກາຌພຌໄ ຊາຌຂຬຄກາຌວແິ ຍຈ຺ 1 ຫົກັ ກາຌວແິ ຽຍຬໄ ຄຉຌ຺ໄ ……………………………………………………………97 ຍຈ຺ 2 ກາຌວາຄຄກາຌວແິ …………………………………………………………..102 ຍຈ຺ 3 ອູຍຍຍກາຌວແິ ຍຍຉໃ າຄໂ…………………………………………………….123 ຍຈ຺ 4 ສະຊຉິ ກິ ຍັ ກາຌວແິ າຄສຄັ ມ຺ ສາຈ………………………………………………133 ພາກ IV ກາຌວແິ ຍຍມສໃ ວຌອໃ ວມຽພໃ ຬພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຍຍຢັຄໄ ຢຌ ຍຈ຺ 1 ກາຌວແິ ຽພໃ ຬກາຌພຈັ ະຌາ…………………………………………………….139 ຍຈ຺ 2 ຌວຈິ ຂຬຄຎັຈສະງາເຌກາຌຌາເຆເໄ ຌກາຌຌ຺ໄ ວາໄ ວແິ ຍຍມສໃ ວຌອໃ ວມ…………..157 ຍຈ຺ 3 ວິ ກາຌ ລະຂຌັໄ ຉຬຌຂຬຄກາຌວແິ ຍຍມສໃ ວຌອໃ ວມ…………………………….160 ຍຈ຺ 4 ອູຍລກັ ສະຌະຫາົ ກຫົາງຂຬຄກາຌວແິ ຎະຉຍິ ຈັ …………………………………….170 ພາກIV ກາຌຍລຫິ າຌຈັ ກາຌ ລະເຆຎໄ ະຫງຈາກກາຌວແິ ຍຈ຺ 1 ກາຌຸມໄ ຬຄກາຌຌ຺ໄ ວາໄ ວແິ ຽພໃ ຬກາຌພຈັ ະຌາຆຸມຆຌ຺ ຬໄ ຄຊໃ ິ ໃ ງຌງຄ຺ ………………185 ຍຈ຺ 2 ກາຌເຆຎໄ ະຫງຈາກກາຌວແິ ໃ ມຏູຽໄ ອຈັ ລວໄ ……………………………………201 ຍຈ຺ 3 ຌັ ງາຍຌັ ຂຬຄກາຌວແິ ………………………………………………………..207 + ຽຬກະສາຌຬາໄ ຄຬຄ……………………………………………………………………211
ຽຬກະສາຌຬາໄ ຄຬຄ -ຎມໄ ສາຈກາຌສຬຌ ຬຄ຺ ວາມອູຽໄ ພໃ ຬກາຌຈັ ຂະຍວຌກາຌອຼຌອູໄ ໃ ມຎະສຈິ ພິ າຍ ຈງ: ຈິ ສະຌາ ຂມມະຌ ສາຌກັ ພມິ ຫໃ ຄ ລຸ າລຄ຺ ກຬຌ ມະຫາວິ ະງາແລ ພມິ ຄັໄ ໃ 9 ຎ ພສ 2552 (ແ)
I.ຈິ ຘຝຈກີ ຟຌປຼຌປູໄ ໃ ຽີ ຎພຌຘຟກຌ຺ ຆຸຈທຆິ ຟກຟຌທແິ ຆຸຓຆຌ຺ 1. ຟ່ ບຝຍິ ຟງຆຸຈທຆິ ຟ ຌທຈິ ກໃ ຼທກຍພ ຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ , ຘຟງຑທ຺ ຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຟຄຈຟໄ ຌຽຘຈຊຝກຈິ , ຈຟໄ ຌກຟຌຽຓບື ຄ, ຘຄພ ຓ຺ , ທຈພ ຝຌຝຟ່ , ຘຟຈຘຝນຌຟ ຖຝ ກຟຌຘກຶ ຘຟກຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ , ກຟຌ ທຽິ ຟຝຘຝຑຟຍຍຌພ ນຟ, ຈຸ ຂຄ, ຈຸ ບໃ ບຌ ຖຝ ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຈງເຆຂໄ ຝຍທຌກຟຌທແິ , ຎຝຉຍິ ຈພ ກຟຌທແິ ຍຍຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓ ຖຝ ກຟຌທແິ ຍຍປໃ ທຓຓື ໃ ເີ ຆຆໄ ຸຓຆຌ຺ ຽຎພຌຊຟຌ, ກຟຌບບກຍຍກຟຌ ທແິ , ຂຝຍທຌກຟຌຽກຍພ ຖທຍຖທຓ ຖຝ ທຽິ ຟຝຂຓ່ໄ ູຌ ກຟຌຌຟ່ ຘຝຽນຌຏີ ຌ຺ ກຟຌທແິ ຖຝ ກຟຌເຆຎໄ ຝນງຈ ຟກກຟຌທແິ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຘກພ ກຟງຝຑຟຍກຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓ ຖຝ ກຟຌຘຟໄ ຄທຟຓຽຂຓພໄ ຂ່ຄຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຽຑໃ ບື ຘຟໄ ຄ ຖຝຑຈພ ຝຌຟຽບື ຂໃ ຟງຆຸຓຆຌ຺ , ກຟຌຈພ ກຟຌຆຸຓຆຌ຺ ຑຈພ ຝຌຟກຟຌປຼຌປູຂໄ ບຄຆຸຓຆຌ຺ ຌຟ່ ແຎຘໃ ູກຟຌ ຑຈພ ຝຌຟຸຌຝຑຟຍ ຆທີ ຈິ ໃ ງີ ໃ ຄພ ງຌື . 2 ທຈພ ຊຸຎຝຘຄ຺ ຂບຄຆຸຈທຆິ ຟ ຆຸຈທຆິ ຟຌຓີໄ ທີ ຈພ ຊຸຎຝຘຄ຺ ຽຑໃ ບື ຑຈພ ຝຌຟຏູປໄ ຼຌເນຓໄ ີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຉໃ ແ່ ຎຌີໄ 1. ຓີ ທຟຓປູໄ ທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເກໃ ຼທກຍພ ຆຸຓຆຌ຺ ຖຝກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ 2. ຓີ ທຟຓປູໄ ທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເຓີ ກພ ຘຝກຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຽຘຓີ ຘຟໄ ຄທຟຓຽຂຓພໄ ຂຄ ຖຝ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ກຟຌ ປຼຌປູຂໄ ບຄຆຸຓຆຌ຺ ໃ ງີ ໃ ຄພ ງຌື 3.ຓີ ທຟຓປູໄ ທຟຓຘຟຓຟຈເຌກຟຌຽຘກິ ຘຟທແິ ຆຸຓຆຌ຺ ຘຟຓຟຈທຽິ ຟຝຘຝຑຟຍຘກພ ງຝຑຟຍຍຌພ ນຟ ຖຝ ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຂບຄຆຸຓຆຌ຺ 4. ຓີ ທຟຓປູໄ ທຟຓຘຟຓຟຈເຌກຟຌຎຝງຸກເຆຂໄ ່ຓໄ ູຌຽຑໃ ບື ກຟຌທຟຄຏຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ 3. ຖຟງຆໃ ນື ຌໃ ທງກຟຌປຼຌປູ ໄ ຑຟກີ 1 ຓຝຌຑຟຍກໃ ຼທກຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຍຈ຺ ໃ ີ 1 ຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ຍຈ຺ ຍຟຈຂບຄຈິ ຘຝຈີ ໃ ທ຺ ແຎ ຍຈ຺ ໃ ີ 2 ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ທໃ ຟຈທໄ ງຆຸຓຆຌ຺ ຍຈ຺ ໃ ີ 3 ທຟຓນຓຟງ ຖຝ ບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຍຈ຺ ໃ ີ 4 ຂຝຍທຌຈພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຍຈ຺ ໃ ີ 5 ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ເນຽໄ ຂຓພໄ ຂຄດໃ ຟຄດໃ ພຄງຌື ຑຟກ2ີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຍຍຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຍຍງຌື ງຄ຺ ຍຈ຺ ີ 1 ນກົພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຍຍງຌື ງຄ຺ ຍຈ຺ ີ 2 ຂຌພໄ ຉບຌກຟຌຽຂຟ຺ໄ ປໃ ທຓ ຍຈ຺ ີ 3 ຽຉກພ ຌກິ ກຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 1
ຑຟກີ 3 ນກົພ ກຟຌຑຌືໄ ຊຟຌຂບຄກຟຌຌ຺ໄ ທຟໄ ຍຈ຺ 1ີ ນກົພ ກຟຌຌ຺ໄ ທໄ ຟຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ຍຈ຺ ີ 2 ກຟຌທຟຄຏຌຄກຟຌຌ຺ໄ ທໄ ຟ ຍຈ຺ ີ 3 ປູຍຍຍກຟຌທແິ ຉໃ ຟຄໂ ຍຈ຺ ີ 4 ຘຝຊຉິ ກິ ຍພ ກຟຌທແິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຘຟຈ ຑຟກ4ີ ກຟຌທແິ ຍຍຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຘຟ່ ຖຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຍຍງຌື ງຄ຺ ຍຈ຺ ີ 1 ກຟຌຘກຶ ຘຟຖຝກຟຌຌ຺ໄ ທຟໄ ຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽຑໃ ບື ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຍຈ຺ 2ີ ຌທຈິ ຂບຄຎພຈງຟເຌກຟຌຌຟ່ ເຆກໄ ຟຌຌ຺ໄ ທຟໄ ທແິ ຎຝຉຍິ ຈພ ກຟຌຍຍຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຘ່ຟຖຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຍຈ຺ ີ 3 ທິ ກີ ຟຌ ຖຝ ຂຌພໄ ຉບຌຂບຄກຟຌທແິ ຍຍຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓ ຍຈ຺ 4ີ ປູຍຖກພ ຘຝຌຝນຖຟກນຖຟງຂບຄກຟຌທແິ ຎຝຉຍິ ຈພ ຍຍຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓໃ ເີ ຆຆໄ ຸຓຆຌ຺ ຽຎພຌຑຌືໄ ຊຟຌ ຑຟກ5ີ ກຟຌຍຖ່ ນິ ຟຌຈພ ກຟຌ ຖຝ ຎຝນງຈຂບຄກຟຌທແິ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຍຈ຺ ີ 1 ກຟຌຸຓໄ ບຄກຟຌຌ຺ໄ ທຟໄ ຘຟ່ ຖຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ໃ ງີ ຌື ງຄ຺ ຍຈ຺ ີ 2 ກຟຌເຆຎໄ ຝນງຈຟກກຟຌທແິ ໃ ຓີ ຏີ ແູ ໄ ຈຽໄ ປຈພ ກຟຌທແິ ແທຖທໄ ຍຈ຺ ີ 3 ຌພ ງຟຍຌພ ຂບຄກຟຌທແິ 4. ຟ່ ບຝຍິ ຟງທິ ກີ ຟຌຘກຶ ຘຟ 4.1 ກຟຌກຝກຼຓຘຟ່ ຖຍພ ກຟຌຘກຶ ຘຟຈທໄ ງຉຌ຺ ຽບຄ ກຟຌຘກຶ ຘຟຈທໄ ງຉຌ຺ ຽບຄຈງເຆຽໄ ບກຝຘຟຌຆຸຈທຆິ ຟ \"ກຟຌທແິ ເຌຆຸຓຆຌ຺ \" ຽຎພຌຘໃ ຄິ ໃ ຍີ ໃ ງ່ ຟກ ຖຝ ຝ ຽຎພຌຘໃ ຄິ ໃ ນີ ຌຟໄ ຽຑຈີ ຽຑຌີ ຽຌໃ ບື ຄຟກທໃ ຟຌກພ ປຼຌຝຆບກນຟທຟຓຈິ ເນຓໃ ຈທໄ ງຉທ຺ ຽບຄ ຖຝ ກຍພ ຄພ ແຈຘໄ ຟໄ ຄ ຌທທຟຓຈິ ຍຟຄ ນົື ຘຟໄ ຄຈິ ຘຝຈຍີ ຟຄດໃ ຟຄຈທໄ ງຉຌ຺ ຽບຄ ກຟຌຝຘກຶ ຘຟຽບກຝຘຟຌຘຟ່ ຖຍພ ຽບກຝຘຟຌຌຽີໄ ຑໃ ບື ເນໄ ຓຎີ ຝຘຈິ ຏິ ຌ຺ ຈີ ທຌຎຝຉຍິ ຈພ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ 1) ບໃ ຟຌຟ່ ຌຝຌຟ່ ຂບຄຆຸຈທຆິ ຟໃ ກີ ຟ່ ຌຈ຺ ແທໄ ຖຝ ບໃ ຟຌຘຟຖຝຍຟຌດໃ ູຟຄນຌຟໄ ຂບຄຽນຓົພໄ ຽບກຝຘຟຌ ເນໄ ຽຂຟ຺ໄ ເຑຟຍຖທຓຂບຄຽຈຉຝຌຟຖທຓ ຖຝ ຽຌບືໄ ເຌຂບຄຽບກຝຘຟຌຽຎພຌຑຌືໄ ຊຟຌຽຘງກໃ ບຌ. 2) ບໃ ຟຌຽຌບືໄ ເຌຂບຄຉໃ ຖຝຑຟກຈງບໃ ຟຌຎືຓໄ ຍຍແທໂຏໃ ຟຌຌ຺ ຍ຺ ຄພ ນຓຈ຺ ຂບຄຉໃ ຖຝຑຟກ, ຉໃ ຖຝ ຍຈ຺ ຌຌພໄ ໂ, ຈງເຆຽໄ ທຖຟຎຝຓຟຌ 5 - 10 ຌຟ,ີ ນົຄພ ຟກຌຌພໄ ຈິ ຍ຺ ທຌຽຑໃ ບື ກຟ່ ຎຝຽຈຌພ ທຟຓຈິ ຈງຖທຓ ຂບຄຽຌບືໄ ເຌຂບຄຉໃ ຖຝຎຝຽຈຌພ ທໃ ຟຓບີ ຌພ ເຈຈໃ ໃ ຘີ ຟ່ ຌພ . 3) ຽປຈພ ກຟຌຈ຺ ຘບຍກໃ ບຌປຼຌ ຖຝ ກທຈເນໄ ຝຌຌ ຽຑໃ ບື ຎຝຽຓຌີ ຉຌ຺ ຽບຄທໃ ຟແຈໄ ຝຌຌຽໃ ຟ຺ ເຈ 4.2 ກຟຌຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ ກໃ ບຌປຼຌ ຖຝ ນຖຄພ ກຟຌປຼຌ ຽຑໃ ບື ຘ່ຟນທົ ຈຉທ຺ ຽບຄທໃ ຟ ທຟຓປູກໄ ໃ ຼທກຍພ ຽຌບືໄ ເຌຂບຄຉໃ ຖຝຑຟກໃ ີ ຝແຈປໄ ຍພ ກຟຌຘກຶ ຘຟຓນີ ຖຟງ- ໜບໄ ງຑຼຄເຈ? ເນຽໄ ປຈພ ຍຍຒບຓກຟຌຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ ກໃ ບຌໃ ີ ຝປຼຌປູ ໄ ຖຝ ກທຈເນໄ ຝຌຌ. ນຄົພ ຟກຌຌພໄ ກ່ ບໃ ຟຌ ຽບກຝຘຟຌຆຸຈທຆິ ຟເຌຉໃ ຖຝຑຟກຈໃ ຄພ ກໃ ຟທ ຈງກຟຌຌຟ່ ເຆທໄ ິ ກີ ຟຌຂຈີ ຽຘຌພໄ ເຉໄ ນົື ຉຓໄ ຘີ ນົື ຈ຺ ຍຌພ ກຶ ຘຌພໄ ໂຖຄ຺ ເຌນຌຄພ ຘຘື ໃ ທຌຉທ຺ ກຟຌຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ ກຟຌປຼຌປູນໄ ົຄພ ປຼຌທຌຝແຈຏໄ ຌ຺ ຈກີ ໃ ທຟກຟຌຎຝຽຓຌີ ກໃ ບຌປຼຌ. ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 2
ກຟຌກທຈຘບຍຈໃ ຄພ ກໃ ຟທຽປຈພ ເນກໄ ຟຌຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ ກຟຌປຼຌປູທໄ ໃ ຟກຟຌບໃ ຟຌຽບກຝຘຟຌຆຸຈທຆິ ຟຖທໄ ທໃ ຟຓີ ທຟຓປູ ໄ ຖຝ ທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເຑຼຄເຈ? ຊຟໄ ນຟກທໃ ຟຓຌພ ງຄພ ຍໃ ຈ່ ຑີ ່, ເນກໄ ຍພ ຌື ແຎບໃ ຟຌຓຌພ ຆ່ຟໄ ນຖຟງໂຄພໄ . 4.3 ກຟຌຘກຶ ຘຟບຸຎຝກບຌນກົພ ຘູຈ ຈໃ ຄພ ໃແີ ຈກໄ ໃ ຟທຓຟເຌຟ່ ຌຟ່ ຂບຄຽບກຝຘຟຌທຆິ ຟຌີໄ ກຟຌຘກຶ ຘຟຂບຄຽບກຝຘຟຌຌີໄ ຝຎຝກບຍຈທໄ ງກຟຌ ຎຝຉຍິ ຈພ ຉທ຺ ເິ ຌຑຟກຘຝນຌຟຓ ຖຝ ກຟຌປຼຌປູໄ ຟກຉ່ຟຖຟ 80: 20 ນົື ຎຝຓຟຌ 128 ຆໃ ທ຺ ຓຄຉໃ ່ 32 ຆໃ ທ຺ ຓຄ. ຆໃ ຄຶ ຘກຶ ຘຟທຌຽປຈພ ຈໃ ຄພ ຉໃ ່ແຎຌ:ີໄ 1) ຍໃ ຄຽທຖຟໃ ີ ທຌເຆເໄ ຌກຟຌຘກຶ ຘຟຽບກຝຘຟຌທຆິ ຟຌຉີໄ ຝນຖບຈຑຟກປຼຌ. ຽຎພຌກຟຌຘກຶ ຘຟ ຽບກຝຘຟຌຆຸຈທຆິ ຟກຟຌທແິ ຆຸຓຆຌ຺ ຎຝຓຟຌ 32 ຆໃ ທ຺ ຓຄ ຖຝ ຖຄ຺ ຎຝຉຍິ ຈ຺ ຉທ຺ ຄິ ເຌຑຟກຘຝໜຟຓໃ ີ ກໃ ຼທຂບໄ ຄກຍພ ຽຌບືໄ ເຌຂບຄທຆິ ຟຌ,ີໄ ຎຝຓຟຌ 128 ຆໃ ທ຺ ຓຄ. ຉໃ ທຟຓຽຎພຌຄິ ຓຌພ ທຌເຆຽໄ ທຖຟນົຟງກທໃ ຟ 32 ຆໃ ທ຺ ຓຄຽຑໃ ບື ຘກຶ ຘຟຆຸຈຽບກຝຘຟຌຽຑໃ ບື ຽຎພຌຎຝນງຈຉໃ ່ ທຟຓປູໄ ຟຄຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ນຖກພ ທຆິ ຟຂບຄຌກພ ປຼຌຽບຄ ຽຆໃ ຄິ ເຆຽໄ ທຖຟທໃ ຟຄຟກທຼກບໃ ຌື ໂ ຖຝ ຍໃ ່ນຸຈົ ຏໃ ບຌຽທຖຟຂບຄກຟຌຽປຈພ ທຼກຑຟກຘຝນຌຟຓ. 2) ເຌຂຝຌຝໃ ບີ ໃ ຟຌຽບກຝຘຟຌທຆິ ຟທແິ ຆຸ ຓຆຌ຺ ດໃ ຟຄຉຄພໄ ເ ຖຝ ຂຈີ ຽຘຌພໄ ເຉ ໄ ນົື ຉຓໄ ຘີ ນົື ຈ຺ ຌຈ ຘຌພໄ ໂເຌຽບກຝຘຟຌຘໃ ທຌຉທ຺ ຌຌພໄ ຌກພ ຘກຶ ຘຟທຌຈິ ກໃ ຼທກຍພ ກຟຌຽຆໃ ບື ຓງຄຉໃ ຖຝຍຌພ ນຟກແຎຽຊຄິ ຽນຈກຟຌຄິ ໃ ຽີ ກຈີ ຂຌືໄ ເຌຂຄ຺ ຽຂຈບໄ ຄຊໃ ຌິ , ຽຆໃ ຌພ ທໃ ຟຽຓໃ ບື ບໃ ຟຌຽຖໃ ບື ຄ. \"ທຟຓຽຆໃ ບື \" ຓໃ ຌກໃ ຼທຂບໄ ຄກຍພ ຽນຈກຟຌຌຌພໄ ຎຝຆຟຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຓີ ທຟຓຈິ ຖຝ ທຟຓຽຆໃ ບື ຓໃ ຌນງຄພ ? ຖຝ ຽຂຟ຺ ຎຝຉຍິ ຈພ ຉຟຓທຟຓຽຆໃ ບື ຌຌຌພໄ ຌທເຈ. ຟກຽບກຝຘຟຌຌີໄ ຝຽປຈພ ເນກໄ ຟຌຌຟ່ ເຆປໄ ູຍຍຍຉໃ ຟຄໂຂບຄຂ່ຓໄ ູຌໃ ຽີ ກຍພ ກຟ່ ເຌຖກພ ຘຝຌຝໃ ຓີ ີ ຸຌຌຝຑຟຍ ຖຝ ຓີ ທຟຓຘຸກ. 4.4 ກຈິ ຝກຟ່ ຖຝນຖໃ ຄຌ຺ໄ ທໄ ຟ ຌກພ ຘກຶ ຘຟທຌຈ່ຟຽຌຌີ ກຈິ ຝກຟ່ ຌ຺ໄ ທຟໄ ຖຝ ເຆໄ ນຖໃ ຄກຟຌຘກຶ ຘຟຌ຺ໄ ທຟໄ ຉຟຓໃ ແີ ຈຘໄ ຝຽໜີ ຌຝ ຌຟ່ ເຌຉໃ ຖຝຑຟກ ຽຑໃ ບື ເນຽໄ ກຈີ ທຟຓປູໄ ໃ ຽີ ຖກິ ຽຆໃ ຄິ ບຌພ ຝຽກຈີ ຏຌ຺ ຎຝນງຈກໃ ຏູປໄ ຼຌຽບຄ ຄພ ຽຑໃ ບື ກຼຓຑບໄ ຓຘຟ່ ຖຍພ ກຟຌຘບຍເຌຽບກຝຘຟຌທຆິ ຟຌີໄ ຊຟໄ ຓກີ ຟຌຘບຍ ຖຝ ຽຑໃ ບື ກຟຌກຝກຼຓທິ ຝງຟຌຑິ ຌ຺ ເນແໄ ຈໄ ຸຌຌຝຑຟຍ ຉຝນຖບຈຌ຺ ຽຑໃ ບື ຽຎພຌທຟຓປູໄ ທຟຓຘຓຟຈຉຈິ ຉທ຺ ຉຝນບຈແຎ ຝຽຎພຌຎຝນງຈຉໃ ່ກຟຌຈ່ຟຖຄ຺ ຆທີ ຈິ ຖຝ ກຟຌຽປຈພ ທຼກຄຟຌເຌແຖງຝງຟທ. ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 3
ຑຟກີ 1 ຓຝຌຑຟຍກໃ ຼທກຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຈຸ ຎຝຘຄ຺ ຂບຄກຟຌປຼຌປູ ໄ ຽຓໃ ບື ຌກພ ຘກຶ ຘຟແຈຘໄ ກຶ ຘຟຑຟກ1ີ ຖທໄ ຌກພ ຘກຶ ຘຟຓີ ທຟຓປູ ໄ ຖຝ ທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເ ຘຟຓຟຈບຝຍິ ຟງ ຖຝ ຌຟ່ ແຎ ຎຝຉຍິ ຈພ ຉຟຓຽຎ຺ຟໄ ນຓຟງຈໃ ຄພ ຉໃແ່ ຎຌ:ີໄ 1. ຽຂຟ຺ໄ ເ ຖຝ ບຝຍິ ຟງທໃ ຟຈິ ຘຝຈີ ຓໃ ຌຌທເຈ. ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຽີ ຎພຌຎຝນງຈຌທເຈ? ຖຝ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ແຎເຆໄ ເຌກຟຌຘກຶ ຘຟເຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ຌທເຈ? 2. ຽຂຟ຺ໄ ເຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຖຝ ກຟຌທຽິ ຟຝຑຟງເຌຈງເຆຂໄ ບຍຂບຄຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ 3.ຽຂຟ຺ໄ ເຌທຟຄເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຈງຘຸຓເຘໃ ຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌຘູຌກຟຄຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຖຝ ກຟຌ ກໃ ຘ່ ຟໄ ຄຆຸຓຆຌ຺ ເນຽໄ ຂຓພໄ ຂຄ ຈງເຆປໄ ູຍຍຍກຟຌຑຈພ ຝຌຟຍຍຉໃ ຟຄໂ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 4
ຍຈ຺ ີ 1 ຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ຍຈ຺ ຍຟຈຂບຄຈິ ຘຝຈີ ໃ ທ຺ ແຎ ເຌຖກຂບຄກຟຌຘຝທຄນຟທຟຓຄິ ຘໃ ຄິ ຘ່ຟຌພ ໃ ຘີ ຸຈກ່ ື ່ຟຊຟຓໃ ຓີ ດີ ໃ ູທໃ ຟ \"ຽປຈພ ຌທເຈ? ທຟຓປູ ໄ ໃແີ ຈຓໄ ຟຌຌພໄ ໃ ຄຶ ຝຽຎພຌທຟຓຄິ -ຄິ ຄິ (truth) ຂ່ຓໄ ູຌໃແີ ຈຓໄ ຟຌຌພໄ ຊກື ຉບໄ ຄ ນຖື ຍໃ ່? ຖຝ ທຟຓປູໄ ໃ ແີ ຈຌໄ ຌພໄ ຽຎພຌຂ່ຘໄ ຝນຸົຍໃ ງີ ບຓປຍພ ທໃ ຟຽຎພຌຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ຈິ ຘຝຈຌີ ຌພໄ ຽຎພຌຌທເຈ? ຽຎພຌນງຄພ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຄຶ ຽຎພຌຘໃ ຄິ ຟ່ ຽຎພຌເຌທິ ຝງຟຘຟຈຸກຘຟຂຟ? \"ຌີໄ ື ່ຟຊຟຓໃ ກີ ໃ ຼທຂບໄ ຄກຍພ ຈິ ຘຝຈີ (Theory) ຎພຈຍຸ ຌພ ຽຎພຌໃ ງີ ບຓປຍພ ທໃ ຟທຟຓກຟໄ ທນຌຟໄ ເຌທິ ຝງຟຘຟຈຘຟຂຟຉໃ ຟຄໂຂຌຶໄ ດໃ ູກຍພ ທໃ ຟທິ ຝງຟຘຟຈຂຝໜຄຌຌພໄ ຓບີ ຄ຺ ທຟຓປູບໄ ຌພ ຽຎພຌໃ ີ ຊກື ຉບໄ ຄ ຆຈພ ຽຌນຖຟງຌບໄ ງຑຼຄເຈ ຖຝ ຌ຺ ຟຌຉໃ ່ກຟຌຑຘິ ູຈ ນຖື ຍໃ ່ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຍີ ໃ ່ຌ຺ ຟຌຉໃ ່ກຟຌຑຘິ ູຈກໃ ຉ່ ຉກ຺ ແຎ ຖຝ ຈິ ຘຝຈເີ ນຓໃ ໃ ຓີ ີ ທຟຓຊກື ຉບໄ ຄກທໃ ຟກ່ ຝຽຂຟ຺ໄ ຓຟຌໃ ີ ຈິ ຘຝຈຽີ ຈຓີ (ຘຼຍແງໃ ຄິ , 2545: 31-33) ຈທໄ ງຽນຈຏຌ຺ ຈຄພ ກໃ ຟທ ຑບຍຽຎີໃ ຄຶ ຽຌຌພໄ ທຟຓຘ່ຟຌພ ຂບຄທຟຓຊກື ຉບໄ ຄຂບຄຈິ ຘຝຈດີ ໃ ູຘຝຽນຓີ (Popper, Citedb ຖຝ ເຌຘຸຆຟຈຎຝຘຈິ ຖຈພ ຘຌິ , 2540: 2) ຈິ ຘຝຈຓີ ີ ທຟຓຘຟ່ ຌພ ຖຝ ຸຌຎຝນງຈນຖຟງຌບໄ ງຑຼຄເຈຑິ ຟຖຝຌຟແຈໄ ຟກຏຌ຺ ທຼກກຟຌ ທຽິ ຟຝຈິ ຘຝຈເີ ນຓໃ ຂບຄ ຘຸຆຟຈ ຎຝຘຈິ ຖຈພ ຘຌິ ເຌຊຟຌຝຽຎພຌຌກພ ທແິ ຈຽີ ຈໃ ຌພ ນໃ ຄຆຟຈແຈກໄ ໃ ຟທທໃ ຟ \"ເຌທຈ ທຄ຺ ທຆິ ຟກຟຌທຟຓງໃ ຄິ ເນງໃ ຂບຄຌກພ ທຆິ ຟກຟຌຍໃແ່ ຈດໄ ໃ ູໃ ກີ ຟຌຎຝຓທຌທຟຓປູກໄ ຟຌຊໃ ຟງບຈທຟຓປູ ໄ ນຖື ກຟຌ ຎຝງຸກທຟຓປູຽໄ ຑຟຝຑຈຶ ຉກິ ຟ່ ຽນຖໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຽຎພຌຑຼຄຏູຍໄ ່ຖິ ຑກທຟຓປູຽໄ ໃ ຟ຺ ຌຌພໄ , ຉໃ ຊຟໄ ຽຎພຌຄພ ຏູຘໄ ຟໄ ຄຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ຎຝງຸກຈິ ຘຝຈຽີ ນຖໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ແຎຘໃ ູກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຽຆໃ ຌພ : ຈິ ຘຝຈເີ ໝໃ ຂບຄຑຝຍຟຈຘຓ຺ ຽຈຈພ ຑຝຽຟ຺ໄ ດໃ ູນທ຺ ຽຆໃ ຌພ ຌຌີໄ ຍພ ທໃ ຟ ຽຎພຌຏູງໄ ໃ ຄິ ເນງໃ ຽຑຟຝຏຌ຺ ຄຟຌຈຄພ ກໃ ຟທຽກຈີ ຸຌຎຝງຈກໃ ຓທຌຓຝຌຈຸ ຆຟຈດໃ ຟຄເນງໃ ນຖທຄ (ຘຸຆຟຈຎຝຘຈິ ຖຈພ ຘຌິ , 2540: 3) 1.1 ທຟຓນຓຟງ ຖຝ ຈພ ຌຝນຖຟກນຖຟງຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຈິ ຘຝຈີ ຓໃ ຌນງຄພ ? ຽຆໃ ບື ທໃ ຟຽຎພຌ່ຟຊຟຓໃ ຌີ ກພ ຽຘກິ ຘຟຸກຌ຺ ຉບໄ ຄກຟຌປູໄ ທຟຓນຓຟງ ຖຝ ຽກຈີ ຂ່ໄ ຘຄ຺ ແຘດໃ ູເຌເນຖຟງ. ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ , ຘຟ່ ນຖຍພ ຉບຌຌີໄ ຝຌຟ່ ຘຝຽນຌີ ຈພ ຌຝຉໃ ຟຄ ໂ ໃ ຌີ ກພ ທຆິ ຟກຟຌແຈກໄ ໃ ຟທຽຊຄິ ຈິ ຘຝຈີ ເຌຄໃຓຓູ ຉໃ ຟຄໂ ຽຑໃ ບື ຽຘຓີ ທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເຂບຄຌກພ ຘກຶ ຘຟກໃ ຼທກຍພ ທຟຓນຓຟງ ຖຝ ່ຟຓຝຆຟຈຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຽຆໃ ຄິ ຈພ ຘຝຌຝນຖຟກນຖຟງຽນຖໃ ຟ຺ ຌຽີໄ ຓໃ ບື ຎຝຓທຌຽຂຟ຺ໄ ຈທໄ ງກຌພ ຖທໄ ກ່ ຄ຺ ດໃ ູເຌກບຍທຟຓນຓຟງຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຉຟຓໃ ແີ ຈກໄ ໃ ຟທເຌຉບຌກໃ ບຌຌຌພໄ ຽບຄ, ຈພ ຌຝນຖຟກນຖຟງຽນຖໃ ຟ຺ ຌຓີໄ ຌີ ກພ ທຆິ ຟກຟຌເນໄ ທຟຓນຓຟງຉໃ ຟຄໂຈຄພ ຌ:ີໄ ປຓຽຑຌ (Hampel, Carl G, 1966, ບຟໄ ຄເຌ ຘຸຆຟຈ ຎຝຘຈິ ຖິ ຈພ ຘຌິ , 2540: 4) ທຟຓນຓຟງ ຘຌພໄ ໂ ທໃ ຟຈິ ຘຝຈີ ື ຟ່ ບຝຍິ ຟງຍຍທິ ຝງຟຘຟຈໃ ຘີ ຝຈຄຽນຈ ຖຝ ຏຌ຺ ຂບຄກຟຌຽກຈີ ຂຌຶໄ ຂບຄຎຝກຈ຺ ກຟຌ ຕຄພ ຘຌພ ຝຌຝຑບຌຑຌພ (2529 : 8-13) ເນໄ ທຟຓນຓຟງທໃ ຟຈິ ຘຝຈີ ຂື ່ຘໄ ຝຽໜີ (Proposition) ໃ ີ ຑຝງຟງຟຓບຝຍິ ຟງຎຟກຈ຺ ກຟຌໃ ຽີ ກຈິ ຂຌືໄ ຈິ ຘຝຈີ ຉກຉໃ ຟຄຟກຂ່ຘໄ ຄພ ຽກຈກຟຌ ຽຑຟຝຂຘ່ໄ ຄພ ຽກຈກຟຌຓຸຄໄ ຉໃ ຝຘຝຽໜຂີ ຓ່ໄ ຌູ ຖຝ ຖຟ່ ຈຍພ ຽນຈກຟຌຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຉໃ ຈິ ຘຝຈຑີ ຝງຟງຟຓໃ ີ ຝບຝຍິ ຟງທໃ ຟຽນຈກຟຌຉໃ ຟຄໂໃ ຽີ ກຈີ ຂຌຶໄ ຉຟຓຖຟ່ ຈຍພ ຌຌພໄ ຓີ ທຟຓກໃ ຼທດຄກຌພ ດໃ ຟຄເຈ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຄຶ ຓບີ ຄ຺ ຎຝກບຍໃ ຘີ ຟ່ ຌພ 2 ຘໃ ທຌື (ກ) ່ຟຌງິ ຟຓ ຖຝຘຓ຺ ຓຸຈຉຖິ ານ (Definition and Assumption) (ຂ) ່ຟ່ຟຌຟງ(Prediction) ບຄ຺ ຎຝກບຍຄພ ຘບຄຌີໄ ຓີ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ກຌພ ດໃ ຟຄໜຌໄ ຒຌໄ ຽຑຟຝຽຓໃ ບື ຏໃ ຟຌກຟຌຌງິ ຟຓຖຝທຽິ ຟຝຉຟຓຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌຖທໄ ຂຝຍທຌ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 5
ກຟຌຂຌພໄ ຉໃແ່ ຎກ່ ຂື ່ຘໄ ຝນຖຸຍ (Conclusion) ໃ ຑີ ຝງຟງຟຓບຝຍິ ຟງຎຟກຈ຺ ກຟຌໃ ຽີ ກຈິ ຂຌືໄ ຖຝຟ່ ່ຟຌຟງຓີ ຖກພ ຘຝຌຝຽຎພຌຎຝນງກຽຄໃບື ຌແຂຘຝຽໝີ (Conditional statement) ຌບກຟກໃ ແີ ຈງໄ ກ຺ ຉທພ ດໃ ຟຄຓຟຖທໄ ແຈຓໄ ຏີ ູຖໄ ທຍຖທຓຌທຈິ ຖຝຌງິ ຟຓຟຄຈິ ຘຝຈີ ໃ ກີ ໃ ຼທຂບໄ ຄກຍພ ຽຖໃ ບື ຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟແທໄ ຖທໄ ດໃ ຟຄຈີ ຈໃ ຄພ ເຌນຌຄພ ຘື ຈິ ຘຝຈີ ຖຝນກົພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຈງ ຘຌ຺ ຝງຟ ຑຌ຺ ຘີ (2545 : 128-129) ຓຘີ ຟຖຝຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ ກຈິ ຼຌ ຽຍກີ ຖຝຕຽຕີ ຽຌ (Sjoberg and Net, 1968 : 30) ແຈກໄ ຟ່ ຌຈ຺ ທຟຓ ໝຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ໝຟງຽຊຄິ ຎຝຑຈ຺ ນຖື ຂ່ໄ ທຟຓຆຸຈໜໃ ຄຶ ໃ ຓີ ີ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຖຝ ຽຎພຌຽນຈຽຎພຌຏຌ຺ ຆໃ ຄຶ ກຌພ ຖຝກຌພ ຆໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓນຓຟງເຌຽຆຄີ ຎຝກພ ື ຘຟຓຟຈຈ຺ ຘບຍແຈໄ ຘຝຊຈິ ຌງິ ຓ຺ ງຟຈ (2527 : 38) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ໝຟງຽຊຄິ ຂ່ຘໄ ຝຽໜຆີ ຸຈໜໃ ຄຶ ໃ ີ ຎຝກບຍຈທໄ ງຂ່ຘໄ ຝນຖຸຍຆໃ ຄຶ ຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຟໄ ງກຍພ ກຈ຺ ຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ຓດຄກຌພ ດໃ ຟຄຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ຖຝຘຟຓຟຈ ຑຘິ ູຈ ແຈເໄ ຌຽຆຄີ ຎຝກພ . ຘຌພ ງຟ ຘຌພ ງຟທທິ ຈພ ຌ (2540 : 14) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ຈງໃ ທພ ແຎ ື ຟ່ ບຝຍິ ຟງ ຘໃ ຄິ ເຈຘໃ ຄິ ໜໃ ຄຶ ນຖຽື ຖໃ ບື ຄເຈຽຖໃ ບື ຄໜໃ ຄຶ ຉໃ ເຌຟຄທິ ຝງຟຘຟຈ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ຽຎພຌຟ່ ບຝຍິ ຟງຉຟຓນົກພ ຽນຈຏຌ຺ ຘຝຈຄທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຘໃ ທຌຉໃ ຟຄໂຂບຄຘໃ ຄິ ຌຌພໄ ນຖຽື ຖໃ ບື ຄຌຌພໄ ດໃ ຟຄຓຖີ ຝຍຍ຺ ຌ຺ ຘຟຓຟຈຑຝງຟກບຌຘໃ ຄິ ຌຌພໄ ເຌບຝຌຟຈ຺ ແຈໄ ຑທຄຖຈພ ຌ ຝທຖີ ຈພ ຌ (2530 : 18) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ື ຂ່ກໄ ຟ່ ໃ ຘີ ຝຈຄ ຽຊຄິ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຂບຄຄຘຟໄ ຄທຟຓຈິ ຖທຍງບຈ ຖຝ ຍຍຽຟ຺ໄ ຄຂບຄຉທ຺ ຎຉໃ ຟຄ ໂ ຽຑໃ ບື ເນຘໄ ຟຓຟຈ ບຝຍິ ຟງ ຖຝ ຟຈຝຽຌຎຝກຈ຺ ກຟຌໃ ຽີ ກຈິ ຂຌືໄ ງຸບຌ ຘກພ ຽຈຈງຌ຺ (2528 : 1) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ຽຎພຌກຟຌບຝຍິ ຟງ ຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄ ໂ ຈງໃ ທພ ແຎ ຈທໄ ງທິ ກີ ຟຌຟຄທິ ຝງຟຘຟຈ ນຖື ບຄິ ເຘຟທິ ຝງຟຘຟຈ ຘຝນທຄ ຖຈພ ຓຄ຺ ຌ຺ ຓຟຈ (2534 : 11) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ຽຎພຌຆຸຈຂບຄຌທ ທຟຓຈິ (A Set of Concepts) ຆຸຈຂບຄຂ່ຘໄ ຝຽໜີ (A Set of Proposition) ຆຸຈຂບຄກຟຌຘຟໄ ຄ (A Set of construct) ບຌພ ຽຎພຌຂບ່ໄ ຝຍິ ຟງໃ ຉີ ຄພໄ ດໃ ູຽຄິ ປຟກຊຟຌຂບຄທຟຓປູ ໄ ຆໃ ຄຶ ຘຟຓຟຈຈ຺ ຖບຄເນຽໄ ນຌພ ຄິ ແຈໄ ນຖື ຘຟຓຟຈບຝຌຸຓຟຌແຈດໄ ໃ ຟຄຘຓ຺ ຽນຈຘຓ຺ ຏຌ຺ ຘຟຓຟຈຟຈກຟຌ ນຖື ຟ່ ຌຟງຽນຈກຟຌແຈຊໄ ກື ຉບໄ ຄ ຖຝ ຘຟຓຟຈ ຑຘິ ູຈເນຽໄ ນຌພ ຄິ ແຈດໄ ໃ ຟຄຽຊຄິ ໃ ຘີ ຸຈ. ຄຟຓຉຟ ທຝຌຌິ ຟຌຌ຺ (2535 : 33) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງຖຝບຝຍິ ຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ກື ຟຌ ຖທຍຖທຓຂ່ໄ ທຟຓຄິ ຂຌພໄ ຘູຄຘຸຈ ຈທໄ ງກຟຌຄພ ນຓຈ຺ ນກົພ ກຟຌຉໃ ຟຄໂ ຽຑໃ ບື ເຆບໄ ຝຍິ ຟງທໃ ຟທຟຓຄິ ໃ ຑີ ຍ຺ ຖຝ ນກົພ ຉໃ ຟຄໂ ໃ ຘີ ຍື ຽຌໃ ບື ຄຓຟຌຌພໄ ກໃ ຼທຂບໄ ຄກຌພ ດໃ ຟຄເຈ ຈິ ຘຝຈຽີ ຎພຌຎຕຝດກຆຸຈໜໃ ຄຶ ໃ ຘີ ຝຈຄທຟຓຘ່ຟຑຌພ ດໃ ຟຄ ຓີ ຍຍຏຌຽຆໃ ຌພ ຈິ ຘຝຈຘີ ຓພ ຑຌພ ຑຟຍ ໃ ກີ ໃ ຟທຽຊຄິ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຘຄຽທຖຟທຟຓແທຖຝກຟຌ ຎໃ ຼຌ ຂບຄຓທຌຘຟຌ ນຖື ຈິ ຘຝຈຑີ ຈພ ຝຌຟກຟຌຈຟໄ ຌກຟຌປູໄ ຈິ ນຖຘື ຝຉຎິ ພຌງຟ ໃ ກີ ຖໃ ຟທທໃ ຟຑຈພ ຝຌຟກຟຌຈຟໄ ຌກຟຌ ປູກໄ ຟຌຈິ ຂບຄຽຈກພ ຽກຈີ ຟກກຟຌຎຝຉຘິ ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຖກພ ຘຝຌຝຟຄຑຌພ ຸກຟ່ ກຍພ ຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓຟຄຘຄພ ຓ຺ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 6
ຟກທຟຓນຓຟງໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຖທໄ ຝຽນຌພ ແຈທໄ ໃ ຟ ຌກພ ທຆິ ຟກຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງຂບຄ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ຽບຟ຺ ແທເໄ ກໄ ຼຄກຌພ ຆໃ ຄຶ ບຟຈຝຘຝນຖຸຍແຈທໄ ໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈີ ື ຂບ່ໄ ຝຍິ ຟງນຖື ຟຈຝຽຌຎຟກຈ຺ ກຟຌເຈ ຎຟກຈ຺ ກຟຌໜໃ ຄຶ ບຌພ ຽຎພຌຏຌ຺ ຽຌໃ ບື ຄຓຟຟກກຟຌຘກຶ ຘຟຌ຺ໄ ທຟໄ ຈທໄ ງທິ ກີ ຟຌຟຄ ທິ ຝງຟຘຟຈ ຆໃ ຄຶ ຘຟຓຟຈ ຑຘິ ູຈ ເນຽໄ ນຌພ ຄິ ແຈໄ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຄຶ ຽຎພຌຄພ ທຟຓປູ ໄ ທຟຓຄິ ຖຝຌຟ່ ຓຟເຆຽໄ ຎພຌຌທຟຄເຌກຟຌຟຈຝຽຌນຖື ່ຟ ຌຟງຎຟກຈ຺ ກຟຌໃ ຽີ ກຈິ ຂຌືໄ ເຌບຝຌຟຈ຺ ແຈດໄ ໃ ຟຄຊກື ຉບໄ ຄ” 1.2 ກຟຌກຟ່ ຽຌຈີ ຂບຄຈິ ຘຝຈີ ່ຟທໃ ຟ “ຓຝຌຈພ ” (Concept) ່ຟທໃ ຟ “ຌທຈິ ” (Idea) ຖຝຟ່ ທໃ ຟ “ຈິ ຘຝຈ”ີ (Theory) ເຌໃ ຌີ ີໄ ໝຟງຽຊຄິ ຘໃ ຄິ ຈຼທກຌພ ຉໃ ຓີ ທຟຓຉກຉໃ ຟຄກຌພ ເຌຖຝຈຍພ ຂບຄທຟຓໜຟໄ ຽຆໃ ບື ຊບື ຌພ ຽຌໃ ບື ຄຓຟຟກກຟຌໃ ແີ ຈຏໄ ໃ ຟຌ ຂຌພໄ ຉບຌຂບຄກຟຌຑຘິ ູຈກທຈຘບຍນຖຟງຌບໄ ງນຖງື ຟທຌຟຌຉໃ ຟຄກຌພ ກໃ ຟທຽຊໃ ຄິ ຄພ ຓຝຌຈພ ຌທຈິ ຖຝ ຈິ ຘຝຈຖີ ທໄ ຌຽຎພຌ“ທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ” (Belife Thought) ື ຈິ ຽຆໃ ບື ທໃ ຟ “ຘໃ ຄິ ໜໃ ຄຶ ຘໃ ຄິ ເຈ” (An Entily) ນໃ ົື “ທຟຓຽຎພຌໃ ຄິ ”(Reality)ຓຘີ ຝຑຟຍຽຎພຌຌທເຈນໃ ົື ຝຽຎພຌຄພ ເຈນໃ ົື ທຌຽຎພຌຌທເຈຉໃ ຽຍໃ ຄິ ຟກທຟຓຌງິ ຓ຺ ເຆໄ ່ຟຄພ 3 ຌຓີໄ ກພ ຝຑຍ຺ ທໃ ຟ ຟ່ ທໃ ຟ “ຓຝຌຈພ ” ໝຟງຖທຓຽຊໃ ຄິ ຘບຄ່ຟນົຄພ ຄພ ຟ່ ທໃ ຟ“ຌທຈິ ” ຖຝ “ຈິ ຘຝຈ”ີ ຖທໄ ຌຽຎພຌຓຝຌຈພ ຖຝຽຓໃ ບື ຑິ ຟຖຝຌຟຎຼຍຼຍຖຝນທໃ ຟຄຌທຈິ ກຍພ ຈິ ຘຝຈຎີ ຝກຈ຺ ທໃ ຟຓີ ທຟຓ ຽຎພຌຖ່ຟຈຍພ ຉໃ ກ່ ຌພ ື ຉໃ ຖຝຈິ ຘຝຈງີ ໃ ບຓຽກຈີ ຟກຌທຈິ ຓຟກໃ ບຌ ຽຓໃ ບື ຌທຈິ ແຈປໄ ຍພ ກຟຌຑຘິ ູຈຈ຺ ຘບຍ ຌ຺ ຓີ ທຟຓໜຟໄ ຽຆໃ ບື ຊເື ຌຖຝຈຍພ ໃ ຑີ ຼຄຑຘ່ ່ຟຖຍພ ຏູໄ ໃ ີ ຝຽຆໃ ບື ຉຟຓກໃ ຸຓໜໃ ຄຶ ກໃ ຸຓເຈ ຏູໄ ຌ຺ ກໃ ຸຓຌຌພໄ ໃ ຄຶ ຊທື ໃ ຟຽຎພຌ ຈິ ຘຝຈີ ຓໃ ຌຏູໄ ຌ຺ ກໃ ຸຓບໃ ຌື ຝງຄພ ຄ຺ ຊທື ໃ ຟຽຎພຌຌທຈິ ກຉ່ ຟຓ ຽທຟ຺ໄ ບກີ ດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ຌທຈິ ຖຝ ຈິ ຘຝຈຽີ ຎພຌ “ຓຝຌຈພ ” ໃ ຍີ ຸກຌ຺ ນຖື ກໃ ຸຓຌ຺ ແຈຘໄ ຟໄ ຄຉຄພໄ ຂຌຶໄ ກໃ ຼທ ກຍພ ຘໃ ຄິ ເຈຘໃ ຄິ ໜໃ ຄຶ ນຖື ຘໃ ຄິ ຄິ ເຌຽບກຑຍ຺ ຄພ ໃ ດີ ໃ ູຑຟງຌບກປໃ ຟຄກຟງໃ ຟຌ ຖຝ ໃ ດີ ໃ ູເຌປໃ ຟຄກຟງໃ ຟຌຽບຄ ກຝ ຍທຌກຟຌ ຽກຈີ ນຖກື ຟຌກໃ ຉ່ ທພ ຂບຄທຟຓຈິ ຕທຍດບຈເຌຘຝນຓບຄຂບຄຏູໄ ຈິ ຌຌພໄ ແຈຌໄ ຟ່ ຓຟຘກຶ ຘຟ ຖຝ ຑ຺ ຍທໃ ຟຽຎພຌ ຂຝຍທຌກຟຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ (Evolution Process) ໃ ຓີ ກີ ຟຌຽຑໃ ຓີ ຂຓ່ໄ ູຌເໝໃ ຽຂຟ຺ໄ ຘໃ ູຂ່ຘໄ ຝນຖຸຍໃ ຓີ ີ ດໃ ູຽຈຓີ ຽປຈພ ເນໄ ແຈຂໄ ຘ່ໄ ຝນຖຸຍເໝໃ ຽຎພຌຽຆໃ ຌພ ຌດີໄ ໃ ຟຄຉໃ ່ຽຌໃ ບື ຄຌ຺ ຽຊຄິ ຈຸ ບໃ ຓິ ຉທ຺ (Saturation Point) ື ຂຓ່ໄ ຌູ ເ ໝໃ ຍໃ ່ຉກຉໃ ຟຄ ຟກຂຓ່ໄ ຌູ ຽຈຓີ ໃ ແີ ຈປໄ ຍພ ຓຟຖທໄ ຆໃ ຄຶ ໝຟງທຟຓທໃ ຟ ຏູໄ ຈິ ແຈປໄ ຍພ ຂຓ່ໄ ູຌດໃ ຟຄຍ຺ ຊທໄ ຌຑຼຄຑ່ຖທໄ ຘຟ່ ນຖຍພ ຘໃ ຄິ ໄ ຄິ ບຌພ ຌຌພໄ ເຌຽທຖຟຈຸ ຌຌພໄ ຖຝ ຽຓໃ ບື ຽທຖຟຏໃ ຟຌແຎ ຘໃ ຄິ ໄ ຄິ ຈໃ ຄພ ກໃ ຟທທຌຓຘີ ຝຑຟຍຎໃ ຼຌແຎ ບກີ ຉຟຓນົກພ “ບຝຌຈິ ຄພ ” ເຌຑຸຈຝຟ່ ກຟຌກໃ ຉ່ ທ຺ ຖຝ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ “ທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ” ຂບຄຍຸກຌ຺ ນຖື ກໃ ຸຓຌ຺ ຓຂີ ຌພໄ ຉບຌຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 7
ຖກຂບຄຘໃ ຄິ ຄິ ຖກຂບຄທຟຓຽຆໃ ບື (World of Reality) (World of Belief Thought) ຘໃ ຄິ ຄິ ເຌຽທຖຟ ປຍພ ຂ່ຓໄ ູຌຓຟຘໃ ທຌ ຆຌພໄ 1 ຆຌພໄ ຑຟທຝ ໜໃ ຄຶ ຍຌ຺ ຽຘຌພໄ ຌຉິ ິ ເຈໜໃ ຄຶ ຂຟຈທຟຓຈິ ຽທຖຟ ຈິ ຍ຺ ທຌຖຝຈພ ຽຆໃ ບື ຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຈຌພ ຘໃ ຄິ ຄິ ຌີໄ ໃ ີ ຂຌພໄ ໃ ີ 2 ຂຌພໄ ຑຟ ຎໃ ຼຌຎຄແຎຽຓໃ ບື ຈ຺ ຘບຍຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌຈງ ທຝກຟຌຓີ ເຆຂໄ ່ຓໄ ູຌເໝໃ ດໃ ຟຄຽຎພຌ ຽທຖຟຏໃ ຟຌແຎ ທິ ຝງຟຘຟຈ ທຟຓຈິ ຘຍພ ນຖໃ ຄຂ່ຝໄ ຓູຌບໃ ຌື ຈ຺ ຘບຍຝຈຘຝຈຆີ ່ຟໄ ໂດໃ ຟຄຉໃ ່ ຂຌພໄ ີ 3 ຂຌພໄ ຑຟ ໝຽຆໃ ຌພ ກຟຌ ຽຌໃ ບື ຄ ທຝກຟຌຓີ ຘຝຌຟຆທຌ ຽຆໃ ບື ແຈຌໄ ຍພ ຏຌ຺ ຂ່ຓໄ ູຌເໝໃ ໃ ີ ຈພ ກຍພ ທຟຓ ຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌ ຽຆໃ ບື ຽຈຓີ ຂຌພໄ ີ 4 ຂຌພໄ ຑຟ ທຝກຟຌຓີ ຈິ ຘຝ ຈີ ຂຌພໄ ີ 5 ຂຌພໄ ຑຟ ທຝກຟຌຓີ ຘຈພ ຝ່ຟ ຂຌພໄ ີ 6 ຂຌພໄ ຑຟທຝ ກຟຌຓີ ທຟຓຘຄ຺ ແຘ ເຌທຟຽຆໃ ບື ຽຈຓີ ຏຌຑຟຍ: ກຟຌກໃ ຉ່ ທ຺ ຖຝ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄທຟຓຽຆໃ ບື ຟກຏຌຑຟຍຘຝຈຄທໃ ຟຓີ ຖກດໃ ູ 2 ຖກ :ື ຟຄຆຟໄ ງຽຎພຌຖກນໃ ຄທຟຓຽຎພຌຄິ ຂບຄຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄ ໂ ຟຄຂທຟຽຎພຌຖກນໃ ຄທຟຓຈິ ຂບຄຓຝຌຸຈກໃ ຼທກຍພ ຘໃ ຄິ ຌຌພໄ ໂ ຽຎພຌຽຖໃ ບື ຄຂບຄຈິ ຘຝຈີ ນຖື ຽຖໃ ບື ຄຂບຄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 8
ທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຉຄພໄ ຉໃ ຉຌ຺ໄ ຆໃ ຄຶ ໝຟງທຟຓທໃ ຟຓຝຌຈຸ ຘຟໄ ຄທຟຓຈິ ຂຌຶໄ ຓຟ ນທຄພ ຝເນຘໄ ຝບໄ ຌຖກ ຂບຄທຟຓຽຎພຌຄິ ນຖື ຘໃ ຄິ ຄິ (Reality) ຉໃ ທຟຓຈິ ໃ ຓີ ຝຌຸຈຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ກຍ່ ໃ ຘ່ ຝບໄ ຌທຟຓຄິ ແຈໄ ຄພ ໝຈ຺ ຘຝຽ ໝີ ຍຟຄຽໃ ບື ກຓ່ ຘີ ໃ ທຌໃ ຏີ ຈິ ຑຼໄ ຌແຎຟກຖກຂບຄທຟຓຽຎພຌຄິ ຖຝ ຽຓໃ ບື ຌ຺ ນຟົ ງຌ຺ ຉໃ ຟຄກຘ່ ຟໄ ຄທຟຓຈິ ກໃ ຼທ ກຍພ ຘໃ ຄິ ຄິ ບຌພ ຈຼທກຌພ ຉໃ ຖຝຌ຺ ກບ່ ຟຈແຈໄ ທຟຓຈິ ນຖື ຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ ແຎ ຈໃ ຄພ ໃ ຽີ ງີ ຓຌີ ິ ຟຌ ຎຼຍ ຼຍຽຖໃ ບື ຄ ຌ຺ ຉຟຍບຈຟ່ ຆຟໄ ຄ ຝຍຌພ ຖຝງຟງກໃ ຼທກຍພ ຖກພ ຘຝຌຝຂບຄຆຟໄ ຄເຌທຟຓຈິ ຂບຄຉໃ ຖຝຌ຺ ຌ຺ ່ຟບຈິ ແຈຘໄ ່ຟຏຈພ ຘໃ ທຌໃ ຽີ ຎພຌຄຟ ກຍ່ ຌພ ຖຝງຟງທໃ ຟ “ຆຟໄ ຄຓຖີ ກພ ຘຝຌຝກຓ຺ ນຓົ ຟໄ ງນບກ” ຘໃ ທຌຌ຺ ໃ ຘີ ບຄ ແຈຘໄ ່ຟຏຈພ ຉຄ຺ ເຍນູ ຝຍຌພ ຖຝງຟງທໃ ຟ “ຆຟໄ ຄຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຍຌຽໝບື ຌເຍຍທ຺ ນຖື ຽໝບື ຌກຝຈຄ຺ໄ ຐພຈຽຂຟ຺ໄ ” ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຎຝຽຈຌພ ໃ ຽີ ປຟ຺ ຝເນໄ ທຟຓຘຌ຺ ເຽຎພຌຑຽິ ຘຈດໃ ູຍໃ ບຌຌີໄ ື ຍຸກຌ຺ ແຈຘໄ ຟໄ ຄທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຂຌຶໄ ຓຟກໃ ຼທກຍພ ຘໃ ຄິ ເຈຘໃ ຄິ ນຌໃ ຄຶ ຈທໄ ງຂຌພໄ ຉບຌຌທເຈຌຌພໄ ຏຌຑຟຍຂຟໄ ຄຽຄິ ຘຝຈຄເນຽໄ ນຌພ ທໃ ຟ ຓຝຌຈຸ ຓຂີ ຌພໄ ຉບຌ ທຟຓຈິ ທຟຓຽຆໃ ບື 6 ຂຌພໄ ຉບຌ :ື ຂຌພໄ ີ 1 ຆຌພໄ ຑຟທຝຂຟຈທຟຓຈິ ຽຆບືໄ (Ignorance) ຍື ຸກຌ຺ ຍໃ ່ຓີ ທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ເຈ ໂ ຽຖງີ ກໃ ຼທ ກຍພ ຘໃ ຄິ ຌຌພໄ ຽຆໃ ຌພ ຆຟງຌ຺ ໜໃ ຄຶ ຍໃ ຽ່ ງີ ຈິ ຽຖງທໃ ຟແຈຌຽຘຟ຺ ຽຎພຌຌທເຈ ຽຑຟຝບຟຈຍໃ ຽ່ ງີ ແຈງໄ ຌິ ຽຖໃ ບື ຄແຈຌຽຘຟ຺ ນຖຍື ໃ ່ຽງີ ຘຌ຺ ເໃ ີ ຝປຍພ ປູກໄ ໃ ຼທກຍພ ຽຖໃ ບື ຄແຈຌຽຘຟ຺ ຆຟງຌ຺ ຌີໄ ໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓຈິ ນທໃ ຟຄຽຎໃ ຺ຟກໃ ຼທກຍພ ແຈຌຽຘຟ຺ . ຂຌພໄ ີ 2 ຂຌພໄ ຑຟທຝກຟຌຓີ ທຟຓຈິ ຘຍພ ຘຌ຺ (Conjecture) ື ຍຸກຌ຺ ໃ ຓີ ີ ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຝຘຟໄ ຄ ທຟຓຈິ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄເນຆໄ ຈພ ຽຌກໃ ຼທກຍພ ແຈຌຽຘຟ຺ ທໃ ຟຓປີ ູຍປໃ ຟຄດໃ ຟຄເຈ ເນງໃ ຂຝໜຟຈຽໃ ຟ຺ ເຈ ຍຌິ ແຈນໄ ຖຍື ໃ ່ ຖຝ ກຌິ ນງຄພ ຽຎພຌບຟນຟຌ ຍຸກຌ຺ ຌີໄ ໃ ຄຶ ປຍພ ປູຂໄ ່ຓໄ ູຌກໃ ຼທກຍພ ແຈຌຽຘຟ຺ ເຌຉໃ ຖຝຎຝຽຈຌພ ໃ ກີ ໃ ຟທຓຟ ຉໃ ດພຄຍໃ ່ ຘຟຓຟຈຈພ ຖຝຍຼຍທຟຓຈິ ທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເ ຽຆໃ ຌພ ເຌຎຝຽຈຌພ ໃ ທີ ໃ ຟແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ນງຄພ ຽຎພຌບຟນຟຌ ຆຟງ ຏູຌໄ ຓີໄ ີ ທຟຓຈິ ໃ ຘີ ຍພ ຘຌ຺ ທໃ ຟ “ແຈຌຽຘຟ຺ ບຟຈກຌິ ຑຈື ຽຎພຌບຟນຟຌ ນຖື ບຟຈກຌິ ນຓຟກແຓຽໄ ຎພຌບຟນຟຌ ນຖື ບຟຈກຌິ ຘຈພ ຌໃໃ ຟ່ໄ ຽຎພຌບຟນຟຌ ນຖື ບຟຈກຌິ ຘຈພ ຸກຆຝຌຈິ ໃ ຌີ ບໄ ງກທໃ ຟຽຎພຌບຟນຟຌ” ຄພ ຌຽີໄ ຑຟຝໃ ຟຌດພຄຍໃ ່ຓຽີ ນຈຏຌ຺ ຑຼຄຑ່ ໃ ີ ຝຽຆໃ ບື ຎຝຽຈຌພ ເຈ ນຖື ຉຈພ ຎຝຽຈຌພ ເຈຊຓິໄ . ຂຌພໄ ີ 3 ຂຌພໄ ຑຟທຝກຟຌຓຘີ ຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌ (HypoThesis) ຂື ຌພໄ ໃ ຆີ ຟງຌ຺ ຌຓີໄ ີ ທຟຓຈິ ໃ ຆີ ຈພ ຽຌ ຖທໄ ເຌຖຝຈຍພ ໜໃ ຄຶ ເຌຎຝຽຈຌພ ໃ ທີ ໃ ຟ “ແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ນງຄພ ຽຎພຌບຟນຟຌ” ຖຝ ແຈຽໄ ຖບື ກແທຑໄ ຼຄທຟຓຈິ ຈຼທ ໃ ຉີ ຌ຺ ຓີ ທຟຓນຓຌພໄ ເ ບຌພ ຽຌໃ ບື ຄຓຟຟກແຈໄ ຈິ ຍ຺ ທຌແຉໃ ຉບຄ ຖຝ ແຈກໄ ທຈຘບຍກຍພ ຌທທຟຓຈິ ຂບຄ ຏູບໄ ໃ ຌື ຉຝນຖບຈ ຌ຺ ທຌພ ຌຝກຟ່ ຉໃ ຟຄ ໂ ຽໃ ຟ຺ ໃ ນີ ຟແຈໄ ຽຆໃ ຌພ ຓຘີ ຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌທໃ ຟ ແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ຑຈື ຄພ ເຍ ຖຝ ຖ່ຟ ຉຌ຺ໄ ບໃ ບຌ ຉຝນຖບຈ ຌ຺ ຏຌ຺ ຽຎພຌບຟນຟຌ. ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ໃ ຄຶ ຉຈພ ຊຓິໄ ທຟຓຈິ ໃ ທີ ໃ ຟແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ຘຈພ ຽຎພຌບຟນຟຌ “ຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌ” ຌີໄ ຑບໄ ຓ ໃ ີ ຝຟ່ ກຟຌຈ຺ ຘບຍກຍພ ຂ່ຓໄ ູຌຘຝຑຟຍຄິ ເຌຘຌຟຓ ຝຽນຌພ ແຈທໄ ໃ ຟຆຌພໄ ຂບຄກຟຌຽກຈີ ທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ຆຌພໄ ຌຽີໄ ຎພຌຂຌພໄ ໃ ີ ຌຟ່ ໜຟໄ ແຎກທໃ ຟຂຌພໄ ໃ ີ 2 ດໃ ຟຄຽນຌພ ແຈໄ ຝຄໄ . ຂຌພໄ ໃ ີ 4 ຂຌພໄ ຑຟທຝກຟຌຓີ ຈິ ຘຝຈີ (Theory) ື ຂຌພໄ ໃ ຆີ ຟງຏູຌໄ ີໄ ແຈໄ ່ຟກຟຌຈ຺ ຘບຍຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌ ຖທໄ ) ຖຝຈຍພ ໜໃ ຄຶ ຖຝຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ນຓຌພໄ ທໃ ຟຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌຌຌພໄ ຊກື ຉບໄ ຄ ໃ ຄຶ ຽຆໃ ບື ເຌຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌຌຌພໄ ຖຝ ດຶຈຊຽື ຎພຌຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ ຝຌຟ່ ແຎເຆຎໄ ຝນງຈເຌກຟຌຈິ ຖຝ ເຌກຟຕ່ຟຄຟຌຂບຄຉຌ຺ ຉໃແ່ ຎ ຘ່ຟນຖຍພ ກຖ່ ຝຌີ ຂບຄແຈຌຽຘຟ຺ ໃ ກີ ໃ ຟທ ຂຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ກ່ ຆື ຟງຏູຌໄ ຊີໄ ຽື ຎພຌຈິ ຘຝຈຂີ ບຄຉຌ຺ ຽບຄທໃ ຟ “ແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ຑຈື ” ຂຌພໄ ໃ ີ 5 ຂຌພໄ ຑຟທຝກຟຌຓຘີ ຈພ ຝຟ່ (Axiom) ຂື ຌພໄ ໃ ຆີ ຟງຌ຺ ຌແີໄ ຈໄ ຈ຺ ຘບຍຈິ ຘຝຈຂີ ບຄຉຌ຺ ຆຟ່ໄ ຖທໄ ຆ່ຟໄ ບກີ ນົຟງນຌ຺ ຌ຺ ຉຌ຺ ຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ນຓໃ ຌພ ດໃ ຟຄຘຓ຺ ຍູຌ ຍໃ ່ຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ບໃ ຌື ຓຟຽຎພຌຉທ຺ ຽຖບື ກບກີ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 9
ຽຖງີ ຆໃ ຄຶ ເຌກຖ່ ຝຌີ ຂບຄແຈຌຽຘຟ຺ ກ່ ື ທຟຓຽຆໃ ບື ໃ ທີ ໃ ຟ “ແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ຑຈື ຽຎພຌບຟນຟຌຌໃ ຌບຌ” ຂຌພໄ ໃ ີ 6 ຂຌພໄ ຑຟທຝກຟຌຓີ ທຟຓຘຄ຺ ແຘເຌທຟຓຽຆໃ ບື ຽຈຓີ ື ຊຟໄ ຍຄພ ຽບງີ ຽນຈກຟຌຎໃ ຼຌແຎ ຖຝ ຆຟງຏູ ໄ ຌແີໄ ຈປໄ ຍພ ຂຓ່ໄ ູຌຽຑໃ ຓີ ຂຌຶໄ ເໝໃ ທໃ ຟແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ດໃ ຟຄບໃ ຌື ຽຎພຌບຟນຟຌຌບກຟກຑຈື ຖຝ ຆຟງຏູຌໄ ຍີໄ ໃ ່ບຟຈ ຎຝຉຽິ ຘຈ ທຟຓຽຎພຌຄິ ຂບຄຂ່ຓໄ ູຌຌຌພໄ ແຈໄ ໃ ຟຌຝຽກຈີ ຑຟທຝທຟຓຘຄ຺ ແຘເຌທຟຓຽຆໃ ບື ຈິ ຘຝຈີ ນຖື ຘຈພ ຝ່ຟຽຈຓີ ຂບຄໃ ຟຌກຟຌໃ ຆີ ຟງຏູຌໄ ແີໄ ຈປໄ ຍພ ຂຓ່ໄ ຌູ ເໝໃ ຽຑໃ ຓິ ຽຉຓິ ທໃ ຟແຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ດໃ ຟຄບໃ ຌື ຽຎພຌບຟນຟຌຌບກຟກຑຈື ຌຌພໄ ບຟຈ ຝຽກຈີ ຟກຘຟຽນຈດໃ ຟຄເຈດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ :ື 1) ຂຓ່ໄ ຌູ ຽຈຓີ ໃ ຆີ ຟງຏູຌໄ ແີໄ ຈປໄ ຍພ ຓຟຉຄພໄ ຉໃ ຂຌພໄ ໃ ີ 1 ຽຊຄິ ຂຌພໄ ໃ ີ 5 ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຂ່ຓໄ ູຌໃ ຍີ ໃ ່ຍ຺ ຊທໄ ຌ ຈງ ງຄພ ຂຟຈຂ່ຓໄ ູຌໃ ກີ ໃ ຼທກຍພ ກຟຌໃ ແີ ຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ດໃ ຟຄບໃ ຌື ຽຎພຌບຟນຟຌຌບກຟກຑຈື . 2) ຂຓ່ໄ ຌູ ຽຈຓີ ຌຌພໄ ຍ຺ ຊທໄ ຌຖທໄ ຘ່ຟນຖຍພ ຽທຖຟຌຌພໄ ກໃ ຟທແື ຈຌຽຘຟ຺ ກຌິ ຑຈື ຽຎພຌບຟນຟຌຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຉໃ ຽຓໃ ບື ຽທຖຟຏໃ ຟຌແຎແຈຌຽຘຟ຺ ບຟຈຝກຌິ ດໃ ຟຄບໃ ຌື ກແ່ ຈໄ ທຟຓຄິ ຂຌ່ໄ ແີໄ ຈຎໄ ໃ ຼຌແຎຉຟຓກຟຌຽທຖຟ ຽຑຟຝ ຘຍພ ຑຝຘໃ ຄິ ເຌຖກຍໃ ດ່ ໃ ູຄ຺ ໃ ີ ຖຝ ຖທໄ ຌຽຎພຌບຝຌຈິ ຄພ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ແຈຌຽຘຟ຺ ເຌແຖງຝນຄົພ ໃ ຄຶ ຓກີ ຟຌກຌິ ດໃ ຟຄບໃ ຌື ຽຎພຌ ບຟນຟຌ ຌບກຟກຑຈື . 3 ຎຝນງຈ ຖຝ ກຟຌເຆຎໄ ຝນງຈຂບຄຈິ ຘຝຈີ 1.3.1 ຎຝນງຈຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຌທຈິ ຖຝ ຈິ ຘຝຈຽີ ຎພຌຘໃ ຄິ ໃ ຓີ ຝຌຸຈຈິ ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຉຟຓຂຌພໄ ຉບຌໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຖທໄ ເຌຂ່ກໄ ໃ ບຌ ຽໃ ບື ຄ ໃ ຄ຺ ເໃ ີ ່ຟເນຌໄ ກພ ຈິ ຉບໄ ຄກຟຌຘຟໄ ຄຈິ ຘຝຈຂີ ຌຶໄ ບຟຈແຈໄ ກໃ ທຟຓດຟກປູດໄ ຟກຽນຌພ ກໃ ຼທກຍພ ຎຟກຈ຺ ກຟຌຌຝ ຽຖໃ ບື ຄເຈຽຖໃ ບື ຄໜໃ ຄຶ ນຖື ບຟຈແຈໄ ກໃ ທຟຓຟ່ ຽຎພຌໃ ຉີ ບໄ ຄກຟຌຝກຍໄ ຌພ ນຟ ນຖື ຉບໄ ຄກຟຌຘຟໄ ຄຘໃ ຄິ ເຈຘໃ ຄິ ໜໃ ຄຶ ຂຌຶໄ ຓຟຝຈທໄ ງຽນຈຂບຄປຄຄູ ເຍຍເຈຍຍໜໃ ຄຶ ກຉ່ ຟຓ ຽຓໃ ບື ຓຝຌຈຸ ແຈໄ ຈິ ຘຟໄ ຄຈິ ຘຝຈໜີ ໃ ຄຶ ຂຌຶໄ ຓຟ ຖຝ ຈິ ຘຝຈຌີ ຌພໄ ກ່ ທຌຘຟຓຟຈຌຟ່ ແຎເຆບໄ ຝຍິ ຟງເນຽໄ ກຈີ ຎຝນງຈແຈໄ ຎຝນງຈໃ ຽີ ນຌພ ແຈໄ ຄໄ ຂບຄຈິ ຘຝຈແີ ຈໄ ກໃ : 1) ກຟຌບຝຍິ ຟງ (Explaination) ື ກຟຌໃ ຓີ ຝຌຸຈຘຟຓຟຈເຆໄ ຈິ ຘຝຈຽີ ຑໃ ບື ບຝຍິ ຟງຎຟກຈ຺ ກຟຌ ເຌຽຖໃ ບື ຄຌຌພໄ ແຈດໄ ໃ ຟຄຓຽີ ນຈຏຌ຺ ຖຝ ກຝໃ ຟຄຄໄ ຟກໃ ຽີ ຖໃ ບື ຄຌຌພໄ ຽງຽຎພຌທຟຓຖຖີໄ ຍພ ຓຟກໃ ບຌ ຽຆໃ ຌພ ຈິ ຘຝຈີ ແຒຒຟໄ ຘຝຊຈິ ເຌກບໄ ຌຽຓກ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ແຎເຆຎໄ ຟກຈ຺ ກຟຌຒຟໄ ຖຍ, ຒຟໄ ປບໄ ຄ, ຒຟໄ ຏໃ ຟ ຌ຺ ຽຎພຌໃ ກີ ຝໃ ຟຄ ຄໄ ແຈໄ ຓໃ ຌຎຟກຈ຺ ກຟຌຽຓໃ ບື ກໃ ບຌຽຎພຌຽຖໃ ບື ຄຖຖີໄ ຍພ ກຉ່ ຟຓ ນຖື ຈິ ຘຝຈີ ຈິ ທຽິ ຟຝຂບຄ ຆກິ ຓຌພ ຒປບງຈ ຘຟຓຟຈ ເຆໄ ບຝຍິ ຟງຑຈຶ ຉກິ ຟ່ ກຟຌຐພຌຂບຄຓຝຌຈຸ ທໃ ຟຽກຈີ ຟກ ກຟຌ່ຟຄຟຌຂບຄຈິ ເຉຘໄ ຟ່ ຌກຶ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . 2) ກຟຌ່ຟຌຟງ (Prediction) ກື ຟຌໃ ຓີ ຝຌຈຸ ຘຟຓຟຈເຆໄ ຟ່ ຌຟງຽນຈກຟຌນຖື ຎຟກຈ຺ ກຟຌໃ ຽີ ກຈິ ຂຌືໄ ເຌບຝຌຟຈ຺ ຈງບຟແຘຍຍຏຌຂບຄທຟຓຘ່ຟຑຌພ ໃ ຎີ ຟກຈ຺ ເຌຈິ ຘຝຈີ ຽຆໃ ຌພ ຈິ ຘຝຈີ ກຖໃ ຟທທໃ ຟ “ຑຟງ ນຄົພ ຟກຒຟໄ ຖຍ, ຒຟໄ ປບໄ ຄ, ຝຓຐີ ຺ຌຉກ຺ ຉຟຓຓຟ” ນຖື ບກີ ຉທ຺ ດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ຈິ ຘຝຈກີ ໃ ຟທທໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ເຈໃ ຓີ ຏີ ູຌໄ ່ຟ ຆຸຓຆຌ຺ ຽຎພຌຌ຺ ຓີ ທຟຓຓຸຄໄ ຓໃ ຌພ ໃ ີ ຝຌຟ່ ຑຟຆຸຓຆຌ຺ ແຎຘໃ ູທຟຓຝຽຖຌີ ຆຸຓຆຌ຺ ຌຌພໄ ຝຓີ ທຟຓຘຟຓກພ ີ ຎບຄ ຈບຄກຌພ ເຌໝໃ ຘູ ຝຓຟຆກິ ” ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຊຟໄ ຽຓໃ ບື ເຈຓຏີ ູຌໄ ່ຟໃ ຓີ ຖີ ກພ ຘຝຌຝຈໃ ຄພ ກຖໃ ຟທຽກຈີ ຂຌຶໄ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ນໃ ຄໜໃ ຄຶ ຽປຟ຺ ກ່ ຘຟຓຟຈ່ຟຌຟງແຈທໄ ໃ ຟ ທຟຓຘຟຓກພ ກີ ຓ຺ ກຼທເຌຆຸຓຆຌ຺ ຌຌພໄ ຝຽກຈີ ຂຌຶໄ ຉຟຓຓຟ. 3) ກຟຌກຟ່ ກຍພ ທຍຸຓ ນຖື ຎໃ ຼຌຎຄ (Control or Change) ກື ຟຌໃ ຓີ ຝຌຸຈ ຘຟຓຟຈເຆໄ ຍຍ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 10
ຏຌທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຽນຈກຟຌໃ ຽີ ຎພຌໃ ູກຌພ ເຌຈິ ຘຝຈີ ຽຑໃ ບື ຈພ ກຟຌເນຓໄ ກີ ຟຌກຟ່ ກຍພ ທຍຸຓ ນຖື ຎໃ ຼຌຎຄຽນຈກຟຌໜໃ ຄຶ ໃ ຽີ ຎພຌຉຌ຺ໄ ຽນຈ ຽຑໃ ບື ນທຄພ ຏຌ຺ ເນຽໄ ນຈກຟຌໃ ຉີ ຟຓຓຟຎໃ ຼຌຎຄຈທໄ ງ ຽຆໃ ຌພ ຈິ ຘຝຈີ ຟຄ ຽຘຈຊຝຘຟຈກໃ ຼທກຍພ ຖຟຟຘຌິ ຟໄ ຓທີ ໃ ຟ “ຘຌິ ຟໄ ເຈໃ ຓີ ີ ຈຸ ຎຝຘຄ຺ ນຖື ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຂບຄຏູ ໄ ຍຖ່ ິ ຑກ (Demand) ຘູຄ ຉໃ ຓີ ຟ່ ຌທຌຘຌິ ຟໄ (Supply) ຉໃ ຟ່ ຖຟຟຂບຄຘຌິ ຟໄ ຌຌພໄ ເຌບໄ ຄຉຖຟຈ ຝຘູຄ” ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຑໃ ່ຟໄ ໃ ຉີ ບໄ ຄກຟຌຂຟງຘຌິ ຟໄ ຂບຄຉຌ຺ ເນແໄ ຈຖໄ ຟຟຘູຄ ໃ ຄຶ ຽຖໃ ຄພ ກຝຉຸຌໄ ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຂບຄຏູຍໄ ່ຖິ ຑກ ເນຘໄ ູຄຂຌຶໄ ນຖື ຍໃ ່ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ກກ່ ກພ ຉຸຌຘຌິ ຟໄ ຽຑໃ ບື ນທຄພ ຏຌ຺ ເນຘໄ ຌິ ຟໄ ຂຟຈຉຝຖຟຈ ຆໃ ຄຶ ຝຽປຈພ ເນຂໄ ຟງແຈເໄ ຌຖຟຟຘູຄ. 1.3.2 ກຟຌເຆຎໄ ຝນງຈຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຈິ ຘຝຈີ ຓໃ ຌຝຓຎີ ຝນງຈຽຈໃ ຌພ ຄໄ ດໃ ຟຄໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຖທໄ ຉໃ ກຟຌໃ ຏີ ູເໄ ຈຝເຆໄ ຈິ ຘຝຈີ ຽຑໃ ບື ກຟຌ ເຈເຌ ຉໃ ຖຝແຖງຝ ງຄພ ຉບໄ ຄຓີ ທຟຓຖຝທຄພ ນຖຟງຑຘ່ ຓ຺ ທຌ ຈທໄ ງຽນຈຏຌ຺ 2 ດໃ ຟຄ :ື 1) ຈິ ຘຝຈີ ຸກຈິ ຘຝຈຓີ ຂີ ຉ່ໄ ກ຺ ຖຄ຺ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ (Assumption) ຽຎພຌຑຌືໄ ຊຟຌ ຖຝ ຓຂີ ່ໄ ຟ່ ກຈພ (Limitation) ຽຎພຌຽຂຈຈຌ ຆໃ ຄຶ ໝຟງທຟຓທໃ ຟຈິ ຘຝຈີ ຉໃ ຖຝຈິ ຘຝຈີ ຝຄ຺ ທຟຓຊກື ຉບໄ ຄ ດໃ ູແຈຘໄ ຝຽຑຟຝ ຽຓໃ ບື ຓີ ຂ່ຉໄ ກ຺ ຖຄ຺ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ໃ ກີ ຄ຺ ກຌພ ຖຝ ຓຘີ ຟຖຝດໃ ູເຌຽຂຈຈຌຂບຄຂ່ໄ ຟ່ ກຈພ ຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຘໃ ຄິ ໃ ຉີ ບໄ ຄຖຝທຄພ ື ຏູຌໄ ຟ່ ຈິ ຘຝຈແີ ຎເຆໄ ຝຉບໄ ຄກທຈຘບຍຂຉ່ໄ ກ຺ ຖຄ຺ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ນຖື ຟ່ ກຈພ ຽຂຈຈຌຂບຄຽຌບືໄ ນຟຘຟຖຝ 2) ຈິ ຘຝຈີ ຸກຈິ ຘຝຈຓີ ີ ຈິ ຘຝຈີ ຉໄ ງຄໄ (Counter Theory) ກໃ ຟທື ຽຓໃ ບື ຈິ ຘຝຈເີ ຈກໃ ຟທ ດໃ ຟຄ ໜໃ ຄຶ ກໃ ຼທກຍພ ຘໃ ຄິ ເຈກຉ່ ຟຓ ທຌຽຎພຌແຎແຈໄ ໃ ບີ ຟຈຓີ ຈິ ຘຝຈບີ ໃ ຌື ກໃ ຟທຽຎພຌດໃ ຟຄບໃ ຌື ກໃ ຼທກຍພ ຘໃ ຄິ ຈຼທກຌພ ຌຌພໄ ຄພ ຌີໄ ຽຑຟຝຈິ ຘຝຈຽີ ຎພຌຽຖໃ ບື ຄຂບຄທຟຓຈິ ຽຆໃ ບື ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຓຘີ ຈິ ໃ ີ ຝຈິ ຽຆໃ ບື ຉກຉໃ ຟຄຟກຌ຺ ບໃ ຌື ແຈໄ ຓໃ ຌ ເຌຂຝຌຝໃ ີ ຈິ ຘຝຈີ ຟ່ ບຈິ ແຈປໄ ຍພ ກຟຌຑຘິ ູຈຖທໄ ທໃ ຟຽຎພຌຄິ ຉໃ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ 2 ກບ່ ຟຈແຈປໄ ຍພ ກຟຌຑຘິ ູຈ ທໃ ຟຽຎພຌຄິ ແຈໄ ຟກຘີ ໃ ີ ຉໄ ງຄໄ ກຌພ ຖຝ ເຆຄໄ ຟຌກື ຌພ ຽຆໃ ຌພ ຈິ ຘຝຈກີ ໃ ຼທກຍພ ຟ່ ຓຝຆຟຈຂບຄຘຄເຌທຆິ ຟຒິຘກິ ຘຟຈ ກງ່ ຄພ ຓີ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ ຉໄ ງຄໄ ກຌພ ຖຝ ແຈໄ ຄພ ໃ ູ :ື ຈິ ຘຝຈີ ຟ່ ບຈິ ກໃ ຟທທໃ ຟ ຘຄຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຎພຌຽຓຈພ ໂ (Quantum) ຘໃ ທຌຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ 2 ກໃ ຟທທໃ ຟ ຖກພ ຘຝຌຝຽຎພຌຌືໄ (Wave) ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຏູເໄ ຆໄ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຄຶ ຉບໄ ຄ ຑິ ຟຖຝຌຟເນຖໄ ຄ຺ ຉທ຺ ທໃ ຟຽນຈກຟຌເຈທຌເນໄ ຈິ ຘຝຈເີ ຈຑຼຄຈິ ຘຝຈຈີ ຼທ ຖຝ ຽນຈກຟຌເຈທຌເຆນໄ ຟົ ງ ໂ ຈິ ຘຝຈີ ທຍໃ ູກຌພ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຓໃ ຌເຌຆໃ ທຄຽທຖຟຈຼທກຌພ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຊີ ກື ຉບໄ ຄ ຖຝເຆແໄ ຈຘໄ ຟ່ ນຖຍພ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ໜໃ ຄຶ ກບ່ ຟຈຍໃ ່ ຽຎພຌຄິ ຖຝ ເຆກໄ ຟຌຍໃ ແ່ ຈເໄ ຌບກີ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ໜໃ ຄຶ ຽຑຟຝຘຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓຂບຄຘບຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ຍໃ ່ກື ຌພ ໃ ຄຶ ຝ ຽນຌພ ແຈທໄ ໃ ຟຈິ ຘຝຈີ ຄພ ນົຟງຉໃ ຖຝຈິ ຘຝຈຖີ ທໄ ຌຓບີ ຟງຸກຟຌເຆຄໄ ຟຌ ື ຽຓໃ ບື ຖໃ ທຄຽຖງີ ແຖງຝຽທຖຟໜໃ ຄຶ ແຎ ຖທໄ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຽີ ຎພຌຄິ ກບ່ ຟຈຍໃ ຽ່ ຎພຌຄິ ບກີ ຉໃແ່ ຎ. 1.4 ຉທ຺ ດໃ ຟຄຂບຄຈິ ຘຝຈີ ນຖື ຌທຈິ ກໃ ຼທກຍພ ຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຉທ຺ ດໃ ຟຄຂບຄຌທຈິ ນຖື ຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ ຝຌຟ່ ນຖຟງກໃ ຟທເນຌໄ ກພ ຘກຶ ຘຟແຈປໄ ູຉໄ ໃແ່ ຎຌີໄ ຽຎພຌຑຼຄຍຟຄ ຌທຈິ ນຖື ຈິ ຘຝຈີ ໃ ຽີ ງີ ຓຏີ ູກໄ ໃ ຟທຽຊຄິ ເຌຉຟ່ ຖຟທໃ ຟຈທໄ ງກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ດໃ ຟຄເຈກຉ່ ຟຓຍໃ ຽ່ ຎພຌໃ ີ ຆຈພ ຽຌພ ທໃ ຟຈິ ຘຝຈຈີ ໃ ຄພ ກໃ ຟທແຈປໄ ຍພ ກຟຌຑຘິ ູຈດືຌດພຌທໃ ຟເຆຎໄ ຝນງຈແຈໄ ຄິ ຑຼຄເຈ ເຌຘຝຑຟຍຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ບໄ ຄ ຊໃ ຌິ ຍຍແ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ກຟຌຌຟ່ ຘຝຽໜແີ ທເໄ ຌໃ ຌີ ີໄ ໃ ຄຶ ຽຎພຌຑຼຄຽຑໃ ບື ເນປໄ ູຉໄ ທ຺ ດໃ ຟຄຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຉໃ ຍໃແ່ ຈຓໄ ຽີ ຈ ຌຟ ໃ ີ ຝເນດໄ ຶຈໝຌພໄ ນຖື ຽຆໃ ບື ຉຟຓຈິ ຘຝຈຽີ ນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ນຖື ຌຟ່ ຓຟເຆໄ ຈງກຄ຺ ເຌກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຄຟຌຂບຄຄກຟຌ ຽຑໃ ບື ຽຑໃ ຓີ ຎຝຘຈິ ຑິ ຟຍຂບຄກບຄຌຶ ນຓໃ ູຍຟໄ ຌ ຖຝ ຆຸຓຆຌ຺ ຽຓບື ຄ ຉໃ ຊຟໄ ຈິ ຘຝຈເີ ຈຽຎພຌໃ ໜີ ຟໄ ຘຌ຺ ເ ຖຝຌພ ກຘກຶ ຘຟຓີ ຈຸ ຎຝຘຄ຺ ຝຌ຺ໄ ທຟໄ ເນຽໄ ຂຟ຺ໄ ເຽຖກິ ຖກຶ ຽຑໃ ຓີ ຂຌຶໄ ຘຟຓຟຈຘກຶ ຘຟຽຑໃ ຓິ ຽຉຓິ ແຈໄ ຟກໜຄພ ຘຉື ່ຟຖຟ ຆໃ ຄຶ ຓດີ ໃ ູ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 11
ນຟົ ງຽນົຓພໄ ກໃ ຼທກຍພ ຽຖໃ ບື ຄຽນໃ ົຟ຺ ຌີໄ ຉທ຺ ດໃ ຟຄຈິ ຘຝຈຉີ ໃແ່ ຎຌີໄ ຽຎພຌຂ່ໄ ທຟຓໃ ຘີ ຝນຖຸຍຉຈພ ຉບຌ ຖຝ ຎພຍຎຸຄຓຟຟກ ຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ນົກພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ (ຘຌ຺ ຝງຟ ຑຌ຺ ຘ,ີ 2545 : 162-181) 1.4.1 ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ ບກ່ ຸຘ ບຓ (Auguste Comte) ບກ່ ຸຘ ບຓ (Auguste Comte, 1789 - 1857) ຌກພ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຆຟທຐຕໃ ຄພ ຽຘຈຽຎພຌ ຌ຺ ່ຟ ບຈິ ໃ ແີ ຈຆໄ ໃ ທື ໃ ຟຽຎພຌຑໃ ່ນໃ ຄຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟ ໃ ຟຌຽຎພຌຏູຍໄ ຸກຽຍກີ ຖຝ ປຍພ ຽບຟ຺ ຌທຈິ ຍຍທິ ຝງຟຘຟຈ ຖຝ ຑຝງຟງຟຓກຍໄ ຌພ ນຟຘຄພ ຓ຺ ຈງຂຝຍທຌກຟຌຟຄທິ ຝງຟຘຟຈ ຽຂຟ຺ ຌຟ່ ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌເຆບໄ ຝຍິ ຟງ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ຈງຽຆໃ ບື ທໃ ຟຘຄພ ຓ຺ ຓີ ຄຘຟໄ ຄໃ ຘີ ່ຟຌພ 2 ຘໃ ທຌ :ື ຘໃ ທຌໃ ຍີ ໃ ່ຎໃ ຼຌຎຄ ນຖື ຘຝຊຈິ (Social Statics) ກຍພ ຘໃ ທຌໃ ຎີ ໃ ຼຌຎຖຄ ນຖື ຑຌ຺ ທຈພ (Social Dynamics) ຘໃ ທຌໃ ີ ຎໃ ຼຌຎຄຌຽີໄ ບຄຟ່ ເນໄ ຘຄພ ຓ຺ ຉບໄ ຄຎໃ ຼຌຎຄດໃ ູຉຝນຖບຈຽທຖຟ (ຘຸຽຍ ຘຸຌບຌຽຑຘຈພ )ຘຄພ ຓ຺ ແຈທໄ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຟກກຟຌຓີ ຄ ຘຟໄ ຄຄໃຟງ ໂ ແຎຘໃ ູຄຘຟໄ ຄໃ ຽີ ຑໃ ຓີ ທຟຓຘຝຖຍພ ຘຍພ ຆບໄ ຌຂຌຶໄ ຘຝຽໝີ ຽຎພຌກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຍຍປຟຍຖຼຍຉໃ ່ຽຌໃ ບື ຄກຌພ ດໃ ຟຄຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ຟກບຍທ຺ ຂຝນງຟງຽຎພຌຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ຘຄພ ຓ຺ ຓີ ທຟຓຆຍພ ຆບໄ ຌນຖຟງຂຌຶໄ ຽຎພຌຖ່ຟຈຍພ ຆໃ ຄຶ ຘຄພ ຓ຺ ຓຝຌຈຸ ຓກີ ຟຌຎໃ ຼຌຎຄຓຟຖທໄ 3 ງຸກຘຝແໝ (ຽຍໃ ຄິ ຽຑໃ ຓີ ເຌ LA Corser and B.Rosenberg., 1982 : 521-524) 1) ດຸກນໃ ຄຽທຝທິ ຝງຟ (Theological Stage) ຽກຈີ ຂຌຶໄ ຉຄພໄ ຉໃ ່ຟບຈິ ຓຘີ ຄພ ຓ຺ ຓຝຌຸຈຌ຺ ຽຊຄິ .ຘ. 1300 ບຌພ ຽຎພຌງຸກ່ຟບຈິ ຘຸຈຂບຄຓຝຌຸຈໃ ເີ ຆໄ ທຟຓຽຆໃ ບື ຊເື ຌບ່ຟຟຌຟຈຽໜບື ຟ່ ຓຝຆຟຈ ຽຆໃ ຌພ ຽຍຑຝ ຽຟ຺ໄ ຉໃ ຟຄ ໂ ຖຝ ຏູໄ ໃ ຓີ ຑີ ຟຖຝກຟ່ ຖຄພ ຽຂຓພໄ ຂຄຽຎພຌຏູຎໄ ຺ກບຄຘຄພ ຓ຺ ນຖື ຽຎພຌງຸກນໃ ຄບ່ຟຌຟຈຝນຟຌ ຖຝ ທຟຓຽຆໃ ບື ເຌຽຍຑຝ ຽຟ຺ໄ ຌຌພໄ ຽບຄ. 2) ງຸກນໃ ຄບຝຑຎິ ພຈຆຝງຟ (Metaphysical Stage) ຽກຈີ ຂຌຶໄ ຖຝນທໃ ຟຄ .ຘ. 1300 - 1800 ຽຎພຌ ງຸກຘຝແໝໃ ຓີ ຝຌຈຸ ຽຆໃ ບື ເຌຑຝຖຄພ ຂບຄຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄ ໂ ໃ ຽີ ຎພຌຌຟຓຟ່ ຽຆໃ ຌພ ຟ່ ຓຝຆຟຈ ນຖຟງກທໃ ຟຽຍຑຝຽຟ຺ໄ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຍຸກຌ຺ ຽຎພຌງຸກນໃ ຄຎພຈຆຝງຟ ຖຝ ຂຝຍທຌກຟຌຟຄກຈ຺ ນຓຟງ ຓຝຌຸຈຽຖໃ ຓີ ປູໄ ກພ ເຆຎໄ ພຌງຟ ຖຝ ຓີ ຽນຈຏຌ຺ ນຖຟງຂຌຶໄ ຍໃ ່ຽຆໃ ບື ເຌຑຟຖຝກຟ່ ຖຄພ ຖຝ ບ່ຟຌຟຈຽໜບື ່ຟຓຝຆຟຈທໃ ຟຽໜບື ກທໃ ຟຓຝຌຸຈ 3) ງຸກນໃ ຄທິ ຝງຟຘຟຈ ຖຝ ບຸຈຘຟນຝກຟ່ (Science and Industry Stage) ຽກຈີ ຂຌຶໄ ຉຄພໄ ຉໃ ຎີ .ຘ. 1800 ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຓຟ ຽຎພຌງຸກຘຝແໝໃ ຓີ ຝຌຈຸ ຌຟ່ ທິ ກີ ຟຌຟຄທິ ຝງຟຘຟຈຓຟເຆໄ ຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ທຟຓ ຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຟຄທິ ຝງຟກຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ຖຝ ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຘຟນຝກຟ່ ຂຌຶໄ ຘຄພ ຓ຺ ງຸກຌີໄ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ ແຎຟກງຸກ ໃ ີ ຏໃ ຟຌຓຟຈງຘຌິໄ ຽຆຄີ ຽຆໃ ຌພ ຽກຈີ ບຟຆຍີ ເໝໃ ໂ ນຖຟງຂຌຶໄ ຓຘີ ຝຊຟຍຌພ ເໝໃ ໂ ນຖຟງຂຌຶໄ ຓກີ ຟຌຈພ ຆໃ ທຄຆຌພໄ ຟຄ ຘຄພ ຓ຺ ຆຈພ ຽຌຂຌຶໄ ຓຍີ ຌພ ນຟ ຖຝ ທຟຓຂຈພ ງຄໄ ນຖຟງຂຌຶໄ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . 1.4.2 ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ ຽຖທຈິ ຽປຌຕໃ ີ ຓຕ່ ກຌ (Lewis Henry Morgan) ຽຖທຈິ ຽປຌຕໃ ີ ຓຕ່ ກຌ (Lewis Henry Morgan, 1818 - 1881) ຌກພ ຓຝຌຸຈທິ ຝງຟ ຆຟທບຟຽຓຕິ ກຌພ ຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ເຌຽຖໃ ບື ຄທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ໃ ຟຌຘຝຽໜທີ ໃ ຟທຈພ ຝຌຝຟ່ ຓທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ ຓຟ ຉຄພໄ ຉໃ ຟ່ ບຈິ ຽຖໃ ຓີ ຓຓີ ຝຌຈຸ ຽຖບືໄ ງຓຟຌ຺ ຽຊຄິ ງຸກໃ ີ ໃ ຟຌຓຆີ ທີ ຈິ ດໃ ູ ຈງຝຎໃ ຼຌຎຄຟກທຈພ ຝຌຝຟ່ ໃ ຓີ ີ ຄຘຟໄ ຄ ຄໃຟງໂ ຍໃ ່ຆຍພ ຆບໄ ຌ ຓຟຘໃ ູທຟຓຘຝຖຍພ ຆຍພ ຆບໄ ຌນຖຟງຂຌຶໄ ຘຝຽໝີ ຝຽນຌພ ແຈໄ ຟກກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ີ ຏໃ ຟຌຓຟຖທໄ 3 ງຸກຘຝແໝ :ື ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 12
1) ງຸກນຼໄ ຓນຈ (Savagery) ຽຎພຌງຸກຟ່ ບຈິ ໃ ຓີ ທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄຓຝຌຸຈຽຎພຌຍຍຄໃຟງໂ ຍໃ ຘ່ ຝຖຍພ ຆຍພ ຆບໄ ຌ ຖຝ ຓທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຓຟ 3 ຖຝຈຍພ :ື (1) ງຸກນຼໄ ຓນຈຂຌພໄ ຉໃ ຟ່ (Lower Barbarism) ຽຎພຌທຈພ ຝຌຟ່ຟໃ ຓີ ຝຌຈຸ ງຄພ ຍໃ ່ປູໄ ກພ ເຆຑໄ ຟຘຟ, ຍໃ ປ່ ູໄ ກພ ເຆແໄ ຒ, ຓຑີ ຟທຝຟຄຘຄພ ຓ຺ ຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຍພ ຑທກຖຄີ ຍຟຍູຌ ນໃ ົື ຆຓິ ຎຌຆີ (2) ງຸກນຼໄ ຓນຈຂຌພໄ ກຟຄ (Middle Barbarism) ຽຎພຌງຸກໃ ຓີ ຝຌຈຸ ປູໄ ກພ ເຆແໄ ຒຒຟໄ ຖຝ ປູໄ ກພ ກຌິ ຎ ຽຎພຌບຟນຟຌ ຽຆໃ ຌພ ຑທກບຟຍຖ່ ິ ຌິ (Aborigines) ຽຆໃ ຄິ ຽຎພຌຆຟທຑຌືໄ ຽຓບື ຄເຌ ບບຘຽຉຽຖງ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ (3) ງຸກນຼໄ ຓນຈຂຌພໄ ຘູຄ (Higher Savagery) ຽຎພຌງຸກໃ ຓີ ຝຌຈຸ ປູໄ ກພ ເຆໄ ຝຌູ ຖຝຖກູ ຘບຌຽຎພຌ ບຟທຸຈ ຽຆໃ ຌພ : ຑທກຎຖຌີ ຆີ ຼຌ (Polynesians) ເຌນຓໃ ູຽກຟຝຓຝນຟຘຝນຓຸກຎຟຆຒີ ິກ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 2) ງຸກກຎໃ ຟຽຊໃ ບື ຌ (Barbarism) ຽຎພຌງຸກໃ ຓີ ທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຉໃ ຽ່ ຌໃ ບື ຄຟກງຸກນຼໄ ຓນຈຍໃ ຄບບກ ຽຎພຌ 3 ຖຝຈຍພ :ື 1) ງຸກນຼໄ ຓນຈຂຌພໄ ຉໃ ່ຟ (Lower Barbarism) ຽຎພຌງຸກຊຈພ ຟກຘຄພ ຓ຺ ງຸກນຈນຼໄ ຓຂຌພໄ ຘູຄ, ຓຝຌຸຈ ປູໄ ກພ ຎຝຈຈິ ຽໃ ບື ຄຎພຌໄ ຈຌິ ຽຏຟ຺ ເຆຽໄ ຆໃ ຌພ : ຑທກຆຟທບຌິ ຽຈງຈຄຽຏໃ ຟ຺ ບີ ຕກບງ (Iroguois) ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 2) ງຸກນຼໄ ຓນຈຂຌພໄ ກຟຄ (Middle Barbarism) ຽຎພຌງຸກໃ ຓີ ຝຌຸຈປູໄ ກພ ຎູກຑຈື ຖຝ ຖຼໄ ຄຘຈພ ຽຆໃ ຌພ : ຆຟທບຌິ ຽຈງຈຄຆູຌີ (Zuni) ຖຝປຎີ (Hopi) ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 3) ງຸກນຼໄ ຓນຈຂຌພໄ ກຟຄຘູຄ (Higher Barbarism) ຽຎພຌງຸກໃ ຓີ ຝຌຈຸ ປູໄ ກພ ເຆຽໄ ນກົພ ຽຎພຌຽໃ ບື ຄຓຉື ໃ ຟຄ ໂ ຽຆໃ ຌພ ຆຟທກຕກີ ຍູປຟຌ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 3) ງຸກບຟຖຝງຝ່ຟ (Civilization) ຽຎພຌງຸກໃ ຓີ ຝຌຈຸ ຏໃ ຟຌຑຌ຺ໄ ທຟຓຎໃ ຟຽຊໃ ບື ຌ ຽຖໃ ຓີ ຂຌຶໄ ຽຓໃ ບື ປູໄ ກພ ຎຝຈຈິ ຑຟຘຟຂຼຌຂຌຶໄ ເຆຘໄ ຍື ຉໃ ່ຓຟຌ຺ ຽຊຄິ ຎຝຍຸ ຌພ ຓ່ ກຌຽຎພຌຌ຺ ່ຟບຈິ ໃ ຌີ ຟ່ ່ຟທໃ ຟ “ບຟຖງິ ຝຟ່ ” ຓຟເຆໄ ຖຝຽຎພຌໃ ງີ ບຓປຍພ ຈງໃ ທພ ແຎ. ຌບກຟກຌີໄ ໃ ຟຌງຄພ ແຈງໄ ກ຺ ຉທ຺ ດໃ ຟຄທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌທຈພ ຝຌຝຟ່ ຂບຄຓຝຌຈຸ ຽຑໃ ຓີ ຽຉຓີ ທໃ ຟ ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຉໃ ຄຄຟຌ ຖຝ ຽບື ງຟຈຂບຄຓຝຌຈຸ ກຓ່ ຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຌພ :ື ເຌງຸກຟ່ ບຈິ ຂບຄຓຝຌຈຸ ຌຌພໄ ຝຘຓ຺ ຘໃ ູກຌພ ດໃ ຟຄຘຟ່ ຘໃ ບຌ (Promiscuity) ຓກີ ຟຌຉໃ ຄຄຟຌກໃ ຸຓ (Group - Marriage) ຆໃ ຄຶ ຄພ ຆຟງ ຖຝ ງຄິ ເຌຉໃ ຖຝກຖໃ ຸຓຉໃ ຟຄກຽ່ ຎພຌຘຟຓີ ຖຝຑຌພ ຖຝງຟກຌພ ຄພ ໝຈ຺ ຽຆໃ ຌພ : ເຌຘຄພ ຓ຺ ຂບຄຑທກບຌິ ຽຈງຈຄ ຽຏໃ ຟ຺ ບີ ຕກບ ງຘ (Iroguois) ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ນົຄພ ຟກຌຌພໄ ໃ ຄຶ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຓຟຽຎພຌກຟຌຉໃ ຄຄຟຌຍຍໃ ູບຄ (Polygamy) :ື ຍຍຆຟງຌ຺ ຈຼທຓຑີ ຌພ ຖຝງຟແຈນໄ ົຟງຌ຺ (Polygyny) ຖຝຍຍງຄິ ຌ຺ ຈຼທຓຏີ ທ຺ ແຈໄ ນຟົ ງຌ຺ ເຌຂຝຌຝ ຈຼທກຌພ (Polyandry) ຖທໄ ໃ ຄຶ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຓຟຽຎພຌກຟຌຉໃ ຄຄຟຌຍຍຏທ຺ ຈຼທຽຓງຈຼທ (Monogamy) ເຌຎຝຍຸ ຌພ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຝຌຈິ ຘຝໝກພ ກຟຌ, 2525:16-17). 1.4.3 ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ ຽປຘີ ຽຍຈີິ ຘຝຽຎຌຽຆີ (Herbert Spencer) ຽປຘີ ຽຍຈີິ ຘຝຽຎຌຽຆີ (Herbert Spencer, 1820-1903) ຌກພ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຆຟທ ບຄພ ກຈິ ຘຝຽໜທີ ໃ ຟ ຘຄພ ຓ຺ ຝທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຍຍຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຂຌຶໄ ຘຝຽໝີ ໃ ຄຶ ທຌຎໃ ບງເນຓໄ ກີ ຟຌຎໃ ຼຌຎຄ ຍຍຽຎພຌແຎຽບຄ ຈງຍໃ ່ຓກີ ຟຌຆກຆຄຟກຑຟງຌບກ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຍຍຌຘີໄ ຝຓຟຆກິ ໃ ຎີ ພຍຉທພ ແຈດໄ ໃ ຟຄຽໝຟຝຽນຓຟຝຘຓ຺ ຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ໃ ຄຶ ຝດໃ ູຖບຈຖຝຝຽຖຌີ ປໃຸ ຄຽປບື ຄ ຘໃ ທຌຏູໄ ໃ ຍີ ໃ ່ຽໝຟຝຘຓ຺ ກ່ ຝຘູຌນຟງແຎ ຟ່ ຌທຌຘຝຓຟຆກິ ເຌຘຄພ ຓ຺ ຝ ຽຑໃ ຓີ ນຖຟງຂຌຶໄ ຘຄພ ຓ຺ ຝຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຽໝບື ຌບຌິ ຆີ (Organism) ຂບຄຘໃ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ໃ ຎີ ຝກບຍຈທໄ ງຄຘຟໄ ຄ ຆໃ ຄຶ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 13
ຓີ ທຟຓຘຝຖຍພ ຆຍພ ຆບໄ ຌ ຖຝ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌແຎຘໃ ູທຟຓຉກຉໃ ຟຄກຌພ ນຖຟງຂຌຶໄ ຓີ ທຟຓນົຟກນຖຟງເຌ ຘຄພ ຓ຺ ນຖຟງຂຌຶໄ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຸຽຍ ຘຸຌບຌຽຑຘຈພ , 2540 : 42-43) ຌທທຟຓຈິ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຌຽີໄ ຎພຌໃ ງີ ບຓປຍພ ຂບຄ ຆຟກ ຈຟທຌິ ຖຝ ຌຟ່ ຓຟເຆຽໄ ຎພຌຌທຟຄເຌ ກຟຌຘຟໄ ຄຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄຘໃ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ບກີ ຈທໄ ງ (ບຟໄ ຄເຌ ຊຈິ ດຟ ຘຸທຌພ ຌຝຆຈ຺ , 2527 : 19) 1.4.4 ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ ຽບຓຖິ ີ ຽຈແີ (Emile Durkheim) ຽບຓຖິ ີ ຽຈແີ (Emile Durkheim, 1858 - 1917) ຌກພ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຆຟທຐຕໃ ຄພ ຽຘຈຽຆໃ ບື ທໃ ຟ ກຟຌ ຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ຍຟຄດໃ ຟຄຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ທຟຓຂຟຈຖຝຍຼຍຟຄຘຄພ ຓ຺ ຂຌຶໄ ຽຆໃ ຌພ : ກຟຌຌຈພ ດຸຈຄຟຌຂບຄ ຏູເໄ ຆໄ ປຄຄຟຌ ກຟຌຖໃ ຓ຺ ຘຝນົຟງຂບຄຆຌ຺ ຆຌພໄ ຎ຺ກບຄຖຝກຟຌຉໃ ່ຉຟໄ ຌຟຄກຟຌຽຓບື ຄຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ທຟຓຂຟຈຖຝຍຼຍ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຌີໄ ບຟຈນຸົຈຖຄ຺ ແຈຈໄ ທໄ ງກຟຌຎຝຉປິ ູຍຟຄຘຄພ ຓ຺ ື ກຟຌຈພ ຖຝຍຼຍຟຄຘຄພ ຓ຺ ເຌປູຍຂບຄຘຝຊຟຍຌພ ຉໃ ຟຄໂຉຟຓຂ່ຽໄ ຈພ ຄິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຽຌຌພໄ ກຟຌຓຘີ ຌິ ຖຝຟ່ ກຟຌຓີ ຈິ ຘ່ຟຌກຶ ປໃ ທຓກຌພ (Collective Conscience) ກຟຌຍໃ ຄຄຟຌກຌພ ຖຝກຟຌຑຄຶ ຑຟບຟແຘກຌພ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຸຽຍ ຘຸຌບຌຽຑຘຈພ ,ຂ. 2540 : 17-19) 1.4.5 ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ ຽບຈຽທຈີ ຍ.ີ ແຽຖີ (Edward B.Tylor) ຽບຈຽທຈີ ຍ.ີ ແຽຖີ (Edward B.Tylor, 1832 - 1917) ຌກພ ຓຝຌຈຸ ທິ ຝງຟຆຟທ ບຄພ ກຈິ ຓີ ທຟຓ ຽຆໃ ບື ເຌຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຍພ ຌກພ ຈິ ຘຝຈີ ໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຖທໄ ຈງງກ຺ ຉທ຺ ດໃ ຟຄ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ ຟຄຈຟໄ ຌຘຟຘຝໜຟຂບຄຓຝຌຸຈຈງຘຝຽໜທີ ໃ ຟ ຘຟຘຝນຌຟຟ່ ບຈິ ແຈໄ ກໃ ຖຈພ ທິ ຌິ ງຟຌ (Animism) ຽຆຄິ ຖທຓ ຽຊຄິ ທຟຓຽຆໃ ບື ເຌຽຖໃ ບື ຄຏີ ນຖື ທຌິ ງຟຌຉໃ ຟຄໂ ທໃ ຟຘຄິ ຘໃ ູດໃ ູເຌທຈພ ຊຸຟ່ ຓຝຆຟຈຉໃ ຟຄໂ ຽຆໃ ຌພ ຉຌ຺ໄ ແຓ,ໄ ຑູຽຂຟ຺ , ຑຌືໄ ຈຌິ , ຓໃ ຌຟ່ໄ ຖ່ຟຟຌ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຉໃ ຓ່ ຟແຈທໄ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຓຟຽຎພຌຘຟຈຘຝນຌຟໃ ຌີ ຍພ ຊຑື ຝຽຟ຺ໄ ນຟົ ງບຄ຺ (Polytheism) ຖຝຑຝຽຟ຺ໄ ບຄ຺ ຈຼທ (Monotheism) ຉຟຓຖ່ຟຈຍພ . 1.4.6 ຈິ ຘຝຈຈີ ຟທຌິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ (Soical Darwinism) ຆຟຌ ຈຟທຌິ (Charles Darwin) ຌທຈິ ຂບຄໃ ຟຌຍໃແ່ ຈຓໄ ບີ ຈິ ຑິ ຌ຺ ຘຝຽຑຟຝຽຖໃ ບື ຄຂບຄ ທິ ຝງຟຘຟຈ ຍ່ຖຘິ ຸຈຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຉໃ ຓບີ ຈິ ຑິ ຌ຺ ຉໃ ່ທິ ຝງຟຘຟຈຘຄພ ຓ຺ ດໃ ຟຄນຖຟງ ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຟກນຌຄພ ຘື The Origin of Species (1859) ຖຝ The Deseent of Man (1871) ຓບີ ຈິ ຑິ ຌ຺ ຉໃ ່ກໃ ຸຓຌກພ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟເຌ ຖຸຌໄ ຉໃ ່ຓຟດໃ ຟຄນຖຟງ ຌກພ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຑຝງຟງຟຓບຝຍິ ຟງຎຟກຈ຺ ກຟຌຉໃ ຟຄໂ ເຌຽຆຄີ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ (Evolution) ຄຘຟໄ ຄຖຝນຌຟໄ ໃ ຂີ ບຄຘຄພ ຓ຺ ຓກີ ຟຌຎໃ ຼຌຎຄຖຝຎໃ ພຌຎໃ ທຌ (Social Dynamics) ຉຝນຖບຈຽທຖຟ ກໃ ຸຓຌທຈິ ຌຓີໄ ີ ທຟຓຉກຉໃ ຟຄຟກກໃ ຸຓໃ ງີ ຈຶ ຊື ຌທຟຄຂບຄໃ ຟຌ ບຄ ຈງຘຝຽຑຟຝຌທ ທຟຓຈິ ກໃ ຼທກຍພ ທຟຓຄ຺ ໃ ນີ ຖຘື ຄພ ຓ຺ ຘຝຊຈິ (Social Statics) ຌກພ ຈິ ກໃ ຸຓຌບີໄ ຟຽິ ຆໃ ຌພ ຽຍຈປຈພ (Walter Bagcehot : 1826 - 1877) ກຸຓຑຝຖທກິ (Ludwig CumplowieZ : 1838 - 1909) ຘຓບຖ(Albian William Small : 1854 - 1926) ຘຝນຖຸຍຌທຈິ ຂບຄກໃ ຸຓຌແີໄ ຈທໄ ໃ ຟ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຖຝທຈພ ຌຟກຟຌຂບຄຘຄພ ຓ຺ ຖທຓຽຊໃ ຄິ ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄ ຊໃ ຌິ ຘຟຓຟຈບຝຍິ ຟງແຈຈໄ ທໄ ງຽນຈຏຌ຺ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຉຟຓຈິ ຘຝຈຂີ ບຄ ຆຟຖ ຈຟທຌິ ຽຎພຌຂຝຍທຌກຟຌຟຄ ທິ ຝງຟຘຟຈ ຎພຈແໃ ກີ ຟ່ ຌຈ຺ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຑຌືໄ ຊຟຌ ຖທຓຄພ ກຟ່ ຌຈ຺ ຽຄໃບື ຌແຂຉໃ ຟຄໂ ເຌຘຄພ ຓ຺ ຎື ພຈແຟຄຆທີ ຝທິ ຝງຟ ກຟຌຊກື ຽຖບື ກຖຝທຟຓດໃ ູຖບຈຂບຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ກ່ ື ທຟຓຘຟຓຟຈເຌກຟຌຎພຍຉທ຺ ກຍພ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຍຍດໃ ຟຄຂບຄກຟຌຘກຶ ຘຟຖຝທແິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຝຉບໄ ຄຽຎພຌຍຍໃ ເີ ຆເໄ ຌ ທິ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 14
ຝງຟຘຟຈ່ຟຓຝຆຟຈ (ຟ່ ຌຄ຺ ບຝຈທິ ຈພ ຌຝຘຈິ , 89-102). 1.4.7 ຈິ ຘຝຈີ ທຟຓຖຟໄ ນຄົພ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຈິ ຘຝຈີ ທຟຓນຖຟໄ ນຄົພ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ (Cultural Lag Theory) ຆໃ ປື ຼກນຟົ ງຆໃ ື ຽຆໃ ຌພ ຈິ ຘຝຈີ ທຟຓນຖຟໄ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຈິ ຘຝຈີ ທຟຓຽຘໃ ບື ງຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຽຟ຺ໄ ຂບຄຈິ ຘຝຈຌີ ີໄ ື ທຌິ ຖໃ ຼຓ ຽບຒ. ບບກຽຍຕິ ຌ (William F. Ogburn) ຌກພ ຈິ ຘຝຈຆີ ຟທບຽຓຕກິ ຌພ ຓຘີ ຟຖຝຘ່ຟຌພ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ 1) ຎຝຽຑຈຂບຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຈງປູຍຖກພ ຘຝຌຝ ຓີ 2 ຎຝຽຑຈ ື (1) ທຈພ ຝຌຝ່ຟຟຄທຈພ ຊຸ (Material Cultural) ແຈໄ ກໃ ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຽີ ຎພຌຍຍ ດໃ ຟຄຟຄທຈພ ຊຸ ຽຆໃ ຌພ ຘໃ ຄິ ຎຝຈຈິ ຘໃ ຄິ ຂບຄຽໃ ບື ຄເຆຉໄ ໃ ຟຄ ໂ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ (2) ທຈພ ຝຌຝຟ່ ໃ ຍີ ໃ ່ຓໃ ຌທຈພ ຊຸ (Non - Material Cultural) ແຈໄ ກໃ ຍຍດໃ ຟຄຟຄ ຑຈຶ ຉກິ ຟ່ ຖຝ ຍຍດໃ ຟຄຟຄທຟຓຈິ ທຟຓຽຆໃ ບື ຉໃ ຟຄ ໂ ຽຆໃ ຌພ ຍຌພ ຈພ ຊຟຌຟຄຘຄພ ຓ຺ ຂຝຌຍ຺ ຟ່ ຌຼຓ ຎຝຽຑຌຉີ ໃ ຟຄ ໂ ໃ ຟ ຌງິ ຓ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຘຄພ ຓ຺ ຉໃ ຖຝຘຄພ ຓ຺ ຓທີ ຈພ ຝຌຝ່ຟຄພ ຘບຄຎຝຽຑຈຌີໄ ຽຎພຌຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຉກຉໃ ຟຄກຌພ ບບກແຎ ນຖື ຓີ ທຟຓຽຎພຌຉທ຺ ຂບຄຉທ຺ ຽບຄຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ (Cultural Autonomy) (ບຟໄ ຄເຌ ຘຌພ ງຟ ຘຌພ ງຟທທິ ຈພ , 2540 : 29) 2) ກຟຌຽກຈີ ທຟຓນຖຟໄ ນຖຄພ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ທຟຓນຖຟໄ ນຖຄພ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຽກຈີ ຟກທຟຓ ຘ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟກຍພ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ກໃ ຟທື ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຎພຌຉທ຺ ກຟຌຘຟ່ ງພ ໃ ຽີ ປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ຽຓໃ ບື ຘຄພ ຓ຺ ປຍພ ທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຟກ ຘຄພ ຓ຺ ບໃ ຌື ຽຂຟ຺ໄ ຓຟຌຌພໄ ຝປຍພ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຟຄທຈພ ຊຸແຈແໄ ທກທໃ ຟທຈພ ຝຌຝຟ່ ໃ ຍີ ໃ ່ຓໃ ຌທຈພ ຊຸ ຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ຑຟ ທຝຎພຍຉທ຺ ຍໃ ່ ຌພ ກຌພ ຖຝນທໃ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຟຄທຈພ ຊຸກຍພ ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຍີ ໃ ່ ຓໃ ຌທຈພ ຊຸຂຌຶໄ ຘຝຽໝີ ຈງ ທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຟຄທຈພ ຊຸຝຎໃ ຼຌຎຄແຈແໄ ທກທໃ ຟທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຍີ ໃ ່ ຓໃ ຌທຈພ ຊຸ ຽຑຟຝຘຟຽນຈຘ່ຟຌພ :ື ຏຌ຺ ຎຝນງຈໃ ຓີ ດີ ໃ ູ ກຍພ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຈຓີ , ທຟຓດຟໄ ຌກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຂບຄຌ຺ ເຌຘຄພ ຓ຺ ທຟຓຍໃ ກ່ ຟໄ ຎໃ ຼຌຌແິ ຘ, ຂຟຈກຟຌຘກຶ ຘຟ ທຟຓດຟໄ ຌຊກື ກຈ຺ ຈຌພ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ກຟຌນົກີ ຖຼໄ ຄທຟຓຍໃ ່ຘຝຍຟງເໃ ີ ຝຉຟຓຓຟ ຽຎພຌ ຉຌ຺ໄ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຟຄ ທຈພ ຊໃ ຄຶ ຽຎພຌໃ ງີ ບຓປຍພ ຂບຄຘຄພ ຓ຺ ກໃ ບຌທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຍີ ໃ ່ ຓໃ ຌທຈພ ຊຸຘຝຽໝີ ຽປຈພ ເນໄ ຽກຈີ ທຟຓຘຍພ ຘຌ຺ ທຸຌໄ ທຟງຂຌຶໄ ເຌຘຄພ ຓ຺ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຝຌຈິ ຘຝຓຈພ ກຟຌ, 2525 : 44 - 48) ກໃ ຟທຈງຘຝນຖຸຍ ື ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄທຈພ ຊຸ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຘໃ ຄິ ໃ ຍີ ໃ ຓ່ ຆີ ທີ ຈິ ຈິ ເ ນຖື ຍໃ ່ຉບໄ ຄດຶຈຉຈິ ກຍພ ທຈພ ຊຸ ນຖຍື ໃ ່ຉບໄ ຄດຶຈຉຈິ ກຍພ ທຟຓຽງີ ຆຌິ ນຖື ຂຝຌຍ຺ ່ຟຌຼຓຎຝຽຑຌເີ ຈ ໂ ທຌຎໃ ຼຌຎຄແຈຄໄ ໃຟງ ກທໃ ຟກຟຌ ຎໃ ຼຌຎຄຌ຺ ນຖື ກຈ຺ ຖຝຍຼຍໃ ີ ຌ຺ ງຈຶ ຊື ນຖື ກໃ ຟທແຈທໄ ໃ ຟຎໃ ຼຌຎຄຌ຺ ແຈງໄ ຟກ ຎໃ ຼຌຎຄທຈພ ຊຸແຈຄໄ ໃຟງກທໃ ຟ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຌພ ງຟ ຘຌພ ງຟທທິ ຈພ , 2540 : 29-30) ຉທ຺ ດໃ ຟຄຽຆໃ ຌພ ກຟຌໃ ີ ຌ຺ ເຌ ຘຄພ ຓ຺ ງບຓປຍພ ຖຈ຺ ງຌ຺ ຽຂຟ຺ໄ ຓຟເຆໄ ຉໃ ຓຊີ ຝໜຌ຺ ຍໃ ຑ່ ຼຄຑ່ ຍໃ ່ຎຝຉຍິ ຈພ ຉຟຓກຈ຺ ຝຖຟບຌຂຟຈທຟຓປູເໄ ຌກຟຌຍ່ຟຖຸຄຊປື ກພ ຘຟ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ບຸຍຈພ ຽນຈ ຘູງຽຘງຆຍພ ຘຌິ ຽຄຌີ ບຄຈງເຆຽໄ ນຈ ນຖື ກຟຌຌຟ່ ຖຝຍຍ຺ ຎຝຆຟຎິ ຝແຉຽຂຟ຺ໄ ຓຟເຆໄ ຽປຈພ ເນຓໄ ຖີ ຈພ ຊຝຟ່ ຌຌູ , ຟ່ ຌຼຍຖຈພ ຊຝຍຟຌ, ຖຈພ ຊຝຘຝຑຟ ຘຟຌ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ ຟຄທຈພ ຊຸເຌຘຄພ ຓ຺ ນຖທຄນຖຟງ ຉໃ ຎຝ ຆຟຎິ ຝແຉຉຟຓບຸຈຓ຺ ຝຉິ ໃ ີ ໄ ຄິ ດພຄຍໃ ່ແຈຽໄ ກຈີ ຂຌຶໄ ເຌຘຄພ ຓ຺ ຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 15
1.4.8 ຈິ ຘຝຈີ ທຟຓກຟໄ ທໜຟໄ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຈິ ຘຝຈີ ທຟຓກຟໄ ທໜຟໄ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ (Cultural Progress Theory) ຽຎພຌຈິ ຘຝຈີ ໃ ີ ກໃ ຟທຽຊຄິ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ທຈພ ຝຌຝ່ຟບກີ ຌທຟຄໜໃ ຄຶ ຽຟ຺ໄ ຂບຄຈິ ຘຝຈີ ື ຽຖຈຖີ ຽບ. ແທ (Leslie A. White) ຌກພ ຓຟຌຈຸ ທິ ຝງຟງຸກຎຝຍຸ ຌພ ຆຟທບຽຓຕກິ ຌພ ຓຘີ ຟຖຝຘຟ່ ຌພ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ 1) ຖຝຍຍ຺ ຂບຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຎຝກບຍຈທໄ ງຖຝຍຍ຺ ງໃ ບງໃ ຘີ ຟ່ ຌພ 3 ຖຝຍຍ຺ :ື (1) ຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີ (Technological System) ໝຟງຽຊຄິ ຽໃ ບື ຄຓຽື ໃ ບື ຄເຆໄ ຉໃ ຟຄ ໂ ຖຝ ຽກພ ຌກິ ທິ ກີ ຟຌເຆຽໄ ໃ ບື ຄຓຽື ໃ ບື ຄເຆຽໄ ນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ໃ ຘີ ່ຟງພ ນຖຟງໃ ຘີ ຸຈ ຽຑຟຝຓີ ທຟຓ ຽຎພຌ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ຘຟ່ ນຖຍພ ກຟຌຈຟ່ ຖຄ຺ ຆທີ ຈິ ຂບຄຓຝຌຈຸ ຓຘີ ໃ ທຌຎຝກບຍໃ ຘີ ່ຟຌພ ື ຑຝຖຄພ ຄຟຌຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຉທ຺ ຂຍພ ຽໃ ບື ຌ ຎໃ ຼຌຎຄຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄ ໂ ເຌຘໃ ທຌຌບໄ ງ ໂ ຂບຄກພ ກຝທຟຌບຌພ ຽຎພຌບຟຌຟຍ່ຖຽິ ທຌໃ ຘີ ໃ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ຉໃ ຟຄໂ ເຆໄ ຈຟ່ ຖຄ຺ ຆຍີ ດໃ ູ ຌຌພໄ ຘຝຘຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ຊກື ຌຟ່ ຓຟຈພ ຖຝຍຼຍຽຑໃ ຓີ ນຖຟງຂຌຶໄ ຂຝຌຝຈຼທກຌພ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ກ່ຊກື ຌຟ່ ຓຟເຆໄ ຎຝນງຈຽຑໃ ຓີ ນຖຟງຂຌຶໄ ຽຖບືໄ ງ ໂ ຄພ ຌີໄ ຽຑຟຝທໃ ຟ “ຆທີ ຈິ ຂື ຝຍທຌກຟຌຘຟໄ ຄຽຘຓີ ” ຘໃ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ຉໃ ຟຄກ່ ຽຌຌພໄ ຘຝທ ຄນຟຑຝຖຄພ ຄຟຌບຈິ ຘຝນຖຝຟກຖຝຍຍ຺ ຂບຄຘໃ ຄິ ຍໃ ຓ່ ຆີ ທີ ຈິ ຽຑໃ ບື ຽບຟ຺ ຓຟເຆຘໄ ່ຟນຖຍພ ຍ່ຟຖຸຄປໃ ຟຄກຟງ ຽຑໃ ບື ທຟຓດໃ ູ ຖບຈຂບຄຉຌ຺ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຂຝຍທຌກຟຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຟຄຆທີ ຝຑຟຍ ໃ ຄຶ ຽຌຌພໄ ແຎຘໃ ູກຟຌຈພ ບຄ຺ ກຟຌໃ ເີ ນງໃ ຂຌຶໄ , ຓີ ທຟຓ ຉກຉໃ ຟຄຟຄຄຘຟໄ ຄນຖຟງຂຌຶໄ , ຓກີ ຟຌຽປຈພ ນຌຟໄ ໃ ຉີ ຟຓທຟຓຊຝນຌຈພ ຽຑໃ ຓີ ນຖຟງຂຌຶໄ , ຓີ ທຟຓ ຘບຈໃ ບຄກຓ຺ ກຌື ກຌພ ເຌຖຝຈຍພ ຘູຄຂຌຶໄ ຖຝ ຓກີ ຟຌຄພ ນຓຈ຺ ຑຝຖຄພ ເຌຖຝຈຍພ ໃ ຘີ ູຄຂຌຶໄ ຈທໄ ງ ຄພ ຌຽີໄ ຑຟຝ “ຆທີ ຈິ ຄພ ຎທຄກື ຟຌຉໃ ່ຘູຽໄ ຑໃ ບື ເນໄ ແຈຓໄ ຟຆໃ ຄຶ ຑຝຖຄພ ຄຟຌບຈິ ຘຝນຖຝ” ຌຌພໄ ຽບຄ. ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ , ຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີໃ ຄຶ ຽຎພຌຉທ຺ ກຟ່ ຌຈ຺ ປູຍຍຍຂບຄຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ . (2) ຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟ (Sociological System) ຽຎພຌທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຍຸກຌ຺ ຆໃ ຄຶ ຘຝຈຄ ບບກຓຟເຌປູຍຂບຄຑຈຶ ຉກິ ຟ່ ຍຍຏຌຉໃ ຟຄ ໂ ຍໃ ່ທໃ ຟຝຽຎພຌເຌຽຖໃ ບື ຄຂບຄຘໃ ທຌຄພ ນຓຈ຺ ນຖື ຘໃ ທຌຍຸກຌ຺ ຄພ ນຓຈ຺ ຽຊຄິ ຖກພ ຘຝຌຝຟຄຘຄພ ຓ຺ ຉໃ ຟຄ ໂ ຽຆໃ ຌພ ຖຝຍຍ຺ ຽບື ງຟຈ, ຽຘຈຊຝກຈິ , ຝຖງິ ຝ່ຟ, ກຟຌຽຓບື ຄ, ກຟຌ ຝນຟຌ, ຘຟຈຘຝນຌຟ, ບຟຆຍີ ຖຝ ຌຌພ ຝຌຟກຟຌ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຽຎພຌຘໃ ທຌຎຝກບຍຂບຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຓີ ີ ທຟຓ ຘ່ຟຌພ ປບຄຖຄ຺ ຓຟຟກຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີ ຽຎພຌທຟຓຑຝງຟງຟຓຂບຄຓຝຌຈຸ ໃ ີ ຝ ຈພ ກຟຌເຆຎໄ ຝນງຈຟກຽໃ ບື ຄຓຽື ໃ ບື ຄເຆຉໄ ໃ ຟຄ ໂ ຽຑໃ ບື ກຟຌຈຟ່ ຖຄ຺ ຆທີ ຈິ ຌຌພໄ ື ຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີຽຎພຌຉທ຺ ຎ ບຈິ ຘຝນຖຝ ຖຝ ຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟຽຎພຌຉທພ ຎຉຟຓຌຌພໄ ຽບຄ. (3) ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌ (IdeologicalSystem) ຽຎພຌທຟຓປູຘໄ ກຶ ຌກຶ ຈິ ຉໃ ຟຄ ໂ ທຟຓຽຆໃ ບື ທຟຓປູ ໄ ຆໃ ຄຶ ຘຝຈຄບບກຓຟເຌຑຟຘຟຽທຟ຺ໄ ຖຝ ກຟຌເຆຘໄ ຌພ ງຝຖກພ ເຌປູຍຍຍບໃ ຌື ໂ ຽຆໃ ຌພ ຌງິ ຟງຖກຶ ຖຍພ , ຓຝນຈພ ຘຝຌພ ທຌພ ຌຝຝຈ,ີ ຎພຈຆຝງຟ, ທິ ຝງຟຘຟຈ , ທຟຓປູຑໄ ຌືໄ ຊຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . 2) ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຂບຄຖຝຍຍ຺ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຖຝຍຍ຺ ງໃ ບງຂບຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ື ຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີ ຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ທິ ຝງຟ ຖຝ ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌ ໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຖທໄ ຝຓີ ທຟຓກໃ ຼທຂບໄ ຄຘ່ຟຑຌພ ກຌພ ກໃ ຟທື ຊຟໄ ຍໃ ຄຖຝຍຍ຺ ຄພ ຘຟຓຌບີໄ ບກຽຎພຌ ຖຝຈຍພ ຉຟຓຖຟ່ ຈຍພ ຉໃ ຟ່ ຘູຄຖທໄ ຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີດໃ ູເຌຖຝຈຍພ ຉໃ ່ຟຘຸຈ ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌຝດໃ ູຽຍບືໄ ຄຽຄິ ນຖື ຘູຄຘຸຈ ຘໃ ທຌຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຝດໃ ູຖຝນທໃ ຟຄກຟຄ ຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຝຆໃ ທງເນກໄ ຟຌຽປຈພ ນຌຟໄ ໃ ຂີ ບຄຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີຽຎພຌແຎຈທໄ ງຈີ , ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 16
ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌຌຌພໄ ຽຎພຌກຟຌຘຝຈຄບບກຂບຄຑຝຖຄພ ຄຟຌຈຟໄ ຌຽກພ ຌຖດີ ຖຝ ຘຝບໄ ຌຘຝຑຟທຝຘຄພ ຓ຺ ເຌຉໃ ຖຝ ງຸກຉໃ ຖຝຘຝແໝ ຖຝຍຍ຺ ຽກພ ຌຖດີໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓຘຟ່ ຌພ ຘູຄຘຸຈຽຎພຌຉທ຺ ກຟ່ ຌຈ຺ ປູຍຍຍຂບຄຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຊຟໄ ຖຝຍຍ຺ ຽກຌຖດີຎໃ ຼຌຎຄແຎ ຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌກ່ ຝຎໃ ຼຌຎຄແຎຈທໄ ງ. 3) ຖຝຈຍພ ທຟຓກຟໄ ທໜຟໄ ຂບຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຎພຌຽໃ ບື ຄຓເື ຌກຟຌຈ່ຟຖຄ຺ ຆຍີ ຂບຄຓຝຌຸຈ ຽຎພຌກຌ຺ ແກໃ ຆີ ໃ ທງຉບຍຘຝນຌບຄ ທຟຓ ຉບໄ ຄກຟຌເຌຈຟໄ ຌກຟຌບຄຆຍີ , ກຟຌຎບໄ ຄກຌພ ຊປື ກພ ຘຟຉຌ຺ ຽບຄ, ກຟຌທຟຄຂກ່ໄ ຟ່ ຌຈ຺ ຟຄຘຄພ ຓ຺ , ກຟຌຎພຍຉທພ ເນໄ ຽຂຟ຺ໄ ກຍພ ຘຝຑຟທຝຂບຄກພ ກຝທຟຌ ຖຝ ກຟຌຌຌພ ຝຌຟກຟຌ ນຌຟໄ ໃ ຂີ ບຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຈງຘໃ ທຌຄພ ນຓຈ຺ ໃ ຄຶ ຂຌຶໄ ດໃ ູກຍພ ຑຝຖຄພ ຄຟຌໃ ນີ ຟຓຟແຈກໄ ຍພ ທິ ກີ ຟຌເຆຎໄ ຝນງຈຟກຑຝຖຄພ ຄຟຌຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຈງຉທ຺ ຂບຄຓຌພ ຽບຄ. ຑຝຖຄພ ຄຟຌຍໃ ່ຓີ ທຟຓ ຘ່ຟຌກພ ຉໃ ດໃ ຟຄເຈ ຝຉບໄ ຄນຟຟຄຌຟ່ ຓຟເຆຎໄ ຝນງຈ ຄພ ນຓຈ຺ ຄພ ກຟຌທຍຸຓ ກຟຌກຟ່ ຌຈ຺ ຈິ ຟຄແຈຈໄ ທໄ ງທິ ີ ກຟຌຟຄຽກພ ຌຖດີຌຌພໄ ຽບຄ, ຎຝຘຈິ ຑິ ຟຍຂບຄຽໃ ບື ຄຓຽື ໃ ບື ຄເຆໄ ໃ ຓີ ດີ ໃ ູເຌຘຄພ ຓ຺ ຉໃ ຟຄ ໂ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ ຽປຈພ ເນໄ ຎຝຖຓິ ຟຌກຟຌເຆກໄ ຟຌທຍຸຓ ຖຝ ກຟ່ ຌຈ຺ ຈິ ຟຄຂບຄຑຝຖຄພ ຄຟຌເຌຘຄພ ຓ຺ ຉໃ ຟຄ ກຟຌ ຎໃ ຼຌຎຄຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟຝນຖຟງ ນຖື ຌບໄ ງຂຌຶໄ ດໃ ູກຍພ ຎຝຖຓິ ຟຌຂບຄຑຝຖຄພ ຄຟຌຘຝຓຟຆກິ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຌຟ່ ຓຟ ເຆເໄ ຌຘຄພ ຓ຺ (Energy) ກຍພ ຎຝຘຈິ ຑິ ຟຍຂບຄຽກພ ຌຖດີນຖຽື ໃ ບື ຄຓື ໃ ຌີ ຟ່ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຓຟເຆເໄ ຌແຖງຝຽທຖຟ ໜໃ ຄຶ ຎີ (Technology) ຆໃ ຄຶ ບຟຈຂຼຌຽຎພຌຘູຈແຈໄ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ E T=C E : ຟ່ ຌທຌຂບຄຑຝຖຄພ ຄຟຌໃ ີ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ຓຟເຆແໄ ຈເໄ ຌຉໃ ຖຝທຌພ T: ຎຝຘຈິ ຑິ ຟຍຂບຄຽກພ ຌຖດີໃ ຌີ ຟ່ ຽບຟ຺ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຓຟເຆໄ C : ຖຝຈຍພ ຑຈພ ຝຌຟກຟຌຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຑຝຖຄພ ຄຟຌນໃ ຄ່ຟບຈິ ໃ ຊີ ກື ຌຟ່ ຓຟເຆເໄ ຌຖຝຍຍ຺ ທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຑື ຝຖຄພ ຄຟຌ ຘຝໜບຄທຟຓຉບໄ ຄກຟຌ ແຈຍໄ ໃ ່ຽໃ ຟ຺ ເຈ ກໃ ຟທຏື ູເໄ ນງໃ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຈງຘຝຽຖໃ ງຖທໄ ຓຑີ ຝຖຄພ ຄຟຌຽຖກພ ຌບໄ ງຎື ຝຓຟຌ ຽໃ ຟ຺ ຂບຄໜໃ ຄຶ ປຄ ຓຟໄ ຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຽຓໃ ບື ຌຟ່ ຽບຟ຺ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຂບຄຏູງໄ ຄິ , ຽຈກພ ຖຝ ຌ຺ ຆຝຖຟ ຆໃ ຄຶ ດໃ ູເຌ ຘຄພ ຓ຺ ຈຼທກຌພ ຓຟ່ຟຌທຌຄພ ນຓຈ຺ ຈທໄ ງ ກ່ ຝແຈຎໄ ຝຓຟຌຑຼຄຌ຺ ຖຝຽໃ ຟ຺ ກຍພ ຂບຄໜໃ ຄຶ ປຄຓຟໄ ຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຖຝ ຽຌໃ ບື ຄຟກທໃ ຟຎຝຖຓິ ຟຌຘຌິ ຟໄ ຖຝ ຍຖ່ ກິ ຟຌຉໃ ຟຄ ໂ ໃ ຌີ ່ຟຓຟຘຝໜບຄທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຍຖ່ ິ ຑກຂບຄຓຝຌຈຸ ເຌຘຄພ ຓ຺ ຂຌຶໄ ດໃ ູກຍພ ຎຝຖຓິ ຟຌຂບຄ ຑຝຖຄພ ຄຟຌໃ ຘີ ຝຓຟຆກິ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຝຘຟຓຟຈຌຟ່ ຽບຟ຺ ຓຟເຆແໄ ຈໄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຖໃ ຓິ ່ຟບຈິ ຂບຄຓຝຌຈຸ ຆໃ ຄຶ ບຟແຘ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຟກປໃ ຟຄກຟງຓຝຌຈຸ ຉໃ ຑຼຄດໃ ຟຄຈຼທ ໃ ຄຶ ຓຖີ ກພ ຘຝຌຝໃ ຄີ ໃຟງ ໂ ນງຟຍ ໂ ຑຼຄດໃ ູຖບຈ ແຎແຈຓໄ ຉືໄ ໃ ່ຓືໄ ຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ກຟຌໃ ທີ ຈພ ຝຌຝຟ່ ຝກຟໄ ທໜຟໄ ແຎແຈໄ ຝຉບໄ ຄຘຟໄ ຄຽໃ ບື ຄຓຉື ໃ ຟຄ ໂ ຂຌຶໄ ຓຟ ຽຑໃ ບື ຘຝທຄນຟນໃ ົຄຑຝຖຄພ ຄຟຌຟກຆຍພ ງຟກບຌຟ່ ຓຝຆຟຈເຌປູຍຍຍເໝໃ ໂ ຓຟເຆໄ ຍໃ ່ ຓໃ ຌບຟແຘຘຝຽຑຟຝ ປຄຄຟຌຟກປໃ ຟຄກຟງຓຝຌຈຸ ຑຼຄດໃ ຟຄຈຼທ. ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຂບຄຓຝຌຈຸ ແຈກໄ ຟໄ ທໜຟໄ ຂຌຶໄ ຓຟຽຖບືໄ ງ ໂ ຽຓໃ ບື ຓຝຌຸຈແຈໄ ຈິ ຘຝນທຄນຟຑຝຖຄພ ຄຟຌຟກ ນໃ ົຄ ບໃ ຌື ໂ ຓຟເຆໄ ຆໃ ຄຶ ຽຖໃ ຓີ ຟກກຟຌປູໄ ກພ ເຆແໄ ຒ ຽຑໃ ບື ເນໄ ທຟຓບຍ຺ ບໃ ຸຌ, ນຸຄຉຓ຺ໄ , ຎບໄ ຄກຌພ ຘຈພ ຟ່ ປຟໄ ງ ຽຎພຌ ຉຌ຺ໄ ຑຝຖຄພ ຄຟຌ ຟກແຒຌຊີໄ ກື ຌຟ່ ຓຟເຆນໄ ຖຟງຂຌຶໄ ຽຓໃ ບື ຓຝຌຈຸ ຽຖໃ ຓີ ປູໄ ກພ ເຆແໄ ຒຽຑໃ ບື ກຟຌຂຍພ ຽໃ ບື ຌຉໃ ຟຄ ໂ ຽຆໃ ຌພ ຽໃ ບື ຄກພ ບຟງຌຟ່ໄ ຌບກຟກຌຌພໄ ກຓ່ ກີ ຟຌເຆຑໄ ຝຖຄພ ຄຟຌຟກ່ຟຓຝຆຟຈບໃ ຌື ໂ ບກີ ຽຆໃ ຌພ : ຑຝຖຄພ ຖຓ຺ , ຑຝຖຄພ ຌຟ່ໄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 17
ຖຝ ປຄຄຟຌຘຈພ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ .ຽກພ ຌຖດີເໝໃ ໂ ແຈຓໄ ຘີ ໃ ທຌຽຑໃ ຓີ ຎຝຘຈິ ຑິ ຟຍຂບຄຽໃ ບື ຄຓຽື ໃ ບື ຄເຆໄ ຖຝ ທຍ ຸຓຑຝຖຄພ ຄຟຌຉໃ ຟຄໂເນໄ ຽຑໃ ຓີ ນຖຟງຂຌຶໄ ບກີ ຟຄໜໃ ຄຶ ຈທໄ ງ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຝຌຈິ ຘຝຓຈພ ກຟຌ, 2525 : 48-53) ຉທ຺ ດໃ ຟຄໃ ຘີ ຝໜຍພ ຘຝໜຌູ ຈິ ຘຝຈຌີ ແີໄ ຈຽໄ ຎພຌດໃ ຟຄຈີ ື ຽຓໃ ບື ຎຼຍຼຍກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຖຝນທໃ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ໃ ຘີ ຝຓຟຆກິ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຌຟ່ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຓຟເຆເໄ ຌຉໃ ຖຝຎີຘູຄ ຖຝຽກພ ຌຖດີໃ ຌີ ຟ່ ຓຟ ເຆຓໄ ຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍຘູຄ ຽຆໃ ຌພ ຎຝຽຈງໃ ຎີ ໃ ຸຌ ຘຝນຝຕຈພ ບຽຓຖກິ ຟ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ກຍພ ຎຝຽຈໃ ຘີ ຝຓຟຆກິ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຌຟ່ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຓຟເຆເໄ ຌຉໃ ຖຝຎີຌບໄ ງ ຽກພ ຌຖດີຓຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຑຉໃ ່ຟ ຽຆໃ ຌພ ຖຟທ, ຑຝຓຟໄ , ກຟ່ ຑູຆຟ, ແ ຽຎພຌ ຉຌ຺ໄ . ຝ ຽນຌພ ແຈທໄ ໃ ຟ ຎຝຽຈໃ ຌີ ຟ່ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຓຟເຆນໄ ຖຟງ ຓຽີ ກພ ຌຖດີໃ ຓີ ຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍຘູຄ ດໃ ຟຄຽຆໃ ຌພ ງໃ ຎີ ໃ ຸຌ ຖຝ ຘຝນຝຖຈພ ບຽຓຕກິ ຟ ຝຓກີ ຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ , ຽຘຈຊຝກຈິ , ກຟຌຽຓບື ຄ ໃ ກີ ຟໄ ທໜຟໄ ກທໃ ຟຎຝຽຈ ຖຟທ, ຑຝຓຟໄ , ກຓພ ຑູຆຟ ຖຝ ແ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ນຖື ຊຟໄ ຝຎຼຍຼຍຖຝນທໃ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຽຓບື ຄກຍພ ຘຄພ ຓ຺ ຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ກ່ ຝຓຖີ ກພ ຘຝຌຝ ດໃ ຟຄຈຼທກຌພ ກຖໃ ຟທື ຘຄພ ຓ຺ ຽຓບື ຄຌຟ່ ຑຝຖຄພ ຄຟຌຓຟເຆນໄ ຖຟງກທໃ ຟຘຄພ ຓ຺ ຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ,ຽກພ ຌ ຖດີຓຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍ ຘູຄກທໃ ຟຘຄພ ຓ຺ ຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ໃ ຄຶ ຓກີ ຟຌຎໃ ຼຌຎຄຟຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ທຈພ ຝຌຝ່ຟເຌ ຖກພ ຘຝຌຝໃ ກີ ຟໄ ທໜຟໄ ນຖຟງກທໃ ຟ ຘຄພ ຓ຺ ຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . 1.4.9 ຈິ ຘຝຈທີ ໃ ຟຈທໄ ງຘກພ ກຟງຝຑຟຍຂບຄທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ ຈິ ຘຝຈທີ ໃ ຟຈທໄ ງຘກພ ກຟງຝຑຟຍຂບຄທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ (Theory of Evolutionary Potential) ຽຟ຺ໄ ຂບຄ ຈິ ຘຝຈີ ື ຽບຌຓຌພ ບຟຕ, ຽຆທີ ຈິ (Elman R. Service) ຌກພ ຓຟຌຈຸ ທິ ຝງຟງຸກຎຝຍຸ ຌພ ຆຟທບຟຽຓຕກິ ຌພ 1) ຘຟຖຝຘ່ຟຌພ ຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຈິ ຘຝຈທີ ໃ ຟຈທໄ ງຘກພ ກຟງຝຑຟຍຂບຄທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ ຓຘີ ຟຖຝຘ່ຟຌພ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ (1) ຂຝຍທຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຓີ 2 ຎຝຽຑຈ ື ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຟ຺ ທແຎກຍພ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ ຘຝຽຑຟຝທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌໃ ທພ ແຎ (General Evolution) ຽຎພຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຂບຄ ຓຝຌຈຸ ຆຟຈ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຝຌຈິ ຘຝຓຈພ ກຟຌ, 2534 : 5) ຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຍພ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄຘໃ ຄິ ຓີ ຆທີ ຈິ ໃ ຌີ ກພ ຈິ ຘຝຈທີ ທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌ ຌ຺ ກໃ ບຌ ໂ ຘຝຽໜແີ ທໄ ກໃ ຟທື ທຈພ ຝຌຝ່ຟຂບຄຓຝຌຸຈຽຖໃ ຓີ ຉຌ຺ໄ ຟກ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຈຄພໄ ຽຈຓີ ງຸກກໃ ບຌບຟຖຝງຝຟ່ (Primitive Cultural), ຓຟຘໃ ູງຸກບຟຖຝງຝ່ຟ (Civilization), ງຸກບຸຈຘຟນຝກຟ່ ຖຝ ງຸກຑຟທຝຌພ ຘຝແໝເຌ ຎຝຍຸ ຌພ ຉຟຓຖຟ່ ຈຍພ . ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌທຟຓຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຟຄ ຘຄພ ຓ຺ ຈງໃ ທພ ແຎ ຘໃ ທຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຘຝຽຑຟຝ (Specific Evolution) ຌຌພໄ ຽຎພຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄ ຘຄພ ຓ຺ ຉໃ ຖຝຘຄພ ຓ຺ ຖຝຓຘີ ໃ ທຌຘ່ຟຑຌພ ກຍພ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຈງໃ ທ຺ ແຎເຌ ປູຍຂບຄທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຏກ຺ ຏຌພ ໃ ກີ ຄ຺ ກຌພ ຂຟໄ ຓກຌພ . (2) ຂຝຍທຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຘຝຽຑຟຝ ຓີ “ນກົພ ກຟຌທໃ ຟຈທໄ ງທຟຓບໃ ຓິ ຉທ຺ ” (Principle of Stabilization) ຆໃ ຄຶ ຽກຈີ ຂຌຶໄ ເຌຉບຌຟໄ ງຂບຄກຟຌຎພຍຉທພ (Adaptation) ຽຎພຌຘໃ ຄິ ຟ່ ກຈພ ກຟຌຂຝນງຟງຉທ຺ ກໃ ຟທື ຂຝຍທຌກຟຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຘຝຽຑຟຝຽຎພຌກຟຌຎພຍຉທພ ຂບຄຖຝຍຍ຺ ເນຽໄ ຂຟ຺ໄ ກຍພ ຑຟທຝທຈຖບໄ ຓແຈຽໄ ຑໃ ຓີ ຂຌຶໄ ຽຖບືໄ ງໂ ຌ຺ ກຝຄພໄ ຽຊຄິ ຂຌພໄ ຘູຄຘຸຈ ຍໃ ່ຘຟຓຟຈຎໃ ຼຌຎຄແຈບໄ ກີ ຉໃແ່ ຎ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຊຟໄ ນຟກທຈພ ຝຌຝຟ່ ຍຍຉໃ ຟຄໂ ຘຟຓຟຈຎພຍຉທ຺ ຽຂຟ຺ໄ ກຍພ ຘຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓຉໃ ຟຄ ໂ ແຈຈໄ ດີ ໃ ຟຄຽຉຓພ ໃ ີ ຖທໄ ຂຝຍທຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌກ່ ຝດຸຈຌໃ ຄິ ຍໃ ່ ຓີ ກຟຌຎໃ ຼຌຎຄເຈ ໂ ຽກຈີ ຂຌຶໄ ບກີ ຉໃ ເຌທຟຓຽຎພຌຄິ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຄພ ຟກບຈຈີ ຖຝ ຎຝຍຸ ຌພ ງຄພ ຄ຺ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 18
ຽກຈີ ຂຌຶໄ ຖຝ ຄ຺ ຝຓຉີ ໃແ່ ຎເຌບຝຌຟຈ຺ ຽຌໃ ບື ຄຟກກຟຌຎພຍຉທ຺ ຈງຘໃ ທຌຄພ ນຓຈ຺ ຍໃ ຘ່ ຟຓຟຈຝຽປຈພ ແຈດໄ ໃ ຟຄ ຘຓ຺ ຍູຌຽຉຓພ ໃ ີ ຌຌພໄ ຽບຄ. (3) ຂຝຍທຌກຟຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຓກີ ຟຌບຍຄຟ່ (Dominance) ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຈີ ບໄ ງ ກທໃ ຟຈງ ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຘີ ູຄກທໃ ຟຽປຈພ ເນທໄ ຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຈີ ບໄ ງກທໃ ຟແຈຎໄ ພຍຎຸຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຂບຄຉຌ຺ ເນຽໄ ໝຟຝຘຓ຺ ດໃ ິຄຂຌຶໄ ຉໃ ຊຟໄ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຌຌພໄ ບໃ ບຌບນຖຟງຽກຌີ ແຎກ່ ຝຊກື ບຍຄຟ່ ຌ຺ ຘູຌຘຌິໄ ແຎ. (4) ທຈພ ຝຌຝຟ່ ໃ ງີ ຄພ ຑຈພ ຝຌຟຍໃ ່ຽຉຓພ ໃ ີ ຝຓຘີ ກພ ກຟງຝຑຟຍຘູຄກທໃ ຟທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຑີ ຈພ ຝຌຟຽຉຓພ ໃ ີ ຖທໄ ຈິ ຟຄຂບຄທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌໃ ຄຶ ຝຽຎພຌຍຍຘຝຖຍພ ແຎຘຝຖຍພ ຓຟ (Zigzag) ນຖຟງກທໃ ຟໃ ີ ຝຽຎພຌ ຍຍຽຘຌພໄ ກຄ຺ ຘຟງຈໃ ຼທ (Unilinear) ເຌຈິ ຟຄຈຼທກຌພ ຝຽນຌພ ແຈໄ ຟກກຟຌຽໃ ບື ຌງຟໄ ງນໃ ົຄບຟຖຝງຝ່ຟ ຂບຄຖກ ຟກຈຌິ ຈຌຽຓຘຎຽຉຽຓງແຎຘໃ ູຈຌິ ຈຌຉໃ ຟຄ ໂ ຽຆໃ ຌພ : ຍຟຍິ ຖຽຌງ, ບດີ ິຍ ເຌຆໃ ທຄແຖງຝຽທຖຟຉໃ ່ ຓຟກຽ່ ກຈິ ທຟຓບໃ ຓື ຉທ຺ ໃ ຄຶ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຽຆໃ ບື ຄຆຟໄ ຖຄ຺ , ທຈພ ຝຌຝຟຂບຄກຝຽຖກພ ຆໃ ຄຶ ຈບໄ ງກທໃ ຟຑຈພ ທທິ ຈພ ຝຌຟ ກຟຌແຈໄ ຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຘູຄກທໃ ຟຽຓໃ ບື ຽຊຄິ ຈຸ ບໃ ຓິ ຉທ຺ , ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຂບຄບຟຌຟກພ ຕຓຌພ ແຈໄ ຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຌໃ ີ ຖທໄ ຘຝຖຟງຉທ຺ ຖຄ຺ ບກີ . ຌ຺ ຎຝຍຸ ຌພ ດຸຕຍຉຝຽທຌພ ຉກ຺ ຖຝ ບຝຽຓຕກິ ຟຽໜບື ກ່ຟຖຄພ ຽຎພຌຍຖ່ ຽິ ທຌໃ ຓີ ີ ຖຝຈຍພ ທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຖຝ ຌພ ຘຝແໝນຖຟງໃ ຘີ ຸຈຂບຄຖກ ຉໃ ຽຓໃ ບື ຽຊຄິ ຈຸ ບໃ ຓິ ຉທ຺ ກ່ ຝ ຓຘີ ຄພ ຓ຺ ບໃ ຌື ຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຌໃ ຽີ ຆໃ ຌພ ຈຼທກຌພ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຝຌຈິ ຘຝຓຈພ ກຟຌ, 2522 : 12-16) ຂຝຍທຌ ກຟຌທທິ ຈພ ຝຌຟກຟຌຂບຄຉໃ ຖຝຘຄພ ຓ຺ ໃ ຄຶ ຍໃ ່ ຟ່ ຽຎພຌຉບໄ ຄ ຝຽຖຌີ ກຟໄ ທໜຟໄ ຉຝນຖບຈແຎ ຉໃ ບຟຈຝຓີ ຄພ ທຟຓຝຽຖຌີ ຖຝ ຽຘໃ ບື ຓຆຓຉຟຓທຟຓຘຟຓຟຈເຌກຟຌຎພຍຉທ຺ ເຌ ຉໃ ຖຝງຸກຉໃ ຖຝຘຝແໝ (ບຟໄ ຄເຌ ຘຝ ຌຈິ ຘຝຓຈພ ກຟຌ, 2534 6). ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 19
ຍຈ຺ ີ 2 ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ທໃ ຟຈທໄ ງຆຸຓຆຌ຺ 2.1 ກບຍຌທຈິ ກໃ ຼທກຍພ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ກຍພ ກຟຌທແິ ກຟຌທແິ ຽຎພຌຽໃ ບື ຄຓື ໃ ີ ຟ່ ຽຎພຌດໃ ຟຄງໃ ຄິ ຉໃ ່ກຟຌຎຝຽຓຌີ ທຟຓຘ່ຟຽຖຈພ ຂບຄຄກຟຌ ນຖື ກຟຌທຈພ ທຟຓ ຘຟຓຟຈເຌກຟຌຍຌພ ຖຸຏຌ຺ ຂບຄກຟຌຽປຈພ ດໃ ຟຄເຈດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ຏຌ຺ ໃ ແີ ຈໄ ຟກກຟຌຎຝຽຓຌີ ຝຽຎພຌຉທ຺ ຆີໄ ທຈພ ທຟຓ ຘຟຓຟຈເຌກຟຌຈ່ຟຽຌຌີ ຄຟຌທໃ ຟຓຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍ ຖຝ ຎຝຘຈິ ຏິ ຌ຺ ນຖຟງຌບໄ ງຑຼຄເຈ ຌກພ ຈິ ຘຝຈີ ບຄ຺ ກຟຌຄພ ນຟົ ງຉໃ ຟຄຑຟກຌພ ຘຝຽໜີ ຌທຈິ ທິ ກີ ຟຌທຽິ ຟຝ ຖຝ ຉທ຺ ຍຍ (Models) ຂບຄກຟຌຘກຶ ຘຟຽຑໃ ບື ກຟຌຎຝຽຓຌີ ທຟຓຘຟ່ ຽຖຈພ ຂບຄຄກຟຌ ນຖື ນຌໃ ທງຄຟຌຉໃ ຟຄໂ (Amitai Etzioni, 1964 1 ບຟໄ ຄເຌ ຑບຌຌີ ກຉ່ ຍິ ຸຈ, 2529 : 1) ກຍິ ຘຌພ ຖຝ ຝຌຝ (Gibson and others, 1979 : 27) ຘຝຽໜີ ຌຝທໃ ຟກຟຌ ຎຝຽຓຌີ ຎຝຘຈິ ິ ຑຟຍກຟຌຍ່ຖນິ ຟຌກຟຌຈພ ກຟຌໃ ຽີ ໝຟຝຘຓ຺ ໃ ຘີ ຸຈກື ຟຌເຆໄ ຌທຈິ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຎພຌຉທ຺ ຍຍ ນຖື ຽໃ ບື ຄຓື ເຌກຟຌທຽິ ຟຝ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ (System Theory) ຓຉີ ຌ຺ໄ ກຟ່ ຽຌຈີ ຓຟຟກຌກພ ຈິ ຘຝຈບີ ຄ຺ ກຟຌ ຖຝ ຌກພ ຆທີ ຝທິ ຝງຟ:ື ຍຖຈຈຄິໄ ຖຝ ຽຍຕີ ຟຖຌຈແ ຒ(Boulding and Bertalunffy) ຽຍໃ ຄິ ບຄ຺ ກຟຌເຌຊຟຌຝຘໃ ຄິ ຓີ ຆທີ ຈິ ຈງຽຍໃ ຄິ ເຌ ປູຍຖຝຍຍ຺ ຽຎີຈຽໝບື ຌຖຝຍຍ຺ ກຟງຝທຑິ ຟກຂບຄຘໃ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ (Anatomy) ຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຍພ ຓຌິ ຽຖີ ຕ ຖຝແຕຆ (Ej. Miller and A.K. Rice,1967 : 3) ຓິ ຽຍຕີ ຖ ໃ ີ (Kimberly, 1979 : 437-457) ຖຝ ຈຟທຘ (Downs : 2524 : 13-20) ຄພ ນຓຈ຺ ຄພ ຌກພ ຈິ ຘຝຈບີ ໃ ຌື ໂບກີ ນຟົ ງໃ ຟຌ ຆໃ ຄຶ ຘຝນຖຸຍຽຎພຌຏຌຑຟຍ ດໃ ຟຄຄໃຟງໂ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ ຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ/ຂ່ຓໄ ູຌດບໄ ຌກຍພ ກຟຌຎໃ ຼຌຏໃ ຟຌ ຂບຍຽຂຈບຄ຺ ກຟຌຂຝຍທຌກຟຌ ກຟຌຎໃ ຼຌຏໃ ຟຌ ຂບຄຎພຈໄ ແຌ່ຟຽຂຟ຺ໄ ຎໃ ຼຌຘຝຑຟຍຖຝຍຍ຺ ຑຟງເຌ ບຄ຺ ກຟຌ ຖຝນທໃ ຟຄຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຖຝນທໃ ຟຄບຄ຺ ກຟຌ ບຄ຺ ກຟຌກຍພ ກຍພ ຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ -ຄຘຟໄ ຄບຄ຺ ກຟຌ ຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ -ກຟຌຍ່ຖນິ ຟຌຈພ ກຟຌ ຂ່ຓໄ ູຌດບໄ ຌກຍພ ຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ/ຂ່ຓໄ ູຌດບໄ ຌກຍພ ຏຌຑຟຍ: ຌທຈິ ກຟຼທກຍພ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ກຟຌທແິ ຌທຈິ ຂບຄຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ໃ ຄຶ ຽຎພຌບກີ ໜໃ ຄຶ ຉທ຺ ຍຍໃ ຽີ ໝຟຝຘຓ຺ ເຌກຟຌຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ ຉຟຓຄກຟຌ ຎຝຘຈິ ຑິ ຟຍກຟຌຍຖ່ ນິ ຟຌຈພ ກຟຌກບຄຌຶ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌ ຖຝ ຆຸຓຆຌ຺ ຽຓບື ຄ ຽຑຟຝຽຎພຌກຟຌຘກຶ ຘຟ ຖຝ ຽນຌພ ຑຟຍ ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ດໃ ຟຄກທຟໄ ຄຂທຟຄ ຖຝ ຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ຆໃ ຄຶ ຎຝກບຍຈທໄ ງນຌໃ ທງຂບຄບຄ຺ ກຟຌ ນຖື ນຌໃ ທງຎໃ ຼຌ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 20
ຘຝຑຟຍ ຆໃ ຄຶ ເຌໃ ຌີ ີໄ ຆື ຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ , ນຌໃ ທງຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ , ນຌໃ ທງຌຟ່ ບບກຏຌ຺ ຏຝຖຈິ , ຖຝ ນຌໃ ທງຏູເໄ ຆໄ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌ ຘຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓບຄ຺ ກຟຌ ຉໃແ່ ຎຌີໄ ຝປຼກທໃ ຟ “ຍຖ່ ຍິ ຈ຺ ” (Context) ຆໃ ຄຶ ຘຟຈຘຝຈຟຟຌ ຈຕ ຘຝນຖຼທ ຍຸຕຑີ ກພ ຈີ ແຈຘໄ ຄພ ຽຟຝຟກກຟຌຘກຶ ຘຟຈິ ຘຝຈີ ຄພ ຉຝຽທຌພ ຉກ຺ ຖຝ ຌທຈິ ຉຝຽທຌພ ບບກ ຈໃ ຄພ ຝແຈຌໄ ຟ່ ຘຝຽໜຉີ ໃແ່ ຎ. 2.2 ຂ່ໄ ຌຝຌຟ່ ເຌກຟຌຘກຶ ຘຟຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຌບືໄ ເຌໃ ຘີ ຄພ ຽຟຝຉໃແ່ ຎຌຽີໄ ຎພຌຏຌ຺ ກຟຌຌຟ່ ຘຝຽໜີ ຈງ ຘຟຈຘຝຈຟຟຌ ຈຕ.ຘຝນຖຼທ ຍຸຕຑີ ກພ ຈີ ຘຟໄ ຄ ຂຌຶໄ ຈງຘກຶ ຘຟຌທທຟຓຈິ ຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ (Systems Concepts) ຖຝ ກຟຌຈິ ຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ (Systems Thinking) ເຌຉຟ່ ຖຟຑຟຘຟບຄພ ກຈິ ນຟົ ງຽນຓົພໄ ກຍພ ແຈຘໄ ກຶ ຘຟຈິ ຘຝຈເີ ຌຟຄຑຸຈຝຟ່ 3 ຈິ ຘຝຈີ ື ບິ ຍພ ຎພຈ ແຉຟ, ຎຝຉິ ຝຘຝຓຸຍຎຝຍຟຈ ຖຝ ແຉຖກພ ຉຝນຖບຈຽທຖຟຎຝຓຟຌ 30 ຎີ ໃ ແີ ຈຘໄ ກຶ ຘຟຽຖໃ ບື ຄຌກີໄ ແ່ ຈຽໄ ຐ຺ຟໄ ຘຄພ ຽກຈ “ທຟຓຽຎພຌຄິ ” ນຖື “Reality” ເຌຽບກຑຍ຺ ຌີໄ (The Universe) ຽໃ ຟ຺ ໃ ຏີ ູຂໄ ຼຌຝຘຟຓຟຈຘຄພ ຽກຈແຈໄ ຖທໄ ຌຟ່ ຓຟຈິ ຍ຺ ທຌ ຎຝຓທຌຖຝຘຄພ ຽຟຝຽຂຟ຺ໄ ຌຟ່ ກຌພ ຘຝນຖຸຍຂຌຶໄ ຽຎພຌຌທຈິ ຽຆຄີ ຈິ ຘຝຈຆີ ຸຈໜໃ ຄຶ ຆໃ ຄຶ ຎຟກຈ຺ ຽຎພຌຎຝຽຈຌພ ຉໃ ຟຄໂ ຈໃ ຄພ ຘຝຈຄແທເໄ ຌຂຉ່ໄ ໃ ່ໂແຎ ຌທຈິ ຎຝຽຈຌພ ຉໃ ຟຄໂ ບຌພ ຽຎພຌຘໃ ທຌຎຝກບຍຂບຄ “ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ” ຘຝຍຍພ ຂບຄ ຏູຂໄ ຼຌຌີໄ ຌຍພ ທໃ ຟຽຎພຌຏຌ຺ ຘຝຘຓ຺ ຆໃ ຄຶ ແຈຏໄ ໃ ຟຌກຟຌຎພຍຎຸຄຓຟຽຎພຌແຖງຝື ຽຓໃ ບື ຘຄພ ຽກຈ ຽນຌພ ຎຟກຈ຺ ກຟຌຍຟຄດໃ ຟຄຂບຄທຟຓຽຎພຌຄິ (Reality) ຽຑໃ ຓີ ຂຌຶໄ ກຌ່ ຟ່ ຓຟຎພຍຎຸຄຌທທຟຓຈິ ຽຈຓີ ເນຘໄ ບຈ ບໄ ຄກຍພ ຘໃ ຄິ ໃ ຘີ ຄພ ຽກຈຽນຌພ ຌຌພໄ ຑບໄ ຓກຍພ ກຍພ ແຎຘກຶ ຘຟຌທທຟຓຈິ ຂບຄຏູບໄ ໃ ຌື ບກີ ຄພໄ ຖຝຈ຺ ຖບຄຌຟ່ ຌທ ຈິ ເໝໃ ໃ ຎີ ພຍຎຸຄຖທໄ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄແຎຎຼຍຼຍນຖຎື ຝງຸກເຆກໄ ຍພ ທຟຓຽຎພຌຄິ ບກີ ບຌພ ໜໃ ຄຶ ຽຑໃ ບື ກທຈຽຍໃ ຄິ ທຟຓຘບຈໃ ບຄກຌພ ຄພ ຌີໄ ຽຑຟຝຏູຂໄ ຼຌຽຆໃ ບື ທໃ ຟ ຈິ ຘຝຈເີ ຈໂ ຊຟໄ ຍໃ ່ຘບຈໃ ບຄກຍພ ທຟຓຽຎພຌຄິ ງໃ ບຓຍໃ ່ຓີ ຎຝນງຈໃ ີ ຝເຆບໄ ຝຍິ ຟງ ນຖື ເຆໄ ່ຟຌຟງ ນຖື ເຆໄ ທຍຸຓທຟຓຽຎພຌແຎຂບຄທຟຓຽຎພຌຄິ ຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຈິ . ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຘຝຍຍພ ຌີໄ ຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຌບືໄ ນຟຘຟຖຝຽຎພຌ “ຈິ ຘຝຈີ ໃ ທພ ແຎ” ນຖື ຽຎພຌທຟຓຈິ ຑຌືໄ ຊຟຌ ນຖື ຂຉ່ໄ ກ຺ ຖຄ຺ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ (Basic Assumption) ໃ ປີ ບຄປຍພ ຈິ ຘຝຈຘີ ຝຽຑຟຝຈຟໄ ຌນຖື ຈິ ຘຝຈຘີ ຝຽຑຟຝ ຽຖໃ ບື ຄ ື ຈິ ຘຝຈຘີ ຝຽຑຟຝຈຟໄ ຌຄພ ນົຟງຉໃ ຟຄກຓ່ ຂີ ່ຉໄ ກ຺ ຖຄ຺ ຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ຓຟກໃ ບຌທໃ ຟ “ຏຌ຺ ງໃ ບຓຽກຈີ ຟກຽນຈ” ຈໃ ຄພ ຽຆໃ ຌພ ໃ ຽີ ຎພຌທຟຓຈິ ນົກພ ຂບຄຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຟກຌຌພໄ ຉໃ ຖຝຈິ ຘຝຈຈີ ໃ ຄພ ກຖໃ ຟທ ໃ ຄຶ ຽຟຝໃ ຄ຺ ຖຝຍຸຉໃ ຖຝໃ ຂູ ບຄ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຽນຈກຍພ ຏຌ຺ . ຽຓໃ ບື ຌ່ຟຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ແຎເຆບໄ ຝຍິ ຟງຽນຈກຟຌນຖເື ຆໄ ກຍໄ ຌພ ນຟ ຽປຟ຺ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ຽບຟ຺ ຈິ ຘຝຈບີ ໃ ຌື ໂ ຘຝຽຑຟຝຈຟໄ ຌຓຟເຆປໄ ໃ ທຓກຌພ ແຈດໄ ໃ ຟຄຍໃ ່ຓີ ທຟຓຂຈພ ງຄໄ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ໃ ຄຶ ຽຎພຌຽໝບື ຌຽຍຟ຺ໄ ນບົ ຓຄພ ນຓຈ຺ ຂບຄ ຈິ ຘຝຈບີ ໃ ຌື ໂ ຽຂຟ຺ໄ ຓຟເຆຄໄ ຟຌຌຟ່ ກຌພ ແຈໄ ຽຆໃ ຄິ ຝຘຄພ ຽກຈຽນຌພ ແຈເໄ ຌຉບຌຉໃ ໂ່ ແຎຂບຄນຌໃ ທງຌ.ີໄ 2.3 ຑຟຍຈງຖທຓຄພ ນຓຈ຺ ຂບຄຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ (The Systems Theory) ື ຌທຈິ ໃ ຽີ ຆໃ ບື ທໃ ຟຽບກກຝຑຍ຺ ນໃ ຄຌີໄ (The Universe) ຽຎພຌໜໃ ຄຶ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຆໃ ຄຶ ຓີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຎຝກຟຌຉໃ ຟຄໂ ຉຟຓໃ ີ ຝກໃ ຟທຉໃແ່ ຎ ງກ຺ ຽທຌພໄ ຍຟຄຎຝກຟຌໃ ີ ງຄພ ຍໃ ບ່ ຟຈຝປູແໄ ຈໄ ຽຑຟຝຽບກກຝຑຍ຺ ຽຎພຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ໃ ເີ ນງໃ ຉຽກຌີ ກທໃ ຟໃ ຽີ ປຟ຺ ຝຘຄພ ຽກຈຖຝຑຘິ ູຈແຈໄ ຍ຺ ຊທໄ ຌ ຖຝ ຓໃ ຌຘໃ ທຌຎຝກບຍໃ ຌີ ບໄ ງໃ ຘີ ຸຈຂບຄຽບກກຝຑຍ຺ ຆໃ ຄຶ ຌກພ ທິ ຝງຟຘຟຈຎຝຍຸ ຌພ ຽບຌີໄ ທໃ ຟ “ ທໄ ກ” (Quark) ຖຝຽປຟ຺ ຘຄພ ຽກຈນຖຑື ຘິ ູຈແຈງໄ ຟກກຽ່ ຎພຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຌພ ຉໃ ບຟຈຓີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຍຟຄດໃ ຟຄຍໃ ່ ຍ຺ ຊທໄ ຌ ຘໃ ທຌຘໃ ຄິ ບໃ ຌື ໂ ຄພ ນຟົ ງໃ ຓີ ຂີ ຝໜຟຈຖຝນທໃ ຟຄກຟຄຂບຄຘໃ ຄິ ຄພ ຘບຄຌີໄ ຖທໄ ຌຓີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄທຟຓ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 21
ຽຎພຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຍ຺ ຊທໄ ຌຸກຎຝກຟຌ. ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຘ່ຟຌພ ຽໃ ຟ຺ ໃ ແີ ຈໄ ຌ຺ໄ ຑຍ຺ ຖທໄ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຉໃ ຖຝນຌໃ ທງ:ື 1) ຽຎພຌນຌໃ ທງ່ຟຄຟຌ 2) ຓຂີ ບຍຽຂຈ 3) ຓຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ 4) ຓຂີ ຝຍທຌກຟຌ 5) ຓຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ 6) ຓຍີ ຕຍິ 7) ຓຏີ ຌ຺ ງບໄ ຌກຍພ 8) ຎຝກບຍຂຌຶໄ ຟກຑຟກຖຝຍຍ຺ ບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ 9) ຽຎພຌຑຟກບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ຂບຄຑຟກບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ 10) ຓີ ຈຸ ຽຖໃ ຓີ ຉຌ຺ໄ ຖຝຈຸ ຘຌີໄ ຘຸຈຽຄິ ຓຉິ ຽິ ທຖຟ 11) ຓີ ໃ ຓີ ຟໃ ດີ ໃ ູ ຖຝ ໃ ແີ ຎ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຉໃ ຖຝຎຝກຟຌຽນໃ ົຟ຺ ຌີໄ ຓີ ຟ່ ບຝຍິ ຟງຂຝນງຟງທຟຓເຌຂ່ຉໄ ໃ ໂ່ ແຎ ຘຟ່ ຖຍພ ເຌຆຌພໄ ຌຽີໄ ຓໃ ບື ຌ່ຟ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຄພ ນຟົ ງຓຟຎຝກບຍຽຂຟ຺ໄ ຌຟ່ ກຌພ ຽຎພຌຏຌຑຟຍຈຼທ ຝແຈປໄ ູຍຍຍຽຎພຌຄຘຟໄ ຄຟຄທຟຓຈິ (Conceptual Framework) ຂບຄໜໃ ຄຶ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ (A System Unit) ຈໃ ຄພ ເຌຏຌຑຟຍຉໃ ແ່ ຎຌ:ີໄ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂຝຍທຌກຟຌ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ນຖື Input(I) ນຖpື rocess(P) ນຖOື utput(O) I1= P1= O1= I2= P2= O2= I3= P3= O3= In= Pn= On= ຏຌ຺ ດບໄ ຌກຍພ ຏຌ຺ ດບໄ ຌກຍພ ນຖື ຂບຍຽຂຈນຖື Feedback(F) Feedback(F) Boudary(B) ຍ່ຖຍິ ຈ຺ ນຖື Context(C) C1= C2= C3= Cn= 22 ຏຌຑຟຍ: ຄຘຟໄ ຄຟຄທຟຓຈິ ໃ ຘີ ຝຈຄຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄໜໃ ຄຶ ຑຟກຖຝຍຍ຺ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ
2.3.1 ຽຎພຌນຌໃ ທງຽປຈພ ຄຟຌ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຽຎພຌນຌໃ ທງຽປຈພ ຄຟຌ” (Working Unit) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟ ນຌໃ ທງຌີໄ ຍໃ ່ ແຈດໄ ໃ ູຌໃ ຄິ ຽຘງີ ຉໃ ຽຎພຌນຌໃ ທງຟ່ ຄຟຌຍຟຄດໃ ຟຄຉຟຓຖກພ ຘຝຌຝຄຟຌໃ ນີ ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຌພໄ ຊກື ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຓຟຽຑໃ ບື ເນໄ ່ຟ ຄຟຌ ຆໃ ຄຶ ຖກພ ຘຝຌຝຄຟຌຽນໃ ົຟ຺ ຌຍີໄ ຟຄດໃ ຟຄຓຝຌຈຸ ກຍ່ ໃ ່ບຟຈປູແໄ ຈໄ ນຖື ຽຂຟ຺ໄ ເແຈຘໄ ຝຽໝແີ ຎຽຆໃ ຌພ : ຓຝຌຸຈຍໃ ່ປູທໄ ໃ ຟຽບກກຝ ຑຍ຺ ຊກື ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຓຟຈງຓໃ ຌນງຄພ ນຖື ຈງຏູເໄ ຈ ຽຑໃ ບື ເນຽໄ ປຈພ ຄຟຌນງຄພ ຉໃ ຓຍີ ຟຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ໃ ຓີ ຝຌຸຈ ຘຟຓຟຈປຍພ ປູແໄ ຈໄ ຽຆໃ ຌພ ຽປຟ຺ ປູທໄ ໃ ຟຝຌຝກຟ່ ຓຝກຟຌຘບຍຈພ ຽຖບື ກຂບຄປຄປຼຌຊກື ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຈງບຟຟຌເນງໃ ຽຑໃ ບື ຟ່ ກຟຌຘບຍຈພ ຽຖບື ກ ຌກພ ປຼຌຽຂຟ຺ໄ ປຼຌ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 2.3.2 ຓຂີ ບຍຽຂຈ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓຂີ ບຍຽຂຈ” (Boundary) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟ ຓຽີ ຘຌພໄ ຽຂຈຈຌຖບໄ ຓ ບບໄ ຓຽຌບືໄ ໃ ຂີ ບຄນຌໃ ທງຌີໄ ຆໃ ຄຶ ຍໃ ຄງກຽຌບືໄ ໃ ຂີ ບຄນຌໃ ທງຌບີໄ ບກຟກນຌໃ ທງບໃ ຌື ຽປຈພ ເນນໄ ຌໃ ທງບໃ ຌື ໂ ຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຓຘີ ຝຑຟຍຽຎພຌ “ຍຕຍິ ” ຂບຄນຌໃ ທງຌຽີໄ ຆໃ ຌພ ຏທິ ໜຄພ ຖຝຎຟງຽຘຌພໄ ຏຓ຺ ຂບຄຌ຺ ຽຎພຌຌທຍໃ ຄຽຂຈຈຌຆໃ ຄຶ ງກຌ຺ ໜໃ ຄຶ ບບກຟກຘໃ ຄິ ບໃ ຌື ຑຟງຌບກ 2.3.3 ຓຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ” (Product) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌເີໄ ນຏໄ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ຍຟຄດໃ ຟຄ ບຌພ ຽຎພຌຏຌ຺ ຓຟຟກກຟຌຟ່ ຄຟຌຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຈໃ ຄພ ກໃ ຟທບຟຈຓນີ ຖຟງກທໃ ຟໜໃ ຄຶ ຖຟງກຟຌກແ່ ຈໄ ຖຝຉໃ ຖຝຖຟງກຟຌຽຓໃ ບື ນຸຈົ ບບກຓຟຟກນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຖທໄ ກ່ ຝຽຖໃ ບື ຌແນົແຎຽຎພຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໃ ຽີ ຎພຌຍຕຍິ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຉີໄ ໃແ່ ຎ 2.3.4 ຓຂີ ຝຍທຌກຟຌຟ່ ຄຟຌ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓຂີ ຝຍທຌກຟຌ່ຟຄຟຌ” (Process) ື ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຓີໄ ກີ ຂຝຍທຌກຟຌຟ່ ຄຟຌໃ ຓີ ຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຎພຌຍຍຏຌຆຈພ ຽຌຖຝຓີ ທຟຓຄ຺ ໃ ເີ ຌນທໄ ຄຽທຖຟໜໃ ຄຶ ຘຟຓຟຈຘຄພ ຽກຈແຈໄ ຖຝຎຝຽຓຌີ ແຈໄ ຂຝຍທຌກຟຕຌຟ່ ຄຟຌຌີໄ ກື ຟຌໃ ຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉໃ ຟຄໂ ນຖຟງກຝຟ່ ຎຝຉກິ ຕິ ຖງິ ຟຉໃ ່ກຌພ ຌ຺ ຍຄພ ຽກຈີ ຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຂຝຍທຌກຟຌບຟຈຝຓນີ ຟົ ງຂຌພໄ ຉບຌ ຖຝຉໃ ຖຝຂຌພໄ ຉບຌຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຎພຌນຌໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ ເຌຉທພ ຽບຄບກີ ຈທໄ ງ ື ຓີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຸກຂ່ໄ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ 2.3.5 ຓຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ (Input) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟ ນຌໃ ທງຌແີໄ ຈປໄ ຍພ ຽບຟ຺ ຍຟຄຘໃ ຄິ ຍຟຄ ດໃ ຟຄຽຂຟ຺ໄ ຓຟເຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ຌຟ່ ແຎຽຂຟ຺ໄ ຂຝຍທຌກຟຌຖຝຎຄປູຍຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຽນໃ ຟົ຺ ຌແີໄ ຈໄ ຓຟຟກຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຍຕຍິ ຂບຄນຌໃ ທງຌີໄ ຓຂີ ່ໄ ທຌຘຄພ ຽກຈ ນື ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ໃ ີ ຽຎພຌຘໃ ຄິ ຓຆີ ທີ ຈິ ຘຟຓຟຈຈພ ຽຖບື ກຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉໃ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ໃ ຍີ ໃ ຓ່ ຆີ ທີ ຈິ ຝຍໃ ່ຘຟຓຟຈຈພ ຽຖບື ກ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຈທໄ ງຉທພ ຽບຄ ຽທຌພໄ ແທໄ ຉໃ ແຈຊໄ ກື ທຟຄຽຄໃບື ຌແຂນຖື ຎຕກຕຓແທຖໄ ໃ ທຄໜຟໄ ຈງຏູຘໄ ຟໄ ຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຌພໄ ກຈິ ຝກຟ່ ກຟຌຈພ ຽຖບື ກຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ນຖກື ຟຌຎພຍຂຝຍທຌກຟຌຑຟງເຌແຈຆໄ ໃ ທື ໃ ຟຽຎພຌກຟຌຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ງບໄ ຌກຍພ ຑຟງເຌ (Internal Feedback) ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຍຟຄຉທພ ຽຆໃ ຌພ “ຍຸກຌ຺ ” ຘຟຓຟຈຈພ ກຟຌຽຖບື ກຘຌພ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉທພ ບໃ ຌື ໂ ຘຟຓຟຈກຟ່ ຌຈ຺ ຂຝຍທຌກຟຌ ຖຝຘຟຓຟຈກຟ່ ຌຈ຺ ຖກພ ຘຝຌຝຂບຄຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ແຈ.ໄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 23
2.3.6 ຓຍີ ຖ່ ຍິ ຈ຺ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓຍີ ຖ່ ຍິ ຈ຺ ” (Context) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟຓນີ ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ຟ່ ຌທຌ ໜໃ ຄຶ ໃ ດີ ໃ ູຌບກຽຘຌພໄ ຽຂຈຈຌຂບຄນຌໃ ທງຌີໄ ຆໃ ຄຶ ເນຎໄ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ກໃ ນຌໃ ທງຌີໄ ຖຝ ປຍພ ຽບຟ຺ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄໜໃ ທງ ຌ,ີໄ ນຌໃ ທງບໃ ຌື ໂ ຽນໃ ົຟ຺ ຌຌພໄ ຽຓໃ ບື ຄພ ນຓຈ຺ ກຌພ ຖທໄ ປຼກທໃ ຟຍ່ຖຍິ ຈ຺ ຂບຄນຌໃ ທງຌີໄ ກຟຌໃ ຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ຊກື ຘໃ ຄ຺ ຏໃ ຟຌຍ່ຖິ ຍຈ຺ ຖທໄ ຏຌ຺ ກຝຍ຺ ແຎຽຊຄິ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂຌພໄ ຉໃແ່ ຎ ຽຆໃ ຌພ ຌີໄ ແຈຆໄ ໃ ທື ໃ ຟຽຎພຌກຟຌ ຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ດບໄ ຌກຍພ ຑຟງຌບກ (Externs Feedback) ຍຖ່ ຍິ ຈ຺ ຓບີ ຈິ ຑິ ຌ຺ ຉໃ ່ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ດໃ ຟຄນຖຟງ ບຟຈຽຎພຌຏູຘໄ ຟໄ ຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ເນຽໄ ກຈີ ຂຌຶໄ ຖຝ ຎໃ ຼຌຎຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກແ່ ຈໄ ຄພ ຈຟໄ ຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂຝຍທຌກຟຌ ຖຝ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄນຌໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ . 2.3.7 ຓຏີ ຌ຺ ດບໄ ຌກຖຍພ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓຏີ ຌ຺ ດບໄ ຌກຖຍພ (Feedback) ເຌໃ ຌີ ີໄ ື ກຟຌໃ ຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ຉຟຓ ຂຌພໄ ຉບຌ ຉໃ ຟຄ ໂ ຟກກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຄຟຌຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຊກື ຘໃ ຄ຺ ເນຓໄ ຏີ ຌ຺ ກຝຍ຺ ແຎຽຊຄິ ຂຌພໄ ກໃ ບຌໜຟໄ ຌຌພໄ ຊຟໄ ຏຌ຺ ຈໃ ຄພ ກໃ ຟທຊກື ຘໃ ຄ຺ ຏໃ ຟຌຍ່ຖຍິ ຈ຺ ຑຟງຌບກແຈຆໄ ໃ ທື ໃ ຟຽຎພຌກຟຌຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ດບໄ ຌກຍພ ຑຟງຌບກ (External Feedback) ຖຝ ຊຟໄ ຽຎພຌ ກຟຌ ຘໃ ຄ຺ ຏໃ ຟຌຑຟງເຌຂບຍຽຂຈຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຽບຄປຼກທໃ ຟ ກຟຌຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ດບໄ ຌກຍພ ຑຟງເຌ (Internal Feedback) ຈໃ ຄພ ແຈກໄ ຖໃ ຟທຖທໄ ເຌຂຟໄ ຄຉຌ຺ໄ . 2.3.8 ຎຝກບຍຂຌຶໄ ຟກນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຎຝກບຍຂຌຶໄ ຟກນຌໃ ທງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ ” (Being Composed of 4. Number of Subsystem Units) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຽີໄ ຓໃ ບື ຌຟ່ ຓຟທຽິ ຟຝແໄ ງກ ນຟ ຘໃ ທຌຎຝກບຍຝຑຍ຺ ທໃ ຟຎຝກບຍຈທໄ ງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ງໃ ບງ ໂ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ ນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ຈໃ ຄພ ກໃ ຟທແຈໄ ກໃ ຎພຈ ແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉໃ ຖຝຖຟງກຟຌ ຂຝຍທຌຎຝຉຍິ ຈພ ຄຟຌຉໃ ຖຝຖຟງກຟຌ ຖຝ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຉໃ ຖຝຖຟງກຟຌ ຆໃ ຄຶ ຖທໄ ຌຓີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຽຎພຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ເຌຉທ຺ ຽບຄຄພ ຘຌິໄ . 2.3.9 ຽຎພຌນຌໃ ທງບຌຖຸ ຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ຂບຄນຌໃ ທງບຑຖິ ຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຽຎພຌນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ຂບຄນຌໃ ທງບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ (Being a Subsystem Units Suprasystem of a Units) ນຌໃ ທງບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ ບກີ ນຌໃ ທງໜໃ ຄຶ ຆໃ ຄຶ ຓຂີ ຝໜຟຈເນງໃ ກທໃ ຟ ນຌໃ ທງຌີໄ ນຌໃ ທງບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ ຈໃ ຄພ ກຌ຺ ຟກນຌໃ ທງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ຌີໄ ຖທໄ ງຄພ ຎຝກບຍຈທໄ ງນຌໃ ທງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ບກີ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ ຘຝຓຟຆກິ ນຖື ຘໃ ທຌຎຝກບຍຄພ ນຟົ ງຽນໃ ົຟ຺ ຌີໄ ຝຽປຈພ ໜຟໄ ໃ ຎີ ຝຘຟຌກຌພ ຽຑໃ ບື ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄ ຉໃ ຖຝໜໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ຖທຓກຌພ ຘໃ ຄ຺ ເນຽໄ ຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຄພ ນຓຈ຺ ຂບຄນຌໃ ທງບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ . 2.3.10 ຓີ ຈຸ ຽຖໃ ຓີ ຉຌ຺ໄ ຖຝຈຸ ຘຌີໄ ຘຸຈຽຄິ ຓຉິ ຽິ ທຖຟ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓີ ຈຸ ຽຖໃ ຓີ ຉຌ຺ໄ ຖຝ ຈຸ ຘຌີໄ ຘຸຈຽຄິ ຓຉິ ຽິ ທຖຟ” (Having Starting Point and Ending Point on Time Dimension) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຽີໄ ກຈີ ຂຌຶໄ ຌຝ ຽທຖຟໜໃ ຄຶ ຽທຖຟ ເຈ ຖທໄ ຈຟ່ ຽຌຌີ ແຎແຖງຝຽທຖຟໜໃ ຄຶ ໃ ຄຶ ຘຌີໄ ຘຸຈທຟຓຽຎພຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຈງໃ ຍີ ຌພ ຈຟບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ຂບຄນຌໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ ຌີໄ ງກຘຝຖຟງຟກກຌພ ຍໃແ່ ຈຽໄ ປຈພ ຄຟຌປໃ ທຓກຌພ ຽຑໃ ບື ເນຽໄ ກຈີ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຄພ ນຓຈ຺ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌີໄ ບກີ ຉໃແ່ ຎ ຍຌພ ຈຟນຌໃ ທງ ບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ໃ ີ ງກຘຝຖຟງຟກກຌພ ຖທໄ ຌຌພໄ ຉໃ ຟຄນຌໃ ທງກຉ່ ໃ ຟຄງກດຟໄ ງກຌພ ແຎຽຎພຌ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ເຌຍ່ຖຍິ ຈ຺ ນຖື ເຌບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ ຉໃແ່ ຎ. ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 24
2.3.11 ຓີ ໃ ຓີ ຟໃ ດີ ໃ ູ ຖຝ ໃ ແີ ຎ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ຂບຄກຟຌ “ຓີ ໃ ຓີ ຟໃ ດີ ໃ ູ ຖຝ ໃ ແີ ຎ” (Having Past Condition, Present Condition, and Future Condition) ເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງທຟຓທໃ ຟ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຉໃ ຖຝນຌໃ ທງທຌກໃ ກ່ ຟ່ ຽຌຈີ ຓຟ ຟກຽນຈ ກຟຌເຈຽນຈກຟຌໜໃ ຄຶ ກໃ ບຌໜຟໄ ຌີໄ ຖຝ ຓຟຎຟກຈ຺ ຈໃ ຄພ ເຌຘຝຑຟຍຎຝຍຸ ຌພ ຖທໄ ໃ ຄຶ ຝຽຊຄິ ຽທຖຟເຌ ບຝຌຟຈ຺ ໃ ແີ ຎ ຘໃ ູຘຝຑຟຍບໃ ຌື ກຟຌກໃ ກ່ ຟ່ ຽຌຈີ ກຈ່ ີ ຖຝ ກຟຌຈຟ່ ຖຄ຺ ດໃ ູກຈ່ ີ ຉຝນຖບຈຌ຺ ກຟຌຽຎພຌແຎເຌ ບຝຌຟຈ຺ ກຈ່ ຖີ ທໄ ຌຓຟຟກກຟຌ ກຝ່ຟຂບຄຽນຈຎພຈແໃ ຽີ ຎພຌຟ່ ຓຝຆຟຈ ນຖື ຽນຈຎພຈແໃ ຽີ ຎພຌກຟຌກຝ່ຟ ຂບຄຓຝຌຈຸ ນຖື ຄພ ຘບຄຎຝກຟຌ ຎຝຘຓ຺ ກຌພ ຽຆໃ ຌພ : ນຌໃ ທງບຍທ຺ ຊກື ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຈງກຟຌກຝ່ຟຂບຄຓຝຌຸຈ ຉໃ ຘຈພ ຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຌພ ຊກື ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຈງ ກຟຌກຝຟ່ ຂບຄ່ຟຓຝຆຟຈ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . 2.4 ກຟຌຟ່ ຌກຎຝຽຑຈຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຉໃ ຟຄ ໂ ບຟຈຟ່ ຌກແຈຽໄ ຎພຌ 4 ຎຝຽຑຈ :ື 1) ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈກຟງຝຑຟຍ 2) ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຆທີ ຝຑຟຍ 3) ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຘຄພ ຓ຺ ຑຟຍ 4) ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຆຌີໄ ຎຝຘຓ຺ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຄພ 4 ຎຝກຟຌຌບີໄ ຟຈເຆໄ ຟ່ ຑຟຘຟບຄພ ກຈິ ປຼກຈໃ ຄພ ຌີໄ :ື Physical System Unit, Biological System Unit, Social System Unit bla: Mixed System Unit nso Blended SystemUnit. ຉທ຺ ດໃ ຟຄຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈກຟງຝຑຟຍ ຽຆໃ ຌພ ຖຈ຺ ງຌ຺ ໃ ທີ ໃ ຄິ ແຈຽໄ ບຄຈງຍໃ ່ຓີ ຌ຺ ຂຍພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຆທີ ຝຑຟຍ ຽຆໃ ຌພ : ຉທ຺ ຌ຺ , ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຘຄພ ຓ຺ ຑຟຍ ຽຆໃ ຌພ ຌ຺ ຉຄພໄ ຉໃ ຘບຄຌ຺ ຂຌຶໄ ແຎຆໃ ຄຶ ຝງໃ ຟຄ ຟຄຈງຖຈ຺ ງຌ຺ ແຎຌຟ່ ກຌພ ຖຝ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຘຄພ ຓ຺ ຑຟຍ ແຈໄ ກໃ ຖຈ຺ ງຌ຺ ຌພ ໜໃ ຄຶ ຆໃ ຄຶ ຓີ ຌ຺ ຂຍພ ຖຝ ຌ຺ ຈງຘຟຌ ກຟ່ ຖຄພ ຖໃ ຌແຎຘໃ ູຈຸ ໝຟງຎຟງຟຄໃ ໜີ ໃ ຄຶ ໃ ເີ ຈ. ກຟຌກຽປຈພ ເຈ ໂ ກໃ ຼທກຍພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ໂ ຊຟໄ ຍໃ ່ຟ່ ຌຄຶ ທໃ ຟນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຌພໄ ຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຑຽິ ຘຈ ຎຝກຟຌເຈຈທໄ ງ ບຟຈກໃ ່ ທຟຓຏຈິ ຑຟຈຽຘງນຟງແຈໄ ຈງຘຝຽຑຟຝນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຆທີ ຝຑຟຍ ຖຝ ນຌໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຘຄພ ຓ຺ ຑຟຍ ຉຝນຖບຈຌ຺ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຎຝຽຑຈຽຌບືໄ ຎຝຘຓ຺ ຆໃ ຄຶ ຓຖີ ກພ ຘຝຌຝດືຈນງໃ ຸຌ ຖຝ ຎໃ ຼຌຎຄ ແຈຄໄ ໃຟງຂຌຶໄ ດໃ ູກຍພ ທຟຓປູຘໄ ກຶ ຖຝ ຉຈພ ຘຌິ ເຂບຄຏູໄ ໃ ກີ ໃ ຼທຂບໄ ຄເຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຌພໄ ໂ ຈໃ ຄພ ຽຆໃ ຌພ ຌ຺ ແຂໄ ໃ ປີ ຍພ ຆບຄດຟ ຓຟຟກຓື ຑຈ ຖທໄ ຑຈຌກຶ ທໃ ຟຌ຺ ແຂໄ ຝກຌິ ດຟຉຟຓໃ ກີ ຟ່ ຌຈ຺ ເນໄ ຉໃ ຌ຺ ແຂຍໄ ຟຄ ຌ຺ ບຍຊຓິໄ ດຟແຎຈງຍໃ ່ຍບກຑຈກຓ່ ີ ຑຈໃ ຄຶ ຉບໄ ຄຎກເທໃ ຟຽຎພຌນງຄພ ບຟກຟຌແຂຍໄ ໃ ຸ່ຽຖຟ຺ ຖຄ຺ . 2.5 ຉທ຺ ດໃ ຟຄກຟຌເຆໄ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຽຓໃ ບື ຌ່ຟຌທທຟຓຈິ ຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ ຓຟຽຎພຌຽໃ ບື ຄຓື ຟຄທຟຓຈິ ຘຟ່ ນຖຍພ ຑິ ຟຖຝຌຟ “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຽຑໃ ບື ຌ຺ໄ ນຟທຟຓນຓຟງຍຍຎຝຉຍິ ຈພ ຂບຄ “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ດີ ໃ ພຄດືຌ” ຽປຈພ ເນຽໄ ປຟ຺ ຽຍໃ ຄິ ຽນຌພ ຎຝຽຈຌພ ຉໃ ຟຄ ໂ ຆຈພ ຽຌ ຂຌຶໄ ນຖຟງຽຓໃ ບື ຼຍກຍພ ກຟຌຑິ ຟຖຝຌຟຈງຍໃ ່ເຆໄ ຌທທຟຓຈິ ຍຍຖຝຍຍ຺ . ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 25
ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂຝຍທຌກຟຌ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ (I) (p) (o) ຓຟຟກ I1 p1 O1 ແຎຘໃ ູ ຍຖ່ ຍິ ຈ຺ ຍຖ່ ຍິ ຈ຺ I2 P2 O2 .. . .. . In Pn On ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ທຌຽຎພຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຏຌຑຟຍ: ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຟກຏຌຑຟຍຘຝຈຄທຟຓນຓຟງຂບຄ “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ” “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ດີ ໃ ພຄດືຌ” ຖຝ “ກຟຌ ຑຈພ ຝຌຟໃ ີ ຍໃ ່ດໃ ພຄດືຌ” ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ” ື ກຟຌຘຟໄ ຄທຟຓຝຽຖຌີ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ (Output) ຈງເຆຎໄ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ (Input) ຖຝ ຂຝຍທຌກຟຌ (Process) ໃ ີ ຝກໃ ເ່ ນຽໄ ກຈີ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຌຌພໄ . “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ດີ ໃ ພຄດືຌ” ື ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຘີ ຟຓຟຈຈຟ່ ຖຄ຺ ຖຝຈຍພ ກຟຌຘຟໄ ຄຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ເນດໄ ໃ ພຄດືຌດໃ ູ ຉຝນຖບຈ ແຖງຝຽທຖຟໃ ີ ຟຈນທຄພ ບຌພ ຽຌໃ ບື ຄຓຟຟກຘຟຓຟຈຈ່ຟຖຄ຺ ຖຝຈຍພ ຂບຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຖຝ ຂຝຍທຌ ກຟຌເນດໄ ໃ ພຄດືຌ ດໃ ູແຈ.ໄ “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຍີ ໃ ດ່ ໃ ພຄດືຌ” ື ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຍີ ໃ ່ຘຟຓຟຈຈຟ່ ຖຄ຺ ຖຝຈຍພ ກຟຌຘຟໄ ຄຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ເນດໄ ໃ ພຄດືຌດໃ ູ ແຈຉໄ ຝນຖບຈແຖງຝຽທຖຟໃ ີ ຟຈນທຄພ ບຌພ ຽຌໃ ບື ຄຓຟຟກຍໃ ່ຘຟຓຟຈຈ່ຟຖຄ຺ ຖຝຈຍພ ຂບຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຖຝ ຂຝ ຍທຌ ກຟຌເນດໄ ໃ ພຄດືຌດໃ ູແຈ.ໄ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຖຝ ຂຝຍທຌກຟຌ ໃ ຄຶ ຊແື ຈທໄ ໃ ຟຽຎພຌຉທ຺ ຎຉຌ຺ໄ ຂບຄທຟຓດໃ ພຄດືຌ ທິ ກີ ຟຌໃ ີ ຝຈຟ່ ຖຄ຺ ຖຝຈຍພ ຂບຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຖຝ ຂຝຍທຌກຟຌ ຓຈີ ໃ ຄພ ຌ:ີໄ 1) ນຟນໃ ົຄ່ຟຓຝຆຟຈໃ ຘີ ຟຓຟຈເນຎໄ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຖຝ ຂຝຍທຌກຟຌດໃ ຟຄຑຼຄຑ່ ຉຝນຖບຈ ແຖງຝ ຽທຖຟໃ ີ ຟຈນທຄພ ຽຆໃ ຌພ : ຑຝຖຄພ ຄຟຌຟກຈທຄບຟຈິ , ຌຟ່ໄ ຟກຑູຽຂຟ຺ , ຽຄຌີ ຟກກບຄຌຶ ຊຟທບຌ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 2) ຈພ ຘຌພ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟບຌພ ຌຌພໄ ເນກໄ ຍພ ຌື ແຎຽຎພຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຽຆໃ ຌພ ຆຟທຌຟຍໃ ຄຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຽຂຟ຺ໄ ຽຎືບກຘໃ ທຌນຌໃ ຄຶ ແທເໄ ຆຽໄ ຎພຌຽຓຈພ ຑຌພ ຘຟ່ ນຖຍພ ບບໄ ຓກຟຌຽປຈພ ຌຟຽໃ ບື ຉໃແ່ ຎ ຖຝ ຍໃ ຄ ຖຟງແຈໄ ຟກກຟຌຂຟງຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຘໃ ທຌນຌໃ ຄຶ ຽຑໃ ບື ເຆເໄ ຌກຟຌຎພຍຎຸຄ ນຖື ຈ່ຟຖຄ຺ ຂຝຍທຌກຟຌຽປຈພ ຄຟຌ ຽຆໃ ຌພ : ຽຑໃ ບື ເຆໄ ເຌກຟຌຘກຶ ຘຟນຟທຟຓປູກໄ ໃ ຼທກຍພ ກຟຌຏຝຖຈິ ຖຝ ກຟຌຉຝຖຟຈ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . 2.5.1 ຉທ຺ ດໃ ຟຄກຟຌເຆໄ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ຑິ ຟຖຝຌຟງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 26
“ງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟ” ໝຟງຽຊຄິ ຏຌກຟຌບຌພ ຆຟຌຘຝນຖຟຈຘ່ຟນຖຍພ ຝຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌຘໃ ຄິ ໜໃ ຄຶ ຘໃ ຄິ ເຈ ຄພ ຌີໄ ຈງບຟແຘນກົພ ທຆິ ຟ ຖຝ ຂຓ່ໄ ູຌຘຝຑຟຍຄິ ໃ ຽີ ໝຟຝຘຓ຺ . “ງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟ” ຽຓໃ ບື ຘຝຈຄເຌຌທທຟຓຈິ ຍຍຖຝຍຍ຺ ຝຎຟກຈ຺ ຈໃ ຄພ ເຌຏຌຑຟຍຉໃ ່ ແຎຌ:ີໄ 1.ຍຌພ ນຟ 2. ງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟ 1.ຍຌພ ນຟຘຍື ຽຌໃ ບື ຄ 22 2.2 ທິ ກິ ຟຌ 1.3 ຍຌພ ນຟຽຎ຺ຟໄ 2.1 ຽຎ຺ພຟໄ 2.3 ໝຟງ ຆຍພ ຑຝ 1.1ຍຌພ ນຟ ຂບຄງຸ ຈ 2.4.1 ຖຝຍຍ຺ ງຟກບ ຸກປບໄ ຌ ຝຘຟຈ ຽປຈພ ທຼກ1ີ ຌ 0pi 1.4 ຍຌພ ນຟຎພຈແບໃ ຌື ໂ 2.4ກ ຖຝຍຍ຺ ຽປຈພ ທຼກບໃ ຌື ໂ ຏຌຑຟຍ: ຍຍຖຝຍຍ຺ ຂບຄງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຟກຏຌຑຟຍຘຝຈຄທໃ ຟງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆື ຸຈໜໃ ຄຶ ຂບຄກຈິ ຝກຟ່ ຈ່ຟຽຌຌຌີ ກຟຌ(ກໃ ບຄໝຟງ ຽຖກ2) ຆໃ ຄຶ ຓີ ຈິ ຟຄຘໃ ູກຟຌກຍໄ ຌພ ນຟ(ກໃ ບຄໝຟງຽຖກ1) ຈງຽຖໃ ຄພ ເຘຟຍຌພ ນຟນຖກພ (ທຄ຺ ໝຟງຽຖກ13) ໝຟງຽຖກຉໃ ຟຄໂ ເຌຏຌຑຟຍຘຝຈຄຖຟ່ ຈຍພ ທຟຓຈິ ຽຑໃ ບື ງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຘໃ ທຌຖກູ ຘບຌ ຘຝຈຄຈິ ຟຄໃ ຘີ ໃ ຄິ ໜໃ ຄຶ ໂ ຝຌຟ່ ແຎຘໃ ູ ນຖກື ໃ ເ່ ນຽໄ ກຈີ ຘໃ ຄິ ບໃ ຌື ໂ ຉຟຓຓຟ. ກຟຌຌ຺ໄ ທທໄ ແິ ຽຑໃ ບື ຘຟໄ ຄ ຖຝ ຈ຺ ຖບຄງຸຈຝຘຟຈກຟຌຑຈພ ຝຌຟທຌຽຖໃ ຓີ ຈທໄ ງກຟຌທແິ ຍຍ“Non Experimental”ຽຑໃ ບື ຌ຺ໄ ນຟຍຌພ ນຟຽຎ຺ຟໄ ໝຟງ ຖຝ ຽຑໃ ບື ກຟ່ ຌຈ຺ ງຸຈຝຘຟຈຍຍຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌ ກໃ ບຌຂຌພໄ ຉບຌ ຉໃແ່ ຎທຌຽປຈພ ກຟຌທແິ ຍຍ “Experimental” ຈງເຆໄ ຏຌຍຍກຟຌຈ຺ ຖບຄ (Experimental Disign) ກຍພ ກຖ່ ຝຌຌີ ຌພໄ ຽຑໃ ບື ຑຘິ ູຈທໃ ຟງຸຈຝຘຟຈໃແີ ຈຘໄ ຟໄ ຄຂຌຶໄ ຌຌພໄ ເຆກໄ ຟຌແຈໄ ຄິ 2.5.2 ຉທ຺ ດໃ ຟຄກຟຌເຆໄ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ຑິ ຟຖຝຌຟຘຝຊຟຌຝກຟຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຓີ ຖີ ຟ່ ຈຍພ , ຂຌພໄ ຉບຌຉໃ ່ ຽຌໃ ບື ຄກຌພ ຘຝຊຟຌຝກຟຌໃ ຓີ ຖີ ່ຟຈຍພ , ຂຌພໄ ຉບຌ ໝຟງຽຊຄິ ຘຝຊຟຌຝກຟຌ ນຖື ຎຝກຈ຺ ກຟຌໃ ຓີ ໜີ ໃ ທງຖຝຍຍ຺ ນົຟງ ກໃ ທຟໜໃ ຄຶ ໜໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຟ່ ຖຄພ ່ຟຄຟຌຘຍື ຽຌໃ ບື ຄກຌພ ຈງໃ ໜີ ໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຟ່ ບຈິ ຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ເນຽໄ ຎພຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂບຄໜໃ ທງຖຝຍຍ຺ ນຖຄພ ຘຍື ຽຌໃ ບື ຄກຌພ ແຎຽຎພຌຖ່ຟຈຍພ ຈໃ ຄພ ເຌຏຌຑຟຍຉໃ ່ແຎຌ:ີໄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 27
System x-n System x-1 System x System X+1 IPO IPO IPO IP O ຏຌຑຟຍ: ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຓີ ນີ ຟົ ງນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຉໃ ຽ່ ຌໃ ບື ຄກຌພ ຉທ຺ ດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ຂບຄຽນຈກຟຌຽຆໃ ຌພ ຌີໄ ື ຽນຈກຟຌກຟຌຈພ ກຟຌຘກຶ ຘຟຽຑໃ ບື ຑຈພ ຝຌຟຎຝຽຈ ຆໃ ຄຶ ຏຌ ຑຟຍຂຟໄ ຄຽຄິ ຝຓີ ທຟຓນຓຟງ ຈໃ ຄພ ຌີໄ System x - n ໝຟງຽຊຄິ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ເຈໂ ໃ ຘີ ໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ກຝຍ຺ ຉໃ ່ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຘກຶ ຘຟຽຖໃ ຟ຺ ປຼຌ ຆໃ ຄຶ ຌ ຈທໄ ງ System x - 1 ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບຍທ຺ ຓຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ື ຉທ຺ ຽຈກພ ຆໃ ຄຶ ກຟ່ ຖຄພ ຽຂຟ຺ໄ ຘໃ ູກຟຌຘກຶ ຘຟປໃ ຟ່ ປຼຌເຌ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ປຄປຼຌ ຟກຌຌພໄ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຟຌຘກຶ ຘຟຝຽໃ ບື ຌແຎຽຎພຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ເນໄ ກໃ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ System x ຆໃ ຄຶ ແຈໄ ກໃ ກຟຌຎຝກບຍກຈິ ຝກຟຌຄຟຌຂບຄຎຝຽຈຆຟຈ ຄພ ຈງຄພ ນຓຈ຺ ຖຝ ຈງງກຽຎພຌຖຟງຍຸກຌ຺ ຖຝຟກຌຌພໄ ຉໃແ່ ຎບກີ ຏື ຌ຺ ຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟເຌກຈິ ຝກຟຌຄຟຌຈໃ ຄພ ກຖໃ ຟທ ຌຟ່ ແຎຘໃ ູ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ໃ ຉີ ຟຓຓຟ ຈໃ ຄພ ຘຝຈຄເຌ System (x + 1) ຸຌຌຝຑຟຍຂບຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຝຈນີ ຖຟງນຖຌື ບໄ ງທຌຂຌຶໄ ດໃ ູກຍພ ຸຌຌຝຑຟຍຂບຄ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກໃ ບຌໜຟໄ ຌຌພໄ ດໃ ຟຄນົກີ ຖຼໄ ຄຍໃ ແ່ ຈ.ໄ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ , ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຎຝຽຈຝແຈຏໄ ຌ຺ ຈກີ ຉ່ ບໄ ຄບຟແຘນຌໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຘກຶ ຘຟ ຸຌຌຝຑຟຍຂບຄຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຟກຖຝຍຍ຺ ກຟຌຘກຶ ຘຟຉບໄ ຄຈີ ຖຝຉບໄ ຄຓໃ ຌກຄ຺ ຉຟຓໃ ີ ທຌຝ ຽຎພຌ ບກີ ຉທ຺ ດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ຂບຄຽນຈກຟຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຓີ ຖີ ່ຟຈຍພ ຂຌພໄ ຉບຌ ື ກຟຌທແິ ຖຝຑຈພ ຝຌຟນຖື ໃ ຽີ ບຌີໄ ທໃ ຟ Research and Development (R&D) ຆໃ ຄຶ ຽຓໃ ບື ຼຍກຍພ ຏຌຑຟຍຂຟໄ ຄຽໃ ຄິ ບຟຈແຈໄ ກໃ ຂຌພໄ ຉບຌ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ R1 = System x - n ຽຆໃ ຌພ ກຟຌທຽິ ຟຝຘຝຑຟຍຍຌພ ນຟ D1 = System x - 1 ຽຆໃ ຌພ ກຟຌກຟ່ ຌຈ຺ ງຸຈຝຘຟຈຽຆຄີ ຘຓ຺ ຓຸຈຉຊິ ຟຌຽຑໃ ບື ກຍໄ ຌພ ນຟ R2 = System x ຽຆໃ ຌພ ກຟຌຈ຺ ຖບຄຽຑໃ ບື ຑຘິ ູຈທໃ ຟງຸຈຝຘຟຈຌຌພໄ ເຆກໄ ຟຌແຈຈໄ ີ D2 = System x + 1 ຽຆໃ ຌພ ກຟຌຎພຍຎຸຄງຸຈຝຘຟຈໃ ຏີ ໃ ຟຌກຟຌຈ຺ ຖບຄຖທໄ ເນຽໄ ຎພຌງຸຈຝ ຘຟຈໃ ຘີ ຓ຺ ຍູຌຂຌຶໄ 2.5.3 ຉທ຺ ດໃ ຟຄກຟຌເຆໄ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ຑຈພ ຝຌຟຘຝຊຟຌຌຝກຟຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຆີ ຍພ ຆບໄ ຌ ຘຝຊຟຌຌຝກຟຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຆີ ຍພ ຆບໄ ຌ ໝຟງຽຊຄິ ຌບກຟກຝຓຖີ ຟ່ ຈຍພ ຂຌພໄ ຉບຌຘຍື ຽຌໃ ບື ຄກຌພ ຈໃ ຄພ ຘຝຈຄເຌຂ່ກໄ ໃ ບຌຖທໄ ງຄພ ຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ຓງຄກຍພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆໃ ຄຶ ດໃ ູຌບກຂຌພໄ ຉບຌຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຆກຽຂຟ຺ໄ ຓຟເຌຍຟຄຈຸ ຈໃ ຄພ ເຌ ຏຌຑຟຍຂຟໄ ຄຖໃ ຸຓຌ:ີໄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 28
System x-n System x-1 System x System X+1 IPO IPO IPO IPO System y-1 System y IPO IPO ຏຌຑຟຍ: ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຓີ ນີ ົຟງນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຆຍພ ຆບໄ ຌກຌພ ຉທ຺ ດໃ ຟຄຂບຄຽນຈກຟຌຽຆໃ ຌພ ຌີໄ ບຟຈແຈໄ ກໃ ຽນຈກຟຌກຟຌຈພ ກຟຌຘກຶ ຘຟຽຑໃ ບື ຑຈພ ຝຌຟຎຝຽຈໃ ີ ງກ຺ ຓຟ ຑິ ຟຖຝຌຟເຌຂກ່ໄ ໃ ບຌ ຉໃ ຽໃ ບື ຌີໄ ຟ່ ຌຄຶ ທໃ ຟຓນີ ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຽຂຟ຺ໄ ຓຟຆກື System y ຆໃ ຄຶ ບຟຈແຈໄ ກໃ ກຝຘ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຍຖ່ ິ ຑກຌງິ ຓ຺ ໃ ນີ ໃ ຄົພ ແນົຓຟຟກຉໃ ຟຄຈຌຽຂຟ຺ໄ ຓຟຓບີ ຈິ ຑິ ຌ຺ ຉໃ ນ່ ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຟຌຘກຶ ຘຟ ຖຝ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຎຝຽຈ ຉຝນຖບຈຌ຺ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ໃ ຉີ ຟຓຓຟ ຈງໃ ີ System y ຌຌພໄ ກ່ ແຈປໄ ຍພ ບຈິ ຑິ ຌ຺ ຓຟຟກ System y - 1 ບກີ ຽໃ ບື ໜໃ ຄຶ 2.5.4 ຉທ຺ ດໃ ຟຄກຟຌເຆໄ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ຑິ ຟຖຝຌຟກຟຌຽປຈພ ກຈິ ຝກຟຌຸຖຝກຈິ ຍຍຈຟ່ ຖຄ຺ ຌຶ ກຟຌຽປຈພ ກຈິ ຝກຟຌຸຖຝກຈິ ຍຍຈ່ຟຖຄ຺ ຌຶ :ື ຌຶ ໃ ຖີ ຄ຺ ແຎເຌຸຖຝກຈິ ຌຌພໄ ງຄພ ຄ຺ ຈຟ່ ຖຄ຺ ດໃ ູຘຝຽໝຍີ ໃ ຖ່ ຸຈ ຖຄ຺ ນຖື ນຟງແຎ ຖຝ ຌຶ ຟ່ ຌທຌຌຌພໄ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ຓຟເຆໄ ຌື ເນໄ ກໃ ນໃ ຄົ ໃ ແີ ຈດໄ ືຓຓຟ ທິ ຽີ ປຈພ ກຈິ ຝກຟຌຸຖຝກຈິ ຍຍຈ່ຟຖຄ຺ ຌຶ ຎຝກບຍຈທໄ ງຂ່ໄ ທຌຎຝຉຍິ ຈພ ຉໃ ຟຄໂ ຆໃ ຄຶ ຝແຈໄ ຟກຏຌ ຑຟຍ ຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ ຈໃ ຄພ ຏຌຑຟຍຖໃ ຸຓຌ:ີໄ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຂຝຍທຌກຟຌ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ທຈພ ຊຸຈຍິ ຘຌີໄ ຽຎືບຄ ຎ= n1 ກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຄຟຌຉຟຓຂຌພໄ ຉບຌຖຝ N1 ຏຌ຺ ຄຟຌຽຎພຌຘໃ ຄິ ຂບຄ ຘໃ ຄິ ຂບຄຽໃ ບື ຄເຆໄ ຎ= ທິ ຎີ ຝຉຍິ ຈພ ໃ ກີ ຟ່ ຌຈ຺ ເນໄ ຖທໄ ຎ= N2 ຏຌ຺ ຄຟຌຽຎພຌຖຟງແຈໄ ປຄຄຟຌຂບຄຖູກຟໄ ຄ ຎ= n2 ກຟຌຽປຈພ ຍຌພ ຆຖີ ຟງປຍພ -ໃ ຟງ N3 ຏຌ຺ ຄຟຌຽຎພຌຆໃ ຘື ຼຄ ປຄຄຟຌຂບຄຽຟ຺ໄ ຂບຄກຈິ ຝກຟຌ ຎ= ຖຝຍຌພ ຆຘີ ໃ ຄິ ຂບຄ ຖຟງໃ ຟງບໃ ຌື ໂ ຎ= N4 ຏຌ຺ ຄຟຌຽຎພຌທຟຓປູຎໄ ຝຘຍ຺ ກຟຌ ຖູກຟໄ ຏູຓໄ ຟຆຂືໄ ບຄ ຎ= n3 ກຟຌນກພ ຖຍ຺ ຉຌ຺ໄ ຌຶ ກຍພ ຖຟງປຍພ N5 ຏຌ຺ ຄຟຌຽຎພຌທຟຓຽຑໃ ຄິ ຑເ່ ຖຟງປຍພ ບໃ ຌື ໂ n4 ກຈິ ຝກຟ່ ບໃ ຌື ໂ N6 ຏຌ຺ ຄຟຌເຌປູຍບໃ ຌື ໂ ຍ່ຖຍິ ຈ຺ (ຍ) ຍ1 = ຎຝຆຟຆຌ຺ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌນຖໃ ຄເນຎໄ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉໃ ຟຄໂ ຍ2 =ກຈ຺ ຖຝຍຼຍ ຖຝ ທຟຓຟຈນທຄພ ຂບຄຘຄພ ຓ຺ ຍ3 =ບໃ ຌື ໂ ຍ1 =ຌຶ ຄ຺ ໃ ີ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 29
ຏຌຑຟຍ: ຘຝຈຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກຈິ ຝກຟຌຸຖຝກຈິ ໜໃ ຄຶ ນຌໃ ທງ ຖຝ ຌຶ ໃ ີ ຄ຺ ໃ ີ ຟກຏຌຑຟຍ ຘຟຓຟຈຘຟໄ ຄຽຎພຌຂ່ກໄ ຟ່ ຌຈ຺ ຽຎພຌຌທກຟຌຽປຈພ ຸຖຝກຈິ ຍຍຈຟ່ ຖຄ຺ ຌຶ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ 1) ຊທື ໃ ຟນຌໃ ທງກຈິ ຝກຟຌຸຖຝກຈິ ຽຎພຌນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ 2) ທຟຄຏຌກຟ່ ຌຈ຺ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ໃ ຑີ ່ຈີ 3) ທຟຄຏຌກຟ່ ຌຈ຺ ຂຝຍທຌກຟຌໃ ຑີ ່ຈີ 4) ທຟຄຏຌກຟ່ ຌຈ຺ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ໃ ຑີ ່ຈີ 5) ທຟຄຏຌກຟ່ ຌຈ຺ ກຟຌຽຆໃ ບື ຓງຄກຍພ ຍຕຍິ ໃ ຑີ ຈ່ ທີ ຟຄຏຌກຟຌຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ງບໄ ຌກຍພ ຉຟຓຂຌພໄ ຉບຌຉໃ ຟຄໂ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽໃ ຟ຺ ໃ ແີ ຈຎໄ ຝຓທຌຽຎພຌຆຸຈທຟຓຈິ ຓຟຌ຺ ຽຊຄິ ຓຌືໄ ີໄ ຓໃ ຌຝງຄພ ຍໃ ່ຘຓ຺ ຍູຌ ງຄພ ຉບໄ ຄຘກຶ ຘຟ ຌ຺ໄ ທຟໄ ຽຑໃ ຓິ ຽຉຓິ ບກີ ຉໃ ກຘ່ ຟຓຟຈຌຟ່ ຓຟເຆຽໄ ຎພຌຽໃ ບື ຄຓເື ຌກຟຌ່ຟທຟຓຽຂຟ຺ໄ ເຽນຈກຟຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ແຈໄ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ຓຟເຆເໄ ຌກຟຌ່ຟຌຟງຏຌ຺ ຖຝທຍຸຓຏຌ຺ ຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟແຈໄ ຉຝນຖບຈຌ຺ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຆຸຓຆຌ຺ ນຖື ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຖຝກຟຌທແິ ຽຑໃ ບື ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ກຘ່ ຟຓຟຈບຟແຘຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽຑໃ ບື ຆໃ ທງເນກໄ ຟຌຈ່ຟ ຽຌຌີ ຄຟຌຓຏີ ຌ຺ ຘ່ຟຽຖຈພ ຘຓ຺ ຍູຌດໃ ິຄຂຌຶໄ ເຌຂຝຌຝໃ ຉີ ທພ ຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຽບຄກ່ ຝຉບໄ ຄແຈປໄ ຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟເນໄ ຘຓ຺ ຍູຌດໃ ິຄຂຌຶໄ ຈທໄ ງເຌຆໃ ທຄຽທຖຟຉໃແ່ ຎ. ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 30
ຍຈ຺ ີ 3 ທຟຓນຓຟງ, ບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຖຝ ບໄ ຄຊໃ ຌິ 3.1 ທຟຓນຓຟງຂບຄຆຸຓຆຌ຺ 3.1.1 ທຟຓນຓຟງໃ ີ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ ຖຝນທໃ ຟຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ກຍພ ຆຸຓຆຌ຺ ່ຟທໃ ຟ “ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” (Locality) ຓຟຟກ່ຟທໃ ຟ “ບໄ ຄ” ຎຝຘຓ຺ ກຍພ ຟ່ ທໃ ຟ “ຊໃ ຌິ ” ່ຟທໃ ຟ “ບໄ ຄ” ຉຟຓ ທຟຓນຓຟງເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງຽຊຄິ ຍ່ຖຽິ ທຌນຖື ບໃ ຄບຌພ ຽຎພຌນໃ ົຄໃ ດີ ໃ ູຂບຄຍຟຄຘໃ ຄິ ຍຟຄດໃ ຟຄຈງປໃ ທຓດໃ ູກຌພ ຽຎພຌກໃ ຸຓ ນຖຽື ຎພຌຆຸຈໃ ຓີ ີ ທຟຓຽຆໃ ບື ຓງຄກຌພ ຑຟງເຌຽຆໃ ຌພ ບໄ ຄຌຟ ບໄ ຄໃ ຸຄ ບໄ ຄຌຟ່ໄ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຘໃ ທຌ່ຟ ທໃ ຟ “ຊໃ ຌິ ” ໝຟງ ຽຊຄິ ຘຝຊຟຌໃ ບີ ຌພ ຽຎພຌໃ ດີ ໃ ູບຟແຘ ນຖຉື ຄພໄ ຊໃ ຌິ ຊຟຌເຌຖກພ ຘຝຌຝຊຟທບຌ ນຖຽື ໃ ຄິ ຊຟທບຌຂບຄຘໃ ຄິ ໃ ີ ຓຆີ ທີ ຈິ ເຈ ຆຝຌຈິ ໜໃ ຄຶ ຆໃ ຄຶ ທຟຓນຓຟງເຌໃ ຌີ ໝີໄ ຟງຽຊຄິ ຌ຺ ໝໃ ເູ ຈໝໃ ໜູ ໃ ຄຶ ນຖຘື ຝຽຑຟຝກໃ ຸຓໃ ບີ ຟແຘດໃ ູປໃ ທຓກຌພ ດໃ ຟຄຊຟທບຌ ຽຓໃ ບື ຖທຓທຟຓນຓຟງຂບຄ່ຟຄພ ຘບຄຽຂຟ຺ໄ ຌຟ່ ກຌພ ່ຟທໃ ຟ “ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ໃ ຄຶ ໝຟງຽຊຄິ ຍຖ່ ຽິ ທຌບຌພ ຽຎພຌໃ ີ ຉຄພໄ ຊໃ ຌິ ຊຟຌຖຝກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຂບຄໝໃ ູ ຌ຺ ໝໃ ໜູ ໃ ຄຶ ໂ ຆໃ ຄຶ ເຌໃ ຌີ ຌພໄ ຌບກຟກຝຓຉີ ທ຺ ຌ຺ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ ຖທໄ ດພຄ ຉບໄ ຄຓຘີ ຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓໃ ຽີ ຎພຌຎພຈແຘ່ຟຖຍພ ກຟຌຈ່ຟຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຂບຄຌ຺ ຽຆໃ ຌພ : ຆຍພ ຑຝງຟກບຌ່ຟຓຝຆຟຈ, ຘຖິ ຝຎຝ ທຈພ ຝຌຝຟ່ , ຂຝຌຍ຺ ່ຟຌຼຓຎຝຽຑຌ,ີ ຑູຓຎພຌງຟບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຘໃ ທຌຟ່ ທໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” (Commນnity) ໝຟງຽຊຄິ ກໃ ຸຓຌ຺ ນຖື ຍ່ຖຽິ ທຌໃ ກີ ໃ ຸຓຌ຺ ຌຌພໄ ໂ ດໃ ູຄພ ນຓຈ຺ ກຌພ ແຈໄ ຄພ ໂ ໃ ີ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຓີ ທຟຓຉກຉໃ ຟຄກຌພ ນຖື ທຟຓນົຟກນຟົ ງເຌຆຸຓຆຌ຺ ຌຌພໄ ຽຆໃ ຌພ : ທຟຓຉກຉໃ ຟຄເຌ ຈຟໄ ຌທຟຓຉບໄ ຄກຟຌ, ຽຆບືໄ ຆຟຈ, ຘຟຈຘຝນຌຟ, ຑຟຘຟ, ຘຖິ ຝຎຝທຈພ ຝຌຝ່ຟ, ຂຝຌຍ຺ ່ຟຌຼຓຎຝຽຑຌ,ີ ໃ ຟ ຌງິ ຓ຺ , ທຟຓຽຆໃ ບື ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ , ຽຓໃ ບື ຎຼຍຼຍຟ່ ທໃ ຟ “ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ກຍພ ່ຟທໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ຖທໄ ຌຌພໄ ່ຟທໃ ຟ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽຌຌພໄ ໃ ີ ທຟຓ ຘຟ່ ຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຌ຺ ກຍພ ຘຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓ ຘໃ ທຌຆຸຓຆຌ຺ ຽຌຌພໄ ໃ ີ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຌ຺ ກຌພ ຌ຺ ຉຟຓທຟຓນຓຟງຂບຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ຈໃ ຄພ ໃ ກີ ໃ ຟທຓຟຖທໄ ຂຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ຘຟຓຟຈກຟ່ ຌຈ຺ ຟ່ ຟ່ ກຈພ ທຟຓຂບຄ ່ຟທໃ ຟ “ກຟຌຑຈພ ຝຌຟບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ກຟຌຑຈພ ຝຌຟບໄ ຄຊໃ ຌິ :ື ກຟຌຽປຈພ ເນກໄ ຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຂບຄໝໃ ູ ຌ຺ ຘຟຓຟຈຈ່ຟຖຄ຺ ດໃ ູແຈໄ ທຍໃແູ ຎກຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓເຌຖກພ ຘຝຌຝກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ດີ ພຄໄ ດືຌ ຈງໃ ຘີ ຝຑຟທຝທຈຖບໄ ຓຄພ ຟຄຈຟໄ ຌຑຟງ ຑຟຍ ຖຝຆທີ ຝຑຟຍງຄພ ຄ຺ ດໃ ູ ຆໃ ຄຶ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຝຉບໄ ຄບຝຌຸປກພ ຖຝ ຑຈພ ຝຌຟຈຟໄ ຌທຈພ ຝຌຝ່ຟເນໄ ຄ຺ ດໃ ູຉໃແ່ ຎຘຍື ຌ຺ ຆໃ ທ຺ ຖກູ ຆໃ ທ຺ ນຟົ ຌ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ :ື ກຟຌຽປຈພ ເນໄ ຌ຺ ຆໃ ຄຶ ດໃ ູເຌຑຌືໄ ໃ ຍີ ຖ່ ຽິ ທຌຈຼທກຌພ ໃ ຓີ ີ ທຟຓຉກຉໃ ຟຄກຌພ ຄພ ຈຟໄ ຌ ຽຆບືໄ ຆຟຈ, ຘຟຈຘຝນຌຟ, ທຟຓຽຎພຌດໃ ູ, ກຟຌຘກຶ ຘຟ, ຘຖິ ຝຎຝທຈພ ຝຌຝ່ຟ, ຂຝຌຍ຺ ຟ່ ຌຼຓຎຝຽຑຌ,ີ ໃ ຟ ຌງິ ຓ຺ , ທຟຓຽຆໃ ບື ຖຝ ບໃ ຌື ໂ ຘຟຓຟຈດໃ ູຄພ ນຓຈ຺ ກຌພ ແຈດໄ ໃ ຟຄຖຟຍຖໃ ຌື , ຓີ ທຟຓຘຸກ, ປູປໄ ກພ ຘຟຓກພ ີ ຖຝ ປໃ ທຓຓກື ຌພ ຽປຈພ ທຼກແຈ.ໄ ຽຓໃ ບື ຑິ ຟຖຝຌຟຉຟຓຌທທຟຓຈິ ຽຖໃ ບື ຄ “ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ກຍພ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໃ ກີ ໃ ຟທຂຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ຝຑຍ຺ ທຟຓ ຄິ ທໃ ຟຑຌືໄ ໃ ຍີ ່ຖຽິ ທຌຍຟຄນໃ ຄຽຄິ ຖກຌີໄ ແຈປໄ ຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟເນຽໄ ຎພຌຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຈີ ີ ຏູໄ ຌ຺ ຉໃ ຟຄຆຟຈຉໃ ຟຄຑຟຘຟ, ຉໃ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຎຝຽຑຌຘີ ຟຓຟຈດໃ ູປໃ ທຓກຌພ ແຈດໄ ໃ ຟຄຖຟຍຖໃ ຌື ຈໃ ຄພ ຽຆໃ ຌພ : ຽກຟຝປຟທຟງ ຎຝຽຈບບຈຘຝຽຉຽຖງ ຽຎພຌ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 31
ຉຌ຺ໄ ຄພ ຘບຄນໃ ຄແຈຘໄ ູງຽຘງທຟຓຽຎພຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຎ ຆຌ຺ ຑຌືໄ ຽຓບື ຄຈຄພໄ ຽຈຓີ ຊກື ກຌື ຌ຺ ຽກບື ຍໝຈ຺ ຘຌິໄ ຆຍພ ຑຝ ງຟກບຌຟຄຈຟໄ ຌກຟງງຝຑຟຍ ຽຆໃ ຌພ ຘຝຑຟຍຑູຓຘຟຈ ກຟຌຉຄພໄ ຍຟໄ ຌຽປບື ຌ ຊກື ຎໃ ຼຌຎຄແຎຌ຺ ຽກບື ຍຝຍໃ ຽ່ ນຌພ ປໃ ບຄປບງທຟຓຽຎພຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ຆຍພ ຑຝງຟຟຄຈຟໄ ຌຆທີ ຝຑຟຍກຎ່ ພຍຎໃ ຼຌແຎ ຽຆໃ ຌພ ຽຓໃ ບື ກໃ ບຌຎຸກຏກພ ຍໃ ່ຉບໄ ຄເຆດໄ ຟ ຂຟໄ ຓຄແຓ ໄ ຎພຈຍຸ ຌພ ຉບໄ ຄເຆດໄ ຟຂຟໄ ຓຄຸກດໃ ຟຄຽຘໃ ບື ຓຊບງຽຎພຌຽຑຟຝຓຸຄໄ ນທຄພ ຉໃ ຏຌ຺ ກຟ່ ແຖນຖຟງຌ຺ ຽກຌີ ແຎ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ກຟຌຊື ບຄໃ ຈີ ຌິ ຉໃ ກໃ ບຌຽຎພຌຂບຄຌ຺ ຑຌືໄ ຽຓບື ຄ ຎຝຍຸ ຌພ ຉກ຺ ຽຎພຌຂບຄຌຟງຌຶ ຌ຺ ຽກບື ຍໝຈ຺ ຘຌິໄ ທຟຓຽຆໃ ບື ໃ ຟຌງິ ຓ຺ ຂຝຌຍ຺ ່ຟຌຼຓ ຎຝຽຑຌີ ໃ ຽີ ຎພຌຍຍຂບຄຆຟທຑຌືໄ ຽຓບື ຄຆຟທປຟທຟງຽຈຓີ ຊກື ຖຍ຺ ຍພ ຈງ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຂບຄຌ຺ ຉໃ ຟຄຊໃ ຌິ ໃ ຽີ ຂຟ຺ໄ ແຎຓບີ ່ຟຌຟຈຟຄຽຘຈຊຝກຈິ ຽຆໃ ຌພ ຆຟທຉຝຽທຌພ ຉກ຺ ຆຟທງໃ ຎີ ໃ ຸຌ ຆຟທຌີ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຌ຺ ປຟທຟງໃ ດີ ໃ ູຽຄິ ຽກຟຝປຟທຟງເຌຎຝຍຸ ຌພ ໃ ຄຶ ຽໝບື ຌ “ຌ຺ ຑຈພ ຊໃ ຌິ ” ຽຄິ ຏໃ ຌຈຌິ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຍພ ຆຌ຺ ຑຌືໄ ຽຓບື ຄຂບຄຎຝຽຈບບຈຘຝຽຉຽຖງ ໃ ຓີ ຆີ ໃ ປື ຼກທໃ ຟຑທກ “ບຝຍ່ຕິ ຌິ ” (Aborigin) 3.1.2 ຟ່ ໃ ຽີ ໝຟຝຘຓ຺ ື “ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ຈທໄ ງຽນຈຏຌ຺ ໃ ກີ ໃ ຟທຓຟເຌນທ຺ ຂຂ່ໄ ຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ຌີໄ ໃ ຄຶ ຘຓ຺ ທຌເຆໄ ່ຟທໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ເຌກຟຌ ຑິ ຟຖຝຌຟຽຖໃ ບື ຄຆຸຓຆຌ຺ ຖຝກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຈໃ ຄພ ໃ ີ ຝກໃ ຟທຉໃແ່ ຎເຌນຌໃ ທງຌີໄ ຽຑຕຟຝຊຟໄ ຟ່ ຌຄຶ ຽຊຄິ ຘຝຽຑຟຝ ທຟຓຽຎພຌຆຸຓຆຌ຺ ກ່ ຝຂຟຈຖກພ ຘຝຌຝທຟຓຽຎພຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ດໃ ຟຄໜຟໄ ຽຘງຈຟງ ຈງຘຝຽຑຟຝຘຟ່ ຖຍພ ຆຸຓ ຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ເຌຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ໃ ກີ ຟ່ ຖຄພ ຘູຌຽຘງທຟຓຽຎພຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ນຖຟງຂຌຶໄ ຸກຓເືໄ ຌຎຝຍຸ ຌພ ດໃ ຟຄເຈກຉ່ ຟຓເຌກຟຌຂຼຌນຖຽື ທຟ຺ໄ ຉໃ ຖຝຽໃ ບື ບຟຈຝເຆຑໄ ຼຄຟ່ ເຈ່ຟໜໃ ຄຶ ຈງຽຈຉຝຌຟເນໄ ໝຟງ ຖທຓຽຊຄິ ບກີ ຟ່ ໜໃ ຄຶ ຈທໄ ງ ຽຆໃ ຌພ ຽຓໃ ບື ກໃ ຟທຟ່ ທໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ນຖໃ ກື ໃ ຟທຟ່ ທໃ ຟ “ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” ກເ່ ນໝໄ ຟງຖທຓຂບຄ່ຟ ຄພ ຘບຄຟ່ ທໃ ຟໝຟງຽຊຄິ “ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ” 3.1.3 ທຟຓນຓຟງຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຉຟຓຌທຈິ ຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ ຊຟໄ ຑິ ຟຖຝຌຟຟກຌທຈິ ຂບຄຈິ ຘຝຈຖີ ຝຍຍ຺ ຘຟຓຟຈກໃ ຟທແຈທໄ ໃ ຟຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ໜໃ ຄຶ ໂ ກ່ ໜື ໃ ຄຶ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ (A System Unit) ຽຎພຌນຌໃ ທງ່ຟຄຟຌ ຓຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈິ ຓກີ ຂຝຍທຌກຟຌ ຓຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຖຝ ຂບຍຽຂຈ ຈງໃ ຈີ ຟ່ ຖຄ຺ ດໃ ູເຌຊຟຌຝຽຎພຌຘໃ ທຌງໃ ບງຂບຄບຝຑຖິ ຝຍຍ຺ ຖຝຎຝກບຍຂຌຶໄ ຈທໄ ງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ຉໃ ຟຄ ຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ ກຄ຺ ຉຟຓຖກພ ຘຝຌຝຂບຄຖຝຍຍ຺ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຸກຎຝກຟຌ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ເຌໃ ຌີ ຍີໄ ໃ ່ຓໃ ຌຘຝຽຑຟຝຈຟໄ ຌຽຘຈຊຝກຈິ ຽໃ ຟ຺ ຌຌພໄ ຉໃ ໝຟງຖທຓຽຊຄິ ຸກດໃ ຟຄໃ ນີ ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຌຌພໄ ແຈຘໄ ຟໄ ຄເນຽໄ ກຈີ ຂຌຶໄ ຌຍພ ຉຄພໄ ຉໃ ກຟຌຈ່ຟຖຄ຺ ຆທີ ຈິ ເນດໄ ໃ ູຖບຈຓຉືໄ ໃ ່ຓືໄ ຈງຍໃ ່ຉຟງ ກຟຌຎບໄ ຄກຌພ ຎໃ ທງນຖື ກຟຌດຼທດຟຽຓໃ ບື ຽຍພ ຎໃ ທງ ກຟຌຈພ ໝທຈໝໃ ນູ ຖບື ຄ຺ ກບຌຂບຄຘຝຓຟຆກິ ກຟຌຈຟ່ ຖຄ຺ ບຍທ຺ ກຟຌເນກໄ ຟ່ ຽຌຈີ ຖຝຖຼໄ ຄຈຍູ ຸຈນຟົ ຌ ກຟຌຘຟໄ ຄຏຝຖຈິ ຉຝຏຌ຺ ຟຄຽຘຈຊຝກຈິ ຖຝທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຑໃ ບື ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ຖຝ ຽຑໃ ບື ຖກຎໃ ຼຌກຍພ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ບໃ ຌື ໂ ແຎຌ຺ ຽຊຄິ ກຟຌຓີ ທຟຓຘຸກທຟຓຑ່ເຟກກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຉຟຓ ຂຝຌຍ຺ ຎຝຽຑຌບີ ຌພ ຽຎພຌໃ ງີ ຈຶ ຊຂື ບຄນຌໃ ທງຘຄພ ຓ຺ ຖຝຄພ ນຓຈ຺ ແຎຽຊຄິ ກຟຌຈຟ່ ຖຄ຺ ດໃ ູດໃ ຟຄນຓຌພໄ ຄ຺ ຊຟທບຌຂບຄນຌໃ ທງ ຘຄພ ຓ຺ ຌຌພໄ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ເຌໃ ຌີ ີໄ ແຈໄ ກໃ ຉທ຺ ຌ຺ ຄພ ຎທຄເຌຍ່ຖຽິ ທຌຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຌຌພໄ ຖຝ ຆຍພ ຑຝງຟຟ່ ຓຝຆຟຈຆໃ ຄຶ ຌ຺ ຘຟຓຟຈຌຟ່ ຓຟກຌິ ຌຟ່ ຓຟເຆໄ ຖທຓແຎຽຊຄິ ຍຍດໃ ຟຄຌທຎຝຉຍິ ຈພ ໃ ຘີ ຄພ ຓ຺ ຓແີ ທເໄ ນໄ ຖຝຄພ ນຓຈ຺ ແຎຽຊຄິ ຆຍພ ຑຝງຟກບຌຟຄກຟງຑຟຍນຖື ຟຄທຟຓຈິ ຆໃ ຄຶ ຽຂຟ຺ໄ ຓຟຘໃ ູຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຟກນໃ ົຄຑຟງຌບກ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌບກີ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ໃ ຓີ ກີ ຟຌຖກຎໃ ຼຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ນຖຎື ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ກຍພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌ.ີໄ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 32
ຂຝຍທຌກຟຌເຌໃ ຌີ ີໄ ແຈໄ ກໃ ຎຝຉກິ ຖິ ງິ ຟນຖກື ຟຌກຝຟ່ ຉໃ ່ກຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉໃ ຟຄໂ ບຌພ ກໃ ່ເນໄ ຽກຈີ ກຟຌຎຄປູຍຂບຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຍຟຄຖຟງກຟຌ ນຖຟງຈໃ ຌບໄ ງຈໃ ເຌຖກພ ຘຝຌຝຉໃ ຟຄໂ ຖຝຽກຈີ ຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ເໝໃ ຆໃ ຄຶ ບຟຈຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຖຝນທໃ ຟຄຟຄ ຆໃ ຄຶ ຝຽຂຟ຺ໄ ຘໃ ູຂຝຍທຌກຟຌຍຟຄດໃ ຟຄກໃ ບຌຝຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຘຸຈ ຟໄ ງກແ່ ຈໄ ນຖບື ຟຈຽຎພຌຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຘຸຈຟໄ ງຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຌພໄ ຽຖງກແ່ ຈ.ໄ ຂບຍຽຂຈຂບຄນຌໃ ທງຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ໜໃ ຄຶ ໂ ຽື ຘຌພໄ ຍໃ ຄຖຝນທໃ ຟຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ຌຌພໄ ກຍພ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ບໃ ຌື ໃ ີ ຉຄພໄ ດໃ ູ ຉຈິ ກຌພ ນຖຽື ຎພຌຽຘຌພໄ ຖບໄ ຓບບໄ ຓຍ່ຖຽິ ທຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ຌຌພໄ ຖຝຽຌໃ ບື ຄຟກກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຉໃ ຖຝຈຟໄ ຌຓີ ຂບຍຽຂຈ ບຍຸຓຍໃ ່ກື ຌພ ຘຝຽໝແີ ຎ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຽຘຌພໄ ຍໃ ຄຈໃ ຄພ ກໃ ຟທໃ ຄຶ ບຟຈຓນີ ຟົ ງຽຘຌພໄ ຉໃ ບຟຈຓຍີ ຟຄຽຘຌພໄ ຍພ ຆບໄ ຌກຍພ ຽຘຌພໄ ບໃ ຌື ກແ່ ຈ.ໄ ຏຌຑຟຑຟ່ ຖບຄຽຆຄີ ຌຟຓຓຝຟ່ ຉຟຓຌທຈິ ຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ ໃ ຘີ ຝຈຄກຟຌຈ່ຟຖຄ຺ ດໃ ູຖຝຈຟ່ ຽຌຌີ ຂບຄ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຆໃ ຄຶ ເຌໃ ຌີ ີໄ ື “ໜໃ ຄຶ ນຌໃ ທງບໄ ຄຊໃ ຌິ ” (A Locality Unit) ຝຎຟກຈ຺ ຽໝບື ຌ ຏຌຑຟຍ ຘຝຈຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຈງໃ ທພ ແຎ ຓື ຂີ ບຍຽຂຈ ຓຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຓຂີ ຝຍທຌກຟຌ ຖຝຓຏີ ຌ຺ ຏຝຖຈ຺ ຏຌຑຟຍ 1.8 ຈງໃ ຑີ ຟງເຌຆໃ ບຄຂບຄຂຝຍທຌກຟຌ ແຈຘໄ ຝຈຄເນຽໄ ນຌພ ທໃ ຟງຄພ ຓກີ ຟຌຟ່ ຄຟຌຂບຄບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ຽຆໃ ຄິ ເຆຍໄ ຟຄ ຘໃ ທຌຂບຄຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຽຈຓີ ຈງຎຄຓຟຽຎພຌຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ງໃ ບງໂ ຖຝ ຽກຈີ ຎຝຉກິ ຖິ ງິ ຟ ນຖື ຂຝຍທຌກຟຌ ງໃ ບງໂ ຉຝນຖບຈຌ຺ ຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ງໃ ບງໂ ຆໃ ຄຶ ບຟຈຓແີ ຈນໄ ຟົ ງຂຌພໄ ຉບຌ ກໃ ບຌຝຍຌພ ຖຸຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ຄພ ນຓຈ຺ ຉໃ ຟຄ ໂ ຂບຄໜໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຌຌພໄ . ຽຘຌພໄ ຖບໄ ຓບບໄ ຓຏຌຑຟຍຄພ ຘໃ ຈີ ຟໄ ຌຼຍແຈກໄ ຍພ ຂບຍຽຂຈຂບຄນຌໃ ທງບໄ ຄຊໃ ຌິ ຉໃ ຽຎພຌຂບຍຽຂຈ ຽຆຄີ ຘຓ຺ ຓຸຈ ຽຑຟຝເຌທຟຓຽຎພຌຄິ ຽຘຌພໄ ຘຝຈຄຂບຍຽຂຈຝຍໃ ່ຽຎພຌຽຘຌພໄ ໃ ີ ຓ຺ ຆຈພ ຖຝຍໃ ່ຽຎພຌຽຘຌພໄ ກຄ຺ ຘຝຽໝແີ ຎ ຄພ ຌຽີໄ ຌໃ ບື ຄຟກກຟຌຈ່ຟຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຉໃ ຖຝຈຟໄ ຌບຟຈຓຂີ ບຍຽຂຈຉໃ ຟຄຟກຈຟໄ ຌບໃ ຌື ຽຆໃ ຌພ ຽຘຌພໄ ຘຝຈຄຂບຍຽຂຈຟຄ ກຟຌຎ຺ກບຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ກຍພ ຽຘຌພໄ ຘຝຈຄຂບຍຽຂຈກຟຌຽປຈພ ກຝຘກິ ຟ່ ບຟຈຍໃ ່ຍພ ກຌພ ຑ່ຈກີ ແ່ ຈໄ ດໃ ິຄຊຟໄ ຽຎພຌຽຘຌພໄ ຘຝຈຄຂບຍຽຂຈກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຈຟໄ ຌທຈພ ຝຌຝຟ່ ຎຝຽຑຌີ ນຖກື ຟຌຎຝກບຍບຟຆຍີ ຘຝແໝເໝໃ ຍຟຄດໃ ຟຄ ບຟຈ ຝຉໃ ຟຄແຎຟກຽຘຌພໄ ຽຂຈຈຌກຟຌຎ຺ກບຄຽຎພຌດໃ ຟຄນຖຟງກແ່ ຈໄ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ບຟຈກໃ ຟທແຈທໄ ໃ ຟ ຂບຍຽຂຈຂບຄ ນຌໃ ທງ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽື ຘຌພໄ ຽຆຄີ ຊຟຌຌງິ ຓ຺ (Modal Line). ຘຓ຺ ຓຸຈທໃ ຟເຌຑຟຍື ຘໃ ທຌນງຂ່ໄ ບຄຽຌບືໄ ໃ ຏີ ທິ ຈຌິ ຂບຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ຘຝຈຄຎຝຖຓິ ຟຌ ແຈຽໄ ຎພຌຟ່ ຌທຌຉຟ ຖຟຄຓຈພ ຖຝຘຓ຺ ຓຸຈທໃ ຟຍຖ່ ຽິ ທຌໃ ຖີ ບໄ ຓບບໄ ຓຈທໄ ງຽຘຌພໄ ຂບຍຽຂຈບໄ ຄຊໃ ຌິ ຓຽີ ຌບືໄ ໃ ຎີ ຝຓຟຌ 1 ຉຟຖຟຄກິ ຖ ຓຈພ ນຖື 1,000,000 ຉຟຖຟຄຓຈພ ຓຕີ ູຍປໃ ຟຄຍໃ ່ຽຎພຌຘໃ ນີ ໃ ົຼຓ ບຍຸຓຽຂຈກຟຌຎ຺ກບຄ ໝໃ ູ ໃ ີ 1. 2 ຖຝຍຟຄ ຘໃ ທຌຂບຄໝໃ ູ 3, 4, 5, 6, 7, 8 ຽຘຌພໄ ຌແີໄ ຈຓໄ ຟຟກກຟຌນບົ ຓຄພ ນຓຈ຺ ຽຘຌພໄ ຂບຍຽຂຈ ຈຟໄ ຌກຟຌຎ຺ກບຄ ຈຟໄ ຌ ກຟຌຽປຈພ ບຟຆຍີ ຈຟໄ ຌຘຖິ ຝຎຝທຈພ ຝຌຝຟ່ ຖຝຈຟໄ ຌບໃ ຌື ໂ ບຌພ ຽຎພຌກຟຌຈ່ຟຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ຂບຄໝໃ ູ ຌ຺ 3.1.4 ກບຄຌຶ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌເຌຊຟຌຝຽຎພຌບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ໜໃ ຄຶ ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ກບຄຌຶ ນຓໃ ູຍຟໄ ຌໃ ີ ຈພ ຉຄພໄ ຂຌຶໄ ຖທໄ ເຌຉໃ ຖຝຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຊແື ຈທໄ ໃ ຟຽຎພຌໜໃ ຄຶ ນຌໃ ທງບຌ຺ ຖຝຍຍ຺ (A Subsystem Unit) ຂບຄນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຌຌພໄ ນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ກບຄຸຌນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌງໃ ບຓ ຉບໄ ຄຽປຈພ ນຌຟໄ ໃ ີ ຼຄຂຟໄ ຄຖຝຎຝຘຟຌຽຆໃ ບື ຓງຄກຟໄ ທໜຟໄ ແຎຑບໄ ຓໂ ກຍພ ນຌໃ ທງ ບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ ຽຆໃ ຌພ ໜໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຎ຺ກບຄ ນຌໃ ທງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ກຟຌຽປຈພ ບຟຆຍີ ນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ກຟຌຌຍພ ຊຘື ຟຈຘຝນຌຟຖຝບໃ ຌື ໂ ຽຑໃ ບື ປໃ ທຓກຌພ ຘຟໄ ຄເນຍໄ ຌພ ຖຸຏຌ຺ ຏຝຖຈິ (Output) ຈງຄພ ນຓຈ຺ ຂບຄນຌໃ ທງບຌຸຖຝຍຍ຺ ຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຌຌພໄ ໂ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 33
ນຌໃ ທງບຝຌຖຸ ຝຍຍ຺ ກບຄຌຶ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌຉໃ ຖຝກບຄຌຶ ງຄພ ຓນີ ຌໃ ທງບຝຌຸຖຝຍຍ຺ ງໃ ບງໂ ຂບຄຓຌພ ຽບຄບກີ ແຈໄ ກໃ ຘຝຓຟຆກິ ຖຝຏູກໄ ູໄ ຉໃ ຖຝຖຟງຆໃ ຄຶ ທຌຉບໄ ຄຆໃ ທງກຌພ ຘຟໄ ຄທຟຓຝຽຖຌີ ຖຝທຟຓຽຂຓພໄ ຂຄເນໄ ກໃ ກບຄຌຶ ດໃ ຟຄດໃ ພຄດືຌ ຈໃ ຄພ ຏຌຑຟຍ 1.10 ຘຝຈຄເນຽໄ ນຌພ ບຄ຺ ຎຝກບຍຖຝກຟຌຽປຈພ ທຼກດໃ ຟຄຽຆໃ ບື ຓງຄກຌພ ຂບຄ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ກບຄຌຶ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌ (ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A) ກຍພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຏູກໄ ູໄ ຸກຖຟງ. ຂເ່ ນຌໄ ກພ ຘກຶ ຘຟຑິ ຟຖຝຌຟຏຌຑຟຍຂຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ຖທໄ ຘຄພ ຽກຈຎຝຽຈຌພ ຉໃແ່ ຎຌີໄ ຉຟຓນຖກພ ກຟຌຂບຄຈິ ຘຝຈີ ຖຝຍຍ຺ ຖຝຌກພ ຘກຶ ຘຟບຟຈຈິ ຂຘ່ໄ ຄພ ຽກຈບໃ ຌື ໂ ຽຑໃ ຓີ ຽຉຓີ ຈທໄ ງຉຌ຺ ຽບຄຽຊໃ ຄິ ຓໃ ຌຝຍໃ ່ແຈກໄ ໃ ຟທເຌໃ ຌີ ີໄ 1) ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຈງຖທຓຂບຄກບຄຌຶ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌຊກື ຘຟໄ ຄຂຌຶໄ ຈງຍຕຍິ ື ຖຈພ ຝຍຟຌຖຝຎຝຆຟຆຌ຺ ເຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ກຄ຺ ຉຟຓໃ ກີ ໃ ຟທແທທໄ ໃ ຟຽຎພຌນຌຟໄ ໃ ດີ ໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ຂບຄຍຕຍິ ໃ ີ ຝຘຟໄ ຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ ຖຝ ຈພ ນຟ ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຉຝນຖບຈຌ຺ ກຟ່ ຌຈ຺ ຂຝຍທຌກຟຌຽປຈພ ທຼກ (Process) ຖຝກຟ່ ຌຈ຺ ຽຎ຺ຟໄ ໝຟງຏຌ຺ ຏຝຖຈິ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ 2) ຎພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ໃ ຽີ ຎພຌຍຸກຌ຺ ຄພ ຍຸກຌ຺ ຑຟງເຌຖຝຍຸກຌ຺ ຑຟງຌບກຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຝຉບໄ ຄຓີ ຸຌຘຓ຺ ຍຈພ ໃ ຑີ ່ຈີ ຓີ ຟ່ ຌທຌໃ ຑີ ່ຈເີ ຌຂຌພໄ ຉບຌໃ ແີ ຈປໄ ຍພ ຈພ ຽຖບື ກ ນຖື ຈພ ນຟຓຟຽຎພຌ “I” ຖຝຝຉບໄ ຄຽຂຟ຺ໄ ແຎກຝ ່ຟຍຈ຺ ຍຟຈນຌຟໄ ໃ ຉີ ຟຓດໃ ຟຄໃ ຽີ ໝຟຝຘຓ຺ ເຌຆໃ ບຄ “D” ຽຑໃ ບື ຘຟໄ ຄເນຽໄ ກຈີ “O” ຈງໃ ຎີ ພຈແຌຟ່ ຽຂຟ຺ໄ ຎຝ ຽຑຈຍຸກຌ຺ ຈໃ ຄພ ກໃ ຟທຘຟຓຟຈຎພຍຎຸຄຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄໂ ຽຎພຌກຟຌຽຑໃ ຓີ ຽຉຓີ ຟກໃ ຍີ ຕຍິ ແຈກໄ ຟ່ ຌຈ຺ ແທກໄ ໃ ບຌໜຟໄ ຌີໄ ຄພ ຽຎພຌກຟຌຎພຍຎຸຄຉຌ຺ ຽບຄຖຝ I ຉທພ ບໃ ຌື ໂ ຉຝນຖບຈຌ຺ P ຖຝ 0 ຂ່ຌໄ ຽີໄ ຎພຌຄິ ຄພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A ື ນຌໃ ທງຍຖ່ ນິ ຟຌກບຄຌຶ ຖຝນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ B ນື ຌໃ ທງ ກຈິ ຝກຟຌຂບຄຏູກໄ ູໄ ຉໃ ຖຝຌ຺ 3) ທຟຓຽຆໃ ບື ຓງຄຖຝນທໃ ຟຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A ກຍພ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ B ຽຖໃ ຓີ ຉຄພໄ ຉໃ ຽຄຌີ ເນກໄ ູໄ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌ “0” ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A ຽຖໃ ບື ຌຓຟຽຎພຌ “I” ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ B ຖຝຽຄຌີ ຘໃ ຄ຺ ຌື ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌ “O” ຂບຄ ນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ B ຽຖໃ ບື ຌແຎຽຎພຌ “I” ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A ຌບກຌຌພໄ ບຟຈຓີ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ບໃ ຌື ໂ ຽຆໃ ຌພ ນຌໃ ທງ ຖຝຍຍ຺ B ບຟຈຂຟງຘຌິ ຟໄ ເນນໄ ຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A ຽຑໃ ບື ຌຟ່ ແຎຂຟງຉໃ ່ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 4) ກຟຌຑຈພ ຝຌຟກບຄຌຶ ນຓໃ ູຍຟໄ ຌ ໄ ຄິ ກ່ ື ກຟຌໃ ີ “I” ຎຝຽຑຈຍຸກຌ຺ ຖຸກຂຌຶໄ ກຝ່ຟຍຈ຺ ຍຟຈຉໃ ຟຄໂ ເຌກຟຌຎພຍຎຸຄ “I” “P” ຖຝ “O” ຂບຄນຌໃ ທງຖຝຍຍ຺ A ຖຝ B ເນຓໄ ີ ທຟຓຝຽຖຌີ ຽຂຓພໄ ຂຄ ຖຝດພຄໄ ງຌື 5) ຂຘ່ໄ ຄພ ຽກຈບໃ ຌື ໂ ຂເ່ ນຌໄ ກພ ຘກຶ ຘຟຑິ ຟຖຝຌຟຌ຺ໄ ນຟຽບຟ຺ ຽບຄ 3.15 ທຟຓນຓຟງຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຉຟຓຈພ ຌຝບໃ ຌື ໂ ນຟົ ກນົຟງ ຌບກຽໜບື ຟກທຟຓນຓຟງນົກພ ໃ ກີ ໃ ຟທຖທໄ ງຄພ ຓີ ທຟຓນຓຟງຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຉຟຓຈພ ຌຝບໃ ຌື ໂ ຆໃ ຄຶ ຌກພ ຘກຶ ຘຟບຟຈຌຟ່ ຓຟຑິ ຟຖຝຌຟຎຝກບຍ ຟກໃ ແີ ຈຘໄ ຝນຖຸຍຖຝຉຈພ ຉບຌຓຟຟກນຌຄພ ຘື ຂຼຌຈງ ຏູຆໄ ໃ ທງ ຘຟຘຝ ຈຟຟຌ ຘຌ຺ ຝງຟ ຑຌ຺ ຘີ ຆໃ ື ຈິ ຘຝຈີ ຖຝນກົພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ (ຘຌ຺ ຝງຟ ຑຌ຺ ຘ,ີ 2545 : 2 - 22) ຓຟທຌິ ບີ ບຌຽຆຌ (Olsen, 1968 : 91) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໝຟງຽຊຄິ ບຄ຺ ກຟຌຟຄ ຘຄພ ຓ຺ ຎຝຽຑຈໜໃ ຄຶ ຎຝກບຍຈທໄ ງຑຌືໄ ໃ ຍີ ຖ່ ຽິ ທຌໜໃ ຄຶ ໃ ຍີ ຌພ ຈຟຘຝຓຟຆກິ ຉບຍຘຝນຌບຄທຟຓຉບໄ ຄກຟຌ ຑຌືໄ ຊຟຌ ຘໃ ທຌເນງໃ ຖຝກແໄ ຂຍຌພ ນຟຘໃ ທຌເນງໃ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄແຈໄ ຽບທີ ຌິ .ີ ຆຌຽຈີ (Sanders.1958 : 189) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ຽຎພຌ ກໃ ຸຓຍຸກຌ຺ ນົຟງໂກໃ ຸຓຓຟປໃ ທຓກຌພ ເຌຍ່ຖຽິ ທຌຈຼທກຌພ ຑຟງເຉກໄ ຈ຺ ນຓຟງ ນຖື ຂ່ຍໄ ຄພ ຍພ ບຌພ ຈຼທກຌພ ຓກີ ຟຌ ຘຟໄ ຄຘຌພ ກຌພ ຓີ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 34
ທຟຓຘຌ຺ ເປໃ ທຓກຌພ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຈຼທກຌພ ຖຝ ຓຑີ ຈຶ ຉກິ ຟ່ ໂື ກຌພ . ຽຈຌຌຈິ ບ.ີ ຑ່ຑຖຌິ (Poplin.1972 : 8) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໝຟງຽຊຄິ ກໃ ຸຓໃ ີ ຓກີ ຟຌ ປໃ ທຓຓກື ຌພ ຓີ ທຟຓປູຘໄ ກຶ ຽຎພຌຽຟ຺ໄ ຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ປໃ ທຓກຌພ ຓກີ ຟຌຘຝຓຟຓ຺ ຍຍຏຝຽຆຌີ ໜຟໄ ກຌພ ຓີ ທຟຓຘຝ ຌຈິ ຘຝໜຓ຺ ປູໄ ກພ ກຌພ ຽຎພຌດໃ ຟຄຈີ ຎຝຘຟຈ ນກົພ ຘຖິ ຟ (2519 : 2) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໝຟງຽຊຄິ ກໃ ຸຓຌ຺ ຑທກນຌໃ ຄຶ ຆໃ ຄຶ ບຍບຄຍ່ຖຽິ ທຌໃ ຓີ ບີ ຟຌຟຽຂຈຌໃ ຌບຌ ຈງຊທື ໃ ຟຉຌ຺ ຓີ ທຟຓຏູກຑຌພ ດໃ ູກຍພ ບຟຌຟຍຖ່ ຽິ ທຌ ນໃ ຄຌຌພໄ ຖຝ ຓີ ທຟຓດຶຈໜໃ ຼທກຌພ ຽຎພຌຎຶກຏໃ ຌນຓຌພໄ ຄ຺ ຽຘຟ຺ ທຝຌ຺ ຘຸຈຘຝນທຟຈ (2524 : 117) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ຽຎພຌກຟຌຓຟຄພ ນຓຈ຺ ກຌພ ດໃ ູຽຎພຌກໃ ຸຓ ຉຄພໄ ຉໃ ກໃ ຸຓຂຝໜຟຈຌບໄ ງ ຽຆໃ ຌພ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌ ແຎຌ຺ ຽຊຄິ ກໃ ຸຓຂຝໜຟຈເນງໃ ຽຆໃ ຌພ : ຽຓບື ຄ, ຎຝຽຈ ນຖື ໝຟງຽຊຄິ ບຟຌຟຍ່ຖຽິ ທຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ໜໃ ຄຶ ໂ ຆໃ ຄຶ ຏູໄ ຌ຺ ເຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ຌຌພໄ ຓຑີ ຟຘຟຽທຟ຺ໄ ຈຼທກຌພ ຓີ ຟຖງິ ຝ່ຟ ຎຝຽຑຌຈີ ຼທກຌພ , ຓີ ທຟຓປູຘໄ ກຶ ຍຍຈຼທກຌພ ຖຝ ຓຑີ ຈຶ ຉກິ ຟ່ ແຎຉຟຓຽຈຉຝຝຉິ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌແຎເຌຟ່ ຌບຄ ຈຼທກຌພ ຘຌພ ງຟ ຘຌພ ງຟທທິ ຈພ (2526 : 6) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໝຟງຽຊຄິ ບຄ຺ ກຟຌຟຄ ຘຄພ ຓ຺ ດໃ ຟຄໜໃ ຄຶ ໃ ຓີ ບີ ຟຌຟຽຂຈທຍຸຓບໄ ຄຊໃ ຌິ ໜໃ ຄຶ ໃ ຎີ ທຄຘຝຓຟຆກິ ຘຟຓຟຈຍຌພ ຖຸຽຊຄິ ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຑຌືໄ ຊຟຌຘໃ ທຌ ເນງໃ ຖຝ ຘຟຓຟຈກແໄ ຂຍຌພ ນຟຘໃ ທຌເນງໃ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄແຈໄ ງຸທຈພ ທຸຊຽິ ຓີ (2525 : 3) ແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໝຟງຽຊຄິ ຑຌືໄ ໃ ບີ ຌພ ຽຎພຌໃ ີ ດໃ ູ ບຟແຘຂບຄຌ຺ ຖຝ ໝຟງທຟຓຽຊຄິ ກໃ ຸຓຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ໃ ບີ ຟແຘດໃ ູເຌຑຌືໄ ໃ ຌີ ຌພໄ ຈງຓີ ທຟຓຘຌ຺ ເ ຓທີ ຈພ ຊຸ ຎຝຘຄ຺ ຽຎ຺ຟໄ ໝຟງ ຖຝ ຈຸ ໝຟງເຌກຟຌໃ ີ ຝດໃ ູປໃ ທຓກຌພ ດໃ ຟຄຓີ ທຟຓຘຸກ ຎຝຽທຈ ທຝຘີ (2541 : 13) ເນໄ ທຟຓນຓຟງແທທໄ ໃ ຟ “ຆຸຓຆຌ຺ ” ໝຟງຽຊຄິ ກຟຌໃ ີ ຌຟ່ ຌທຌ ໜໃ ຄຶ ຓີ ທຈພ ຊຸຎຝຘຄ຺ ປໃ ທຓກຌພ , ຓີ ທຟຓຽບບືໄ ຽຒືບໄ ຽຏບື ຏໃ ຉໃ ່ກຌພ , ຓີ ທຟຓຑຝງຟງຟຓຽປຈພ ນງຄພ ປໃ ທຓກຌພ , ຓກີ ຟຌປຼຌປູ ໄ ປໃ ທຓກຌພ ເຌກຟຌກຝ່ຟ ຆໃ ຄຶ ຄພ ນຓຈ຺ ຽຊຄິ ກຟຌຉຈິ ຉໃ ຘ່ ໃ ຘື ຟຌກຌພ ຝຽນຌພ ແຈທໄ ໃ ຟ ຌກພ ທຆິ ຟກຟຌແຈເໄ ນໄ ທຟຓນຓຟງຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ ບບກແຎຈງບຟຈຍໃ ຄແຈໄ ຽຎພຌ 3 ຌທຟຄ ື 1) ຆຸຓຆຌ຺ ໝຟງຽຊຄິ ກໃ ຸຓຟຄຘຄພ ຓ຺ ໃ ຓີ ີ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ກຌພ ຉຟຓຍຌພ ຈພ ຊຟຌຟຄຘຄພ ຓ຺ ຓີ ທຟຓຏູກຑຌພ ກຌພ ຖຝ ຓີ ທຟຓຽຎພຌຎຶກຏໃ ຌນຓຌພໄ ຄ຺ ຆໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓນຓຟງຽຆໃ ຌພ ຈຼທກຍພ ທຟຓນຓຟງຈງປູຍຘຍພ ຖຝ ບຟຈໝຟງຽຊຄິ ກໃ ຸຓຍຸກຌ຺ ໃ ຓີ ຘີ ຟງຘຟ່ ຑຌພ ຈຼທກຌພ ຽຆໃ ຌພ : ບຍທ຺ , ຽຏໃ ຟ຺ ຆຌ຺ ຉໃ ຟຄໂ ຈທໄ ງ 2) ຆຸຓຆຌ຺ ໝຟງຽຊຄິ ຑຌືໄ ໃ ີ ນຖື ຍ່ຖຽິ ທຌຟຄຑູຓຘຟຈ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌໃ ດີ ໃ ູບຟແຘຂບຄກໃ ຸຓຌ຺ ຽຆໃ ຌພ : ຽຂຈຍຖ່ ຽິ ທຌ ຍຟໄ ຌ, ນຓໃ ູຍຟໄ ຌ, ຽຓບື ຄ, ຂທຄ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 3) ຆຸຓຆຌ຺ ໝຟງຽຊຄິ ບຄ຺ ກຟຌຟຄຘຄພ ຓ຺ ໃ ຓີ ທີ ຈພ ຊຸຎຝຘຄ຺ ຆຈພ ຽຌພ ຖຝ ຄພ ນຓຈ຺ ກຌພ ເຌ ແຖງຝຽທຖຟໃ ີ ຈຌ຺ ຑຘ່ ຓ຺ ທຌ ຌ຺ ຽກຈີ ຖຝຍຍ຺ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຖຝ ທຟຓຏູກຑຌພ ກຌພ ຂຌຶໄ ຽຆໃ ຌພ : ບຄ຺ ກຟຌຍຖ່ ນິ ຟຌ ຘໃ ທຌ ຍຟໄ ຌ, ຑກພ ກຟຌຽຓບື ຄ ກໃ ຸຓບຟຆຍີ ຉໃ ຟຄໂ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຟກທຟຓນຓຟງຈງຘຟຓຌພ ຘຟ່ ຌກຶ ທຟຓນຓຟງຈງປູຍຘຍພ ຖຝ ທຟຓນຓຟງຟຄທຆິ ຟກຟຌໃ ີ ກໃ ຟທຓຟຖທໄ ບຟຈຝເນໄ ທຟຓນຓຟງຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ແຈທໄ ໃ ຟ ໝຟງຽຊຄິ “ກໃ ຸຓຟຄຘຄພ ຓ຺ ໃ ດີ ໃ ູບຟແຘປໃ ທຓກຌພ ເຌ ບຟ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 35
ຌຟຍຖ່ ຽິ ທຌຈຼທກຌພ ຽຆໃ ຌພ : ບຍທ຺ , ຽຂຈຍຖ່ ຝຽທຌຍຟໄ ຌ, ນຓໃ ູຍຟໄ ຌ ນຖື ຽບຌີໄ ຽຎພຌດໃ ຟຄບໃ ຌື ຓີ ທຟຓ ກໃ ຼທຂບໄ ຄ ຘ່ຟຑຌພ ກຌພ ຓກີ ຟຌຉຈິ ຉໃ ່ຘໃ ຘື ຟຌ ຖຝ ປຼຌປູປໄ ໃ ທຓກຌພ ຓີ ທຟຓຏູກຑຌພ ຽບບືໄ ບຟບຌກຌພ ຑຟງເຉຍໄ ຌພ ຈພ ຊຟຌ ຖຝ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ຈຼທກຌພ ປໃ ທຓຓື ຖຝ ຽຑໃ ຄິ ຑຟບຟແຘກຌພ ຽຑໃ ບື ຍຌພ ຖຸທຈພ ຊຸຎຝຘຄ຺ ຖຝ ຽຎ຺ຟໄ ໝຟງປໃ ທຓກຌພ ” 3.2 ບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຑິ ຟຖຝຌຟຟກທຟຓນຓຟງນກົພ ຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຖຝ ຏຌຑຟຍຽຆຄີ ຖຝຍຍ຺ ໃ ກີ ໃ ຟທຖທໄ ເຌນທ຺ ຂ່ໄ ຂຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ຂບຄຉບຌຌີໄ ຘຟຓຟຈຘຝນຖຸຍແຈທໄ ໃ ຟ ບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ກໃ ຘໃ ຄິ ຉໃແ່ ຎຌີໄ 1) ຌ຺ ນຖຎື ຝຆຟຆຌ຺ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ກໃ ບຄ຺ ກບຌຆຸຓຆຌ຺ ບຄ຺ ກບຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ກໃ ຸຓຎຝຆຟຆຌ຺ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ 2) ຘຝຊຟຍຌພ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ກໃ ທຈພ , ປຄປຼຌ, ບຄ຺ ກບຌຘຟຈຘຝນຌຟ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ 3) ຐໃ ຟງຍ່ຖນິ ຟຌຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ກໃ ບຄ຺ ກຟຌຍ່ຖນິ ຟຌຍຟໄ ຌ, ຽຈຍຟຌ, ຏູເໄ ນງໃ ຍຟໄ ຌ 4) ບຟຌຟຽຂຈຟຄຑູຓຘຟຈ 5) ຑູຓຎພຌງຟບໄ ຄຊໃ ຌິ 6) ຘຖິ ຝຎຝທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຎຝຽຑຌຉີ ໃ ຟຄ ໂ 7) ຆຍພ ຑຝງຟກບຌຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽຆໃ ຌພ ຘຝຊຟຌໃ ີ ໃ ບຄໃ ຼທ, ຎໃ ຟແຓ,ໄ ຓໃ ຌຟ່ໄ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ 8) ນຌໃ ທງຄຟຌຂບຄຖຈພ ແຈໄ ກໃ ຖຟຈຆຝກຟຌຘໃ ທຌຑູຓຓຑິ ຟກ ນຌໃ ທງຄຟຌຖຈພ ຟກຘໃ ທຌກຟຄ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ 9) ຎຝຆຟຘຄພ ຓ຺ ຌບກຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ກໃ ຌກພ ຑຈພ ຝຌຟ, ຌກພ ທຆິ ຟກຟຌ, ຌກພ ທຆິ ຟຆຍີ , ຸຖຝກຈິ ຖຝ ບໃ ຌື ໂ 10) ບຄ຺ ກບຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈໄ ກໃ ນຓໃ ຍູ ຟໄ ຌ, ຽຓບື ຄ, ຂທຄ, ຎຝຽຈ 11) ບຄ຺ ກບຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ບໃ ຌື ໂ ຽຆໃ ຌພ ແຎຘຝຌ,ີ ຝຌຟຟຌ 12) ບໃ ຌື ໂ ຌບກຟກຂ່ຘໄ ຝນຖຸຍໃ ກີ ໃ ຟທຖທໄ ຌີໄ ງຄພ ຓີ ຈພ ຌຝບໃ ຌື ໂ ໃ ກີ ໃ ຟທຽຊຄິ ບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຆໃ ຄຶ ຘຝນຖຸຍຖຝຉຈພ ຉບຌຓຟຟກນຌຄພ ຘຂື ຼຌຈງ ຏູຆໄ ໃ ທງຘຟຘຝຈຟຟຌ ຘຌ຺ ຝງຟ ຑຌ຺ ຘີ ຆໃ ື ຈິ ຘຝຈີ ຖຝ ນົກພ ກຟຌ ຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ (ຘຌ຺ ຝງຟ ຑຌ຺ ຘ,ີ 2533 : 14-15) ຑຈພ ຘຸຟ່ ຌຄ຺ ແຈໄ ຍໃ ຄບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບບກຽຎພຌ 4 ຎຝກຟຌ :ື 1) ກໃ ຸຓຍຸກຌ຺ 2) ບຍຸຓບຟຌຟຽຂຈຍຖ່ ຽິ ທຌນໃ ຄໜໃ ຄຶ 3) ຘຝຑຟຍທຟຓຽຎພຌດໃ ູຟໄ ງກື ຌພ 4) ຓຏີ ຌ຺ ຎຝນງຈຖຝທຟຓຘຝຈທກຘຝຍຟງປໃ ທຓກຌພ ຘຌພ ງຟ ຘຌພ ງຟທທິ ຈພ ແຈໄ ຍໃ ຄບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບບກຽຎພຌ 4 ຎຝກຟຌ :ື 1) ຎຝຆຟກບຌຟ່ ຌທຌໜໃ ຄຶ 2) ຘຝຊຟຍຌພ ຟຄຘຄພ ຓ຺ 3) ບຄ຺ ກຟຌຟຄຘຄພ ຓ຺ 4) ບຟຌຟຽຂຈຟຄຑູຓຘຟຈ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 36
ຎຝຈຈິ ຓຈພ ຌຓິ ຟ ຍໃ ຄບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບບກຽຎພຌ 5 ຎຝກຟຌ :ື 1) ຌ຺ 2) ບຟແຘດໃ ູເຌຍ່ຖຽິ ທຌຈຼທກຌພ 3) ຓີ ທຟຓປູຘໄ ກຶ ຌກຶ ຈິ ຖຝຏຌ຺ ຎຝນງຈປໃ ທຓກຌພ 4) ຓກີ ຟຌຉຈິ ຉໃ ່ ຖຝແຎຓຟນຟຘໃ ູກຌພ ຽຎພຌຎຝຟ່ 5) ຓຘີ ຝຊຟຍຌພ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ໃ ເີ ນຎໄ ຝນງຈກໃ ຆຸຓຆຌ຺ ແຈໄ ຘຓ຺ ກຼຈ ຉຌພ ຘຝກຸຌ ຍໃ ຄບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບບກຽຎພຌ 5 ຎຝກຟຌ :ື 1) ຘຝຊຟຌໃ ຉີ ຄພໄ ນຖບື ຟຌຟຽຂຈ 2) ຎຝຆຟຆຌ຺ ນຖຑື ຌ຺ ຖຝຽຓບື ຄ 3) ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຂບຄຍຸກຌ຺ ເຌຆຸຓຆຌ຺ 4) ຍຖ່ ກິ ຟຌຘຟຟຖຝຌຝຑຟງເຌຆຸຓຆຌ຺ 5) ກຟຌຈພ ຖຝຍຼຍຆຸຓຆຌ຺ ແຑຕຈພ ຽຈຆຝຕຌິ ຍໃ ຄບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບບກຽຎພຌ 5 ຎຝກຟຌ:ື 1) ຌ຺ 2) ທຟຓຘຌ຺ ເຂບຄຌ຺ ໃ ຓີ ຉີ ໃ ຽ່ ຖໃ ບື ຄຈຼທກຌພ 3) ບຟຌຟຍ່ຖຽິ ທຌ 4) ກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຉໃ ກ່ ຌພ 5) ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຂບຄຘຝຓຟຆກິ ຌບກຟກຌີໄ ຖ່ຟຑບຄ ຍຸຌຆໃ ທງ ງຄພ ແຈໄ ຍໃ ຄບຄ຺ ຎຝກບຍຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ບບກຽຎພຌ 3 ຎຝກຟຌ:ື 1) ບຄ຺ ຎຝກບຍຈຟໄ ຌທຈພ ຊຸຖຝຆຍພ ຑຝງຟກບຌ່ຟຓຝຆຟຈ ແຈໄ ກໃ ຘຝຊຟຍຌພ ຉໃ ຟຄໂ ຽຆໃ ຌພ ທຈພ , ຘຝຊຟຌໃ ີ ຖຟຈຆຝກຟຌ, ຍຟໄ ຌຽປບື ຌ, ບຄ຺ ກຟຌຖຈພ ຊຝຍຟຌຖຝຽບກຆຌ຺ ຉຝນຖບຈຌ຺ ຑຈື , ຘຈພ , ປໃ ຟຈຉໃ ຟຄໂ ຈຌິ , ຓໃ ຌຟ່ໄ ຖ່ຟບຄ, ຝຽຖຘຟຍ, ຑູຽຂຟ຺ , ຎໃ ຟແຓ ໄ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ 2) ບຄ຺ ຎຝກບຍກໃ ຼທກຍພ ຌ຺ ແຈໄ ກໃ ຟ່ ຌທຌຑຌ຺ ຖຝຽຓບື ຄ, ຟ່ ຌທຌບຍທ຺ , ກຟຌ່ຟຓຟນຟກຌິ ຂບຄຏູ ໄ ຌ຺ , ຊຟຌຝຟຄຽຘຈຊຝກຈິ , ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຎ຺ກບຄ ຉຝນຖບຈຌ຺ ກຈິ ຝກຟ່ ບໃ ຌື ໂຂບຄຏູໄ ຌ຺ ເຌຆຸຓຆຌ຺ 3) ບຄ຺ ຎຝກບຍຟຄຈິ ເ ແຈໄ ກໃ ທຟຓປໃ ທຓຓ,ື ທຟຓຽຆໃ ບື , ຘຟຘຝໜຟ, ຽຈຝຉ,ິ ຌທທຟຓຈິ ຉຝນົບຈຌ຺ ່ຟຌຼຓຎຝຽຑຌທີ ຈພ ຝຌຟ່ຟຉໃ ຟຄໂ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ . ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 37
ຍຈ຺ ີ 4 ຂຝຍທຌກຟຌກທຈຽຍໃ ຄິ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ 4.1 ຂຝຍທຌກຟຌກທຈຽຍໃ ຄິ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ 4.1.1 ຂຝຍທຌກຟງກທຈຽຍໃ ຄິ ເໝໃ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຽຎພຌຂຝຍທຌກຟຌທຟຓຈິ ຖຝກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ໃ ີ ຸກຐໃ ຟງຽຂຟ຺ໄ ຓຟປຼຌປູໄ ຈງກຟຌຽປຈພ ທຼກປໃ ທຓກຌພ ເຆໄ ທຟຓຑຝງຟງຟຓປໃ ທຓກຌພ ຖຝຍໃ ຽ່ ຎພຌຘຈພ ຉູຉໃ ກ່ ຌພ ຖຝຽຎພຌກຂຝຍທຌກຟຌທຟຓຈິ ໃ ຉີ ບໄ ຄບຟແຘທຟຓ ປໃ ທຓຓື ຟກຸກຐໃ ຟງຈງຘຝຽຑຟຝທຟຓປໃ ທຓຓື “ຽຍຌຝຑຟີ “ ຆໃ ຄຶ ແຈໄ ກໃ ບຄ຺ ກບຌຎຝຆຟຆຌ຺ , ຑກພ ຖຈພ , ຑຟກ ຸຖຝກຈິ , ບຄ຺ ກບຌຽບກຆຌ຺ ຖຝ ຌກພ ທຆິ ຟກຟຌຽຂຟ຺ໄ ຓຟປໃ ທຓເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຽຑໃ ບື ຽຘຓີ ຑຝຖຄພ ຂບຄຉໃ ຖຝຐໃ ຟງ ເນໄ ຂຄກໃ ຄ ຈງກຟຌຈິ ຖຝປຼຌປູປໄ ໃ ທຓກຌພ ດໃ ຟຄຓຎີ ຝຉຘິ ່ຟຑຌພ ຓກີ ຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ດໃ ຟຄຄິ ຄພ ຽຄິ ປຟກຊຟຌ ທຟຓປກພ ທຟຓຽຓຈຉຟ ຈງຍໃ ຽ່ ຎພຌຘຈພ ຉູຉໃ ່ກຌພ ຈງ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ 1) ຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌຘູຌກຟຄຈງຎໃ ຼຌຽຎ຺ຟໄ ໝຟງຟກນຌໃ ທງຄຟຌຓຟຽຎພຌຎຝຆຟຆຌ຺ 2) ຘຝນຝທຆິ ຟກຟຌຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ ຈງຎໃ ຼຌທຟຓຽຆໃ ບື ໃ ີ ຝ່ຟຽຎພຌຘໃ ທຌໂ ຖທໄ ຌຟ່ ຓຟຎຝຘຓ຺ ຎຝຘຟຌ ກຌພ ເນຽໄ ຎພຌກຟຌຌຟ່ ທຟຓຄິ ຄພ ຓທຌຓຟຈພ ກຟຌແຎຑບໄ ຓກຌພ 3) ກຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຌຟ່ ຎຝຆຟຆຌ຺ ຓຟປໃ ທຓຄກຟຌກຈິ ຝກຟ່ ຂບຄນຌໃ ທງຄຟຌ ແຎເນໄ ຎຝຆຟຆຌ຺ ຓີ ຏຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຂບຄຽຂຟ຺ ຽຟ຺ໄ ຖຝນຌໃ ທງຄຟຌໃ ຽີ ຂຟ຺ໄ ແຎປໃ ທຓຽປຈພ ທຼກ 4) ກຟຌປໃ ທຓກຌພ ຽປຈພ ທຼກ ຌ່ຟກຈິ ຝກຟ່ ໃ ນີ ຟົ ກນຟົ ງຂບຄນຌໃ ທງຄຟຌຓຟຎຝຘຓ຺ ຎຝຘຟຌ ຈງກຟຌຌ຺ໄ ນຟ ທຟຓຈິ ປໃ ທຓກຌພ ຖຝຽປຈພ ທຼກປໃ ທຓກຌພ ຉຄພໄ ຉໃ ຉຌ຺ໄ ເນຍໄ ຌພ ຖຸຽຎ຺ຟໄ ໝຟງຖຝທຈພ ຊຸຎຝຘຄ຺ ຈຼທກຌພ ແຑຍູຌ ທຈພ ຝຌຝຘຌິ ຖິ ່ຟ ແຈເໄ ນຂໄ ຘ່ໄ ຝຽໜີ “ຂຝຍທຌກຟຌກທຈຽຍໃ ຄິ ເໝໃ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ” ນຖຊື ຟຌ ທຟຓຈິ ເໝໃ ຘຟ່ ຖຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຈໃ ຄພ ຌີໄ 1) ກຟຌປໃ ທຓຑຝຖຄພ ຘຟໄ ຄຘຌພ ຽຄິ ຑຌືໄ ຊຟຌນໃ ຄທຟຓປູປໄ ກພ ຘຟຓກພ ີ ຝຽປຈພ ເນຽໄ ຎພຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຆີ ຄ຺ ຑຝຖຄພ ຓຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍຖຝແຈຏໄ ຌ຺ ຘູຄຘຸຈ 2) ກຟຌຍູຖຝຌຟຝກຟຌຌຟ່ ຓຟຆໃ ຄຶ ຸຌຌຝຑຟຍຆທີ ຈິ ໃ ຈີ ີ ຖຝຘຄພ ຓ຺ ໃ ຈີ ຓີ ບີ ຄ຺ ຎຝກບຍໃ ີ ຍ຺ ຊທໄ ຌຘຓ຺ ຈຸຌ ຖຝຘຟຓຟຈຈຟ່ ຽຌຌີ ແຎດໃ ຟຄດພຄໄ ດືຌ ຽຎພຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຑີ ຄຶ ຎຟຈຊຝນຌຟ 3) ຎຝຆຟຆຌ຺ ຖຝຆຸຓຆຌ຺ ຽຎພຌກຌນົກພ ຈງຽຎພຌຏູກໄ ຟ່ ຌຈ຺ ທຟຓຉບໄ ຄກຟຌເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຽຎພຌຏູຈໄ ່ຟ ຽຌຌີ ກຟຌເນຽໄ ກຈີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຖຝຽຎພຌຏູປໄ ຍພ ຏຌ຺ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ 4) ກຟຌຘກຶ ຘຟປຼຌປູຂໄ ບຄຆຸຓຆຌ຺ ຖຝບຄ຺ ກບຌຆຸຓຆຌ຺ ກື ຌ຺ ແກຖຝຂຝຍທຌກຟຌຘຟ່ ຌພ ໃ ີ ຝເນຽໄ ກຈີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຽີ ໝຟຝຘຓ຺ ຘບຈໃ ບຄກຍພ ຘຝຊຟຌຌຝກຟຌຓຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍຉຝນຖບຈຌ຺ ຓກີ ຟຌຎພຍຎຸຄ ຑຈພ ຝຌຟດໃ ຟຄຉໃ ຽ່ ຌໃ ບື ຄ 5) ກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຑຟຖຝກຈິ ປໃ ທຓກຌພ ຽຎພຌຂຝຍທຌກຟຌປຼຌປູໄ ໃ ຓີ ີ ຸຌຌຝຑຟຍຘບຈໃ ບຄກຍພ ທຟຓຽຎພຌ ຄິ ເຌຓຉິ ຉິ ໃ ຟຄໂ ຉຝນຖບຈຌ຺ ຘຟຓຟຈຎພຍຎໃ ຼຌແຈດໄ ໃ ຟຄຽໝຟຝຘຓ຺ ຉຟຓຘຝຊຟຌຌຝກຟຌໃ ຎີ ໃ ຼຌຎຄ 4.1.2 ນົກພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຈງຽຌຌພໄ ຌ຺ ຽຎພຌຘູຌກຟຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຈງຽຌຌພໄ ຌ຺ ຽຎພຌຘູຌກຟຄຆໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓນຓຟງຽຊຄິ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຈງ ຎຝ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 38
ຆຟຆຌ຺ ຽຑໃ ບື ຎຝຆຟຆຌ຺ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟທຟຓປູໄ ທຟຓຘຟຓຟຈຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຈງກຟຌ ປຼຌປູດໄ ໃ ຟຄຓຖີ ຝຍຍ຺ , ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຽຑໃ ບື ຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຂບຄນຌໃ ທງຄຟຌຑຟງຌບກຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຈີ ່ຟ ຽຌຌີ ກຟຌເນໄ ກຍພ ຎຝຆຟຆຌ຺ ຈງ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ ຖຝຈ່ຟຽຌຌີ ຄຟຌຉຟຓທຟຓຉບໄ ຄກຟຌຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ . ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຈງຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌກຟຌຘໃ ຄ຺ ຽຘຓີ ເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌຏູຖໄ ຄ຺ ຓື ຟ່ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຉຌ຺ ຽບຄ ຆໃ ຄຶ ຽຎພຌຑຌືໄ ຊຟຌໃ ຘີ ່ຟຌພ ໃ ຘີ ຸຈຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຓີ ີ ຌ຺ ຽຎພຌຘູຌກຟຄຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຝຽຎພຌທິ ີ ໃ ີ ຈພ ກຟຌເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ປໃ ທຓກຌພ ຽກຍພ ທຽິ ຟຝຂ່ຓໄ ູຌຌ຺ໄ ນຟຍຌພ ນຟຆຸຓຆຌກຟ່ ຌຈ຺ ຌທຟຄກແໄ ຂຍຌພ ນຟ ຉຈພ ຘຌິ ເ ຽຖບື ກກຈິ ຝກຟ່ ຖຄ຺ ຓຈື ່ຟຽຌຌີ ກຟຌຖຝຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ ຘຝນຖຸຍ. 1) ປໃ ທຓຓກື ຌພ ດໃ ຟຄຑຌພ ຝຓຈິ ໃ ຽີ ໃ ຟ຺ ຼຓກຌພ ຈທໄ ງທແິ ຘຈພ ຌຍພ ຊກື ຌພ ຑຝງຟງຟຓຽປຈພ ຌຟ່ ກຌພ ຖຝງບຓ ປຍພ ກຌພ 2) ກຝຉຸຌໄ ຖຝຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌເຌກຟຌຽຘຓີ ຑຝຖຄພ ທຟຓຑຝງຟງຟຓຑຈພ ຝຌຟຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຸກນຌ຺ ນໃ ຄ 3) ຓຟຈຉຝກຟຌກຟ່ ໜຈ຺ ຓຟຟກຽຍບືໄ ຄຉຌ຺ໄ ຉບໄ ຄຎໃ ຼຌຂຝຍທຌກຟຌ ຽຑໃ ຓີ ຎຝຘຍ຺ ກຟຌຂບຄຏູຽໄ ປຈພ ທຼກດໃ ຟຄຉໃ ່ ຽຌໃ ບື ຄຈງກຟຌຘຟໄ ຄຑຌືໄ ຊຟຌທຟຓຘຟຓຟຈນຟົ ງຈຟໄ ຌຽຑໃ ບື ກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ດີ ພຄໄ ງຌື 4) ປູຍຍຍຽກພ ຌກິ ທິ ກີ ຟຌໃ ຊີ ໃ ຟງບຈຖຄ຺ ຓຟເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຂຟ຺ໄ ຽຊຄິ ຂ່ຓໄ ູຌຖຝນໃ ົຄ ຆຍພ ຑຝງຟກບຌຉຟຓຘຝຈທກ ຏູຆໄ ຼທຆຟຌຽຎພຌຐໃ ຟງບ່ຟຌທງທຟຓຘຝຈທກຘຟໄ ຄເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ຘຝຘຓ຺ ຎຝຘຍ຺ ກຟຌຖຝທຟຓປູ ໄ 5) ກຟຌບ່ຟຌທງທຟຓຘຝຈທກເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ທຟຄຏຌຄຟຌຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຉບໄ ຄກຟຌທຟຓບຈ຺ ຌ຺ ຖຝກພ ຘຝກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ເຌກຟຌຘຝໜຍພ ຘຝໜຌູ ກຟຌປຼຌຟກກຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ຄິ ຈໃ ຄພ ຌຌໄ ໃ ຄຶ ທຌຽຘຓີ ຑຝຖຄພ ທຟຓຑຝງຟງຟຓຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ເນຓໄ ີ ທຟຓຘຟຓຟຈຌເີໄ ນແໄ ຈໄ 6) ກຟຌຈພ ກຟຌເນຎໄ ຝຉຍິ ຈພ ແຈໄ ຌ຺ ຽຎພຌຌແິ ຘຉບໄ ຄຎໃ ຼຌຟກກຟຌທຍຸຓ ຘໃ ຄພ ກຟຌແຎ ຽຎພຌກຟຌເນຓໄ ີ ຘໃ ທຌປໃ ທຓຖຝຘຟໄ ຄທຟຓຘຟຓຟຈ 4.1.3 ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ ໝຟງຽຊຄິ ຖຝຍຍ຺ ຈິ ຖຝຍຍ຺ ຸຌໃ ຟຖຝທິ ກີ ຟຌຎຝຉຍິ ຈພ ໃ ເີ ນໄ ທຟຓຘ່ຟຌພ ກຍພ ບຄ຺ ຎຝກບຍຉໃ ຟຄໂ ຄພ ໝຈ຺ ເຌຊຟຌຝໃ ຘີ ຟ່ ຑຌພ ຽຎພຌບຌພ ໜໃ ຄຶ ບຌພ ຈຼທກຌພ ຄພ ຆຸຈຆໃ ຄຶ ກໝ່ ຟງຽຊຄິ ທຟຓຘຓ຺ ຈູຌຖຝຽບກກຝຑຟຍຂບຄບຄ຺ ຎຝກບຍຉໃ ຟຄໂ ຌຟງຑຈຎຝຽທຈ ທຝຘີ ແຈຘໄ ຝບໄ ຌຽຊຄິ ຽຎພຌກໃ ຸຓຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟຉຟຓຂຝຍທຌເໝໃ ຌີໄ ຈງຆເີໄ ນໄ ຽນຌພ ທໃ ຟກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ເີ ນໄ ຸຌໃ ຟກໃ ຆທີ ຈິ ຝຉບໄ ຄຌຟ່ ຽຘຟ຺ ນົກພ 5 ຎຝກຟຌຂບຄຘຄພ ຓ຺ ແທໄ ຄພ ໝຈ຺ ແຈໄ ກໃ 1) ຈິ ເໃ ຓີ ີ ຟ່ ຓຝ 2) ຍຍຏຌຟຄທຟຓຈິ 3) ທຟຓຘຓ຺ ຈຸຌຂບຄຟ່ ຓຝຆຟຈຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ 4) ກຟຌຑໃ ຄຶ ຉຌ຺ ຽບຄຟຄຽຘຈຊຝກຈິ 5) ຆທີ ຈິ ຆຸຓຆຌ຺ (ທຟຓຽຎພຌຆຸຓຆຌ຺ ) ໝຟງທຟຓທໃ ຟ ຽປຟ຺ ຝຉບໄ ຄຑຈພ ຝຌຟແຎຑບໄ ຓໂກຌພ ຸກຈຟໄ ຌ ຉໃ ຖຝຈຟໄ ຌຉບໄ ຄຽຆໃ ບື ຓດຄກຌພ ຽຎພຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ີ ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ ຎພຈແຉໃ ຟຄໂ ເຌຖກພ ຘຝຌຝໃ ຓີ ີ ທຟຓ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 39
ຘ່ຟຑຌພ ຖຝຽຆໃ ບື ຓດຄກຌພ ດໃ ຟຄຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ຈງຍໃ ເ່ ນຽໄ ກຈີ ຏຌ຺ ຽຘງກຍພ ຈຟໄ ຌເຈຈຟໄ ຌໜໃ ຄຶ ໃ ຽີ ປຟ຺ ງກ຺ ຉທ຺ ດໃ ຟຄກຌພ ນຖຟງໂື ເຌບຟຈຈີ ຽປຟ຺ ຑຈພ ຝຌຟຈງຓຸຄໄ ຽຌຌພໄ ຟຄຈຟໄ ຌຽຘຈຊຝກຈິ ຑຼຄຈຟໄ ຌຈຼທ ຘຝຈຄທໃ ຟ ຽປຟ຺ ຑຈພ ຝຌຟຽຑໃ ບື ຓຸຄໄ ນທຄພ ໃ ີ ຝ ງກ຺ ຖຝຈຍພ ຖຟງແຈດໄ ໃ ຟຄຈຼທຖຝຟຈທໃ ຟຽຓໃ ບື ຖຟງແຈຘໄ ູຄຂຌຶໄ ຖທໄ ຝ ຽປຈພ ເນກໄ ຟຌຑຈພ ຝຌຟຘຟຂຟບໃ ຌື ໂຉຟຓຓຟ ຽປຟ຺ ຘໃ ຄ຺ ຽຘຓີ ກຟຌໃ ບຄໃ ຼທຽຑໃ ບື ເນຓໄ ຖີ ຟງແຈໄ ຓຽີ ຄຌີ ຟກຉໃ ຟຄ ຎຝຽຈຽຂຟ຺ໄ ຓຟນຖຟງໂ ຉໃ ຉບໄ ຄຓກີ ຟຌຑຈພ ຝຌຟຘຟຂຟບໃ ຌື ໂຉຟຓຓຟ ຽປຟ຺ ຘໃ ຄ຺ ຽຘຓີ ກຟຌໃ ບຄໃ ຼທຽຑໃ ບື ເນຓໄ ຖີ ຟງແຈຓໄ ຽີ ຄຌີ ຉຕຟຽຂຟ຺ໄ ຓຟຉໃ ຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ກຟຌ່ຟຖຟງ ຆຍພ ຑຝງຟກບຌຟ່ ຓຝຆຟຈ ຽກຈີ ຓຌ຺ ຖຝ ຑຈິ ຽຎພຌຉຌ຺ໄ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ກຟຌຓຸຄໄ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຈຟໄ ຌເຈຈຟໄ ຌໜໃ ຄຶ ຈງຍໃ ຍ່ ູຖຝຌຟກຟຌຖຝ ຍໃ ່ຓີ ຍຍໃ ຽີ ຎພຌ ກໃ ຸຓແຎຑບໄ ຓກຌພ ດໃ ຟຄຽໃ ຟ຺ ຼຓຖຝຟ່ ຌຄຶ ຽຊຄິ ຏຌ຺ ກຝຍ຺ ຆໃ ຄຶ ກຌພ ຖຝກຌພ ກ່ ຝຽກຈີ ຍຌພ ນຟ ທຟຓຍໃ ດ່ ພຄໄ ດືຌ ຽຌບືໄ ເຌຘຟ່ ຌພ ຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ 1) ຑຈພ ຝຌຟຌ຺ ຽຑໃ ບື ເນໄ ຌ຺ ຘຟຓຟຈກຟ່ ຌຈ຺ ກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຉຌ຺ ຽບຄ ບຍທ຺ ຖຝ ຆຸຓຆຌ຺ ຎຝຽຈຆຟຈ 2) ຑຈພ ຝຌຟເຌຸກຽຖໃ ບື ຄຑບໄ ຓກຌພ ແຎຄພ ຌ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ 3) ຓຂີ ຝຍທຌກຟຌປຼຌປູໄ ໃ ຉີ ໃ ຽ່ ຌໃ ບື ຄປໃ ທຓກຌພ ຄພ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ຖຝຖຝນທໃ ຟຄຆຸຓຆຌ຺ 4) ຑຟກີ ຟຌຑຈພ ຝຌຟຉໃ ຟຄໂ ຸກຖຝຈຍພ ຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຘຝໜຍພ ຘຝໜຌູ ກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ 5) ຓທີ ິ ີ ຈິ ຖຝຘຟ່ ຌກຶ ທໃ ຟກຟຌຑຈພ ຝຌຟຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຓີ ທຟຓນົຟກນົຟງ ຓຑີ ຌ຺ ຖຝທຈພ ຖຝຓີ ທຟຓ ຽຆໃ ບື ຓງຄຘ່ຟຑຌພ ຽຎພຌຘຓ຺ ຈຸຌຑ່ຈກີ ຍພ ຟ່ ຓຝຆຟຈ ຂ່ໄ ທຌຟ່ ຌຄຶ ຽຊຄິ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ 1) ຑຈພ ຝຌຟຄພ ຌ຺ ຆຸຓຆຌ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຄພ ຖຝຍຍ຺ 2) ທແິ ຘຈພ ຖທຓຸກຈຟໄ ຌຈງຈິ ຍຍຖທຓງບຈ (Critical Thinking) 3) ທຟຄຏຌດຶຈນົກພ ຑຌືໄ ໃ ີ ຟກຘໃ ທຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ຘໃ ູຖຝຈຍພ ຆຟຈ 4) ຎຝຆຟຆຌ຺ ເຌຑຌືໄ ໃ ຓີ ກີ ຟຌຽປຈພ ຏຌຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟຖຝກຟຌຈພ ກຟຌຉຌ຺ ຽບຄ 5) ກບຍຄຟຌຖຝຈຍພ ຽຄິ ຉບໄ ຄຽປຈພ ຽຑໃ ບື ຽຘຓີ ຑຝຖຄພ ຂບຄຌ຺ ຖຝຈຍພ ຖຸຓຖຝຘຟໄ ຄຍຌພ ງຟກຟຈເນຘໄ ຟຓຟຈຽຎພຌ ແຎແຈ ໄ 6) ຏຌງໃ ບງຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟຉບໄ ຄດໃ ູຑຟງເຌກບຍຂບຄຏຌຄພ ນຓຈ຺ 7) ຽກຌກິ ຖຝທຼກໃ ຽີ ປຈພ ຉບໄ ຄຽຆໃ ບື ຓງຄກຍພ ທຼກບໃ ຌື ໂໃ ກີ ໃ ຼທຂບໄ ຄປໃ ທຓກຌພ ຍໃ ່ງກຽຎພຌຘໃ ທຌໂ ທິ ີ ຄໃຟງໃ ຘີ ຸຈື ກຟຌເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ່ຟຌຄຶ ຽຊໃ ຄິ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຉຌ຺ ຽບຄຍຍຄພ ນຓຈ຺ ຸກຈຟໄ ຌຖຝຽປຈພ ທຼກປໃ ທຓກຌພ ເນຍໄ ຌພ ຖຸຽຊຄິ ຏຌ຺ ຄພ ນຓຈ຺ ຖຝຂຝຍທຌກຟຌປໃ ທຓກຌພ ຽປຈພ ທຼກຸກຖຝຈຍພ 4.1.4 ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຽຄິ ຓຉິ ທິ ຈພ ຝຌຝ່ຟ ຓກພ ຝຓຏີ ູກໄ ໃ ຟທຘຝຽໝທີ ໃ ຟຎຝຽຈແຑຈພ ຝຌຟຉໃ ຽຘຈຊຝກຈິ ຽຎພຌນົກພ ຍໃ ່ຽຍໃ ຄິ ຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຉໃ ໄ ໃ ີ ຄິ ຖທໄ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟກຝຘນົກພ ກທ່ ຟຄດໃ ູຽຄິ ຑຌືໄ ຊຟຌຂບຄຓຉິ ທິ ຈພ ຝຌຝ່ຟຈງຘຝຽຑຟຝ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຍ່ ຑກຌງິ ຓ຺ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ກຟຌຽຍໃ ຄິ ຍຍກຌ຺ ແກຖຝງກຘໃ ທຌ ທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຆີ ນືໄ ຟຸກຘໃ ຄິ ຈທໄ ງ ຽຄຌີ ຉຟ ຽປຈພ ເນເໄ ນຽໄ ກຈີ ກຟຌຂຟງຘຖິ ຝຎຝທຈພ ຝຌຝຟ່ ທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຉໃ ຈຄພໄ ຽຈຓີ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ກຟຌຝຑຈພ ຝຌຟຝຽກຈີ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 40
ຂຌຶໄ ແຈຉໄ ບໄ ຄຎໃ ຼຌທິ ີ ຈິ ຖຝຎໃ ຼຌຂຝຍທຌກຟຌຽຍໃ ຄິ ເໝໃ ນຌພ ຓຟຽຂຟ຺ໄ ເຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຓີ ກີ ຟຌຽໃ ບື ຌ ແນທຓຆີ ທີ ຈິ ຌໃ ີ ຽຑໃ ບື ຝແຈຽໄ ຂຟ຺ໄ ເຟຄຽຖບື ກເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟເນຓໄ ີ ຈິ ຟຄໃ ນີ ຟົ ກນຟົ ງນຖຟງຂຌຶໄ ຖຝ ຘຟຓຟຈກຟ່ ຌຈ຺ ຟຄຽຖບື ກ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟແຈຘໄ ບຈໃ ບຄກຍພ ທຟຓຽຎພຌຄິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ . ຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຎພຌກຟຌຽຍໃ ຄິ ຍຌພ ນຟຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ ຘຍພ ຑຝຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄໂ ຓີ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ກຌພ ຈງໃ ຍີ ໃ ່ ງກຽຎພຌຘໃ ທຌໂ ຖທຓຄພ ກຟຌຽຍໃ ຄິ ທິ ີ ຈິ ຂບຄຌ຺ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ໃ ບີ ຝຍິ ຟງຘໃ ຄິ ໃ ຽີ ຎພຌຎຟກຈ຺ ກຟຌ ຽຆໃ ບື ຓງຄກຍພ ຖຝຍຍ຺ ຌຽິ ທຈກຍພ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຂບຄຌ຺ ເຌຘຄພ ຓ຺ ຖທຓຄພ ຸຌໃ ຟຖຝຘກພ ຘີ ທຟຓຽຎພຌຓຝຌຸຈ ຓື ີ ທຟຓຽຎພຌ ຉທ຺ ຂບຄຉທພ ຽບຄ ຍໃ ຊ່ ກື ບຍຄຟ່ ທຟຓຈິ ຟກເຏ ຍຌພ ນຟທຈພ ຝຌຝຟ່ ຸກຓຌືໄ ີໄ ກື ຟຌບຍຄຟ່ ທຟຓຈິ ໃ ທີ ຟຄດໃ ູ ຽຄິ ຏຌ຺ ຎຝນງຈຂບຄຉທພ ຽບຄຽຎພຌໃ ຉີ ຄພໄ ຈງຂຟຈທຟຓປຍພ ຏຈິ ຆບຍຉໃ ຆ່ ຸຓຆຌ຺ ຘຄພ ຓ຺ ຈງບຟແຘຉຌ຺ໄ ຌຶ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝຟ່ ໃ ຘີ ຝຘຓ຺ ດໃ ູກໃ ບຌຖທໄ ຄພ ຘຌິໄ ເຌປູຍຍຍໃ ນີ ຟົ ກນຟົ ງ ຉຄພໄ ຉໃ ຘຌິ ຖຝຟ່ ຘຖິ ຝຎຝ ຖຝຑູຓຎພຌງຟ ຈງບຟແຘຂຝຍທຌກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄຑຝຖຄພ ຘຄພ ຓ຺ ຈໃ ຄພ ຌີໄ (ບຟຌຌພ ກຟຌຝຌຝຑຌພ , 2544 : 200 -204). 1. ກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄຉຌ຺ໄ ຌຶ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຄພ ຑູຓຎິ ພຌງຟ ທຟຓປູ ໄ ບຸຈຓ຺ ກຟຌຸຌໃ ຟຟຄ ຘຌິ ຖຝຟ່ ຖຝ ຆຍພ ຑຝງຟກບຌຘໃ ທຌຖທຓບຌພ ຝຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ທຟຓປູຘໄ ກຶ ຽຎພຌຽຟ຺ໄ ຂບຄປໃ ທຓກຌພ ຖຝຽກຈີ ທຟຓຑບໄ ຓ ໃ ີ ຝ ປໃ ທຓກຌພ ເຌກຟຌຽປຈພ ກຈິ ຝກຟ່ ຽຑໃ ບື ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ 2. ກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄຎຝຆຟຘຄພ ຓ຺ ຽຎພຌກຟຌຈຄຶ ກຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຆຸຓຆຌ຺ ຈທໄ ງ ກຟຌຽຂຟ຺ໄ ຓຟຓຘີ ໃ ທຌເຌກຟຌທຟຄກຈ຺ ຽກຌຖຝກຝຉກິ ຟຘຄພ ຓ຺ ຽຑໃ ບື ເນໄ ຸກຌ຺ ແຈຓໄ ຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓກຌພ ປຍພ ຏຈິ ຆບຍ ກທຈຘບຍຖຝແຈຎໄ ຝນງຈຟກຘຄພ ຓ຺ ດໃ ຟຄຘຝຽໝຑີ ຟກຖຝຽຎພຌຟ່ 3. ກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄທຟຓຽຂຓພໄ ຂຄຂບຄບຄ຺ ກບຌຆຸຓຆຌ຺ ຈງເນຎໄ ຝຆຟຆຌ຺ ແຈຓໄ ຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓເຌກຟຌ ຘຟໄ ຄ ຑຝຖຄພ ເຌກຟຌຽຍໃ ຄິ ງຄບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽຑໃ ບື ເນຘໄ ຟຓຟຈຓບີ ຟຆຍີ ຑ່ຑຼຄຖຝຽຍໃ ຄິ ງຄຎ຺ກຎບໄ ຄຘຈິ ິ ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຖຝ ຆຍພ ຑຝງຟກບຌຂບຄຉຌ຺ ແຈດໄ ໃ ຟຄດໃ ພຄດືຌ 4. ກຟຌຽຟ຺ ຖຍ຺ ຘຈິ ຂິ ບຄທຟຓຉກຉໃ ຟຄນົຟກນຟົ ງຂບຄຑຝນຸຘຄພ ຓ຺ ໃ ຏີ ູໄ ຌ຺ ຓີ ທຟຓຉກຉໃ ຟຄ ກຌພ ຄພ ຊຟຌຝຟຄຽຘຈຊຝກຈິ ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຏຝຖຈິ ທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຖຝຆຟຈຑຌພ ກຟຌຽຟ຺ ຖຍ຺ ຘຈິ ິ ທຟຓຽຎພຌຌ຺ ດໃ ຟຄ ຽໃ ຟ຺ ຼຓ ຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ຓີ ຏີ ຌ຺ ກຝຍ຺ ຉໃ ຆ່ ຸຓຆຌ຺ ກຟຌໃ ຆີ ຸຓຆຌ຺ ຝຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓເຌກຟຌຈ່ຟຽຌຌີ ກຈິ ຝກຟ່ ຌຌພໄ ຉບໄ ຄຓຟຟກກຟຌຽໃ ບື ຌແນທຓຉິ ິ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟດໃ ຟຄຓຑີ ຌ຺ ຖຝທຈພ ບຌພ ຝຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ຑຝຖຄພ ຘຟໄ ຄຘຌພ ກຟຌປໃ ທຓຈິ ປໃ ທຓຽປຈພ ກຈິ ຝກຟ່ ຂບຄຆຸຓ ຆຌ຺ ຈທໄ ງຈິ ທຌິ ງຟຌກ່ ຝຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ຉໃ ່ ທຟຓດໃ ພຄດືຌຂບຄຏຌ຺ ຄຟຌໃ ີ ຝຽກຈີ ຂຌຶໄ ຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ີ ທຌຟ່ ຌຄຶ ຽຊຄິ ແຈໄ ກໃ : 1) ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ ກື ຟຌຽຍໃ ຄິ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຘຍພ ຑຝຘໃ ຄິ ຉໃ ຟຄໂ ທໃ ຟຓີ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ກຌພ ຈງໃ ຍີ ໃ ່ ງກງຝຽຎພຌຘໃ ທຌ ໂ ຽຍໃ ຄິ ຄດໃ ຟຄຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ຖຝຽຍໃ ຄິ ຽນຌພ ຑຟຍຖທຓເຌທຄ຺ ກທຟໄ ຄຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຓີ ຉີ ໃ ຘ່ ໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓ ຉຟຓຟ່ ຓຝຆຟຈ ຘໃ ຄິ ຽໜບື ່ຟຓຝຆຟຈ ຖຝຖຝນທໃ ຟຄຓຝຌຈຸ ຌຟ່ ກຌພ ຽບຄ ຈງ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ ຖຝຍຍ຺ ຸຌໃ ຟ ໃ ີ ຉໃ ຖຝຌ຺ ຉໃ ຖຝຑູຓຓຑິ ຟກຝຓຖີ ຝຍຍ຺ ຈິ ໃ ີ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ ຆໃ ຄຶ ຌຟ່ ຓຟຘໃ ູ ກຟຌຘຟໄ ຄ ຖຝຍຍ຺ ຸຌໃ ຟຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຍີ ໃ ່ ກື ຌພ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຝຽປຈພ ເນຽໄ ຂຟ຺ໄ ເທຟຓຽຆໃ ບື ຓງຄຽຎພຌຆຸຓຆຌ຺ ໃ ີ ຘຟຓຟຈ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 41
ບຝຍິ ຟງແຈຈໄ ທໄ ງຽນຈຏຌ຺ ຂບຄຉໃ ຖຝຆຸຓຆຌ຺ ຈງ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ ທຟຓນຟົ ກນົຟງຟຄຆທີ ຝຑຟຍຽຎພຌກຟຌ ຽຍໃ ຄິ ດໃ ຟຄຽຎພຌກໃ ຸຓ (Holistic) ຖຝຍຍ຺ ບຸຈຓ຺ ກຟຌບຟ່ ຌຟຈເຌຆຸຓຆຌ຺ ຓບີ ຸຈຓ຺ ກຟຌຽຆຄີ ບ່ຟຌຟຈຽຆໃ ຄິ ບຟຈຝຽຎພຌບຟ່ ຌຟຈຟຄກຟຌຽຓບື ຄນໃ ົື ຽຘຈຊຝກຈິ ຉໃ ເຌຂຝຌຝຈຼທກຌພ ບ່ຟຌຟຈຟກຑຝຖຄພ ບໃ ຌື ໂ ຽຆໃ ຌພ ບ່ຟຌຟຈບຌພ ຘກພ ຘຈິ ບ່ຟຌຟຈຂບຄຏຍີ ຌພ ຑຝຍູຖຸຈ ຏຎີ ໃ ຟຏຍີ ຟໄ ຌ ທຟຓຘ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຌ຺ ກຍພ ຘໃ ຄິ ຽໜບື ຟ່ ຓຝຆຟຈ ຘໃ ຄິ ຘກພ ຘຈິ ຉໃ ຟຄໂຏຘີ ຟຄຽ ທຝຈຟ (ຌິ ິ ບຼທທຝຘທີ ຄ຺ 2539 : 235-240) ຈງຝຽນຌພ ຽຊຄິ ກຟຌຎຝຘຓ຺ ຏຝຘຟຌ ໃ ີ ຆກດໃ ູເຌ ຎຝຽຑຌີ ຑິ ກີ ຟ່ ຌ຺ ງກຍໃ ່ບບກຽຑຟຝຆຟທແປໃ ຆຟທຌຟຓຆີ ທີ ຈິ ຈງຓີ ່ຟຓຝຆຟຈຽຎພຌ ຽໃ ບື ຄຍຄພ ຍພ ເນຓໄ ີ ທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຽຆໃ ຌພ ຌຌພໄ ຉື ບໄ ຄບຟແຘຉໃ ່ຘູກໄ ຍພ ່ຟຓຝຆຟຈຉຝນຖບຈຽທຖຟເຌຽຓໃ ບື ຍໃ ່ຘຟຓຟຈຆໃ ທງຉທພ ຽບຄແຈໄ ຉຟຓຖຟ່ ຑຄພ ບຍທ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓຑຝງຟງຟຓໃ ີ ຝຈພ ຖຝຍຍ຺ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ໃ ີ ຝຽປຈພ ເນໄ ຸກ ຌ຺ ດໃ ູປໃ ທຓກຌພ ດໃ ຟຄຘຌພ ຉິ ຌ຺ ຽກຈີ ຽຎພຌຟຕຈີ ຎຝຽຑຌີ ຑິ ກີ ຟ່ ເນໄ ຌ຺ ຖຸຌໄ ຉໃ ່ຓຟແຈງໄ ຈຶ ຊຎື ຝຉຍິ ຈພ ທຟຓ ຘ່ຟຑຌພ ຖຝນທໃ ຟຄຌ຺ ກຍພ ຟ່ ຓຝຆຟຈ ຽຆໃ ຌພ ເຌຈຟໄ ຌກຟຌຟ່ ຓຟນຟກຌິ ຓີ ໃ ຈີ ຌິ ຌຟແປໃ ຉຌ຺ໄ ແຓ ໄ ຌຟ່ໄ ຎໃ ຟ ຽຆໃ ຌພ ຓີ ທຟຓຽຆໃ ບື ທໃ ຟ ເຌ່ຟຓຝຆຟຈຓຏີ ດີ ໃ ູນຖຟງຄພ ຏີ ໃ ຈີ ີ ື ຏຎີ ໃ ູຉຟ ຏຽີ ຟ຺ໄ ໃ ຽີ ຟ຺ໄ ຟຄ ຽທຝຈຟບຟປກພ ຖຝຏີ ໃ ປີ ຟໄ ງ ຽຆໃ ຌພ ຏຎີ ບຍ ຏຽີ ຎ຺ຟໄ ຉທພ ດໃ ຟຄ ຽຆໃ ຌພ ຉຌ຺ໄ ແຓຉໄ ຌ຺ໄ ໜໃ ຄຶ ຊຟໄ ແຎຉຈພ ກບ່ ຟຈຝຎໃ ທງ ຸກນຌ຺ ຸກ ນໃ ຄຝຓຽີ ຍງຝຈຟຘຄິ ຘຝຊຈິ ດໃ ູຖຝຸກຘໃ ຄິ ຘຟ່ ຑຌພ ກຌພ ໝຈ຺ ຖຝຉໃ ຟຄກຓ່ ຑີ ຌພ ຝຆໃ ຄຶ ກຌພ ຖຝກຌພ ຖທຓ ຄພ ຘຟ່ ຑຌພ ຊຝຑຟຍໃ ຏີ ໃ ຟຌກຟຌປໃ ທຓຓກື ຟຌຽປຈພ ທຼກຄຟຌຈທໄ ງຈິ ຘຟ່ ຌກຶ ຘໃ ຄິ ຽນຖຟ຺ໄ ຌຽີໄ ຎພຌບຸຈຓ຺ ກຟຌບ່ຟ ຌຟຈຽຑຟຝຘຝຈຄຽຊຄິ ຘຈພ ຟຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຘີ ຟຓຟຈຘຟໄ ຄທຟຓຽຆໃ ບື ໝຌພໄ ເນໄ ຌ຺ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຓີ ບີ ຟ່ ຌຟຈ ໃ ີ ຝທຍຸຓຆທີ ຈິ ໃ ຓີ ດີ ໃ ູ ຽຎພຌບຟ່ ຌຟຈບຌພ ຘກພ ຘຈິ ຖຝນໃ ່ົນບົ ຓເຌທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຈທໄ ງຟຕຈີ ຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຖຝຟ່ ຌຄຶ ຽຊຄິ ທຟຓນຟົ ກນຟົ ງຟຄຆທີ ຑຟຍໃ ຽີ ຆໃ ບື ຓຉໃ ຽ່ ຊຄິ ກຌພ ຖຝຓບີ ່ຟຌຟຈຉໃ ່ກຟຌ ປໃ ທຓຑຝຖຄພ ໃ ີ ຘຟໄ ຄຘຌພ ຖຝຘຝຈຄຽຊຄິ ຘກພ ກຝງຟຑຟຍເຌກຟຌປໃ ທຓຓຽື ຑໃ ບື ທຟຓຽຎພຌດໃ ູຽຑໃ ບື ບໄ ຄຊໃ ຌິ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄໃ ີ ຽຍໃ ຄິ ກທຟໄ ຄກທໃ ຟທຟຓຽຎພຌຑຼຄຆຸຓຆຌ຺ ໃ ກີ ຟ່ ຌຈ຺ ກບຍບຟ່ ຌຟຈຉຟຓຉຟ່ ໜໃ ຄໜຟໄ ໃ ີ ື ໃ ຖີ ຈພ ຉຄພໄ ຂບຍຽຂຈ ຑຌືໄ ໃ ເີ ນຽໄ ຎພຌນຓໃ ູຍຟໄ ຌ ຽຓບື ຄ ຂທຄ ຖຝຓກີ ຟຌຉໃ ຄຉຄພໄ ຏູຓໄ ບີ ຟ່ ຌຟຈເຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ຽຎພຌຏູຎໄ ຺ກບຄດໃ ຟຄ ຎຝຍຸ ຌພ . ຖຝຍຍ຺ ຑູຓຎພຌງຟ ຽຎພຌກຟຌຘໃ ຄພ ຘຓ຺ ຽຎພຌຖຝຍຍ຺ ຈິ ຖຝຍຍ຺ ທຟຓປູ ໄ ຖຝຍຍ຺ ຸຌໃ ຟ ຓກີ ຟຌກໃ ຌພ ກບຄຖຝ ຘຍື ບຈຉໃ ່ຽຌໃ ບື ຄກຌພ ຓຟຄພ ຟຄກຄ຺ ກື ຟຌຎຝຘຍ຺ ຽນຈກຟຌກື ຟຌຈທໄ ງຉຌ຺ ຽບຄຖຝຟຄບບໄ ຓ ກື ຟຌ ແຈງໄ ຌິ ແຈຒໄ ພຄຓຟຟກຟ່ ຘບຌ ຟ່ ຍບກຽຖໃ ຟ຺ ຉໃ ຽຎພຌຘໃ ຄິ ໃ ຓີ ດີ ໃ ູຸກນໃ ຄນຌ຺ ຽຎພຌຸກຘໃ ຄິ ຸກດໃ ຟຄໃ ຆີ ຟທ ຍຟໄ ຌຈິ ແຈຽໄ ບຄຖທໄ ຌຟ່ ຓຟເຆເໄ ຌກຟຌກຍໄ ຌພ ນຟ ຽຎພຌຘຝຉຎິ ພຌງຟ ຽຎພຌກໃ ຸຓທຟຓປູໄ ຄພ ໝຈ຺ ຂບຄຆຟທ ຍຟໄ ຌຄພ ກທຟໄ ຄ ຖຝ ຽຖກິ ໃ ຆີ ຟທຍຟໄ ຌຘຟຓຟຈຈິ ຽບຄຟ່ ຽບຄຈງບຟແຘຘກພ ກຝງຟຑຟຍໃ ຓີ ດີ ໃ ູ ຓຟກ ໄ ຍຌພ ນຟ ກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ຆທີ ຈິ ເຌບໄ ຄຊໃ ຌິ ແຈດໄ ໃ ຟຄຌພ ຘຝແໝ ຽຎພຌຘໃ ຄິ ໃ ຆີ ຟທຍຟໄ ຌຘຝຘຓ຺ ກຟຌປຼຌປູຓໄ ຟຽຎພຌ ແຖງຝຽທຖຟຈຌ຺ ຄພ ຟກຎຝຘຍ຺ ກຟຌຉຄ຺ ຟກທຟຓຘ່ຟຑຌພ ກຍພ ຍຸກຌ຺ ບໃ ຌື ເຌຆຸຓຆຌ຺ ຟກຉຌ຺ ຽບຄ ຟກ ຍຸກຌ຺ ບໃ ຌື ນໃ ົກື ໃ ຸຓບໃ ຌື ຟກ່ຟຓຝຆຟຈ ຟກຌ຺ ຘຈພ ຑຈື ຟກທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຟກຘຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓ ກຟຌຘໃ ຄພ ຘຓ຺ ກ່ ຈງຍຍໃ ຍີ ໃ ຽ່ ຎພຌຖຟງຖກພ ບກພ ຘບຌ ຟກກຟຌຂຼຌຖຄ຺ ເຌຏໃ ຌເຍຖຟຌເຌທຈພ ຟກກຟຌ ຂຼຌຖຄ຺ ຽໃ ຄິ ຏໃ ຌນຌີ ກຟຌຂຼຌຖຄ຺ ຽງໄ ຽຑໃ ບື ຽຎພຌກຟຌຘຍື ບຈຄພ ຽຎພຌກຟຌກຝຟງຑູຓຎພຌງຟບບກແຎ ກຟຌຈພ ກຟຌກຍພ ທຟຓຘຟ່ ຑຌພ ກຍພ ຟ່ ຓຝຆຟຈຘໃ ຄິ ທຈຖບໄ ຓຈທໄ ງກຟຌປຼຌປູ ໄ ກຟຌຘຟໄ ຄຘຌພ ກຟຌຏຝຖຈິ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 42
ຖຝກຟຌຊໃ ຟງບຈທຟຓປູຏໄ ໃ ຟຌບຄ຺ ກບຌຟຄຘຄພ ຓ຺ ຽຑໃ ບື ຎພຍຉທພ ຉໃ ກ່ ຟຌຎໃ ຼຌຎຄຂບຄ ຘຝຑຟທຝທຈ ຖບໄ ຓຟກຑຟງເຌ ຓກີ ຟຌຊໃ ຟງບຈໃ ຽີ ປຈພ ເນຽໄ ນຌພ ຽຊຄິ ຑູຓຎພຌງຟໃ ຆີ ຟທຍຟໄ ຌແຈຌໄ ຟ່ ຓຟຟກຊໃ ຌິ ຽຈຓີ ຓຟ ຘຟໄ ຄເໝໃ ຑບໄ ຓກຍພ ກຟຌຎພຍຎຸຄຘຟໄ ຄຘຌພ ເນຽໄ ໝຟຝຘຓ຺ ຉຟຓຘຝຑຟຍ ຑູຓຎິ ພຌງຟຓຖີ ກພ ຘຝຌຝຽຎພຌກໃ ຸຓ ໃ ີ ຘຍື ຘຟຌຘ່ຟຑຌພ ກຌພ ແຎຄພ ໝຈ຺ ກຍພ ຟ່ ຓຝຆຟຈ ຍໃ ່ງກຘໃ ທຌຟກຍຍຌພ ຘຝແໝໃ ຓີ ກີ ຟຌຟ່ ຌກກ ຄ ບບກແຎຽຎພຌຘໃ ທຌງໃ ບງໂ ຽຆໃ ຌພ ຌ຺ ຌ຺ ຌີໄ ຝປູຽໄ ຖໃ ບື ຄກຟຌຏຝຖຈິ ຌ຺ ຌີໄ ຝປູຽໄ ຖໃ ບື ຄກຟຌຉຝນົຟຈ ຄພ ໝຈ຺ ຌີໄ ໃ ຄຶ ຽນຌພ ແຈທໄ ໃ ຟ ຽຎພຌກຟຌຘໃ ຄພ ຘຓ຺ ຖຝຍຍ຺ ຸຌໃ ຟຖຝຘຌິ ຖຝ່ຟ ກຟຌຽກບືໄ ກຌູ ຖຝນທໃ ຟຄຌ຺ ກຍພ ຌ຺ ຌ຺ ກຍພ ຟ່ ຓຝຆຟຈ ນຖຟງກທໃ ຟກຟຌໃ ີ ຊກື ບຍຄຟ່ ຎພຈແທຈຖບໄ ຓຟກຑຟງຌບກ. 2) ຸຌໃ ຟຘກພ ຘີ ທຟຓຽຎພຌຓຝຌຈຸ ກຟຌໃ ຍີ ໃ ່ຊກື ບຍຄຟ່ ຟຄທຟຓຈິ ຟກເຏຝຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ຑຝຖຄພ ຘຟໄ ຄຘຌພ ຉໃ ກ່ ຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ໃ ຄຶ ຽປຈພ ດໃ ຟຄເຈໃ ຆີ ຸຓຆຌ຺ ຝຍໃ ່ຊກື ບຍຄຟ່ ຟຄທຟຓຈິ ຈງຓີ ຖຝຍຍ຺ ຸຌໃ ຟ ຑູຓຎພຌງຟໃ ຘີ ຟຓຟຈຽຂຟ຺ໄ ເຑຟຍຂບຄທຊິ ຆີ ທີ ຈິ ຍຍຽຎພຌກໃ ຸຓ. 3) ຂຝຍທຌກຟຌຽໃ ບື ຌແນທຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຽຑໃ ບື ກຟຌປຼຌປູດໄ ໃ ຟຄຘຟໄ ຄຘຌພ ຂຝຍທຌກຟຌຌຘີໄ ຟຓຟຈຏຝຖຈິ ຘໃ ຄິ ເໝໃ ໂ ຖຝກຟຌປູໄ ກພ ຎພຍຉທພ ຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຑຟງເຉຍໄ ຕຍິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝ ຟ່ ຓຝຆຟຈທຈຖບໄ ຓ ຆໃ ຄຶ ຓີ ທຟຓນຟົ ກນົຟງຖຝຉກຉໃ ຟຄກຌພ ເຌຉໃ ຖຝຆຸຓຆຌ຺ ຽປຈພ ເນຆໄ ຸຓຆຌ຺ ຽກຈີ ຑຝຖຄພ ເຌກຟຌ ຈິ ຌ຺ໄ ຖຝຘຝນທຄນຟຈິ ຟຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ນີ ຟົ ກນຟົ ງຉຟຓຘກພ ກຝງຟຑຟຍໃ ຉີ ຌ຺ ຓດີ ໃ ູ ຈທໄ ງບຄ຺ ຎຝກບຍ ໃ ຽີ ຎພຌ ຑຝຖຄພ ເຌກຟຌຘຟໄ ຄຘຌພ ຽຑໃ ບື ຝຈພ ກຟຌຖຝກແໄ ຂຍຌພ ນຟຉໃ ຟຄໂ ໃ ຽີ ກຈີ ຟກກຟຌຎໃ ຼຌຎຄເຌ ຎຝຍຸ ຌພ ຈງຍໃ ່ຉຄພໄ ດໃ ູຽຄິ ຑຌືໄ ຊຟຌທຟຓຈິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟໃ ດີ ຸຈຌໃ ຄິ ຖຝຉຟງຉທ຺ ບຌພ ຽຎພຌຘຟຽນຈໃ ີ ຽປຈພ ເນຽໄ ກຈີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ແຎເຌຈິ ຟຄຈຼທກຌພ ຈໃ ຄພ ຌຌພໄ ຟ່ ຽຎພຌໃ ຌີ ກພ ຑຈພ ຝຌຟຝຉບໄ ຄ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ ບຄ຺ ຎຝກບຍຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຑໃ ບື ໃ ີ ຝແຈຽໄ ຂຟ຺ໄ ເຖຝຽຖບື ກຑຈພ ຝຌຟເນຓໄ ີ ຈິ ຟຄໃ ນີ ຟົ ກນຟົ ງ ນຖຟງຂຌຶໄ ຖຝຘຟຓຟຈກຟ່ ຌຈ຺ ຟຄຽຖບື ກເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ເນຘໄ ບຈໃ ບຄກຍພ ທຟຓຽຎພຌຄິ ຟຄຘຄພ ຓ຺ ຖຝທຈພ ຝຌຝຟ່ ຄພ ຌຽີໄ ຘຓີ ຘຟໄ ຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟຉຟຓຓຉິ ິ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຈທໄ ງຂຝຍທຌກຟຌຈໃ ຄພ ຌີໄ ກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄຌຶ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຸກຆຸຓຆຌ຺ ຓຉີ ຌ຺ໄ ຌຶ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ຘຝຘຓ຺ ດໃ ູກໃ ບຌຖທໄ ເຌ ປູຍຍຍໃ ນີ ຟົ ກນົຟງຉຄພໄ ຉໃ ຘຌິ ຖຝ່ຟ ຑູຓຎພຌງຟ ຘຖິ ຝຎຝ ຖຝຆຍພ ຑຝງຟກບຌ່ຟຓຝຆຟຈ ຌຶ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟຽຎພຌຽນຓບື ຌຑຝຖຄພ ຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ເຌກຟຌຎໃ ຼຌຎຄຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຈໃ ຄພ ຌ:ີໄ ກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄຎຝຆຟຘຄພ ຓ຺ ເນຽໄ ຂຟ຺ໄ ຓຟຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓເຌກຟຌທຟຄຏຌ ກຈ຺ ຽກຌ ຖຝກຝຉກິ ຟຂບຄ ຘຄພ ຓ຺ ຽຑໃ ບື ເນໄ ຸກຌ຺ ຓີ ທຟຓປຍພ ຏຈິ ຆບຍກທຈຘບຍຖຝແຈຎໄ ຝນງຈຟກຘຄພ ຓ຺ ດໃ ຟຄຘຝຽໝຑີ ຟກ ຖຝຽຎພຌຟ່ ຆໃ ຄຶ ຝຆໃ ທງຏກພ ຈຌພ ເນຽໄ ກຈີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟເຌຈຟໄ ຌບໃ ຌື ໂຍໃ ທ່ ໃ ຟຝຽຎພຌຈຟໄ ຌຽຘຈຊຝກຈິ ກຟຌຽຓບື ຄຘຄພ ຓ຺ ກຟໄ ທໜຟໄ ແຎຑບໄ ຓໂ ກຌພ ຈທໄ ງທຟຓຽຎພຌ່ຟ ທຟຓຘຝຽໝຑີ ຟກ. ກຟຌຽຘຓີ ຘຟໄ ຄທຟຓຽຂຓພໄ ຂຄເນໄ ກໃ ຆຸຓຆຌ຺ ໃ ຓີ ີ ທຟຓປຍພ ຏຈິ ຆບຍເຌກຟຌຉຈິ ຉຟຓກທຈກຟ, ຎ຺ກ ຎບໄ ຄປກພ ຘຟຘຈິ ຂິ ບຄຆຸຓຆຌ຺ , ກຟຌຑຄຶ ຉຌ຺ ຽບຄຽຑໃ ບື ຑຈພ ຝຌຟທຟຓຘຟຓຟຈຂບຄຆຸຓຆຌ຺ ຉໃ ່ທຟຓດພຄໄ ງຌື . ກຟຌຽຟ຺ ຖຍ຺ ຘຈິ ຂິ ບຄທຟຓນົຟກນຟົ ງຂບຄຘຄພ ຓ຺ ຌງິ ຓ຺ ເຌກຟຌຽຖບື ກຑຈພ ຝຌຟ ບຄີ ຉຟຓທຈພ ຝຌຝ ່ຟ ຖຝຘຝຑຟຍທຈຖບໄ ຓໃ ີ ຉກຉໃ ຟຄກຌພ . ຈທໄ ງຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝຟ່ ໃ ຽີ ຎພຌຎພຈເເຌກຟຌຈ່ຟຽຌຌີ ກຟຌຓຘີ ໃ ທຌປໃ ທຓຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຝຽຎພຌຄິ ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 43
ຖຝຓຎີ ຝຘຈິ ຑິ ຟຍຉບໄ ຄບຟແຘກຟຌຖທຓກໃ ຸຓຂບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຑຟຝທໃ ຟກໃ ຸຓຓໃ ຌຓີ ທຟຓຘ່ຟຌພ ຉໃ ່ກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ດໃ ຟຄງຄິ ຽຑຟຝຓຌພ ຝຽຎພຌຑຝຖຄພ ທຟຓຘຟຓຟຈຌ຺ ຘຟຓຟຈຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄດໃ ຟຄດພຄໄ ງຌື ຈງ່ຟຌຄຶ ຽຊຄິ ຓຉິ ິ ຟຄທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຉຟຓກຟຌຎໃ ຼຌຎຄ, ຝຑຍ຺ ທໃ ຟຓກີ ໃ ຸຓຌຌພໄ ຓກພ ຝຽກຈີ ຂຌືໄ ຟກຟ່ ຓຝຆຟຈ ຂບຄກຟຌຓຟຖທຓກໃ ຸຓ ຽຆໃ ຄິ ຝຌຟ່ ແຎຘໃ ູກຟຌປໃ ທຓຈິ , ປໃ ທຓຉຈພ ຘຌິ ເ, ປໃ ທຓຎຝຉຍິ ຈພ , ປໃ ທຓເຌທຟຓ ປຍພ ຏຈິ ຆບຍ, ປໃ ທຓເຌກຟຌຎຝຽຓຌີ ຏຌ຺ . ຖທຓຄພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟກໃ ຸຓຘຄພ ຓ຺ ຑຌ຺ ຖຝຽປບື ຌຉຟຓກຌ຺ ແກຂບຄ ຖຈພ ຊຝຍຟຌ ຖຝກຟຌຎຝຘຟຌປໃ ທຓຓື ຍຍຽຎພຌຽບກຝຑຟຍເຌຊຟຌຝຽຎພຌຖຈພ ທຘິ ຟນຝກຈິ ຽຆໃ ຄິ ຝຌຟ່ ແຎຘໃ ູກຟຌ ຑຈພ ຝຌຟຎຝຽຈຆຟຈຍຍງຌື ງຄ຺ . ຘຝຌຌພໄ , ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ເຌຖຝຈຍພ ຓຝນຟຑຟກ ຊທື ໃ ຟຽຎພຌຑຌືໄ ຊຟຌຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ທຌຓີ ກບຍທຟຓຈິ ຖຝຌທຟຄເຌກຟຌຑິ ຟຖຝຌຟຟກຓຉິ ິ ຟຄ ທຈພ ຝຌຝ່ຟ ຈໃ ຄພ ຉໃແ່ ຎຌ:ີໄ 1) ຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ຓໃ ຌຑຌືໄ ຊຟຌຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຽຌໃ ບື ຄຟກທໃ ຟຎຝຆຟຆຌ຺ ຘໃ ທຌເນງໃ ຂບຄຎຝຽຈບຟແຘດໃ ູ ຽຂຈຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ຖຝຍຌພ ນຟກຟຌຑຈພ ຝຌຟຓກພ ຝຓຘີ ໃ ທຌກໃ ຼທຂບໄ ຄຖຝຘໃ ຄ຺ ຏຌ຺ ກຝຍ຺ ຉໃ ່ຎຝຆຟຆຌ຺ ຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ , ເຌຍຟຄກຖ່ ຝຌີ ຽຂຈຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ຘຟຓຟຈຽຎພຌຍຍດໃ ຟຄຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟໃ ຈີ ເີ ນໄ ກໃ ຘຄພ ຓ຺ ຉທ຺ ຽຓບື ຄແຈ,ໄ ຈງຘຝຽຑຟຝເຌຽຖໃ ບື ຄ ຂບຄຸຌໃ ຟຆທີ ຈິ ຖຝ ຈິ ເໃ ຈີ ຄີ ຟຓຽຎພຌຉຌ຺ໄ 2) ກຟຌຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຉບໄ ຄຟ່ ຌຄຶ ຽຊຄິ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຈຟໄ ຌທຈພ ຊຸໃ ຘີ ບຈໃ ບຄກຍພ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຟຄ ຈຟໄ ຌທຟຓປູຘໄ ຈຶ ຌກຶ ຈິ ຘຝຉຂິ ບຄຎຝຆຟຆຌ຺ ເນຽໄ ຎພຌດໃ ຟຄຽໝຟຝຘຓ຺ . 3) ຎຝຆຟຆຌ຺ ຽຎພຌເກຟຄນົຽື ຎພຌຽຎ຺ຟໄ ໝຟງເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຽຑຟຝທໃ ຟຎຝຆຟຆຌ຺ ຓໃ ຌຆຍພ ຑຝງຟກບຌໃ ຓີ ີ ໃ ຟ ຖຝຓີ ທຟຓຘ່ຟຌພ ໃ ຘີ ຸຈ ເຌຎພຈເຂບຄກຟຌຑຈພ ຝຌຟຄພ ນົຟງ ຌີໄ ຓໃ ຌງບໄ ຌທໃ ຟຎຝຆຟຆຌໃ ຓີ ີ ຌທ ຈິ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟ ຘຟຓຟຈຈຟ່ ຽຌຌີ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຖຝຉຄພໄ ຽຎ຺ຟໄ ໝຟງ ເນຆໄ ຸຓຆຌ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄດໃ ຟຄຓີ ຎຝຘຈິ ຉຑິ ຟຍຖທໄ ຎຝຆຆຟຆຌຽນໃ ຟົ຺ ຌຌພໄ ຝຽຎພຌກຟ່ ຖຄພ ຘ່ຟຌພ ເຌກຟຌຑຈພ ຝຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຖຝ ຎຝຽຈຆຟຈຉໃ ແ່ ຎເຌບຝຌຟຈ຺ . 4) ຘ່ຟຖຍພ ຎຝຽຈແ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຽຘຈຊຝກຈິ ເຌຈຟໄ ຌກຝຘກິ ຟ່ ທຌຝຽຎພຌຑຌືໄ ຊຟຌຂບຄກຟຌຑຈພ ຝ ຌຟຆຸຓຆຌ຺ ຆຌ຺ ຌຝຍຈ຺ ເຌຈຟໄ ຌບໃ ຌື ໂ ກຟຌຑຈພ ຝຌຟຝໝຌພໄ ຄ຺ ຖຝຉໃ ຽ່ ຌໃ ບື ຄແຈໄ ຝຉບໄ ຄຓີ ຄຘຟໄ ຄຖຝ ຖຝຍຍ຺ ກຟຌຽຓບື ຄໃ ໝີ ຌພໄ ຄ຺ ຖຝ ຽຎພຌບຈິ ຘຝນຝົ ຟກບຈິ ຑິ ຌ຺ ຟຄກຟຌຽຓບື ຄຂບຄຎຝຽຈບໃ ຌື ໂ. ຎຈງ: ບ ຎ ຘຸກຌພ ແຆ ຑຄ຺ ຘຝນທຌພ 44
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
