Ж.Нәжімеденов 1

Жак.сы бшсед К,урекедшд бф хуйш ол да сенщ елще еткен дурметщ. 0з М1Н1НД1 тексере алсад долга алып, сол болады халдыд жэйЛ1 толгану. Адьфында... Жазгандарын эхедшд ез тшдде оди алсад болганы. *** Сен туганда хектем едш, кер1дп ем, ендх меш урады журт бор1кпен. Бф сушнш келд1-ау, деп ем — келд1 шын, сонда меш суйшдфген сенбющ? Бф хушшш келд!-ау деп ем — келд1 шын, сонда меш кудшрген де сенбющ?! Сенсщ, улым! Айдарымнан жел ескен, жел есхеш: улым бар деп емес пе, ал, далганын шарап жуды — жод есте, Алайыдшы, неш айтсад та, сешст,— бэр1, бэр1 тед сен ушш, сен ушш. “Тэдфщен тэуф жан боп келш ем, нашар болып аттанам ба теп мен?! Ертед 031Д де ойлайсыд гой, ал, эзфше адьш тындап докжиепд кедюш: эзфше мен ойланайын сен ушш... *** Тесепмде туш бойы ортенсем, кайгым жалгыз: кш боласьщ ертец сен. Коп жасасам куйтщи корем бе, арманда кетер ме екем ерте олсем, юм боласьщ, кш боласьщ ертец сен?! Тебфен тау, толган тещз, жер, тецсел,— суымадым туш бойы ортенсем. Бупн менщ алакднымда отырсыц, 17-1296 249

Кайда гана отырасьщ ертен сен, юм боласьщ, юм боласын ертен сен?! Ул легенде уртым толды, жарыгым, юппрейме, зор ум1т пен зор угым! Юм боласын,, им боласьщ ертен, сен, Кабак па, элде президиум ба орыньщ,— кшнрейме, зор ум1Т пен зор угым! Сенешнпй, желкесшен б!р достьщ карангьща пышак, урып журмессщ?— Сенщ уппн тундер втпм, жыр кештш, аталастым, ажырастым, бгрлестш, агайыннан араша 13деп журмессщ?! Теб1рен, тау, толган, тещз, жел, тецсел! Бше алмадым, сене алмадым ортенсем. Куй1пнп1 тартар ма екем коп жасап, арманда боп отер ме екем ерте олсем, юм боласын ертен сен?! *** Кулак, салшы: ет1кш1 бол, бол баска, к,ольщ созба болмаска. Ынгайьща конетш \\с — сенпа, келетхн сен1ю он жанбаска. ЖиЬангер бол, жауынгер бол, бол баска, сен1н жаньщ кымбат емес жолдастан. Бф арамза суйеп калган басынды, б1р адал жан кыркып алса болмас па. 0К1М болсан— эдш жол бар, ал баста, эюм болсан — желкенде тур алдаспан.. Салу керек ет1кш1ге ескертк1Ш, жер устшде жаман ок1м болмаска. 250

*** Сет боск,а атаймын-ау ер деп мен, жок, нэрседен шатак, шыкты шырагым. Шешец колын куткарганмен жоргектен, азан-шудан куткармадьщ кулагын. Кулау бастык кутылатын осфш адамынан акыл-упт конбайтын: 613 де сеш жнтг кып тез ошрщ, “кутьшмасак” болмай тур. *** Барлык жерд1 улгерер ем жасыл гып, саган да бф жумыс турсын демесем. Табар едш жердеп бар асьшды, саган да бф жумыс турсын демесем. Арамдыкка карар едш конд1ГШ, улым менщ, адал болсын демесем. Тауысар ем мына нанды мен бупн, как жартысы саган калсын демесем. *** Саган арнап оршген сол камшыны бермей кетп ат М1нген бф ер шфюн. Саган деген Сака бар-ды, дэл шыным: баласы алып жойып кето кершшн1н. Жогалды коп ыкыласы курбыныц, оны 031МНЩ адкаулыгым жогалтты. Жогалды енд1 саган жазбак бф жырым, оны 031мнщ жалкаулыгым жогалтты. Саган... саган деген ыстык сезшд1 Акыл! Акыл! деген б!р шал токтатты. Саган... саган айтам деген созшд! Сабыр! Сабыр! деген бф шал токтатты.... 251

*** Бф езще еха жак,тан уздтп, ек1 жак,тан сеш гана кыздырып, жатушы едйс арамызга сен! алып, белек тесек салдык саган 613 бугш. Титл белек кететхшнд! ертенп ойлаганда кекфепм ертенд1. Буйфше кадалып жур бф шаншу,— туйыгынан жел согады керпемнщ. 0стщ енд!, белек жаттьщ, карашы: есу, есу, есу деген шамасы, осылайша алыстатады екен-ау адамдар мен адамдардьщ арасын. *** “Водолаз” болып жасырынып, ой деген терец тещзден, кеп суцгш, маржан-асылды мен таппадым, сен 1зде. Тещзде нем бар, тещзде! Альпинист болып теп 1зп, шындарга шыгар жол 1здеп, мен таппадым, сен 1зде. Дорьгер болып сезпр бф 1здедш, эттец, непзп куре тамырын мезгшдщ мен таппадым, сен хзде... 252

*** Улым, менш, туйык боп, тындырганым шамалы, жырым жетсе бигкке, езш жетпей каламын. Коп жуйрйсп тергер де ем, “шабыс па осы” деп кейде, ак,ылым жеткен жерлерге Кызыл тмш жетпей жур. Мет де демеп топ алды, сойлер ем-ау бшпрсш: Жбермей к,ойды оган да сыпайылык деген бф кырсык. Жбермей жанга акымды турар ем тпсенше кадалып бф; болсам мен будан да акылды, будан да болсам талантты. МЕЗПЛ Шайкап шпп дуршдеп, журген экш кешеп, сол ауылда бупнде карауылшык деседп Шындык Ьдеп, уздйтп, эр штаты бф удпп: кешеп оттьщ 6Ь бупн кулш косеп жылындык,- Таласамыз ожетст: журт КОН1ЛШ комсынтып, кеше шыккан газеток жьфтыгына кол суртш. Мезгш катал, ендеше: 253

мынау тосек-корпемде жок, едщ-ау, сен кеше, жок, боламын ертец мен. *** Булкщцеп комейше келш-кдйтып, шындыгым б!р детальмен толыкпай тур. Дуниеге сен келгел1 кодшмде бф кдуып бар секшд1 сен ук,пайтын. Сырыма лай к,онып молдф деген, кулед1 кей создерш колпрлене. Дуниеге сен келгел! К0ЩЛШД1 бф нэрсе корк,ытады мен бшмеген. Шаттыктан сен келгел1 татып бф-ак, тосектен бал-киялга батып турам. Сескенем сен келгелх сэл нэрседен, уйткеш болып кеттш бак.ыттырак,. *** Кодйш ушкьш енсш деп шке де ерек, шарап куйдык, бокалга устемелеп. К,ызып турып кызулы койдык. бхр ат, комсынбадык б!з сет юшкене деп. Коп есшнщ шшен устап алып, берд1к саган есшгн куштх аганыд: кок семсердщ болатын кидык саган, кддык, саган ак, жузш устараньщ. Семсер-сынды ерке бол — болады руксат, кенбю болма кебюше, жаялыкша. Ердщ есшш бердж, байк,а, бала, елдщ улы болсын деп соган уксап... 254

СЫР Сенщ экец ешкдшан тарылмады, тарылмады сен уцдн барында эл1. Кетсе егер кемшппк коп клнен, кетп бэр! ойлаудан карын кдмын. Бэрш корд1, бупнде коб1 есшрген, бэрш корд1, тек корген емес кундеп. 031НД1 котерд1 тек тебесше, карыннан жогарырак, боп оссш деп. *** Жеткеншше бойдагы дарын, бшм, кетпесем деп эркшге жалындырып, Крлдагыны мен сенен аямадым, аямадым езщнен барымды, улым: осфсем деп арманшыл адам кылып, бшгешшц агыттым саган бурып. Бола алмадым мумкш мен сушкт! оке, устаз болу удин де табанды бф. Сабьф устап, сана ойлап, алтындай тул, бэлкш болган шыгармын салдындау тым? Кекшднен тым сирек сипадым ба “айналайынды” аз айттым бэлкш, бэлкш. Мешд 1С1МД1 адыл де, дидасын де, бфеу бфдеде дер деп сескенбедш, катал болдым жуз рет, оскенде елщ маддайыднан бф рет сипасын деп. *** Асыгам, асыгамын, барында умгг дара барып тапсам деп дарындылыд. 255

Асыгам, ертещме асыгамын, ! алсам деп тез-тез жетш бэрш бйпп. Асыгам, асыгамын, улым, тында. кш бшген, мен шыгармын 1р1 тулга? Асыгам елден ерек елшге де, тезфек бшгеншд! умытуга. Жок-жок., мен ЖЭЙШД1 айтып кемсендемен, сырымды саган айтам ел сенбеген. Деп едьм бурын елеем ез жырымнан, ертерек ез тйпмнен елеем деп ем! Эйтеухр бф улыньщ елесх урып, жургем жок; сол боламын деп есфш. Эйтеугр кетсем деймш молдау айтып, эйтеуф ешеем деймш сен! есфш! *** Экед кдзф б!р орга аты к,улап, тарыгып тур ерк1мн1н ак;ылын ап; содан шыгар: жау жок,та батылырак,, ундемеген кезгнде — акылдырак- Кектрепн кермек ой — куйж тфеп, ащы сезд1 алыпты суй1п, тшеп: тенесер жан жок, жерде иыкты боп, суйе алмаган кезшде — суй1кт1 боп. .. Экен талай ызадан дфдектед1, талай умтен к,алды кфлеп кенш. Жетюкеннен деп пе едщ осыны айту, жет1скеннен жьф жазып жур деп пе ед1Н?! *** Ала алмаган жау бпден мекендей бф, мекендей берпс болсад екен дейм1н. 256

! Жаксьщньщ борщ озш мактан етщ, жаманынды кормесем екен деймгн. Саган муным каталдау жетер, мешп, бул тшепм кетпес-ау бекер деймш: Ылги сенщ тойында куй тартканмен куЙ1гщд1 тартпасам екен деймш. *** Жыр ест1 ектш боп тау-самалдьщ, ал, тында, жырга шын-ак ауса жан бф. Бхтесщ сен екпелеп кай мшше, мен жондеп кай мшшд! тауса алармын. Квншщ болса сешн, ацсаган жьф, жьф жазып берешнлд мен саган бф. Сен окып улпресщ кай вленд1, мен жазып кай сырымды тауса алармын. Сонда да окисын; сен кажып-талып, сонда да жазамын мен шабыт жагып. Жалгыз сен тауысардай бэр1Н окып, жалгыз мен улг1рердей жазып бэрш. *** Жатпасам алтын ашып, кум1с куреп, К,айтейш, алган емен тынысты коп. Мына ми жаца ой тшеп тыншымайды, тынбайды колым жана жумыс тшеп. Тьщ эуен аулаймын деп кулак; алан, жана соз жазамын деп мына калам. Жулдыздай бултта адаскан жылт-жылт ет^п тенеулер етш жатыр унамаган. Эурелеп кеттш бшем бхр 1СТ1 коп, жел кусап жыртык уйд! Т1м1ск1леп. 257

Тшейд1 тьщ коршю ей козш, ей аяк, жанаша бф журю тшеп. Есй ойдан шыга алама босап адам, бф ерлис— бф ессшдк жасамаган. Эйтеуф бгр ессадш етсем деймш, бф жылжып кету ушш осы арадан. *** Айналаны ызгарымен шарпыган, суыгымен урып кетер суктансац — бултка ел1ктеп калындар ем, булт болсан, носерлету керек екен артынан. ЖаЬаннамга жалгыз када-йреу боп, айналага салгырт карая тунерген, шыдга ел1ктеп аскактар ем, шьщ болсан, аттап кетпеу керек екен бфеулер. Кок аспанга курйреп ауар жэй, булт рухын жутар едш ауамдай. Кдйбф бултша тунерт кеп, тунерш, етем бе деп, коркамын мен, жауа алмай. Шрш, достар, талас мейлщ, кон мейлщ: шьщ секши мен де ешймге конбеймш. Шьщ секши аскактар ем, бф куш бфеу аттап кетпесше сенбеймш. топырак; Жазар едш гул-олен сызылдырып бул неси Согып отсе боз кырау — узшд1 гул сулдссь Емен-олед жазар ем, агаш-ау ол еменщ, агаш болып кете ме деп коркамын олещм. 258

Жазар ед1М шьщ-олен, аскактатып, астырып, шошытады шындардьщ шыны-суык, тастыгы. Жазар едш кол-олен., пэк болганмен кол онд, К0Л1Н, су гой, су болып кетер деймш олещм. Бэр1 саган б1тед1 момын далам, бул да зац, ызын-ызын жел-кузьщ досым сын-ды бф мазан. Гул мен емен, кол мен шьщ — бор! сенде топьфак, саган уксап, сондыктан, коньф-шубар жьф жазам. *** Ой тутш, соз есш, куясыд сьфга муд. Кезесщ, кезесщ Абайдын жыр-багын. Шабасын, таласып шыкты анау алга юм? Таласпа, аласын, Абайдан калганын. Абай-ай, эй, титл берген-ау берерщ. Айтарын айтыпты, алыпты керепн. Коп нэрсе калыпты оган да коршбей: кыз капты оршдей, шешйшей дау капты. Кднша Абай курессш, жыгылмай анык бф, бф жаца, бдр есю КуНШ1ЛД1К калыпты. Жацгырык кайталап дацкты танытты. 259

Кеткенмен тау-талант, булттары далыпты. Тек дана... аз гана танданам, тацгалам: Сол Абай жазбаган жаксы елец далмаган. ★** Ерс1 деме, туыстар тодсан дабат булт болып, тодсан турл! ой миымда жатып алды буктелш. Бултсыз ашыд турады кейде Алатау шодтыгы, бфад менщ басымныд ойсыз турган жод куш. Алатаудыд басына даншама ауыр донса булт, менщ дара басыма ой донады соншалыд. Туйшп кеп жауа алмай кетп кеп булт, тепнде тамшы жырсыз кеп ойым тарап кегп менщ де. *** Жад ашпаймын бф сезд1 айту ушш ойланып, бф тал гулд1 сындьфмау ушш етем айналып. Ал, кей Ж1пт меншен кет1С1П жур бэрхбф, ал, кей Ж1пт меншен шеиап жур бэргбф. Журмей доям: ешкшнхд туспеу ушш алдына, жур1п кетсем талайды мен де артыма далдьфам. Ал, кей Ж1пт меншен кет1сш жур бэрхбф, ал, кей Ж1Г1Т меншен шекюш жур бер1б1р. Даулайтынын журт менен даулап алсын дегенмен, жаулайтынын журт менен жаулап алсын дегенмен, тапсырмасам Пегасты бф пысыдда олермен, менщ жэйш болмай жур, достым, мына ©ленде. 260 -

ТУБ1НДЕ Жыл кусындай келген ой кайтпас ушш, асылы бф кызуыд жаткдны дурыс екен жасырын. Бф сулудьщ аулында жургеш жен дурщдеп, казытыднан ат кет1п калмас уцпн тубшде. Гурлеп аккан булагыд кеппес ушш тандыр боп, бф Алатау айбат кып туртаны жон алдында. бф досыдныд сен ушш журген1 жон дфшдеп, к,онак, кетш тор1Н бос калмас уш1н тубгнде. Тунде ушнде келедке жортпас ушш карандап, бф дабаган итщн1Д болтаны жон доранда. Шамы жанбай шабыттыд алые к,онса жьф аулы, домбырадныд дулаты болтаны жен бураулы. ЖЕЦ1С Тудтыш жырдыд 031 де басылудан басталып, акын етш эп-сэтте бф котергп тастады. Кейш бастым кедц11мд1 — акын деген аты шын, бф мыктыны сынатан жиналыска катысып. Махаббатым бф кыздыд ыкыласынан басталып, Ж1Г1Т етш ж1берд1 уакытта кас-кагым. “К,ыздар мен1 сыйлайды” деген есер-жел1КТ1 бф сулуга акыры уйленумен жед1пп1н. Айтайыншы шынымды кездер1мд1 сур1нген, жедт журдш Т1земд1 катып-сотып турумен. Жеду деген боле бф... жеду болып бфеуд1 ойламайтын ойымды ойлайтын гып ж1берд1. “...ЖендН Жедд1 мынау” деп журт айкайлап келедх, ал, мен енд! оларды ундемеумен жедем1Д. 261

доп Акдарылып алайын, акдарылып, к,иял деген бф жуйрш аткд мшш. Окып жаткдн езфге сен емессщ, сен емессщ бэрШф жаткдн угып. Акдарылып алайын, актарылып, сен жок,сыц гой бэрШф жаткан угып. Жьфдьщ добын тебешн зыркыратып, окушынын, кощлш к,ак.па к,ылып. Кдтал уакыт-таразы, тетелетш сол добымды тебемш котере тис: бэлкш бфеу байкамай угып к,алар, бэлкш бф доп андаусыз кетер отш?! *** Жшт болып бел буып, бекемсшсен, кандай кызга уйленер екенсш, сен? Мумюн бф к,ыз шесш келер саган, мумкш ерш бфше кетерсщ сен? 9зще ерс1 коршш бурынгы ющ, бфш сушп тандарсыц, бфш кушып. Ауыл барсан ала гор ауыл жак,тан, не болмаса кдланын, бурымдысын. Урыспайтын болса екен оре турып, ал эйтеуф озще сенетшш: енесше шанышкы ап шаппайтынын, конак келсе шэй койып беретшш. Жиырма жаста турганмен ол атылып, сулулыгы: жак.сы ана болатыны. Мандайынан касыкпен конжитпасын, етепне кетсе ульщ оратылып. 262

Тап келед! кандай кыз? Сыйы ботен кандай кыз бар оз1НД1 сушп отер? Котергенмен окшемд! коре алмадым, алты куннш, ауласы бшк екен. АМАНАТ Командировка меш суйреп кета, паровоз тутш бшн туйдектета. Шешеце жума жуар кф дайындап, кыргыш кылып кайтармын буйрек-бета. Аяк кшм ауыз-уйде араласып, шарап тасып журмендер, тамак асып, Кимесш кебюшд1 бфеу келш бфеу кеп колжазбамды кдрамасын. Ертек айтып, журналдан сурет кесш, отьфындар шешенмен курметтесш. Сулгш калды 1лул1 “ванныйда”, бфеу келш кол суртш юрлетпесш. Енген К1С1 есйсп сурап ашып, тым ерюндеп кетпесш сынагасын: К1ЛТ1 жок деп шкафтан кггап урлап, домбьфамныд кулагын бурамасын. Кдшан келем, бшмеймш, айлап кетам, муз сыкылды уэдем тайгак боп тур. Бф серт пенен бар ед1 бф сеншш, соны еакке кузет кып байлап кеттш... *** Жумыс бабы куды меш сан кдлага, сан сак,кд, журген адам секшдендш, сырт коздерге, жан сак.тап, Жумыс куйш куйттедш мен, 263

удсап кезбе-бадсыга, вз бабынды табу ушш, багу упин жадсылап. Талай болды журмш елде: кутш куши, соз куйлг, Ал, сен уйде дастарканнан орын садтап, ещреп уйрендш мен тагамынан уялмауга озге уйдщ дорыл журсен болтаны папам отырады деп. *** Кеттш Ьдеп бф умп1, журегшд1 жьф езш... К,улап туссец суршш, суйеупй жод, тур езщ. Керий бала кемтп, танауынды “сынаса”, “папалама” сен уйтш, езщ жубан — жыласад. “Папалама”, шыным бул, мен алыста турамын: езщ шаддан шыныны езщ жина, шырагым. взщ уйрен, сескенсен, бос далудан дадырап, езщ уйрен ескенше, ал ескен сон, тагы да. Демесшин турленш бф душпаныд тар, сасыд: “адам болып жургеш экесшщ ардасы”. 264

I *** 18-1296 Узак, жолдан жирешп, дулазыса кодщ-куй: баласы бар уйге бф тандап тусем мен ылги. Суйемш кеп асыга, шскеймш жэй таппай бф баланыд басынан, шешесше байдатпай. Жулдынады журепм, мен квнбей оз ырдыма: жылап жатса б!реу1 — жубатпак боп умтылам. Конадпын деп жарбиьш тврд1 алганмен, букй! бул, балалы уйдщ барлыгы 031М уЙ1М СЫКЫЛДЫ. Дастарданга молиген коз жод бупн, бай бупн. Тек баласы жок уйден шыгасыд да дайгырып. Кдйтдан жон-ау тынайып уйден кетш тагы бф, бшу ушш, жылауык оз улыднын кадырын. *** К,инар эл1 сеш шын, диындыд бар не турлд к.иын боп тур мен ушш оз уйше жетуш. 265

Интервью болар ма газетнпге, бш таты: киын боп тур одан да бф мыктымен Т1Л табу. 0тсем деймш ток секйш тыз етш киындыктан осы бф; турмын мше кузетш бф бастыктьщ есплн. Ауга тускен сазандай булкынасын, тар коздерден оте алмай: бф еснсген безе алмай, бф еснске жете алмай. Асыгамын мен саган, сатан балам, тасып кан, жаксы елендей, окушы журепне асыккан. *** Уйден алые шыкканда ею аманат калдырам, бф1, улым, ОЗЩ.СЩ, еюнш1С1 — домбырам. Ею асылым — екеущ, жудеп журмш ншмнен, мен ауылдан шыккалы сендер шыкпай туешнен. И1скеп журем тун бойы мандайьщнан, жалгызым, шертт журем тун бойы домбырамды алгызып. Элдеюмдер сет урып журед! ылги жылатып, домбырамды жур бфеу дьщ етюзш кулатып. Сен, эрине, оянсам жок, боласын, шырагым, ун1 бфак кос 1шект1н кулатымда турады. 266

Асыгамын содан сод уйге, бтп шыдамым, поезбен кеп, дайтуым — самолет боп шыгады. Ес1к датам мен ылгм асыдданнан кешЬтш, датам сонда куй менен махаббаттыд есггш. Кекшднен сипамас бурын сонда мен сенщ сипап керем дос нлепн домбырамныд, кеш, улым. ЖАЛГЫЗ Мыдтылардыд барлыгы жалтыз екен дегенге, жалгыз улым, мен сет досып журмш оледге. Сенщ жалгыздыгыднан умйг етем кейде аса, сэби жалгыз бола ма, дудай жалгыз болмаса. Жадсылардыд барлыгы жалгыз екен дегенге, жанып-куйш, мен сет досып журмш оледге. Сенщ жалгыздыгыднан шошынамын мен кейде, дудаймен де сет онда салыстыргым келмейдк *** Жалгыз дара шыд жатыр кокжиекте турадтап, жалгыз ауыз сез дусап, не од дусап бф атдан. Кдйраттылыд жоншен, сен де осы шыдга удса, дайырымсыздыд жоншен удсай корме бфад та. Жалгыз емен жартасда осш далды турадтап, жапырагын жел устап мшбек дейд! дуладтап. Жалгыз улым, ел^днен емен дусап турад тап, жалгыз далма туб1нде емен дусап б1рад та. Жалгыз шынды корсем мен — сеш ойлаймын эйтеузр, жалгыз емен корсем мен — сен! ойлаймын эйтеуф. Жалгыз удды коргенде жалгыз ой жеп кеудемдк жалгыз емен, Жалды шыд, аяп кетем сендердк 267

*** Элде сенщ тшщ бе, жырым ба, элде кыздар ма, бф сулулык туб1нде урынады-ау ызгарга... Уйретем деп саган тш кара тер боп болмаска, сулуларга жыр арнап “булшемш” мен каска. Алатау ма, эн бе элде, арманы ма акынныд,— бф бийсгпс бэршен бинс эсер акьф кун. Эйтеуф бф сулулык жанатугын секйш, эйтеу1р бф бийспк калатугын секцш. *** Сенщ гана кезщмен айналага караса, кэк эйнектен кергендей жайнар ед! бэр1 аса. Жаман ккл, жаман ю, жаман пигыл болмае ед,- сенщ гана кезщмен бэр-бэрше караса. *** Булдфсед уй жетедй булдф дедш, сындырсац, уйретемш, сындыр дедш. Жасаган саган, балам, киянатым: тженге табаньщды тшдфмедш. Мьша кол курек устап, куй бшгелх, ешкшге шертизбедгм, тидфмедш. Жасаган саган, балам, киянатым: екшещЦ ыстык кумга куйдфмедш. вркени кара шындай катты, айыр Т1К, туйеден уйретпедш атты айыртып. Мен саган уйретпедш, кенар, улым, кешкурым козы алдырып, лак кайыртып. 1рген1 керсетпедш туннен турген — кудисген, кфлен, кещл, кфлен, кфлен: бшмеймш калай адам боларынды шыр етш шыбык жемей бф кемшрден... 268

*** Куш берген омф маган да, агайын, озщ бшесщ: жартысын жойдым жыр ест, жартысын жойдым куресш. Толтырган сия кдламга толтыргам к,уйып эр тусш: жазуга кегп жартысы, сызуга кетп жартысы. *** Тынбадым мен ад тадга, бар жуйкемд1 оятып, созд1 одай тапданмен, орнын таппай доятын. 1здеймш тагы жадпаса, азабына тозермш. Сездщ орнын таппасам, табылар емес оз орным. *** Тез ашылган коктемп гул-бак, ед сен, онбай жур: гул-бак, едщ, коп болды, булбул кусьщ конбай жур. К,ары ашылган коктемп тау едщ сен — таппай жур: тау шьщы едщ, коп болды, ак;ша бултьщ сок;пай жур. Кеш бур жарган коктемп шыбык; ем мен бф жьщгыл, жас бутак, ем, коп болды, маган к,онып жур булбул. 269

Тау сык,ылды дадпырты тебе едш жай далбаса, менде жок, тек ак, бултыд, келецкес! болмаса... *** Жаманшылыкдыд бейнес1 — кун корютердщ шатагы, кун керулерден кейде осы куншшдж шыгып жатады. Куншшдерге, омф, бф ой бер, киыныца карай баста да. кун керемхз деп бфеулер кун керсетпейд! баскдга. *** Ес, ес, Самал, ес удеп, ест, есш тодташы, киратайын ба осы деп кимылдаттыд шоп басын. Куитсщ-ау жедшге, ауьф болгыд келедь Бшем, Самал, сенщ де дауыл болгыд келедд... *** Едбек кып кун-тушмен елш, сет суйгенмш. Бф кызыднан туып ем, бф кызыда уйлендш. Жыдгылыдныд тубфш жагып, жасап бата-емш, Ат койыпты бф улыд, бф улыда экемш. 270

0лс13 отпын эл1 мен, жайымды айтсам сенер кш?! ... Бф сайында жанып ем, бф тобенде сенермш. *** Дуние деген улкен соз: кун урганда шекеш, жапырагын буркенсен, бф агашы-ак жетедк Дуние деген соз улы, улы сезден талай бф, елеен, комуге оз!нд1 карыс жер! жарайды. Ал, осындай элемге бф кездер!, сенер ме ед: тарлык, керш бфеулер сыймай етп дегенге! *** Отан ушш согыстык, кан телепк жер ушш, от басы ушш согыстык, — согыстьщ ед берюь Курес коп к.ой тфлпсте, согыстьщ да тур1 коп, от басы ушш согысу тур-ау соныд бф1 боп. Отан ушш, сондыдтан, мылтык, уста десем мен, от басы ушш жен шыгар куресущ косеумен. Боде кейде, не шара — тадданып кор, кушп кор, — к.ырып кете жаздайды косеу1 бар житгтер. Ал, Ж1ПТОД каншалык, ер екенш шынайы, косеу емес, кдлына найза берш сынайды. 271

*** Дала, саган караса менщ козш карасын. Туманында адасам, керек болса адасу. Орман, саган кдраса, менщ козш карасын. Сокдагьщмен адасам, керек болса адасу. Адасайын мен де едщ, ал, адасшы, жаным-ай. Адаспасам, коп жерд! Отетшмш танымай. *** Кдра шашыд — кара орман, кара козщ — кара су. Су мен орман арасын таныган жон адасып. Бф бшегщ — Ак Жайык, Ак Едш — бф бшепн. Еш ак бшек мойныма оралганын бшемш. Ернщ — булак кокпедбек, дфйтдей ме, немене; келмей кетан коптен деп, буртияды тобелер. Туган олкем, жетесщ, теде кандай тедеуге: сен ару боп кетесщ, мен акын боп келгенде. 272

*** Тендзден оте алмадым, терещцп — сылтауым. Шыгамын деп ем, алда эне мунарытып тур тауым. К,ыруар 1С бар анда эди, го бтрмедш бф тэуф. Жаксы жьф жаза алмадым, к;иындыгы — сылтауым. Туцштш келем, тунштш, ум1т еткендер урсып жур. бтре алмасам бупн тук сылтауларымньщ к.ырсыгы... *** Мен — жол болсам, асыкданга негурлым, келер ед1 узак, болып коршпм. Бастар едш кебшд1 улкен мак.сатк.а, адастырып кетер едш кобщдь *** Ауылга аяк, бассам жумсап кетем, шепне домбырамньщ ун сап ботен. Бфдеце айтсак, па екен анау шалга, элде айтуды ойлап к,ана тынсак, па екен. Эйтеуф жумсап кетем, жумсап кетем, коцшде уят ботен, ынсап ботен. Ауылдьщ кемшшпн кормеу уиин, таре к,ылып ею козд! жумсак, па екен. Ит б1ткен куып урш тфеектете... осылай у-шу К.ЫЛЫП журсек пе екен. Боз уйд1 мына бфеу орап отш, куркеге эне бфеу юрсек пе екен. 273

Осымен осы жырды туйсек пе екен, еден, де кеп кошртсек куйсеп кетер. Мына жадау куркеге шре салып, юр-кожалак бф улын суйсек пе екен... *** Керпе, жастык, суырып безек к,агып, сен сейлесец сенед1 кезек талып. Шайын куйып шамасын кылтылдатып, казаныныд астына тезек салып. Кфппказ жан сенгйд кой отфйске, сенед1 деп сейлейсщ кешрш кеп. 0т1нед1 адкаулык, адалдыктар: “айналайын, конып кет, отырып кет!” Ылги сэби к,айтед1 кате кор1П, катем жок деп кайтасыд мэпеленхп. Сэби-жанды аулынды керген такта, “Сакалыдды” сипайсыд эке болып. ШАЛ Урсысып кемшршед, салып энш шал отыр устап эзф шадырагын. К,ыз ессе ойлайды кеп, ойлайды кеп, бф улы кездессе деп шаруаныд. Урсысып кемшршед тагы да б1р, ак булттай сэскедеп адырады. Ул весе ойлайды кеп, ойлайды кеп, бф кызын эперем деп шаруаныд. Ал озге ой жатады 031 осш, устеп, омфде: ширатылыс, есш1сте. Журген1 ул тумастан камшы саптап, келш! туспес бурыд бес1к ютеп. 274

Бггкесш макдлдардын, бэр1 айтылып, адырып ак булт кусап карайтыны: Куткеш келе ме деп, келе ме деп, устауга шадыракты жарайтын ул. Содан сон, шаруасын курт бтрщ, бф сыбап алады да журтты турщ, урсысып кемтршен тагы да бф, шальщыз кетед! олш шьфт тукфш... *** Журе берсен, журе берсен даламен, алма бак, бар, шакырады ол ынтык кып. Ой, шфюн-ай, бф сайранды салар ед, кузетшйп болмаса егер мылтыкты. Журе берсен, журе берсен даламен, ару кыз бар, ынтыктьфар ол да аса. ОЬ, цпркш-ай, бф жасанып калар ед, жетел! коп карт шешес! болмаса. *** Мше, бф уй тусе бер, келген жоксын молага. Жолда журген гаа егер уй тандаса ода ма. Сыкьфлауык какпа бар, кф тезфек, бэр1 уйде. Бала деген каптаган шыгады ерш, эрине. Кдрап саган сузе бф, дауаламай журеп, аздан кешн тхзеде конар келт бфеуь 275

Ал, кэршеу шешес! 1 бэрШ КУЫП Дур С1ЛКШ, КЫМЫЗ куяр, кесесш бармагымен бф суртт. Келгеншше шамага, Кершбе ф1, байка эль Жургешнд! каладан калпагьщ-ак айтады. Дастаркан мол онсыз да, кайсыбфйн асарсын,: тунде жорткан жолсызда жолаушыдай сасарсын,. Домбыра тур тусында, бурауын кер кэтерш. Жен сураса кысылма, конакпын де — жетедь Ал, кетерде... сезшге ауыр тиер — к,иын бул, умытпассьщ эзщ де бф баласын суюдк *** Ак, жаулыгы секшдешп карлы шьщ, жун тутетш мунар кусап калгысып, бармысьщ сен, айналайын ак шеше, опырык Т1С тентек эже, бармысьщ. Жасаганга арнап жарты каргысын, кайнайтугын куШк кысып, зар кысып, бармысьщ сен, шынашактай кэр1 эже, кутындаган Кызыл эже, бармысьщ. 276

Эскер-улга арнап букш алгысын, мун шертетш ошак, казып, к,ан кусып, бармысын сен, арык, шеше жылауык, жш шрпш жадау эже, бармысьщ. Жана конган жапалактай жарга ушып, жасыратын “жок” пен жауып “барды” шын, бармысын сен, саран шеше кудайдай, май былгагыш момын эже, бармысын. Бармысындар, айналайын шешелер, ермешад кэп узш ем, кеше гор... Арашашы болындаршы оздерщ, аулын Ж1пт умытыпты десе егер. ЭЖЕ 1 Кдрынга сап сэры май сакдайсын гой маган деп, отырсьщ гой кунде сен балам келш калар деп. Машинага кер^нген кеп калды деп жупрш, кершгенге узш1п: балам, балам, балам деп. “К,ырык бф тас” дорбада кунде шешгп, кунде ашып, отырсьщ ба ойдагы “эулиенмен” ымдасып? Сут бет1нде каймакты корген сайын мен1 ойлап, кыркып алып шетшен шэйга салып б1р касык Сол баягы кутумен, сол баягы жер уймен, кджыды ма колдарын ак шашынды оруден. К,ажыды ма кощлщ туе корумен тун1мен, ертес1не сол туст! жаксылыкка жорумен. Ал, 031М ше? Кор1Нген карасынга тартамын, сен!М1 бар коншде кудш, урей бар тагы. бф жымиган ж1птт1 жылынамын дос етш, бф шэй берген кемп!рд1 алданамын шеше ет!п. 277

Тфлж солай болып тур, жагдай солай, кдйтейш, куту, куту, гумыр бф, куту екен эйтеуф Бф мунайып алам да хат жазамын мен сатан. 2 Кдлын, елд1 как, жарып, “беделшд1 осфш”, бардым талай, карт ана, кайтайын деп коийрш, ермей калдын, сен матан, кенбей калдьщ — кинадьщ, жалгыз улды кидыц да, жалтыз кьфды кимадьщ. Мен жзберген аз пулды тандайыда туйф гып, кесеге гып отырсьщ жалгыз кара сиырды. Астананын, самала-шамдарына, баягы шым-уйщнщ тутшш ауыстыруга аядьщ. Жаулытынньщ бф ушын иыгьща асып ап, уш шыгасьщ кушне К,ызылоба басына асыкпадьщ бфак та бвдщ торге, карт ана, бф-ак рет шыгута шеберенД1 аркалап. Сен отырсьщ баягы бестегхнде ешйнщ, мен отырам кафеде шампан урттап кешкурым. Сен саласьщ саксиян-куранынды окып эн ал, мен кайбф жиында президиумга отырам. Шеген уйд1 сен турган ойлай-ойлай ми алац, сонда ОЗШН1Н паркетп пэтерьмнен уялам. Терд1 сайлап едш мен, неменесш фкем1н, отыратын езщ, жок — ущрей^п тур торш. Эй, картым-ай, картым-ай, туган жер деп... кетпедщ, туган жерд! сен титтей К,ызылоба деп пе едщ... *** Боз отед1 десед1 маталардьщ атымен, соз отед1 десед! аталардьщ атымен. Таудын, атын койып ап титтей тобе-урпекке, туйе кылып туймесш 0ТК131П жур журт ептеп. 0ТК13Ш жур КОП 1СТ1 ЖуМЫС КЫП КОП СЭТЫМвН, ОТК131П жур согысты тыныштыктьщ атымен: 278

1 когершшнщ канатын желпуш к,ып жау мына жанап-жанап кетхп жур сенщ туган аульща. К,ой терюш жамылган жамандайды ел каскырды, к.ыз ШЭЛ1С1Н жамылып талай душпан баска урды. Адастырып акылды кинайды екен адамды, жаксылыктьщ атымен отт барлык жамандык,. Буйте берсе бупнде матага да сенбессщ, буйте берсе тубшде атага да сенбессщ. Не жаксылык, дейсщ бул, коншще жара сап, жаксылыктьщ озше кумэндана карасак,. *** Акылдыны корсен, сен — б!р созше жарап кал, енд1 кайтып сен оны коресщ бе, карап кал. Акымакты корсен, сен — кулш опа таппайсьщ, уйткеш оны “кудай” да кулш турып жараткан. Кдйгылыны коргенде коз жасынды суртш от, куцпрт тарткан коцш бф суйешш тур тшеп. Айналага коршбеу уийн ерсх-турш боп, бакыттыны коргенде кулш бурыл, курюреп асып-таскан кодшх бф кошамет тур тшеп. *** К,анша макта тед13Д1 — толдымаса амал не, к,анша к.ак;та соз1НД1 — балдымаса амал не, ауга тускен ак, сазан — булкымаса амал не. Думай, думай дегенщ — ас боп шыкса амал не, досым, досым дегенщ — к,ас боп шыкса амал не, асыл, асыл дегенщ— тас боп шыкса амал не. Бэрше де кенесщ, амальщ не, жаксылар, консец муньщ борше — конбейтшщ жок; шыгар?! 279

*** Мына конак, меш олтфмей жерлеп тур, ептеп шгп: агыл-тепл тер кегп. Мен отырмын — мылжын.ымен конакдын домбыранын ек1 шегш ермек к,ып. Он.аша бф кешш ед1 жьф жазар, к.ашан тана бггер екен бул “базар”! Мен отырмын азар шыдап, карашы: кулап тускен бокалымда сынды азар. Кдйдан келд1, неткен бэле бул ез1? шылым тупш сакина емес, бшезпс. Бурыш сеуш кегп бфеу миыма, комешме куйды бфеу кул езш. О, жалгыздык;! Жаман деген км сеш, дэл сол адам бодщ уйде турса едд Мына мылжьщ келер ед!-ау оган да, о, жалгыздык,, жаман деген им сеш... Тындаушы ед! тойып алган ер неш, мен болдым-ау езш жейтш ермеп. Шын бермесе дым бермейтш “кудайым” жалгыздыктыд езш тугел бермед1, ...жартылыктьщ озш бутш бермедь *** Асылы бар менде ойдыд, не деп айтам, им деймш: эн етуге келмейд1, куй шыгара бшмеймш. К,ьщыры бар менде ойдьщ капай айтам? 280

19-1296 Кул мейлщ: сыр етуге келмейдх, 1 сурет сала бшмеймш. Кдлай айтам, айтам ба, ойым ауыр бейне олш. Кей жолдарым кдйкаддап, мертцтп тур кей жолым. Айтсам ой коп маскара, кеб1П жок, ак, кагаздан басдага кеб1 — шын... Т1Л катпадым сол ушш. *** Жасырмайтын созш бул, айтпасам да мактана: бф МШ1МД1 езшнщ казып аппын шахтадан. Ырк,ына ерш сезьмнщ арман ойлап, к,ауш кып, бф М1Н1МД1 031МН1Д домбырадан тауыппын. Адал шыным — анык; бул, кудпрт шыкты дегенмен, доймай жазып, алыппын бф МШ1МД1 оледнен. Ой — кенш боп, ой — эн боп, ойдан бэр1 бас апты. бф МШ1МД1 жоям деп, екшдпсш жасаппын. Мшш коп-ау, байкдйым, сщш капты бояуы, кайсыбфш айтайын, кайсыбфш жояйын... 281

*** 1С1 енбесе туртшш, ендфтем деп журт эуре,— дэукестерден бф куш дутыларсыд сылтаумен. Тегш создш, тур-турщ жонелетш былгалай, К0К мьшжьщнан бф КуН1 дутыларсыд тындамай. Корт журмп дыз атын журсе бфеу булдамай, ондай дызды узатып дутылады, бул да одай. Кереп. не ренжш, тапты да зад уюмд1, жаман эйелшен журт элиментпен дутылды. Жаман болсад — аз окпе, окпе артасыд дас дылып жамад жьфдан газетке кутыламыз бастырып. Сыншы деген бауьфга унап журмп, шукфлпс Ал, одушы дауынан жадсы жазып дутылдыд. Бэрш диын сезшбе, тук емес борд расында: келедкеднед-озщнен кутылудыд касында. 282 :: ь

. *** Куд1ктендш бурлыгып, газеттерге бекерге I шык,пай к,алса бф жьфым, жаман жаздым ба екен деп. Муны да енд1 жьф дели: куд1ктендш, бекерге суып кетсе бф досым, ренжггтш бе екен деп... *** Кдйталап жаз, кайта ту, туган болсан, асыгып, бф сезш бар айтатын сыншылардан жасырып. Еккен болсан тепнде жьф егшд1 жададан, сабак керек егшге, керепрек дэн одан. Шабыты бар дегенге сезден созда асырыл, тогшем деп оленде далып журсщ шашылып. Бадбак сын-ды келед1 аз куаныш, аз кайгы: жел уп етсе оледщ ушып кете жаздайды. Укпайсыд-ау, келесх I жолды жазсам жазгырып: 283

акын еткен сет осы уятьщнын. аздыгы. Жалтыр созге талпынба, ой мен шындык, одагы, Бф коргенге алтыннан жез жалтырлау болады. ' Сездершдг сем13 гып койсам дейсщ, сенер журт. Толкытатын тещзд! дауыл да емес, терендйс. Буьфкану — не тещц, асып-тасып, иланшы: тасып кдйда кетед! тас табакка куйган су?! *** К,ара жпггер тузак, болсам екен деп, к,ара жолдар узак болсам екен деп, тыртыспаган сиякты. Аскар таулар бшк болсам екен деп, айдын колдер туйык болсам екен деп, кыркыспаган сиякты. ...Б1з де, достым, бшсек ед! уятты. *** Мен уйренддм кушнуд1 куйреп бф, тагдыр маган жастан дауды уйретп. Тамсандым мен дэмш татып бейнетгщ: тагдыр маган мастанбауды уйретп. Мен уйрендш езшдг-озш суйреп бф, эр асулар — жалтандауды уйретп. Менщ 1зш сызык болды ирек бф: адасулар — жол тандауды уйретп. 284

К,ыз-бозбала кызыгынан ЭЛ1 де, бос калмауды уйретш жур олещм. сене-сене, сене-сене бэрше дос тандауды уйренбей-ак келемщ. *** Сулу к,ызды суйген кезде кушып кал, сулу гулд! тиген кезде кушып кал. Крнактарым куткен кезде келш кал, жомарггарым, сураганда берш кал. Сулу кызын, бф жылар да жат болар, Сулу гулщ бф курар да шоп болар. Тым кепйгш келген конак аш калган... бар каарет кешпуден басталган. *** Акындыкты корш журмхз не турл1, батылдыкты керш журмп не турл1; кастыкты да керш журшз не турл1, достыкты да керш журмхз не турл1. Бфак акын — акын больш калсын тек, бхрак батыл — батыл болып калсын тек; бфак досьщ — досыд болып калсын тек. Акындык пен эурелйсг^д арасы, кастыктар мен достыктардыд арасы — кор кылатын осы-ау адам баласьш. *** Жасалатын жамандыктар кеп бхзде, жамандыктан да эрепрек юс1ге. Жасалатын жаксылык та кеп б1зде жаксьшыктыд кереп жок К1С1ге. Секпе мен1, артык айтсам, секпе, елш, суйенш жок берер! кеп к1С1ге. Айтатугын акылым да кеп менщ, сол акьшдыц кереп жок шс^ге. 285

*** К,ират, куйрет, беп бердш, кас кактым: ал, кок езен майданынды бастат 61р. Ыза к,ьшу уинн сеш табигат, койтастарды жольща ушп тастапты. Ал, елещм, окфш шык,, куйрет бф тоскауылды коям саган сирек бф. Оп-онай-ак озу ушш бэйгеде, есектерд! жарысуга уйреттш. Тастарын, не: кесек, кесек, кесек кур, кастарын. не: бакай кагыс, есеп кур- Ал, кек озен, окпелеме койтаска, ал, жуйрйтм, кшэлама есектт *** Не жетпеЩЦ, жетпейтш зат коп дейдх, бфеуге атак, бфеуге орын жетпейдь Не жетпесе — соны кобейт, уакыт, кебейткеннен сенщ тугщ кетпейдп Эссе бфеу осы куш каркындап, калатындар болмай ма оньщ артында?! Бинспкке басталса бф талпыну, басталып жур етектерден тарту да. Коп болсыншы креслолар-пенсионер, содан куны туспейтугын болса егер. Жагымпазга он бес-жиырма бастык бер, арызкойга отыз-кырык кецсе бер! *** Колпрл1ктер туралы тек кол айтсын, бипспктер туралы, тау, сен айтшы. 286

Суайттыктар туралы айтса — су айтсын, к,аталдык,тар туралы айтса — шыц айтсын. Кулан айтсын, айтса кырдьщ кдйгысын, жылан айтсын жымыскылык. жэйл1 шын. Кыран айтсын аспан жайын, бозторгай, озщ айтшы бута жайын, байгусым. *** “Кастык,” кеп-ау жалганда, жатам кулш, ерлер жэйл1 ел айткдн макалды угып. Атын берд1, берсе омф, белещ бар, досын берд!, берсе омф, катал кылып. Жедгесшен коп кыздьщ амандастым, жаулыктыдан жау шык,са — жене алмаспын... Мен уйленш койгасын, карашы ещц, кыздар жак,сы боп кетп маган нас к.ып. Жастык — асау тай сын-ды бастыкпаган, тайды да асау депзген жастык, к,ана... 0нершд1 сыйлайтын бф азамат тусш к,алды орнынан кас кып маган. Тагдыр талай корсетп катал кылык,— “к,ылыштын курыгында батар кыры”. 0мф солай деп койып жатам кулш, канжарымен кастыктын сак,ал кырып. *** Мезгш 031 алдаса, алданайык, тайсалма. Уйк,ы кайда болмаса, болады екен ой сонда. 287

Шылым тарттык, сол ушш, ойлау ушщ удайы. ойлау содан борышым, ой дегенщ — уэйьм. Заман жаксы, ел ест1, турмыс кегп ондалып. Кдйгысыздык емес тек карынньщ ток болтаны. Сонда да бар жан нелер, сонда да бар бф кайгы: ойланбайтын пенделер ойландырмай турмайды. Уэшм бар, шьщайьш, уэйшнщ кеп турк Ец мыкты бф уэшм — уэйшнщ ЖОКТЫГЫ... *** Кдйда кеттщ, кайдан 1здеп табайын, кайда кеттщ, алые киял, пэк ум1т. Жан турл1 гой: кейде отырам, атайын, алданудьщ езш даты сагынып. Алданыштар, кайда кетт1н, кайда ыгып, акта булттар кэтершш!, котерш. Кэп досыма кездесуден каймыгып, мен де сенше алые тартып кетем!Н. Ак булттарды сагынбай ма онды адам, бас изейщ анау аппак сьщар шьщ. ...0кпелейс1н, экпелейсщ сен маган, экпелесец сенетугын шыгарсыц?! 288

*** Эл1 бфаз жумыс ет, элг бфаз кателес, оз душпаньщ озщ бол, оз ойьщмен жат, егес. Алтын балык, емес кой данк деген ау салар, не устап ап орютен жайдак мшер ат емес. Эйтеуф бф бшерш: машакат тап, машык тап,— будан эр1 сурама, желкемд1 коп касытпа. Кен болса ол — кен шыгар алынатын мыскалдап, кол болса ол — кол шыгар жиналатын касыктап. Эл: бхраз жумыс ет, косые бш, куйе бш, тапсырамын озще мына сен1 ие гып. Данкка сен асыкпа, тебе гой ол, карггыкта кайгырып бф шыгатын таягьща суйенш. *** Атак деген немене? Ак жорга ма деп калам, эр такымда бф шауып, бф казыкка токтаган. Мен де мшем демеш1, дурыс болса топшылау: КЮ1 мшер онда енд1 бутш арка жок шыгар. Байлык деген немене? саранщык па деп калам, жайган колга токтамай, жумган колга токтаган. Мен де болам демеип, ек! коздщ куны не: ей козщ б!тсе егер жан калтаннын тубше. Бакыт деген немене? суду кыз ба деп калам, эр жптшен бхр билеп, б1р ж^птке токтаган. Меншен де бф билеп кетпед1 деп куймегпз: шакырушы кобейсе шыкпайды гой бите кыз. 289

*** Акындыкды кдйтсем екен мына саган бггпеген батылдыкды кайтсем екен мына маган бггпеген. Майлап алып жагар ма ед1 кайгы-мунды сендеп байлап алып сабар ма ед! каймыгуды мендеп. Сулулыгьщ, жеар гой ол, ак,ылдыга бггпеген, улылыгыц, кеар гой ол, адал жанга бггпеген, К,ын,ырлыкпен болт бэрш эдшетсЬ табигат, соган к,арап тандануды екеумшге жуктеген. *** Устаз болсан, мезгш, мен! мактама,— шакьфылган шэкфттеймш такдага: бф есепт1 шыгара алмай калармын, айтканыммен бф суракты жаттаган. Географ-дос алдьща кеп турмын мен, окыганмен турмыс деген бшпрден, бф тебенд1 таба алмаспын картадан, бф каланнан адасармын, им бшген. Тэуекел деп келдш саган, кунде есю кеп катеммен бфге тудым, бфге остш: бф тауьщнын. бипспгш бшгенмен, бф колщнщ, терендтн бшмесшн. Тагы келдш, келдш саган, жыр кештщ бшпнде анкаулыкпен бфге остш: есерщнщ естшпн бшгенмен, естшердщ есерлнш бшмесшн. Уакыт, менщ, жэйш осы, мерейш: жазу ед1 саган баска не дешн. 290

Менен тук те сурамашы, мен саган бф осерл! куйлер шертш берейш... ТАРЫ, ТАРЫ... Ак булактьщ тагы тулап агысы, анау кьфан кетп шьщнан тагы ушып. Сен отырсьщ тагы маган урысып, мен отырмын бф досыммен тагы шпп. Бф соткардьщ кас-кабагы тагы клп, бф момынньщ кегп тагы намысы. Ею лашьш ею белек етп ушып, ею карга калды тагы табысып. Кеп галымнан тагы шыкты бф надан,— тагы менщ бф ойымды урлап ал. Тагы тартып бтрдш мен бф куйд1, бф тындаушым тагы екпелеп тур маган. Тагы да 1здеп ойдьщ жада тур-турш, тагы шшбей отыр мен1Д юртам. Отырганда осыларды тагы ойлап ОТ1П кетт1-ау тагы медщ бф кунш. С93 БЕН 1С К,азанаттыд тулпарша СШК1Н1С1 жараспай, бфеулерд1д жур бвде сыртыда 1Ш1 жараспай: адалдыктар туралы, таддайынан май тамып, арамзалар айтады жене гажап айтады. К,азанатгыд тулпарша сйшша жараспай, бфеулерд]д жур эл1 сыртына 1Ш1 жараспай: Жомарттыктар туралы таддайынан май тамып тас сараддар айтады жене эдем! айтады. 291

Жараспай-ак, келедд-ау, бдзде коп ю, коп прлдк: канжардагы топастык, кыргыштагы откфлдк... Кдрадызшы езшдз: конар ма едд ойга аса булбул кустыд уншен жапалактар сайраса?! к;иындык; К,инайды гой, к;инайды, онер шхркхн кинайды-ак, ез пшрщ сыймай кап озщ жазган шимайга. Топтап берсен, журналга бэр1 сыйып, кинайды жаньщ куй1п жазылган жалгыз жырьщ сыймай кап. К,инайды гой, кинайды, онер ш1рк1н кинайды-ак, жыр келмесе колыднан ет1пд Т1К, уй майла. К,айтер едщ, агайын, жукпай жаккан бояуыд, жатса епгщ ешкшнщ аягына сыймай кап?! К,инайды гой, кинайды, онер ш1рк1н кинайды-ак, киындыкта кызу бф — кетедд екен ми кайнап. 0мф киын, агатай,— кешф, мен де кешпспм, Мезгш айдап экеткен автобуска сыймай кап... **♦ Мактаймыз кеп олгещц, мактаймыз-ау токпелеп, Мактаймыз кеп жазганын т1р1С1Нде отпеген. Жоргалаймыз алдында табытыныд, СОЛ 0Л1К турып кетер секши некрологка окпелеп. Менд бупн бф досым мактап жазды, ССК1рД1 . 292

жолдан-жолга сулу соз, боле гой бул, не тфлйс. шошып кеттш: “мен осы олгенш жок, па екен” деп, ойткеш кей макдаулар некролог секйцц.

МАЗМУНЫ л Менщ Казакстаным I Балауса ..................... Сыбызгы сыры....... 3 0з кезшмен............ 5 Жарык пен жылу.... 29 Куй кггабы.............. 66 Мезгш эуендер!...... 88 Улым, саган айтам . 126 190 239 )

КД31РГ1 казак; поэзиясы Жумекен НЭЖ1МЕДЕНОВ Ей томдык шыгармалар жинагы 1-том вЛЕНДЕР Редакторы Р. Жандыбаев Суретш1С1 Б. СерЫбай Коркемдеудл редакторы Б. Серскбай Техникалык, редакторы З.Бошапова

ИБ 6730 Теруге 06.09.2005 лабершдь Басуга 20.10.2005 кол койылды. К,алыбы 84х1001/1б- Кдош тур1 “Тппез/КагакЬ”. Офсетпк кагаз. Офсетпк басылыс. Шартты бояу колем1 14.75. Шартты баспа табагы 14.43. Есеггп баспа табагы 15.0. Таралымы 2000 дана. Тапсырыс № 1296. Колющи бага. К.азакстан Республикасы “ЖазушьГ баспасы, 050009, Алматы каласы, Абай дацгылы, 143-уй. 13ВМ 9965-746-29-Х 9 \"7 8 9 9 6 5 \"7 4 6 2 9 X Тапсырыс дайын диапозитивтсрден басылды. гр1к-(1аи1г2@шаи.ги

к ■ ■ Ж‘Ш ’ ■ : * *1 ] •!