เล่มหลักสูตรอบรมผู้ดำเนินการด้าน CWIE

ฌ หลกั สูตรการศึกษาอบรม สำหรับผบู รหิ าร คณาจารยนิเทศ ผนู เิ ทศ และผูป ฏบิ ัติงาน ดานสหกจิ ศึกษาและการศึกษาเชิงบรู ณาการกบั การทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE) จัดทำโดย สมาคมสหกจิ ศกึ ษาไทย สนบั สนนุ งบประมาณโดย สำนักงานปลัดกระทรวงการอดุ มศึกษา วิทยาศาสตร วจิ ัยและนวตั กรรม 2564

สงวนลิขสิทธิ์ ลขิ สทิ ธห์ิ ลกั สตู รเปนของสำนกั งานปลัดกระทรวงการอุดมศกึ ษา วิทยาศาสตร วิจยั และ นวัตกรรม และอนุญาตใหท ่ีปรึกษาใชหลกั สูตรทั้งหมดนี้ในการอบรมได จดั ทำโดย สมาคมสหกจิ ศกึ ษาไทย สนบั สนนุ งบประมาณโดย สำนกั งานปลัดกระทรวงการอุดมศกึ ษา วทิ ยาศาสตร วิจยั และนวตั กรรม โครงการพฒั นาหลกั สตู รอบรมสำหรับผูบริหาร คณาจารย และผปู ฏิบัตงิ าน ดา นสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work Integrated Education: CWIE) 2564

หลักสูตรการศึกษาอบรม สำหรับผบู รหิ าร คณาจารยนเิ ทศ ผูน เิ ทศ และผูปฏบิ ตั งิ าน ดานสหกจิ ศกึ ษาและการศึกษาเชงิ บูรณาการกบั การทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE) จัดทำโดย สมาคมสหกิจศกึ ษาไทย สนบั สนุนงบประมาณโดย สำนกั งานปลดั กระทรวงการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร วจิ ัยและนวตั กรรม 2564

ก คำนำ หลักสูตรการศึกษาอบรมสำหรับผูบริหาร คณาจารยนิเทศ ผูนิเทศ และผูปฏิบัติงาน ดานสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE หรือ ซีวี) ฉบับนี้จัดทำขึ้นโดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหผูดำเนินการสหกิจศึกษาและ การศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงานไดใชเปนแนวทางในการดำเนินงานสหกิจศึกษาและการศึกษา เชิงบูรณาการกับการทำงานขององคกร รวมทั้งเพื่อเปนกรอบสำหรับวิทยากรใชในการจัดทำเอกสาร การอบรมที่มีประสิทธิภาพและกำหนดกิจกรรมที่เหมาะสมกับผูเขารับการศึกษาอบรมที่มีคุณภาพ ตอ ไป หลักสูตรการศึกษาอบรมฉบับน้ีไดรับการออกแบบใหเปนหลักสูตรแบบโมดูลท่ีประกอบดวย โมดูลที่เปนสาระความรูทั่วไปและโมดูลที่เปนสาระความรูเฉพาะ และใชการศึกษาอบรมในลักษณะ “Blended Training” ท่ผี เู ขา รบั การศึกษาอบรมตองศกึ ษาประมวลสาระความรูด วยตนเองผานระบบ ออนไลนกอนที่จะเขารับการอบรม และเขารวมการอบรมเผชิญหนาแบบ “กิจกรรมรวมเรียนรูและ แบบการอบรมหนา งาน” กับวทิ ยากร การจัดทำหลักสูตรอบรมนี้ไดรับการสนับสนุนจากสำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม (สป.อว.) ซึ่งสมาคมสหกิจศึกษาไทยขอขอบคุณไว ณ โอกาสนี้ และ หวังวาหลักสูตรนี้จะเปนประโยชนแกองคกรและบุคคลที่เกี่ยวของกับ CWIE เพื่อรวมกันพัฒนา คุณภาพและมาตรฐาน CWIE ไทย (ศาสตราจารย ดร.วจิ ิตร ศรีสอา น) นายกสมาคมสหกจิ ศึกษาไทย ธนั วาคม 2563

สารบญั ข คำนำ หนา สารบัญ สารบัญตาราง ก สารบญั แผนภาพ ข บทนำ ซ ฌ 1. ความนำ 1 2. วิธกี ารศึกษาอบรม 2 3. องคป ระกอบของโมดูล 3 4. คณุ สมบตั ิของผูเขาอบรม 4 5. เกณฑการผา นการอบรม 4 สาระความรทู ั่วไป 5 โมดูล 1 หลักการ แนวคดิ นโยบาย และกฎหมาย 6 1. หลักการและเหตผุ ล 7 2. วตั ถปุ ระสงคเ ชิงพฤติกรรม 8 3. ผลลัพธการเรียนรแู ละสมรรถนะท่ีพึงประสงค 8 4. หัวเรอ่ื ง: สาระความรู - นำสูการปฏิบตั ิ 9 9 4.1 ความเปน มาและพัฒนาการของ CWIE 9 4.2 ปรชั ญา : ความหมายและความสำคัญของ CWIE 13 4.3 หลกั การและแนวทางการจัด CWIE ในระดับอดุ มศึกษา 18 4.4 นโยบาย และกฎหมายการจัด CWIE ระดบั อุดมศึกษา 24 4.5 ผลสัมฤทธแ์ิ ละปจ จยั แหงความสำเรจ็ 27 5. การวัดและประเมนิ ผลกอนและหลงั การศึกษาออนไลน 28 6. ส่ือและเอกสารประกอบโมดลู 30 โมดลู 2 ระบบบริหารและการจัดการ 31 1. หลักการและเหตผุ ล 32 2. วัตถปุ ระสงคเชงิ พฤตกิ รรม 33 3. ผลลัพธก ารเรยี นรูแ ละสมรรถนะที่พึงประสงค 34

ค สารบญั (ตอ ) หนา 4. หวั เรอ่ื ง: สาระความรู - นำสกู ารปฏบิ ัติ 34 4.1 การบริหารและการจดั การสหกจิ ศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการ กบั การทำงาน ระดับสถาบนั อุดมศกึ ษา 34 4.2 การบรหิ ารและการจดั การสหกจิ ศกึ ษาและการศึกษาเชิงบูรณาการ กับการทำงานระดับสถานประกอบการ 38 4.3 การบรหิ ารและการจดั การสหกิจศกึ ษาและการศึกษาเชิงบูรณาการ กับการทำงานระดบั ชาติ 41 54 5. การวดั และประเมินผลกอ นและหลังการศกึ ษาออนไลน 56 6. ส่ือและเอกสารประกอบโมดลู 57 โมดูล 3 มาตรฐาน : การพัฒนาหลกั สูตร การประกนั คณุ ภาพ และการบรหิ ารจัดการ 58 1. หลกั การและเหตุผล 58 2. วัตถปุ ระสงคเ ชิงพฤติกรรม 59 3. ผลลัพธการเรียนรูและสมรรถนะที่พึงประสงค 59 4. หวั เรอ่ื ง: สาระความรู – นำสูการปฏบิ ตั ิ 60 4.1 มาตรฐานหลกั สูตร การดำเนนิ งานและการประกันคุณภาพ CWIE ชว งแรก (พ.ศ. 2536-2545) 61 4.2 มาตรฐานหลักสตู ร การดำเนนิ งานและการประกันคุณภาพ CWIE ชว งทีส่ อง 89 (พ.ศ. 2546-ปจจุบัน) 90 4.3 การประกนั คณุ ภาพการดำเนนิ งานสหกจิ ศึกษาและการศึกษาเชงิ บรู ณาการ 102 กับการทำงาน (CWIE) ชว งท่ีสอง (พ.ศ. 2546–ปจ จุบัน) 104 4.4 ปจจุบันและอนาคตของมาตรฐานการพัฒนาหลักสูตร และการประกันคุณภาพ CWIE 5. การวดั และประเมินผลกอนและหลงั การศึกษาออนไลน 6. สอื่ และเอกสารประกอบโมดลู

ง สารบญั (ตอ ) หนา โมดูล 4 การนเิ ทศและการสอนงาน 106 1. หลักการและเหตุผล 107 2. วัตถุประสงคเชงิ พฤติกรรม 107 3. ผลลัพธการเรียนรูและสมรรถนะที่พงึ ประสงค 107 4. เรื่อง: สาระความรู - นำสกู ารปฏบิ ตั ิ 108 4.1 บทบาทและหนา ที่ของคณาจารยน ิเทศ 108 4.2 บทบาทและหนาทีข่ องผูนเิ ทศ 111 4.3 แผนการนเิ ทศงานและแผนการสอนงาน 113 4.4 เทคนคิ ท่จี ำเปนในการปฏบิ ตั ิหนา ท่คี ณาจารยน เิ ทศและผสู อนงาน 118 5. การวดั และประเมนิ ผลกอนและหลังการศึกษาออนไลน 121 6. สอื่ และเอกสารประกอบโมดูล 124 125 โมดูล 5 การประเมนิ ผลการจัดสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบรู ณาการกบั การทำงาน 126 1. หลกั การและเหตุผล 127 2. วัตถุประสงคเ ชิงพฤตกิ รรม 128 3. ผลลพั ธผ ูเ รียนและสมรรถนะท่ีพึงประสงค 128 4. หัวเรือ่ ง: สาระความรู – นำสกู ารปฏบิ ตั ิ 128 4.1 หลกั สตู ร CWIE 130 4.2 ผลลพั ธการเรยี นรู (Learning Outcome) 131 4.3 การประเมินผล CWIE 154 5. การวัดและประเมินผลกอนและหลังการศกึ ษาออนไลน 155 6. สอื่ และเอกสารประกอบโมดูล 157 158 โมดลู 6 การวิเคราะหสะทอนคดิ 158 1. หลักการและเหตผุ ล 159 2. วตั ถุประสงคเชิงพฤติกรรม 159 3. ผลลัพธก ารเรียนรูและสมรรถนะท่ีพึงประสงค 159 4. หวั เร่อื ง: สาระความรู - นำสูการปฏิบัติ 170 4.1 การวเิ คราะหส ะทอนคิดในการพฒั นาวิชาชีพ 4.2 การวิเคราะหส ะทอนคิดในหลกั สูตร CWIE

จ สารบญั (ตอ ) หนา 4.3 การเขียนบนั ทึกการวเิ คราะหสะทอนคิดตามหลักสูตร CWIE (Reflective Writing) 175 4.4 หนวยงานและบคุ คลท่รี ับผดิ ชอบการวเิ คราะหสะทอนคิด 176 5. การวัดและประเมินผลกอนและหลังการศึกษาออนไลน 191 6. ส่อื และเอกสารประกอบโมดลู 192 โมดลู 7 การใชเทคโนโลยีดิจิทลั เพ่อื การดำเนนิ งานสหกจิ ศกึ ษาและการศกึ ษาเชงิ บรู ณาการ 193 กบั การทำงาน 1. หลกั การและเหตผุ ล 194 2. วตั ถุประสงคเชิงพฤติกรรม 194 3. ผลลพั ธการเรียนรแู ละสมรรถนะท่ีพงึ ประสงค 194 4. หวั เร่อื ง: สาระความรู - นำสูการปฏิบตั ิ 195 4.1 เทคโนโลยดี จิ ิทัลท่ีใชในการจัด CWIE 195 4.2 การขบั เคลื่อนการใชเทคโนโลยีดจิ ิทัลเพ่อื การจดั CWIE 204 4.3 ฐานขอ มูล CWIE 209 5. การวัดและประเมินผลกอ นและหลงั การศึกษาออนไลน 212 6. สอ่ื และเอกสารประกอบโมดลู 215 สาระความรเู ฉพาะ 216 โมดลู 8 บทบาทและภาระหนาทีข่ องผดู ำเนินการดา น CWIE 217 โมดลู 8.1 บทบาทหนา ทีข่ องผูบรหิ าร 218 1. หลักการและเหตุผล 219 2. วัตถปุ ระสงคเชงิ พฤตกิ รรม 219 3. ผลลพั ธการเรียนรแู ละสมรรถนะท่ีพึงประสงค 219 4. หัวเร่ือง: สาระความรู - นำสกู ารปฏิบตั ิ 219 4.1 บทบาทหนา ที่ของผูบริหารสถาบนั อดุ มศึกษา 220 4.2 บทบาทหนาที่ของผบู ริหารสถานประกอบการ 222 4.3 บทบาทหนาท่ีของผบู รหิ ารรฐั บาล องคการภาครฐั 223 4.4 บทบาทหนา ที่ของผบู ริหารองคการเอกชน สมาคมวิชาการและวิชาชีพ 224 4.5 ตวั อยางของแนวปฏิบัติท่ีดี (Best Practice) 225

ฉ สารบัญ (ตอ ) หนา 5. การวดั และประเมนิ ผลกอนและหลังการศึกษาออนไลน 225 6. ส่อื และเอกสารประกอบโมดูล 226 โมดลู 8.2 บทบาทหนา ท่ขี องคณาจารยน เิ ทศและผูนิเทศ 228 1. หลกั การและเหตุผล 229 2. วตั ถปุ ระสงคเชิงพฤติกรรม 229 3. ผลลัพธก ารเรยี นรแู ละสมรรถนะที่พึงประสงค 229 4. หวั เรอ่ื ง: สาระความรู - นำสูการปฏบิ ัติ 230 4.1 บทบาทหนา ท่ีของคณาจารยนิเทศ 230 4.2 บทบาทหนา ที่ของผนู ิเทศ 232 4.3 ตวั อยางของแนวปฏิบัติท่ีดี (Best Practice) 234 5. การวัดและประเมนิ ผลกอนและหลงั การศกึ ษาออนไลน 235 6. สื่อและเอกสารประกอบโมดูล 236 โมดลู 8.3 บทบาทหนาท่ขี องผปู ฏิบัตงิ าน CWIE ในสถาบันอดุ มศึกษาและสถานประกอบการ 238 1. หลักการและเหตุผล 239 2. วัตถุประสงคเ ชงิ พฤติกรรม 239 3. ผลลพั ธการเรียนรแู ละสมรรถนะท่ีพึงประสงค 239 4. หัวเรอื่ ง: สาระความรู - นำสกู ารปฏิบตั ิ 240 4.1 บทบาทหนาท่ีของผปู ฏบิ ตั ิงานในสถาบนั อุดมศกึ ษา 240 4.2 บทบาทหนา ท่ีของผูปฏบิ ัติงานในสถานประกอบการ 243 4.3 ตัวอยางของแนวปฏบิ ตั ทิ ี่ดี (Best Practice) 245 5. การวัดและประเมนิ ผลกอนและหลังการศกึ ษาออนไลน 246 6. สือ่ และเอกสารประกอบโมดูล 247 โมดลู 9 บทบาทและภาระหนาท่ขี องวทิ ยากรแกนนำ 248 1. หลกั การและเหตุผล 249 2. วัตถปุ ระสงคเ ชิงพฤติกรรม 249 3. ผลลัพธการเรยี นรูและสมรรถนะท่ีพึงประสงค 249 4. หวั เร่ือง: สาระความรู - นำสูก ารปฏบิ ัติ 250

ช สารบญั (ตอ) หนา 4.1 กรอบสาระความรูและกิจกรรมการฝก อบรม 250 4.2 บทบาทและภาระหนาท่ีของวิทยากรแกนนำ 252 4.3 การฝก อบรมวทิ ยากรแกนนำแบบ “การฝกอบรมรว มเรียนรู” 253 (Blended Training) และแบบ “การฝก อบรมหนา งาน” (On-the-Job 254 Training) 255 5. การวดั และประเมินผลกอนและหลังการศกึ ษาออนไลน 6. สื่อและเอกสารประกอบโมดูล

ฌ สารบัญตาราง หนา ตารางท่ี 1 โมดูลทแ่ี ตละหลักสูตรตองเรียน 3 ตารางท่ี 2 คุณสมบตั ิของผเู ขา อบรม 4 ตารางที่ 2.1 CWIE แพลตฟอรม เพอ่ื ขบั เคลือ่ นกำลงั คนใหมีทักษะที่พรอมในการทำงาน 47 และความกา วหนาในวชิ าชพี ตารางที่ 3.1 ขั้นตอนการดำเนนิ การโดยละเอยี ดของการปฏบิ ัตสิ หกิจศกึ ษา 68 มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีสุรนารี 73 ตารางท่ี 3.2 แผนการจดั การเรียนการสอนภาพรวมของหลักสูตรวิศวกรรมศาสตรบ ัณฑติ 74 สาขาวิชาวศิ วกรรมเคร่อื งกล มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยสี ุรนารี ตารางที่ 3.3 แผนการจดั การเรียนการสอนโดยละเอยี ดของหลักสตู รวิศวกรรมศาสตรบ ณั ฑติ 76 77 สาขาวชิ าวิศวกรรมเครอื่ งกล มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีสรุ นารี ตารางท่ี 3.4 แผนการจดั การเรยี นการสอนหลักสตู รวิทยาศาสตรบณั ฑติ สาขาวิชาสัตวศาสตร 79 89 มหาวทิ ยาลัยกาฬสนิ ธุ 97 ตารางที่ 3.5 แนวทางการผลติ บณั ฑติ ท่ีมีทักษะพรอมในการทำงาน 99 ตารางที่ 3.6 แผนการเรียนหลักสตู ร AI and Innovation Engineering 100 134 มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร 164 ตารางท่ี 3.7 องคป ระกอบการประเมินคุณภาพการดำเนนิ การตามมาตรฐาน CWIE 166 ตารางที่ 3.8 มาตรฐานการบริหารจัดการของสถาบันอุดมศึกษา 202 ตารางท่ี 3.9 มาตรฐานการบริหารจดั การของสถานประกอบการ ตารางท่ี 3.10 มาตรฐานการบรหิ ารจดั การของนักศกึ ษา ตารางท่ี 5.1 ผมู สี ว นไดสว นเสยี และผลลพั ธทคี่ าดหวงั จาก CWIE ตารางท่ี 6.1 ระดับวิทยฐานะ/กลมุ เปาหมาย/ตวั กำหนดคุณลกั ษณะ ตารางที่ 6.2 การเขียนบทวิเคราะหสะทอนคิดจากประสบการณในการปฏิบัตวิ ชิ าชพี ตารางที่ 7.1 การบรู ณาการเทคโนโลยดี จิ ิทลั กบั กระบวนการ CWIE

ฌ สารบญั แผนภาพ หนา แผนภาพที่ 1.1 ผลการเรยี นรูจากประสบการณ 15 แผนภาพที่ 1.2 เครือขา ยความรวมมอื แบบพหภุ าคี 20 แผนภาพที่ 1.3 Manpower Demand Driven Education Platform for Employability and Career Development through Cooperative and Work-Integrated Education (CWIE): University-Workplace Engagement 23 แผนภาพที่ 2.1 การจดั CWIE แบบพหภุ าคี 33 แผนภาพที่ 2.2 การบริหารและจดั การระดบั คณะและภาควิชา 36 แผนภาพที่ 2.3 การบริหารและการจดั การโดยหนวยงานกลางระดบั คณะ 36 แผนภาพท่ี 2.4 การบริหารและจดั การโดยหนว ยงานกลางระดับสถาบนั อดุ มศึกษา 37 แผนภาพที่ 2.5 ตัวอยา งการแบง สวนงานของหนวยงานกลางของมหาวิทยาลัย 37 แผนภาพที่ 2.6 โครงสรา งการกำหนดนโยบายและการดำเนินงาน 38 แผนภาพที่ 2.7 กจิ กรรมการสรรหาและการคัดเลอื ก Young Talent ผา นกระบวนการ CWIE 39 แผนภาพท่ี 2.8 โครงสรางของการบรหิ ารและการจัดการ CWIE ในสถานประกอบการ 40 แผนภาพที่ 2.9 จำนวนสถาบันอดุ มศึกษาที่จัดหลักสูตร CWIE ป พ.ศ. 2558 – 2562 42 แผนภาพที่ 2.10 จำนวนหลกั สตู ร CWIE ป พ.ศ. 2558 - 2562 43 แผนภาพที่ 2.11 จำนวนนกั ศึกษา CWIE ป พ.ศ. 2558 - 2562 43 แผนภาพท่ี 2.12 จำนวนสถานประกอบการท่ีรวมจัด CWIE ป พ.ศ. 2558 - 2562 44 แผนภาพที่ 2.13 สถติ เิ ก่ยี วกับ CWIE นานาชาติ ป พ.ศ. 2558 - 2562 44 แผนภาพท่ี 2.14 การจดั และดำเนนิ การ CWIE ในเครือขา ย รวมทง้ั การประสานงาน ระหวา งเครือขา ยและกับสว นกลาง 46 แผนภาพท่ี 2.15 ระบบการบรหิ ารและการจัดการ CWIE แบบพหภุ าคี 49 แผนภาพที่ 2.16 ระบบบริหารและการจัดการ CWIE 52 แผนภาพที่ 3.1 ระบบการจดั สหกจิ ศึกษา 62 แผนภาพท่ี 3.2 สุรนารโี มเดล (SUT Model) 72 แผนภาพท่ี 3.3 หลกั สตู ร CWIE ปรญิ ญาตรี ตน แบบ คณะเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลยั กาฬสินธุ 75 แผนภาพที่ 3.4 โครงสรางหลักสูตร AI and Innovation Engineering มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร 78

ญ สารบัญแผนภาพ (ตอ ) หนา 81 แผนภาพที่ 3.5 DHBW Model แผนภาพที่ 3.6 แผนการเรยี นหลกั สตู รบรหิ ารธรุ กจิ บณั ฑติ สาขาอุตสาหกรรมทองเที่ยว 83 มหาวิทยาลัยวลัยลกั ษณ 88 แผนภาพท่ี 3.7 การปฏิบตั สิ หกิจศกึ ษาประกอบการหรือการบมเพาะประกอบการ 92 93 9 หนวยกติ ไตรภาค 94 แผนภาพที่ 3.8 CWIE Platform แผนภาพท่ี 3.9 เปา หมายการขบั เคล่ือน CWIE พ.ศ. 2563-2567 114 แผนภาพที่ 3.10 ความหมายและ Stakeholder ของ CWIE แผนภาพที่ 4.1 ตวั อยางของแผนการสอนงานในกรณีของการปฏบิ ัตงิ าน CWIE 116 129 เปน ระยะเวลา 16 สัปดาห 133 แผนภาพที่ 4.2 ตัวอยางของแผนการนเิ ทศงานในกรณขี องการปฏบิ ตั ิงาน 137 140 CWIE เปนระยะเวลา 16 สัปดาห 141 แผนภาพที่ 5.1 กระบวนการ Backward Design 141 แผนภาพที่ 5.2 ขน้ั ตอนการประเมนิ ผลสัมฤทธิเ์ ชิงนโยบาย แผนภาพที่ 5.3 ภาพรวมการประเมินผลลพั ธการเรยี นรูแบบ CWIE 147 แผนภาพที่ 5.4 กลไกการพัฒนาการประเมนิ ผล CWIE 150 แผนภาพที่ 5.5 ข้นั ตอนการพัฒนาหลกั สูตร Backward Design แผนภาพที่ 5.6 ขน้ั ตอนการสรางเครือ่ งมือวัด ประเมนิ ผล CWIE 162 แผนภาพที่ 5.7 การประเมินผล CWIE ดว ยหลักการการประเมินผลตามสภาพจริง 163 168 (Authentic Approach) 168 แผนภาพท่ี 5.8 ขนั้ ตอนการพัฒนาเกณฑการตรวจใหค ะแนน (Rubric) 169 แผนภาพที่ 6.1 สาระโดยสังเขปของกรอบมาตรฐานวชิ าชีพการสอนระดบั อุดมศึกษา 169 ของประเทศสหราชอาณาจักร แผนภาพที่ 6.2 สาระสำคัญในแตล ะมติ ิของ PSF แผนภาพที่ 6.3 กรอบพฤติกรรมภาวะผนู ำสามมิติ แผนภาพท่ี 6.4 สาระสำคัญในแตละมิติของกรอบพฤติกรรมภาวะผูนำ (กพภ) แผนภาพที่ 6.5 สรปุ สาระสำคญั โดยสงั เขป แผนภาพที่ 6.6 การเขียนบทวิเคราะหส ะทอนคดิ ในการเปนผนู ำ

ฎ สารบัญแผนภาพ (ตอ) แผนภาพท่ี 6.7 สามบทบาทของการวเิ คราะหสะทอนคิดในกระบวนการ CWIE หนา แผนภาพท่ี 6.8 อินโคเรโมเดล 172 แผนภาพท่ี 6.9 โมเดลการวิเคราะหส ะทอ นคดิ ของ Lucas (2015) 173 แผนภาพที่ 6.10 วงจรการทำวเิ คราะหสะทอนคิด 174 แผนภาพที่ 7.1 ตวั อยางหนาจอของระบบเสนองาน และจับคูงาน 176 แผนภาพท่ี 7.2 ตวั อยา งหนา จอแสดงขอมูลเพอื่ การนิเทศงานของระบบจัดการ 197 การปฏบิ ัตงิ าน CWIE 200 แผนภาพท่ี 7.3 แอปพลเิ คชนั และแพลตฟอรมท่ีใชตามกระบวนการ CWIE 204 แผนภาพที่ 7.4 ขัน้ ตอนทส่ี ำคัญของการขบั เคล่อื นการใชเทคโนโลยดี จิ ิทลั เพ่อื การจัด CWIE 204 แผนภาพท่ี 7.5 ขัน้ ตอนหลักของการวางแผนปฏบิ ัตกิ ารดิจิทลั 205 แผนภาพท่ี 7.6 ตวั อยา งกรอบสถาปต ยกรรมองคกร (Enterprise Architecture) 207 แผนภาพที่ 7.7 ตวั อยางพิมพเขยี วการบริการ (Service Blueprint) 209 แผนภาพท่ี 7.8 ระบบฐานขอมูลระดบั นโยบายสว นกลาง 210 แผนภาพที่ 9.1 กรอบสาระความรแู ละกจิ กรรมการฝกอบรมสามมติ ิ 251

1 บทนำ

2 บทนำ หลักสตู รการศกึ ษาอบรม สำหรบั ผบู รหิ าร คณาจารยนิเทศ ผนู ิเทศ และผปู ฏิบตั ิงาน ดา นสหกิจศึกษาและการศกึ ษาเชงิ บูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE) 1. ความนำ หลักสูตรนี้พัฒนาขึ้นเพื่อใหผูดำเนินการสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับ การทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE หรือ ซีวี) ไดใชเปนแนวทาง ในการดำเนินงานสหกิจศกึ ษาและการศึกษาเชงิ บูรณาการกับการทำงานขององคกร โดยสามารถแบง ไดเ ปน 4 หลกั สตู ร ไดแก 1) หลักสตู รคณาจารยน เิ ทศและผนู เิ ทศ CWIE 2) หลกั สูตรผูบริหาร CWIE ในสถาบันอุดมศกึ ษาและสถานประกอบการ 3) หลักสตู รผปู ฏบิ ตั งิ าน CWIE ในสถาบนั อดุ มศกึ ษาและสถานประกอบการ 4) หลกั สูตรวทิ ยากรแกนนำ โดยหลกั สตู รมีลักษณะเปนโมดูล (Modular Curriculum) แบงเปน - สาระความรูทั่วไป จำนวน 7 โมดูล - สาระความรเู ฉพาะ จำนวน 2 โมดลู ซึง่ มรี ายละเอยี ด ดงั นี้ สาระความรูทัว่ ไป ประกอบดวย 1) โมดูลหลกั การ แนวคดิ นโยบาย และกฎหมาย 2) โมดลู ระบบบรหิ ารและการจดั การ 3) โมดูลมาตรฐาน : การพฒั นาหลกั สูตร การประกนั คณุ ภาพ และการบรหิ ารจัดการ 4) โมดลู การนเิ ทศและการสอนงาน 5) โมดูลการประเมนิ ผลการจัดสหกิจศกึ ษาและการศึกษาเชงิ บูรณาการกบั การทำงาน 6) โมดูลการวิเคราะหสะทอ นคดิ 7) โมดูลการใชเทคโนโลยดี จิ ทิ ัลเพื่อการดำเนนิ งานสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบรู ณาการ กับการทำงาน

3 สาระความรูเฉพาะ ประกอบดวย 8) โมดลู บทบาทภาระหนา ทขี่ องผดู ำเนินการดาน CWIE แบงเปน 3 โมดลู ยอ ย ดงั น้ี 8.1) โมดูลบทบาทหนาทีข่ องผบู ริหาร 8.2) โมดูลบทบาทหนาท่ีของคณาจารยนเิ ทศและผูนิเทศ 8.3) โมดลู บทบาทหนา ท่ีของผปู ฏบิ ตั งิ าน CWIE ในสถาบันอุดมศึกษาและ สถานประกอบการ 9) โมดลู บทบาทและภาระหนาท่ีของวิทยากรแกนนำ โดยแตละหลกั สูตรประกอบดวยโมดลู ดังแสดงในตารางท่ี 1 ตารางที่ 1 โมดลู ท่แี ตล ะหลกั สตู รตอ งเรยี น หลกั สูตรที่ ช่อื หลักสตู ร โมดูลทต่ี องเรยี น 1 - 7, และ 8.2 1 คณาจารยนิเทศและผูนเิ ทศ CWIE 1, 2, 3 และ 8.1 2 ผบู รหิ าร CWIE ในสถาบันอุดมศกึ ษา 1, 2, 3, 4, 5 และ 8.3 และสถานประกอบการ 1 - 8, และ 9 3 ผปู ฏบิ ัติงาน CWIE ในสถาบันอดุ มศึกษา และสถานประกอบการ 4 วิทยากรแกนนำ 2. วิธกี ารศึกษาอบรม การศึกษาอบรมตามหลกั สูตรน้ี ประกอบดว ย 1) การศึกษาประมวลสาระความรดู วยตนเองผานระบบออนไลนก อนทจี่ ะเขารบั การอบรม 2) การอบรมเผชิญหนาแบบ “กิจกรรมรวมเรียนรู” (Blended Learning) จากวิทยากร บรรยาย ซงึ่ จะประกอบดวย การบรรยายนำและทำกจิ กรรมกลุมยอยและรายบุคคลเพื่อการประยุกต สาระความรูที่ไดจากการศึกษาออนไลนและการบรรยายนำ สูการปฏิบัติตามบทบาทและภาระหนาที่ ในการดำเนินการ CWIE ซึ่งจัดหลังจากการศึกษาอบรมดวยตนเอง ณ วัน เวลา และสถานที่ ทีก่ ำหนด

4 3. องคประกอบของโมดลู ในหลักสูตรน้แี ตล ะโมดูลมีองคป ระกอบ ดังนี้ 1) ชอื่ โมดลู 2) หลักการและเหตุผล 3) วัตถปุ ระสงคเ ชิงพฤติกรรม (Behavioral Objectives) 4) ผลลพั ธการเรยี นรูและสมรรถนะที่พึงประสงค (Learning Outcomes and Expected Competencies) 5) หวั เรอ่ื ง : สาระความรู-นำสูการปฏบิ ตั ิ 6) การวดั และประเมนิ ผลกอนและหลงั การศกึ ษาออนไลน 7) ส่ือและเอกสารประกอบโมดลู 4. คณุ สมบตั ิของผเู ขาอบรม ผูเขาอบรมแตละหลกั สูตรตองมีคณุ สมบัตดิ ังแสดงในตารางที่ 2 ตารางที่ 2 คณุ สมบัติของผเู ขา อบรม คุณสมบัติ หลักสตู รท่ี ชอื่ หลักสูตร - คณาจารยน เิ ทศ เปน อาจารยป ระจำท่ีปฏิบตั งิ าน 1 คณาจารยน ิเทศ มาแลว ไมน อยกวา 1 ภาคการศกึ ษา และเปน อาจารย และผูนเิ ทศ CWIE นเิ ทศของหลกั สตู รที่ตนเองสงั กดั ในสถาบันการศึกษา - ผูนเิ ทศ เปนผูม คี ุณวุฒิไมต่ำกวา ระดบั ปริญญาตรี 2 ผูบริหาร CWIE และมีประสบการณในการเปนผนู ิเทศ ในสถาบันอุดมศึกษา ของสถานประกอบการไมนอยกวา 1 ป และสถานประกอบการ - ผบู รหิ ารสถาบันอดุ มศกึ ษา เปน บคุ คลสำคญั (Key 3 ผปู ฏิบตั งิ าน CWIE Persons) ทเี่ ปนหลกั และมสี ว นเก่ียวของโดยตรงกับ ในสถาบนั อุดมศึกษา CWIE จากสถาบันอดุ มศกึ ษา (เชน ผอู ำนวยการศนู ย และสถานประกอบการ คณบดี หรือผรู ับผดิ ชอบในระดับบรหิ าร) - ผบู ริหารสถานประกอบการ เปนผูบริหารของ สถานประกอบการหรอื ผูจ ดั การฝา ยบุคคล - ผูปฏิบตั ิงานในสถาบนั อุดมศึกษา เปน บุคลากรประจำ ในสถาบันอุดมศึกษาทีม่ ีคุณวฒุ ไิ มต ำ่ กวา ระดบั ปรญิ ญาตรี และมีประสบการณด านสหกจิ ศึกษาและ การศึกษาเชิงบรู ณาการกับการทำงานหรือท่เี กี่ยวของ

5 ตารางท่ี 2 คณุ สมบัติของผเู ขาอบรม (ตอ ) หลักสูตรที่ ช่อื หลักสตู ร คณุ สมบัติ 3 ผูป ฏิบัติงาน CWIE ในสถาบนั อุดมศึกษาไมน อยกวา 1 ป ในสถาบันอดุ มศึกษา - ผูปฏบิ ตั ิงานในสถานประกอบการ เปนบคุ ลากร และสถานประกอบการ ประจำในสถานประกอบการท่มี ีคณุ วุฒิไมต ่ำกวา ระดบั (ตอ) ปรญิ ญาตรี และมีประสบการณด า นสหกจิ ศึกษาและ การศกึ ษาเชิงบูรณาการกับการทำงานหรอื ท่ีเกี่ยวของ ในสถานประกอบการไมน อยกวา 1 ป 4 วทิ ยากรแกนนำ เปนอาจารยป ระจำท่ีมีประสบการณใ นการเปนคณาจารย นิเทศสหกิจศึกษาและการศึกษาเชงิ บรู ณาการกับ การทำงานมาแลว ไมนอยกวา 3 ป และผานการอบรม หลกั สตู รคณาจารยนเิ ทศของเครือขา ยฯ หรือของสมาคมสหกิจศึกษาไทย หรอื ของสำนกั งานปลดั กระทรวงการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร วจิ ัยและนวตั กรรม 5. เกณฑการผา นการอบรม 1) ตองศึกษาประมวลสาระความรูดวยตนเองและทำแบบทดสอบกอนเรียนผานระบบ ออนไลนก อ นท่จี ะเขา รบั การอบรม 2) เขารับการอบรมตลอดหลักสูตรโดยเขารับการอบรมไมนอยกวารอยละ 80 ของเวลา ทกี่ ำหนดในตารางการอบรม 3) มสี ว นรว มในการอบรมและทำกิจกรรมตามหลักสูตร 4) ผา นความเหน็ ชอบของคณะวิทยากรการอบรม

6 สาระความรูทั่วไป

7 โมดลู 1 หลักการ แนวคิด นโยบาย และกฎหมาย ศาสตราจารย ดร.วิจิตร ศรีสอา น

8 โมดลู 1 หลกั การ แนวคิด นโยบาย และกฎหมาย โดย ศาสตราจารย ดร.วจิ ิตร ศรสี อา น 1. หลักการและเหตุผล การที่ไดมีการนำเอาสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education : CWIE หรือ ซีวี) มาเปนสวนหนึ่งของหลักสูตรการศึกษา ระดับอุดมศึกษาในประเทศไทยเมื่อป พ.ศ. 2536 ตอเนื่องมาจนถึงปจจุบันนั้น ไดมีการประยุกต หลักการและแนวคิดเกี่ยวกับการจัด CWIE ที่ถือปฏิบัติในประเทศตาง ๆ ในประชาคมโลกมา ประยกุ ตใชใหเหมาะสมกับระบบและบริบทของการอดุ มศึกษาของประเทศไทย ไดมกี ารปรับปรุงและ พัฒนาใหไดนโยบายแนวทางและมาตรฐานการจัดที่เหมาะสมและตอบสนองตอความตองการของ การพัฒนาประเทศโดยเฉพาะอยางยิ่งดานการพัฒนาคุณภาพบัณฑิตใหมีความรู ทักษะ สมรรถนะ และเจตคติ ตรงกับความตอ งการและใชประโยชนไ ดจ รงิ การที่จะประยกุ ต ปรับปรงุ และพัฒนาระบบ และวิธีการจัดการ CWIE ใหเปนไปตามหลกั การดังกลาวขางตน จำเปนที่จะตอ งเสริมความรอบรูแ ละ ประสบการณเพื่อเพิ่มทักษะและสมรรถนะแกผูดำเนินการ CWIE ฝายตาง ๆ ที่จะรวมกันจัด CWIE อยางถูกตองเหมาะสมและตอบสนองความตองการขององคการผูใชบัณฑิตในประเทศไทยและ ในประชาคมโลกไดเ ปนอยางดี มคี ณุ ภาพและแขงขันได สาระความรูที่เปนพื้นฐานสำคัญที่ผูดำเนินการ CWIE ฝายตาง ๆ ตองเขาใจ เขาถึง และ สามารถใชเ ปนหลักในการจัดการศึกษาในรูปแบบนี้ นอกเหนอื จากระบบบริหาร มาตรฐาน การนิเทศ การใชเทคโนโลยีและการประเมินผลก็คือ “หลักการ แนวคิด นโยบาย และกฎหมายการจัด สหกิจศึกษาและการศกึ ษาเชงิ บรู ณาการกับการทำงาน” 2. วตั ถุประสงคเ ชิงพฤตกิ รรม เพื่อใหผูเขารับการศึกษาอบรมสามารถใชสาระความรูในโมดูลนี้เปนหลักในการสราง หลักสูตร จัดระบบและกระบวนการ CWIE ในสถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการที่เกี่ยวของ รวมทั้งเปนปจจัยสำคัญในการพัฒนาตนเองใหเกิดทกั ษะและสมรรถนะที่จำเปนตอ งมีในการนำสาระ ความรูไปสกู ารปฏิบัตใิ นลกั ษณะ “รแู ลว ทำได”

9 3. ผลลพั ธการเรียนรูแ ละสมรรถนะที่พึงประสงค ผลลัพธการเรียนรูและสมรรถนะที่พึงประสงคท ี่ผูไดรับการศึกษาอบรมตามโมดูล 1 พึงไดรบั ประกอบดว ย 1) เขาใจ เขาถึงและใชเ ปน หลักในการปฏิบัติ CWIE ตามหลักการและปรชั ญาประสบการณ นยิ ม (Experientialism) ซง่ึ ยึดการเรียนรูจากการทำ (Learning by Doing) เปนหลัก 2) สามารถประยุกตขอ 1) ไปใชในการพัฒนาหลักสูตร จัดวางระบบ กระบวนการและ กจิ กรรมการจดั CWIE ขององคการทเี่ กีย่ วของ 3) สามารถวิเคราะหสังเคราะหประวัติความเปนมาของ CWIE ทั้งในตางประเทศและใน ประเทศไทย เพอื่ ใชป ระกอบการจัดและดำเนินการ CWIE ในองคการท่ีเกีย่ วของ 4) เกิดสมรรถนะเบอื้ งตนและมีความมน่ั ใจในการทำหนาท่บี ุคลากร CWIE ตามความตองการ ขององคการท่ีเกย่ี วของ 4. หวั เร่ือง: สาระความรู - นำสกู ารปฏบิ ัติ สาระความรูท ี่เปนพนื้ ฐานของการนำสูการปฏบิ ตั ิ CWIE ประกอบดว ย 1) ความเปน มาและพัฒนาการของ CWIE 2) ปรัชญา : ความหมายและความสำคญั ของ CWIE 3) หลักการและแนวทางการจัด CWIE ในระดับอุดมศกึ ษา 4) กฎหมายและนโยบายการจดั CWIE ระดบั อดุ มศกึ ษา 5) ผลสัมฤทธิแ์ ละปจจัยแหงความสำเรจ็ 4.1 ความเปนมาและพัฒนาการของ CWIE 1) ในตางประเทศ การสรางประสบการณวิชาชีพใหกับนักศึกษาโดยอาศัยความรวมมือระหวาง สถาบนั อดุ มศกึ ษาและสถานประกอบการที่เรียกวา “หลักสตู รแซนดว ชิ ” (Sandwich Course) ไดเ รมิ่ ขึ้นครั้งแรกในป พ.ศ. 2446 (ค.ศ. 1903) ในทวีปยุโรปที่ประเทศอังกฤษ ณ วิทยาลัยเทคนิคซันเดอร แลนด (Sunderland Technical College) ในสาขาวิชาวิศวกรรมศาสตรและสถาปตยกรรมนาวี โดยจัดหลักสูตรใหแกนักศึกษาสองกลุม คือ กลุมนักศึกษาท่ีเรียนปกติในสถาบันอุดมศึกษาและ ไปปฏิบัติงานในสถานประกอบการ (College–Based Student หรือ University-Based Student) กับกลุมนักศึกษาที่เปนพนักงานในสถานประกอบการและมาเรียนในสถาบันอุดมศึกษา (Industry- Based Student)

10 ประเทศเยอรมนีไดนำแนวคิดนี้ไปสรางประสบการณวิชาชีพใหกับนักศึกษา โดยดำเนนิ การในลักษณะสามโปรแกรมทแ่ี ตกตางกัน คือ 1) โปรแกรมฟาคโฮคชุเลน (Fachhochschulen) เกิดขึ้นในชวงป พ.ศ. 2513-2514 (ค.ศ. 1970-1971) เปนการสรางความใกลชิดระหวาง ภาคอุตสาหกรรมกับสถาบันอุดมศึกษา โดยการเชื่อมโยงการศึกษาภาคทฤษฎีเขากบั การปฏิบัติ ซึ่งมี รูปแบบที่แตกตางกันไป สวนใหญใชระยะเวลาศึกษาตามหลักสูตร 4 ปการศึกษาแบบทวิภาคและ ใชเวลาปฏิบัติงานในภาคอุตสาหกรรมสองภาคการศึกษา 2) โปรแกรมเบรูฟอาคาเดมี (Berufsakademie) เกิดขึ้นในป พ.ศ. 2517 (ค.ศ. 1974) ที่สถาบันเบรูฟอาคาเดมี เมืองบาเดน (Berufaskademie, Baden) เปนความรวมมือในลักษณะทวิภาคีที่ผสมผสานภาคทฤษฎีกับ การปฏิบัติงานจริง ซึ่งใชระยะเวลาศึกษาตามหลักสูตรสามป และ 3) โปรแกรมแกซัมโฮคชุเลน (Gesamthocschulen) เปนการปฏิบัติงานในสถานประกอบการสองภาคการศึกษากอนสำเร็จ การศึกษาตามหลักสูตรระดับปริญญาตรี กอนหนานั้นประมาณป พ.ศ. 2449 (ค.ศ. 1906) แนวคิด การจัดการเรียนการสอนหลักสูตรแซนดวิชไดแพรไปยังทวีปอเมริกาเหนือในประเทศสหรัฐอเมริกา โดยการนำของเฮอรแมน ชไนเดอร (Herman Schneider) คณบดีคณะวศิ วกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย ซินซินนาติ (University of Cincinnati) แหงรัฐโอไฮโอ (Ohio) ภายใตชื่อ “แผนงานชินชินนาติ” ที่เสนอ การแกปญหาการสอนดานความคิดรวบยอดและทักษะเกี่ยวกับวิชาชีพของนักศึกษาที่ไมสามารถ ดำเนินการไดอ ยางมีประสทิ ธิภาพในชั้นเรียน มาเปนการปฏิบัติงานเพ่ือความเขาใจและความชำนาญ ในการดำเนินการไดแบงนักศึกษาสาขาวิชาวิศวกรรมศาสตรออกเปนสองกลุม ในแตละสัปดาห นักศึกษากลุมหนึ่งจะเรียนท่ีสถาบันอุดมศึกษา และอีกกลุมหนึ่งจะไปปฏิบัติงานดานวิศวกรรมท่ี โรงงานทองถิ่นในลักษณะการจางงาน ผลพบวา การสลับการเรียนกับการทำงานทำใหนักศึกษาเกิด แรงจูงใจในการเรียนในชั้นเรียน เกิดความรูความเขาใจในเนื้อหาวิชาและเกิดทักษะใหม ๆ ทำใหมี ความมั่นใจในการเลือกอาชีพและมีศักยภาพในการทำงาน เรียกการศึกษารูปแบบนี้วา “Cooperative Education” ตอมาในป พ.ศ. 2452 (ค.ศ. 1909) มหาวิทยาลัยนอรธอีสเทิรน (Northeastern University) แหงรัฐแมสซาซูเซตส (Massachusetts) ไดนำแนวคิดนี้มาใชใน หลกั สูตรวิศวกรรมศาสตรเชนกนั และในป พ.ศ. 2464 (ค.ศ.1921) มหาวทิ ยาลัยแอนทิออค (Antioch University) แหงรัฐโอไฮโอ (Ohio) ไดนำวธิ ีการจัดหลกั สตู รดังกลา วไปใชก ับสาขาวชิ าศิลปศาสตรเพื่อ เตรียมความพรอมของนักศึกษาเขาสูอาชีพในลักษณะการศึกษาและการทำงาน (Work-Study Program) ป พ.ศ. 2505 (ค.ศ. 1962) ไดเ กดิ กองทุนสนบั สนุนสหกจิ ศึกษาข้ึนในสหรฐั อเมริกา และป พ.ศ. 2508 (ค.ศ. 1965) สหรัฐอเมรกิ ามีกฎหมายอดุ มศึกษาใหทุนแกสถาบันท่ีพัฒนาโปรแกรมสหกิจ ศึกษา จึงทำใหการศึกษารูปแบบนี้ขยายตัวอยางรวดเร็วและไดแผขยายไปสูประเทศแคนาดา สถาบันอุดมศึกษาแหงแรกของประเทศแคนาดาที่จัดสหกิจศึกษาคือ มหาวิทยาลัยวอเตอรลู (University of Waterloo) โดยเริ่มดำเนินการในป พ.ศ. 2500 (ค.ศ. 1957) ในสาขาวิชา

11 วิศวกรรมศาสตร รูปแบบหลักสูตรสหกิจศึกษาที่จัดไมตายตัว สวนใหญจะมีภาคการศึกษามากกวา ภาคการทำงาน มีทั้งแบบสลับภาคการศึกษากับภาคการทำงาน (Alternating Pattern) และแบบ คูขนาน (Parallel Pattern) ท่เี รียนและทำงานในเวลาเดยี วกัน โดยหลักสตู รสหกจิ ศกึ ษาใชระยะเวลา ศึกษานานกวาหลกั สตู รปกติ จากทวีปอเมริกาเหนือสหกิจศึกษาไดแผขยายไปสูประเทศในแถบเอเชียแปซิฟก โดยเรม่ิ จากประเทศออสเตรเลียท่ีไดส รางประสบการณวิชาชีพใหกับนักศึกษา โดยอาศัยความรวมมือ จากสถานประกอบการและเรียกหลักสูตรนี้วา “การศึกษาแบบแซนดวิช” (Sandwich Education) หลักสูตร “การศึกษาแบบแซนดวิช” เริ่มขึ้นครั้งแรกในระหวางป พ.ศ. 2505-2506 (ค.ศ. 1962- 1963) ทส่ี ถาบนั เทคโนโลยีฟทุ สเครย (Footscray Institute of Technology) และสถาบันเทคโนโลยี สวินเบิรน (Swinburne Institute of Technology) หรือมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสวินเบิรน ในปจจุบันหลักสตู รดังกลา วดำเนนิ การสองรูปแบบเรียกวา “แซนดว ชิ แบบบาง” (Thin Sandwiches) และ “แซนดวิชแบบหนา” (Thick Sandwiches) ซึ่งเปนการศึกษาในสถาบันอุดมศึกษาสลับกับการ ทำงานในสถานประกอบการ “แซนดวิชแบบบาง” มีภาคการศึกษา 7 ภาค และภาคการทำงาน 2 ภาค ในขณะที่ “แซนดวิชแบบหนา” มีภาคการศึกษา 7 ภาค และภาคการทำงาน 6 ภาค หลักสูตร ทั้งสองรูปแบบจัดใหนักศึกษาที่เรียนในสถาบันอุดมศึกษาและไปปฏิบัติงานในภาคอุตสาหกรรม (College-Based Student หรือ University–Based Student) และนักศึกษาที่เปนลูกจาง ในภาคอุตสาหกรรมและมาเรยี นในสถาบันอดุ มศึกษา (Industry-Based Student) ตอมาสหกิจศึกษาไดแผขยายสูประเทศในแถบเอเชียตะวันออกและเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต โดยสถาบนั อุดมศกึ ษาไดนำสหกจิ ศึกษาเขามาเปน สวนหนึ่งของการเรียนการสอน เต็มรูปแบบ โดยเฉพาะสถาบันอุดมศึกษาของประเทศท่ีอยูในเครือจักรภพอังกฤษท่จี ัดการศึกษาแบบ ประเทศตะวันตก เชน มหาวทิ ยาลัยฮอ งกงโปลีเทคนิค (Hong Kong Polytechnic University) หรือ มหาวิทยาลัยนานยาง (Nanyang Technological University) ในประเทศสิงคโปรที่ไดจัด สหกิจศึกษาในลักษณะที่มีนักศึกษาตองฝงตัวอยูในสถานประกอบการ (Attachment Program) เปนระยะเวลา 5 เดือนกอนสำเร็จการศึกษา นอกจากนี้ สหกิจศึกษายังไดแผขยายไปสูประเทศจีน และเขา สปู ระเทศไทยเปน ลำดับตอมา 2) ในประเทศไทย คำวา “สหกิจศึกษา” (Cooperative Education) เปน ศัพทบ ัญญตั ทิ ี่ ศาสตราจารย ดร.วิจิตร ศรีสอาน ซึ่งเปนบุคคลแรกที่นำระบบสหกิจศึกษาเขามาใชในประเทศไทยที่มหาวิทยาลัย เทคโนโลยสี รุ นารเี มอื่ ป พ.ศ. 2536 ไดบัญญัตขิ น้ึ โดยถอดคำเปนภาษาไทย Cooperative Education มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารีไดจัดการศึกษาระบบไตรภาคเพื่อรองรับการปฏิบัติงานสหกิจศึกษา สองครั้ง คือ ในชั้นปที่ 3 และชั้นปที่ 4 มีภาคสหกิจศึกษาสลับกับภาคเรียนปกติ โดยนักศึกษาไดเริ่ม

12 ไปปฏิบัติงานสหกิจศึกษาครั้งแรกเมื่อป พ.ศ. 2538 มหาวิทยาลัยวลัยลักษณเปนสถาบันอุดมศึกษา ยุคแรกเชนกันที่จัดสหกิจศึกษาโดยเริ่มในป พ.ศ. 2541 จากนั้นแนวคิดดังกลาวไดขยายไปสู สถาบนั อุดมศึกษาของรัฐและเอกชนอยา งกวา งขวาง เชน มหาวิทยาเทคโนโลยพี ระจอมเกลาพระนคร เหนือไดจดั สหกจิ ศกึ ษาเปน สามชวงระยะเวลาคอื 4-2-4 เดอื น รวม 10 เดือน โดยจัดในช้ันปท ี่ 3 และ ชั้นปท ่ี 4 ทำใหร ะยะเวลาเรียนในหลกั สตู รสหกิจศกึ ษามากกวาหลกั สูตรปกติหน่ึงปก ารศกึ ษา โดยสรปุ อาจกลาวไดวา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารีเปนสถาบันอุดมศึกษาแรกที่ริเริ่มสหกิจศึกษา ในประเทศไทย ในป พ.ศ. 2545 รัฐมนตรีวาการทบวงมหาวิทยาลัยในขณะนั้น (นายสุวัจน ลิปตพัลลภ) ไดประกาศนโยบายใหการสนับสนุนดานการเงินแกสถาบันอุดมศึกษาที่จัดสหกิจศึกษาโดยไดจัดสรร เงินอุดหนุนเปนรายหัวใหแกสถาบันอุดมศึกษา 17 แหง ที่จัดการเรียนการสอนโดยใชหลักสูตร สหกิจศึกษาของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารีเปนตน แบบ จากนั้น สหกิจศึกษาไดขยายสูระดับชาติ โดยรัฐบาลไดกาวเขามาสนับสนุนผานทบวงมหาวิทยาลัย สำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษาและ ไดสืบตอมาจนถึงปจจุบัน โดยมีกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม หนวยงาน กลางระดบั ชาติซึ่งเปนภาคีสำคญั ของภาครฐั การดำเนนิ งานสหกจิ ศึกษาในชว งเริ่มตนอยใู นรูปของทวิภาคี คือ สถาบนั อุดมศึกษา รวมมือกับสถานประกอบการ โดยภาครัฐมิไดเขามาเกี่ยวของโดยตรง หากแตมีหนวยงานภาคเอกชน อาทิ สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทยและสภาหอการคาไทยที่ไดสนับสนุนสหกิจศึกษา ของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารีตั้งแตระยะเริ่มตน การดำเนินงานสหกิจศึกษาไดพัฒนาเขาสู ลกั ษณะพหภุ าคเี ม่ือป พ.ศ. 2545 กลา วคือ มหี นวยงานหลายภาคสว นไดรว มกนั รับผดิ ชอบดำเนินงาน สหกิจศึกษา ไดแก สถาบันอุดมศึกษา สถานประกอบการ หนวยงานของรัฐ คือ สำนักงาน คณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) ที่ทำหนาที่ดูแลดานนโยบายและใหการสนับสนุนดานการเงิน องคกรเอกชน เชน สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย สภาหอการคาไทย สมาคมวิชาการในประเทศ ไทย ไดแก สมาคมสหกิจศึกษาไทย (Thai Association for Cooperative Education: TACE) และ สมาคมวิชาการระดับนานาชาติ ไดแ ก สมาคมสหกจิ ศกึ ษาโลก (World Association for Cooperative and Work-Integrated Education: WACE) นับวา การจัดการศึกษาสหกิจศึกษาของประเทศไทย ในปจจุบนั มภี าคีตาง ๆ เขา มามีบทบาทครบทกุ ภาคสวนในลักษณะเครือขายพหภุ าคี สำหรับสมาคมสหกิจศึกษาโลกนั้น มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารีไดสมัครเปน สมาชิกต้ังแตเ ร่มิ จัดสหกิจศึกษาและศาสตราจารย ดร.วิจติ ร ศรีสอาน อธิการบดีผูกอตั้งมหาวิทยาลัย เทคโนโลยีสุรนารีไดรับเชิญเปนคณะกรรมการอำนวยการของสมาคม (Board of Governors) ตั้งแต ป พ.ศ. 2538 (ค.ศ. 1995) ตอเนื่องมาจนถงึ ปจ จุบัน

13 4.2 ปรัชญา : ความหมายและความสำคญั ของ CWIE แนวคิดหลักที่ทำใหเกิดรูปแบบของการดำเนินงานสหกิจศึกษาประกอบดวย สองแนวคดิ ใหญ คือ 1) การตระหนกั ถงึ ความสำคญั ของการเตรียมความพรอมดานการประกอบอาชีพ (Career Development) และการเขาสูระบบการทำงานของบัณฑิต (Employability) กอนสำเร็จ การศึกษา และ 2) การพัฒนาคุณภาพบัณฑิตตามความตองการของตลาดแรงงานและใชประโยชน ไดจริง พรอ มทำงานทันทเี มอ่ื สำเร็จการศกึ ษา (Ready Graduate) การจดั ใหนักศกึ ษามีประสบการณโดยตรงโดยการปฏิบัติงานจริงในสถานประกอบการ เปน “เรียนรจู ากการทำ” (Learning by Doing) รปู แบบการจดั การศึกษาตามแนวคิดน้ี จึงมีชื่อเรียก ที่หลากหลาย อาทิ การศึกษาแบบแซนดวิช” (Sandwich Education) สหกิจศึกษา (Cooperative Education) การศึกษาจากประสบการณ (Experiential Education) โปรแกรมทำงานและศึกษา (Work-Study Program) การศึกษาที่ยึดการทำงานเปนฐาน (Work-Based Education) และการฝก ปฏิบัติวิชาชีพ (Internship) โดยชื่อที่ใชแพรหลายที่สุดทั่วโลกในปจจุบันคือ สหกิจศึกษา (Cooperative Education) และการศกึ ษาเชงิ บรู ณาการกบั การทำงาน (Work-Integrated Education) เมื่อมีการนำรูปแบบสหกิจศึกษา มาเปนสวนหนึ่งของหลักสูตรระดับปริญญาตรี ท่ีมหาวิทยาลัยเทคโนโลยสี ุรนารี ในป พ.ศ. 2536 ศาสตราจารย ดร.วจิ ติ ร ศรีสอาน อธิการบดีผูกอตั้ง มหาวิทยาลัยแหงนี้ จึงไดถอดความจากชื่อ Cooperative Education เปนศัพทบัญญัติภาษาไทยวา “สหกิจศึกษา” และไดใหความหมายไววา “สหกิจศึกษา” (Cooperative Education) เปนระบบ การศึกษาที่จัดใหมีการเรียนการสอนในสถาบันอุดมศึกษาสลับกับการไปหาประสบการณจากการ ปฏิบัติงานจริง ณ สถานประกอบการอยางมีระบบ ดวยความรวมมือจากสถานประกอบการและ ทุกฝายที่เกี่ยวของ เปนระบบการศึกษาที่ผสมผสานการเรียนกับการปฏิบัติงาน (Work-Integrated Education) ชื่อนั้นสำคัญไฉน? แมการจัดการศึกษาในรูปแบบการผสมผสานการเรียนกับ การทำงาน เชือ่ มโยงระหวางสาระความรภู าคทฤษฎีกับการปฏิบตั ิเพ่ือใหผทู ี่จะเปน บัณฑิต “รทู ฤษฎีชัด นำสูการปฏิบัติไดจริง” ในลักษณะรวมแนวคิดและรวมหลักการ แตเรียกขานหลายชื่อ จากความเปนมา และพัฒนาการของการจัดการศึกษาบูรณาการกับการทำงานดังกลาวแลว สรุปไดวา แมจะเรียกชื่อ ตางกัน แตทุกชื่อก็ใชกระบวนการจัดที่ยึดการเรียนรูจากการเรียนในสถาบันอุดมศึกษาบูรณาการกบั การทำงานในสถานประกอบการในสัดสวนที่เหมาะสมกับแตละวิชาการและวิชาชีพ เพียงแตบางชื่อ เนนความรวมมือในการจัดระหวางสถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการ (Cooperative Education) บางชื่อเนนกระบวนการเรียนกับการทำงาน (Work-Integrated Education) และ

14 บางชื่อเนนการเรียนรูจากประสบการณ โดยการจัดใหมีประสบการณจากการปฏิบัติงานจริง ที่เก่ยี วขอ งกับสาขาวิชาทเ่ี รียน (Experiential Education) จากพัฒนาการของการจัดการศึกษารูปแบบนี้ตอเนื่องมากกวาหนึ่งศตวรรษ เปนที่ ประจักษชัดวา การจัดสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงานยึดปรัชญาการศึกษา ประสบการณนิยม (Experientialism) ซึ่งเนนการเรียนรูจากการทำ (Learning by Doing) กลาวคือ มีประสบการณตรงจากการปฏิบัติงานจริงที่เรียกวา Experiential Education เปนกระบวนการที่ ผูเรียนสรางความรู ทักษะ สมรรถนะและคานิยมจากการมีประสบการณตรง (a Process through which a Learner Constructs Knowledge, Skill, and Value from Direct Experience) ถอื เปน การเรยี นรผู า นการสะทอนคดิ จากการทำงาน (Learning through Reflection on Working) การจะ เกิดความรูจริงจากประสบการณผเู รยี นจะตอ งมคี วามสามารถ 3 ประการ ไดแก 1) กระตือรอื รน ในการแสวงหาประสบการณ (Active Learner) 2) สามารถสะทอ นคดิ สิง่ ทีเ่ รียนรจู ากประสบการณ (Reflection on Experience) 3) ใชทักษะการแกปญหาและการใชความคิดใหม ๆ ที่ไดรับจากประสบการณ (Problem Solving–New Ideas Gained from Experience) ผลการเรียนรจู ากประสบการณ สรปุ ไดด งั แผนภาพตอ ไปนี้

15 แผนภาพท่ี 1.1 ผลการเรียนรูจากประสบการณ เมื่อ Herman Schneider คณบดีคณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยซินซินนาติ รัฐโอไอโอ สหรัฐอเมริกา ไดริเริ่มการจัดสหกิจศึกษาเปนสวนหนึ่งของหลักสูตรวิศวกรรมศาสตร ระดับปริญญาตรีขึ้นเปนครั้งแรกในป พ.ศ. 2449 (ค.ศ. 1906) ก็ไดอางถึงการจัดใหมีประสบการณ การปฏิบัติงานท่ีเกีย่ วของกับสาขาวิชาวิศวกรรมศาสตรในสถานประกอบการ เปนประเด็นสำคัญโดย (1) ถือวาสหกิจศึกษาเปนการศึกษาที่ “เชื่อมทฤษฎีและการปฏิบัติ การศึกษา และอุตสาหกรรม ผานความรู และประสบการณ” (Joining Theory and Practice, Linking Education and Industry through Knowledge and Experience. (2) เชื่อมตอการเรียนรูวิชาการกับประสบการณวิชาชีพ สำหรับนักศึกษา โดยการสลับชวงเวลาเรียนกับการปฏิบัติงานวิชาชีพ (Interfacing Academic Learning with Professional Experience for Students by Allowing them for Alternative Periods of Study with Paid Professional Work) (3) สหกิจศึกษา คือประสบการณประกอบดวย การเรียนรู และการทำงานหารายได รวมทั้งการเพิ่มพูนวุฒิภาวะ ความงอกงาม ความรับผิดชอบ

16 และความไววางใจ อยางหาคามิได (Co-op in Experience. It’s Learning and Earning. Responsibility and Most of all Trust.) หลกั การในการจัดสหกิจศึกษาของ Herman Schneider ไดส ะทอนปรชั ญาการศึกษาประสบการณน ยิ ม (Experientialism) ทั้งแนวคิดและแนวปฏบิ ัติที่ชัดเจน พัฒนาการของการจัดสหกิจศึกษาในประชาคมโลกกอใหเกิดการจัดการศึกษารูปแบบน้ี ในระดบั อดุ มศึกษาหลากหลายข้นึ ท้งั การเรยี กชือ่ และวธิ กี ารจัด แมจ ะยึดปรัชญาหลกั การและแนวคิด เดียวกันกับสมาคมโลกสำหรับสหกิจศึกษาที่ชื่อวา “World Association for Cooperative Education: WACE” ซึ่งเปนสมาคมแหงเดียวที่อธิการบดี ผูเชี่ยวชาญการศึกษาและผูประกอบการ ธุรกิจและอุตสาหกรรมจากประเทศตาง ๆ ทั่วโลกไดรวมกันจัดตั้งขึ้นโดยจดทะเบียนเปนสมาคม ในสหรัฐอเมริกาในป พ.ศ. 2526 (ค.ศ. 1983) เพื่อสงเสริมสหกิจศึกษานานาชาติในประชาคมโลก ไดพิจารณาทบทวนการเรียนขานชื่อการศึกษารูปแบบนี้ใหครอบคลุมรูปแบบของการจัดที่ยึด ประสบการณเ ปนฐาน โดยใหนักศึกษามปี ระสบการณต รงจากการปฏบิ ตั ิงานจริงกอ นสำเร็จการศึกษา WACE จึงไดประกาศใชชื่อใหมวา “Cooperative and Work-Integrated Education : CWIE อยางเปนทางการต้ังแตป พ.ศ. 2554 (ค.ศ. 2011) เอกสารอางอิงที่ใชกันทั่วโลกของ WACE ไดใชชอื่ CWIE ตั้งแตนั้นเปนตนมา อาทิ WACE: International Hand book for Cooperative and Work- Integrated Education, 2011 และ WACE: The Global Cooperative and Work-Integrated Education Charter, 2019 เปนตน สมาคมสหกิจศึกษาไทย (Thai Association for Cooperative Education: TACE) ที่สถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการซึ่งจัดสหกิจศึกษาในประเทศไทยไดรวมกันจัดตั้งขึ้นเพื่อ รวมกันเปนเจาภาพจัดประชมุ สหกิจศึกษาโลก ในป พ.ศ. 2544 (ค.ศ. 2001) ในฐานะเปน สมาชิกของ WACE ไดรวมเรียกขานการจัดการศึกษารูปแบบนี้วา CWIE มาตั้งแตป พ.ศ. 2554 และไดลงนาม รับรองกฎบัตร The Global Cooperative and Work-Integrated Education Charter, 2019 และ รว มลงนามใน MOU สนับสนนุ CWIE Platform ของกระทรวงการอุดมศึกษา วทิ ยาศาสตร วิจัยและ นวตั กรรม เมือ่ วนั ที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2563 ผลของการสังเคราะหความเปนมา พัฒนาการของสหกิจศึกษาและการศึกษา เชิงบูรณาการกับการทำงาน (CWIE) ตั้งแตเริ่มตนจนถึงปจจุบัน สรุปความหมายและวัตถุประสงคได ดงั ตอ ไปนี้ “สหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work- Integrated Education: CWIE หรือ ซีวี) หมายถึง ระบบการศึกษาที่จัดใหมีการเรียนการสอน ในสถาบันอุดมศึกษาสลับกับการมีประสบการณตรงจากการปฏิบัติงานจริง ณ สถานประกอบการ โดยการผสมผสานการเรียนกับการทำงานเพื่อใหบัณฑิตพรอมปฏิบัติงานไดทันทีที่สำเร็จการศึกษา ถือเปนพันธกิจสัมพันธ (Engagement) ระหวางสถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการ เพื่อพัฒนา

17 คุณภาพบัณฑิตตามมาตรฐานวิชาการและมาตรฐานวิชาชีพตรงตามความตองการของตลาดแรงงาน และการประกอบการ” โดยมีวัตถุประสงคส ำคญั 3 ประการ ไดแก 1) เพือ่ สง เสรมิ ใหนักศึกษาเกดิ การเรียนรแู ละเสริมสรางประสบการณว ิชาการ วิชาชีพ และวิชาชีวิตจากการไปปฏิบัติงานจริงในสถานประกอบการที่เปนหนวยงานภาครัฐและเอกชนทำให นกั ศกึ ษาสามารถพฒั นาตนเองใหม ีความพรอ มในการประกอบวิชาชีพและกา วสกู ารทำงาน 2) เพื่อสรางบัณฑิตไทยใหมีทักษะที่พรอมในการปฏิบัติงาน (Employability) และ มีทักษะ (Skills) ที่ตรงตามความตอ งการของสถานประกอบการและตลาดแรงงาน รวมทั้งมีศักยภาพ ท่พี รอ มเปน ผปู ระกอบการ (Entrepreneurships) ทีส่ ามารถทำงานไดท ัว่ โลก (Global Mobility) 3) เพื่อสรางพันธกิจสัมพันธ (Engagement) ระหวางสถานประกอบการและ สถาบันอุดมศึกษาผานนักศึกษา CWIE คณาจารยนิเทศและผูนิเทศอันจะนำไปสูความรวมมือรวมคดิ รว มทำและรว มไดร ับประโยชนกวางขวางยง่ิ ขน้ึ การจัด CWIE ตามวตั ถปุ ระสงคด ังกลาวตั้งแตอดีตจนถงึ ปจ จบุ ันทำใหก ารจดั การศึกษา ในรูปแบบนี้ไดรบั การยอมรับและทวีความสำคัญมากขึ้นมีสถาบันอุดมศึกษาในประเทศตาง ๆ ทั่วโลก ใช CWIE เปนองคประกอบสวนหนึ่งของการจัดการศึกษาระดับปริญญากวางขวางขึ้นในเกือบจะทุก สาขาวิชา โดยมีเปาประสงคตรงกัน คือ “การเสริมคุณภาพบัณฑิต” ผานประสบการณการทำงาน ในสถานประกอบการทั้งของรัฐ เอกชน ชุมชน และทองถิ่น เพื่อการพัฒนาคุณภาพบัณฑิต ตามมาตรฐานวิชาการและวิชาชีพ ตรงตามความตองการองคกรผูใชบัณฑติ และตลาดแรงงาน ถือเปน สวนสำคัญของการสรางบัณฑิตใหพรอมที่จะเลือกวิชาชีพและเขาสูระบบการทำงานไดทันทีที่จบ การศกึ ษา ทำใหบัณฑิต CWIE มที ้งั “วิชาชีพ และ วชิ าชีวิต” ท่ีชวยใหบ ณั ฑิต “รจู กั ตน รูจักคน รูจัก งาน” จากประสบการณทำงานจริงโดยทุกฝายท่ีรวมจัดตางไดรับประโยชนเทาที่ประมวลไดจากการ ดำเนนิ งาน CWIE ในประเทศไทยในสองทศวรรษท่ีผานมาไดดังตอไปนี้ 1) นกั ศกึ ษา - ไดประสบการณวิชาชพี ตรงตามสาขาวิชาท่เี ลือกเรียน - มผี ลการเรียนหลงั การปฏบิ ตั ิ CWIE ดีขน้ึ - เกดิ การพัฒนาตนเอง มนั่ ใจในตนเองมากขนึ้ - เกิดทกั ษะการส่ือสาร รายงานขอ มูล - มโี อกาสไดร ับการเสนองานกอนสำเร็จการศึกษา - เลือกสายงานอาชีพไดถ กู ตอง - ไดร บั คาตอบแทนขณะศกึ ษา - เปน บัณฑิตทีม่ ีศักยภาพและความพรอ มในการทำงานสงู

18 2) สถาบันอุดมศกึ ษา - เกดิ ความรว มมอื ทางวิชาการและความสัมพันธอ นั ดกี ับสถานประกอบการ - ไดข อมูลยอ นกลับมาปรบั ปรงุ หลกั สูตรและการเรียนการสอน - ชวยใหส ถาบันอุดมศกึ ษาไดร ับการยอมรับจากตลาดแรงงาน - เปนกระบวนการหนึ่งในการพัฒนาคณาจารยใหสามารถนำประสบการณ การนิเทศและการปฏิบัติงานกับสถานประกอบการมาพัฒนาการเรียน การสอนและตอยอดภารกจิ ดา นการวิจยั และบริการทางวชิ าการ 3) สถานประกอบการ - มีนักศึกษาชวยปฏบิ ตั ิงานตลอดป - พนักงานประจำมเี วลาท่จี ะทำงานสำคัญไดมากข้ึน - ใชเปนวิธีคัดเลือกพนักงานไดถูกตองเหมาะสมยิ่งขึ้น ทำใหไดแรงงานที่มี สมรรถนะสอดคลอ งกบั ความตอ งการ - มีโอกาสสรางความรวมมือทางวิชาการกับสถาบันอุดมศึกษาดานอื่น ๆ เพิม่ ขนึ้ - เกิดภาพพจนแ ละผลกระทบที่ดีดานการสง เสรมิ การอดุ มศึกษา 4.3 หลักการและแนวทางการจดั CWIE ในระดับอุดมศึกษา สหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงานหรือ CWIE เปนสวนหนึ่งของ หลักสูตรอุดมศึกษาระดับปริญญาที่สถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการรวมกันออกแบบและ สรางข้นึ ตามมาตรฐานวิชาการ มาตรฐานวิชาชพี และความตองการของตลาดแรงงานเพื่อสรางบัณฑิต ทีเ่ พรยี บพรอมดวยความรู ทกั ษะ สมรรถนะและเจตคตทิ ีต่ รงกับความตอ งการขององคก ารผูใชบัณฑิต การจัด CWIE จึงสะทอนทั้งองคการผูรวมจัดซึ่งไดแก สถาบันอุดมศึกษา และองคการผูใชบัณฑิต ซึ่งไดแก สถานประกอบการ โดยมีนักศึกษา คณาจารยนิเทศ และผูนิเทศ เปนองคประกอบสำคัญ เพื่อรวมกันจัดทุกฝาย : นักศึกษา สถาบันอุดมศึกษา และสถานประกอบการตองไดรับประโยชนรว ม (WIN-WIN-WIN) CWIE จึงเปนองคประกอบสำคัญของหลักสูตรอุดมศึกษา เมื่อเริ่มจัดใน สถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทยในป พ.ศ. 2536 เปนตนมาจนถึงปจจุบัน เปนการจัดภายในกรอบ มาตรฐานหลักสูตรระดับปริญญาตรีแบบหนวยกิตทวิภาคหรือไตรภาค กำหนดใหปฏิบัติ CWIE ในสถานประกอบการในชวงปสุดทายเปนเวลา 4 เดือนเต็มเวลามีคาเทากับ 6 หนวยกิตทวิภาค ภายใตการนิเทศ สอนงานและการประเมินผลการปฏิบัติ CWIE ของผูนิเทศและคณาจารยนิเทศ เปน ประสบการณที่นักศึกษาไดรับหลังจากไดเรียนวิชาศึกษาทั่วไป วิชาพื้นฐานและวิชาเฉพาะเปนสวน

19 ใหญแลว ตอมามีการขยายเวลาการจัด CWIE ใหยาวขึ้นจากระบบ 3+1 เปน 2+2 ในรูปแบบท่ี หลากหลายโดยอาศัยเกณฑมาตรฐานหลักสูตรระดับอุดมศึกษา พ.ศ.2558 และมาตรฐานและการ ประเมินคุณภาพการดำเนินงานสหกิจศึกษาของสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา พ.ศ. 2552 เปนหลกั การจัด CWIE ในชวงดังกลาวสวนใหญจัดแบบแยกกับรายวิชาอื่น ๆ ในระดับป 3-4 ตวั อยางเชน ป 4 : CWIE 1 ภาค + วชิ าเฉพาะหรือ CWIE 2 ภาค ป 3 : วิชาเฉพาะ 1 ภาค + CWIE 1 ภาค ป 1-2 : วชิ าศกึ ษาทั่วไป + วชิ าพนื้ ฐาน + วชิ าเฉพาะ การจัด CWIE แบบทถ่ี ือปฏิบตั อิ ยใู นปจ จุบันจงึ จดั เปน 3 ชว ง ไดแก 1) ชวงเตรยี มกอ นไปปฏบิ ตั ิ CWIE 2) ชวงระหวางปฏบิ ัตงิ านในสถานประกอบการ 3) ชว งหลังการปฏิบัตงิ านเพอื่ เสนอผลสะทอนคดิ (Reflection) จากประสบการณ ตอ คณาจารยแ ละนักศกึ ษา จัดเปนกระบวนการและกิจกรรม 3 ข้นั ตอน กอน ระหวาง หลงั การปฏิบัติ CWIE ท่ีสถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการ “รวมคิด รวมทำ” เพ่ือ เตรียมนักศึกษาใหมีความพรอมขั้นพื้นฐานกอนไปปฏิบัติงาน รวมกันนิเทศ สอนงาน ติดตามและ ประเมินผลการปฏิบัติงานของนักศึกษาในระหวางการปฏิบัติ CWIE และจัดใหมีการประชุมสัมมนา รายงานและแลกเปลีย่ นประสบการณระหวา งนกั ศึกษา คณาจารย และผูนิเทศการทำงานในลักษณะ การวิเคราะหสะทอนคดิ ในชวงหลังจากการไปปฏิบตั ิ CWIE เมื่อการจัด CWIE ไดรับการยอมรับกวางขวางขึ้นทั้งระดับรัฐบาล องคการทั้งภาครัฐ เอกชนและชุมชน ระบบและกระบวนการจัด CWIE ก็ขยายตัวเปนพหุภาคีจากเดิม ซึ่งเปนทวิภาคี ระหวางสถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการ ทำใหเกิดการบูรณาการการศึกษากับการทำงาน (Work-Integrated Education) ที่รวมกันจัดระหวางสถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการใน ลักษณะ ความรวมมอื 4 ฝาย ประกอบดวย ฝายผูจัด ไดแก สถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการ ฝายนโยบายและสนบั สนุนการจดั ไดแ ก รฐั บาล หนวยงานภาครฐั องคก ารเอกชน ชุมชน และสมาคม วิชาการและวิชาชพี ดังแสดงไวในภาพตอไปนี้

20 รฐั บาล-องคก ารภาครัฐ สถาบนั อดุ มศกึ ษา CWIE สถานประกอบการ องคการเอกชน สมาคมวิชาการ-วิชาชีพ แผนภาพที่ 1.2 เครือขายความรวมมอื แบบพหุภาคี แนวทางการจัด CWIE ในระดับอุดมศึกษาในประเทศไทยจึงยึดหลักการ รูปแบบ แนวทาง และกระบวนการ ดงั ตอไปนี้ 1) หลกั การของหลกั สูตร CWIE (4 Key Characteristics of CWIE) ประกอบดว ย (1) University-Workplace Engagement เปนความรวมมือรวมกันของ สถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการในการผลิตบัณฑิตใหมีสมรรถนะพรอมสูโลกแหงการทำงาน สอดคลองกบั ความตองการของตลาดงานในปจจบุ นั และอนาคต (2) Co-design Curriculum เปนการรวมออกแบบหลักสตู รที่เนน สมรรถนะของ ผูเรียน เชื่อมโยงโลกของการศึกษากับโลกของการประกอบอาชีพ โดยการสรางความสมดุลระหวาง วิชาการ วชิ าชีพและวิชาชีวิต (3) Competency-Based Education เปนการจัดการเรียนการสอนที่มุงสราง สมรรถนะ ทกั ษะการแกปญ หา โดยมีการวัดผลและประเมินระดับสมรรถนะท่ีเปนระบบ (4) Experience-Based Learning ตองมีการปฏิบัติงานจริงและประเมินการ ปฏิบตั งิ านจรงิ และมกี ระบวนการสรางการเรียนรูใ นสถานประกอบการ 2) รปู แบบการจดั หลักสตู ร CWIE สามารถดำเนินการได 3 รปู แบบ ดงั นี้ (1) แบบแยก (Separation) เปนการเรยี นภาคทฤษฎีทีส่ ถาบนั อดุ มศึกษาจนครบ ตามกำหนด หลงั จากนัน้ จึงไปปฏิบตั ิงานในสถานประกอบการตามระยะเวลาที่กำหนด (2) แบบคูขนาน (Parallel) เปนการเรียนในสถาบันอุดมศึกษาสลับกับการไป ปฏบิ ตั งิ านจรงิ ในสถานประกอบการตลอดระยะเวลาการเรยี นในหลักสูตรนั้น ๆ (3) แบบผสม (Mix) เปนการเรียนภาคทฤษฎีในสถาบันอุดมศึกษาสวนหนึ่ง และ การเรยี นภาคทฤษฎีพรอมการปฏิบตั งิ านจริงในสถานประกอบการอีกสว นหนง่ึ

21 ทั้งนี้ การจัดหลักสูตร ทั้ง 3 รูปแบบตองเปนความรวมมือจัดการเรียนรูเพื่อพัฒนา ผูเรียนระหวา งสถาบนั อุดมศกึ ษากบั สถานประกอบการ เปน หลกั สูตร “การเรยี นรู คู การทำงาน” 3) แนวทางและกระบวนการจัดหลักสตู ร CWIE การจัดหลักสูตร CWIE อยางเปนระบบและมีมาตรฐาน จะตองดำเนินการตาม แพลตฟอรม Manpower Demand Driven Education Platform for Employability and Career Development through Cooperative and Work-Integrated Education (CWIE): University- Workplace Engagement ซึ่งมีกระบวนการสำคัญ 5 กระบวนการ ขับเคลื่อนภายใตความรวมมือ แบบจตุภาคี (สถาบนั อดุ มศกึ ษา หนว ยงานภาครฐั /เอกชน และชุมชนทองถน่ิ ) ดงั น้ี (1) Information เปนการใหขอมูลเพื่อสรางความรูความเขาใจที่ตรงกัน ของนักศึกษา สถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการ เกีย่ วกับแนวคิด มาตรฐาน การบรหิ ารจดั การ และประโยชนของ CWIE โดยมุงหวังใหเกิดอุดมการณรวมและขยายผลไปสูการเพิ่มปริมาณและ มาตรฐานการผลิตบณั ฑิตท่มี ีสมรรถนะและตรงตามความตอ งการของผเู รยี นและผูจ างงาน (2) Matching เปนการสรางเวทีจับคูความรวมมือระหวาง Demand และ Supply โดยผานฐานขอมูล CWIE ของกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม เพื่ออำนวยความสะดวกในการศึกษาและคนหาขอมูลซึ่งกันและกันผานระบบอิเล็กทรอนิกส เชน ขอมลู หลกั สตู ร จำนวนผูเรยี น สถานทีป่ ฏบิ ัตงิ าน ตำแหนง งาน สมรรถนะท่จี ะรวมผลิต คาตอบแทน/ สวัสดิการที่ผูเรียนจะไดรับ รวมทั้งติดตามภาวะการมีงานทำของบัณฑิต ซึ่งเปนฐานขอมูลกลางและ เปน ขอมลู ท่ีใชเพอื่ ประโยชนเชิงนโยบาย (3) Co-designing and Implementation หวั ใจสำคัญของ CWIE คือ สมรรถนะ ของนักศึกษา เมื่อจับคูความรวมมือแลว ทั้งสองฝายจะตองรวมกันออกแบบหลักสูตรการเรียน การสอนและผลลัพธผ ูเรยี นในรปู ของสมรรถนะและระบบบริหารจัดการ บทบาทหนา ท่ีของแตละฝาย เชน การเตรียมความพรอมผูเรียนกอนไปปฏิบัติงาน ระบบคณาจารยนิเทศ ระบบผูนิเทศ ในสถานประกอบการ ระบบประเมนิ สมรรถนะ ระบบคา ตอบแทน สวสั ดกิ าร ความปลอดภัย เปน ตน (4) Assessment and Development เปนการสอบทาน การประเมินผลลัพธ ผูเรียนหรือสมรรถนะผูเรียน รวมทั้งระบบบริหารจัดการ ปญหาอุปสรรค เพื่อการปรับปรุงแกไขและ พัฒนาตามวงจรคณุ ภาพ PDCA (5) Outreach Activities เปนการตอยอดและยกระดับ CWIE เพื่อเพิ่มคุณคา ใหกับผูเรียน สถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการ เชน การพัฒนาอาชีพแหงอนาคต (Career for the Future) การจัด International CWIE การยกระดับผูเรียนเปนผูประกอบการ การยกระดับ สถานประกอบการดวยการวิจัยเชิงลึกรวมกบั สถาบันอุดมศึกษา เปนตน

22 ทั้งนี้ การจัด CWIE ตองอยูภายใตเกณฑมาตรฐานหลักสูตรและมีกระบวนการ ดำเนนิ การตามแพลตฟอรม Manpower Demand Driven Education Platform for Employability and Career Development through Cooperative and Work-Integrated Education (CWIE): University-Workplace Engagement ดังแผนภาพ

แผนภาพท่ี 1.3 Manpower Demand Driven Education Platform for Emp Work-Integrated Education (CWIE): Univ

23 ployability and Career Development through Cooperative and versity-Workplace Engagement

24 4.4 นโยบาย และกฎหมายการจดั CWIE ระดับอดุ มศึกษา การนำการจัด CWIE มาเปนสวนหนึ่งของหลักสูตรการศึกษาระดับอุดมศึกษา ในประเทศไทยเปนครั้งแรกในป พ.ศ. 2536 เปนตนมา เปนความริเริ่มของสถาบันอุดมศึกษา อาทิ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี และมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ จัดโดยอาศัยเกณฑมาตรฐานหลักสูตร ระดับอุดมศึกษาที่มีผลบังคับใชในขณะนั้น เมื่อรัฐบาลไดใหความสนับสนุนการจัดหลักสูตร CWIE ตั้งแตป พ.ศ. 2545 เปนตนมา ทบวงมหาวิทยาลัยและสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ จึงไดกำหนดนโยบายและแผนการจัดสหกิจศึกษาเพื่อสงเสริมและประสานการ จัดสหกิจศึกษาทง้ั ภายในประเทศและนานาชาติรวมกับสมาคมสหกจิ ศึกษาไทย กำหนดมาตรฐานและ การประกันคุณภาพสหกิจศึกษา รวมทั้งการพัฒนาบุคลากรที่รับผิดชอบการดำเนินงานสหกิจศึกษา ของสถาบนั อดุ มศึกษาและสถานประกอบการใหส ามารถขับเคลือ่ นการจัดสหกิจศึกษาอยางมีคุณภาพ ประสิทธิภาพ และประสิทธิผลตามนโยบายและมาตรฐานที่ตั้งไว ในระยะนั้น ยังมิไดมีการกำหนด เรือ่ งการจัด CWIE ไวใ นกฎหมายท่เี กี่ยวของกบั การอุดมศึกษา จนกระทั่งเมื่อมีการจัดตั้งกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม ในป พ.ศ. 2562 จึงไดมีการตราพระราชบัญญัติการอดุ มศึกษา พ.ศ. 2562 เปนกฎหมายฉบบั แรกที่มี สารบัญญัติที่เกี่ยวกับการจัดสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงานหรือ CWIE ประกอบดวย มาตรา 35 สถาบันอุดมศึกษาพึงสรางความรวมมือกับหนวยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคอุตสาหกรรม เพื่อสนับสนุนการจัดการเรียนการสอนของสถาบันอุดมศึกษาเพื่อใหผูเรียน ไดเรยี นรูโ ดยการปฏิบัติงานจริง และเพ่ือพัฒนาผูเรียนใหมีความรู ทกั ษะ สมรรถนะ และคุณลักษณะอื่น ใหสอดคลอ งกับความตองการของประเทศ สถาบนั อดุ มศึกษาอาจจัดทำขอตกลงรวมมือกับหนวยงาน ตามวรรคหนึ่ง ในการจัดหลักสูตรการศึกษาการเรียนการสอน การวัดและประเมินผลโดยใหผูเรียน ใชเ วลาสว นหนง่ึ ในสถาบันอุดมศกึ ษาและอกี สวนหน่งึ ในสถานประกอบการของหนวยงานดังกลาว ในการดำเนินการตามวรรคหนึ่งและวรรคสอง สถาบันอุดมศึกษาอาจอนุญาตให บคุ ลากรและผูเรียนไปปฏบิ ัตงิ านในหนว ยงานดังกลาวไดตามระเบยี บท่ีสภาสถาบันอดุ มศึกษากำหนด มาตรา 36 หนวยงานของรัฐหรือหนวยงานภาคเอกชนที่ใหความรวมมือในการ ดำเนินการตามมาตรา 35 อาจไดร ับสทิ ธปิ ระโยชนดังตอ ไปน้ี (1) การสนับสนุนดา นวิชาการและทรัพยากรตามสมควรแกกรณี (2) ไดร บั การเชดิ ชูเกียรติ (3) สทิ ธปิ ระโยชนท างภาษอี ากรตามประมวลรัษฎากร (4) สิทธปิ ระโยชนอ ่ืนตามทรี่ ฐั มนตรีกำหนด โดยความเห็นชอบของคณะกรรมการ การอุดมศึกษา

25 ในยุคที่โลกตองเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงตาง ๆ ทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดลอม การเมอื ง และโดยเฉพาะการทเ่ี ทคโนโลยีเขา มาพลิกโฉมโลกอยางรวดเร็ว (Technology Disruption) สงผลกระทบตอรูปแบบการใชชีวิตและตลาดงานในอนาคตอยาง ซึ่งตองการคนทำงานที่มีทักษะ ชุดใหม สามารถสรางนวัตกรรมและประยุกตใชเทคโนโลยีใหม ๆ จึงถือเปนโจทยทาทายใหญ ของการผลิตและพัฒนากำลังคนของประเทศใหมีทั้งสมรรถนะที่สามารถใชชีวิตอยูไดในโลกปจจุบัน และอนาคต (Survival Competency) ตามทักษะแหง ศตวรรษที่ 21 การอุดมศึกษาซึ่งถือเปน การศึกษาขนั้ สูงสดุ และมีบทบาทสำคญั ในการผลิตและพัฒนา กำลังคนคุณภาพ จึงตองปรับการจัดการศึกษาใหสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงดังกลาว ใหผูเรียน ไดเรียนรูจากสภาพความเปนจริงใหมากที่สดุ โดยบูรณาการการเรียนกับการปฏิบตั ิงานเพื่อเช่ือมโยง โลกของการศึกษากับโลกของการทำงานเขาดวยกัน เพื่อใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต (Life Long Learning) รัฐบาลจึงมีนโยบายหลัก ขอ 8.2.2 ใหมีการจัดการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงานเพ่อื พัฒนาสมรรถนะของผูเรียนทั้งในสวนฐานความรูและระบบความคิดในลักษณะสหวิทยาการ ตรงกับ ความตองการของประเทศในอนาคต และเปนผูเรียนที่สามารถปฏิบัติไดจริง โดยสามารถกำกับ การเรียนรูของตนเอง มีความพรอมทั้งทักษะความรู ทักษะอาชีพ และทักษะชีวิตกอนเขาสู ตลาดแรงงาน และนโยบายเรงดวน ขอ 7 การเตรียมคนไทยสูศตวรรษที่ 21 มุงเนนใหม ีการเชื่อมโยง ระบบการศึกษากับภาคปฏิบัติจริงในภาคธุรกิจ ซึ่งสอดคลองกับพระราชบัญญัติการอุดมศึกษา พ.ศ. 2562 มาตรา 35 ทีก่ ำหนดใหสถาบันอดุ มศกึ ษาพงึ สรางความรวมมือกับหนวยงานภาครฐั ภาคเอกชน และภาคอุตสาหกรรม เพื่อสนับสนุนการจัดการเรียนการสอนของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อใหผูเรียน ไดเรียนรูโดยการปฏิบัติงานจริงและเพื่อพัฒนาผูเรียนใหมีความรู ทักษะ สมรรถนะและคุณลักษณะ อื่นตามความตองการของประเทศ สอดคลองกับแผนดานการอุดมศึกษาเพื่อผลิตและพัฒนากำลังคน ของประเทศ พ.ศ. 2564 - 2570 ที่กำหนดแนวทางในการยกระดับคุณภาพการศึกษาและสมรรถนะ ของกำลังคนในกลยุทธ 8 ระบใุ หม ีการจดั สหกจิ ศึกษาและการศกึ ษาเชงิ บรู ณาการกบั การทำงาน ภายใตแนวคิดการจัดการศึกษาในลักษณะการเรียนรูจากประสบการณจริง ที่มีการเรียกชื่อและรูปแบบที่หลากหลาย กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม จึงไดพัฒนาแพลตฟอรม Manpower Demand Driven Education Platform for Employability and Career Development Through Cooperative and Work-Integrated Education (CWIE): University-Workplace Engagement เพื่อเปนแพลตฟอรมกลางที่ใหมีความเปนเอกภาพ เชิงนโยบายและมีกระบวนการจัดการศึกษาที่เปนระบบและมีมาตรฐานภายใตชื่อ “การจัดสหกิจ ศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education) หรือ CWIE” ซึ่งเปนหลักสูตรที่มุงเนนสมรรถนะผูเรียน (Competency-Based Curriculum) ใหพรอมสูโลกแหงการทำงานจริง (Ready to Work) ตามความตองการของตลาดงาน (Demand

26 Driven) ผานการรวมผลิตระหวางสถาบันอุดมศึกษาและหนวยงานผูใชบัณฑิต ซึ่ง อว. เห็นชอบให ขับเคลื่อนแนวทางการสงเสรมิ การจดั CWIE ภายใตแพลตฟอรมดังกลาวใหก ับสถาบันอุดมศึกษาไทย โดยไดมีการลงนามในบันทึกขอตกลงความรวมมือทางวิชาการระหวางกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม กับหนวยงานภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวของ เมื่อวันที่ 30 มกราคม 2563 เพอื่ นำไปสูการดำเนินงาน CWIE อยา งเปน ระบบ มีมาตรฐาน ตอเน่อื งและยง่ั ยนื กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรมไดประกาศ CWIE PLATFORM และนโยบายการขับเคลื่อน CWIE โดยการเพิม่ จำนวนนักศึกษา CWIE 2 เทา ภายใน 5 ป จาก 102,510 คน เปน 205,020 คน ตั้งแตป ก ารศกึ ษา 2563–2567 ในสวนของสมาคมสหกจิ ศึกษาไทยไดเสนอเปา หมายการขบั เคล่ือน CWIE โดยสมาคม ถือเปนพันธกิจสำคัญที่จะผลึกกำลังกับทุกฝายทั้งภาครัฐ เอกชน และชุมชน สรางความพรอมและ ความเขมแข็งในการจัด CWIE ทั้งดานปริมาณและคุณภาพ โดยรวมพัฒนามาตรฐานหลักสูตรและ บุคลากรที่เกี่ยวของ เพื่อใหการจัด CWIE เปน “CWIE 4.0” ที่สอดคลองกับยุทธศาสตรชาติ 20 ป และพระราชบัญญัติการอุดมศึกษา พ.ศ. 2562 และ CWIE PLATFORM ทั้งน้ี ในการจัด CWIE 4.0 จะทำไดตอ งดำเนนิ การในเรือ่ งตอ ไปนี้ 1) กำหนดเกณฑมาตรฐานหลักสูตรการศึกษาระดับปริญญาเพื่อรองรับการจัด CWIE แนวใหมที่เกิดจากความรวมมือในลักษณะพหุภาคีรวม 4 ฝาย ประกอบดวย ฝายผูจัด ไดแก สถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการ และฝายนโยบายและสนับสนุนการจัด ไดแก หนวยงาน ของรัฐ องคการเอกชน และสมาคมวิชาการและวชิ าชพี 2) พัฒนาหลกั สูตร CWIE ท่ียดึ หลกั “การเรียนรูผานการสะทอนคิดจากประสบการณ ทำงาน (Learning Through Reflection on Working) ซึ่งมีรูปแบบหลากหลาย อาทิ CWIE : 3-1 (เรียนภาคทฤษฎี 3 ป – ภาคปฏิบัติ 1 ป), CWIE : 2+2 (เรียนภาคทฤษฎี 2 ป – ภาคปฏิบัติ 2 ป), CWIE : Entrepreneurship (เรียนภาคทฤษฎี วิชาเอกและวิชาโท 3 ปครึ่ง – ภาคปฏิบัติ 1 ภาค การศึกษา) 3) พัฒนาบุคลากรในสถาบันอุดมศึกษาและสถานประกอบการทั้งระดับบริหารและ ระดับปฏิบัติการใหเขาใจ เขาถึง และมีสมรรถนะเหมาะสมในการดำเนินการ CWIE ตามกฎหมาย และนโยบายดงั กลา วขา งตน

27 4.5 ผลสัมฤทธ์ิและปจ จัยแหงความสำเรจ็ ผลสัมฤทธิ์ของ CWIE และปจจัยแหงความสำเร็จประมวลจากผลประเมินของ สถาบันอุดมศึกษาและสำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม (สำนกั งานคณะกรรมการการอดุ มศกึ ษาเดมิ ) ในชวงทศวรรษทีผ่ า นมา พบวา 1) ผลสัมฤทธิข์ อง CWIE ไดแก (1) บณั ฑิต CWIE ไดง านเร็วกวา และมากกวาบัณฑิตทไี่ มไ ดรวมปฏิบตั ิ CWIE (2) ผูประกอบการพอใจคุณภาพบัณฑิต CWIE สูงกวาบัณฑิตที่ไมไดรวมปฏิบัติ CWIE (3) สถาบันอุดมศึกษาเห็นวาผูท ี่ผา น CWIE มีวุฒิภาวะ ความรับผิดชอบ และวินัย สงู ขนึ้ 2) ปจจัยแหง ความสำเรจ็ ในการจัด CWIE ไดแก (1) ปจจัยแหงความสำเร็จหลัก คือ สถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการถือ เปนความรับผิดชอบรวมกันในลักษณะหุนสว น CWIE (CWIE partnership) เปนพันธกิจและภารกจิ รวมท่มี นี โยบายและแผนงานทช่ี ัดเจนและตอเนอื่ ง (2) จัดเปนสวนหนึ่งของระบบการศึกษาโดยถือเปนองคประกอบสำคัญของ หลกั สูตร ดำเนินการเปนระบบครบกระบวนการตามมาตรฐาน CWIE และมาตรฐานการอุดมศกึ ษา (3) มีการกำหนดสวนงานและบุคลากรผูรับผิดชอบการบริหารและการจัดการ CWIE ท้งั ในสถาบันอุดมศกึ ษาและสถานประกอบการ (4) สรางความพรอมในองคการที่จัด CWIE ใหมีความพรอมทุกดานกอนที่จะจัด CWIE (5) มีการติดตามประเมินผลการจัด CWIE คขู นานกบั การจดั เพ่ือนำผลมาใชในการ แกปญหาและพฒั นาการจดั CWIE ใหมคี ุณภาพ ประสทิ ธภิ าพและประสิทธิผลดีย่ิงขึ้น

28 5. การวดั และประเมินผลกอนและหลังการศึกษาออนไลน คำสง่ั ขอความตอ ไปน้ีในแตละขอ มีคำตอบท่ีถูกตอ งท่สี ดุ เพียง 1 คำตอบ ใหทำเครื่องหมาย  หนาคำตอบทถี่ ูกตอ ง 1. การจัดหลักสูตรระดับปริญญาตรีท่เี รยี กวา “หลักสตู รแซนดวิช” (Sandwich Course) หรอื “สหกิจศกึ ษา” (Cooperative Education) หรือ “การศกึ ษากับการทำงาน” (Work-Study Program) จดั ได ก. เฉพาะวชิ าชีพ ข. เฉพาะดานเทคโนโลยี ค. เฉพาะดา นวิทยาศาสตร ง. ทุกสาขาวชิ าการและวิชาชีพ 2. ในระยะเริ่มแรกของการจดั การศึกษาเชงิ บูรณาการกบั การทำงาน (Work-Integrated Education) ในระดบั อดุ มศึกษา เพื่อเชอื่ มโยงการศึกษาภาคทฤษฎีเขา กบั การปฏบิ ตั ิโดยการสลบั การเรียนภาคทฤษฎกี บั ภาคปฏบิ ัติในแบบ ก. แยกใหเ รียนภาคทฤษฎกี อนการปฏบิ ตั งิ าน ข. คขู นานโดยสลบั คนละภาคเรียนระหวา งการศึกษากบั การทำงาน ค. ผสมระหวาง ขอ ก และ ขอ ข ง. สลับระหวา งปการศึกษา 3. การนำการจดั สหกิจศกึ ษา (Cooperative Education) มาดำเนินการในประเทศไทยเปน ครั้งแรก ท่มี หาวิทยาลยั เทคโนโลยีสรุ นารใี นชว งนำรอง เพื่อรองรบั การปฏบิ ตั สิ หกิจศึกษาเปนการจัด ก. 1 คร้ัง ในระดับป 4 กอนจบการศกึ ษา ข. 2 ครั้ง ในระดับป 3 และ ป 4 สลบั กับภาคเรียน ค. 1 ครง้ั เปน เวลา 8 เดือน ง. 1-2 ครั้ง ข้ึนอยูกบั นักศึกษาแตละคน 4. การศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Work-Integrated Education) ที่จัดในชื่อและรูปแบบ ตางๆ ยึดปรัชญาการศึกษาเดียวกัน ไดแก “ประสบการณนิยม” (Experientialism) ซึ่งเนนการ เรียนรจู ากการกระทำ (Learning by Doing) ซง่ึ เปนการเรยี นรผู าน ก. การทำงาน (Working) ข. การมปี ระสบการณ (Experience) ค. การสะทอนคิดจากการทำงาน (Reflection on Working) ง. การแกป ญหา (Problem Solving)

29 5. วัตถุประสงคสำคัญของสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE) มุงหมายและมุงมั่นที่จะพัฒนาคุณภาพบัณฑิตให ตรงตามความตอ งการและใชป ระโยชนไดจ ริง เพ่อื ใหบ ัณฑิต ก. รูด ี ปฏบิ ัตไิ ด ข. ไดงานทำ ค. รจู ักคน รจู กั งาน ง. พรอมทำงานไดทันทเี ม่ือจบ 6. CWIE เปนพันธกิจสัมพันธระหวางมหาวิทยาลัยกับสังคม (University-Social Engagement) ดา นใด ก. Teaching ข. Research ค. Service ง. Innovation 7. ในระยะเริ่มแรก การจัดการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงานในประเทศไทย จัดเปนสวนของ หลกั สูตรระดับปริญญาตรีในชอื่ สหกิจศกึ ษา (Cooperative Education) เมื่อมกี ารจัดการศึกษา แบบนี้กวางขวางขึ้น จึงมีการเรียกชื่อและรูปแบบหลากหลายขึ้น กระทรวง อว. จึงไดประกาศ CWIE Platform เพื่อเปนหลักและแนวทางกลางในการจัดการศึกษาแบบนี้ โดยใหมีเอกภาพ กระบวนการจัดที่เปนระบบ มีมาตรฐานและทิศทางเดียวกัน แนวทางการจัด CWIE จึงยึด หลักการและกระบวนการตอไปนี้ ก. เกณฑมาตรฐานหลักสตู รอดุ มศึกษา ข. เกณฑมาตรฐานหลักสูตรและกระบวนการตาม CWIE Platform ค. เกณฑมาตรฐานหลักสูตร CWIE ง. TQF ของกระทรวง อว. 8. ประเทศไทยมีกฎหมายระดับพระราชบัญญัตริ องรับการจัดการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน ระดบั อุดมศึกษาเปน ครงั้ แรก ไดแก ก. พ.ร.บ.ระเบยี บบรหิ ารราชการกระทรวง อว. พ.ศ.2562 ข. พ.ร.บ.สภานโยบายการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตรและนวัตกรรมแหง ชาติ พ.ศ.2562 ค. พระราชบญั ญตั ิการศึกษาแหงชาติ (ฉบบั ท่ี 4) พ.ศ.2562 ง. พระราชบัญญัติการอดุ มศึกษา พ.ศ.2562

30 9. สาระบญั ญัตขิ อง พ.ร.บ.การอุดมศึกษา พ.ศ.2562 เรือ่ งใดมคี วามสำคญั ตอ การจัด CWIE มากทีส่ ดุ ก. สถาบนั อุดมศึกษาพึงสรางความรวมมอื กับหนวยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และ ภาคอุตสาหกรรมเพื่อสนับสนนุ การจัดการเรยี นการสอนของสถาบันอุดมศึกษา ข. เพ่ือใหผเู รยี นไดเรยี นรูโ ดยการปฏิบตั งิ านจริง...โดยใหผ เู รียนใชเวลาสว นหนงึ่ ใน สถาบนั อุดมศกึ ษาและอีกสวนหน่งึ ในสถานประกอบการ ค. สถาบันอุดมศึกษาอาจอนุญาตใหบคุ ลากรและผเู รยี นไปปฏบิ ัตงิ านในหนว ยงานดงั กลา วได ง. ใหหนว ยงานทใี่ หค วามรว มมอื ในการดำเนินงานไดร บั สิทธิประโยชนดานวิชาการ ทรัพยากร การเชดิ ชูเกยี รติ สิทธิประโยชนท างภาษีอากรตามประมวลรัษฎากร และสทิ ธิ ประโยชนอน่ื ตามท่รี ฐั มนตรีกำหนด 10. กระทรวง อว. ไดประกาศ CWIE Platform และนโยบายการขับเคลอ่ื น CWIE โดย ก. มงุ ปฏิรูปการศึกษาเชงิ บูรณาการกับการทำงาน ข. เพม่ิ จำนวนนักศึกษา CWIE 2 เทาภายใน 5 ป ตงั้ แตปการศึกษา 2563-2567 ค. รณรงคใ หทุกฝายรว มสนับสนุนการจัด CWIE ง. เพ่มิ งบประมาณสง เสรมิ การจดั CWIE เปน พเิ ศษ เฉลยแบบทดสอบ ขอ 1 ง ขอ 2 ก ขอ 3 ข ขอ 4 ค ขอ 5 ง ขอ 6 ก ขอ 7 ข ขอ 8 ง ขอ 9 ข ขอ 10 ข 6. สือ่ และเอกสารประกอบโมดลู วจิ ติ ร ศรสี อาน และคณะ. (2558). ประมวลสาระชุดฝกอบรมสหกิจศกึ ษาเลม 1 และ 2. (พิมพค ร้งั ที่ 6). นครราชสมี า: สมาคมสหกิจศกึ ษาไทย. Reilly, M. B. (2006). The Ivory Tower and The Smokestack: 100 years of Cooperative Education at the University of Cincinnati. University of Cincinnati, OH 45206. Coll, R. K. & Zegwaard, K.E. (Eds.). (2011). International Handbook for Cooperative & Work-Integrated Education (2nd ed.). Lowell, M. A.: World Association for Cooperative Education. Srisa-an, W. & Pramoolsook, I. (2019). Development of Cooperative and Work- Integrated Education in Thailand. In Yasushi Tanaka and Karsten E Zegwaard, Cooperative and Work-Integrated Education in Asia. (pp.127-105). Routledge Taylor and Francis Group.

31 โมดลู 2 ระบบบริหารและการจดั การ ศาสตราจารย ดร.วิจิตร ศรีสอาน

32 โมดลู 2 ระบบบรหิ ารและการจัดการ โดย ศาสตราจารย ดร.วิจติ ร ศรสี อา น 1. หลกั การและเหตุผล ตามประวัติความเปนมาของการจัดสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน (Cooperative and Work-Integrated Education: CWIE) เมื่อป ค.ศ. 1906 (114 ป มาแลว) เปนการริเริ่มของมหาวิทยาลัยซินซินนาติ (University Cincinnati) ดวยความรวมมือของ สถานประกอบการจากอตุ สาหกรรมในประเทศสหรฐั อเมริกา โดยการรว มกันจดั หลักสตู รสหกิจศึกษา ในรูปแบบทวิภาคีในระดับสถาบันเพื่อใหนักศึกษาไดมีประสบการณทำงานในสถานประกอบการ กอนจบการศึกษา เชื่อมโยงระหวางการศึกษาภาคทฤษฎีในสถาบันอุดมศึกษาและการปฏิบัติงาน ภาคปฏิบัติในสถานประกอบการ เปนความรวมมือสองฝายระหวาง “สถาบันอุดมศึกษากับ สถานประกอบการ” หรือ “The Ivory Tower and The Smokestack (หอคอยงาชางกับ ปลองควัน)” เพื่อรวมกันสรางความพรอมในการทำงาน (Employability) ใหแกนักศึกษากอนสำเร็จ การศึกษาเปนบณั ฑติ เปน ความรว มมอื แบบทวภิ าคี เมื่อการจัดการศึกษารูปแบบนี้ไดรับความนิยมและจัดกันกวางขวางขึ้นทั้งในประเทศ สหรัฐอเมริกาและประเทศอื่น ๆ ในประชาคมโลก ในระยะตอมา สถาบันอุดมศึกษาและหนวยงาน ธุรกิจเอกชนจึงไดรวมกันจัดตั้งสมาคมทั้งระดับชาติและระดับโลกเพื่อประสานและสงเสริมการจัด CWIE เปนสวนของการศึกษาในระดับอุดมศึกษา รวมทั้งการไดรับความสนับสนุนจากรัฐบาลและ หนวยงานของรัฐ ทำใหการจัดและการดำเนินงานของ CWIE มีหนวยงานและบุคคลรวมกันจัด มากกวา 2 ฝาย ในรูปแบบ “พหุภาคี” ประกอบดวย สถาบันอุดมศึกษา สถานประกอบการ รัฐบาล และหนวยงานภาครัฐ หนวยงานภาคเอกชน และสมาคมวิชาการและวิชาชีพ ดังที่ไดแสดงไวใน แผนภาพที่ 2.1 เพื่อรวมกันบริหารและจัดการสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน ในแตล ะประเทศ

33 รัฐบาล องคการภาครฐั สถาบนั อุดมศกึ ษา CWIE สถานประกอบการ องคการเอกชน สมาคมวชิ าการและวิชาชีพ แผนภาพที่ 2.1 การจัด CWIE แบบพหุภาคี ในกรณีของประเทศไทยในชวงทศวรรษแรกของการจัดและดำเนินการ CWIE ในช่ือ “สหกิจศึกษา” ตั้งแตป พ.ศ. 2536-2546 เริ่มรวมกันจัดระหวางสถาบันอุดมศึกษากับ สถานประกอบการ ในลักษณะความรวมมือแบบ “ทวิภาคี” เมื่อรัฐบาลไดใหการสนับสนุน สถาบันอุดมศึกษาจัดหลักสูตรและการสอน CWIE เปนสวนหนึ่งของการอุดมศึกษา ตั้งแตป พ.ศ. 2545 เปน ตนมา ทำใหก ารบรหิ ารและการจดั การ CWIE ในประเทศไทยขยายเปน แบบ “พหภุ าค”ี 2. วัตถุประสงคเ ชิงพฤติกรรม เพอื่ ใหผเู ขา รบั การศึกษาอบรมสามารถใชสาระความรใู นโมดลู นี้ในการบริหารและการจัดการ หนวยงานท่เี ปน “พหุภาคี” ใหม คี วามพรอมในการกระทำภารกิจรว มกนั ท้ังดานการกำหนดนโยบาย การประสาน สงเสริมและสนับสนุน การจัดและการดำเนินงานสหกิจศึกษาและการศึกษา เชิงบูรณาการกับการทำงาน (CWIE) สอดคลองกับพระราชบัญญัติการอุดมศึกษา พ.ศ. 2562 และ CWIE แพลตฟอรม (CWIE Platform) ของกระทรวงการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร วจิ ยั และนวตั กรรม

34 3. ผลลพั ธการเรยี นรูและสมรรถนะที่พึงประสงค ผลลัพธการเรียนรูและสมรรถนะที่พึงประสงคท่ีผูไดรับการศกึ ษาอบรมตามโมดลู 2 พึงไดรบั ประกอบดว ย 1) เขาใจ เขาถึง และใชสาระความรูในการจัดระบบบริหารและการจัดการเพื่อความพรอม ในการปฏบิ ตั ิภารกิจท่เี ก่ียวกบั การจัดและการดำเนินงาน CWIE รว มกนั กับสมาชิกของพหุภาคี 2) ใชผลลัพธการเรียนรูเปนปจจัยสำคัญในการพัฒนาตนเองใหมีทักษะการบริหาร ทั้งดาน เทคนิค (Technical Skills) มนุษยสัมพันธ (Human Skills) และมโนคติ (Conceptual Skills) ทเ่ี กีย่ วของกับ CWIE 3) เกิดสมรรถนะและมีความมั่นใจในการทำหนาที่อยางมีประสิทธิภาพตามความตองการ ขององคก รท่เี ก่ยี วขอ ง 4. หวั เร่ือง: สาระความรู - นำสูการปฏบิ ัติ สาระความรทู ่ีเปนพน้ื ฐานของการนำสกู ารปฏบิ ัติ CWIE ประกอบดว ย 1) การบริหารและการจัดการสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน ระดับ สถาบนั อดุ มศกึ ษา 2) การบริหารและการจัดการสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน ระดับ สถานประกอบการ 3) การบริหารและการจัดการสหกิจศึกษาและการศึกษาเชิงบูรณาการกับการทำงาน ระดบั ชาติ 4.1 การบริหารและการจดั การสหกจิ ศกึ ษาและการศกึ ษาเชิงบรู ณาการกบั การทำงาน ระดบั สถาบันอุดมศกึ ษา ในทศวรรษของการจัดสหกิจศึกษาในประเทศไทยระหวาง พ.ศ. 2536-2545 เปน การจัดวิชาสหกจิ ศกึ ษาเปน สวนหนึง่ ของหลกั สตู รระดับอดุ มศึกษา อาศัยเกณฑม าตรฐานหลักสูตร ระดับอุดมศึกษาที่ใชอยูในชวงระยะเวลานั้น มีฐานะเปนวิชาเลือกที่จัดรวมกันระหวาง สถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการเพ่ือใหน กั ศึกษาในสาขาวิชาตา ง ๆ มีประสบการณการทำงาน ที่เกี่ยวของกับสาขาวิชาที่เรียนเปนเวลา 16 สัปดาหเต็มเวลาในสถานประกอบการ กอนที่จะสำเร็จ เปนบัณฑิต มีคาไมนอยกวา 6 หนวยกิตทวิภาค เปนการเรียนรูจากประสบการณในการทำงานจริง เมื่อการจัดสหกิจศึกษาถือเปนสวนหนึ่งของหลักสูตรสาขาวิชาตาง ๆ ในชวงนั้น จึงอาศัยการบริหาร และการจัดการของผบู ริหาร คณาจารย บุคลากรปฏิบัติการ และทรัพยากรของภาควชิ า หรอื คณะวิชา ท่เี ปดสอนรับผิดชอบดำเนนิ การโดยมกี ารอบรมบุคลากรที่เกี่ยวของใหมีทักษะและสมรรถนะในการทำ

35 หนาที่ดานสหกิจศกึ ษา ตามมาตรฐานการดำเนินงานสหกิจศึกษาท่ีสถาบันอดุ มศึกษากำหนดเพิม่ เติม ซึ่งไมขัดหรือแยงกับเกณฑมาตรฐานหลักสูตรระดับปริญญาตรีที่ใชอยูในชวงนั้น ในชวง 10 ปแรก ของการจัดสหกิจศึกษาในประเทศไทย เปนการจัด “แบบแยก”ระหวางการเรียนวิชาภาคทฤษฎี ในสถาบันอุดมศึกษาและเรียนภาคปฏิบัติโดยการทำงานจริงในสถานประกอบการ หลังจากไดเรียน วิชาเอกหรือวิชาเฉพาะครบหรือเกือบครบแลวในชวง 3 ปแรก และออกปฏิบัติสหกิจศึกษาในป สดุ ทา ยของหลักสูตร การบรหิ ารและการจดั การจงึ อยใู นความรับผดิ ชอบของ “ทวิภาคี” ประกอบดว ย “สถาบนั อดุ มศกึ ษา” กบั “สถานประกอบการ” การจัดสหกิจศึกษาระดับอุดมศึกษาในชวงแรกของการดำเนินการสหกิจศึกษา ทส่ี ถาบนั อุดมศกึ ษาจดั รว มกับสถานประกอบการ โดยยดึ หลกั การดงั ตอ ไปนี้ 1) เปน สวนหนึ่งของหลกั สูตรสาขาวิชาระดบั ปรญิ ญาตามเกณฑมาตรฐานของ สกอ. 2) เปนสวนหนึ่งของการบริหารวิชาการของหนวยงานเจาของหลักสูตรหรือองคกร สหกิจศึกษาทรี่ ับผดิ ชอบ 3) มีบุคลากรรับผดิ ชอบการบรหิ ารการนเิ ทศและปฏบิ ตั ิการสหกจิ ศึกษา 4) เปนความรับผิดชอบรวมระหวางสถาบันอุดมศึกษากับสถานประกอบการในรูป พันธกิจสัมพนั ธ (University-Workplace Engagement) รปู แบบการบรหิ ารและการจัดการสหกิจศึกษาของสถาบนั อุดมศึกษาในชว งน้ันจัดเปน สองลักษณะ ไดแก (1) การบริหารและการจัดการโดยคณะและภาควิชาที่มีอยู และ (2) โดยการ จัดตงั้ หนว ยงานกลางของสถาบันอดุ มศึกษาขึ้นดำเนนิ การ การจัดแบบที่ (1) ดำเนินการในสถาบันอุดมศึกษาสวนใหญที่เริ่มจัดในบางหลักสูตร จำนวนนักศึกษาที่เลือกไปปฏิบัติสหกิจศึกษายังนอยมีปริมาณงานสหกิจศึกษาไมมากพอที่จะมี หนวยงานกลาง ดงั แผนภาพตอไปน้ี