Ελλάδα:Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ2.1. Ρυθμός αυξήσεως τού συνόλου των διεθνών φοιτητών΢τη δεκαετία τού 2000, η παγκόσμια αγορά των διεθνών φοιτητών μεγεθύνθη-κε με εντυπωσιακούς ρυθμούς: Οι διεθνείς φοιτητές σχεδόν διπλασιάσθηκανσε δέκα χρόνια, από 1.880.242 το 2000 σε 3.659.674 το 2010, όπωςαναγράφεται στον Πίνακα 1 (Fig. 1), ήτοι με μέσο (εκθετικό) ρυθμό αυξήσεως6,89%, που ήταν πολλαπλάσιος από τον αντίστοιχο ρυθμό αυξήσεως είτε τούσυνολικού παγκοσμίου πληθυσμού γενικότερα (1,09%), είτε τού παγκοσμίουπληθυσμού ηλικίας 15-24 ετών (1,08%), ή ηλικίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης(tertiary-education age) ειδικότερα (1,75%), όπως αναγράφεται στον Πίνακα2 (Fig. 2). Είναι δε αξιοσημείωτο ότι αυτός ο ρυθμός αυξήσεως (6,89%) τήςαγοράς διεθνών φοιτητών, ως κλάδου τής Παγκόσμιας Οικονομίας, ήτανμεγαλύτερος (σχεδόν κατά 20%) από τον μέσο ρυθμό μεγεθύνσεως (5,76%)τού αγοραστικώς προσαρμοσμένου Παγκοσμίου ΑΕΠ (World GDP PPP, σετρέχουσες τιμές διεθνών δολλαρίων) κατ’ εκείνη τη δεκαετία (πίνακες 1-2). Fig. 2International students and world population, 2000-2010(Διεκνείσ φοιτθτζσ και παγκόςμιοσ πλθκυςμόσ, 2000-2010)Year 2000 2010 average (exponential)World population 257.186.888 305.942.291 annual ratein tertiary-education age of increase 2000 - 2010 1,75%World population 1.048.508.853 1.167.804.564 1,08% DATA SOURCE: UNESCO, OECD15-24 years oldTotal world population 5.923.605.726 6.599.791.384 1,09% International students 1.880.242 3.659.674 6,89%International students 0,73% 1,20%as % of world populationin tertiary-education age 49

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Κατά συνακολουθία, το σύνολο διεθνών φοιτητών ως ποσοστό τού παγκοσμίου πληθυσμού ηλικίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (world population in tertiary-education age) αυξήθηκε από 0,73% το 2000, σε 1,20% το 2010 (Πίνακας 2). Παρά όμως τη θεαματική μεγέθυνση τής αγοράς διεθνών φοιτητών στη δεκαετία τού 2000, και παρότι πρόκειται περί υπερεθνικής αγοράς με τη δική της αυτόνομη δυναμική που εν συνόλω δεν υπόκειται σε εθνικό έλεγχο από επί μέρους κρατικούς φορείς ή συντονισμό από διεθνείς αρχές ή οργανισμούς, η διεθνής εκπαίδευση συνιστά λειτουργικό κλάδο τής Παγκόσμιας Οικονομίας, ο οποίος διέπεται από συγκεκριμένους «νόμους», ήτοι διαχρονικές δυναμικές κανονικότητες (intertemporal dynamic patterns), όπως ενδεικτικά εμφαίνεται στον Πίνακα 3 (Fig. 3), ήτοι: (α) Διαχρονικά, από τη δεκαετία τού 1950 μέχρι σήμερα, ο συνολικός αριθμός των διεθνών φοιτητών προσεγγίζει το 2% τού συνολικού παγκοσμίου πληθυσμού φοιτητών (όσων δηλαδή σπουδάζουν είτε στη χώρα τους είτε στο εξωτερικό), αφού ο πρώτος αποτελούσε το 1,83% τού δεύτερου το 1950 και παρέμεινε σε αυτό το επίπεδο (1,89%) και στη δεκαετία τού 2000. International students and all students, 1950-2006 Fig. 3 (Διεκνείσ φοιτθτζσ και ςφνολο φοιτθτϊν, 1950-2006) average (exponential) Year 1950 2006 annual rate DATA SOURCE: UNESCO, OECD of increase DATA International students 110 χBιAλιNάKδε1 σ 2,7 εκατομ. 1950 - 2006 SOURCE: UNESCO, OECD, WORLD 144 εκατομ. 5,79% All students 6 εκατομ. 5,73% International students 1,83% 1,89% as % of all students50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣinternational International students and world GDP Fig. 4 World students GDP PPP, (Διεκνείσ φοιτθτζσ και παγκόςμιο ΑΕΡ) trillion $3.500.000 773.000.000 662.500.000 552.000.000 441.500.000 331.000.000 22500.000 1100 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 outbound international students from specified region of origin outbound international students from unspecified region of origin additional international students (estimates) World GDP PPP (trillions, current international $) The braid effect Fig. 5 (To φαινόμενο πλεξοφδασ)200150 DATA SOURCE: UNESCO, OECD100 World GDP PPP ( = 100 in 2000) 50 Total international students ( = 100 in 2000) World population of 15-24 years old ( = 100 in 2000) 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 51

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ (β) Επίσης διαχρονικά, από τη δεκαετία τού 1950 μέχρι σήμερα, ο μέσος (εκθετικός) ετήσιος ρυθμός αυξήσεως τού συνόλου των διεθνών φοιτητών είναι περίπου ίσος με τον αντίστοιχο μακροχρόνιο μέσο ρυθμό μεγεθύνσεως τού Παγκοσμίου ΑΕΠ, ο οποίος ήταν 5,86% την 15ετία 1999-2013 (Κεφ. 4.1, Τποσημ. 35). ΢υγκεκριμένα, οι διεθνείς φοιτητές και το παγκόσμιο σύνολο φοι- τητών αυξάνοντο σχεδόν κατά ίδιο μέσο (εκθετικό) ετήσιο ρυθμό, 5,79% και 5,73% αντίστοιχα στην περίοδο 1950-2007 (Πίνακας 3, δεξιά στήλη). Παρά δε την (παροδική) απόκλιση τού ρυθμού αυξήσεως (6,89%) τού συνόλου των διεθνών φοιτητών από αυτό το επίπεδο στη δεκαετία τού 2000 (Πίνακας 2, δεξιά στήλη), στη συνέχεια επήλθε μία (διορθωτική) κάμψη σε αυτόν το ρυθμό το 2012-2013, με αποτέλεσμα ο μέσος (εκθετικός) ρυθμός αυξήσεως τού συνόλου των διεθνών φοιτητών υπολογιζόμενος στη 15ετία 1999-2013 να είναι τελικά 5,77%, ήτοι να επανέλθει στο μακροχρόνιο επίπεδό του, δηλαδή σχεδόν να εξισωθεί και πάλι με τον μακροχρόνιο ρυθμό μεγεθύνσεως τού Παγκοσμίου ΑΕΠ. Αυτή η δυναμική σχέση μεταξύ τής αγοράς των διεθνών φοιτητών και τού Παγκοσμίου ΑΕΠ εμφαίνεται στο Γράφημα 4 (Fig. 4), που αναπαριστά το σύνολο των διεθνών φοιτητών (αριστερός κάθετος άξονας) και το Παγκόσμιο ΑΕΠ (δεξιός κάθετος άξονας) στη 15ετή περίοδο 1999-2013 (οριζόντιος άξονας). Όπως παρατηρούμε, το σύνολο των διεθνών φοιτητών (καφέ στήλες) αυξή- θηκε περίπου με τον ίδιο μέσο (εκθετικό) ρυθμό με το Παγκόσμιο ΑΕΠ (πορτοκαλί στήλες) κατ’ αυτήν την περίοδο, αφού οι αντίστοιχες στήλες ανέρχονται στο ίδιο αντίστοιχο ύψος στην αρχή (1999) και στο τέλος (2013) τής περιόδου, παρότι κατά τα ενδιάμεσα έτη το πρώτο αυξάνετο άλλοτε μεν με υψηλότερο ρυθμό απ’ ό,τι το δεύτερο (2002-2005, 2009-2012), άλλοτε δε με χαμηλότερο (2000-2001, 2006-2008). Η μακροχόνια αύξηση τού συνόλου των διεθνών φοιτητών και τού Παγκο- σμίου ΑΕΠ κατά τον ίδιο περίπου μέσο (εκθετικό) ρυθμό, σε συνδυασμό με την οριακή (και σχετικώς ασύγχρονη) διακύμανση τού εν λόγω ρυθμού52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣεκάστου ανά έτος, έχει ως αποτέλεσμα το φαινόμενο πλεξούδας (braid effect),που συνιστά μία από τις πλέον χαρακτηριστικές διαχρονικές δυναμικέςκανονικότητες τής παγκόσμιας αγοράς των διεθνών φοιτητών και αναπα-ριστάται στο Γράφημα 5 (Fig. 5), στο οποίο οι αντίστοιχες δύο γραμμικέςκαμπύλες (καφέ και πορτοκαλί αντίστοιχα) αλληλοδιαπλέκονται στην περίοδο1999-2013 (όπως περαιτέρω αναλύεται στο Κεφ. 4.4). ΢ημειωτέον ότι σε αυτό το γράφημα (5) αναπαριστάται ενδεικτικά και ηγραμμική (πράσινη) καμπύλη αυξήσεως τού παγκοσμίου πληθυσμού ηλικίας15-24 ετών κατά την ίδια περίοδο (1999-2013), η οποία μάλλον αποκλίνειπαρά συγκλίνει προς τις δύο άλλες καμπύλες (όπως ποσοτικά αναγράφεταιστον Πίνακα 2). Δηλαδή μικρό μόνο μέρος τής κατ’ έτος αυξήσεως είτε τούσυνόλου των διεθνών φοιτητών είτε τού Παγκοσμίου ΑΕΠ αποδίδεται στηναντίστοιχη αύξηση τού παγκοσμίου πληθυσμού. Παρά όμως αυτές τις διαχρονικές δυναμικές κανονικότητες, που διέπουντην παγκόσμια αγορά διεθνών φοιτητών ως αναπτυσσομένου κλάδου τήςΠαγκόσμιας Οικονομίας, πρόκειται περί αγοράς όπου επισυμβαίνουνπλείστες όσες ανακατατάξεις χρόνο με τον χρόνο όσον αφορά στην κατανομήτων διεθνών φοιτητών ανά χώρα προέλευσης (Πίνακες 6-7) ή ανά χώραπροορισμού (Πίνακες 8-9), κ.τ.λ., όπως αναλύεται στα επόμενα τέσσεραυποκεφάλαια (2.2-2.5). 2.2. Χώρες προέλευσης διεθνών φοιτητών΢τους Πίνακες 6-7 (Fig. 6-7), κατατάσσονται, κατά φθίνοντα αριθμό αποδη-μησάντων διεθνών φοιτητών (outbound students), οι κορυφαίες 60 χώρεςπροέλευσης διεθνών φοιτητών, ως χώρες εισαγωγής εκπαιδευτικών υπηρεσιών(«εξαγωγής» διεθνών φοιτητών) το 1999 και 2013 αντίστοιχα. Παρατηρούμε ότι την πρώτη θέση σε αυτήν την κατάταξη καταλαμβάνειδιαχρονικά η Κίνα, με μία όμως δυναμική ιδιαιτερότητα: Οι Κινέζοι διεθνείςφοιτητές σχεδόν 5πλασιάσθηκαν σε απόλυτους αριθμούς το 1999-2013, από157.845 το 1999 σε 746.085 το 2013, με αποτέλεσμα να υπερδιπλασιασθεί 53

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣOUTBOUND INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 1999(ΑΡΟΔΗΜΙΕΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 1999) 1 China 157.485 31 Mexico 13.486 2 Republic of Korea 68.129 32 Ukraine 13.285 3 Greece 66.951 33 Netherlands 13.064 4 Japan 58.390 34 Norway 12.947 5 India 55.436 12.341 6 Malaysia 54.255 35 Bosnia and Herzegovina 12.028 7 Germany 53.333 36 Jordan 12.028 8 Turkey 51.295 37 Syrian Arab Republic 11.742 9 France 48.316 38 Austria 11.39610 United States of America 41.503 10.95911 Italy 39.657 39 Croatia 10.30512 Morocco 38.159 40 Portugal 10.26613 Canada 30.353 41 Israel 10.13914 Indonesia 29.930 42 Saudi Arabia 10.11315 Russian Federation 28.634 10.07716 Singapore 28.141 43 Romania17 Britain & Northern Ireland 27.752 44 Colombia 9.92418 Spain 26.253 45 Bulgaria 9.76919 Iran (Islamic Republic of) 23.055 46 Finland 9.74220 Thailand 21.967 9.68321 Kazakhstan 20.171 47 Palestine 9.67622 Ireland 19.411 48 Cameroon 9.38023 Algeria 17.512 49 Belgium 8.90924 Serbia 16.678 50 Kenya 8.73425 Brazil 16.268 8.62926 Poland 15.515 51 Tunisia 8.56927 Nigeria 15.190 52 Republic of Moldova 8.48528 Pakistan 14.625 53 Switzerland 8.45829 Sweden 13.982 54 Egypt 8.27830 Uzbekistan 13.528 8.169 55 Haiti 7.557DATA SOURCE: UNESCO, OECD 4 56 Zimbabwe 57 Lebanon Fig. 6 58 Oman 59 Viet Nam 60 Venezuela 4 Στον Ρίνακα 6 (Fig. 6), το ςφνολο των Κινζηων φοιτθτϊν εξωτερικοφ (157.485) ςυμπεριλαμβάνει τα αντίςτοιχα μεγζκθ τισ θπειρωτικισ Κίνασ (123.076) και των δοικθτικϊν περιοχϊν Hong Kong (33.625) και Macao (784). Τα ςχετικά με τθ ΢ωςία δεδομζνα είναι τοφ ζτουσ 2000. Φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα που ςπουδάηουν ςτθν Κφπρο, και αντιςτρόφωσ, δεν ςυνυπολογίηονται ωσ διεκνείσ φοιτθτζσ ςτον παραπάνω πίνακα, όπου οι Ζλλθνεσ φοιτθτζσ εξωτερικοφ ςυναρικμοφνται ςε 66.951 (ιτοι 68.129 Ζλλθνεσ φοιτθτζσ εξωτερικοφ μείον 159 Ζλλθνεσ φοιτθτζσ ςτθν Κφπρο το 1999), ενϊ θ Κφπροσ κατετάχκθ ςτθν 61θ κζςθ το 1999 με 6.968 Κυπρίουσ φοιτθτζσ εξωτερικοφ (ιτοι 13,546 Κφπριοι φοιτθτζσ εξωτερικοφ μείον 6,578 Κφπριοι φοιτθτζσ ςτθν Ελλάδα το 2013). Πλα τα άλλα μεγζκθ ςτον πίνακα ςυμπεριλαμβάνονται ςτο ςτατιςτικό αρχείο των UNESCO / OECD “Total οutbound internationally mobile students, both sexes (number)” καταχωροφμενο ωσ “Outbound students - total” (Κεφ. 5.2.1, #95).54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣOUTBOUND INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 2013(ΑΡΟΔΗΜΙΕΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 2013) 1 China 746.085 31 Mexico 27.118 2 India 181.872 32 Thailand 25.517 3 Germany 119.123 25.509 4 Republic of Korea 116.942 33 Colombia 24.625 5 France 34 Bulgaria 24.147 6 Saudi Arabia 84.059 35 Albania 24.112 7 United States of America 73.548 36 Bangladesh 23.044 8 Malaysia 60.292 22.591 9 Viet Nam 56.260 37 Poland 22.57810 Nigeria 53.546 38 Syrian Arab Republic 22.00711 Russian Federation 52.066 39 Singapore 20.91812 Iran (Islamic Republic of) 50.642 40 Azerbaijan 20.69513 Kazakhstan 50.053 19.74414 Italy 48.875 41 Palestine 19.49115 Canada 47.998 42 Algeria 19.36616 Turkey 45.813 43 Egypt 18.78317 Ukraine 44.964 44 Cameroon 17.85318 Indonesia 39.670 17.68519 Morocco 39.098 45 Jordan 17.38720 Pakistan 38.599 46 Uzbekistan 16.88921 Belarus 37.579 47 Norway 16.88122 Turkmenistan 35.898 48 Sweden 16.79923 Slovakia 35.854 16.33624 Greece 33.105 49 Republic of Moldova 16.30225 Japan 32.561 50 Tunisia 16.03926 Brazil 32.332 51 Yemen 16.03027 Romania 32.051 52 Kuwait 15.88528 Nepal 31.109 15.63229 Spain 30.186 53 Belgium 14.73230 Britain & Northern Ireland 28.640 54 Ireland 14.204 27.377 55 IraqDATA SOURCE: UNESCO, OECD 5 56 Sri Lanka Fig. 7 57 Zimbabwe 58 Austria 59 Israel 60 Peru5 Στον Ρίνακα 7 (Fig. 7), το ςφνολο των Κινζηων φοιτθτϊν εξωτερικοφ (746.085) ςυμπεριλαμβάνει τα αντίςτοιχα μεγζκθ τισ θπειρωτικισ Κίνασ (712.157) και των δοικθτικϊν περιοχϊν Hong Kong (31.825) και Macao (2.103). Φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα που ςπουδάηουν ςτθν Κφπρο, και αντιςτρόφωσ, δεν ςυνυπολογίηονται ωσ διεκνείσ φοιτθτζσ ςτον παραπάνω πίνακα, όπου οι Ζλλθνεσ φοιτθτζσ εξωτερικοφ ςυναρικμοφνται ςε 32.561 (ιτοι 34.049 Ζλλθνεσ φοιτθτζσ εξωτερικοφ μείον 1.468 Ζλλθνεσ φοιτθτζσ ςτθν Κφπρο). Η Κφπροσ κατετάχκθ ςτθν 61θ κζςθ το 2013 —όπωσ και το 1999, Υποςθμ. 4— με 14.092 Κυπρίουσ φοιτθτζσ εξωτερικοφ (ιτοι 26.233 Κφπριοι φοιτθτζσ εξωτερικοφ μείον 12.141 Κφπριοι φοιτθτζσ ςτθν Ελλάδα το 2013). Πλα τα άλλα μεγζκθ ςτον πίνακα ςυμπεριλαμβάνονται αυτοφςια ςτο ςτατιςτικό αρχείο των UNESCO / OECD “Total οutbound internationally mobile students, both sexes (number)” καταχωροφμενο ωσ “Outbound students - total” (Κεφ. 5.2.1, #95). 55

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ το ποσοστό συμμετοχής τους στο παγκόσμιο σύνολο των διεθνών φοιτητών, από 8,8% το 1999 σε 18,9% το 2013. Ένα άλλο χαρακτηριστικό φαινόμενο που καταγράφεται σε αυτούς τούς πίνακες (6-7) είναι η περίπτωση τής Ελλάδος, που κατέλαβε την 3η θέση παγκοσμίως σε αυτήν την κατάταξη (Πίνακας 6), με τον εντυπωσιακό αριθμό 66.951 αποδημούντων Ελλήνων διεθνών φοιτητών το 1999, δηλαδή περισσοτέρων από εκείνους μεγάλων πληθυσμιακά χωρών όπως τής Ιαπωνίας (58.390), Ινδίας (55.436), Γερμανίας (43.333), Σουρκίας (51.295), Γαλλίας (48.316), Η.Π.Α. (41.503), κ.ο.κ. Μετέπειτα όμως ο αριθμός των Ελλήνων αποδημούντων διεθνών φοιτητών μειώθηκε σημαντικά (κατά 51,4%). Ως αποτέλεσμα, το 2013 η Ελλάδα περιέπεσε στην 24η θέση σε αυτήν την κατάταξη με 32.561 διεθνείς φοιτητές (Πίνακας 7). Κατά συνακολουθία, αντίστοιχα δραστική ήταν η μείωση τού ποσοστού συμμετοχής των Ελλήνων διεθνών φοιτητών στην παγκόσμια αγορά διεθνών φοιτητών, από 3,7% το 1999 σε 0,8% το 2013. Απεναντίας, άλλες ανεπτυγμένες χώρες, αύξησαν τον αριθμό των αποδημούντων φοιτητών τους το 1999-2013, με αποτέλεσμα να ανέλθουν σε ανώτερες θέσεις σε αυτήν την κατάταξη όπως η Γερμανία (από την 7η στην 3η θέση, με 53.333 Γερμανούς διεθνείς φοιτητές το 1999 και 119.123 το 2013), η Γαλλία (από την 9η στην 5η θέση, με 48.316 Γάλλους διεθνείς φοιτητές το 1999 και 84.059 το 2013) και οι Η.Π.Α. (από την 10η στην 7η θέση, με 41.503 Αμερικανούς διεθνείς φοιτητές το 1999 και 60.292 το 2013). Εντούτοις αυτές οι αυξήσεις (σε απόλυτους αριθμούς) δεν σημαίνουν κατ’ ανάγκη αύξηση τής φοιτητικής εξωστρέφειας αυτών των χωρών, δεδομένου ότι το ποσοστό συμμετοχής τους στο παγκόσμιο σύνολο των αποδημούντων διεθνών φοιτητών, στη μεν περίπτωση τής Γερμανίας αυξήθηκε οριακά από 2,9% το 1999 σε 3,0% το 2013, στην περίπτωση όμως τής Γαλλίας και των Η.Π.Α. μειώθηκε κατ’ αυτήν την περίοδο: Σής μεν Γαλλίας από 2,7% το 1999 σε 2,1% το 2013, των δε Η.Π.Α. από 2,3% το 1999 σε 1,5% το 2013. Δύο άλλες σημαντικές εξελίξεις κατ’ αυτήν την περίοδο ήταν αφενός η δυναμική συμμετοχή τής Ινδίας σε αυτήν την παγκόσμια αγορά και αφετέρου η αύξηση των διεθνών φοιτητών από Ισλαμικές Φώρες. Ειδικότερα, οι Ινδοί56

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣδιεθνείς φοιτητές υπερτριπλασιάσθηκαν, από 55.436 το 1999 σε 181.872 το2013, με αποτέλεσμα η Ινδία να ανέλθει σε αυτήν την κατάταξη από την 5ηθέση το 1999 στη 2η θέση το 2013, αυξάνοντας τη συμμετοχή των αποδη-μούντων Ινδών φοιτητών στην παγκόσμια αγορά διεθνών φοιτητών από 3,1%σε 4,6% αντίστοιχα. Όσον αφορά δε τις Ισλαμικές χώρες, είναι αξιοσημείωτηη περίπτωση τής ΢αουδικής Αραβίας, που από την 43η θέση το 1999 ανήλθεστην 6η θέση το 2013, αφού οι ΢αουδάραβες διεθνείς φοιτητές υπερεπτα-πλασιάσθηκαν, από 10.266 το 1999 σε 73.548 το 2013, υπερτριπλα-σιάζοντας το ποσοστό συμμετοχής τους στο σύνολο των διεθνών φοιτητών από0,6% σε 1,9% αντίστοιχα. Η δε Ισλαμική Δημοκρατία τού Ιράν ανήλθε από την19η θέση το 1999 στη 12η θέση το 2013: Οι Ιρανοί διεθνείς φοιτητέςυπερδιπλασιάσθηκαν, από 23.055 το 1999 σε 50.053 το 2013, αν και τοποσοσστό συμμετοχής τους στο σύνολο των διεθνών φοιτητών παρέμεινεσταθερό στο 1,3% κατ΄αυτήν την περίοδο. Σέλος, έκπληξη αποτέλεσε η θεαματική άνοδος τού Βιετνάμ, από τηντελευταία (60ή) θέση το 1999 στην 9η θέση το 2013: Οι Βιετναμέζοι διεθνείςφοιτητές υπερεξαπλασιάσθηκαν, από 8.169 το 1999 σε 53.546 το 2013,τριπλασιάζοντας το ποσοστό συμμετοχής τους στο σύνολο των διεθνώνφοιτητών από 0,5% σε 1,4% αντίστοιχα. 2.3. Χώρες προορισμού διεθνών φοιτητώνΕνώ στους παραπάνω πίνακες 6-7 (Fig. 6-7), οι χώρες κατατάσσονται σύμφωναμε την εξωστρέφεια των φοιτητών τους, ήτοι τον ανά χώρα αριθμό αποδη-μούντων φοιτητών (outbound international students), στους επόμενους δύοπίνακες, 8-9 (Fig. 8-9) κατατάσσονται με κριτήριο την εξωστρέφεια τούεκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας, κατά φθίνοντα αριθμό εγγραφομένωνξένων φοιτητών (inbound international students) στα Α.Ε.Ι. τής χώρας, ήτοικατά μέγεθος εξαγωγών εκπαιδευτικών υπηρεσιών («εισαγωγών» διεθνώνφοιτητών) κάθε χώρας. 57

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣINBOUND INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 1999(ΕΓΓΓ΢ΑΦΕΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 1999) 1 United States of America 451.935 31 Saudi Arabia 6.086 2 Britain & Northern Ireland 232.540 5.693 3 Germany 178.195 32 Poland 4.977 4 France 130.952 33 Tajikistan 4.847 5 Australia 117.485 34 Finland 4.583 6 Japan 35 Czech Republic 4.190 7 Russian Federation 56.552 3.514 8 Belgium 41.210 36 Morocco 3.508 9 South Africa 36.136 37 Philippines 2.86910 Spain 34.770 38 Malaysia 2.77011 Canada 32.954 39 Republic of Korea 2.72012 Austria 32.466 2.71913 Switzerland 29.819 40 Palestine 2.29314 Sweden 25.258 41 Belarus 1.88215 Italy 24.412 42 Tunisia 1.84716 Turkey 23.496 43 Mexico 1.70117 Ukraine 18.337 1.69718 Lebanon 18.312 44 Thailand 1.56219 Netherlands 15.596 45 Latvia 1.51320 Romania 13.619 46 Cyprus 1.29521 Denmark 13.279 47 Republic of Moldova 1.22122 Holy See 12.325 1.09323 Norway 48 Qatar 1.07024 Hungary 9.389 49 Chile 1.00425 Bulgaria 9.004 50 Senegal26 Jordan 8.869 51 Mali 98527 Kazakhstan 8.412 86528 Ireland 8.022 52 Greece 82029 New Zealand 7.549 53 Madagascar 79330 India 7.183 54 Trinidad and Tobago 654 6.900 55 Lesotho 652DATA SOURCE: UNESCO, OECD6 6.268 56 Uruguay Fig. 8 57 Albania 58 Estonia 59 Slovenia 60 Luxembourg 6 Στον Ρίνακα 8 (Fig. 8), τα ςτατιςτικά μεγζκθ για Ιορδανία (8.022), Ινδία (6.268) και Κατάρ (1.562) ζχουν προςδιοριςκεί κατά προςζγγιςθ. Τα ςχετικά με τθ ΢ωςία δεδομζνα είναι τοφ ζτουσ 2000. Φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα που ςπουδάηουν ςτθν Κφπρο δεν ςυνυπολογίηονται ωσ διεκνείσ φοιτθτζσ ςτον παραπάνω πίνακα: Η Κφπροσ κατετάχκθ ςτθν 45θ κζςθ το 1999 με 1.701 εγγεγραμμζνουσ διεκνείσ φοιτθτζσ (ιτοι 1.860 διεκνείσ φοιτθτζσ μείον 159 φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα) και θ Ελλάδα ςτθν 51θ κζςθ το 1999 με 1.093 εγγεγραμμζνουσ διεκνείσ φοιτθτζσ (ιτοι 5.805 διεκνείσ φοιτθτζσ μείον 4.711 φοιτθτζσ από τθν Κφπρο, κατά ςτατιςτικι εκτίμθςθ). Πλα τα άλλα μεγζκθ ςτον πίνακα ςυμπεριλαμβάνονται αυτοφςια ςτο ςτατιςτικό αρχείο των UNESCO / OECD υπό τον τίτλο “Total inbound internationally mobile students, both sexes (number)”, καταχωροφμενο ςτθν παροφςα μελζτθ ωσ “Inbound students - total” (Κεφ. 5.1.1, #1).58

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣINBOUND INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 2013(ΕΓΓΓ΢ΑΦΕΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 1999) 1 United States of America 784.427 31 Sweden 25.437 2 Britain & Northern Ireland 416.693 32 Lebanon 22.363 3 Australia 249.868 21.859 4 France 239.344 33 Finland 21.561 5 Germany 196.619 34 Romania 20.694 6 Canada 151.087 35 Hungary 20.309 7 Russian Federation 138.496 36 Thailand 18.959 8 China 137.294 16.053 9 Japan 135.803 37 Cuba 15.45910 Italy 38 Brazil 14.54111 Austria 82.450 39 Greece 13.54112 Netherlands 70.852 40 Portugal 13.10513 Saudi Arabia 68.943 12.86114 Republic of Korea 62.143 41 Belarus 11.59415 United Arab Emirates 59.472 42 Dominican Republic 11.26316 Spain 59.227 43 Ireland 10.80117 Turkey 56.361 44 Bulgaria 10.18318 Ukraine 54.38719 Singapore 49.686 45 Kyrgyzstan 9.23420 Belgium 48.938 46 Ghana 8.93021 Switzerland 48.748 47 Slovakia 8.71022 Egypt 47.142 48 Norway 8.50923 South Africa 43.993 8.02024 New Zealand 42.351 49 Serbia 7.65725 Malaysia 41.353 50 Kazakhstan 7.44826 Czech Republic 40.471 51 Qatar 7.40327 India 40.138 52 Mexico 7.30028 Denmark 34.419 7.05729 Poland 29.480 53 Indonesia 6.23630 Jordan 27.770 54 Côte d'Ivoire 5.214 26.813 55 Algeria 5.145DATAGSrOeeUceRCE: UNESCO, OECD 7 56 Bosnia and Herzegovina Fig. 9 57 Iran (Islamic Republic of) 58 Tunisia 59 Democratic Republic of the 60 ICsoraneglo7 Στον Ρίνακα 9 (Fig. 9), το ςφνολο των διεκνϊν φοιτθτϊν ςτθν Κίνα ςυμπεριλαμβάνει και τα αντίςτοιχα μεγζκθ των Hong Kong και Macao. Τα μεγζκθ για Καναδά (151.087), Ιορδανία (26.813), Λίβανο (22.363), Κοφβα (18.956), Δομινικανική Δημοκρατία (13.105), Ινδονηςία (7.657) και Ιςραήλ (5.145) ζχουν προςδιοριςκεί κατά προςζγγιςθ. Φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα που ςπουδάηουν ςτθν Κφπρο και αντιςτρόφωσ δεν ςυνυπολογίηονται ωσ διεκνείσ φοιτθτζσ ςτον Ρίνακα 9: Η Κφπροσ κατετάχκθ ςτθν 68θ κζςθ το 2013 με 3.288 ξζνουσ φοιτθτζσ (ιτοι 4.756 ξζνοι φοιτθτζσ μείον 1.468 φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα), ενϊ ςτο ςφνολο 15.459 ξζνων φοιτθτϊν ςτθν Ελλάδα (ιτοι 27.600 ξζνοι φοιτθτζσ μείον 12.141 φοιτθτζσ από τθν Κφπρο) ςυμπεριλαμβάνονται αλλοδαποί απόφοιτοι τισ ελλθνικισ Μζςθσ Εκπαίδευςθσ που φοιτοφν ςε ελλθνικά Α.Ε.Ι. Ρθγι δεδομζνων: Το αρχείο των UNESCO/OECD “Total inbound internationally mobile students, both sexes (number)” καταχωροφμενο ωσ “Inbound students - total” (Κεφ. 5.1, #1). 59

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ ΢τη δεκαετία τού 2000, οι τέσσερεις μεγάλες αγγλόφωνες χώρες (Η.Π.Α, Αγγλία, Καναδάς, Αυστραλία) ήσαν οι αδιαμφισβήτητοι πρωταγωνιστές στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, αφού στα Α.Ε.Ι. τους ενε- γράφησαν περισσότεροι από το 40% των διεθνών φοιτητών, ήτοι 834.426 (46,4%) το 1.999 και 1.647.607 (40,6%) το 2013, παρά τη μείωση τού μεριδίου τους (κατά 13%, εκλαμβανομένου συνολικά), στην παγκόσμια αγορά ως εξαγωγείς εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Ειδικά δε ο Καναδάς υπερτετραπλασίασε τούς ξένους φοιτητές του, από 32.466 το 1999 σε 151.087 το 2013 με αποτέλεσμα να διπλασιασθεί το μερίδιό του στη διεθνή εκπαίδευση από 1,8% σε 3,8% αντίστοιχα. Η δε Νέα Ζηλανδία κατόρθωσε να εξαπλασιάσει τούς ξένους φοιτητές της, από 6.900 το 1999 σε 41.353 το 2013, υπερδιπλασιάζοντας το μερίδιό της στη διεθνή εκπαίδευση από 0,4% σε 1,0% το 2013. Παράλληλα, τα εκπαιδευτικά συστήματα πολλών Ασιατικών χωρών ανα- πτύχθηκαν εξωστρεφώς, όπως τής Κίνας, με 137.294 ξένους φοιτητές το 2013, ήτοι μερίδιο 3,5% στην παγκόσμια αγορά διεθνούς εκπαίδευσης, ενώ η Μαλαισία και η Νότια Κορέα κατόρθωσαν να πολλαπλασιάσουν (κατά 12 και 21 φορές αντίστοιχα!) τον αριθμό των ξένων σπουδαστών τους με αποτέλεσμα τα μερίδιά τους στη διεθνή εκπαίδευση να ανέλθουν τής μεν Μαλαισίας από 0,2% το 1999 σε 1,0% με 40.471 ξένους φοιτητές το 2013, τής δε Νότιας Κορέας από 0,2% το 1999 σε 1,5% με 59.472 ξένους φοιτητές το 2013. ΢το μεταξύ, η Γερμανία υπέστη μεγάλη μείωση στο μερίδιό της στη διεθνή εκπαίδευση στη δεκαετία τού 2000, από 9,9% το 1999 σε 5,0% το 2013, διότι καθ’ ον χρόνο εκείνη η αγορά μεγεθύνετο, ο συνολικός αριθμός των ξένων φοιτητών στη Γερμανία παρέμενε στα ίδια επίπεδα, ήτοι 178.195 ξένοι φοιτητές στη Γερμανία το 1999 και 196.619 το 2013. Αντιθέτως, το Ολλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα υπερδιπλασίασε το μερίδιό του στην αγορά διεθνών φοιτητών από 0,8% το 1999 σε 1,7% με 68.943 φοιτητές το 2013, ενώ το εκπαιδευτικό σύστημα τής Ιταλίας αύξησε επίσης σημαντικά το μερίδιό του, από 1,3% το 1999 σε 2,1% με 82.450 φοιτητές το 2013. Όσον αφορά δε την Ανατολική Ευρώπη, η Ρωσία και η Ουκρανία άρχισαν να βρίσκουν τον βηματισμό τους στη διεθνή εκπαίδευση στη δεκαετία τού 2000:60

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣΗ Ρωσία αύξησε το μερίδιό της, από 2,2% το 2000 σε 3,5% το 2013 ως χώραυποδοχής 138.496 ξένων φοιτητών το 2013, όπως έκανε και η Ουκρανία,από 1,0% το 1999 σε 1,3% το 2013, ως χώρα υποδοχής 49.686 ξένωνφοιτητών το 2013. Από τον Αραβικό Κόσμο, κορυφαία χώρα εξαγωγής εκπαιδευτικώνυπηρεσιών ανεδείχθη η ΢αουδική Αραβία, αφού κατόρθωσε να υπερτετρα-πλασιάσει το μερίδιό της στη διεθνή εκπαίδευση, από 0,3% το 1999 σε 1,6%με 62.143 ξένους φοιτητές το 2013. ΢το ίδιο επίπεδο κινήθηκε και τοεκπαιδευτικό σύστημα των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων με 59.227 ξένουςφοιτητές (1,5%) το 2013. Η Σουρκία κατόρθωσε και αυτή να αυξήσει τομερίδιό της στη διεθνή εκπαίδευση, από 1,0% το 1999 σε 1,4% με 54.387ξένους φοιτητές το 2013, και ακολούθησε η Αίγυπτος με μερίδιο 1,1% και43.993 ξένους φοιτητές κατά το ίδιο έτος. ΢υγκεφαλαιωτικώς, οι σημαντικές ανακατατάξεις στα εθνικά μερίδια στηνπαγκόσμια αγορά διεθνών φοιτητών κατά την 15ετία 1999-2013, αντικα-τοπτρίζουν τον διαφορετικό βαθμό που τα εκπαιδευτικά συστήματα των επίμέρους χωρών ανταποκρίθηκαν στη θεαματική μεγέθυνση αυτής τής αγοράςκατ’ εκείνη την περίοδο. ΢υγκεκριμένα, ο συνολικός αριθμός διεθνώνφοιτητών υπερδιπλασιάσθηκε τότε κατά 119,4%, από 1.798.087 το 1999 σε3.945.148 το 2013 (Πίνακας 1). Πολλές χώρες αύξησαν τον αριθμό των ξένωνφοιτητών τους κατά ένα σημαντικό αλλά συγκριτικά μικρότερο ποσοστό, όπωςοι Η.Π.Α. (74%), Βρετανία (79%) και Γαλλία (83%), ενώ άλλες χώρες κατά ένασυγκριτικά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, όπως οι Ολλανδία (251%), Καναδάς(365%), Υινλανδία (351%), Ρωσία (236%) και Πολωνία (388%). Εντούτοις τοεκπαιδευτικό σύστημα άλλων χωρών δεν αναταποκρίθηκε στην εν λόγωδιεύρυνση με συνέπεια ο αριθμός των ξένων φοιτητών τους να αυξηθεί μόνοκατά συγκριτικά πολύ χαμηλά (οριακά) ποσοστά κατ’ εκείνη την 15ετία,όπως στη Γερμανία (10%), ΢ουηδία (4%) και Νορβηγία (3%). Ιδιαίτερα δε αξιοσημείωτη είναι η θεαματική αύξηση των ξένων φοιτητώνσε χώρες τής Ανατολικής Ασίας και τού Ειρηνικού το 1999-2013, όπως στηΜαλαισία (1.054%), τη Νότια Κορέα (1.973%) και τη Νέα Ζηλανδία (499%),που καταδεικνύει τη μεγάλη δυναμική τής διεθνούς εκπαίδευσης σε αυτήν τη 61

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣμείζονα γεωοικονομική περιοχή (Pacific Basin). Επίσης σημαντική είναι ηαύξηση ξένων σπουδαστών σε Μουσουλμανικές χώρες κατά την ίδια περίοδο,όπως στη ΢αουδική Αραβία (921%) και την Σουρκία (297%), πουκαταδεικνύει ότι αυτές οι χώρες ανοίγουν όλο και περισσότερο τα εκπαιδευ-τικά τους σύνορα στη διεθνή εκπαίδευση. Γενικά, οι διαφορές μεταξύ των χωρών, σχετικά με τον (διαφορετικό)βαθμό που εκάστη ανταποκρίνεται στη μεγέθυνση τής παγκόσμιας αγοράςτής διεθνούς εκπαίδευσης, οφείλονται εν μέρει στο θεσμικό και οικονομικόπλαίσιο κάθε χώρας όσον αφορά στο εκπαιδευτικό της σύστημα, π.χ. κατάπόσο επιλεκτικά (selective) είναι τα Α.Ε.Ι. της, κατά πόσο το κόστος σπουδώνστα Α.Ε.Ι της είναι διεθνώς ανταγωνιστικό (money-for-value competitiveness)σχετικά με ξένους φοιτητές, κατά πόσο υφίστανται ευκαιρίες για πρακτικήεξάσκηση (internships) ή και εργασία στη χώρα υποδοχής για ένα αξιόλογοποσοστό ξένων σπουδαστών, κ.τ.λ. (Κεφ. 4.2). 2.4. Καθαρές ανθρωποροές διεθνών φοιτητών Ενώ οι παραπάνω πίνακες 8-9 είναι ενδεικτικοί τής εξωστρέφειας τού εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος κάθε επί μέρους χώρας, όπως αναλύθηκε στο προηγούμενο υποκεφάλαιο (2.3), οι επόμενοι τέσσερεις πίνακες (10-13) είναι ενδεικτικοί, σε σημαντικό βαθμό, τής ανταγωνιστικότητας κάθε επί μέρους εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος. ΢ε αυτούς τούς πίνακες, αναγράφεται για κάθε χώρα η καθαρή ροή διεθνών φοιτητών, ήτοι η διαφορά μεταξύ ξένων φοιτητών που σπουδάζουν στη χώρα (inbound international students) μείον αποδημούντων φοιτητών τής χώρας που σπουδάζουν στο εξωτερικό (outbound international students). Αυτή η διαφορά (φοιτητικό «ισοζύγιο») ενδεικνύει κατά πόσο το εκπαιδευτικό σύστημα τής χώρας προσελκύει περισσότερους ξένους φοιτητές να σπουδάσουν στη χώρα από όσους γηγενείς φοιτητές παρωθεί να αποδημήσουν για σπουδές στο εξωτερικό. Όταν το εν λόγω ισοζύγιο είναι θετικό, τότε ονοματοδοτείται καθαρή εισροή διεθνών φοιτητών (net inflow of international students), Πίνακες 10-11 (Fig. 10-11), ενώ62

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣNET INFLOW OF INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 1999(KΑΘΑ΢Η ΕΙΣ΢ΟΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 1999) Largest exporters of education services 7.138 6.701 1 United States of America 410.432 12 Lebanon 5.902 2 Britain & Northern Ireland 204.788 13 Spain 5.027 3 Germany 3.619 4 Australia 124.862 14 Denmark 3.140 5 France 112.228 15 Ukraine 2.405 6 South Africa 16 Tajikistan 2.113 7 Belgium 82.636 17 Romania 1.078 8 Austria 29.982 9 Switzerland 18 Hungary 55510 Russian Federation 26.453 19 Canada 43111 Sweden 18.077 20 New Zealand 16.524 21 Netherlands Fig. 10DATA SOURCE: UNESCO, OECD 6 12.576 22 Czech Republic YEAR 2013 10.430 (ΕΤΟΣ 2013)NET INFLOW OF INTERNATIONAL STUDENTS 27.618(KΑΘΑ΢Η ΕΙΣ΢ΟΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) 26.360 24.249 Largest exporters of education services 24.226 17.140 1 United States of America 724.135 18 Czech Republic 13.598 2 Britain & Northern Ireland 389.316 19 Singapore 12.179 3 BAruisttarianliaand Northern Ireland 238.218 20 Egypt 10.363 4 France 155.285 21 Denmark 10.016 5 Canada 105.274 22 Cuba 9.423 6 Japan 103.471 23 Finland 8.745 7 Russian Federation 24 Hungary 7.752 8 Germany 87.854 25 Lebanon 7.447 77.496 5.378 9 Netherlands 26 Ukraine 5.01610 Austria 55.908 27 Turkey 4.72611 United Arab Emirates 55.220 28 Dominican Republic 3.47012 New Zealand 50.697 29 Sweden 35.983 Fig. 1113 South Africa 30 Jordan14 Switzerland 35.628 31 Kyrgyzstan15 Italy 35.274 32 Portugal16 Belgium 34.452 33 Poland 32.41217 Spain 34 Qatar 27.721DATA SOURCE: UNESCO, OECD 88 Τα μεγζκθ ςτουσ πίνακεσ 10-11 (Fig. 10-11) προκφπτουν από τθν αφαίρεςθ των αντιςτοίχων μεγεκϊν μεταξφ δφο αρχείων των UNESCO / OECD, ιτοι εκείνων τοφ αρχείου “Total outbound internationally mobile students, both sexes (number)”, καταχωροφμενο ωσ “Outbound students - total” (Κεφ. 5.2.1, #95), από εκείνα τοφ αρχείου “Total inbound internationally mobile students, both sexes (number)”, καταχωροφμενο ωσ “Inbound students - total” (Κεφ 5.1.1, #1). Τα ςχετικά με τθ ΢ωςία δεδομζνα ςτον Ρίνακα 10 είναι τοφ ζτουσ 2000. 63

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣNET OUTFLOW OF INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 1999(KΑΘΑ΢Η EK΢ΟΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 1999) Largest importers of education services 1 China -157.485 31 Egypt -8.629 2 Greece -65.699 32 Haiti -8.569 3 Republic of Korea -65.260 33 Zimbabwe -8.485 4 Malaysia -50.747 34 Oman -8.278 5 India -49.168 35 Viet Nam -7.660 6 Morocco -33.969 36 Venezuela -7.608 7 Turkey -32.958 37 Republic of Moldova -7.212 8 Indonesia -29.930 38 Bangladesh -7.169 9 Singapore -28.141 39 Cyprus -7.13310 Iran (Islamic Republic of) -23.055 40 Palestine -6.99911 Thailand -20.085 41 Tunisia -6.66112 Algeria -17.512 42 Sri Lanka -6.29513 Serbia -16.678 43 Peru -5.94314 Brazil -16.268 44 Argentina -5.86215 Italy -16.161 45 Yemen -5.85916 Nigeria -15.190 46 Angola -5.34317 Pakistan -14.625 47 Congo -5.33618 Uzbekistan -13.528 48 Kuwait -5.19719 Kazakhstan -12.622 49 Finland -5.07720 Bosnia and Herzegovina -12.341 50 Iraq -4.91521 Ireland -12.228 51 Kyrgyzstan -4.83922 Syrian Arab Republic -12.028 52 Turkmenistan -4.78523 Mexico -11.193 53 Luxembourg -4.77824 Portugal -10.959 54 Azerbaijan -4.65225 Croatia -10.939 55 Namibia -4.54626 Israel -10.305 56 Democratic Republic of the -4.43427 Colombia -10.113 57 SCloonvgaokia -4.38928 Poland 58 Senegal -4.33929 Cameroon -9.822 59 Ghana -4.219 -9.74230 Kenya 60 Saudi Arabia -4.180 -9.676DATA SOURCE: UNESCO, OECD 9 Fig. 12 9 Στον Ρίνακα 12 (Fig. 12), το ιςοηφγιο ροϊν διεκνϊν φοιτθτϊν τισ Κίνασ (-157.485) προκφπτει από ςυνυπολογιςμό των αντιςτοίχων ιςοηυγίων τισ θπειρωτικισ Κίνασ (-123.076) και των δοικθτικϊν περιοχϊν Hong Kong (-33.625) και Macao (-784). Φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα που ςπουδάηουν ςτθν Κφπρο δεν ςυνυπολογίηονται ωσ διεκνείσ φοιτθτζσ ςτον παραπάνω πίνακα. Τα παρατικζμενα μεγζκθ προκφπτουν από τθν αφαίρεςθ των αντιςτοίχων μεγεκϊν μεταξφ τοφ αρχείου των UNESCO / OECD “Total outbound internationally mobile students, both sexes (number)”, καταχωροφμενο ωσ “Outbound students - total” (Κεφ. 5.2.1, #95), από το επεξεργαςμζνο αρχείο “Inbound students - total - processed” (Κεφ. 5.1.1, #2).64

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣNET OUTFLOW OF INTERNATIONAL STUDENTS YEAR 2013(KΑΘΑ΢Η ΕK΢ΟΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ) (ΕΤΟΣ 2013) Largest importers of education services -15.214 -15.081 1 China -613.618 31 Sri Lanka -14.204 2 India -147.453 32 Republic of Moldova -13.292 -13.031 3 Republic of Korea -57.470 33 Peru -12.132 4 Nigeria -52.066 34 Algeria -12.003 5 Viet Nam -49.938 35 Bulgaria -11.915 6 Iran (Islamic Republic of) -42.996 36 Kenya -10.804 -11.454 7 Kazakhstan -40.165 37 Afghanistan -1101..840054 8 Morocco -38.599 38 Venezuela -11.280 9 Pakistan -37.579 39 Cyprus -11.10910 Turkmenistan -35.854 40 Philippines -10.653 -10.12511 Indonesia -31.441 41 Saudi Arabia12 Nepal -30.186 42 Senegal -9.58713 Colombia -25.509 43 Ecuador -9.54814 Bangladesh -24.112 44 Tunisia -9.231 -9.14015 Slovakia -22.922 45 Haiti -8.61916 Syrian Arab Republic -22.591 46 Israel -8.08317 Belarus -22.357 47 Romania -7.98318 Albania -21.008 48 Oman -7.924 -7.72419 Palestine -20.918 49 Bolivia -7.16620 Cameroon -19.491 50 Norway -6.94621 Mexico -19.098 51 Tajikistan -6.89322 Uzbekistan -18.783 52 Lithuania -6.485 -6.44823 Azerbaijan -17.566 53 Croatia -6.23424 Greece -17.102 54 Congo25 Yemen -16.881 55 Argentina Fig. 1326 Kuwait -16.799 56 Angola27 Iraq -16.039 57 Mongolia28 Brazil -15.998 58 Georgia29 Malaysia -15.789 59 Libya30 Zimbabwe -15.694 60 MyanmarDATA SOURCE: UNESCO, OECD 1010 Στον Ρίνακα 13 (Fig. 13), το ιςοηφγιο ροϊν διεκνϊν φοιτθτϊν τισ Κίνασ (-613.618) προκφπτει από ςυνυπολογιςμό των αντιςτοίχων ιςοηυγίων τισ θπειρωτικισ Κίνασ (-615.748) και των δοικθτικϊν περιοχϊν Hong Kong (-5.094) και Macao (+7.224). Φοιτθτζσ από τθν Ελλάδα που ςπουδάηουν ςτθν Κφπρο δεν ςυνυπολογίηονται ωσ διεκνείσ φοιτθτζσ ςτον παραπάνω πίνακα. Πλα τα άλλα παρατικζμενα μεγζκθ προκφπτουν από τθν αφαίρεςθ των αντιςτοίχων μεγεκϊν μεταξφ τοφ αρχείου των UNESCO / OECD“Total outbound internationally mobile students, both sexes (number)”, καταχωροφμενο ωσ “Outbound students - total” (Κεφ. 5.2.1, #95), από το ςτατιςτικϊσ επεξεργαςμζνο αρχείο “Inbound students - total - processed” (Κεφ. 5.1.1, #2). 65

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ όταν είναι αρνητικό ονοματοδοτείται καθαρή εκροή διεθνών φοιτητών (net outflow of international students), Πίνακες 12-13 (Fig. 12-13). ΢ε αυτό το πλαίσιο, οι χώρες με τα πλέον ανταγωνιστικά εκπαιδευτικά συστήματα σχετικά με τη διεθνή εκπαίδευση καταχωρούνται στους πίνακες 10 και 11, για τα έτη 1999 και 2013 αντίστοιχα, κατά φθίνοντα αριθμό καθαρών εισροών διεθνών σπουδαστών. Παρατηρούμε ότι οι χώρες με τα πλέον ανταγωνιστικά εκπαιδευτικά συστήματα στη διεθνή εκπαίδευση είναι διαχρονικά οι Η.Π.Α. και Βρετανία, οι οποίες αύξησαν την καθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών σε εκάστη κατά 76% και 90% αντίστοιχα, ήτοι οι μεν Η.Π.Α. από 410.432 διεθνείς φοιτητές το 1999 (Πίνακας 10) σε 724.135 διεθνείς φοιτητές το 2013 (Πίνακας 11), η δε Βρετανία από 204.788 το 1999 σε 389.316 το 2013. Επί πλέον, στην πρώτη πεντάδα ανταγωνιστικών εκπαι- δευτικών συστημάτων ευρίσκονται, επίσης διαχρονικά, αφενός το εκπαι- δευτικό σύστημα τής Αυστραλίας, που βελτίωσε τη διεθνή της κατάταξη από την 4η θέση το 1999 στην 3η θέση το 2013, αυξάνοντας την καθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών στην Αυστραλία κατά 112%, από 112.228 το 1999 σε 238.218 το 2013, και αφετέρου το εκπαιδευτικό σύστημα τής Γαλλίας, που επίσης βελτίωσε τη διεθνή της κατάταξη από την 5η θέση το 1999 στην 4η θέση το 2013, αυξάνοντας την καθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών στη Γαλλία κατά 88%, από 82.632 το 1999 σε 155.285 το 2013. Εντυπωσιακές ήσαν οι επιδόσεις τής Ιαπωνίας, που αναβιβάσθηκε στην 6η θέση σε αυτήν την κατάταξη (Πίνακας 11), αφού το εν λόγω ισοζύγιό της βελτιώθηκε δραστικά κατ’ αυτήν την περίοδο, από αρνητικό (-1.832 το 1999) σε κατ’ εξοχήν πλεονασματικό, με καθαρή εισροή 103.471 διεθνών σπουδαστών στην Ιαπωνία το 2013. Παρομοίως, η Ρωσία αναβιβάσθηκε στην 7η θέση (Πίνακας 11), αφού η καθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών στη Ρωσία αυξήθηκε κατά 599%, από 12.576 το 2000 σε 87.854 το 2013. Απεναντίας, η Γερμανία υποβαθμίσθηκε, από την 3η θέση το 1999 στην 8η θέση το 2013 σε αυτήν την κατάταξη, αφού η καθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών στη Γερμανία μειώθηκε κατά 37,93% , από 124.262 το 1999 σε 77.496 το 2013. Άλλες ενδιαφέρουσες ανακατατάξεις το 1999-2013 ήταν αφενός η αναβάθμιση τής Ολλανδίας από δευτεραγωνιστή σε πρωταγωνιστή66

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣστη διεθνή εκπαίδευση, αφού βελτίωσε σημαντικά τη διεθνή της κατάταξηαπό την 21η θέση το 1999 στην 9η θέση το 2013, εκατονταπλασιάζοντας τηνκαθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών στην Ολλανδία, από μόλις 555 το 1999σε 55.908 το 2013, και αφετέρου η παρόμοια αναβάθμιση τής ΝέαςΖηλανδίας, που και αυτή βελτίωσε τη διεθνή της κατάταξη από την 20ή θέσητο 1999 στη 12η θέση το 2013, αφού κατόρθωσε να αυξήσει δραστικά (κατά3.238%) την καθαρή εισροή διεθνών σπουδαστών στη Νέα Ζηλανδία, από1.078 το 1999 σε 35.983 το 2013. Παρομοίως εντυπωσιακή ήταν η αναβάθμιση Μουσουλμανικών χωρών,όπως των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων, Αιγύπτου, Σουρκίας και Ιορδανίας,που το 2013 κατέλαβαν αντίστοιχα την 11η, 20ή, 27η και 30ή θέση, μεκαθαρές εισροές διεθνών σπουδαστών 50.697, 24.249, 9.423 και 7.447αντίστοιχα το 2013, ενώ το 1999 οι αντίστοιχες καθαρές ροές ήσαν αρνητικέςκαι για τις τέσσερεις χώρες (-4.123, -8.629, -32.958, και -4.006 αντίστοιχα),ήτοι και οι τέσσερεις χώρες εξελίχθηκαν από καθαρούς εισαγωγείς σεκαθαρούς εξαγωγείς εκπαιδευτικών υπηρεσιών κατ’ εκείνη την περίοδο. Όσον αφορά δε τις εκπαιδευτικώς «ελλειμματικές» χώρες, η μεγαλύτερηκαθαρή εκροή διεθνών φοιτητών γίνεται διαχρονικά από την Κίνα, την Ινδίακαι τη Νότια Κορέα (με καθαρή εκροή -613.618, -147.453, και -57.470διεθνών φοιτητών το 2013 αντίστοιχα), όπως εμφαίνεται στους Πίνακες 12-13.΢ημειωτέον ότι το 1999 η πληθυσμιακώς μικρή Ελλάδα κατέλαβε τη 2η θέσηστην κατάταξη των εκπαιδευτικώς πλέον «ελλειμματικών» χωρών στον Κόσμο,με καθαρή εκροή -65.699 διεθνών σπουδαστών το 1999 (Πίνακας 12).Εντούτοις η μαζική αποδημία Ελλήνων φοιτητών για σπουδές στο εξωτερικόμειώθηκε σημαντικά στα επόμενα χρόνια, όπως ήδη αναφέρθηκε (Κεφ. 2.2),με αποτέλεσμα η Ελλάδα να κατέλθει στην (περισσότερο αξιοπρεπή) 24η θέσησε αυτήν την κατάταξη με καθαρή εκροή -17.102 διεθνών φοιτητών το 2013(Πίνακας 13). Είναι δε αξιοσημείωτο ότι στον Πίνακα 13 περιλαμβάνονται δύοανεπτυγμένες αλλά διαχρονιακά εκπαιδευτικώς «ελλειμματικές» χώρες, ήτοιτο Ισραήλ και η Νορβηγία, στην 46η και 50ή θέση αντίστοιχα, με καθαρήεκροή -9.587 και -8.619 διεθνών φοιτητών το 2013 αντίστοιχα. 67

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Επίσης χώρες με σχετικώς κλειστά πολιτικοοικονομικά συστήματα, όπως η Λευκορωσία και η Ισλαμική Δημοκρατία τού Ιράν συμπεριλαμβάνονται στον Πίνακα 13, και μάλιστα στη 17η και 6η θέση αντίστοιχα, με καθαρή εκροή -22.357 και -42.992 διεθνών φοιτητών το 2013 αντίστοιχα: Προφανώς, ένα από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τής διεθνούς εκπαίδευσης είναι ότι υπερβαίνει εθνικά σύνορα, κρατικούς ελέγχους και πολιτικές σκοπιμότητες, αφού τόσο τα δημοκρατικά όσο και τα αυταρχικά καθεστώτα αναγνωρίζουν την αναγκαιότητά της, ήτοι την κομβική συμβολή της στην τεχνολογική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη, και κατά κανόνα δεν θέτουν προσκόμματα στην αποδημία χιλιάδων φοιτητών τους για σπουδές στο εξωτερικό. 2.5. Ηπειρωτικά μερίδια τής διεθνούς εκπαίδευσης Οι επόμενοι δύο πίνακες (14-15) καταγράφουν βασικά σωρευτικά δεδομένα τής διεθνούς εκπαίδευσης σε ηπειρωτικό επίπεδο, δηλαδή σε ένα μακροσκοπικό περιφερειακό (και όχι εθνικό) αναλυτικό πλαίσιο. ΢υγκεκριμένα, στον Πίνακα 14 (Fig. 14), οι μείζονες γεωπεριοχές ανα- γράφονται αφενός στον κάθετο «άξονα» (αριστερή μπλε στήλη) ως (8) γεωπε- ριοχές προέλευσης διεθνών φοιτητών, και αφετέρου στον οριζόντιο «άξονα» (άνω μπλε γραμμή) ως (8) γεωπεριοχές προορισμού διεθνών φοιτητών, κατά το έτος 2000. Όταν οι (μαύροι) αριθμοί στις κυψέλες τού πίνακα διαβάζονται οριζόντια, από αριστερά προς τα δεξιά (π.χ., στην πρώτη γραμμή τού πίνακα, Arab States: |47.700|, |10.484|, ..., |159|), προσδιορίζουν ότι αντίστοιχοι διεθνείς φοιτητές απεδήμησαν από την αναγραφόμενη στην αρχή τής γραμμής γεωπεριφέρεια (π.χ. “Arab states”) για σπουδές στο εξωτερικό το 2000. Σο δε συνολικό τους άθροισμα αναγράφεται (με γαλάζια γράμματα) στη δεξιά στήλη τού πίνακα, στην αντίστοιχη κυψέλη τής εν λόγω γραμμής (“Arab States”), π.χ. συνολικά 169.973 (= 47.700 + 10.484 + ... +159) διεθνείς φοιτητές από Αραβικά κράτη (πρώτη γραμμή) απεδήμησαν στο εξωτερικό για σπουδές σε ΑΕΙ ανά τον Κόσμο το 2000.68

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ Σο ποιος ήταν ο προορισμός των εν λόγω διεθνών φοιτητών ορίζεται απότη στήλη τής εκάστοτε κυψέλης, π.χ. 47.700 εξ αυτών (1η στήλη) είχανπροορισμό Αραβικές χώρες διαφορετικές από τη χώρα προελεύσεώς τους,10.484 εξ αυτών (2η στήλη) είχαν προορισμό χώρες τής Κεντρικής καιΑνατολικής Ευρώπης, κ.ο.κ., μέχρι 159 εξ αυτών (8η στήλη) που είχανπροορισμό χώρες τής Τποσαχάριας Αφρικής. Επομένως εάν μία στήληδιαβασθεί από πάνω προς τα κάτω, (π.χ., η πρώτη στήλη, Arab States:|47.700|,|2.001|,...,|9.613|), προσδιορίζει ότι αντίστοιχοι διεθνείς φοιτητέςαπεδήμησαν προς την αναγραφόμενη στην κορυφή τής στήλης γεωπεριφέρεια(π.χ. προς Αραβικά κράτη) για σπουδές το 2000. Σο δε συνολικό τουςάθροισμα αναγράφεται (με γαλάζια γράμματα) στην τελευταία γραμμή στηναντίστοιχη κυψέλη τής εν λόγω στήλης (“Arab States”), π.χ. συνολικά 92.221(= 47.700 + 2.001 +... + 9.613) διεθνείς φοιτητές απ΄ όλον τον Κόσμο είχανπροορισμό Αραβικές χώρες (πρώτη στήλη) το 2000. ΢ημειωτέον ότι εκτός και δεξιά τού πίνακα, στο ύψος τής αντίστοιχηςγραμμής, αναγράφεται (με μπλε γράμματα) το σύνολο των από τη συναφήγεωπεριφέρεια αποδημούντων διεθνών φοιτητών ως ποσοστό τού συνόλου τωνδιεθνών φοιτητών στον Κόσμο (π.χ. στην 1η γραμμή, 169.973 διεθνείςφοιτητές από Αραβικά κράτη ως 9,5% τού συνόλου των διεθνών φοιτητών στονΚόσμο). Παρομοίως, στο κάτω μέρος κάθε στήλης αναγράφεται (επίσης μεμπλε γράμματα) το σύνολο των προς τη συναφή γεωπεριφέρεια αποδη-μούντων διεθνών φοιτητών ως ποσοστό τού ιδίου συνόλου των διεθνώνφοιτητών στον Κόσμο (π.χ. στην 1η στήλη, 92.221 διεθνείς φοιτητές προςΑραβικά κράτη ως 5,1% τού συνόλου των διεθνών φοιτητών στον Κόσμο). Σο εν λόγω σύνολο των διεθνών φοιτητών στον Κόσμο αναγράφεται στηνκάτω δεξιά κυψέλη τού πίνακα (με γαλάζια γράμματα σε γαλάζιο φόντο), ήτοι1.795.040 διεθνείς φοιτητές. Προφανώς, τα εις την ίδια (δεξιά) στήληυπερκείμενα, ανά γεωπεριφέρεια προέλευσης (ανά γραμμή), υποσύνολασυμποσούνται στο γενικό σύνολο (ήτοι 169.973 + 241.801 + ... + 155.908 =1.795.040). Σο ίδιο ισχύει και με τα εις την ίδια (τελευταία) γραμμή παρα-κείμενα εξ αριστερών, ανά γεωπεριφέρεια προορισμού (ανά στήλη), υποσύνολα(ήτοι 92.221+149.383+ ...+45.083 = 1.795.040) 69

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ INTERNATIONAL STUDENTS year 2000 (Διεκνείσ ςπουδαςτζσ — ζτοσ 2000) Fig. 14 DATA SOURCE: UNESCO, OECD 11 HOST REGION (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Ρ΢ΟΟ΢ΙΣΜΟΥ) REGION Arab Central Central East Latin North South Sub- WORLD OF ORIGIN States and Asia Asia America America and Saharan (ΚΟΣΜΟΣ) (ΡΕ΢ΙΟΧΗ and the and the West Africa Ρ΢ΟΕΛΕΥΣΗΣ) Eastern Pacific Caribbean and Asia Europe Western Europe Arab States 47.700 10.484 602 2.073 89 108.002 864 159 169.973 9,5% Central and 2.001 66.175 6.689 2.377 147 164.161 142 109 241.801 13,5% Eastern Europe Central Asia 1.229 33.433 13.510 574 21 6.763 212 1 55.743 3,1% East Asia 13.159 7.598 452 157.641 530 258.174 1.697 188 439.439 24,5% and the Pacific Latin Αmerica 175 304 2 2.058 23.102 94.708 13 96 120.458 6,7% and the Caribbean North America 3.115 24.950 94 20.336 9.076 429.290 510 995 488.366 27,2% and Western Europe South and 15.229 5.233 2.127 13.461 213 83.827 3.071 191 123.352 6,9% West Asia Sub-Saharan 9.613 1.206 19 4.171 2.451 92.727 2.377 43.344 155.908 8,7% Africa WORLD 92.221 149.383 23.495 202.691 35.629 1.237.652 8.886 45.083 1.795.040 100% (ΚΟΣΜΟΣ) 5,1% 8,3% 1,3% 11,3% 0,5% 2,5% 100% 2,0% 68,9% 11Τα ποςοςτά (%) εκ δεξιϊν (ςτιλθ) ι υποκάτω (γραμμι) τοφ Ρίνακα 14 (Fig. 14) ορίηουν το κατθγοριοποιθμζνο υποςφνολο διεκνϊν φοιτθτϊν — ςτθν εξ αριςτερϊν παρακειμζνθ κυψζλθ ι ςτθν υπερκειμζνθ κυψζλθ αντίςτοιχα— ωσ ποςοςτό τοφ παγκοςμίου ςυνόλου (1.795.040). Στον πίνακα δεν ςυνυπολογίηονται (26.802) διεκνείσ φοιτθτζσ από οριςμζνεσ χϊρεσ με μικρι επικράτεια, όπωσ επίςθσ (58.400) διεκνείσ φοιτθτζσ αγνϊςτου γεωγραφικισ προζλευςθσ, ιτοι επιπρόςκετοι 85.202 φοιτθτζσ (+4,7% τοφ ςυνόλου). Τα παρατικζμενα μεγζκθ εξιχκθςαν κυρίωσ από το αρχείο των UNESCO / OECD “Total οutbound internationally mobile students, both sexes (number)” καταχωροφμενο ωσ “Outbound students - total” (Κεφ. 5.2.1, #95), και επικουρικϊσ από το αρχείο “Inbound students from unknown continents”, καταχωροφμενο ωσ “Inbound students from unknown continents” (Κεφ. 5.1.1, #11).70

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣINTERNATIONAL STUDENTS year 2010(Διεκνείσ ςπουδαςτζσ — ζτοσ 2010) Fig. 15DATA SOURCE: UNESCO, OECD 12 HOST REGION (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Ρ΢ΟΟ΢ΙΣΜΟΥ) REGION Arab Central Central East Latin North South Sub- WORLDOF ORIGIN States and Asia Asia America America and Saharan (ΚΟΣΜΟΣ) and the and the West Africa (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Eastern Pacific Caribbean and Asia 271.797Ρ΢ΟΕΛΕΥΣΗΣ) Europe Western 60% EuropeArab States 71.399 15.728 394 17.674 402 4.076 485 8,4% 50% 50% 352% 161.639 372% 205% 12,7%Central and -35% 753% Eastern 304 50% Europe 107% 2.652 148.966 12.164 4.679 240.538 188 351 409.842 33% 125% 82% 97% 47% 32% 222% 69%Central Asia 3.569 83.084 21.211 4.820 32 19.945 356 10 133.027 4,1% 190% 740% 52% 195% 68% 900% 139% 149% 57% 4.251 505.337 3.666 977East Asia 14.408 29.488 3.778 435.402 702% 96% 116% 420% 997.307 30,8%and the 9% 288% 127% Pacific 736% 176% 55.145 148.742 84 341 139% 57% 546% 255%Latin Αmerica 1.089 1.472 24 5.575 212.472 6,6% and the 522% 384% 1100% 171% 11.284 475.137 1.773 4.858 76% 24% 11% 248% 388% CaribbeanNorth America 8.001 27.405 137 31.675 560.270 17,3% and Western 157% 10% 46% 56% 15% EuropeSouth and 17.278 14.671 5.024 69.830 1.341 246.405 13.745 768 369.062 11,4%West Asia 13% 180% 136% 419% 530% 194% 348% 302% 199%Sub-Saharan 9.563 7.917 33 20.587 6.627 150.676 3.821 80.280 279.504 8,6% Africa -1% 556% 74% 394% 170% 62% 61% 85% 79% 100% WORLD 127.959 328.731 42.765 590.242 79.386 1.948.419 27.709 88.070 3.233.281(ΚΟΣΜΟΣ) 39% 120% 82% 191% 123% 57% 212% 95% 80% 4,0% 10,2% 1,3% 18,3% 2,5% 60,3% 0,9% 2,7% 100%12 Ππωσ και ςτον Ρίνακα 14, τα ποςοςτά (%) εκ δεξιϊν ι υποκάτω τοφ Ρίνακα 15 ορίηουν το αντίςτοιχο κατθγοριοποιθμζνο υποςφνολο διεκνϊν φοιτθτϊν ωσ ποςοςτό τοφ παγκοςμίου ςυνόλου (3.233.281). Ροςοςτό (%) εντόσ εκάςτθσ εςωτερικισ κυψζλθσ ορίηει ποςοςτιαία μεταβολι τοφ (εντόσ τισ κυψζλθσ) μεγζκουσ το 2010 (Ρίνακασ 15) ωσ προσ το αντίςτοιχο τοφ 2000 (Ρίνακασ 14). Στον Ρίνακα δεν ςυνυπολογίηονται (34.172) διεκνείσ φοιτθτζσ από οριςμζνεσ χϊρεσ με μικρι επικράτεια, όπωσ επίςθσ (146.319) διεκνείσ φοιτθτζσ αγνϊςτου γεωγραφικισ προζλευςθσ και (211.730) φοιτθτζσ άλλων κατθγοριϊν, ιτοι επιπρόςκετοι (+12,1%) 392.221 φοιτθτζσ. Τα μεγζκθ εξιχκθςαν από τα αρχεία που ορίηονται ςτθν προθγοφμενθ υποςθμείωςθ (Ρίνακασ 14, Υποςθμ. 11). 71

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Παρόμοιος είναι και ο Πίνακας 15, με κύρια διαφορά ότι τα εμπεριε- χόμενα σωρευτικά δεδομένα αναφέρονται στο έτος 2010, και με επιπρόσθετο πληροφοριακό στοιχείο ότι εντός κάθε κυψέλης αναγράφεται (με πράσινο χρώμα) το ποσοστό κατά το οποίο το αναγραφόμενο μέγεθος (μαύρα γράμματα) στην κυψέλη είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο το 2010 (Πίνακας 15) από το αντίστοιχο το 2000 (Πίνακας 14). Επί παραδείγματι, η κυψέλη στην 1η γραμμή, 2η στήλη, προσδιορίζει ότι 15.728 διεθνείς φοιτητές από Αρα- βικές χώρες (1η γραμμή) επέλεξαν ως γεωπεριοχή προορισμού τους τήν Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (2η στήλη), και ότι αυτός ο αριθμός ήταν κατά 50% μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο (10.484) στον Πίνακα 14. Αυτοί οι πίνακες εισροών-εκροών διεθνών σπουδαστών ανά γεωπερι- φέρεια είναι ιδαίτερα χρήσιμοι, αφού έκαστος συγκεφαλαιώνει την παγκόσμια αγορά διεθνών σπουδαστών κατά το αντίστοιχο έτος (2000 και 2010). ΢υνδυαστικά μάλιστα (κατά συγκριτική αντιπαράθεση) δίνουν μία περιεκτική εικόνα για την εξέλιξη τής διεθνούς εκπαίδευσης στην αναφερομένη δεκαετία (2000-2010) σε πλαίσιο συγκριτικής στατικής ανάλυσης (comparative statics). Ενδεικτικά, από αυτούς τούς πίνακες συνάγονται τα εξής συμπεράσματα: (α) Δυτικοβαρής εκπαίδευση. Οι περισσότεροι διεθνείς φοιτητές, ήτοι 68,9% το 2000 (Πίνακας 14) και 60,3% το 2010 (Πίνακας 15), απεδήμησαν προς δυτικές χώρες (Δυτική Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, 6η στήλη) για τις Πανεπιστημικές σπουδές τους. Επιπροσθέτως, εάν συνυπολογίσουμε και το ποσοστό των φοιτητών που απεδήμησαν προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (2η στήλη), ήτοι 8,3% το 2000 (Πίνακας 14) και 10,2% το 2010 (Πίνακας 15), για τον ίδιο σκοπό, τότε συνάγουμε ότι η συντριπτική πλειονότητα των διεθνών φοιτητών, ήτοι 77,2% το 2000 και 70,5% το 2010, επέλεξαν τη μείζονα γεωπεριοχή τού Δυτικού Πολιτισμού (δηλαδή είτε την Ευρωπαϊκή Ήπειρο είτε τη Βόρεια Αμερική) για την τριτοβάθμια εκπαίδευσή τους. (β) Ανατολική Ασία και χώρες τού Ειρηνικού. ΢τη δεκαετία τού 2000, η Ανατολική Ασία και ο Ερηνικός, ως γεωπεριοχή εκπαιδευτικού προορισμού (4η στήλη), αύξησε σημαντικά το μερίδιό της στη διεθνή72

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ εκπαίδευση, από 11,3% το 2000 (Πίνακας 14) σε 18,3% το 2010 (Πίνακας 15).(γ) Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Παρά τον έντονο ανταγωνισμό στη διεθνή εκπαίδευση εκ δυσμών (από δυτικοευρωπαϊκά και βορειοαμερικανικά εκπαιδευτικά συστήματα) και εξ ανατολών (από ταχέως αναπτυσσόμενα τριτοβάθμια συστήματα χωρών τής Ανατολικής Ασίας ή τού Ειρηνικού), η ιστορική γεωπεριοχή τής Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης (2η στήλη) κατόρθωσε όχι μόνον να διατηρήσει το γεωμερίδιό της στη διεθνή εκπαίδευση, αλλά επί πλέον να το αυξήσει (κατά 22,9%) στη δεκαετία τού 2000, από 8,3% το 2000 (Πίνακας 14) σε 10,2% το 2010 (Πίνακας 15). Δηλαδή σε μία μόνο δεκαετία μετά την κατάρρευση τής ΢οβιετικής Ένωσης, η Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη άρχισε να ξαναβρίσκει τον πολιτισμικό και εκπαιδευτικό βηματισμό της.(δ) Αραβικές χώρες. ΢τη δεκαετία τού 2000, οι Αραβικές χώρες διατήρησαν τη θέση τους ως υπολογίσιμη δύναμη στη διεθνή εκπαίδευση, παρότι το γεωμερίδιό τους, ως χώρες εκπαιδευτικού προορισμού, μειώθηκε από 5,1% το 2000 (Πίνακας 14) σε 4,0% το 2010 (Πίνακας 15). Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι διαχρονικά τα δύο-τρίτα (2/3) των Αράβων διεθνών φοιτητών, ήτοι 118.486 (69,71%) το 2000 και 177.367 (65,3%) το 2010, επιλέγουν χώρες προορισμού τους είτε στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο είτε στη Βόρεια Αμερική.(ε) Ασιατική εκπαιδευτική ζήτηση. ΢τη δεκαετία τού 2000, η Ασία και ο Ειρηνικός εξελίχθηκαν στην κορυφαία περιοχή προέλευσης διεθνών φοιτητών: Σο 2010, σχεδόν ένας στους δύο διεθνείς φοιτητές (46,4% το 2010 έναντι 34,5% το 2000) προήρχετο από χώρα είτε τής Ασίας είτε τού Ειρηνικού.Αυτές οι εξελίξεις υποσημαίνονται στα επόμενα δύο γραφήματα, 16-17 (Fig.16-17), που αντιστοιχούν στους πίνακες 14-15. ΢το Γράφημα 16 απεικονίζεται 73

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ INTERNATIONAL STUDENT WORLD DISTRIBUTION ΒΥ REGION OF ORIGIN (ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ ΚΑΤΑ ΡΕ΢ΙΟΧΗ Ρ΢ΟΕΛΕΥΣΗΣ) Fig. 16 8,7% 9,5% 6,9% 13,5% Central and 2000 Eastern Europe North America 3,1% and East Asia 27,2% Western Europe and the Pacific 24,5% 6,7% 8,6% 8,4% 11,4% 12,7% South and Central West Asia and 2010 North America Eastern Europe and 4,1% Western Europe East Asia 17,3% and 6,6% the Pacific 30,8% Arab States Latin America and the Caribbean Central and Eastern Europe North America and Western Europe Central Asia South and West Asia East Asia and the Pacific Sub-Saharan Africa74

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ INTERNATIONAL STUDENT WORLD DISTRIBUTION ΒΥ HOST REGION (ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΡΟΥΔΑΣΤΩΝ ΚΑΤΑ ΡΕ΢ΙΟΧΗ Ρ΢ΟΟ΢ΙΣΜΟΥ) Fig. 17 0,5% 2,5% 5,1% 8,3% 1,3%2000 North America East Asia 11,3% and and Western Europe the Pacific 68,9% 2,0% 0,9% 2,7% 4,0% 10,2% Central 1,3% and Eastern Europe2010 East Asia 18,3% and North America and the Pacific Western Europe 60,3% 2,5% Arab States Latin America and the Caribbean Central and Eastern Europe North America and Western Europe Central Asia South and West Asia East Asia and the Pacific Sub-Saharan Africa 75

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣη κατανομή των διεθνών φοιτητών ανά γεωπεριοχή προέλευσης το 2000 (άνωpie chart) και το 2010 (κάτω pie chart). Σο εμβαδόν κάθε επί μέρους γεωπε-ριοχής για τα έτη 2000 και 2010 είναι ανάλογο με το αντίστοιχο ποσοστό πουαναγράφεται (με μπλε γράμματα) εκ δεξιών τής δεξιάς στήλης των πινάκων 14και 15 αντίστοιχα. Παρομοίως, στο Γράφημα 17 απεικονίζεται η κατανομή των διεθνώνφοιτητών ανά γεωπεριοχή προορισμού το 2000 (άνω pie chart) και το 2010(κάτω pie chart). Σο εμβαδόν κάθε γεωπεριοχής για τα έτη 2000 και 2010είναι ανάλογο με το αντίστοιχο ποσοστό που αναγράφεται (με μπλε γράμματα)υποκάτω τής τελευταίας γραμμής των πινάκων 14 και 15 αντίστοιχα. ΢ημειωτέον ότι σε εκάτερο γράφημα (16-17) το συνολικό εμβαδόν τούεικονιζομένου κύκλου για το 2010 (κάτω pie chart) είναι μεγαλύτερο απόεκείνο τού κύκλου για το 2000 (άνω pie chart) κατ’ απόλυτη αναλογία τούσυνόλου των διεθνών φοιτητών το 2010 ως προς το αντίστοιχο σύνολο το2000, ήτοι (3.233.281 / 1.795.040 =) 180,12% , όπως αυτά τα δύο σύνολα13προσδιορίζονται στην κάτω δεξιά κυψέλη των πινάκων 15 και 14 αντίστοιχα. ΢ε σημαντικό βαθμό, τα γραφήματα 16-17 «φωτογραφίζουν» μακροσκο-πικά τη δυναμική τής παγκόσμιας αγοράς των διεθνών φοιτητών: Με μίαματιά (Γράφημα 16), παρατηρούμε αμέσως ότι τα παγκόσμια μερίδια τόσοτής Ανατολικής Ασίας και Ειρηνικού (μωβ επιφάνεια) όσο και τής Νότιας καιΔυτικής Ασίας (γαλάζια επιφάνεια), ως γεωπεριοχών προέλευσης διεθνώνσπουδαστών, διευρύνθηκαν θεαματικά το 2000-2010 (από 24,5% σε 30,8%και από 6,9% σε 11,4% αντίστοιχα). Επίσης με μια ματιά (Γράφημα 17),παρατηρούμε ότι η Βόρεια Αμερική και Δυτική Ευρώπη (πορτοκαλί επιφάνεια),ως γεωπεριοχή προορισμού διεθνών σπουδαστών, κατέχει κυρίαρχη θέση στηνπαγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, παρότι το μερίδιό της υπέστημία αισθητή μείωση το 2000-2010 (από 68,9% σε 60,3%), ενώ τα αντίστοιχα 13 Τα αναγραφόμενα γενικά ςφνολα διεκνϊν φοιτθτϊν ςτουσ πίνακεσ 14 και 15 (1.795.040 και 3.233.281 αντίςτοιχα) είναι μικρότερα από τα αναγραφόμενα ςτον Ρίνακα 1 για τα αντίςτοιχα ζτθ (2000 και 2010), όπωσ ςυγκεκριμζνα προςδιορίηεται ςτισ ςυναφείσ υποςθμειϊςεισ 11 και 12.76

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣμερίδια τόσο τής Ανατολικής Ασίας και Ειρηνικού (μωβ επιφάνεια) όσο καιτής Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (καφέ επιφάνεια), ως μειζόνωνγεωπεριοχών προορισμού διεθνών σπουδαστών, αυξήθηκαν στην ίδια περίοδο(από 11,3% σε 18,3% και από 8,3% σε 10,2% αντίστοιχα).2.6. Βορειοατλαντικό επίκεντρο τής διεθνούς εκπαίδευσηςΟι πίνακες 14-15 και τα συναφή γραφήματα 16-17 προκαλούν συνδυαστικώςμία πρώτη (τεκμηριωμένη) εντύπωση ότι η Ανατολική Ασία και ο Ειρηνικός, ωςγεωπεριφέρεια προέλευσης και προορισμού διεθνών φοιτητών, είναι ηανερχόμενη δύναμη στη διεθνή εκπαίδευση, σε σημείο μάλιστα που απειλεί,σε μακροχρόνιο ορίζοντα, τη διαχρονική κυριαρχία τής Βόρειας Αμερικής καιΔυτικής Ευρώπης ως γεωπεριοχής προορισμού διεθνών φοιτητών. Εντούτοις αυτή η πρώτη εντύπωση δεν αντικατοπτρίζει επαρκώς τηνπραγματικότητα, ήτοι μία θεμελιώδη δυτικοκεντρική διάσταση τής δυναμικήςτής διεθνούς εκπαίδευσης, όπως προσδιορίζεται και τεκμηριώνεται στουςεπόμενους δύο πίνακες (18-19). ΢υγκεκριμένα, στις κυψέλες τού Πίνακα 18 (Fig. 18) αναγράφονται ταισοζύγια καθαρών ροών διεθνών σπουδαστών (Κεφ. 2.4) μεταξύ των αναγρα-φομένων (8) γεωπεριοχών κατά το έτος 2000 (όπως προσδιορίζεται στηνΤποσημ. 14). Όταν το ισοζύγιο είναι θετικό, σημαίνει καθαρή εισροή διεθνώνσπουδαστών σε μία γεωπεριφέρεια από μία άλλη, Απεναντίας, όταν είναιαρνητικό, σημαίνει καθαρή εκροή διεθνών σπουδαστών από μία γεωπεριφέ-ρεια σε μία άλλη. Επί παραδείγματι, στην κυψέλη στη 2η γραμμή (Central and EasternEurope) και 1η στήλη (Arab States) αναγράφεται θετικό ισοζύγιο 8.483, πουσημαίνει ότι το ισοζύγιο τής (συναφούς με τη 2η γραμμή) γεωπεριοχής τήςΚεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ήταν θετικό ως προς τη (συναφή με την 1ηστήλη) γεωπεριοχή των Αραβικών Κρατών, ήτοι οι διεθνείς φοιτητές πουαπεδήμησαν προς την πρώτη από τη δεύτερη ήσαν 8.483 περισσότεροι απόόσους απεδήμησαν από την πρώτη προς τη δεύτερη. Σο εν λόγω θετικό ισοζύ- 77

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣΝΕΤ FLOWS OF INTERNATIONAL STUDENTS year 2000(Κακαρζσ ροζσ διεκνϊν ςπουδαςτϊν — ζτοσ 2000) Fig. 18DATA SOURCE: UNESCO, OECD 14 HOST REGION (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Ρ΢ΟΟ΢ΙΣΜΟΥ) REGION Arab Central Central East Asia Latin North South Sub- WORLDOF ORIGIN States and Asia and the America America and Saharan (ΚΟΣΜΟΣ) Pacific and the West Africa (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Eastern Caribbean and AsiaΡ΢ΟΕΛΕΥΣΗΣ) Europe Western EuropeArab States 0 -8.483 627 11.086 86 -104.887 14.365 9.454 -77.752Central and 8.483 0 26.744 5.221 157 -139.211 5.091 1.097 -92.418 Eastern EuropeCentral Asia -627 -26.744 0 -122 -19 -6.669 1.915 18 -32.248 East Asia -11.086 -5.221 122 0 1.528 -237.838 11.764 3.983 -236.748 and the -86 -157 19 -1.528 Pacific 0 -85.632 200 2.355 -84.829 104.887 139.211 6.669 237.838Latin America 85.632 0 83.317 91.732 749.286 and the CaribbeanNorth Αmerica and Western EuropeSouth and -14.365 -5.091 -1.915 -11.764 -200 -83.317 0 2.186 -114.466West AsiaSub-Saharan -9.454 -1.097 -18 -3.983 -2.355 -91.732 -2.186 0 -110.825 Africa 14 Τα παρατικζμενα μεγζκθ ςτον Ρίνακα 18 (Fig. 18) υπολογίςκθκαν βάςει τοφ Ρίνακα 14 (Fig. 14), π.χ. το ιςοηφγιο των Αραβικών Κρατών (Arab States) ςε ςχζςθ με τθν Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (Central and Eastern Europe) είναι αρνθτικό (-8.483) διότι, ςφμφωνα με τον Ρίνακα 14, 10.484 φοιτθτζσ απεδιμθςαν από τα Αραβικά Κράτη ςτθν Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ενϊ μόνον 2.001 φοιτθτζσ απεδιμθςαν από τθν Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη ςτα Αραβικά Κράτη το 2000, ιτοι ιςοηφγιο (2.001 - 10.484 =) -8.483.78

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣΝΕΤ FLOWS OF INTERNATIONAL STUDENTS year 2010(Κακαρζσ ροζσ διεκνϊν ςπουδαςτϊν — ζτοσ 2010) Fig. 19DATA SOURCE: UNESCO, OECD 15 HOST REGION (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Ρ΢ΟΟ΢ΙΣΜΟΥ) REGION Arab Central Central East Asia Latin North South Sub- WORLDOF ORIGIN States and Asia and the America America and Saharan (ΚΟΣΜΟΣ) Pacific and the West Africa (ΡΕ΢ΙΟΧΗ Eastern Caribbean and AsiaΡ΢ΟΕΛΕΥΣΗΣ) Europe Western EuropeArab States 0 -13.076 3.175 -3.266 687 -153.638 13.202 9.078 -143.838 -54% 406% -129% 699% -46% -8% -4% -85%Central and 13.076 0 70.920 24.809 1.168 -213.133 14.483 7.566 -81.111 Eastern 54% 165% 375% 644% -53% 184% 590% 12% Europe Central Asia -3.175 -70.920 0 -1.042 -8 -19.808 4.668 23 -90.262 -406% -165% -754% 58% -197% 144% 28% -180% East Asia and the 3.266 -24.809 1.042 0 1.324 -473.662 66.164 19.610 -407.065 Pacific -129% -375% 754% -13% -99% 462% 392% -72% -1.324Latin America -687 -1.168 8 13% 0 -137.458 1.257 6.286 -133.086 and the 699% -644% -58% -61% 529% 167% -57% 473.662 Caribbean 153.638 213.133 19.808 99% 137.458 0 244.632 145.818 1.388.149 46% 53% 197% 61% 85%North Αmerica 194% 59% and Western EuropeSouth and -13.202 -14.483 -4.668 -66.164 -1.257 -244.632 0 3.053 -341.353West Asia 8% -184% -144% -462% -529% -194% 40% -198%Sub-Saharan -9.078 -7.566 -23 -19.610 -6.286 -145.818 -3.053 0 -191.434 Africa -4% -590% -28% -392% -167% -59% -40% -73%15 Τα παρατικζμενα μεγζκθ ςτον Ρίνακα 19 (Fig. 19) υπολογίςκθκαν βάςει τοφ Ρίνακα 15 (Fig. 15), με τθ μζκοδο που προςδιορίηεται ςτθν προθγοφμενθ υποςθμείωςθ (14). Ροςοςτό (%) εντόσ εκάςτθσ εςωτερικισ κυψζλθσ ορίηει ποςοςτιαία μεταβολι τοφ (εντόσ τισ κυψζλθσ) ιςοηυγίου το 2010 (Ρίνακασ 19) ωσ προσ το αντίςτοιχο ιςοηφγιο το 2000 (Ρίνακασ 18). 79

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ γιο (2η γραμμή, 1η στήλη) τής Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ως προς τα Αραβικά Κράτη το 2000 συνεπάγεται αντίστοιχο (ίσο κατ’ απόλυτη τιμή) αρνητικό ισοζύγιο των Αραβικών Κρατών (1η γραμμή) ως προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (2η στήλη) κατά το ίδιο έτος, ήτοι -8.483 (1η γραμμή, 2η στήλη). ΢ημειωτέον ότι το ισοζύγιο ροών διεθνών σπουδαστών που αναγράφεται σε κάθε κυψέλη τής διαγωνίου, από άνω αριστερά προς κάτω δεξιά, είναι μηδενικό, αφού η («εσωτερική») αποδημία διεθνών φοιτητών από μία χώρα μιας γεωπεριοχής σε μία άλλη χώρα τής ιδίας γεωπεριοχής δεν διαφοροποιεί το εν λόγω ισοζύγιο τής γεωπεριοχής. Επίσης στην τελευταία στήλη αναγρά- φεται (με μπλε χρώμα) το συνολικό ισοζύγιο εκάστης γεωπεριοχής ως προς τον Κόσμο, ήτοι το άθροισμα των επί μέρους ισοζυγίων τής γεωπεριοχής ως προς τις άλλες (7) γεωπεριοχές, και συγκεκριμένα το άθροισμα των ισοζυγίων στη γραμμή τής γεωπεριοχής στον πίνακα. Προφανώς, το αλγεβρικό άθροισμα των ανά γεωπεριοχή συνολικών ισοζυγίων (δεξιά στήλη), ήτοι το γενικό ισοζύγιο Κόσμου, ισούται με μηδέν. Επί παραδείγματι, το 2000 οι Άραβες φοιτητές (1η γραμμή) που απεδήμησαν για σπουδές σε μη Αραβικές χώρες ήσαν συνολικά 77.752 περισσότεροι από τούς ξένους φοιτητές που σπούδασαν σε Αραβικές χώρες, δεδομένου ότι η συνολική καθαρή ροή διεθνών σπουδαστών σε Αραβικά Κράτη ήταν αρνητική το 2000, ήτοι -77.752 (= –8.473 + 627 +...+ 9.454, στην 1η γραμμή), όπως αναγράφεται στη δεξιά στήλη, 1η γραμμή, τού Πίνακα 18. Παρόμοιος είναι και ο Πίνακας 19 (Fig. 19), με κύρια διαφορά ότι αναφέρεται στο έτος 2010, και με επιπρόσθετο πληροφοριακό στοιχείο ότι εντός κάθε κυψέλης αναγράφεται (με πράσινο χρώμα) το ποσοστό κατά το οποίο το εις την κυψέλη αναγραφόμενο ισοζύγιο (μαύρα γράμματα) είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο το 2010 (Πίνακας 19) από το αντίστοιχο το 2000 (Πίνακας 18). Βάσει των πινάκων 18-19, συνάγουμε ότι από τις αναγραφόμενες γεωπεριοχές τού Κόσμου, μόνον η Βόρεια Αμερική και Δυτική Ευρώπη είναι εκπαιδευτικώς «πλεονασματική», ήτοι με θετική καθαρή ροή διεθνών φοι-80

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣτητών, και μάλιστα διαχρονικά, τόσο το 2000 όσο και το 2010. Όλες οι άλλες(7) γεωπεριοχές τού Κόσμου είναι εκπαιδευτικώς «ελλειματικές», ήτοι μεαρνητική καθαρή ροή διεθνών φοιτητών, και μάλιστα επίσης διαχρονικά, τόσοτο 2000 όσο και το 2010. ΢ε σημαντικό βαθμό επομένως υφίσταται μία διχοτομική διάρθρωση τήςδιεθνούς εκπαίδευσης, αφού το εν λόγω θετικό εκπαιδευτικό ισοζύγιο (θετικήκαθαρή ροή διεθνών φοιτητών) τής Βόρειας Αμερικής και Δυτικής Ευρώπης«τροφοδοτείται» εν πολλοίς από (ισούται κατ’ απόλυτη τιμή με) το αρνητικόεκπαιδευτικό ισοζύγιο (συνολική αρνητική καθαρή ροή διεθνών φοιτητών) τούυπόλοιπου Κόσμου. Παρατηρούμε δε ότι ότι το εκπαιδευτικό έλλειμμα (αρνητικές καθαρέςροές διεθνών φοιτητών) τής Ανατολικής Ασίας και Ειρηνικού διευρύνθηκε κατά72%, από -236.748 το 2000 (Πίνακας 18) σε -407.065 το 2010 (Πίνακας19), ενώ ως ποσοστό τού συνόλου των διεθνών σπουδαστών στον Κόσμοσημείωσε μικρή μόνον βελτίωση, από -13,2% το 2000 σε -12,6% το 2010. Σοδε αντίστοιχο εκπαιδευτικό έλλειμμα ολόκληρης τής Ασίας —δηλαδή τοάθροισμα των ανά γεωπεριοχή συνόλων στις γραμμές 3, 4, 7 τής δεξιάςστήλης κάθε πίνακα— διευρύνθηκε ακόμη περισσότερο, κατά 118,7%,από -383.462 το 2000 σε -838.680 το 2010, ενώ ως ποσοστό τού συνόλουτων διεθνών σπουδαστών στον Κόσμο επιδεινώθκε σημαντικά, από -21,4% το2000 σε -25,9% το 2010. Αυτά τα στοιχεία σημαίνουν ότι καθώς ηπαγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης μεγεθύνετο στη δεκαετία τού2000, η Ασιατική ήπειρος δεν βελτίωνε την (ελλειματική) δυναμική της όσοναφορά σε καθαρές εισροές διεθνών φοιτητών. Αντιθέτως οι θετικές καθαρές ροές διεθνών φοιτητών στη Βόρεια Αμερικήκαι Δυτική Ευρώπη αυξήθηκαν τότε όχι μόνον ποσοτικά, από +749.286 το2000 (Πίνακας 18) σε +1.388.149 το 2010 (Πίνακας 19), αλλά και ωςποσοστό τού συνόλου των διεθνών σπουδαστών στον Κόσμο, από +41,74% το2000 σε +42,93% το 2010. Αυτό σημαίνει ότι καθώς η παγκόσμια αγορά τήςδιεθνούς εκπαίδευσης μεγεθύνετο στη δεκαετία τού 2000, η Βόρεια Αμερικήκαι Δυτική Ευρώπη βελτίωναν από κάθε άποψη (ποσοτική ή ποσοστιαία) τηνπλεονασματική θέση τους όσον αφορά σε καθαρές ροές διεθνών φοιτητών. 81

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Επομένως η διεθνής εκπαίδευση συνεχίζει να έχει και σήμερα ένα διαχρονικό βορειοατλαντικό επίκεντρο, αφού εξελίσσεται εν πολλοίς στο πλαίσιο τού Δυτικού Πολιτισμού και κατά κανόνα σύμφωνα με τα πρότυπα που θέτουν εκάστοτε τα εκπαιδευτικά τριτοβάθμια συστήματα τής Βορείου Αμερικής και Δυτικής Ευρώπης, που ως μείζων γεωπεριοχή διεθνούς εκπαιδευτικού προορισμού έλκει την πλειονότητα των διεθνών φοιτητών και κατά συνακολουθία αντλεί τα συγκριτικώς περισσότερα οφέλη από την παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης. 2.7. Σύνολο διεθνών σπουδαστών, 2018-2030 Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή εξωστρεφούς εκπαιδευτικής πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, όπως αναλύεται στο επόμενο κεφάλαιο (3), ώστε κάθε χώρα να αντλεί οφέλη από το δυνητικό (εφικτό) εθνικό μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης, προϋποθέτει μία ρεαλιστική εκτίμηση περί τού συνολικού αριθμού των διεθνών φοιτητών στο προβλέψιμο μέλλον. Γενικά, από τη δεκαετία τού 1950 μέχρι σήμερα (Fig. 3), το σύνολο των διεθνών φοιτητών διπλασιάζεται ανά 12-13 χρόνια year Ιnternational students (Κεφ. 2.1) σύμφωνα με τις διαχρονικές (a) (Διεκνείσ ςπουδαςτζσ) δυναμικές κανονικότητες (intertemporal dynamic patterns) που διέπουν αυτήν exponential statistical την υπερεθνική αγορά (Κεφ. 2.1 και 4.4). projection forecast [by relation (19)] [by relation (23)] (b) (c) ΢υγκεκριμένα, αυτό το σύνολο ανήλθε 2018 5.244.725 5.117.744 από 1,7 εκατομ. το 1998 σε 3,4 εκατομ. 2019 5.552.066 5.417.644 το 2009 (Fig. 1) και 4,5 εκατομ.το 2015, 2020 5.877.417 5.735.118 αναμένεται δε να υπερβεί το ψυχολογικό 2021 6.221.834 6.071.196 όριο των 5 εκατομ. το 2018 και προβλέ- 2022 6.586.433 6.426.968 πεται να υπερβεί το επόμενο όριο των 10 2023 6.972.398 6.803.589 εκατομ. το 2030, όπως προσδιορίζεται στον 2024 7.380.981 7.202.279 Πίνακα 20 (Fig. 20), βάσει των εξισώσεων 2025 7.813.506 7.624.332 2026 8.271.378 8.071.118 2027 8.756.081 8.544.086 2028 9.269.187 9.044.769 2029 9.812.361 9.574.793 2030 10.387.366 10.135.876 (19) και (23) (Κεφ. 4.4 και 4.5 αντίστοιχα). Fig. 2082

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ Περιεχόμενα Kεφαλαίου 33.1. Σο εκπαιδευτικό φαινόμενο τής Αυστραλίας 853.2. Δείκτες εθνικής εκπαιδευτικής εξωστρέφειας 883.3. Δημογραφικοί περιορισμοί 953.4. Η αναλογία x-ratio 1133.5. Περιφερειακή εκπαιδευτική εξωστρέφειας 1183.6. Μέτρο εκπαιδευτικής εξωστρέφειας 1203.7. ΢τοχοθεσία εξωστρεφούς εκπαιδευτικής πολιτικής 1233.8. Σο Ολλανδικό πρότυπο εκπαιδευτικής εξωστρέφειας 136Σο παρόν κεφάλαιο προσδιορίζει μία πραγματιστική μέθοδο για τεκμηριωμένηεκτίμηση τού βέλτιστου αριθμού ξένων σπουδαστών για κάθε χώρα, δεδομένουότι ο κατά περίπτωση προκαθορισμός τού εν λόγω αριθμού-στόχου αποτελείθεμελιώδη προϋπόθεση για την εκπόνηση οποιουδήποτε ολοκληρωμένουσχεδίου (comprehensive plan) εξωστρεφούς εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής.΢ε αυτό το πλαίσιο, το κεφάλαιο αναφέρεται στα εκπαιδευτικά συστήματα τήςΑυστραλίας (3.1), τής Ρωσίας και τής Σουρκίας (3.3) τής Βρετανίας και τήςΚίνας (3.4) των Η.Π.Α. (3.4) και τής Ολλανδίας (3.8) και εφαρμόζει τηνπροτεινομένη μέθοδο (3.4-3.6) στις περιπτώσεις τής Ρωσίας, Σουρκίας καιΕλλάδος (3.7), ως ενδεικτικά παραδείγματα (case studies) εφαρμογής τήςμεθόδου για τον καθορισμό τού εν λόγω αριθμού-στόχου για κάθε χώρα. 83

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ Top 20 international-tourist country destinations 2013 (Κορυφαίεσ 20 χϊρεσ προοριςμοφ διεκνοφσ τουριςμοφ κατά το ζτοσ 2013) rank Country international market Per capita Total revenue market tourist share in revenue from share in 1 U.S.A. arrivals world total of inter/nal from international world 69.768.000 tourist inter/nal tourism revenue arrivals tourism US $ from 6,83% (per arrival) 214,772,000,000 inter/nal tourism US $ 15,92% 3.078 2 China 95.615.000 9,37% 1.582 151,297,000,000 11,21% 3 Spain 60.661.000 5,94% 1.115 67,608,000,000 5,01% 4 France 84.726.000 8,30% 780 66,064,000,000 4,90% 5 Germany 31.545.000 3,09% 1.749 55,172,000,000 4,09% 6 Britain 31.169.000 3,05% 1.585 49,404,000,000 3,66% 7 Italy 47.704.000 4,67% 968 46,190,000,000 3,42% 8 Thailand 26.547.000 2,60% 1.734 46,042,000,000 3,41% 9 Turkey 37.795.000 3,70% 922 34,863,000,000 2,58% 10 Australia 6.382.000 0,63% 5.230 33,376,000,000 2,47% 11 Netherlands 12.783.000 1,25% 1.773 22,667,000,000 1,68% 12 Austria 24.813.000 2,43% 912 22,618,000,000 1,68% 13 Malaysia 25.715.000 2,52% 818 21,026,000,000 1,56% 14 Russia 30.792.000 3,02% 656 20,198,000,000 1,50% 15 Switzerland 8.967.000 0,88% 2.230 19,992,000,000 1,48% 16 Korea (Republic of) 12.176.000 1,19% 1.584 19,287,000,000 1,43% 17 Singapore 11.899.000 1,17% 1.602 19,057,000,000 1,41% 18 India 6.968.000 0,68% 2.733 19,042,000,000 1,41% 19 Canada 16.590.000 1,63% 1.064 17,656,000,000 1,31% 20 Japan 10.364.000 1,02% 1.627 16,865,000,000 1,25% 21 Portugal 8.097.000 0,79% 2.003 16,221,000,000 1,20% 22 Greece 17.920.000 1,76% 903 16,188,000,000 1,20% 23 Belgium 7.684.000 0,75% 1.915 14,716,000,000 1,09% 24 Mexico 24.151.000 2,37% 593 14,311,000,000 1,06% 25 Sweden 5.229.000 0,51% 2.660 13,910,000,000 1,03% Top-25 716.060.000 70,14% 1.402 1.038.542.000.000 74,39% international-tourist Fig. 21 country destinations DATA SOURCE: WORLD BANK.84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ3.1. Το εκπαιδευτικό φαινόμενο τής ΑυστραλίαςΑπό τη δεκαετία τού 1990, η οικονομική δυναμική τής διεθνούς εκπαί-δευσης καταδείχθηκε από το εκπαιδευτικό φαινόμενο τής Αυστραλίας: Σοεκπαιδευτικό σύστημα τής Αυστραλίας αναπτύχθηκε τότε συστηματικά καιεξελίχθηκε έκτοτε σε μείζονα συναλλαγματοφόρο κλάδο τής ΑυστραλιανήςΟικονομίας, και μάλιστα στον τρίτο μεγαλύτερο εξαγωγικό της κλάδο (μετάτούς κλάδους γαιανθράκων και σιδήρου). Ενδεικτικά, το 2009 η επιλεγο-μένη «βιομηχανία διεθνούς εκπαίδευσης» (international education industry)τής Αυστραλίας προσεπόρισε συναλλαγματικά έσοδα 15,9 δισεκατομμυρίωνδολλαρίων στην Αυστραλιανή Οικονομία, ήτοι περισσότερα από τα αντίστοιχαέσοδα ($11 δις) τής τουριστικής της βιομηχανίας —όπως επίσης περισσότερααπό τα συναλλαγματικά έσοδα ($14,8 δις) ολόκληρης τής τουριστικήςβιομηχανίας τής Ελλάδος— κατ’ εκείνο το έτος. Οι θεαματικές οικονομικές επιδόσεις τής Αυστραλίας ως χώρας προορι-σμού διεθνών φοιτητών αντιμετωπίζεται με σχετική αμηχανία από διεθνείςοργανισμούς και Μ.Μ.Ε. ανά τον Κόσμο. Ενδεικτικά, όπως εμφαίνεται στονΠίνακα 21 (Fig. 21), που συντάχθηκε βάσει δεδομένων τής ΠαγκόσμιαςΣράπεζας (World Bank), τα έσοδα τής Αυστραλίας από τη διεθνή εκπαίδευσηκαταχωρούνται ενίοτε στην κατηγορία «διεθνής τουρισμός, εισπράξεις»(international tourism, receipts) των εθνικών λογαριασμών συναλλαγών με τοεξωτερικό —ωσάν οι διεθνείς σπουδαστές να είναι «εκπαιδευτικοί τουρίστες»—ενώ άλλοτε (π.χ. σε εκδόσεις τού Economist) συνυπολογίζονται στη γενικήκατηγορία «εισροές αδήλων πόρων» (invisibles inflows), χωρίς επί μέρουςπροσδιορισμό των συναλλαγματικών εισπράξεων από διεθνείς φοιτητές. Ειδικότερα, στον Πίνακα 21, η Αυστραλία καταχωρείται ως η 10η σεδιεθνείς τουριστικές εισπράξεις χώρα στον Κόσμο, οι οποίες ανήλθαν στοεντυπωσιακό ποσό των $33,4 δις το 2013. Εντούτοις, σε αυτόν τον πίνακαυπάρχει μία προφανής ανακολουθία: ΢ύμφωνα με την Παγκόσμια Σράπεζα,αυτό το ποσό προσδιορίζεται ότι προήλθε από 6,3 εκατομμύρια διεθνείςτουρίστες, δηλαδή ότι η Αυστραλία εισέπραξε μέσα έσοδα (κατά κεφαλήν) 85

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ $5.320 ανά διεθνή τουριστική άφιξη το 2013 (κυψέλη σε κίτρινο φόντο), ήτοι περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα —π.χ. σχεδόν 6πλάσια από τα αντίστοιχα μέσα συναλλαγματικά έσοδα τής Ελλάδος ανά διεθνή τουριστική άφιξη ($ 903) κατ’ εκείνο το έτος. ΢την πραγματικότητα όμως, το εν λόγω ποσό των $33,4 δις συμπεριλαμβάνει τις διεθνείς εισπράξεις αφενός τής τουριστικής βιομηχανίας τής Αυστραλίας ($12,8 δις) και αφετέρου τής ως άνω «βιομηχανίας διεθνούς εκπαίδευσης» ($20,6 δις) αυτής τής χώρας κατ΄εκείνο το έτος, όπως απεικονίζεται στο Γράφημα 22 (Fig. 22). Επομένως, όσον αφορά σε τουριστικές εισπράξεις καθ’ εαυτές ($12,8 δις), η Αυστραλία θα έπρεπε να καταχωρείται μόλις στην τελευταία (25η) θέση στον Πίνακα 21 (των 25 κορυφαίων σε διεθνή τουριστικά έσοδα χωρών στο Κόσμο), παρότι είναι η δεύτερη κορυφαία χώρα στον Κόσμο (μετά τις Η.Π.Α.) από άποψη εσόδων στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης. Ο παραπάνω πίνακας (21) αντικατοπτρίζει τη σύγχυση και ανεπάρκεια που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τα οικονομικά δεδομένα τής διεθνούς εκπαίδευσης. Γενικά, ενώ από το 1998 έγκυροι διεθνείς οργανισμοί 40 35 Australia's revenue from international tourism & education 34,1 34,3 33,4 (Συναλλαγματικζσ ειςροζσ ςτθν Αυςτραλία 31,1 από τον διεκνι τουριςμό και εκπαίδευςθ) 30 (all area) Cumulative total revenue (1996-2013) 27,2 26,9 from international education: $206 billion 25,0 25 73 billion US$ 20 20,4 19,7 20,4 22,2 20,6 16,6 19,5 22,5 15,9 16,3 15 13,8 13,7 11,7 12,9 13,0 13,7 14,3 12,8 9,8 10,2 10,9 10 4,5 5,1 4,2 5,1 4,2 5,6 8,5 12,1 12,8 5 9,3 8,6 7,5 7,8 8,4 8,1 5,1 10,7 10,9 11,0 11,6 11,6 73 73 9,5 9,9 10,2 3 8,1 6,7 revenue from international tourism and education revenue from international education Fig. 22 0 revenue from international tourism 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 year86

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ(ΟΟ΢Α, UNESCO κ.τ.λ.) επεδόθησαν σε συστηματική συλλογή και ταξινόμησηστατιστικών δεδομένων σχετικά με τις (αριθμητικές) ροές διεθνών σπουδαστώνμεταξύ των χωρών (Κεφ. 5), εντούτοις δεν ανέπτυξαν εκ παραλλήλου καισυμπληρωματικώς αντίστοιχες βάσεις δεδομένων σχετικά με τις συνακόλουθεςχρηματικές ροές τής διεθνούς εκπαίδευσης μεταξύ των χωρών. Σα διαθέσιμαοικονομικά στοιχεία τής διεθνούς εκπαίδευσης είναι άλλοτε μεναποσπασματικά, κατά κανόνα για περιορισμένο αριθμό χωρών, και άλλοτεανακριβή, συχνάκις δε μη διαθέσιμα, παρότι η ύπαρξη επακριβών δεδομένωνσχετικά με την οικονομική διάσταση τής διεθνούς εκπαίδευσης αποτελείπροϋπόθεση για εθνικό προγραμματισμό και επενδύσεις σε αυτόν τον τομέααπό τις αρμόδιες αρχές κάθε χώρας. Ως συνέπεια τής ελλείψεως επαρκών στατιστικών στοιχείων και συναφώνθεωρητικών υποδειγμάτων σχετικά με τη διεθνή εκπαίδευση, μεγαλόπνοεςπολιτικές εξαγγελίες και επακόλουθες πρωτόλειες δράσεις σε μερικές χώρες16για (συναλλαγματοφόρο) άνοιγμα των εκπαιδευτικών τους συνόρων στη διεθνήεκπαίδευση έχουν κατά κανόνα αποσπασμα-τικό χαρακτήρα και ενίοτε καταλήγουν σεδυσλειτουργικά και μη βιώσιμα εκπαιδευτικάμορφώματα (Κεφ. 3.3). Κοινό χαρακτηριστικότέτοιων εξαγγελιών είναι ότι δεν εδράζονται σεολοκληρωμένο σχέδιο (comprehensive plan)16 Ενδεικτικά, ιδθ από τθ δεκαετία τοφ 2000, μζλθ τισ Κυβερνιςεωσ τισ Δθμοκρατίασ τισ Κφπρου και ακαδθμαϊκοί τισ χϊρασ ζχουν κατ’ επανάλθψθ αναφερκεί ςτον “εθνικό ςτόχο” να καταςτεί θ Κφπροσ ζνα “περιφερειακό κζντρο τριτοβάθμιασ εκπαίδευςησ” (π.χ, Ανδρζασ Δθμθτρίου, “Μπορεί θ Κφπροσ να γίνει Διεκνζσ Κζντρο Τριτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ ; ”, Ραιδεία και Ρολιτιςμόσ, τ.44, Οκτ.-Νοε. 2009). Ραρομοίωσ, από το 2015, θ Τουρκικι Κυβζρνθςθ ζκεςε ςτόχο να αυξιςει ςε 100.000 τοφσ ξζνουσ φοιτθτζσ ςτθν Τουρκία. Το δε 2014, ο Υπουργόσ Ραιδείασ τισ Ελλάδοσ ειςθγικθκε (ςε ςφςκεψι του με τον Ζλλθνα πρωκυπουργό, τον Ιοφλιο 2014, και ςε μετζπειτα ςυςκζψεισ του με πρυτανικζσ αρχζσ κ.τ.λ.) τθ διοργάνωςθ και διεξαγωγι «αυτοχρθματοδοτοφμενων» ξενόγλωςςων (αγγλόγλωςςων) πανεπιςτθμιακϊν προ-γραμμάτων από ελλθνικά Α.Ε.Ι., προκειμζνου με αυτόν τον τρόπο να προςελκφςουν αλλοδαποφσ φοιτθτζσ που καταβάλλουν δίδακτρα. 87

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣμε συγκεκριμένη στοχοθεσία και ευρεία ακαδημαϊκή συναίνεση, και κατάσυνακολουθία δεν συνδυάζονται με αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και επαρκείςεπενδύσεις. Η βιώσιμη όμως διασύνδεση ενός εκπαιδευτικού συστήματος μεαυτήν την υπερεθνική αγορά αποτελεί πολυδιάστατο και επίπονο εγχείρημα—μη επιδεχόμενο χαμηλού κόστους («αυτοχρηματοδοτούμενες») καιφαινομενικά εύκολες προσεγγίσεις (αγγλοφώνου ή άλλου μιμητισμού)— πουκαθίσταται ακόμη δυσκολότερο στον σχεδιασμό και υλοποίησή του λόγω τήςελλείψεως επαρκών στοιχείων και εφηρμοσμένων εγκύρων προτύπων όσοναφορά στη δυναμική τής διεθνούς εκπαίδευσης. ΢ε αυτό το πλαίσιο, η οικονομική επιτυχία τής Αυστραλίας στη διεθνήεκπαίδευση επενεργεί ως έναυσμα προβληματισμού σε πολιτικούς καιακαδημαϊκούς ανά τον Κόσμο, διότι η ανάδειξή της σε Μεγάλη Δύναμη στηδιεθνή εκπαίδευση δεν έγινε ταχέως και εκ τού προχείρου αλλά είναιαποτέλεσμα συστηματικής, επίμονης και μακροχρόνιας υλοποίησης (Fig. 22),με εθνικό σχεδιασμό σε επίπεδο κυβερνητικής πολιτικής και μεγάλεςεπενδύσεις σε υποδομές και προσωπικό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. 3.2. Δείκτες εθνικής εκπαιδευτικής εξωστρέφειας ΢τη διεθνή βιβλιογραφία, η εξωστρέφεια τού εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας αποτιμάται βάσει αναλογικών δεικτών κινητικότητος (mobility ratios) τής διεθνούς εκπαίδευσης, ως εξής: (α) Αναλογία αποδημούντων φοιτητών (outbound mobility ratio). Αυτός ο δείκτης είναι το σύνολο των αποδημούντων φοιτητών μιας χώρας ως ποσοστό τού συνόλου των εγγεγραμμένων σπουδαστών στο εθνικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τής χώρας (προελεύσεώς τους) (Κεφ. 5.3.1, #114-123). (β) Αναλογία ξένων φοιτητών (inbound mobility ratio). Αυτός ο δεί- κτης είναι το σύνολο των ξένων φοιτητών που σπουδάζουν σε μια χώρα88

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣTertiary students in Europe Year 2012(Φοιτθτζσ ςτθν Ευρϊπθ το 2012)rank Host country inbound total inbound international x-ratio inter/nal registered students as % of total (a) (b) students students registered students (f) 1 Liechtenstein n.a. (c) (d) (e) 1,11 774 951 81,43% 5,84 3,802 Luxembourg 2.468 5.901 41,83% 2,20 3,313 Cyprus 5.986 31.630 18,95% 2,414 Britain and N. Ireland 427.686 2.450.756 17,45% 1,62 2,045 Switzerland 44.468 265.963 16,72% 2,96 2,006 Austria 58.056 375.492 15,46% 1,187 France 271.399 2.297.040 11,82% 3,68 1,678 Germany 260.314 2.799.966 9,30% 1,47 2,07 9 Belgium 42.914 474.569 9,04% 1,1710 Czech Republic 39.455 442.980 8,91% 1,79 1,0211 Denmark 22.361 273.745 8,17% 1,46 1,6912 Norway 18.454 234.682 7,86% 1,4013 Bosnia and Herzegovina 6.296 80.347 7,84% 0,81 2,0114 Netherlands 57.506 789.740 7,28% 2,2015 Sweden 28.629 448.839 6,38% 0,79 1,2916 Iceland 1.186 19.019 6,24% 2,14 1,0517 Ireland 11.100 186.662 5,95% 0,8818 Finland 17.636 306.899 5,75% 1,08 1,1619 Malta 591 12.519 4,72% 1,00 1,7620 Portugal 18.525 393.339 4,71% 2,7621 Hungary 17.520 382.206 4,58% 0,91 3,4022 Slovakia 9.059 222.238 4,08% 1,48 0,5823 Italy 77.732 1.957.899 3,97% 0,20 1,7124 Bulgaria 11.214 286.141 3,92% Fig. 2325 Serbia 8.931 233.590 3,82%26 Spain 55.759 1.960.646 2,84%27 Latvia 2.716 98.770 2,75%28 Greece 16.434 664.229 2.46%29 Estonia 1.573 66.099 2,38%30 Slovenia 2.357 103.956 2,27%31 Russian Federation 173.627 7.991.502 2,17%32 FYROM 1.372 64.377 2,13%33 Romania 17.219 813.540 2,12%34 Belarus 12.131 585.445 2,07%35 Ukraine 43.609 2.416.459 1,80%36 Lithuania 3.138 176.661 1,78%37 Republic of Moldova 1.935 124.786 1,55%38 Albania 2.091 176.094 1,19%39 Poland 23.525 1.986.163 1,18%40 Croatia 842 158.639 0,53% 40 χϊρεσ (ςφνολο) 1.829.392 32.353.630 5,65%DATA SOURCE: UNESCO, OECD (περί υπολογιςμοφ των μεγεκϊν για Κφπρο και Ελλάδα ιδζ Υποςθμ. 6-7) 89

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ ως ποσοστό τού συνόλου των εγγεγραμμένων σπουδαστών στο εθνικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τής χώρας (προορισμού τους). Επί παραδείγματι, κατά το 2012 αυτή η αναλογία ήταν 3,53% στις Η.Π.Α., ενώ ο μεσοσταθμικός μέσος όρος αυτού τού δείκτη στην Ευρώπη ήταν 5,65% κατ΄εκείνο το έτος, όπως αναγράφεται στην πέμπτη στήλη (e), τελευταία γραμή, τού Πίνακα 23 (Fig. 23). (γ) Καθαρή ροή διεθνών φοιτητών (net flow of international mobile students). Αυτός ο δείκτης καταμετρά για κάθε χώρα το ισοζύγιο (αριθμητική διαφορά) μεταξύ αλλοδαπών φοιτητών και αποδημούντων ημεδαπών φοιτητών τής χώρας (Κεφ. 5.3.2, #124). (δ) Αναλογία καθαρής ροής διεθνών φοιτητών (net flow ratio of international mobile students). Αυτός ο δείκτης καταγράφει, για κάθε χώρα, το παραπάνω ισοζύγιο (γ), μεταξύ αλλοδαπών φοιτητών και αποδημούντων ημεδαπών φοιτητών τής χώρας, ως ποσοστό τού συνόλου των εγγεγραμμένων φοιτητών στο σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τής χώρας (Κεφ. 5.3.2, #125). Οι παραπάνω δείκτες είναι κατά το μάλλον ή ήττον δημοφιλείς, αφού μεταξύ άλλων χρησιμοποιούνται ευρέως από διεθνείς οργανισμούς (ΟΟ΢Α, UNESCO κ.ο.κ.) και κατά περίσταση από εθνικές κυβερνήσεις για την αποτίμηση τής δυναμικής τής διεθνούς εκπαίδευσης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Εντούτοις οι δύο τελευταίοι δείκτες, (γ) και (δ), δεν αντικατοπτρίζουν θεμελιώδη ποιοτικά χαρακτηριστικά τής διεθνούς εκπαίδευσης, π.χ. κατά πόσο η εξωστρεφής εκπαιδευτική πολιτική μιας χώρας διασφαλίζει τη βιωσιμότητα τού εκπαιδευτικού της συστήματος στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης. Ενδεικτικά, αυτοί οι δείκτες καταμετρούν ποιοτικώς ανόμοια σύνολα σε περίπτωση μιας χώρας από την οποία αποδημούν αριστούχοι και αντ’ αυτών εισέρχονται ισάριθμοι ξένοι φοιτητές χαμηλών ακαδημαϊκών επιδόσεων. Σότε οι ως άνω δείκτες θα «ευημερούν» —θα εμφανίζουν τη χώρα ως έχουσα εξισορροπήσει το εθνικό της «ισοζύγιο ανθρωποροών» διεθνών φοιτητών— ενώ η χώρα θα «δυστυχεί» ως υφισταμένη απώλεια επιστημονικού90

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣδυναμικού (brain drain), ειδικά στην περίπτωση που οι αποδημούντεςφοιτητές της κατά μεγάλο ποσοστό δεν παλιννοστούν μετά το πέρας τωνσπουδών τους ακολουθούντες επαγγελματική καριέρα στο εξωτερικό. Ως άλλο παράδειγμα, εισηγήσεις για αύξηση τού αριθμού των ξένωνφοιτητών μιας χώρας, προκειμένου η αναλογία ξένων φοιτητών, (β), στη χώρανα ανέλθει στον μέσο όρο κάποιου οικονομικώς συντεταγμένου ή γεωγρα-φικώς κατηγοριοποιουμένου υποσυνόλου χωρών (π.χ. ΟΟ΢Α, Ευρωζώνη,Ε.Ε., Ευρώπη, κ.ο.κ.), είναι μονοδιάστατες όταν δεν διεξέρχονται το κατάπόσο ο μέσος όρος που εκάστοτε προτείνεται ως εθνικός στόχος,17 ανταπο-κρίνεται στις δυνατότητες τής χώρας, ήτοι κατά πόσο συνάδει με τηθεμελιώδη αρχή τής βιωσιμότητας τού εκπαιδευτικού της συστήματος. Παρότι επομένως αυτοί οι δείκτες εκπαιδευτικής εξωστρέφειας είναιχρήσιμοι για μία αρχική αναλυτική προσέγγιση όσον αφορά στη δυναμική τήςδιεθνούς εκπαίδευσης —όπως χρησιμοποιήθηκαν σε τέτοιο (εισαγωγικό)πλαίσιο στο Κεφ. 2 και ειδικά στούς πίνακες 10-13 και 18-19— εντούτοις δενεπαρκούν καθ’ εαυτοί, ως κύριοι πυλώνες τεκμηρίωσης, για την κατάρτιση17 Ζνασ μζςοσ όροσ που είναι δθμοφιλισ και ςυχνάκισ προτείνεται ι υποδθλϊνεται ςε δθμοςιογραφικζσ δθμοςιεφςεισ και ενίοτε ςε επίςθμεσ εκκζςεισ (π.χ. OECD – Education at a Glance 2012) ωσ ιδεατό «πρότυπο-ςτόχοσ», που τα εκπαιδευτικά ςυςτιματα «υςτεροφντων» χωρϊν «πρζπει» να επιδιϊξουν να τον επιτφχουν, είναι ο μζςοσ όροσ (“8%”) των ξζνων φοιτθτϊν ςτισ χϊρεσ-μζλθ τοφ ΟΟΣΑ ωσ προσ το ςφνολο των ςε αυτζσ εγγεγραμμζνων ςπουδαςτϊν. Τζτοιεσ προτάςεισ είναι κατά κανόνα αυκαίρετεσ, ατεκμθρίωτεσ και εν πολλοίσ ιδεολθπτικζσ, αφοφ μεταξφ άλλων δεν διεξζρχονται τοφσ ςθμαντικοφσ λόγουσ για τοφσ οποίουσ μεγάλεσ χϊρεσ, όπωσ οι Η.Ρ.Α. και θ ΢ωςία, όπου ο εν λόγω μζςοσ όροσ ιταν 3,53% και 2,17% το 2012 (Ρίνακασ 23), δεν ςυμπεριλαμβάνουν τον ωσ άνω μζςο όρο τοφ Ο.Ο.Σ.Α. ωσ ςτόχο ι και ωσ παράμετρο τισ τριτοβάκμιασ εκπαιδευτικισ τουσ πολιτικισ. Επί πλζον, τζτοιεσ αναφορζσ ςε υπερεκνικοφσ μζςουσ όρουσ περί τοφ εν λόγω ποςοςτοφ ξζνων φοιτθτϊν (π.χ. “8%” για τισ χϊρεσ μζλθ τοφ ΟΟΣΑ, “9%” για τισ ευρωπαϊκζσ χϊρεσ κ.ο.κ.) είναι ςυνικωσ υπολογιςτικά εςφαλμζνεσ, αφοφ αναφζρονται ςε μη ςταθμιςμζνουσ (αρικμθτικοφσ) μζςουσ όρουσ. Ενδεικτικά, κατά το 2012, ςτθν Ευρϊπθ ο εν λόγω μη ςταθμιςμζνοσ μζςοσ όροσ ιταν 8,8% ενϊ ο αντίςτοιχοσ ςταθμιςμζνοσ (πραγματικόσ) μζςοσ όροσ ιταν 5,65%, όπωσ αναγράφεται ςτον Ρίνακα 23, ενϊ για ολόκλθρο τον Κόςμο ιταν 6,64% (μη ςταθμιςμζνοσ) και μόλισ 2,09%, (ςταθμιςμζνοσ) αντίςτοιχα. 91

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ από τις αρχές κάθε χώρας ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την εξωστρεφή αναβάθμιση τού τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού της συστήματος. Επί πλέον, η μονομερής και καταχρηστική αναφορά σε αυτούς τούς δείκτες, (γ) και (δ), προσδίδει σε συναφείς εισηγήσεις μία λογιστική διάσταση —π.χ. “τόσους (αποδημήσαντες) φοιτητές χάσαμε, με άλλους τόσους (ξένους) φοιτητές να τούς αντισταθμίσουμε”— που δεν συνάδει με την πεμπτουσία τής International students as % of registered students (Διεκνείσ φοιτθτζσ ωσ ποςοςτό των εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν) Cyprus Britain Switzer- Nether- land lands year non Austria Australia Belgium Denmark France adjusted adjusted (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) ( j) (k) 1999 15,9% 17,3% 11,2% 16,2% 11,8% 14,0% 10,3% 6,5% 6,6% 2,9% 2000 17,4% 19,6% 11,0% 16,6% 11,7% 12,6% 10,9% 6,8% 6,9% 2,9% 2001 19,0% 21,0% 10,9% 17,1% 12,1% 14,0% 10,7% 6,6% 7,3% 3,3% 2002 20,5% 22,3% 10,2% 17,3% 12,8% 17,8% 11,1% 7,4% 8,2% 3,7% 2003 27,8% 29,5% 11,2% 17,8% 13,6% 18,7% 11,3% 9,0% 10,5% 3,9% 2004 31,3% 32,9% 13,4% 18,4% 14,2% 16,7% 6,9% 4,6% 11,1% 4,8% 2005 23,2% 24,9% 14,0% 18,6% 15,0% 17,3% 5,5% 4,4% 10,9% 4,7% 2006 26,1% 26,2% 14,2% 18,1% 15,6% 17,8% 6,4% 5,3% 11,3% 4,7% 2007 25,5% 25,5% 15,0% 18,2% 16,7% 19,6% 6,5% 5,5% 11,3% 4,7% 2008 28,4% 28,2% 14,8% 14,3% 18,8% 20,8% 7,5% 2,8% 11,3% 5,0% 2009 32,8% 32,7% 15,5% 15,1% 19,4% 21,6% 8,0% 5,4% 11,5% 3,8% 2010 31,9% 32,7% 16,0% 15,5% 19,6% 21,4% 8,2% 7,6% 11,6% 4,3% 2011 27,2% 28,7% 17,1% 16,4% 19,6% 20,0% 8,2% 7,9% 11,9% 4,9% 2012 16,2% 23,6% 17,5% 16,7% 15,5% 18,4% 9,0% 8,2% 11,8% 7,3% 2013 10,2% 14,7% 17,8% 17,1% 16,8% 18,1% 10,1% 10,2% 10,2% 8,6% DATA SOURCE: UNESCO, OECD. Fig. 2492

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣδιεθνούς εκπαίδευσης, αντικείμενο τής οποίας είναι η προαγωγή τής διανοίαςτων διεθνών φοιτητών και όχι η αριθμητική ή οικονομικίστικη καταμέτρησητων κεφαλών ή βαλαντίων τους. Αγνοώντας μάλιστα αυτήν την αρχή, αρκετέςχώρες συγκρότησαν, αποσπασματικά και εκ τού προχείρου, μη βιώσιματριτοβάθμια μορφώματα (π.χ. αγγλόγλωσσα «διεθνή πανεπιστήμια» σε μηαγγλόφωνες χώρες κ.ο.κ.), τα οποία λειτουργούν ως εφήμερες παραφυάδες ήστρεβλώσεις τού εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας. International students in Cyprus (Διεκνείσ φοιτθτζσ ςτθν Κφπρο) inbound students inbound Total non-Greek inboundyear Total inbound inbound Total students students registered non-Greek students from inbound as % of total as % of total students students students registered registered Greece students students (a) (b) (c) (d) (e) (f = c / b) (g = e / b) (f) (g)1999 10.722 1.701 159 1.8602000 10.309 1.795 230 2.025 15,9% 17,3%2001 11.799 2.246 226 2.4722002 13.740 2.822 236 3.058 17,4% 19,6%2003 17.891 4.973 309 5.2822004 20.326 6.357 322 6.679 19,0% 21,0%2005 19.626 4.551 350 4.9012006 20.263 5.283 347 5.630 20,5% 22,3%2007 21.929 5.602 359 5.961 29,5%2008 25.442 7.239 514 7.753 27,8%2009 30.144 9.902 863 10.765 32,9%2010 31.442 10.038 1.100 11.138 31,3%2011 31.289 8.516 1.510 10.026 24,9%2012 31.630 5.138 2.316 7.454 23,2%2013 32.258 3.288 1.468 4.756 26,2% 26,1% 25,5% 25,5% 28,2% 28,4% 32,7% 32,8% 32,7% 31,9% 28,7% 27,2% 23,6% 16,2% 14,7% 10,2% Fig. 25DATA SOURCE: UNESCO, OECD, Cyprus Statistical Service. 93

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ International students as % of registered students DATA SOURCE: UNESCO, OECD, Cyprus Statistical Service Cyprus Cyprus (adjusted) (Διεκνείσ φοιτθτζσ ωσ ποςοςτό των εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν) DATA SOURCE: UNESCO, OECD, Cyprus Statistical Service Australia 35% Switzerland Austria 30% Britain 25% Cyprus Cyprus (adjusted) 20% Belgium France 15% Denmark Netherlands 10% 5% Fig. 26 (a) 0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 International students as % of registered students (Διεκνείσ φοιτθτζσ ωσ ποςοςτό των εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν) 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% Fig. 26 (b) 0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 201394

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣ 3.3. Δημογραφικοί περιορισμοί΢ε κάθε περίπτωση, ο δεύτερος δείκτης (inbound mobility ratio), ήτοι ηαναλογία (ποσοστό) ξένων φοιτητών ως προς το σύνολο των εγγεγραμμένωνσπουδαστών τής χώρας, είναι ιδιαίτερα χρήσιμος διότι άπτεται πραγματικών ήενδεχομένων δημογραφικών περιορισμών που αντιμετωπίζει η χώρα. Όπως αναγράφεται στον Πίνακα 23 (Fig. 23), όπου καταχωρούνται οι(40) ευρωπαϊκές χώρες ταξινομημένες κατ’ αυτόν τον δείκτη [στήλη (e)],το 2012 αυτός ο δείκτης δεν υπερέβη το 20% στις περισσότερες χώρες, όπωςΒρετανία (17,4%), Ελβετία (16,7%), Αυστρία (15,5%), Γαλλία (11,8%),Γερμανία (9,3%), Βέλγιο (9,0%), Σσεχία (8,9%), Δανία (8,2%), κ.ο.κ. Μόνον σε τρεις μικρές πληθυσμιακά χώρες αυτός ο δείκτης υπερέβη το20% κατά το 2012, ήτοι αφενός στις «ειδικές περιπτώσεις» των κρατιδίωνΛιχτενστάϊν (81,4%) και Λουξεμβούργο (41,8%) και αφετέρου στην Κύπρο(23,6%). Εντούτοις, όπως αναγράφεται στην τελευταία γραμμή τής τρίτηςστήλης (c) τού Πίνακα 24 (Fig. 24), κατά το επόμενο έτος (2013) αυτός οδείκτης μειώθηκε δραστικά (κατά 37,7%) στην Κύπρο, από 23,6% το 2012 σε14,7% το 2013, όπως αναπαριστάται στα γραφήματα 26(a-b) [Fig. 26(a-b)]. ΢υγκεκριμμένα σε αυτά τα γραφήματα αναπαριστώνται τα δεδομένα στιςστήλες (b) και (c) τού Πίνακα 24 —και στις στήλες (f) και (g) τού Πίνακα 25—με μπλε γραμμή (διακεκομμένη και στέρεα αντιστοίχως18 ) όσον αφορά στονεν λόγω δείκτη στην Κύπρο. Επίσης στο μεν Γράφημα 26(a) αναπαριστώνται οιστήλες (d-g) τού Πίνακα 24, για Βρετανία, Ελβετία, Αυστρία και Αυστραλία(πράσινη, γκρι, μωβ και πορτοκαλί καμπύλη αντίστοιχα), στο δε Γράφημα 26(b)18 Για τον υπολογιςμό των δεδομζνων τισ ςτιλθσ (b) τοφ Ρίνακα 24, όπωσ επίςθσ και τισ ςτιλθσ (f) τοφ Ρίνακα 25, αναπαριςτωμζνων από τθ διακεκομμζνθ μπλε γραμμι ςτα γραφιματα 26 (a- b), οι Ζλλθνεσ φοιτθτζσ ςτθν Κφπρο δεν ςυνυπολογίςκθκαν ωσ αλλοδαποί φοιτθτζσ, οπότε θ οφτωσ προκφπτουςα αναλογία [“Cyprus (adjusted)”] αλλοδαπϊν φοιτθτϊν ωσ προσ θμεδαποφσ φοιτθτζσ ςτθν Κφπρο να είναι μικρότερθ απ' όταν οι Ζλλθνεσ φοιτθτζσ ςτθν Κφπρο ςυνυπολογίηονται ωσ αλλοδαποί φοιτθτζσ [ςτιλθ (c) τοφ Ρίνακα 24, ςτιλθ (g) τοφ Ρίνακα 25, και ςτζρεα μπλε γραμμι ςτα γραφιματα 26 (a-b)]. 95

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ αναπαριστώνται οι στήλες (h)-(k) τού πίνακα (24) για Bέλγιο, Δανία, Γαλλία και Ολλανδία (καφέ, λεμονί, μαύρη και κόκκινη καμπύλη αντίστοιχα). Προφανώς, τα γραφήματα 26(a-b) αναδεικνύουν παραστατικά τη δυ- ναμική τής εξωστρεφούς εκπαιδευτικής πολιτικής τής Κύπρου στην 15ετία 1999-2013. Οι αρχές τής Κύπρου εφάρμοσαν τότε μία επιθετική πολιτική προς ταχεία διείσδυση τού τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού της συστήματος στην παγκόσμια αγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης: Ο αριθμός των αλλοδαπών (μη Ελλήνων) σπουδαστών στην Κύπρο αυξήθηκε κατά 490% το 1999-2010, από 1.701 το 1999 σε 10.038 το 2010 [Πίνακας 25, στήλη (c)]. Εντούτοις, κατά την ίδια περίοδο, ο αριθμός των Κυπρίων ή Ελλήνων φοιτητών στην Κύπρο αυξήθηκε κατά πολύ λιγότερο, ήτοι κατά 137%, από 9.021 το 1999 σε 21.404 το 2010. Ως αποτέλεσμα, η αναλογία αλλοδαπών προς ημεδαπούς φοιτητές στην Κύπρο «εκτινάχθηκε» σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα, και μάλιστα έφθασε το 32,7% το 2009-2010 [στήλες (b) και (g) των πινάκων 24 και 25 αντίστοιχα]: Για την πε- International students in Cyprus ρίοδο 1999-2012, οι μπλε in tertiary non-university institutions in 2009 καμπύλες (για την Κύπρο) υπέρκεινται τής δέσμης των (Διεκνείσ φοιτθτζσ ςε ιδ. κολλζγια ςτθν Κφπρο to 2009) country of origin inbound % of total αντιστοίχων καμπυλών Βρετα- students non-Greek νίας, Ελβετίας, Αυστρίας, και Bangladesh inbound students Αυστραλίας, που τότε συνέ- India κλιναν στο επίπεδο τού 17% Pakistan (9.902) [Γράφημα 26(a)], και μάλιστα υπέρκεινται ακόμη περισσότερο 2.385 24,1% 1.292 13,0% 57,5% 1.174 11,9% Nepal 844 8,5% τής «κατώτερης» δέσμης των other countries 4.207 42,5% αντιστοίχων καμπυλών Bελγίου, of origin Δανίας, Ολλανδίας και Γαλλίας, που συνέκλιναν περί το 10% All countries 9.902 100,0% [Γράφημα 26(b)]. Εκείνες όμως (excluding Greece) οι υψηλές επιδόσεις τής Κύπρου DATA SOURCE: Cyprus Statistical Service, 2012 Fig. 27 απεδείχθησαν μη βιώσιμες, όπως απεικονίζεται από την απότομη κάθοδο των μπλε καμπυλών της σε αυτά τα δύο γραφήματα [Fig. 26(a-b)] όσον αφορά96

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΡΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΩΣΤ΢ΕΦΕΙΑΣστην περίοδο 2011-2013, τότε πού οι διεθνείς αλλοδαποί (μη Έλληνες)φοιτητές στην Κύπρο μειώθηκαν δραστικά κατά 67,2%, από 10.038 το 2010σε μόνον 3.288 το 2013 [Fig. 25], και οι εν λόγω (μπλε) καμπύλες κατήλθανστο επίπεδο τού 10% - 14% [Fig. 26(a-b)]. To πρόβλημα τής Κύπρου ήταν ότι η διείσδυσή της στην παγκόσμιααγορά τής διεθνούς εκπαίδευσης έγινε επί 15 χρόνια κατά απρογραμμάτιστοκαι εν πολλοίς άναρχο τρόπο, ήτοι “χωρίς ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιοκαι χωρίς έναν μοναδικό συντονιστικό φορέα για να το εφαρμόσει.”19 Κατάσυνέπεια, οι αρχές τής Κύπρου εφέροντο αγνοούσες ότι υφίσταται σοβαρόςλόγος που οι ανεπτυγμένες χώρες, οι παραδοσιακές «πρωταγωνίστριες» στηδιεθνή εκπαίδευση, ασκούν την προσήκουσα επιμέλεια ώστε η αναλογίαδιεθνών φοιτητών προς ημεδαπούς φοιτητές τους να μην υπερβαίνει το 20%[Fig. 26(a)] —ή ακόμη χαμηλότερα όρια, όπως 12% στην περίπτωση τήςΓαλλίας [Fig. 26(b)] ή 4% στην περίπτωση των Η.Π.Α. — προκειμένου να μην«υπερθερμανθεί» εξωστρεφώς το εκπαιδευτικό σύστημα εκάστης. Ενδεικτικά, η εξωστρεφής εκπαιδευτική «υπερθέρμανση» τής Κύπρουπροσέλαβε τη μορφή υπερβάλλουσας εξάρτησης των ιδιωτικών κολλεγίων τηςαπό «εκπαιδευτικούς πράκτορες» (agents) για προσέλκυση διεθνώνσπουδαστών, με συνακόλουθα δυσλειτουργικά φαινόμενα, όπως π.χ. εκείνοτων «ψευδοφοιτητών» (που χρησιμοποιούν τη φοιτητική βίζα μόνον και μόνονγια να επιτύχουν την είσοδο και παράνομη εργασία τους στην χώρα) ή τής«ανισόρροπης τριτοσμικοποίησης» τού φοιτητικού σώματος πολλών ιδιωτικώνκολλεγίων. Επί παραδείγματι, το 2009 περισσότεροι από τούς μισούς (57,5%)των αλλοδαπών (μη Ελλήνων) φοιτητών στην Κύπρο προήρχοντο από τοΜπαγκλαντές, την Ινδία, το Πακιστάν ή το Νεπάλ (Fig. 27). Είναι δε χαρακτη-ριστικό ότι ενώ η Κύπρος επέτυχε τότε μερίδιο αγοράς 3,39% όσον αφορά19 “Τhere is no comprehensive strategic plan in place and no overarching single multi-participative body to implement it.” (EMN study 2012, “Immigration of International Students to the EU”, Cyprus Ministry of Interior, ς. 2.) 97

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤ΢Ο ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣστους διεθνείς φοιτητές της από το Πακιστάν τότε (με 1.174 Πακιστανούςφοιτητές στην Κύπρο επί συνόλου 34.581 Πακιστανών διεθνών φοιτητών),παράλληλα απέτυχε να προσελκύσει διεθνείς φοιτητές από την παρακειμένηΑίγυπτο: Οι Αιγύπτιοι φοιτητές στην Κύπρο ήσαν μόνον 23 το 2009, ήτοιποσοστό μόλις 0,18% (επί συνόλου 12.688 Αυγυπτίων διεθνών φοιτητών). ΢εεκείνο το πλαίσιο, η Κυπριακή Πολιτεία αναγκάσθηκε εκ των πραγμάτων νααντιδράσει, με πλέον διεξοδικούς ελέγχους κατά την έκδοση φοιτητικής βίζαςή και κατά την είσοδο και παραμονή ξένων φοιτητών στην Κύπρο, μεαποτέλεσμα την ως άνω δραστική μείωση των διεθνών σπουδαστών από τρίτεςχώρες στο κυπριακό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης20 το 2011-2013:Οι διεθνείς φοιτητές στην Κύπρο από αυτές τις χώρες μειώθηκαν τότεδραστικά, π.χ. κατά 60,6% από το Πακιστάν (από 1.215 φοιτητές το 2010 σε479 φοιτητές το 2013), κατά 68,1% από την Ινδία (από 1.506 φοιτητές το2010 σε 481 φοιτητές το 2013), κ.τ.λ., ενώ κατά συνακολουθία ακόμη και οιδιεθνείς φοιτητές στην Κύπρο από την Κίνα μειώθηκαν κατά 81,8% (από1.506 φοιτητές το 2010 σε 481 φοιτητές το 2013) κατά την ίδια περίοδο,λόγω τής αρνητικής δυναμικής που προσέκτησε η τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαι η εν γένει οικονομία τής Κύπρου από το 2011. Είναι δε αξιοσημείωτο, ότι ακόμη και η Αυστραλία αναγκάσθηκε ναπεριορισθεί κάτω από το εν λόγω όριο 20% , όπως αναπαριστάται στοΓράφημα 26(a): Η υπέρβαση αυτού τού ορίου από την Αυστραλία (πορτοκαλί 20 Το ςφςτθμα τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ τισ Κφπρου ςυναπαρτίηεται κυρίωσ από τρία δθμόςια Ρανεπιςτιμια (The University Of Cyprus, The Open University Of Cyprus, The Cyprus University Of Technology) και 36 ιδιωτικά κολλζγια. Ρερί τα 10 Βρετανικά Ρανεπιςτιμια ζχουν ςυνάψει ςυμβάςεισ ακαδθμαϊκισ δικαιόχρθςθσ ι πιςτοποίθςθσ με κυπριακά κολλζγια, ενϊ το University Of Central Lancashire (UCLAN) ζχει διοργανϊςει δικι του βάςθ (campus) ςτθν Κφπρο. Η κατανομι διεκνϊν φοιτθτϊν ςτθν Κφπρο (ςυμπεριλαμβανομζνων και των εκεί Ελλινων φοιτθτϊν) είναι 34% ςε δθμόςια Α.Ε.Ι. και 64% ςε ιδ. κολλζγια. Πμωσ οι εκεί διεκνείσ φοιτθτζσ από τρίτεσ χϊρεσ (εκτόσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ) εγγράφονται, κατά ςυντριπτικι πλειονότθτα, ςε ιδ. κολλζγια, π.χ. μόνον 16 φοιτθτζσ αυτισ τισ κατθγορίασ ενεγράφθςαν ςε δθμόςια πανεπιςτιμια τισ Κφπρου το 2010-2011. (Ρθγι δεδομζνων: Cyprus Statistical Service.)98