Ελλάδα:Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣκαμπύλη) κατά το 2008-2011, απεδείχθη ότι ήταν προσωρινό (μη βιώσιμο)φαινόμενο, αφού κατά τα επόμενα χρόνια (2012-2013) η αυστραλιανήκαμπύλη ακολούθησε επίσης καθοδική τροχιά (κάτω από 20%). Δεδομένουεπομένως ότι αυτό το όριο ή και χαμηλότερα όρια ισχύουν εν τοις πράγμασιγια όλες ανεξαιρέτως τις χώρες που πρωταγωνιστούν στη διεθνή εκπαίδευση,κάθε επεκτατική εκπαιδευτική πολιτική άνευ ορίων στην παγκόσμια αγοράτής διεθνούς εκπαίδευσης αποδεικνύεται από την πραγματικότητα, αργά ήγρήγορα, ότι είναι μη βιώσιμη: Όταν οι αρχές μιας χώρας παραλείπουν ναθέσουν τέτοια όρια, τότε η αυτόνομη «νομοτελειακή» δυναμική τήςπαγκόσμιας (υπερεθνικής) αγοράς τής διεθνούς εκπαίδευσης επιβάλλει στηχώρα αυτά τά όρια, όπως έγινε σε Κύπρο και Αυστραλία το 2011-2013. Πρακτικά, η αναλογία των διεθνών φοιτητών ως προς τούς ημεδαπούςφοιτητές μιας χώρας αποτελεί δείκτη δημογραφικής ισορροπίας τού εκπαι-δευτικού της συστήματος. Επί παραδείγματι, εάν αυτός ο δείκτης είναι 0%τότε το εκπαιδευτικό σύστημα τής χώρας είναι δημογραφικώς ανισόρροπο ωςκλειστό σύστημα χωρίς ξένους φοιτητές (όπως π.χ. εκείνο τής Β. Κορέας). Εάνδε αυτός ο δείκτης είναι υπερβολικά μεγάλος (π.χ. άνω τού 20%, όπως σεΚύπρο και Αυστραλία το 2009-2010) τότε το εκπαιδευτικό σύστημα τήςχώρας υφίσταται δημογραφικές πιέσεις που τείνουν να το θέσουν εκτόςακαδημαϊκής ισορροπίας: Τπερβολικά μεγάλος αριθμός ξένων φοιτητώνσυνεπάγεται οξύτατο ανταγωνισμό μεταξύ αλλοδαπών και ημεδαπών φοιτητώνγια υποτροφίες και εν γένει περιορισμένους πόρους, σε σημείο μάλιστα πουτο τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό σύστημα τής χώρας να υφίσταται (εθνοκεντρικές)πιέσεις για επιβολή (αναξιοκρατικών) ποσοστώσεων υποτροφιών σε βάρος τωνξένων φοιτητών του, κατά κατάφωρη παραβίαση δηλαδή τής θεμελιώδουςαρχής τής ακαδημαϊκής αξιοκρατίας. Όσο δε λιγότερο αξιοκρατικόκαθίσταται ένα τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό σύστημα, τόσο περισσότεροαπαξιώνεται και υποβαθμίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Απαξιώνεται δε έτιπεραιτέρω ένα τέτοιο εκπαιδευτικό σύστημα όταν η (μονοδιάστατη) επιδίωξήτου για μεγιστοποίηση (άνευ ορίων) των ξένων σπουδαστών στη χώρα παρωθείμερικά από τα εκπαιδευτικά της ιδρύματα να συνεργάζονται καθ’ υπερβολήμε γραφεία «πρακτόρευσης» στο εξωτερικό, κατά τα ως άνω, προς προσέλκυση 99

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Tertiary-education registrations, 2012 (Εγγραφζσ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ κατά το ζτοσ 2012) 19 Rank Country Tertiary-age Registered Registered students population students as % of tertiary-age 1 Greece 2 Republic of Korea 306.656 634.415 population 3 Belarus 1.834.651 3.238.717 4 Puerto Rico 206,88% 5 Spain 317.557 544.580 176,53% 6 Finland 144.524 245.738 171,49% 7 United States of America 1.155.510 1.926.346 170,03% 8 Trinidad and Tobago 173.272 288.846 166,71% 9 Chile 11.587.134 19.255.402 166,70% 10 Slovenia 166,18% 11 Ukraine 49.797 81.912 164,49% 12 Venezuela 716.293 1.163.134 162,38% 13 Argentina 161,04% 14 Turkey 59.293 95.486 154,46% 15 Russian Federation 1.411.270 2.179.797 153,94% 16 Denmark 1.399.556 2.154.435 152,22% 17 Netherlands 1.756.498 2.673.762 150,31% 18 Uruguay 3.187.839 4.791.759 148,68% 19 Lithuania 4.939.448 7.344.155 146,02% 20 Poland 143,72% 21 Australia 183.138 267.412 141,99% 22 Norway 518.832 745.672 140,89% 23 Austria 134.160 190.488 136,35% 24 Estonia 113.560 159.995 135,63% 25 Ireland 1.363.450 1.859.102 135,11% 26 New Zealand 831.470 1.127.745 134,91% 27 Latvia 172.057 232.461 134,70% 28 Albania 269.488 363.576 132,73% 29 Belgium 131,62% 30 Portugal 45.877 61.796 130,24% 31 Israel 138.820 184.256 129,54% 32 Bulgaria 163.579 215.302 128,54% 33 Grenada 126,72% 34 Italy 72.204 94.039 125,09% 35 Mongolia 144.872 187.669 124,83% 36 Japan 343.468 441.500 122,91% 37 Czech Republic 282.177 357.586 121,05% 38 Barbados 288.401 360.764 119,85% 39 Sweden 219.285 273.735 117,47% 40 Iran (Islamic Republic of) 117,01% 5.423 6.666 116,23% DATA SOURCE: UNESCO, OECD 1.511.605 1.829.848 114,18% 112,74% 143.314 171.757 3.167.002 3.720.185 Fig. 28 (a) 335.568 392.637 9.434 10.965 352.806 402.851 3.833.647 4.322.174100

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Tertiary-education registrations, 2012 (Εγγραφζσ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ κατά το ζτοσ 2012) 21Rank Country Tertiary-age Registered Registered students population students as % of tertiary-age 41 Germany 42 France 2.316.029 2.596.794 population 43 Romania 1.905.191 2.070.107 44 Hungary 112,12% 45 Serbia 610.566 662.165 108,66% 46 Slovakia 321.459 343.390 108,45% 47 Thailand 217.070 231.176 106,82% 48 Costa Rica 196.657 201.507 106,50% 49 Colombia 2.348.770 2.361.037 102,47% 50 Saudi Arabia 209.318 209.558 100,52% 51 Dominican Republic 2.138.416 2.125.355 100,11% 52 Kazakhstan 1.257.303 1.224.097 99,39% 53 Switzerland 480.219 452.567 97,36% 54 Britain and Northern Ireland 783.391 734.613 94,24% 55 Malta 252.480 230.973 93,77% 56 Cuba 2.127.407 1.914.765 91,48% 57 Palestine 90,00% 58 Kyrgyzstan 13.783 12.315 89,35% 59 Armenia 392.295 347.524 88,59% 60 Peru 239.657 203.586 84,95% 61 Republic of Moldova 303.902 258.138 84,94% 62 Ecuador 133.163 110.153 82,72% 63 Panama 1.441.568 1.173.492 81,40% 64 FYROM 150.990 121.637 80,56% 65 Syrian Arab Republic 734.352 576.403 78,49% 66 Mauritius 162.893 124.264 76,29% 67 Antigua and Barbuda 76,28% 68 Bolivia (Plurinational State of) 79.021 60.277 75,69% 69 Lebanon 987.516 747.483 75,58% 70 Georgia 73,99% 71 Cyprus 52.800 39.906 73,52% 72 Aruba 3.732 2.761 73,19% 73 Algeria 72,48% 74 Tunisia 504.252 370.749 72,30% 75 Philippines 239.345 175.176 71,40% 76 Palau 163.745 118.684 67,10% 77 El Salvador 66,28% 78 Indonesia 34.306 24.804 65,37% 79 Paraguay 3.770 2.692 65,31% 80 China 61,73% 1.870.317 1.255.063 61,02%DATA SOURCE: UNESCO, OECD 500.146 331.482 60,44% 57,89% 5.029.361 3.287.860 735 480 Fig. 28 (b) 293.851 181.381 10.331.231 6.303.633 334.558 202.210 59.362.762 34.366.381 101

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ ξένων φοιτητών, με συνέπεια να προβάλλεται σε παγκόσμιο επίπεδο μια (μάλλον απαξιωτική) εκόνα εμπορευματοποίησης των τριτοβάθμιων σπουδών στη χώρα. Γενικά, ο εν λόγω δείκτης (κλάσμα) συναρτάται με τον αριθμό αλλοδαπών φοιτητών (αριθμητής) στη χώρα και τον αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών (παρονομαστής) στα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά της ιδρύματα. Προφανώς, ο αριθμός εγγεγραμμένων φοιτητών αποτελεί άθροισμα των εγγεγραμμένων αλλοδαπών φοιτητών και των εγγεγραμμένων ημεδαπών φοιτητών τής χώρας. 21 Ππωσ αναγράφεται ςτον Ρίνακα 28(a) [Fig. 28(a)+, θ Ελλάδα είναι θ χϊρα με τθ μεγαλφτερθ αναλογία, 206,88%, εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν ωσ προσ τον πλθκυςμό τισ χϊρασ ςε θλικία τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ. Αυτι θ εξαιρετικι (και διόλου τιμθτικι) επίδοςθ τισ Ελλάδοσ οφείλεται εν μζρει ςτο φαινόμενο των «ανενεργϊν» φοιτθτϊν (αποκαλουμζνων «αιωνίων» ι «ςυνταξιοφχων» φοιτθτϊν). Αυτό το ιδιότυπο ελλθνικό φαινόμενο είναι διαχρονικό κατά τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ —οφείλεται ςε πολικοκοινωνικοφσ και όχι οικονομικοφσ λόγουσ (δεν προκλικθκε από τθν οικονομικι κρίςθ τοφ 2009-2016)— όπωσ καταδεικνφεται από τα επίςθμα ςτοιχεία τοφ ελλθνικοφ Υπουργείου Ραιδείασ για το ακαδθμαϊκό ζτοσ 2006-2007 (ζτοσ οικονομικισ ευμάρειασ): Τότε, ςτα 21 από τα 22 Α.Ε.Ι. τισ χϊρασ (πανεπιςτιμια, πολυτεχνεία και Σχολι Καλϊν Τεχνϊν) ενεγράφθςαν 348.387 φοιτθτζσ, εκ των οποίων ςυναρικμοφντο οι μεν ενεργοί ςε 206.806 (59,4%) δε ανενεργοί ςε 141.581 (40,6%). Πςον αφορά τθν Κίνα *Fig. 28(b), γραμμι #80+, τα δεδομζνα τοφ Ρίνακα 28(b) αναφζρονται ςτθν θπειρωτικι Κίνα, μθ ςυμπεριλαμβανομζνων των Hong Kong και Macao όπου οι εγγεγραμμζνοι φοιτθτζσ (278.648 και 19.073 αντίςτοιχα) ωσ ποςοςτό τοφ πλθκυςμοφ τουσ θλικίασ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ (227.137 και 22.039 αντίςτοιχα) ανιλκαν ςε 122,68% και 86,54% αντίςτοιχα το 2012. Εάν επομζνωσ οι δφο αυτζσ ειδικζσ διοικητικζσ περιοχζσ (special administrative regions) ςυνυπολογιςκοφν, τότε το εν λόγω ποςοςτό ςτθν Κινεηικι Επικράτεια ανιλκε ςε 58,19% (αντί τοφ 57,89%, που αναγράφεται ςτον πίνακα). Στθν περίπτωςθ τισ Κφπρου *Fig. 28(b), γραμμι #71+, το εν λόγω ποςοςτό είναι χαμθλό (72,30%) διότι δεν ζχουν ςυνυπολογιςκεί οι Κφπριοι φοιτθτζσ (12.668) ποφ ιςαν εγγεγραμμζ- νοι ςε Α.Ε.Ι τισ Ελλάδοσ το 2012. Επομζνωσ το ποςοςτό των Κυπρίων φοιτθτϊν, που ενεγράφθςαν ςε Α.Ε.Ι. είτε τισ Κφπρου (24.804) είτε τισ Ελλάδοσ (12.668), ωσ προσ τον κυπριακό πλθκυςμό θλικίασ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ (34.306) ανιλκε ςε 136,93% το 2012. Tα μεγζκθ ςτoυσ Ρίνακεσ 28(a-b) προζκυψαν από αφαίρεςθ των δεδομζνων τοφ αρχείου “Inbound students - total - processed” (Κεφ. 5.1.1, #2), για το 2013, από τα αντίςτοιχα δεδομζνα τοφ αρχείου “Tertiary registration” (Κεφ. 5.6, #167), και διαίρεςθ των προκυπτουςϊν διαφορϊν διά των αντιςτοίχων δεδομζνων τοφ αρχείου “Population of official age for tertiary education” των UNESCO / OECD (Κεφ. 5.6, #165).102

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣTertiary registrations, 2030 (statistical birth-based forecasts)[Εγγραφζσ ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ το 2030 (ςτατιςτικζσ προγνϊςεισ βάςει γεννιςεων)] population data & forecasts registrations projectionsCountry Births in mapping population mapping tertiary 2010-2012 factor of in official factor of registrations (a) tertiary-age tertiary-age tertiary population in 2030 registrations in 2030 (d=b*c) (f=d*e) (b) (c) (d) (e) (f )Russian Federation 5.506.701 119,96% 6.606.046 148,68% 9.822.116Turkey 3.870.497 76,64% 2.966.486 150,31% 4.459.035Greece 322.405 100,40% 323.683 206,88% 669.642 Fig. 29DATA SOURCE: UNESCO, OECD Ο δε αριθμός εγγεγραμμένων ημεδαπών φοιτητών συναρτάται αφενός μετον γηγενή πληθυσμό σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τής χώρας (tertiary-age population) και αφετέρου με την αναλογία τού αριθμού εγγεγραμμένωνημεδαπών φοιτητών στη χώρα ως προς τον γηγενή πληθυσμό σε ηλικίατριτοβάθμιας εκπαίδευσης —η οποία αναλογία καταχωρείται για 80 χώρες 21στη δεξιά στήλη (Registered students as % of tertiary-age population) τωνπινάκων 28(a-b) [Fig. 28(a-b)], π.χ. Ελλάδα (207%), Νότια Κορέα (177%),Λευκορωσία (171%), Πουέρτο Ρίκο (170%), Ισπανία (167%), Υινλανδία(167%), Η.Π.Α. (166%), κ.ο.κ. Προφανώς δε, ο γηγενής πληθυσμός σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςκατά το παρόν συναρτάται με τον αριθμό γεννήσεων κατά το παρελθόν στηχώρα, ήτοι πριν από 18-20 χρόνια (Κεφ. 4.4, εξίσωση 22). Ενδεικτικά, για τις χώρες Ρωσία, Σουρκία και Ελλάδα, στη δεύτερηστήλη (b) τού Πίνακα 29 (Fig. 29) καταχωρούνται οι γεννήσεις σε αυτές τιςχώρες κατά την 3ετή περίοδο 2010-2012, ενώ στην τρίτη στήλη (c)καταχωρούνται στατιστικοί συντελεστές τής αναλογικής σχέσης (ποσοστού)τού γηγενούς πληθυσμού σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κατά το παρόν 103

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ ως προς τις γεννήσεις στη χώρα κατά το παρελθόν (πριν 18-20 χρόνια). Επί τη βάσει αυτών των μεγεθών, στην τέταρτη στήλη (d) καταχωρούνται προγνώσεις για τον γηγενή πληθυσμό σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το 2030 (ήτοι όταν οι γεννηθέντες ημεδαποί το 2010-2012 θα έχουν ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης). Δηλαδή τα μεγέθη τής τέταρτης στήλης (d) προκύπτουν από το γινόμενο των αντιστοίχων μεγεθών στις προηγούμενες δύο στήλες, (b) και (c), ήτοι d = b c. ΢την πέμπτη στήλη (e), αναπαράγεται από τον Πίνακα 28(a) η αντίστοιχη ως άνω αναλογία τού αριθμού εγγεγραμμένων ημεδαπών φοιτητών στη χώρα ως προς τον γηγενή πληθυσμό σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ήτοι 148,68% 150,31% και 206,88% για Ρωσία, Σουρκία και Ελλάδα αντίστοιχα. Σέλος, πολλαπλασιάζοντας αυτήν την αναλογία, στην πέμπτη στήλη (e), επί τον γηγενή πληθυσμό σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το 2030, στην τέταρτη στήλη (d), συνάγουμε στην έκτη στήλη (f) τις αντίστοιχες προγνώσεις για τον αριθμό εγγραφησομένων ημεδαπών φοιτητών το 2030 στη Ρωσία (9.822.116), Σουρκία (4.459.035) και Ελλάδα (669.642) αντίστοιχα. Πρέπει να επισημανθεί ότι η παραπάνω μέθοδος πρόγνωσης τού αριθμού εγγραφησομένων ημεδαπών φοιτητών είναι σε σημαντικό βαθμό συντηρητική διότι υποθέτει ότι στο μέλλον η χώρα δεν θα αυξήσει αυτήν την αναλογία — σύνολο εγγεγραμμένων ημεδαπών φοιτητών ως ποσοστό τού γηγενούς πληθυσμού σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης [πέμπτη στήλη (e) τού Πίνακα 29 και δεξιά στήλη των πινάκων 28 (a-b)]— η οποία αναλογία εξαρτάται από θεσμικές ρυθμίσεις και πολιτικές αποφάσεις σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο Κεφ. 4.2 (Τποσημ. 40). Προφανώς εάν αυτή η αναλογία αυξηθεί στο μέλλον, τότε ο αριθμός εγγραφησομένων ημεδαπών φοιτητών θα είναι μεγαλύ- τερος από τον προβλεπόμενο βάσει αυτής τής (μινιμαλιστικής) μεθόδου. ΢υγκεφαλαιωτικά, αυτή (η εν πολλοίς δημογραφική) αναλογία είναι ιδιαίτερα σημαντική υπό το πρίσμα τής καθοδικής δημογραφικής δυναμικής πολλών χωρών που διέπονται από φαινόμενα γηράνσεως πληθυσμού, όπως συμβαίνει σε Ρωσία, Σουρκία και Ελλάδα (Fig. 30). Ενδεικτικά, ο συνολικός πληθυσμός τής Ρωσίας μειώθηκε κατά -4% κατά την 20ετία 1993-2013 (από 148.842.678 το 1993 σε 142.833.689 το 2013) ο δε νεανικός πληθυσμός104

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Population dynamics of Russia, Turkey and Greece, 1999-2013 [Δθμογραφικι δυναμικι ΢ωςίασ, Τουρκίασ και Ελλάδοσ] 22country year Total Population Population of RegisteredRussia population aged the official age tertiaryTurkey 1999 studentsGreece 147.275.875 15-24 years for tertiary 2013 142.833.689 education 5.782.518 % change 22.733.803 7.517.782 1999-2013 –3,11% 17.717.103 5.630.070 62.243.779 4.939.448 30,01% 1999 74.932.641 –22,07% 1.441.523 –28,92% 4.830.349 2013 15,93% 12.440.717 % change 10.947.724 12.681.665 3.126.316 235,09% 1999-2013 11.127.990 3.187.839 1,94% 387.362 1999 1,62% 1,97% 663.427 1.606.775 2013 1.109.661 431.420 71,27% % change 306.656 1999-2013 –30,94% Fig. 30 –12,27%DATA SOURCE: OECDτης σε επίσημη ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μειώνετο κάθε χρόνο κατάτην περίοδο 2007-2013 (από 6.433414 το 2007 σε 4.939.448 το 2013, ήτοιδραστική μείωση -23% κατ’ εκείνη την 6ετή περίοδο), ήτοι κατά πολύμεγαλύτερο ποσοστό (-23%) απ’ ό,τι μειώθηκε ο συνολικός πληθυσμός τήςΡωσίας (-4%) κατ’ εκείνη την περίοδο. Όπως μάλιστα αναγράφεται στονΠίνακα 30 (Fig. 30), ο νεανικός ρωσικός πληθυσμός ηλικίας 15-24 ετώνμειώθηκε κατά -22% το 1999-2013. Ως συνέπεια εκείνων των δραματικώνδημογραφικών εξελίξεων, η Ρωσία υπέστη κατά τα τελευταία χρόνια μία δρα-22 Μζχρι το 2013, ο ιςτορικά μζγιςτοσ αρικμόσ εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν (registered students) ςε ΢ωςία, Τουρκία και Ελλάδα ςθμειϊκθκε κατά τα ζτθ 2008, 2013 και 2012 αντίςτοιχα και ιταν 9.481.337 (΢ωςία), 4.830.349 (Τουρκία) και 664.229 (Ελλάδα) αντίςτοιχα. Τα δεδομζνα ςτον Ρίνακα 30 (Fig. 30), εξιχκθςαν από τα καταχωροφμενα ςτο Κεφ. 5.6 αρχεία με τίτλο “Total population” (# 166), “ Population aged 15-24” (# 163), “Population of official age for tertiary education” (# 165), και “Tertiary registration” (# 167). 105

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Births in 1000 people (Γεννιςεισ ανά 1000 ανκρϊπουσ) Russian Federation Turkey Greece 1974 1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 2005 2009 2013 DATA SOURCE: OECD Fig. 31 στική μείωση στον αριθμό των εγγραφομένων Ρώσων φοιτητών της, από 9.481.337 το 2008 σε 7.517.782 το 2013, ήτοι μείωση -21% κατ’ εκείνη την 5ετή περίοδο (2008-2013), παρότι κατά την προηγούμενη δεκαετία, 1999-2008, είχε αυξηθεί θεαματικά, από 5.782.518 το 1999 σε 9.481.337 το 2008, ήτοι αύξηση +64% σε 9 χρόνια. ΢ημειωτέον δε ότι η μεγάλη αύξηση (+64%) τού αριθμού Ρώσων φοιτητών το 1999-2008 οφείλετο κατά το μείζον μέρος σε βελτίωση των συνθηκών πρόσβασης τής σπουδάζουσας ρωσικής νεολαίας στο εθνικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τής χώρας τους κατ’ εκείνη την περίοδο, όπως καταδεικνύεται από το στατιστικό δεδομένο ότι αυτός ο αριθμός ως ποσοστό τού αντιστοίχου (κατ’ έτος) ρωσικού πληθυσμού ηλικίας τριτοβάθμιας εκπαί-106

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Births (births in 1974 = 100) *Γεννιςεισ (γεννιςεισ το 1974 = 100)] Russian Federation Turkey Greece1974 1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 2005 2009 2013DATA SOURCE: OECD Fig. 32δευσης ανήλθε από 102% το 1999 σε 147% το 2008 και βελτιώθηκε ακόμηπερισσότερο (σε 149%) το 2012-2013, όπως αναγράφεται στον Πίνακα 28(a)[Fig. 28(a)]. Παρόμοιο φαινόμενο πληθυσμιακής γηράνσεως αντιμετωπίζει και ηΣουρκία: Όπως αναγράφεται στον Πίνακα 30 (Fig. 30), παρότι o πληθυσμόςτής Σουρκίας αυξήθηκε κατά 15,93% το 1999-2013 (από 62,2 εκατομμύριατο 1999 σε 74,9 εκατομμύρια το 2013), εντούτοις ο τουρκικός πληθυσμόςηλικίας 15-24 αυξήθηκε μόνον κατά 1,94% κατά την ίδια περίοδο (από 12,4εκατομμύρια το 1999 σε 12,7 εκατομμύρια το 2013). Η πτωτική τάση στιςγεννήσεις στην Σουρκία κατά την 40ετία 1994-2013 απεικονίζεται (μεκόκκινη καμπύλη) στα γραφήματα 31-32 (Fig. 31-32). Κατά την 15ετία όμως 107

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ 1999-2013, η Σουρκία κατόρθωσε να αυξήσει κατά 235% τον πληθυσμό εγγεγραμμένων φοιτητών της (από 1.441.523 το 1999 σε 4.830.349 το 2013), όπως αναγράφεται στη δεξιά στήλη τού Πίνακα 30. Εκείνο το επίτευγμα ήταν αποτέλεσμα τής θεαματικής αύξησης των (θεσμικών) δυνατο- τήτων τής τουρκικής σπουδάζουσας νεολαίας για μαζική πρόσβασή της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Η αναλογία τού αριθμού εγγεγραμμένων Σούρκων φοιτητών ως προς τον τουρκικό πληθυσμό σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αυξήθηκε από 45% το 1999 σε 150% το 2013, ήτοι σε επίπεδο ανώτερο εκείνου πολλών ανεπτυγμένων χωρών, π.χ. Δανία (146%), Ελβετία (144%), Νορβηγία (135%), ΢ουηδία (114%), Γερμανία (112%) κ.τ.λ. [Fig. 28(a-b)]. Γενικά, σε ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο 40ετίας (Fig. 31), οι γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους μειώθηκαν σημαντικά στη Ρωσία κατά 14,9% (από 15,5 το 1974 σε 13,2 το 2013 ανά 1.000 κατοίκους) και δραστικά στην Σουρκία κατά 56,1% (από 38,9 το 1974 σε 17,1 το 2013 ανά 1.000 κατοίκους) και στην Ελλάδα κατά 46,6% (από 16,1 το 1974 σε 8,6 το 2013 ανά 1.000 κατοίκους). Κατά συνακολουθία, και στις τρεις χώρες ο συνολικός αριθμός γεννήσεων ήταν μικρότερος το 2013 απ' ότι το 1974, ήτοι αισθητά μειωμένος στη Ρωσία κατά 8,8% (από 2.067.590 το 1974 σε 1.885.405 το 2013) και στην Σουρκία κατά 14,0% (από 1.488.923 το 1974 σε 1.280.224 το 2013) και δραστικά μειωμένος στην Ελλάδα κατά 33,7% (από 144.393 το 1974 σε 95.701 το 2013), όπως απεικονίζεται στο Γράφημα 32 (Fig. 32). Παρατηρούμε ότι οι κατ’ έτος γεννήσεις στη Ρωσία (μωβ καμπύλη) μειώνοντο στην περίοδο 1986-1997 αλλά άρχισαν να ανακάμπτουν από το 1999, προσεγγίζoυσες το προ 40ετίας επίπεδό τους, ενώ στην Σουρκία (κόκκινη καμπύλη) άρχισαν να μειώνονται από το 1982 και συνέχισαν μειούμενες ανά έτος μέχρι το 2013, με εξαίρεση μία οριακή ανάκαμψη το 1995-1996. ΢την Ελλάδα (μπλε καμπύλη) οι γεννήσεις μειώνοντο το 1980-1988, σταθεροποιήθηκαν το 1989-2000, αυξάνοντο το 2001-2007, αλλά μειώνοντο και πάλι το 2008-2013. 23 Τα δεδομζνα ςτον Ρίνακα 33 (Fig. 33), εξιχκθςαν από τo αρχείo με τίτλο “Population of official age for tertiary education” (Κεφ. 5.6, # 165).108

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣPopulation of the official age for tertiary education Fig. 33[Νεανικόσ πλθκυςμόσ ςε επίςθμθ θλικία τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ] 23 Russian Federation Turkey Greeceyear Population rate of Population rate of Population rate of of tertiary age yearly change of tertiary age yearly change of tertiary age yearly change 3.081.698 1,45% 430.846 0,13%1998 5.524.880 3.126.316 1,26% 431.420 -0,53% 3.165.599 1,04% 429.153 -1,20%1999 5.630.070 1,90% 3.198.506 0,69% 424.011 -2,08%2000 5.758.198 2,28% 3.220.598 0,46% 415.171 -2,14% 3.235.545 0,21% 406.290 -2,32%2001 5.904.815 2,55% 3.242.370 -0,09% 396.879 -2,73% 3.239.336 -0,34% 386.026 -3,53%2002 6.043.503 2,35% 3.228.415 -0,39% 372.382 -4,39%2003 6.171.847 2,12% 3.215.758 -0,46% 356.031 -4,20% 3.200.805 -0,29% 341.092 -3,49%2004 6.186.234 0,23% 3.191.528 -0,32% 329.200 -2,82% 3.181.263 -0,17% 319.921 -2,01%2005 6.302.194 1,87% 3.175.827 0,02% 313.478 -1,68%2006 6.402.392 1,59% 3.176.315 0,36% 308.213 -0,51% 3.187.839 306.6562007 6.433.414 0,48%2008 6.406.945 -0,41%2009 6.289.682 -1,83%2010 6.079.421 -3,34%2011 5.765.456 -5,16%2012 5.355.786 -7,11%2013 4.939.448 -7,77%Change in 1998-2013: -10,60% 3,44% -28,82%4% Fig. 34 Rate of yearly change in population of official tertiary age (΢υκμόσ μεταβολισ τοφ πλθκυςμοφ ςε θλικία τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ)2%0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013-2%-4% Russian Federation-6% Turkey Greece-8% 109

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Εxtrovert educational expansiveness of host country (x-ratio) Year 2000 (κατάταξθ χωρϊν κατά εξωςτρεφι εκπαιδευτικό δυναμιςμό) rank Host country inbound GDP PPP GDP PPP share in share x-ratio inter/nal (billion per capita inter/nal in (a) (b) students current student [h=e/f] (current market World 1 Tajikistan (c) inter/nal $) inter/nal $) GDP PPP (h) 2 Kyrgyzstan (d) (f) 3 Jordan 4.750 (e) (g) 20,90 4 Lebanon 5.324 5,4 0,27% 19,27 5 Republic of Moldova 12.155 6,6 873 0,30% 0,01% 18,85 6 Latvia 14.008 15,3 1.326 0,68% 0,02% 11,59 7 Samoa 1.961 28,7 3.215 0,78% 0,04% 8 Australia 5.991 5,4 8.884 0,11% 0,07% 8,68 9 Mali 19,1 1.477 0,34% 0,01% 7,46 10 Bulgaria 132 0,5 8.053 0,01% 0,04% 6,53 11 South Africa 105.764 503,2 2.754 5,92% 0,00% 5,00 12 Britain and N. Ireland 7,6 26.127 0,07% 1,19% 4,03 13 Belgium 1.292 50,9 0,45% 0,02% 3,79 14 Madagascar 8.117 299,3 744 2,54% 0,12% 3,60 15 Cyprus 45.377 1552,1 6.365 12,48% 0,71% 3,41 16 Austria 222.936 283,4 6.674 2,17% 3,66% 3,25 17 Kazakhstan 38.799 12,4 26.329 0,09% 0,67% 3,13 18 Switzerland 1.627 13,5 27.604 0,10% 0,03% 3,16 19 Mauritania 1.795 231,6 1,70% 0,03% 3,12 20 Sweden 30.382 71,6 785 0,46% 0,55% 2,74 21 New Zealand 8.258 233,6 19.364 1,46% 0,17% 2,65 22 Romania 26.003 4,2 28.873 0,03% 0,55% 2,56 23 Ukraine 248,0 1,43% 0,01% 2,45 24 France 448 82,1 4.914 0,46% 0,58% 2,38 25 Germany 25.548 127,2 32.594 0,71% 0,19% 2,35 26 Malaysia 161,8 0,87% 0,30% 2,29 27 Denmark 8.210 1533,0 1.538 7,68% 0,38% 2,13 28 Iraq 12.591 2117,5 27.952 10,47% 3,61% 2,10 29 Hungary 15.596 221,4 21.285 1,06% 4,99% 2,03 30 Trinidad and Tobago 137.085 153,9 0,72% 0,52% 1,99 31 Ireland 187.033 99,9 5.682 0,46% 0,36% 1,97 32 Estonia 18.892 121,3 3.299 0,55% 0,24% 1,94 33 Burundi 12.871 16,0 25.890 0,07% 0,29% 1,88 34 Portugal 109,8 25.355 0,42% 0,04% 1,60 35 Morocco 8.280 13,5 9.453 0,05% 0,26% 1,52 36 Norway 9.904 2,8 28.825 0,01% 0,03% 1,51 37 Tunisia 1.262 182,0 4.197 0,63% 0,01% 1,46 38 Belarus 7.413 75,5 11.866 0,25% 0,43% 1,42 39 Albania 162,3 12.615 0,49% 0,18% 1,27 40 Iceland 863 51,5 28.874 0,15% 0,38% 1,27 179 51,7 9.906 0,15% 0,12% 1,23 11.177 13,1 0,04% 0,12% 1,23 4.502 8,1 422 0,02% 0,03% 1,18 8.699 17.656 0,02% 2.756 Fig. 35 2.684 2.631 678 36.126 403 5.395 5.184 3.971 28.839 DATA SOURCE: UNESCO, OECD110

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣΕxtrovert educational expansiveness of host country (x-ratio) Year 2012(κατάταξθ χωρϊν κατά εξωςτρεφι εκπαιδευτικό δυναμιςμό)rank Host country inbound GDP PPP GDP PPP share in share x-ratio inter/nal (billion per capita inter/nal in (a) (b) students current student [h=e/f] (current market World 1 Kyrgyzstan (c) inter/nal $) inter/nal $) GDP PPP (h) 2 Jordan (d) (f) 3 Burundi 13.018 (e) (g) 20,70 4 Lebanon 27.931 13,2 0,33% 15,41 5 Central African Republic 38,1 2.417 0,71% 0,02% 11,46 6 New Zealand 2.958 5.442 0,08% 0,05% 7 Australia 27.230 5,4 0,69% 0,01% 9,01 8 Cyprus 63,6 551 0,05% 0,08% 7,77 9 Britain and N. Ireland 1.800 13.686 1,04% 0,01% 6,04 10 Ghana 40.995 4,9 6,34% 0,17% 5,19 11 Tajikistan 249.588 142,8 1.077 0,13% 1,22% 4,02 12 Bosnia and Herzegovina 1.011,6 32.026 10,86% 0,03% 3,80 13 Macao region (China) 5.318 43.888 0,23% 2,86% 3,76 14 AAdrmmeinniisatrative Region 427.686 26,9 31.032 0,08% 0,06% 3,72 15 Côte d'Ivoire 2.368,2 37.721 0,16% 0,02% 3,68 16 Singapore 9.132 0,21% 0,04% 3,57 17 Republic of Moldova 3.107 51,1 2.014 0,11% 0,06% 3,51 18 Saint Lucia 6.296 17,6 2.192 0,17% 0,03% 3,47 19 Austria 8.152 36,0 9.392 1,34% 0,05% 3,45 20 Dominican Republic 4.164 48,1 86.341 0,05% 0,39% 3,40 21 United Arab Emirates 6.569 25,0 8.417 0,01% 0,01% 3,31 22 Czech Republic 52.959 39,8 2.006 1,47% 0,00% 3,31 23 Congo 1.935 323,0 0,39% 0,45% 3,17 24 Ukraine 12,0 3.368 1,38% 0,12% 2,99 25 Antigua and Barbuda 325 11.427 1,00% 0,46% 2,96 26 France 58.056 2,1 43.653 0,09% 0,34% 2,87 27 Malaysia 15.533 369,5 10.038 1,11% 0,03% 2,76 28 Serbia 54.162 103,2 41.397 0,01% 0,40% 2,59 29 Switzerland 39.455 381,1 26.334 6,89% 0,00% 2,41 30 Iceland 280,7 1,43% 2,86% 2,39 31 Belgium 3.728 415 0,23% 0,60% 2,20 32 Bulgaria 43.609 27,3 7.308 1,13% 0,10% 2,20 33 Denmark 332,7 19.640 0,03% 0,51% 2,07 34 Canada 215 37.098 1,09% 0,01% 2,04 35 Niger 271.399 1,7 16.919 0,28% 0,53% 2,01 36 Finland 2.371,9 11.871 0,57% 0,14% 2,00 37 Belarus 56.203 53.279 3,43% 0,28% 1,92 38 Burkina Faso 8.931 494,7 36.975 0,03% 1,79% 1,88 39 Hungary 85,3 40.046 0,45% 0,02% 1,79 40 Netherlands 44.468 16.103 0,31% 0,25% 1,76 1.186 426,1 42.118 0,05% 0,18% 1,75 12,0 42.585 0,44% 0,03% 1,69 42.914 1,46% 0,26% 1,67 11.214 442,9 769 0,87% 22.361 117,2 38.313 Fig. 36 135.187 235,8 15.422 1.483,6 1.181 1.488 17.636 13,2 21.887 12.131 207,2 43.243 145,1 2.040 17.520 24,5 57.506 218,4 722,8DATA SOURCE: UNESCO, OECD 111

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Ως συνέπεια των παραπάνω δημογραφικών εξελίξεων, ο γηγενής πληθυ- σμός ηλικίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (population of tertiary-education age) άρχισε να μειώνεται δραστικά στη Ρωσία από το 2008, με προοπτική όμως ανάκαμψης στο μέλλον (λόγω τής ως άνω αυξήσεως των κατ' έτος γεννήσεων στη Ρωσία από το 1999), ενώ στη μεν Σουρκία μειώνετο κατά την περίοδο 2005-2011, αλλά ανέκαμψε από το 2012 (λόγω τής ως άνω οριακής ανάκαμψης στις γεννήσεις στην Σουρκία το 1995-1996), στη δε Ελλάδα μειώνετο κατ’ έτος το 2000-2013 (Fig. 33). Eντούτοις στην περίπτωση τής Ελλάδος, από το 2007 σημειώθηκε μια σημαντική επιβράδυνση στον (αρνητικό) ρυθμό μεταβολής τού πληθυσμού σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπως αναπαριστάται από το ανοδικό τμήμα τής μπλε καμπύλης στο Γράφημα 34 (Fig. 34), η οποία επιβράδυνση οφείλετο στην προ 18ετίας (από το 1989) σταθεροποίηση τού αριθμού των γεννήσεων στην Ελλάδα (Fig. 32). ΢υμπερασματικά, οι δημογραφικοί περιορισμοί που αντιμετωπίζουν και οι τρεις χώρες θέτουν πλέον συγκεκριμένα όρια στην περαιτέρω αύξηση τού αριθμού των γηγενών φοιτητών εκάστης: Σόσο η Ρωσία όσο και η Σουρκία έχουν πλέον εξαντλήσει, κατά το μάλλον ή ήττον, τα περιθώρια για περαιτέρω δραστική αύξηση αυτού τού αριθμού διά θεσμικών μεταρρυθμίσεων στο μέλλον, αφού κατά το παρόν και οι δύο χώρες έχουν ήδη επιτύχει εξαιρετικά υψηλή αναλογία εγγεγραμμένων γηγενών φοιτητών ως προς τον γηγενή πληθυσμό σε ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (149% και 150% αντίστοιχα). Η δε Ελλάδα εμφανίζεται εγκλωβισμένη σε ένα ιδιότυπο σύστημα ανώτερης και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την κορυφαία εν λόγω αναλογία στον Κόσμο (208%) —απόρροια εν πολλοίς τού αναφερθέντος διαχρονικού και θεσμικού φαινομένου «ανενεργών» φοιτητών (Τποσημ. 21)— που περιορίζει κατά πολύ (εάν δεν εκμηδενίζει, ως «backlog» τού εκπαιδευτικού συστήματος και τής χώρας) τα όποια περιθώρια για περαιτέρω αύξησή της. Επομένως μία δραστική αύξηση τού αριθμού αλλοδαπών φοιτητών σε οποιαδήποτε από αυτές τις τρεις χώρες στο μέλλον, θα επιφέρει ενδεχομένως σημαντικές αυξήσεις στην αναλογία αλλοδαπών φοιτητών ως προς το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών τής χώρας, όπως αναλύεται στo Κεφ. 3.7.112

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ 3.4. Η αναλογία χ-ratio΢υμπληρωματικώς προς τούς δείκτες κινητικότητας διεθνών σπουδαστών(Κεφ. 3.2), και εις μερική άρση των με αυτούς συνυφαινομένων περιορισμών,οι πίνακες 35-36 (Fig. 35-36) καταχωρούν ένα δείκτη, στη δεξιά στήλη (h)εκάστου πίνακα, που σχετίζεται με τη βιωσιμότητα τής εκπαιδευτικήςεξωστρέφειας κάθε χώρας: Αυτός ο δείκτης, “x-ratio”, είναι ο λόγος τούμεριδίου εκάστης χώρας [στήλη (f)] στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούςεκπαίδευσης ως προς το μερίδιο τής χώρας [στήλη (g)] στο Παγκόσμιο ΑΕΠ.To πρώτο μερίδιο (αριθμητής) είναι το σύνολο των ξένων φοιτητών στη χώρα[στήλη (c)] ως ποσοστό τού συνόλου των διεθνών φοιτητών παγκοσμίως, ενώ τοδεύτερο μερίδιο (παρονομαστής) είναι το ΑΕΠ τής χώρας [στήλη (d)] ωςποσοστό τού Παγκοσμίου ΑΕΠ. Εάν αυτή η αναλογία (χ-ratio) είναι ίση με τη μονάδα, σημαίνει ότι τομερίδιο τής χώρας στη διεθνή εκπαίδευση είναι ίσο με το μερίδιό της στοΠαγκόσμιο ΑΕΠ, ενώ εάν είναι μικρότερο [μεγαλύτερο] τής μονάδος σημαίνει Anglo-american dynamics in international education (Αγγλοαμερικανικι δυναμικι ςτθ διεκνι εκπαίδευςθ) Inbound international students x-ratioyear U.S.A. Britain Australia U.S.A. Britain Australia & N. Ireland & N. Ireland (a) (b) (d) (e) (g) (c) (f)2006 584.719 184.710 0,97 5,982007 595.874 330.078 211.526 0,94 3,51 6,372008 624.474 351.470 230.635 0,94 3,64 6,462009 660.581 341.791 257.637 0,96 3,39 6,202010 684.807 368.968 271.231 0,93 3,61 6,392011 709.565 389.958 262.597 0,93 3,56 5,672012 740.482 419.946 249.588 0,96 3,76 5,19 427.686 3,80 95,9% 10,3% Correlation between market share in international education 47,8% Fig. 37 and GDP PPP share in World GDP PPP:DATA SOURCE: OECD, UNESCO 113

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ ότι το μερίδιο τής χώρας στη διεθνή εκπαίδευση είναι μεγαλύτερο [μικρότερο] από το μερίδιό της στο Παγκόσμιο ΑΕΠ. Επί παραδείγματι, στην περίπτωση των Η.Π.Α. (Fig. 37) αυτός ο δείκτης είναι περίπου ίσος με τη μονάδα (0,96 το 2012), που σημαίνει ότι το σύνολο των ξένων φοιτητών στις Η.Π.Α. ως ποσοστό (18,8% το 2012) τού γενικού συνόλου των διεθνών φοιτητών παγκοσμίως αντιστοιχεί στο ποσοστό τού ΑΕΠ των Η.Π.Α. (19,6% το 2012) σε σχέση με το Παγκόσμιο ΑΕΠ. Δηλαδή το (εκπαιδευτικό) μερίδιο και το (οικονομικό) μερίδιο των Η.Π.Α. στον Κόσμο ευρίσκονται περίπου στο ίδιο επίπεδο. Αυτή η αντιστοιχία μεταξύ των δύο μεριδίων δεν είναι συμπτωματική ή περιστασιακή (για το 2012) αλλά είναι διαχρονική, δηλαδή είναι αποτέ- λεσμα εθνικής πολιτικής που εφαρμόζεται με διαχρονική συνέπεια, όπως ενδεικνύεται από τον υψηλό συντελεστή συσχέτισης (R = 95,9%) μεταξύ των δύο μεριδίων κατά την περίοδο 1999-2012. Η ισότητα επομένως μεταξύ των δύο μεριδίων σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό στατιστικής συσχέτισής τους υποδηλώνει ότι οι Η.Π.Α. δεν ακολουθούν επεκτατική πολιτική στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης —περιγραφικά, οι Η.Π.Α. παίρνουν από τη διεθνή εκπαίδευση μόνον αυτό που εκάστοτε «αναλογεί» στο οικονομικό μέγεθος τής χώρας. Απεναντίας, η Αυστραλία και η Βρετανία εφαρμόζουν επεκτατική πολιτική στη διεθνή εκπαίδευση, όπως καταδεικνύεται από την πολύ υψηλή αναλογία (χ-ratio) μεταξύ των εν λόγω μεριδίων τους: ΢την περίπτωση τής Αυστραλίας αυτή η αναλογία ήταν 5,2 το 2012, ενώ στη Βρετανία ήταν 3,8 το 2012 (Fig. 37). Δηλαδή το 2012 η Αυστραλία και Βρετανία είχαν πεντα- πλάσιους και υπερτριπλάσιους ξένους φοιτητές αντίστοιχα από όσους αναλο- γούσαν στο οικονομικό μέγεθος εκάστης χώρας. Επί πλέον ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ των ως άνω δύο μεριδίων (εκπαιδευτικού και οικονομικού) είναι πολύ χαμηλός για κάθε χώρα, 47,8% και 10,3% για τη Βρετανία και την Αυστραλία αντίστοιχα κατά την περίοδο 1999-2012, που υποσημαίνει ότι οι ξένοι σπουδαστές σε εκατέρα χώρα αυξήθηκαν σε επίπεδα αναντίστοιχα προς την οικονομική μεγέθυνση τής χώρας, δηλαδή ότι η εκπαιδευτική πολιτική και των δύο χωρών ήταν κατ΄εξοχήν επεκτατική στην αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, και ενίοτε σε μή βιώσιμα επίπεδα: Όπως αναγράφεται114

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣστη δεξιά στήλη (g) τού Πίνακα 37 (Fig. 37), η αναλογία (χ-ratio) των εν λόγωδύο μεριδίων τής Αυστραλίας ανήλθε σε ιστορικά υψίστη τιμή (6,46) το 2008,ήτοι το σύνολο των ξένων φοιτητών στην Αυστραλία ήταν τότε υπερεξαπλάσιοαπ’ ό,τι αντιστοιχούσε στο οικονομικό μέγεθος τής χώρας. Κατά συνέπεια,αυτή η αναλογία ακολούθησε καθοδική τροχιά κατά τα επόμενα χρόνια(μειωθείσα σε 5,19 το 2012). ΢την περίπτωση τής Κίνας, αυτά τα δύο αναλυτικά εργαλεία (x-ratio καισυντελεστής συσχέτισης των εν λόγω δύο μεριδίων) μπορούν να χρησιμοποι-ηθούν για να «ακτινογραφήσουν» την πολιτική τής Κίνας στην παγκόσμιααγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, όπως εμφαίνεται στον Πίνακα 38 (Fig. 38).Ειδικότερα, παρατηρούμε ότι παρότι οι ξένοι σπουδαστές στην ηπειρωτικήΚίνα υπεδιπλασιάσθηκαν σε έξι χρόνια, από 36.386 το 2006 σε 88.079 το2012 [στήλη (b)], εν τούτοις η αναλογία x-ratio τής ηπειρωτικής Κίνας παρέ-μεινε σταθερή κατ’ εκείνη την περίοδο, στο επίπεδο 0,13 - 0,15 [στήλη (e)].Αυτό σημαίνει ότι οι ξένοι φοιτητές στην Κίνα αυξάνοντο κατά τον ρυθμό πουαυξάνετο το μερίδιο τής Κινεζικής Οικονομίας στο Παγκόσμιο ΑΕΠ. Επίπλέον εκείνο το φαινόμενο ήταν αποτέλεσμα συντεταγμένης εθνικής πολι- China's bipolar policies in international education (Διπολικι πολιτικι τισ Κίνασ ςτθ διεκνι εκπαίδευςθ) Inbound international students x-ratioyear China Hong Kong Macao China Hong Kong Macao (mainland) (mainland) (a) (c) (d) (f) (g) (b) (e)2006 4.905 12.087 0,41 13,092007 36.386 6.274 11.930 0,13 0,41 11,022008 42.138 7.362 12.648 0,13 0,53 10,772009 51.038 9.245 14.358 0,14 0,63 11,252010 61.211 10.325 13.508 0,14 0,632011 71.673 17.959 13.623 0,15 1,03 7,942012 79.638 21.100 0,14 1,21 6,43 88.979 8.152 0,15 3,57 72,3%Correlation between market share in international education 99,7% -6,1% and GDP PPP share in World GDP PPP: Fig. 38DATA SOURCE: OECD, UNESCO 115

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ τικής τής Κίνας στη διεθνή εκπαίδευση, όπως εμφαίνεται από τον υψηλό συντελεστή συσχέτισης (99,7%) μεταξύ των ως άνω δύο μεριδίων τής ηπει- ρωτικής Κίνας. Σο χαμηλό δε επίπεδο τής αναλογίας χ-ratio τής ηπειρωτικής Κίνας καταδεικνύει ότι το εκπαιδευτικό της σύστημα παραμένει είτε σχετικά «κλειστό» είτε μη ελκυστικό σε διεθνείς φοιτητές. Απεναντίας, όσον αφορά το Φονγκ-Κονγκ (ειδική διοικητική περιοχή τής Κινεζικής επικρατείας), η Κίνα έχει ακολουθήσει εξωστρεφή εκπαιδευτική πολιτική: Κατ’ εκείνη την περίοδο, οι μεν ξένοι φοιτητές που σπουδάζουν στο Φονγκ-Κονγκ υπερτετραπλασιά- σθηκαν, από 4.905 το 2006 σε 21.100 το 2012 [στήλη (c)], η δε η αναλογία x-ratio τού Φονγκ-Κονγκ τριπλασιάσθηκε από 0,41 το 2006 σε 1,21 το 2012 [στήλη (f)]. Eπί πλέον, εκείνη η δραστική αύξηση των ξένων φοιτητών ακολούθησε εν πολλοίς δική της δυναμική (και όχι τον ρυθμό οικονομικής μεγεθύνσεως τής οικονομίας τού Φoνγκ-Κονγκ), όπως καταδεικνύεται από τον σχετικά χαμηλό συντελεστή συσχέτισης (72,3%) μεταξύ τού μεριδίου τού Φονγκ-Κονγκ στη διεθνή εκπαίδευση και τού μεριδίου τής οικονομίας του στο Παγκόσμιο ΑΕΠ. Κατά παρόμοια αναλυτική προσέγγιση, συνάγεται ότι η εκπαιδευτική πολιτική τής Κίνας όσον αφορά στη νήσο Μακάο (επίσης ειδική διοικητική περιοχή τής Κινεζικής επικρατείας, έναντι τού Φονγκ-Κονγκ) είναι παρομοίως εξωστρεφής, αν και με φθίνουσα δυναμική [στήλη (g)]. Γενικά, από τις σημαντικότερες χώρες προορισμού διεθνών φοιτητών το 2012, για τις περισσότερες (66%) η αναλογία x-ratio ήταν μικρότερη τού 2, ενώ για μόνον σχετικά λίγες (8%) αυτή η αναλογία υπερέβαινε το 4. Όπως δε εμφαίνεται από τη σύγκριση τού Πίνακα 35 με τον Πίνακα 36, για τα έτη 2000 και 2012 αντίστοιχα, οι περισσότερες χώρες με υψηλή (μη βιώσιμη) αναλογία x-ratio δεν κατόρθωσαν να διατηρήσουν τη θέση τους σε αυτήν την κατάταξη κατά τα επόμενα χρόνια, σε σημείο μάλιστα που μερικές από αυτές ούτε καν συμπεριλαμβάνονται στον Πίνακα 36 για το 2012,όπως η Λιθουανία, τής οποίας η αναλογία x-ratio μειώθηκε από 7,46 το 2000 σε 1,29 το 2012, το Μάλι (από 4,03 σε 0,53), η Νότιος Αφρική (από 3,60 σε 1,54), η Μαγαδασκάρη (από 3,13 σε 1,54), το Καζακστάν (από 2,74 σε 0,82) και η Μαυριτανία (από 2,56 σε 0,76). Ακόμα και ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες δεν απέφυγαν μειώσεις στην αναλογία x-ratio στη δεκαετία τού 2000, όπως το116

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣΒέλγιο (από 3,25 σε 2,04) και η ΢ουηδία (από 2,45 σε 1,47). Σο ίδιο συνέβηκαι σε 3 από τις 4 κορυφαίες χώρες σε αυτήν την κατάταξη (Πίνακας 35), ήτοιΣατζικιστάν (από 20,90 σε 3,72), Ιορδανία (από 18,85 σε 15,41) και Λίβανος(από 11,59 σε 9,01). Average regional shares 1999-2012 in the international student market and in World GDP(Μζςα περιφερειακά μερίδια 1999-2012 ςτθν αγορά διεκνϊν φοιτθτϊν και ςτο Ραγκόςμιο ΑΕΡ) regional or national share in: x-ratio HOST REGIONS International World [c=a/b] student market GDP PPP (c) (a) (b) 1,61 Continental Western Europe 29,0% 18,0% 3,45 (excluding Britain) 1,13 11,4% 3,3% 0,99 Britain 7,6% 6,8% 1,44 21,8% 3,80The West Central and Eastern Europe 21,5% 1,9% 0,06 USA 2,8% 0,2% 0,76 0,8% 8,0% Canada 0,5% 0,95 3,6% Carribean countries 2,7% 0,33 2,06 Latin America 0,41 0,65Arab countries 5,95 1(in Asia & Africa) 1,89Subsaharan Africa 2,3% 2,5% 1,71 South & West Asia 2,8% 8,3% (excluding Arab countries)The East Central Asia 1,3% 0,6% East Asia 9,0% 21,8% 1,3% Pacific (exluding Australia) 7,0% 2,0% 100,0% 1,2% Australia 100,0% World: Euroatlantic regional groupings: Western Europe 40,4% 21,3% 48,0% 28,1% (including Britain) All Europe The West 72,3% 51,8% 1,40 Fig. 39 (excluding Latin America and the Carribean)DATA SOURCE: UNESCO, OECD, WORLD BANK 117

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Επομένως το γεγονός ότι η αναλογία χ-ratio είναι υψηλή ή και αυξανoμένη σε μία περίοδο, όπως στις εξέχουσες περιπτώσεις τού Κυρτζι- κιστάν (από 19,27 σε 20,70) και τής Κύπρου (από 3,16 σε 4,02) δεν σημαίνει ότι είναι κατ’ ανάγκη βιώσιμη σε υψηλά επίπεδα —το αντίθετο μάλιστα: Όσο περισσότερο η αναλογία χ-ratio υπερβαίνει τη μονάδα, τόσο περισσότερο αυξάνεται η πιθανότητα να μειωθεί κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια. 3.5. Περιφερειακή εκπαιδευτική εξωστρέφεια Η σημασία τής αναλογίας x-ratio για ρεαλιστικό σχεδιασμό και λυσιτελή εφαρμογή βιώσιμης εξωστρεφούς εθνικής πολιτικής στη διεθνή εκπαίδευση από τις αρμόδιες αρχές κάθε χώρας, αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο από τον μακροσκοπικό υπολογισμό αυτής τής αναλογίας σε περιφερειακό ή ηπειρωτικό επίπεδο, όπως συνοψίζεται στον Πίνακα 39 (Fig. 39), στον οποίο καταγράφεται η μέση αναλογία x-ratio κατά την 14ετή περίοδο 1999-2012 ανά μείζονα (ηπειρωτική) περιφέρεια προορισμού διεθνών σπουδαστών. Παρατηρούμε ότι αυτή η μέση αναλογία ήταν εγγύς τής μονάδος όσον αφορά τις Η.Π.Α. (0,99) και την κεντρική και ανατολική Ευρώπη (1,13), ενώ κυμάνθηκε σε μετριοπαθή επίπεδα στον Καναδά (1,44) και στην ηπειρωτική δυτική Ευρώπη (1,61). ΢ε ολόκληρη δε την Ευρωπαϊκή Ήπειρο (συμπερι- λαμβανομένης και τής Βρετανίας) ήταν κατά μέσο όρο 1,71, ενώ στην ευρω- ατλαντική Δύση (ήτοι Β. Αμερική + Ευρώπη) ήταν 1,40. Επομένως ο Πίνακας 39 αναδεικνύει μία θεμελιώδη διάσταση τής δυναμικής τής διεθνούς εκπαίδευσης: Οι δυτικές χώρες, που εν συνόλω επέχουν κυρίαρχη θέση στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης (Fig. 17), εμφανίζονται ωσάν να ακολουθούν μάλλον το εξισορροπητικό ή «μετριοπαθές» πρότυπο των Η.Π.Α. (αναλογία x-ratio εγγύς τής μονάδος) παρά το ανισόρροπο ή «επεκτατικό» πρότυπο τής Βρετανίας ή τής Αυστραλίας (μέση αναλογία x-ratio 3,45 και 5,95 αντίστοιχα). Επi πλέον, όπως αναγράφεται στον Πίνακα 40 (Fig. 40), ο συντελεστής συσχέτισης των εθνικών μεριδίων χωρών προορισμού στη διεθνή εκπαίδευση με τα μερίδια των αντιστοίχων εθνικών οικονομιών στο Παγκόσμιο ΑΕΠ είναι118

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Correlation coefficients between international education market share and World GDP PPP share (ςυντελεςτζσ ςυςχζτιςθσ μεταξφ μεριδίου ςτθν αγορά διεκνοφσ εκπαίδευςθσ και μεριδίου ςτο Ραγκόςμιο ΑΕΡ) Host regionyear Europe Arab Africa The East East Central Continental Central All countries (Subsaharan) South Asia Asia Pacific Western and Europe & West Asia2001 Europe 0,62 0,89 (excluding 0,62 0,33 0,672002 Eastern 0,89 0,65 0,89 0,67 (ex0cl,u8d9ing 0A,r2ab4 0,55 0,15 0,67 E0ur,o9p4e 0,90 0,65 Britain) countries) 0,65 0,95 0,66 0,90 0,23 0,65 0,632003 0,89 0,96 0,89 0,81 0,88 0,23 0,51 0,16 0,65 0,622004 0,87 0,96 0,87 0,66 0,83 0,14 0,53 0,20 0,622005 0,88 0,97 0,87 0,67 0,83 0,29 0,69 0,092006 0,88 0,95 0,85 0,66 0,82 0,30 0,67 0,112007 0,89 0,90 0,83 0,68 0,82 0,30 0,66 0,132008 0,90 0,97 0,87 0,70 0,80 0,34 0,63 0,112009 0,91 0,96 0,85 0,70 0,78 0,39 0,59 0,182010 0,91 0,97 0,85 0,77 0,76 0,39 0,59 0,322011 0,92 0,97 0,85 0,78 0,75 0,48 0,59 0,272012 0,93 0,97 0,85 0,84 0,72 0,50 0,63 0,24 0,62DATA SOURCE: UNESCO, OECD, WORLD BANK 24 Fig. 4024 Οι παραπάνω ςυντελεςτζσ (correlation coefficients) προζκυψαν από ανά ζτοσ ςτατιςτικι ςυςχζτιςθ των μεριδίων ςτθν αγορά διεκνϊν φοιτθτϊν (inbound international student market) των χωρϊν κάκε περιοχισ προοριςμοφ (host region) με τα αντίςτοιχα μερίδια αυτϊν των χωρϊν ςτο Ραγκόςμιο ΑΕΡ (World GDP PPP). Τα ςυναφι ςτατιςτικά δεδομζνα ςυμπεριλαμβάνονται αφενόσ ςτο αρχείο των UNESCO / OECD “Total inbound internationally mobile students, both sexes (number)”, καταχωροφμενο ωσ “Inbound students - total” (Κεφ. 5.1.1, #1) και αφετζρου ςτο αρχείο των IMF / World Bank: “GDP, PPP (current international $)” καταχωροφμενο ωσ “GDP-PPP” (Κεφ. 5.7, #169). 119

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ υψηλός στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη (94% - 97%), ήτοι σε επίπεδο αντίστοιχο με εκείνο των Η.Π.Α. (96%). ΢τη δε ηπειρωτική Ευρώπη αυτός ο συντελεστής κυμάνθηκε σε σχετικά χαμηλότερο επίπεδο (88% - 91%) στη δεκαετία τού 2000, αλλά άρχισε να επαναπροσεγγίζει εκείνο των Η.Π.Α. στη δεκαετία τού 2010, ανελθών σε 92% και 93% το 2011 και 2012 αντίστοιχα. Απεναντίας, σε οικονομικά λιγότερο ανεπτυγμένες ηπειρωτικές περιοχές αυτός ο συντελεστής κυμαίνεται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα, όπως στις Αραβικές χώρες (38% - 84%), στην υποσαχάρια Αφρική (72% - 89%), και σε ευρύτερες περιοχές τής Ασίας (14% - 69%). ΢υμπερασματικά, οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες (Η.Π.Α., Ρωσία, Γερμανία κ.ο.κ.) τείνουν να ανοίγουν τα εκπαιδευτικά τους σύνορα κατ’ αντιστοιχία με το οικονομικό τους μερίδιο στο Παγκόσμιο ΑΕΠ, ήτοι δεν ακολουθούν μιμητικώς το στατιστικώς ακραίο Αυστραλιανό υπόδειγμα επι- θετικής επεκτάσεως στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης. 3.6. Μέτρο εκπαιδευτικής εξωστρέφειας Η παραπάνω μακροσκοπική στατιστική ανάλυση (Κεφ. 3.3-3.5) κατέδειξε ότι σχετικά λίγες ανεπτυγμένες χώρες, ακολουθούν το συναλλαγματοθηρικό υπόδειγμα τής Αυστραλίας με υψηλό βαθμό εκπαιδευτικής εξωστρέφειας (χ-ratio) που υπερβαίνει το 3, ήτοι Νέα Ζηλανδία (6,04), Κύπρος (4,02), Βρετανία (3,80) και Αυστρία (3,31) κατά το 2012 (Fig. 36). Απεναντίας, οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες (με αγοραστικώς προσαρμοσμένο ΑΕΠ άνω των 20.000 διεθνών δολλαρίων κατά κεφαλήν) ακολουθούν τα παραγωγικά και βιώσιμα εκπαιδευτικά υποδείγματα των συντηρητικώς εξωστρεφών Η.Π.Α. (0,99) και Ρωσίας (1,08), ήτοι επεκτείνονται στην παγκόσμια αγορά διεθνούς εκπαίδευσης κατ’ αναλογία προς το μερίδιο τής εθνικής τους οικονομίας στο Παγκόσμιο ΑΕΠ. ΢ε ευρωπαϊκό ηπειρωτικό δε επίπεδο (Fig. 39), η αναλογία x-ratio κυμαίνεται μεταξύ 1 και 1,8, όπως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (1,13), στην Ηπειρωτική Δυτική Ευρώπη (1,61) και στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο εν συνόλω (1,71).120

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Η κατά κανόνα σύγκλιση των δυτικών εκπαιδευτικών συστημάτων όσοναφορά στην αναλογία x-ratio μεταξύ 1 και 1,9 κατά μέσο όρο σχετίζεται μεμία σημαντική οικονομική διάσταση τής διεθνούς εκπαίδευσης: Αναλογίαx-ratio εγγύς τής μονάδος σε μία χώρα (όπως π.χ. στις Η.Π.Α.) υποδηλώνειότι η οικονομία τής χώρας είναι σε θέση να υποστηρίξει αποτελεσματικά τούςξένους φοιτητές της, τόσο κατά τη διάρκεια των σπουδών τους όσο και μετάτην αποφοίτησή τους, χωρίς ανεπιθύμητες παρενέργειες, εκπαιδευτικέςδυσλειτουργίες, κοινωνικές πιέσεις, και οικονομικές ανακολουθίες (Κεφ. 3.3). Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα πρότυπα πρωτευόντως των Η.Π.Α. και δευτε-ρευόντως τής Βρετανίας, οι εκπαιδευτικώς και παραγωγικώς ανεπτυγμένεςχώρες υποδοχής διεθνών σπουδαστών υποστηρίζουν αποτελεσματικά τούςοικονομικά μη προνομιούχους αλλά ακαδημαϊκά διακρινομένους ξένουςφοιτητές τους διά συστηματικής χορηγίας αξιοκρατικών υποτροφιών αριστείας(scholarships) χωρίς διακρίσεις μεταξύ αλλοδαπών και ημεδαπών φοιτητών,διά συμμετοχής ξένων φοιτητών σε χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προ-γράμματα (research assistanships), δι’ αδειών μερικής εργασίας ή περιο-δικής πρακτικής εξάσκησης (summer internships), κ.ο.κ. Μετά δε το πέραςτων σπουδών του, κάθε αλλοδαπός απόφοιτος σε αυτές τις χώρες έχει τοεπαγγελματικό προνόμιο να τού χορηγηθεί άδεια εργασίας στη χώρααποφοίτησής του, με μοναδική προϋπόθεση να προσληφθεί σε θέση καριέραςαπό κάποιον εντόπιο έγκυρο εργοδότη. To εν λόγω αξιοκρατικό σύστημασυντελεί αφενός στην προαγωγή τής ακαδημαϊκής κοινότητος και στην ενγένει οικονομική ανάπτυξη τής χώρας, διά εμπλουτισμού τού επιστημονικούκαι επαγγελματικού προσωπικού της με ταλαντούχους αλλοδαπούςαποφοίτους (brain drain εις όφελος τής χώρας υποδοχής), και αφετέρου στηνενδυνάμωση τής γεωπολιτικής θέσεως τής χώρας, αφού οι υπόλοιποιαλλοδαποί απόφοιτοί της που παλιννοστούν στις χώρες προελεύσεώς τουςαποτελούν «πρέσβεις καλής θέλησης» εφ’ όρου ζωής υπέρ τής (ξένης) χώραςτων σπουδών τους. Προφανώς, η αξιοκρατική εθνική προσέγγιση τής διεθνούς εκπαίδευσηςδεν είναι εφικτή σε μία χώρα υποδοχής όταν το τριτοβάθμιο σύστημά τηςυφίσταται «εξωστρεφή υπερθέρμανση», κατακλυζόμενο από πλημμυρίδα 121

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ αλλοδαπών φοιτητών πέραν των οικονομικών πόρων τού εκπαιδευτικού της συστήματος, των ορίων για αρμονική ένταξη διακεκριμένων αλλοδαπών αποφοίτων στην εντόπια κοινωνία, και των εν γένει δυνατοτήτων τής οικο- νομίας να τούς προσφέρει θέσεις εργασίας είτε για πρακτική εξάσκηση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους είτε για έναρξη τής διεθνούς επαγγελματικής τους καριέρας στην εθνική οικονομία μετά την αποφοίτησή τους. ΢ε τέτοιες περιπτώσεις, το τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό σύστημα τής χώρας υποδοχής διολισθαίνει ενδεχομένως σε ατραπούς εμπορευματοποίησης σπουδών, ήτοι αποκλίσεις από την απόλυτη ακαδημαϊκή αξιοκρατία25 —π.χ. εφαρμόζοντας διακρίσεις (ποσοστώσεις) κατά αριστούχων αλλοδαπών φοιτητών σχετικά με χορηγήσεις υποτροφιών ή και αδειών εργασίας— με συνέπεια, μεταξύ πολλών άλλων, την υποβάθμισή των ΑΕΙ τής χώρας σε διεθνές επίπεδο, και ενίοτε συνακόλουθη δυσφήμιση τής χώρας (όπως ήδη αναφέρθηκε στο Κεφ. 3.3). Επομένως το συντηρητικώς εξωστρεφές πρότυπο των Η.Π.Α. και Ρωσίας (x-ratio εγγύς τής μονάδος) διασφαλίζει την εύρυθμη και ισόρροπη εξωστρεφή λειτουργία τού εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας που επιλέγει να το ακολουθήσει. ΢ε αυτό το πλαίσιο, άλλες ανεπτυγμένες χώρες ακολουθούν το πρότυπο των Η.Π.Α.-Ρωσίας, όπως π.χ. Νορβηγία (1,18), Ιρλανδία (1,17), Λουξεμβούργο (1,11), Μάλτα (1,02) και Ιταλία (0,81), ενώ άλλες αποκλίνουν συντηρητικώς (εντός ορίων) από αυτό το πρότυπο (Fig. 36), όπως π.χ. Καναδάς (1,92), Ολλανδία (1,67), Υινλανδία (1,79), Γερμανία (1,62) και ΢ουηδία (1,47), ενώ ορισμένες χώρες, όπως π.χ. Σσεχία (2,96), Γαλλία (2,41), Ελβετία (2,20) και Δανία (2,00), εφαρμόζουν συγκριτικά πιο τολμηρή εξω- στρεφή εκπαιδευτική πολιτική. Οι ως άνω αποκλίσεις τής αναλογίας x-ratio από το διαχρονικό πρότυπο των Η.Π.Α.-Ρωσίας συναρτώνται εν πολλοίς με την πολιτισμική ή και γεωπο- 25 Τα κορυφαία πανεπιςτιμια των Η.Ρ.Α. (Harvard, M.I.T., Columbia, Stanford, Princeton κ.o.κ.) απονζμουν υποτροφίεσ ςε αριςτοφχουσ φοιτθτζσ τουσ επί τθ βάςει αξιοκρατικϊν κριτθρίων (on merit) και μόνον, χωρίσ οποιεςδήποτε διακρίςεισ όςον αφορά ςε εκνικι καταγωγι, φυλι, κρθςκεία κ.τ.λ.122

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣλιτική ιδιαιτερότητα κάθε χώρας (το «πολιτισμικό αποτύπωμά» της στονπαγκόσμιο ιστορικό και πολιτισμικό χάρτη ή και τη γεωπολιτική της θέση),στον βαθμό που το εκπαιδευτικό της σύστημα αποφασίζει να αξιοποιήσει τηναντίστοιχη πολιτισμική ή γεωπολιτική του υπεραξία στην παγκόσμια αγοράτής διεθνούς εκπαίδευσης.΢ε αυτό το αναλυτικό πλαίσιο, το Μέτρο εκπαιδευτικής εξωστρέφειας,που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα τής εκάστοτε εξωστρεφούς εθνικήςπολιτικής στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης ορίζεταιως τιμή x-ratio εγγύς τής μονάδος και αποκλίνουσα από αυτήν κατ’αντιστοιχία αφενός προς τα πολιτισμικά συγκριτικά πλεονεκτήματα,τη γεωπολιτική θέση και το διεθνές κύρος τής χώρας και αφετέρουπρος τούς δημογραφικούς της περιορισμούς (Κεφ. 3.3 και 3.7).Ενδεικτικά, το 2000 μερικές χώρες επέτυχαν υψηλή αναλογία x-ratio, μεμεγάλη απόκλιση από τη μονάδα (Fig. 35), σε προφανή αναντιστοιχία με τοπολιτισμικό τους αποτύπωμα ή τη γεωπολιτική τους θέση, όπως π.χ.Σατζικιστάν (20,90) Λιθουανία (7,46) Μάλι (4,03), Νότιος Αφρική (3,60) καιΜαδαγασκάρη (3,13). Αποδείχθηκε όμως ότι εκείνες οι επιδόσεις δεν είχανδιάρκεια (Fig. 36), δηλαδή εκάστη ήταν αποτέλεσμα εξωστρεφούς εκπαιδευ-τικής πολιτικής που απέκλινε κατά πολύ από το ως άνω Μέτρο και κατάσυνέπεια ήταν μη βιώσιμη (Κεφ. 3.4). 3.7. Στοχοθεσία εξωστρεφούς εκπαιδευτικής πολιτικήςΣα αναλυτικά εργαλεία που προσδιορίζονται στην παρούσα μονογραφία —καιειδικά (α) τα υποδείγματα πρόγνωσης τού παγκοσμίου συνόλου των διεθνώνσπουδαστών σε μακροχρόνιο ορίζοντα (Κεφ. 2.7), (β) ο δείκτης εκπαιδευτικήςεξωστρέφειας x-ratio (Κεφ. 3.4), και (γ) ο ορισμός τού Μέτρου στην υπερεθνι- 123

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Potential international students in the Russian Federation, 2018-2030 (statistical forecasts) *Δυνθτικοί ξζνοι φοιτθτζσ ςτθ ΢ωςικι Ομοςπονδία 2018-2030 (ςτατιςτικζσ προγνϊςεισ)+ 26 international students in Russia (statistical forecasts) year outbound by U.S. by standards by standards by standards by standards by standards students standards, of the Russian of Cenrtal & of Continental of all Europe: of Western world total i.e., by share of Russia Federation: Eastern Western Europe, (statistical (3,62%) in Europe: Europe: including forecast) Britain: World GDP PPP: (a) (b) c = 0,0362 b d =1,08c d =1,13c e=1,61 c f = 1,71 c f = 1,89 c 2018 5.117.744 (c) (d) (e) (f) (g) (h) 2019 5.417.644 2020 5.735.118 185.262 200.083 209.346 298.272 316.799 350.146 2021 6.071.196 196.119 211.808 221.614 315.751 335.363 370.664 2022 6.426.968 207.611 224.220 234.601 334.254 355.015 392.385 2023 6.803.589 219.777 237.359 248.348 353.841 375.819 415.379 2024 7.202.279 232.656 251.269 262.902 374.577 397.842 439.720 2025 7.624.332 246.290 265.993 278.308 396.527 421.156 465.488 2026 8.071.118 260.722 281.580 294.616 419.763 445.835 492.766 2027 8.544.086 276.001 298.081 311.881 444.361 471.961 521.642 2028 9.044.769 292.174 315.548 330.157 470.401 499.618 552.210 2029 9.574.793 309.296 334.040 349.504 497.966 528.896 584.569 2030 10.135.876 327.421 353.614 369.985 527.147 559.889 618.825 346.608 374.336 391.666 558.038 592.699 655.088 366.919 396.272 414.618 590.739 627.431 693.476 Fig. 41 26 Tα μεγζκθ τοφ προβλεπομζνου παγκοςμίου ςυνόλου διεκνϊν φοιτθτϊν ςτθ ςτιλθ (b) τοφ Ρίνακα 41 υπολογίςκθκαν βάςει τισ εξιςϊςεωσ (23), όπωσ προςδιορίηεται ςτο Κεφ. 4.5, και είναι ταυτόςθμα με τα αναγραφόμενα ςτθ ςτιλθ (c) τοφ Ρίνακα 20 (Fig. 20) και ςτθ ςτιλθ (e) τοφ Ρίνακα 64 (Fig. 64), Η ςτιλθ (c) προκφπτει από τον πολλαπλαςιαςμό τοφ προβλεπομζνου παγκοςμίου ςυνόλου διεκνϊν φοιτθτϊν *ςτιλθ (b)+ επί το μζςο μερίδιο τισ ΢ωςίασ (3,62%) ςτο παγκόςμιο ΑΕΡ. Συγκεκριμζνα, το εν λόγω μζςο μερίδιο υπολογίςκθκε μεςοςταθμικώσ για τθ δεκαετία τοφ 2000 ωσ ο λόγοσ τοφ ςυςςωρευτικοφ ςυνόλου τοφ ΢ωςικοφ ΑΕΡ ςτθν περίοδο 2000-2009 διά τοφ αντιςτοίχου ςυςςωρευτικοφ ςυνόλου τοφ Ραγκοςμίου ΑΕΡ κατά τθν ίδια περίοδο. Για τον υπολογιςμό τισ ςτιλθσ (d) εφαρμόςκθκε ο ςυντελεςτισ 1,08, ςφμφωνα με εφθρμοςμζνα ρωςικά πρότυπα (Fig. 23). Για τον υπολογιςμό των επομζνων τεςςάρων ςτθλϊν (e-h) εφαρμόςκθκαν, ςφμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα, οι ςυντελεςτζσ 1,13, 1,61, 1,71 και 1,89 αντίςτοιχα, που παρατίκενται (με μπλε χρϊμα) ςτον Ρίνακα 39 (Fig. 39).124

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Potential international students in Turkey, 2018-2030 (statistical forecasts) *Δυνθτικοί ξζνοι φοιτθτζσ ςτθ ΢ωςικι Ομοςπονδία 2018-2030 (ςτατιςτικζσ προγνϊςεισ)+27 international students in Τurkey (statistical forecasts)year outbound by U.S. by standards by standards by standards by standards by standards students standards, of the of Cenrtal & of Continental of all Europe: of Western world total i.e., by share Russian of Turkey Eastern Western Europe, (statistical (1,44%) in Federation: Europe: Europe: including forecast) Britain: World GDP PPP: (a) (b) c = 0,0144 b d =1,08c d =1,13c e=1,61 c f = 1,71 c f = 1,89 c2018 5.117.744 (c) (d) (e) (f) (g) (h)2019 5.417.644 73.696 79.591 83.2762020 5.735.118 78.014 84.255 88.156 118.650 126.019 139.2852021 6.071.196 82.586 89.193 93.322 125.603 133.404 147.4472022 6.426.968 87.425 94.419 98.791 132.963 141.222 156.0872023 6.803.589 92.548 99.952 140.755 149.497 165.2342024 7.202.279 97.972 104.580 149.003 158.258 174.9162025 7.624.332 105.809 110.708 157.734 167.532 185.1662026 8.071.118 103.713 112.010 117.195 166.978 177.349 196.0172027 8.544.086 109.790 118.574 124.063 176.763 187.742 207.5042028 9.044.769 116.224 125.522 131.333 187.121 198.743 219.6642029 9.574.793 123.035 132.878 139.029 198.086 210.390 232.5362030 10.135.876 130.245 140.664 147.176 209.694 222.718 246.162 137.877 148.907 155.801 221.982 235.770 260.588 145.957 157.633 164.931 234.990 249.586 275.858 Fig. 4227 Tα μεγζκθ τοφ προβλεπομζνου παγκοςμίου ςυνόλου διεκνϊν φοιτθτϊν ςτθ ςτιλθ (b) τοφ Ρίνακα 42 είναι ταυτόςθμα με τα αντίςτοιχα τθ ςτιλθ (b) τοφ Ρίνακα 41. Η ςτιλθ (c) προκφπτει από τον πολλαπλαςιαςμό τοφ προβλεπομζνου παγκοςμίου ςυνόλου των διεκνϊν φοιτθτϊν *ςτιλθ (b)+ επί το μζςο μερίδιο τισ Τουρκίασ (1,44%) ςτο παγκόςμιο ΑΕΡ. Το επί τοφ προκειμζνου μζςο μερίδιο υπολογίςκθκε μεςοςταθμικώσ για τθ δεκαετία τοφ 2000 ωσ ο λόγοσ τοφ ςυςςωρευτικοφ ςυνόλου τοφ Τουρκικοφ ΑΕΡ ςτθν περίοδο 2000-2009 διά τοφ αντιςτοίχου ςυςςωρευτικοφ ςυνόλου τοφ Ραγκοςμίου ΑΕΡ κατά τθν ίδια περίοδο. Για τον υπολογιςμό των υπολοίπων πζντε ςτθλϊν (d-g), εφαρμόςκθκαν, ςφμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα, οι ςυντελεςτζσ 1,08, 1,13, 1,61, 1,71 και 1,89 αντίςτοιχα, που παρατίκενται (με μπλε χρϊμα) ςτον Ρίνακα 39 (Fig. 39). 125

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ κή αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης (Κεφ. 3.6)— παρέχουν σε κάθε εθνική κυβέρνηση τη δυνατότητα για πραγματιστικό καθορισμό αριθμητικών στόχων τής πολιτικής της σχετικά με την επιδιωκομένη θέση τής χώρας στη διεθνή εκπαίδευση. Για κάθε χώρα, η συγκεκριμενοποίηση τέτοιων στόχων αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την εκπόνηση συναφούς εθνικού ολοκληρωμένου σχεδίου (comprehensive plan) εξωστρεφούς εκπαιδευτικής πολιτικής τής χώρας, ώστε το άνοιγμα των εκπαιδευτικών συνόρων της να αποβεί προς όφελος τής οικονομίας και τής κοινωνίας της και να ενισχύσει τη θέση τής χώρας στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη. Προφανώς, η επιτυχία τής εξωστρεφούς εκπαιδευτικής πολιτικής κάθε χώρας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως αναγκαίες επενδύσεις προς επίτευξη των στόχων, συνακόλουθες μεταρρυθμίσεις, αντιμετώπιση δημογρα- φικών προβλημάτων, κ.ο.κ., η εμπεριστατωμένη ανάλυση των οποίων προϋποθέτει σαφή απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα περί τού βέλτιστου αριθμού ξένων φοιτητών στη χώρα στο μέλλον. Ενδεικτικά, παρατίθενται στη συνέχεια δύο μεθοδολογικά παραδείγματα σχετικά με τις προοπτικές στη διεθνή εκπαίδευση τής Ρωσίας και τής Σουρκίας, και κατόπιν προσδι- ορίζονται ποσοτικώς οι συναφείς προοπτικές τής Ελλάδος, υπό το πρίσμα των δημογραφικών περιορισμών που υφίσταται κάθε χώρα. ΢τον Πίνακα 41 (Fig. 41), καταχωρούνται σε πέντε στήλες (d-h) δια- φορετικές εκτιμήσεις για το ανά έτος σύνολο διεθνών φοιτητών με χώρα προορισμού τη Ρωσία κατά την περίοδο 2018-2030. Και οι πέντε στήλες συναρτώνται αφενός με την πρόγνωση τού συνόλου των διεθνών σπουδαστών για αυτήν την περίοδο (Κεφ. 2.7), όπως καταχωρείται στη δεύτερη στήλη (b), και αφετέρου με το μερίδιο (3,62%) τής Ρωσικής Οικονομίας στο Παγκόσμιο ΑΕΠ: Σα μεγέθη στη τρίτη στήλη (c) υπολογίζονται πολλαπλασιάζοντας αυτό το ποσοστό (3,62%) επί τα αντίστοιχα μεγέθη τής δεύτερης στήλης (b) —δηλαδή η τρίτη στήλη (c) προσδιορίζει τον αριθμό ξένων σπουδαστών στη Ρωσία στο μέλλον εάν η αναλογία x-ratio τής Ρωσίας είναι τότε ίση με τη μονάδα, σύμφωνα με τα αμερικανικά πρότυπα (Fig. 39)— και στη συνέχεια τα μεγέθη των επομένων (5) στηλών υπολογίζονται πολλαπλασιάζοντας τα αντίστοιχα μεγέθη τής τρίτης στήλης (c) επί 5 εναλλακτικά μεγέθη τής126

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣαναλογίας x-ratio, ήτοι 1,08 (στήλη d), 1,13 (στήλη e), 1,61 (στήλη f), 1,71(στήλη g) και 1,89 (στήλη h) αντίστοιχα. Σο ποια από αυτές τις πέντε(εναλλακτικές) αναλογίες x-ratio θα επιδιωχθεί στο μέλλον υπόκειται σε(πολιτική) απόφαση τής Ρωσικής Κυβέρνησης, εάν δηλαδή θα είναι 1,08σύμφωνα με ρωσικά πρότυπα (Fig. 23), ή 1,13 σύμφωνα με εφηρμοσμέναπρότυπα τής Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης κ.ο.κ. (Fig. 39). Βάσει αυτού τού υπολογισμού, η Ρωσική Οικονομία, κατ’ αντιστοιχίαπρος το μέγεθός της, έχει δυνατότητα να εντάξει στο εκπαιδευτικό τηςσύστημα 367 -693 χιλιάδες ξένους φοιτητές το 2030, έναντι 138 χιλιάδωνπου ήσαν το 2013. Περιγραφικά, ο αριθμός των ξένων φοιτητών που θασπουδάζουν στη Ρωσική Ομοσπονδία το 2030, εκτιμάται ευλόγως ότι σχεδονθα τριπλασιασθεί ή ακόμη και υπερπενταπλασιασθεί σε σχέση με το 2013,ανάλογα με την επί τούτου απόφαση τής Ρωσικής Κυβέρνησης. ΢ύμφωνα με την ίδια μεθοδολογία, στον Πίνακα 42 (Fig. 42) ποσοτικο-ποιούνται οι αντίστοιχες προοπτικές τής Σουρκίας στην παγκόσμια αγορά τήςδιεθνούς εκπαίδευσης. ΢ημειωτέον ότι η Σουρκία έχει τη δυνατότητα ναπροσδιορίσει τούς στόχους μιας εξωστρεφούς εθνικής εκπαιδευτικής πολι-τικής επί τη βάσει οικονομικών και γεωπολιτικών κριτηρίων, ήτοι βάσειαφενός τού μεγέθους τής οικονομίας της σε σχέση με το Παγκόσμιο ΑΕΠ καιαφετέρου τής ιστορικής γεωπολιτικής της θέσεως στο σταυροδρόμι τριώνηπείρων. ΢ε αυτό μάλιστα το πλαίσιο, η Σουρκική Κυβέρνηση ήδη εξήγγειλε(το 2015) ως πρώτο στόχο της να αυξήσει το σύνολο των ξένων φοιτητών πουσπουδάζουν στην Σουρκία σε 100.000. Όπως προσδιορίζεται στον Πίνακα 42,αυτός είναι ένας ρεαλιστικός στόχος από οικονομική άποψη, τον οποίο ηΣουρκία ενδέχεται να τον επιτύχει το αργότερο το 2024 [στήλη (c)] και κατάπάσα πιθανότητα νωρίτερα [στήλες (d)-(h)]. Eίναι δε οικονομικώς εφικτό νααυξήσει περαιτέρω τον αριθμό των ξένων φοιτητών της σε 146- 276 χιλιάδεςμέχρι το 2030, ανάλογα με το πρότυπο (x-ratio) που θα επιλέξει η πολιτικήτης ηγεσία, όπως εναλλακτικά προσδιορίζεται στον Πίνακα 32, ήτοι τοπρότυπο των Η.Π.Α. (1,00) ή τής Ρωσίας (1,08) ή τής Κεντρικής και Ανατο-λικής Ευρώπης (1,13) ή τής Ηπειρωτικής Δυτικής Ευρώπης (1,61) ή τήςΕυρωπαϊκής Ηπείρου (1,71) ή τής Δυτικής Ευρώπης (1,89). Αυτά τα πρότυπα, 127

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Potential international students in Greece, 2018-2030 (statistical forecasts) *Δυνθτικοί ξζνοι φοιτθτζσ ςτθν Ελλάδα, 2018-2030 (ςτατιςτικζσ προγνϊςεισ)+28 international students in Greece (statistical forecasts) year outbound by U.S. by standards by standards by standards by standards by standards students standards, of the of Cenrtal & of Continental of all Europe: of Western world total i.e., by share Russian of Greece Eastern Western Europe, (statistical (0,48%) in Federation: Europe: Europe: including forecast) Britain: World GDP PPP: c = 0,0048 b d =1,08c d =1,13c e=1,61 c f = 1,71 c f = 1,89 c (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (g) 2018 5.117.744 24.565 26.530 27.759 39.550 42.006 46.428 2019 5.417.644 26.005 28.085 29.385 41.868 44.468 49.149 2020 5.735.118 27.529 29.731 31.107 44.321 47.074 52.029 2021 6.071.196 29.142 31.473 32.930 46.918 49.832 55.078 2022 6.426.968 30.849 33.317 34.860 49.668 52.753 58.305 2023 6.803.589 32.657 35.270 36.903 52.578 55.844 61.722 2024 7.202.279 34.571 37.337 39.065 55.659 59.116 65.339 2025 7.624.332 36.597 39.525 41.354 58.921 62.581 69.168 2026 8.071.118 38.741 41.841 43.778 62.374 66.248 73.221 2027 8.544.086 41.012 44.293 46.343 66.029 70.130 77.512 2028 9.044.769 43.415 46.888 49.059 69.898 74.239 82.054 2029 9.574.793 45.959 49.636 51.934 73.994 78.590 86.863 2030 10.135.876 48.652 52.544 54.977 78.330 83.195 91.953 Fig. 43 28 Tα μεγζκθ των πινάκων 43-44 (Fig. 43-44) υπολογίςκθκαν με τθν ίδια μεκοδολογία που εφαρμόςκθκε για τον υπολογιςμό των αντιςτοίχων μεγεκϊν των πινάκων 41-42 (Fig. 41-42), όπωσ προςδιορίηεται ςτισ υποςθμειϊςεισ 26-27, με τισ εξισ δφο διαφορζσ: Ρρϊτον, ο ςυντελεςτισ, όςον αφορά ςτο μερίδιο τοφ ΑΕΡ τισ Ελλάδοσ ςτο παγκόςμιο ΑΕΡ, ο οποίοσ χρθςιμοποιικθκε για τον υπολογιςμό των μεγεκϊν τισ τρίτθσ ςτιλθσ (c) των πινάκων 43-44 είναι 0,44%. Δεφτερον, τα μεγζκθ τοφ προβλεπομζνου παγκοςμίου ςυνόλου διεκνϊν φοιτθτϊν ςτθ ςτιλθ (b) τοφ Ρίνακα 44 υπολογίςκθκαν βάςει τισ εξιςϊςεωσ (24), όπωσ προςδιορίηεται ςτο Κεφ. 4.6, και είναι ταυτόςθμα με τα αναγραφόμενα ςτθν τζταρτθ (d) και ζκτθ (f) ςτιλθ τοφ Ρίνακα 64 (Fig. 64) για τισ ςυντθρθτικζσ προβλζψεισ (minimalistic projections) και τισ αιςιόδοξεσ προβλζψεισ (maximalistic profections) αντίςτοιχα.128

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Potential international students in Greece, 2018-2030 (statistical projections) *Δυνθτικοί ξζνοι φοιτθτζσ ςτθν Ελλάδα, 2018-2030 (ςτατιςτικζσ προβολζσ)]28 international students in Greece (statistical forecasts) year outbound by U.S. by standards by standards by standards by standards by standards students standards, of the of Cenrtal & of Continental of all Europe: of Western (a) world total i.e., by share Russian 2018 (statistical of Turkey Eastern Western Europe, 2019 forecast) (0,48%) in Federation: Europe: Europe: including 2020 Britain: 2021 (b) World d =1,08c d =1,13c e=1,61 c f = 1,71 c 2022 5.146.650 GDP PPP: (d) (e) (f) (g) f = 1,89 c 2023 (g) 2024 c = 0,0048 b 26.680 27.915 39.773 42.244 2025 46.690 2026 (c) 2027 2028 24.704 2029MINIMALISTIC PROJECTIONS 2030 5.234.612 25.126 27.136 28.393 40.453 42.966 47.488 5.311.066 25.493 27.533 28.807 41.044 43.593 48.182 5.479.701 26.303 28.407 29.722 42.347 44.977 49.712 5.782.350 27.755 29.976 31.363 44.686 47.462 52.457 6.168.246 29.608 31.976 33.457 47.668 50.629 55.958 6.531.922 31.353 33.861 35.429 50.479 53.614 59.258 6.791.659 32.600 35.208 36.838 52.486 55.746 61.614 6.950.351 33.362 36.031 37.699 53.712 57.048 63.054 7.093.665 34.050 36.774 38.476 54.820 58.225 64.354 7.326.865 35.169 37.982 39.741 56.622 60.139 66.469 7.697.120 36.946 39.902 41.749 59.483 63.178 69.828 8.158.892 39.163 42.296 44.254 63.052 66.968 74.017MAXIMALISTIC PROJECTIONS 2018 5.696.487 27.343 29.531 30.898 44.022 46.757 51.679 2019 5.907.733 28.357 30.626 32.044 45.655 48.491 53.595 2020 6.118.315 29.368 31.717 33.186 47.282 50.219 55.505 2021 6.432.701 30.877 33.347 34.891 49.712 52.800 58.357 2022 6.893.553 33.089 35.736 37.391 53.273 56.582 62.538 2023 7.450.990 35.765 38.626 40.414 57.581 61.158 67.595 2024 8.000.484 38.402 41.475 43.395 61.828 65.668 72.580 2025 8.461.322 40.614 43.863 45.894 65.389 69.451 76.761 2026 8.837.465 42.420 45.813 47.934 68.296 72.538 80.173 2027 9.215.719 44.235 47.774 49.986 71.219 75.643 83.605 2028 9.702.557 46.572 50.298 52.627 74.981 79.639 88.022 2029 10.346.442 49.663 53.636 56.119 79.957 84.924 93.863 2030 11.103.207 53.295 57.559 60.224 85.806 91.135 100.728 Fig. 44 129

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ που προσμετρούν πολιτιστική και γεωπολιτική υπεραξία (κατά τον βαθμό που η αναλογία x-ratio υπερβαίνει τη μονάδα), είναι εφικτό να εφαρμοσθούν από την Σουρκία —λόγω (α) τής γεωστρατηγικής της θέσεως, (β) τής ιστορικής (αυτοκρατορικής) της παράδοσης, και (γ) τού αντικειμενικού γεγονότος (ποσοτικώς αποτιμήσιμου) ότι η Σουρκία αποτελεί ελκυστικό τουριστικό και εν δυνάμει εκπαιδευτικό προορισμό— υπό τη θεμελιώδη προϋπόθεση ότι το πολιτικό της καθεστώς δεν θα διολισθήσει σε αυταρχικές μεθόδους ελέγχου τού τριτοβάθμου εκπαιδευτικού της συστήματος.29 Όσον αφορά την Ελλάδα, βάσει αυτής τής μεθοδολογίας συνάγουμε ότι είναι εντός των δυνατοτήτων τής χώρας να επιδιώξει να αυξηθούν δραστικά οι αλλοδαποί (cross-border) φοιτητές της σε 48.652 - 91.953 μέχρι το 2030 —μη συμπεριλαμβανομένων Κυπρίων φοιτητών στην Ελλάδα, που στην πα- ρούσα μελέτη θεωρούνται ημεδαποί των Ελλήνων (Τποσημ. 4-7) 30 — ανάλογα 29 Στθν περίοδο 1999-2013 Τουρκία εξελίχκθκε ςε Μεγάλθ Δφναμθ ςτον διεκνι τουριςμό, προςελκφουςα μεχρι 40 εκατομμφρια επιςκζπτεσ τον χρόνο. Το 2013, κατατάχκθκε 9θ ςτον Κόςμο, με ςυναλλαγματικζσ τουριςτικζσ ειςπράξεισ $34,9 δισ, [Ρίνακασ 21 (Fig. 21)], ενϊ θ Κωνςταντινοφπολθ αποτζλεςε τον 10ο μείηονα πόλο ζλξεωσ διεκνϊν τουριςτϊν, με ςυναλλαγμα- τικζσ τουριςτικζσ ειςπράξεισ $8,6 δισ το 2013, ιτοι μεγαλφτερεσ από αντίςτοιχεσ ειςπράξεισ πολλϊν δυτικϊν κοςμοπόλεων, όπωσ π.χ. Λοσ Άντηελεσ ($7,8 δισ), Μιλάνο ($6,6 δισ), ΢ϊμθ ($6,4 δισ), Άμςτερνταμ ($6,3 δισ) και Βιζννθ ($4,8 δισ). Εντοφτοισ οι γεωπολιτικζσ εμπλοκζσ τισ Τουρκίασ το 2014-2016, ςε ςυνάρτθςθ με τα αυταρχικά μζτρα τισ τουρκικισ κυβζρνθςθσ κατά ακαδθμαϊκϊν το 2016 —π.χ. με απόφαςθ τισ τουρκικισ κυβζρνθςθσ, 1.577 κοςμήτορεσ ανά τθν Τουρκικι Επικράτεια εκδιϊχκθςαν αιφνιδιαςτικά από τισ κζςεισ τουσ (20 Ιουλίου 2016)— δεν ςυμβάλλουν ςτθν επίτευξθ των τεκζντων ςτόχων τισ Τουρκίασ για 100.000 διεκνείσ φοιτθτζσ κατά τα επόμενα χρόνια [Δεδομζνα: WORLD BANK και World Tourism Organiztation]. 30 Συμπλθρωματικά, ςτον Ρίνακα 44 (Fig. 44) καταχωροφνται παρόμοιεσ προβλζψεισ βάςει «ακραίων» (αλλά ενδεχομζνων) υποκετικϊν ςεναρίων περί τοφ ρυκμοφ αυξιςεωσ τοφ Ραγκοςμίου ΑΕΡ, ιτοι ςυντθρθτικζσ προβλζψεισ (minimalistic projections) και αιςιόδοξεσ προβλζψεισ (maximalistic projections) για τισ περιπτϊςεισ παρατεταμζνησ φφεςησ και παρατεταμζνησ άνθηςησ αντίςτοιχα τισ Ραγκόςμιασ Οικονομίασ το 2018-2030: Εκτιμάται ότι οι ξζνοι φοιτθτζσ ςτθν Ελλάδα κα ανζλκουν ςε 42.296 - 74.017 ςτθν πρϊτθ περίπτωςθ και ςε 57.559 - 100.728 ςτθ δεφτερθ περίπτωςθ, των εν λόγω μεγεκϊν υπολογιηομζνων βάςει τισ μεκοδολογίασ που ςυνοψίηεται ςτθν Υποςθμ. 28 και ςτο Κεφ. 4.6.130

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Tertiary registrations in 2030 (Εγγραφζσ ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ το 2030 ςτατιςτικζσ προγνϊςεισ) 31Country domestic total foreing foreign students tertiary x-ratio tertiary students as % of registrations registrations (e) total tertiary (a) (b) (c) d=b+f registrations 366.919Russian Federation 9.822.116 1,00 (d) 396.272 f =e/d Turkey 4.459.035 1,08 414.618 Greece 1,13 10.189.035 590.739 (f ) 669.642 1,61 10.218.388 627.431 1,71 10.236.734 693.476 3,60% 10.412.855 145.957 3,88% 1,89 10.449.547 157.633 4,05% 1,00 164.931 5,67% 1,08 10.515.592 234.990 6,00% 1,13 4.604.992 249.586 1,61 4.616.668 275.858 6,59% 1,71 4.623.966 3,17% 1,89 4.694.025 48.652 3,41% 4.708.621 52.544 3,57% 1,00 4.734.893 54.977 5,01% 1,08 78.330 5,30% 1,13 718.294 83.195 5,83% 1,61 722.186 91.953 1,71 724.619 6,77% 1,89 747.972 7,28% 752.837 7,59% 761.595 10,47% 11,05% 12,07% Fig. 4531 Στον Ρίνακα 45 (Fig. 45), ο ανά χϊρα αρικμόσ εγγραφών γηγενών φοιτητών το 2030 (domestic tertiary registrations), που προςδιορίηεται με καφζ χαρακτιρεσ ςτθ ςτιλθ (b), είναι ταυτό- ςθμοσ με τον αντίςτοιχο αρικμό (επίςθσ καφζ χρϊματοσ) ςτθ δεξιά ςτιλθ (f) τοφ Ρίνακα 29 (Fig. 29). Τα μεγζκθ των (μπλε) ςυντελεςτϊν (x-ratio) ςτθ ςτιλθ (c) τοφ Ρίνακα 45 είναι ταυτό- ςθμα με τα αντίςτοιχα (μπλε χρϊματοσ) ςτθ δεξιά ςτιλθ τοφ Ρίνακα 39 (Fig. 39). Τα (πράςινα) υποςφνολα διεθνών φοιτητών (foreing students) ςτθν πζμπτθ ςτιλθ (e) τοφ Ρίνακα 45 είναι ταυτόςθμα με τα αντίςτοιχα (πραςίνου χρϊματοσ) ςτθν τελευταία γραμμι των πινάκων 41-43 (Fig. 41, 42, και 43) για τθ ΢ωςία, Τουρκία και Ελλάδα αντίςτοιχα. Το ανά χϊρα και ςυντελεςτι ςφνολο εγγραφών (total tertiary registrations) ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ *ςτιλθ (d)+ τοφ Ρίνακα 45 είναι το άκροιςμα τοφ ανά χϊρα αρικμoφ εγγραφών γηγενών φοιτητών *ςτιλθ (b)] και τοφ αντιςτοίχου ανά ςυντελεςτι υποςυνόλου διεθνών φοιτητών *ςτιλθ (e)]. 131

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ με το (ευρωπαϊκό) πρότυπο εξωστρεφούς εκπαιδευτικής ανάπτυξης (χ-ratio) που θα επιλέξει η Ελληνική Πολιτεία να εφαρμόσει [Πίνακας 43 (Fig. 43)]. ΢το πλαίσιο αυτών των προβλέψεων για τούς ξένους φοιτητές το 2030 σε Ρωσία (366.919 - 693.476), Σουρκία (145.957 - 275.858 ) και Ελλάδα (48.652 - 91.953), τίθεται το εύλογο ερώτημα: Ποιο τελικά πρότυπο, ήτοι αναλογία χ-ratio, θα ακολουθήσει κάθε χώρα, υπό το πρίσμα μάλιστα των δημογραφικών περιορισμών της (Κεφ. 3.3); Εις απάντηση αυτού τού ερωτήματος, παρατηρούμε ότι τα παραπάνω προβλεπόμενα μεγέθη (οικονομικώς εφικτοί στόχοι) συνεπάγονται σημαντική αύξηση στην αναλογία αλλοδαπών φοιτητών ως προς το σύνολο των φοιτητών σε κάθε χώρα —όπως αναγράφεται στη δεξιά στήλη (f ) τού Πίνακα 45 (Fig. 45) — ήτοι στη Ρωσία (3,60% - 6,59% αντίστοιχα το 2030 από 1,84% το 2013), στην Σουρκία (3,17% - 5,83% αντίστοιχα το 2030 από 1,13% το 2013) και στην Ελλάδα (6,77% - 12,07% αντίστοιχα το 2030 από 2,33% το 2013),32 σύμφωνα με τα διαληφθέντα περί δημογραφικών περιορισμών (Κεφ. 3.3) και 32 Το 2013, ςτθν Ελλάδα ςποφδαηαν 15.459 αλλοδαποί φοιτθτζσ (Fig. 9) —27.600 “διεκνείσ” φοιτθτζσ (ςυμπεριλαμβανομζνων Κυπρίων) μείον 12.141 Κφπριοι φοιτθτζσ (Υποςθμ. 7)— επί ςυνόλου 663.427 εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν (αλλοδαπϊν και θμεδαπϊν) κατ’ εκείνο τό ζτοσ. Επομζνωσ το 2013 οι μθ-Κφπριοι αλλοδαποί φοιτθτζσ ωσ ποςοςτό τοφ ςυνόλου των φοιτθτϊν ςτθν Ελλάδα ιταν (15.459 / 663.427 =) 2,33%, όπωσ αναγράφεται ςτον Ρίνακα 37 (Fig. 37). Αυτό το ποςοςτό όμωσ κακίςταται πολφ μικρότερο εάν αφαιρεκοφν από το ωσ άνω υποςφνολο (15.549) αλλοδαπϊν φοιτθτϊν, οι αλλοδαποί απόφοιτοι τισ ελλθνικισ Μζςθσ Εκπαίδευςθσ που φοιτοφν ςε ελλθνικά Α.Ε.Ι. Εάν π.χ. αφαιρεκοφν από αυτό το υποςφνολο (15.459) οι (8.209) φοιτθτζσ Αλβανικισ υπθκοότθτοσ που ςποφδαηαν ςε Ελλθνικά Α.Ε.Ι. το 2012-2013, τότε το εν λόγω ποςοςτό *(15.459 - 8.209) / 663.427] είναι ίςο προσ 1,09%, που αντικατοπτρίηει πιο ρεαλιςτικά τθν πραγματικότθτα τισ εςωςτρζφειασ τισ ελλθνικισ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ όςον αφορά τθν παγκόςμια αγορά τισ διεκνοφσ εκπαίδευςθσ. Ενϊ δθλαδι ςφμφωνα με τα ςτατιςτικά αρχεία διεκνϊν οργανιςμϊν (ΟΟΣΑ, UNESCO κ.τ.λ.) θ Ελλάδα εμφανίηεται ότι ζχει αξιόλογθ αναλογία διεκνϊν φοιτθτϊν ωσ προσ το ςφνολο των φοιτθτϊν τθσ (27.600 / 663.427 =) 4,16%, εντοφτοισ ςχεδόν τα τρία τζταρτα (3,07%) από αυτό το ποςοςτό οφείλεται ςε φοιτθτζσ που είναι (ομογενείσ) Κφπριοι ι Αλβανοί μόνιμοι κάτοικοι τισ Ελλάδοσ. Κατά αρικμθτικι ακριβολογία, το ςφνολο των διεκνϊν φοιτθτϊν ςτθν Ελλάδα από όλεσ τισ χϊρεσ τοφ Κόςμου πλιν Κφπρου και Αλβανίασ ωσ ποςοςτό τοφ ςυνόλου των φοιτθτϊν ςτθν Ελλάδα είναι 1,09%.132

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣανάλογα με το πρότυπο εκπαιδευτικής εξωστρέφειας που θα εφαρμόσει κάθεχώρα, δηλαδή αναλογία x-ratio στο φάσμα τιμών 1,00 - 1,89 αντίστοιχα. Παρατηρούμε ότι η εν λόγω αναλογία αλλοδαπών φοιτητών ως προς τοσύνολο των φοιτητών είτε τής Ρωσικής Ομοσπονδίας (3,60% - 6,59%) είτε τήςΣουρκίας (3,17% - 5,83%) το 2030 δεν συνιστά κάποιο ορατό πρόβλημαδιότι κυμαίνεται, σε εκατέρα περίπτωση, στο επίπεδο τού εν τοις πράγμασιυφισταμένου ευρωπαϊκού μέσου όρου (5,65%) —Πίνακας 23 (Fig. 23), τελευ-ταία γραμμή, πέμπτη στήλη (e), όπως επίσης και Τποσημ. 17— ενώ υπολεί-πεται κατά πολύ από την αντίστοιχη υψηλή αναλογία χωρών όπως ηΒρετανία, Ελβετία και Αυστρία, που το 2012 ξεπέρασαν το 15% (Πίνακας 23).Επομένως εκατέρα χώρα δεν αντιμετωπίζει απαγορευτικούς δημογραφικούςπεριορισμούς προκειμένου να διευρύνει την περαιτέρω διείσδυσή της στηνπαγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης σύμφωνα με τα ως άνω διεθνήπρότυπα (1 < χ-ratio < 1,89, και αναλογία αλλοδαπών φοιτητών ως προς τοσύνολο των φοιτητών μικρότερη τού 20%). ΢την περίπτωση όμως τής Ελλάδος η ως άνω αναλογία κατά το 2030(6,77% - 12,07%) έχει υπολογισθεί επί τού συνόλου των εγγεγραμμένωνφοιτητών (ενεργών και «ανενεργών») στην Ελλάδα, ήτοι ενέχει ένα εν δυνάμει Tertiary registrations in 2030 (Εγγραφζσ ςτθν τριτοβάκμια εκπαίδευςθ το 2030 ςτατιςτικζσ προγνϊςεισ)Country domestic x-ratio total foreing foreign students tertiary tertiary students as % of (a) registrations registrations οf ACTIVE οf ACTIVE e=d-b total tertiaryGreece students students (e) registrations οf (b) (c) d=b+e 48.652 ACTIVE 52.544 students 368.303 1,00 (d) 54.977 1,08 78.330 f =e/d 1,13 416.955 83.195 1,61 420.847 91.953 (f ) 1,71 423.280 1,89 446.633 11,67% 451.498 12,49% 460.256 12,99% 17,54% 18,43% 19,98% Fig. 46 133

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ σοβαρό πρόβλημα λόγω τού αναφερθέντος υψηλού ποσοστού «ανενεργών» φοιτητών, που κατ’ εκτίμηση συναριθμούνται ποσοστιαία μέχρι 45% επί τού συνόλου των κατ’ έτος εγγεγραμμένων φοιτητών (Τποσημ. 21). Εάν αυτό το ιδιότυπο ελληνικό διαχρονικό φαινόμενο συνεχίσει να υφίσταται και κατά τη δεκαετία τού 2020, τότε για μια πραγματιστική προσέγγιση στο ζήτημα τού ανοίγματος των εκπαιδευτικών συνόρων τής Ελλάδος στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης ενδείκνυται η ως άνω αναλογία να υπολογισθεί όχι επί τού συνόλου των εγγεγραμμένων φοιτητών (100%) αλλά επί τού υποσυνόλου των ενεργών εγγεγραμμένων φοιτητών (55%) —όπως προσδιο- ρίζεται στον Πίνακα 46 (Fig. 46) που συνιστά προσαρμογή των μεγεθών τού (τρίτου) μέρους τού Πίνακα 45 (Fig. 45) σχετικά με την Ελλάδα— οπότε η εν λόγω αναλογία ανέρχεται σε 11,67% - 19,98% , αυξανόμενη δηλαδή δραστικά κατά 65,52% - 72,35% αντίστοιχα. Ειδικότερα, στον Πίνακα 46 (Fig. 46) παρατηρούμε ότι εάν η Ελληνική Πολιτεία επιλέξει αφενός να διατηρήσει το θεσμικό πλαίσιο «ανενεργών» φοιτητών και αφετέρου να διεισδύσει εκ παραλλήλου στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης κατά δυναμικό τρόπο, εφαρμόζοντας εξωστρεφή εκπαιδευτικά πρότυπα τής Ηπειρωτικής Δυτικής Ευρώπης (x-ratio =1,61) ή τής Ευρώπης εν συνόλω (x-ratio = 1,71) ή τής Δυτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανο- μένης τής Βρετανίας (x-ratio = 1,89) —όπως προσδιορίζεται στους τίτλους των στηλών (f )-(g) τού Πίνακα 43 (Fig. 43)— τότε η αναλογία αλλοδαπών φοιτητών ως προς το σύνολο των ενεργών φοιτητών θα ανέλθει σε 17,54% ή 18,43% ή 19,98% αντίστοιχα. Η τρίτη αναλογία (19,98%) είναι απαγορευτική, αφού ανέρχεται στο μη βιώσιμο επίπεδο τού 20%, όπως ήδη αναλύθηκε (Κεφ. 3.3). Οι δύο άλλες αναλογίες (17,54% και 18,43%) είναι οριακά βιώσιμες, και μόνον υπό προϋποθέσεις (κατ' εξαίρεση), ήτοι μόνον σε περιπτώσεις χωρών με μεγάλη παράδοση στη διεθνή εκπαίδευση, όπως Βρετανία, Αυστρία, Ελβετία και Αυστραλία [Fig. 26(a)], αλλά δεν ενδείκνυνται για χώρες χωρίς αντίστοιχη συσσωρευμένη εξωστρεφή εμπειρία σε αυτήν την υπερεθνική αγορά, όπως κατέδειξαν οι (κατά κανόνα) συνυφαινόμενες δυσλειτουργίες και συνακό- λουθες παρενέργειες πολλών «νεοεισερχομένων» χωρών σε αυτήν την αγορά (Κεφ. 3.3 και 3.4).134

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Απεναντίας, εάν η Ελληνική Πολιτεία επιλέξει, τουλάχιστον μέχρι το2030, να διατηρήσει μεν το θεσμικό πλαίσιο «ανενεργών» φοιτητών αλλάόμως να διεισδύσει εκ παραλλήλου στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούςεκπαίδευσης κατά λιγότερο δυναμικό τρόπο, δηλαδή κατά το μάλλον ή ήττονσυντηρητικό (σταδιακό) τρόπο, εφαρμόζοντας εξωστρεφή εκπαιδευτικάπρότυπα των Η.Π.Α. (x-ratio = 1) ή τής Ρωσίας (x-ratio =1,08) ή τής Κεντρικήςκαι Ανατολικής Ευρώπης (x-ratio = 1,13) —όπως επίσης προσδιορίζεται στουςτίτλους των στηλών (c)-(e) τού Πίνακα 43 (Fig. 43)— τότε η αναλογία αλλο-δαπών φοιτητών ως προς το σύνολο των ενεργών φοιτητών της θα ανέλθει σε11,67% ή 12,49% ή 12,99% αντίστοιχα. Παρότι και αυτά τα ποσοστά είναιυψηλά —υπερδιπλάσια τού ως άνω ευρωπαϊκού μέσου όρου (5,65%)—εντούτοις ευρίσκονται εγγύς τού ποσοστού (10%) προς το οποίο συγκλίνει ηδεύτερη («δευτεραγωνιστική») δέσμη ευρωπαϊκών χωρών [Fig 26(b)], στηνοποία συμπεριλαμβάνεται και η Ολλανδία (Κεφ. 3.3), η οποία αποτελεί το ενδυνάμει πρότυπο για μια αποτελεσματική και βιώσιμη διείσδυση τής Ελλάδοςστην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, όπως συνοπτικά προσδιο-ρίζεται στο επόμενο υποκεφάλαιο (3.8). ΢υμπερασματικά, ενδείκνυται για την Ελλάδα να θέσει αρχικώς ωςεφικτό στρατηγικό στόχο περί τούς 50.000 αλλοδαπούς φοιτητές το 2030ήτοι 48.652 - 54.977 αλλοδαπούς φοιτητές ή (ισοδυνάμως) αναλογία x-ratio1,00 - 1,13, σύμφωνα με πρότυπα των Η.Π.Α. ή τής Ρωσίας ή τής Κεντρικήςκαι Ανατολικής Ευρώπης, ή (επίσης ισοδυνάμως) αναλογία αλλοδαπών φοιτητώνως προς το σύνολο των ενεργών φοιτητών 11,67% - 12,99%. Αργότερα, η Ελληνική Πολιτεία ενδεχομένως να είναι σε θέση να αναθεω-ρήσει αυτόν τον αριθμό-στόχο προς τα πάνω κατ' αναλογία και κατά τηνέκταση που θα κατορθώσει να περιορίσει, με θεσμικές μεταρρυθμίσεις, τομαζικό φαινόμενο των «ανενεργών» φοιτητών. ΢ημειωτέον ότι αυτό το ιδιότυποφαινόμενο ούτως ή άλλως δεν περιποιεί ιδιαιτέρα τιμή στο τριτοβάθμιοεκπαιδευτικό σύστημα τής Ελλάδος ως κοιτίδος τού Δυτικού Πολιτισμού,τουλάχιστον σύμφωνα με ακαδημαϊκά πρότυπα οικονομικώς ανεπτυγμένωνκαι εκπαιδευτικώς προηγμένων χωρών, όπου η με αυτό το φαινόμενοσυνυφαινομένη φοιτητική «φιλοσοφία» περί «ήσσονος προσπαθείας» μάλλον 135

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ δεν έχει ιδιαίτερα θετική απήχηση, όπως επισημάνθηκε εναργώς και ευστόχως από την διακεκριμένη Καθηγήτρια Μερόπη Σπυροπούλου τού Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ήδη από το 1995, στο τριήμερο ΢υνέδριο με θέμα “Ελλάδα, Διεθνές Πνευματικό Κέντρο”, που διεξήχθη στους Δελφούς (Παράρτημα 1 (Π.1.10)]. 3.8. Το Ολλανδικό πρότυπο εκπαιδευτικής εξωστρέφειας Η θεαματική και ταυτόχρονα μεθοδική και συντεταγμένη διείσδυση τής Ολλανδίας στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης κατά την 15ετία 1999-2013 μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για την Ελλάδα δεδομένων των κοινών δημογραφικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών μεταξύ των δύο χωρών, παρότι ευρίσκονται σε διαμετρικώς αντίθετες γεωγραφικές περιοχές (Β.Δ. και Ν.Α.) τής ευρωπαϊκής ηπείρου, ήτοι: 1. Πληθυσμός. Η Ολλανδία και η Ελλάδα είναι πληθυσμιακά μικρές χώρες, με πληθυσμό 16,8 εκατομμύρια και 11,1 εκατομμύρια αντίστοιχα, με επί μέρους πληθυσμό σε επίσημη ηλικία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 519 χιλιάδες και 307 χιλιάδες αντίστοιχα, και σύνολο εγγεγραμμένων φοιτητών 803 χιλιάδες και 663 χιλιάδες αντίστοιχα, κατά το έτος 2013. 2. Πολιτισμός. Και οι δύο χώρες είναι προικισμένες με διακεκριμένη συνεισφορά στον Παγκόσμιο Πολιτισμό, η μεν Ολλανδία ως η χώρα τής Ερασμίου πολιτισμικής επαναστάσεως, που άλλαξε τον πολιτισμικό χάρτη τής Ευρώπης, η δε η Ελλάδα ακόμη περισσότερο ως το περίλαμπρο λίκνο τού Δυτικού Πολιτισμού. 3. Ιστορία. Διαχρονικά, η Ολλανδία και η Ελλάδα διατηρούν υψηλό ηθικό ιστορικό ανάστημα (high historical moral ground), δεδομένου ότι η ιστορική τους διαδρομή δεν έχει κηλιδωθεί από μαζικές γενοκτονίες σε βάρος άλλων λαών —όπως επεσυνέβη σε άλλες χώρες, π.χ. στην Γερμανία σε βάρος των Εβραίων, σε Η.Π.Α., Καναδά και Ισπανία σε136

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ βάρος των ιθαγενών τής Αμερικανικής Ηπείρου, σε Αυστραλία σε βάρος των ιθαγενών τής Αυστραλίας, σε Σουρκία σε βάρος των Αρμενίων κ.τ.λ.— παρότι και οι δύο λαοί, Ολλανδοί και Έλληνες, έχουν αποικιακό παρελθόν, η Ολλανδία μετά την Αναγέννηση και η Ελλάδα στην προκλασική εποχή. 4. Γεωστρατηγική. Και οι δύο χώρες είναι μέλη τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, τής Ευρωζώνης και τού ΝΑΣΟ. Επί πλέον και οι δύο χώρες πολέμησαν κατά τού Ναζισμού, ήτοι από την ίδια πλευρά (των Νικητών) τού Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αφού οι λαοί και των δύο χωρών διακρίνονται από το πάθος τους για την ελευθερία και τον εν πολλοίς ανεξάρτητο τρόπο σκέπτεσθαι. 5. Οικονομία. Σο μερίδιο τής Ολλανδίας και τής Ελλάδος στο Παγκόσμιο Α.Ε.Π. είναι σχετικά μικρό (λιγότερο από 1%), ήτοι 0,93% και 0,42% αντίστοιχα το 2010, παρότι η Ολλανδία είναι περισσότερο ανεπτυγμένη οικονoμικά από την Ελλάδα, με κατά κεφαλή εισόδημα $41.535 και $28.029 αντίστοιχα (GDP PPP per capita in international dollars) το 2010. Κοινό δε χαρακτηριστικό και των δύο λαών είναι ότι διακρίνονται αφενός από το εμπορικό τους δαιμόνιο και αφετέρου από τη ναυτοσύνη τους, παρότι η Ελληνική Ναυτιλία υπερέχει τής Ολλανδικής Ναυτιλίας με σχεδόν υπερτριπλάσιο στόλο εμπορικών πλοίων (άνω των 100 GRT). Επί πλέον η Ολλανδία και η Ελλάδα είναι τουριστικές χώρες με παρό- μοιες επιδόσεις, με $22,7 δις και $16,2 δις σε συναλλαγματικές τουρι- στικές εισπράξεις αντίστοιχα το 2013, και 12,7 και 17,9 εκατομμύρια αφίξεις διεθνών τουριστών αντίστοιχα κατά το ίδιο έτος (Fig. 21).Η μοναδική σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο λαών είναι ότι οι Ολλανδοίδιακρίνονται από μεθοδικότητα στον σχεδιασμό και υλοποίηση των δραστη-ριοτήτων τους, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό (κοινωνικό ή κρατικό)επίπεδο, ενώ αντίστοιχη μεθοδικότητα διέπει μεν και τούς Έλληνες ότανδραστηριοποιούνται στο εξωτερικό —όπως καταδεικνύεται παγκοσμίως απότις πολυάριθμες διακρίσεις και τη διεθνή φήμη τής Ελληνικής Ομογένειας— 137

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ αλλά δεν τούς διέπει στον ίδιο βαθμό όταν δραστηριοποιούνται στο εσωτερικό, στον Ελλαδικό χώρο. Τπό αυτήν την άποψη, το Ολλανδικό πρότυπο διείσδυσης στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, το οποίο χαρακτηρίζεται από μεθοδικότητα, μακροχρόνιο σχεδιασμό και συστηματική υλοποίηση, μπορεί να αποβεί χρήσιμο προκειμένου η Ελληνική Πολιτεία να συναγάγει θεμελιώδη και εφαρμόσιμα συμπεράσματα, ώστε η Ελλάδα να διασφαλίσει το δικαιωματικό της μερίδιο στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, ήτοι το μερίδιο που δικαιούται αλλά και υποχρεούται ως εκ τού πληθυσμού, πολιτισμού, ιστορίας, γεωπολιτικής θέσεως και οικονομίας της. International education in the Netherlands (Ανάπτυξθ τισ διεκνοφσ εκπαίδευςθσ ςτθν Ολλανδία) tertiary-education students international year registered international students x-ratio students students as % of (a) registered (e) (b) 1999 students 0,76 2000 466.357 0,71 2001 483.929 (c) (d) 0,79 2002 500.116 0,78 2003 512.712 13.619 2,9% 0,81 2004 522.693 14.012 2,9% 1,03 2005 539.401 1,00 2006 561.168 16.589 3,3% 1,00 2007 576.128 18.874 3,7% 0,94 2008 586.995 18.874 3,9% 0,95 2009 599.478 0,73 2010 615.853 26.154 4,8% 0,82 2011 648.154 26.387 4,7% 1,10 2012 776.527 27.037 4,7% 1,67 2013 789.740 27.449 4,7% 1,94 803.178 30.052 5,0% 23.674 3,8% 27.968 4,3% 38.367 4,9% 57.506 7,3% 68.943 8,6% Fig. 47138

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ ΦΩΤΟ (αριςτερά): Διεκνείσ ςπουδαςτζσ παρελαφνουν ςτο Άμςτερνταμ.Η Ολλανδική διείσδυση στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσηςσυγκεφαλαιώνεται στον Πίνακα 47 (Fig. 47). Όπως αναγράφεται στην τρίτηστήλη (c), σε 15 έτη η Ολλανδία κατόρθωσε να υπερτετραπλασιάσει (406%) τοναριθμό των διεθνών φοιτητών της, από 13.619 το 1999 σε 68.943 το 2013,ενώ κατά την ίδια περίοδο ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητώντης [δεύτερη στήλη (b)] αυξήθηκε κατά πολύ λιγότερο (72%), από 466.357 το1999 σε 803.178 το 2013. Εν τούτοις κατά τα πρώτα 13 χρόνια αυτής τής περιόδου, η αναλογία τούαριθμού των διεθνών φοιτητών στην Ολλανδία ως προς το σύνολο τωνεγγεγραμμένων φοιτητών της [τέταρτη στήλη (d)] παρέμεινε χαμηλή, κυμαινό-μενη μεταξύ 2,9% και 4,9% —σύμφωνα με το «συντηρητικό» πρότυπο τωνΗ.Π.Α., όπου η αντίστοιχη αναλογία κυμάνθηκε στο φάσμα 3,30% - 3,92%το 1999-2013 (Κεφ. 3.2) — ήτοι σε χαμηλότερο επίπεδο από τον αντίστοιχομέσο όρο (5,65%) τής Ευρώπης (Fig. 23). Μόνον κατά τα τελευταία δύοχρόνια αυτής τής 15ετίας, αυτή η αναλογία (7,3% το 2012 και 8,6% το 2013)ξεπέρασε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά και πάλι σε επίπεδα χαμηλότερααπό το 10%, ήτοι από τις αντίστοιχες αναλογίες πολλών ευρωπαϊκών χωρώνπου πρωταγωνιστούν στην αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, όπως π.χ.Βρετανία (17,4%), Ελβετία (16,7%), Αυστρία (15,5%), Γαλλία (11,8%) καιΓερμανία (9,3%) το 2012 (Fig. 23). Παρόμοιες ήσαν οι επιδόσεις τις Ολλανδίας όσον αφορά στην αναλογίαx-ratio, που κατά τα πρώτα 13 χρόνια εκείνης τής περιόδου κυμάνθηκε σεχαμηλά επίπεδα (0,76-1,10) —σύμφωνα και πάλι με το «συντηρητικό» πρό- 139

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ τυπο των Η.Π.Α., με αναλογία x-ratio στο επίπεδο τής μονάδος (Κεφ. 3.4) — ενώ μόνον κατά κατά τα τελευταία δύο χρόνια τής 15ετίας, η αναλογία x-ratio τής Ολλανδίας (1,67 το 2012 και 1,94 το 2013) ανήλθε στο επίπεδο τού μέσου όρου τής Ηπειρωτικής Δυτικής Ευρώπης (1,61), και τής Δυτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης τής Βρετανίας (1,89) το 2012 και το 2013 αντίστοιχα, ενώ παρέμεινε κατά πολύ χαμηλότερη από την αντίστοιχη αναλογία (x-ratio) πολλών χωρών που πρωταγωνιστούν στην αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, όπως π.χ. Αυστραλία (5,19), Βρετανία (3,80), Αυστρία (3,31), Γαλλία (2,41), Ελβετία (2,20) κ.τ.λ. το 2012 (Fig. 36). Εν συνόψει, η Ολλανδία διείσδυσε στην αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης κατά μεθοδικό τρόπο, αρχικά (κατά τα 13 πρώτα χρόνια) κατ’ αναλογία προς το οικονομικό της μέγεθος (x-ratio στο επίπεδο τής μονάδος), στη συνέχεια (κατά τα επόμενα 2 χρόνια) κατ’ αντιστοιχία (όχι καθ’ υπέρβαση) προς την ιστορική, πολιτισμική και γεωπολιτική της υπεραξία (1 < x-ratio < 2), ενώ παράλληλα διατήρησε την αναλογία των διεθνών φοιτητών ως προς το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών τού τριτοβάθμιου συστήματός της σε βιώσιμο επίπεδο (κατά πολύ μικρότερο τού 20%) κατ’ αρμονική αντιστοιχία προς τούς δημογραφικούς της περιορισμούς (Κεφ. 3.3). Επιγραμματικά, το πρότυπο τής Ολλανδίας αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής τού Μέτρου στην εξωστρεφή εκπαιδευτική πολιτική (Κεφ. 3.6).140

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΙΚ΢ΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩ΢ΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ Περιεχόμενα Kεφαλαίου 4 142 1464.1. Διεθνής εκπαίδευση και Παγκόσμιο ΑΕΠ 1584.2. Διεθνής εκπαίδευση και εθνικό ΑΕΠ 1644.3. Αντικυκλικότητα τής διεθνούς εκπαίδευσης 1704.4. Δυναμικές κανονικότητες (dynamic patterns) 1844.5. ΢τατιστικές προβολές και προβλέψεις4.6. Η συνάρτηση τής διεθνούς εκπαίδευσηςΣο παρόν κεφάλαιο (4) προορίζεται πρωτίστως για ακαδημαϊκή χρήση, ήτοιπρος διδασκαλία σε προπτυχιακό επίπεδο οικονομικών και στατιστικής, όπωςεπίσης και σε μεταπτυχιακό επίπεδο σε σχολές επιχειρησιακών σπουδών καιεκπαίδευσης. Επί πλέον όμως μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο σεπολιτικό επίπεδο με σκοπό (α) την αποτελεσματικότερη κατανόηση, απόπολιτικές και εκπαιδευτικές αρχές, τής δυναμικής τής παγκόσμιας αγοράςδιεθνών φοιτητών, (β) τον σχεδιασμό και υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που θααποσκοπούν στην προαγωγή τής εξωστρέφειας τού μεταλυκειακού καιτριτοβάθμιου εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας, και (γ) τη βελτίωσηεκτιμήσεων και προβλέψεων από κρατικούς οργανισμούς και εκπαιδευτικούςφορείς περί των μελλοντικών τάσεων αυτής τής διεθνούς αγοράς. 141

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ 4.1. Διεθνής εκπαίδευση και Παγκόσμιο ΑΕΠ Διαχρονικά, υφίσταται μια στατιστικώς μονοσήμαντη (συναρτησιακή) σχέση μεταξύ Παγκοσμίου Εθνικού Προϊόντος (World GDP PPP) και συνολικού αριθμού διεθνών φοιτητών (international students), όπως απεικονίζονται αντίστοιχα στον οριζόντιο και κάθετο άξονα στο Γράφημα 48 (Fig. 48). ΢ε αυτό το γράφημα, τα συναφή στατιστικά δεδομένα των ΟΟ΢Α και UNESCO για την περίοδο 1999-2013 (Fig. 1) απεικονίζονται από την (πράσινη) κυματοειδή καμπύλη — στα σημεία τής οποίας αναγράφεται (εκ δεξιών) το έτος εκάστου ζεύγους δεδομένων — ενώ η γραμμική της προσέγγιση απεικο- νίζεται από το (κόκκινο) ευθύγραμμο τμήμα. International students and World GDP PPP (Διεκνείσ φοιτθτζσ και Ραγκόςμιο ΑΕΡ) 4.500.000 International students y = a + bx 2012 4.000.000 2011 3.500.000 a = – 145.567 2010 3.000.000 b = 0,000000049 2009 2.500.000 2.000.000 R2 = 0,9648 2008 1.500.000 2007 30 FigF.ig3.448 2006 2005 2004 2003 2002 2001 actual data 2000 linear approximation 1999 40 50 60 70 80 90 World GDP PPP (trillions, current international dollars)142

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΙΚ΢ΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩ΢ΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣΗ γραμμική προσέγγιση (linear approximation) των εν λόγω στατιστικώνδεδομένων είναι στατιστικώς σημαντική (Rχ2,y = 96,48%) και η εξίσωσή της είναιη εξής: y = a + bx (1) a = – 145.567 b = 0,000000049όπου y είναι ο συνολικός αριθμός διεθνών φοιτητών και χ είναι το ΠαγκόσμιοΑΕΠ (World GDP PPP), που σε αυτό το γράφημα αποτιμάται σε τρισεκα-τομμύρια τρεχόντων διεθνών δολλαρίων (current international dollars), σεπροσαρμοσμένες τιμές (Purchasing Power Parity). O συντελεστής (b) τήςανεξάρτητης μεταβλητής σημαίνει ότι το σύνολο των διεθνών φοιτητών (y)αυξάνεται κατά ένα νέο φοιτητή κάθε φορά που το Παγκόσμιο ΑΕΠ (χ)αυξάνεται κατά $ 21 εκατομμύρια περίπου (αφού 1/b = 20.920.546). Επιπροσθέτως τού υψηλού βαθμού στατιστικής συσχέτισης (correlation)33μεταξύ των ως άνω δύο μεταβλητών (Rχ,y = 98,22%), ο μέσος ετήσιος ρυθμόςμεγεθύνσεως, r, τού Παγκοσμίου ΑΕΠ, και o μέσος ρυθμός αυξήσεως, ρ, τούσυνόλου των διεθνών φοιτητών είναι σχεδόν ίδιος: r = 5,77% και ρ = 5,80% (με33 O ςυντελεςτήσ ςυςχέτιςησ (correlation coefficient), Rx,y, τισ χρονικισ ςειράσ τοφ Ραγκοςμίου ΑΕΡ (xt) με τθν αντίςτοιχθ χρονικι ςειρά διεκνϊν φοιτθτϊν (yt), όςον αφορά ςε μία περίοδο n ετϊν (t =1,...,n), με μζςθ τιμι μx και μy αντίςτοιχα κατ' αυτιν τθν περίοδο, ορίηεται ωσ ςυνάρτθςθ τισ ςυνδιακφμανςθσ (Cx,y) των δφο μεταβλθτϊν και των τυπικϊν αποκλίςεϊν τουσ (ςx και ςy αντίςτοιχα): Rx,y = Cx,y (2) ςx ςy 1 n Cx,y = n (xi – μx) (yi – μy) (3) i=1 n 0,5 n 0,5 ςx = (xi – μx)2 ςy = (yi – μy)2 i=1 i=1 (4) n–1 n–1 143

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ εκθετικό υπολογισμό για την περίοδο 1999-2013) ή r = 5,82% και ρ = 5,83% (με αριθμητικό υπολογισμό για την ίδια περίοδο).34 Είναι δε αξιοσημείωτο ότι το Παγκόσμιο ΑΕΠ μεγεθύνεται κατά σταθερό μέσο ετήσιο ρυθμό (r) ανά δεκαετία,35 π.χ. 5,34% και 5,77% στη δεκαετία τού 1990 και 2000 αντίστοιχα. Επί πλέον η διακύμανση τού ετησίου ρυθμού μεγεθύνσεως τού Παγκοσμίου ΑΕΠ (rT) είναι μικρότερη από τη διακύμανση τού ετησίου ρυθμού αυξήσεως τού συνολικού αριθμού διεθνών φοιτητών (ρT): Κατά την περίοδο 1999-2013 ( Τ = 1999...2013), η τυπική απόκλιση (standard deviation) τού πρώτου ήταν 2,07% έναντι 3,60% τού δεύτερου, ενώ η μέση απόκλιση (average deviation) τού πρώτου ήταν 1,54% έναντι 2,94% τού δεύτερου.36 ΢ε αυτό το αναλυτικό πλαίσιο —ήτοι (α) υψηλός συντελεστής συσχέτισης τού Παγκοσμίου ΑΕΠ με τον συνολικό αριθμό διεθνών φοιτητών (Fig.4-5, 48), (β) σχεδόν ταυτόσημος μέσος (μακροχρόνιος) ρυθμός αυξήσεώς τους και (γ) διαχρονικά μικρότερη διακύμανση, κατ’ έτος (t), τού ετησίου ρυθμού (rt) αυξήσεως τού Παγκοσμίου ΑΕΠ συγκριτικά με τη διακύμανση τού αντιστοί- χου ρυθμού (ρt) τού συνόλου των διεθνών φοιτητών— μπορούμε να προσδιορί- 34 Σφμφωνα με τθ μζκοδο εκθετικοφ υπολογιςμοφ, οι τιμζσ των r και ρ ςε μία περίοδο k ετϊν, από το ζτοσ Τ μζχρι το ζτοσ Τ+k, υπολογίηονται δι’ επιλφςεωσ των εξιςϊςεων xT+k=xT(1+ r)k και yT+k = yT(1+ ρ)k αντίςτοιχα. Σφμφωνα δε με τθ μζκοδο αριθμητικοφ υπολογιςμοφ, οι τιμζσ των r και ρ είναι οι αρικμθτικοί μζςοι όροι των αντιςτοίχων ετθςίων ρυκμϊν, rt και ρt αντίςτοιχα (όπου t = Τ, ..., Τ+k). 35 Ο εκθετικόσ μακροχρόνιοσ ρυκμόσ αυξιςεωσ, r, τοφ Ραγκοςμίου ΑΕΡ, xt , υπολογιηο- μζνου ςε μία περίοδο από το ζτοσ Τ μζχρι το ζτοσ Τ+ k ορίηεται ωσ εξισ: r = –1 + (x Τ+ k / xT )1/k ( 5) Επί παραδείγματι, εάν θ τιμι τοφ r υπολογιςκεί για τθν περίοδο 1999 - 2012, ιτοι επί τθ βάςει 14ετοφσ περιόδου (k + 1 = 14), με Ραγκόςμιο ΑΕΡ (World GDP PPP), ςε τρζχουςεσ τιμζσ διεκνϊν δολλαρίων, x1999 = $39,52 τρισ και x2012 = $82,84 τρισ για τα ζτθ 1999 και 2012 αντίςτοιχα, τότε r = 5,86%.144

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΙΚ΢ΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩ΢ΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ Correlations between GDP PPP and outbound students (sorted by GDP per capita of sampled country) (Συςχετίςεισ μεταξφ ΑΕΡ και αποδθμοφντεσ φοιτθτζσ, ανά ΑΕΡ κατά κεφαλι)$58.258GDP per capita$1.006 -100% -50% 0% 50% +100%Fig. 49 Correlation (R)36 Η τυπική απόκλιςη (standard deviation) ορίηεται από τθ ςχζςθ (4). H μέση απόκλιση (average deviation) ορίηεται αντίςτοιχα ωσ εξισ: n n (6) |xi – μx| |yi – μY| i=1 i=1 dx = n – 1 dY = n – 1 145

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ σουμε, κατά εκθετική προσέγγιση, τον συνολικό αριθμό διεθνών φοιτητών (y) ως συνάρτηση τού Παγκοσμίου ΑΕΠ (χ), ήτοι y=f (χ), ή κατά συνακολουθία ως χρονική συνάρτηση τού μακροχρονίου ρυθμού μεγεθύνσεως τού Παγκο- σμίου ΑΕΠ, ήτοι yt = h(r,t), όπως προσδιορίζεται στα υποκεφάλαια 4.4-4.6. 4.2. Διεθνής εκπαίδευση και εθνικό ΑΕΠ Η στατιστικώς σημαντική συσχέτιση τού συνολικού αριθμού διεθνών φοιτητών με το Παγκόσμιο ΑΕΠ, δεν υποδηλώνει αντίστοιχη (στατιστικώς σημαντική) σχέση μεταξύ τού συνολικού αριθμού αποδημούντων φοιτητών κάθε χώρας (outbound students) με το εθνικό ΑΕΠ τής χώρας, ήτοι μεγαλύτερο εθνικό εισόδημα δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην περισσότερους αποδημούντες φοιτητές σε εθνικό επίπεδο, όπως ενδεικτικά εμφαίνεται στην τρίτη στήλη (c) τού Πίνακα 50 (Fig. 50). ΢υγκεκριμένα, στον πίνακα καταχωρούνται συναφή δεδομένα για τις 50 πλέον εκπαιδευτικώς «ελλειμματικές» χώρες στον Κόσμο, ήτοι χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό καθαρής εκροής διεθνών φοιτητών (net outflow of international students) εκπεφρασμένης ως ποσοστό τού πληθυσμού τής χώρας (Κεφ. 2.4), όπως αναγράφεται στη δεξιά στήλη (g). ΢ημειωτέον ότι Κύπρος και η Ελλάδα κατέχουν την 1η και 14η θέση στον πίνακα, με πλη- θυσμιακά ποσοστά καθαρής εκροής διεθνών φοιτητών -0,597% και -0,251% αντίστοιχα (στήλη g). ΢την τρίτη στήλη (c) τού πίνακα, αναγράφεται για κάθε χώρα ο συντε- λεστής συσχέτισης (R) τού ΑΕΠ της (GDP PPP) με τον συνολικό αριθμό αποδημούντων φοιτητών της στην περίοδο 2000-2010. Αυτός ο συντελεστής παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση μεταξύ των χωρών (ήτοι από -97,08% για την Ελλάδα μέχρι +99,16% για το Καμερούν), με χαμηλό μέσο όρο (57,09%) και μεγάλη μέση απόκλιση (39,88%). Επομένως σε κάποιες χώρες ο αριθμός των αποδημούντων φοιτητών τους συσχετίζεται στατιστικώς σημαντικά με το ΑΕΠ τής χώρας [π.χ. Αλβανία (3), ΢λοβακία (11), Μπαχρέϊν (12), Κογκό (22), Καμερούν (44), με R > 98%], ενώ σε άλλες χώρες τέτοια συσχέτιση δεν υφί- σταται [π.χ. Φονκ-Κονγκ (Κίνα) (5), ΥΤΡΟΜ (13), Σζιμπουτί (17), Μαρόκο (34),146

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΜΙΚ΢ΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩ΢ΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣOUTBOUND STUDENTS AND ECONOMIC GROWTH Fig. 50(ΑΡΟΔΗΜΟΥΝΤΕΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ)inverse rankCountry Correlation GDP PPP rate of increase GDP PPP Net outflow between growth in outbound per capita of students by net outflow of students international studentsGDP PPP and rate (current int/al $, (% of population, outbound (average average average DATA SOURCE: UNESCO, OECD 37students(average2000-2010) 2000-2010) 2000-2010) 2000-2010)(a) (b) (c) (d) (e) (f) (g)1 Cyprus 95,02% 6,68% 6,94% 25.263 -0,597% 5,99% 4,94% 10.787 -0,561%2 Mauritius 65,22% 7,45% 15,12% -0,469% 6,06% 8,46% 6.265 -0,430%3 Albania 98,88% 6,30% 2,60% 11.516 -0,393% 7,14% 1,37% 36.043 -0,388%4 Botswana 22,01% 7,17% -1,13% 21.837 -0,378% 7,91% 3,52% -0,349%5 China, Hong Kong 19,88% 6,78% 1,38% 6.484 -0,332% 4,17% 7,85% 20.344 -0,321%6 dOmmiannistrative Region 37,39% 7,80% 18,24% -0,290% 8,18% 7,39% 5.342 -0,274%7 Bosnia & Herzegovina -23,64% 7,17% 1,62% 12.928 -0,273% 4,57% -7,81% 17.125 -0,251%8 Trinidad and Tobago 86,09% 4,47% 11,49% 22.550 -0,251% 7,38% 5,16% -0,235%9 Namibia 35,35% 6,12% 3,82% 8.082 -0,222% 5,51% -2,01% 24.795 -0,211%10 Gabon 95,46% 7,16% 1,59% -0,205% 8,76% 15,16% 4.514 -0,197%11 Slovakia 98,80% 6,28% 9,75% 2.312 -0,196% 6,88% 5,38% 1.324 -0,195%12 Bahrain 97,90% 4,04% -0,27% 15.820 -0,188% 11,01% 8,88% 16.672 -0,172%13 FYROM 14,70% 7,66% 7,47% 2.962 -0,169% 5,75% 5,98% 1.343 -0,165%14 Greece -97,08% 7,25% 8,49% 3.355 -0,153% 5,38% 1,16% 25.546 -0,151%15 Swaziland 91,21% 7,94% 24,82% 3.770 -0,150% 8,51% 7,18% 10.368 -0,145%16 Republic of Moldova 87,93% 10,59% 6,93% 23.435 -0,140% 3,61% 1,14% 14.957 -0,137%17 Djibouti 4,23% 10,01% 13,51% 37.931 -0,136% 7,17% 0,02% 1.133 -0,132%18 Croatia -70,76% 6,70% 6,76% 3.583 -0,128% 9,70% 17,95% 8.770 -0,121%19 Estonia 48,22% 6,40% 0,57% 2.534 -0,120% 2,23% 2,23% 5.234 -0,109%20 Mongolia 95,19% 4,52% -8,15% 3.684 -0,101% 6,33% 7,09% 7.290 -0,093%21 Lesotho 57,16% 7,15% 2,78% 9.020 -0,084% 9,22% 6,18% 8.675 -0,081%22 Congo 98,20% 3,46% 1,19% 1.064 -0,081% 5,55% 6,92% 23.342 -0,079%23 Israel 53,56% 7,24% 5,93% 1.589 -0,077% 6,15% 6,88% 4.151 -0,074%24 Bhutan 92,45% 6,06% 3,08% 2.126 -0,072% 6,85% 2,77% 4.185 -0,072%25 Bulgaria 79,33% 6,27% 15,36% 1.915 -0,065% 4,68% 7,43% 1.925 -0,065%26 Republic of Korea 97,19% 58.258 1.66427 Lithuania 90,66% 12.165 12.70228 Ireland 36,35% 1.00629 Timor-Leste 84,04%30 Georgia 96,73%31 Kazakhstan 92,53%32 Guyana 78,82%33 Turkmenistan 89,52%34 Morocco -13,40%35 Tunisia 97,61%36 Belarus 95,22%37 Serbia -39,98%38 Haiti 84,00%39 Slovenia -19,91%40 Senegal 88,64%41 Syria 50,99%42 Uzbekistan 63,22%43 Fiji 8,23%44 Cameroon 99,16%45 Mauritania 97,21%46 United Arab Emirates 94,68%47 Gambia 82,33%48 Malaysia 59,59%49 Libya -35,43%50 Guinea-Bissau 94,06% 147

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ ΢λοβενία (39), Υίτζι (43), με |R| < 20%], όπως απεικονίζεται στο Γράφημα 49 (Fig. 49). ΢υγκεκριμένα, σε αυτό το γράφημα οι οριζόντιοι (πορτοκαλί) ράβδοι απεικονίζουν τούς συντελεστές συσχέτισης τού Πίνακα 50 (στήλη c), ταξινομημένους όμως σύμφωνα με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (στήλη f) τής αντίστοιχης χώρας (στήλη b). Επί παραδείγματι, η πρώτη ράβδος (εκ των άνω) στο γράφημα απεικονίζει τον συντελεστή συσχέτισης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (γραμμή 46 τού πίνακα) με το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ ($58.258), ενώ η τελευταία ράβδος απεικονίζει τον συντελεστή συσχέτισης τής Γουϊνέας (γραμμή 50) με το χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ ($1.006) από τις 50 χώρες που συμπεριλαμβάνονται στον πίνακα. Αυτή η διάταξη τού γραφήματος (Fig. 49) αναδεικνύει ένα χαρακτη- ριστικό τής παγκόσμιας αγοράς διεθνών φοιτητών: Παρότι ο εν λόγω συντελεστής συσχέτισης διαφέρει από χώρα σε χώρα, ανεξαρτήτως τού οικονομικού της επιπέδου, εν τούτοις αυτές οι διαφορές τείνουν να είναι μεγαλύτερες στις περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες και μικρότερες στις λιγότερο ανεπτυγμένες. Ενδεικτικά, οι 15 πλουσιότερες χώρες στον πίνακα περιλαμβάνουν χώρες με υψηλό συντελεστή θετικής συσχέτισης [Κορέα (97,19%), Μπαχρέϊν (97,90%), ΢λοβακία (98,80%)] αλλά και χώρες με αρνητικό συντελεστή συσχέτισης [Ελλάδα (-97,08%), ΢λοβενία (-19,91%), Κροατία (-70,76%)].37 Απεναντίας οι 15 πτωχότερες χώρες στο πίνακα έχουν όλες θετικό συντελεστή συσχέτισης, και μάλιστα με χαμηλότερο μέσο όρο απολύτων τιμών τού συντελεστή (|R|) και χαμηλότερη διακύμανσή του απ’ ό,τι οι 15 πλουσιότερες χώρες.38 37 Η ςυντελεςτισ ςτατιςτικισ ςυςχζτιςθσ είναι αρνθτικόσ ςτθν περίπτωςθ τισ Ελλάδοσ, διότι κακϊσ το ΑΕΡ τθσ (GDP PPP) αυξάνετο ςτθ δεκαετία τοφ 2000 (από $199,2 δισ το 2000 ςε $311,4 δισ το 2009, ιτοι αφξθςθ +56,33% ςε τρζχουςεσ τιμζσ διεκνϊν δολλαρίων), ο αρικμόσ των αποδθμοφντων φοιτθτϊν τθσ μειϊνετο ςτθν ίδια περίοδο (από 63.446 το 2000 ςε 28.126 φοιτθτζσ το 2009, ιτοι μείωςθ -55,67%) και μάλιςτα κατά ςτατιςτικώσ ςημαντική αντιςτοιχία, αφοφ θ απόλυτθ τιμι τοφ ςυναφοφσ ςυντελεςτι ςυςχζτιςθσ είναι υψθλι ςε αυτιν τθν περίπτωςθ (|R| = 97,08%).148