Ελλάδα:Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕ΢ΙΑ (αντί επιλόγου) Ννκίδσ πσο ν δξόκνο είλαη απιόο θαη δύζθνινο ηαπηνρξόλσο. Γηόηη ε δύλακε απηνύ ηνύ πνιηηηζκνύ είλαη ηαπηνρξόλσο θαη αδπλακία. Δίλαη ε δύλακή ηνπ λα κεηαηξαπεί θαλείο ζε κηα θιεγόκελε θαξδηά θαη ηαπηνρξόλσο είλαη ε αδπλακία λα αληηθεηκελνπνηήζεη ζε λεθξέο έλλνηεο απηό ην ζηνηρείν πνπ δηαπνηίδεη ηελ θαξδηά απηνύ ηνύ ιανύ, έλα ζηνηρείν κε αληηθεηκελνπνηήζηκν. Γη‟ απηό είλαη δύζθνια ηα πξάγκαηα θαη γη‟ απηό δηθαηνινγεκέλα δελ κάο θαηαιαβαίλεη ε Δπξώπε. [...]. Γελλεζήθακε ίζσο πξηλ απ‟ απηνύο θαη πξέπεη λα ηνύο νδεγήζνπκε εθεί πνπ ζα είκαζηε κεηά από απηνύο.”Εντούτοις, ο ελληνικός λαός έχει αποδείξει ιστορικά ότι έχει τεράστιεςδυνατότητες για μεθοδική προετοιμασία σε κομβικές περιόδους τής ΝεοτέραςΙστορίας του, δυνατότητες που αξιοποιεί όταν αντιμετωπίζει μείζονες εθνικέςπροκλήσεις που άπτονται τής εθνικής του επιβίωσης, τής εθνικής τουαξιοπρέπειας και τής ιστορικής του αποστολής ως το λίκνο τού ΔυτικούΠολιτισμού. Σο απέδειξε με την Εκπαιδευτική Επανάσταση τού 1797-1821—τότε που κατά μεθοδικό τρόπο ιδρύθηκαν εκατοντάδες ελληνικά σχολείαστοιχειώδους εκπαίδευσης και δεκάδες ελληνικά σχολεία μέσης εκπαίδευσηςανά την Οθωμανική Επικράτεια προς πολιτισμική σφυρηλάτηση τού Γένους—και παράλληλα με τη συστηματική πολεμική προετοιμασία τού υπόδουλουλαού το 1815-1821 από τη Φιλική Εταιρεία για τον εθνογονικό Αγώνα τήςΠαλιγγενεσίας (1821-1830). Σο απέδειξε ξανά με τη συστηματική, ταχύτατηκαι εθνοενωτική προετοιμασία τής (καταχρεωμένης) Ελλάδος το 1909-1912για την εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913). Σο απέδειξε καιπάλι με τη συντεταγμένη πολεμική προετοιμασία τής Ελλάδος και τηνπανεθνική συσπείρωση των Ελλήνων το 1940 για το Έπος τού 1940. Σοαπέδειξε κατά πρωτοφανή τρόπο (όταν στέναζε υπό χαλύβδινη τριπλή κατοχήαπό φασιστοναζιστικές δυνάμεις) με τις αστείρευτες κοινωνικές δυνάμεις τήςΕλλάδος, που ενεργοποιήθηκαν τότε για τη συστηματική οργάνωση τήςπαλλαϊκής Εθνικής Αντίστασης το 1941-1944, γράφοντας μια χρυσή σελίδαστην Ιστορία και καταδεικνύοντας στην Οικουμένη ότι ο ελληνικός λαόςακόμη και όταν κατακτάται, δεν καταβάλλεται. Σο απέδειξε και πρόσφατα με 199

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ τη συστηματική προετοιμασία το 1998-2004 για την επιτυχή διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, παρότι τότε κάποιες ξένες δημοσιογραφικές γραφίδες «προέβλεπαν» την αποτυχία τους. Σο αποδεικνύει επί δεκαετίες με τα διεθνή επιτεύγματα τής Ελληνικής Ομογένειας, χιλιάδες επιφανή μέλη τής οποίας διακρίνονται σε συστημικές θέσεις, στον επιχειρηματικό, ακαδημαϊκό ή και πολιτικό στίβο, σε ξένους τόπους. Και θα το αποδείξει ξανά στο ορατό μέλλον αναβαθμίζοντας την Ελλάδα σε Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης, σε οικουμενική Μητρόπολη των Ανθρωπιστικών ΢πουδών. Εν ολίγοις, ο ελληνικός λαός έχει από τη φύση του την ικανότητα να σκέπτεται και να δρα κατά μεθοδικό τρόπο, αρκεί να το θέλει, και το θέλει μόνον όταν διαβλέπει κάποιον μείζονα λόγο. Δηλαδή για τον ελληνικό λαό η μέθοδος, το σύστημα, δεν αποτελεί τρόπο, πλαίσιο ή αυτοσκοπό ζωής, όπως συμβαίνει με άλλους (βορειο)ευρωπαϊκούς λαούς, διεπομένους από το «προτεσταντικό ήθος» (το κατά Max Weber protestant ethic). Απεναντίας για τούς Έλληνες η μέθοδος και το σύστημα αποτελούν απλώς εργαλεία και μέσα για την επίτευξη ενός εκάστοτε συγκεκριμένου ανώτερου σκοπού. Ένας τέτοιος ανώτερος σκοπός —που διά τού παρόντος βιβλίου καθίσταται εν πολλοίς συγκεκριμένος, τουλάχιστον από ποσοτική άποψη— είναι η ανάδειξη τής Ελλάδος σε Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης, ως το πρώτο αποφασιστικό βήμα για την ανάδειξή της σε Διεθνές Πνευματικό Κέντρο. Δεν πρόκειται περί μιας νέας «Μεγάλης Ιδέας», αλλά περί ενός αυτονόητου εγχειρήματος που συνάδει με τη μακραίωνη ιστορία και την πολιτισμική παράδοση τού Ελληνισμού, ενός εγχειρήματος που έχει σκοπό όχι να κατακτήσει πολιτισμικώς άλλους λαούς αλλά απλώς να υπηρετήσει πνευματικώς την Ανθρωπότητα, για άλλη μια φορά, όπως έκανε πάντα, όχι για να πάρει αλλά για να δώσει, όπως επεσήμανε ο επιφανής καθηγητής Κυριάκος Πουλαντζάς τού Πανεπιστημίου τής Ρώμης στο ΢υνέδριο “Ελλάδα, Διεθνές Πνευματικό Κέντρο” [Παράρτημα 1 (Π.1.6)], ως εξής: “ Από απηήλ ηελ Δπξώπε, από απηήλ ηε Γύζε, από απηόλ ηνλ Κόζκν, δελ έρνπκε λα πάξνπκε ηίπνηα, ίζσο είκαζηε πάιη εθείλνη πνπ έρνπκε λα δώζνπκε, όπσο θάλακε πάληα.”200

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕ΢ΙΑ (αντί επιλόγου)Προς τούτο, το θετικό αυτήν τη φορά είναι ότι δεν χρειάζονται (δημόσια)χρήματα. Δεν θα επιβαρυνθεί το Δημόσιο (όπως π.χ. με τούς ΟλυμπιακούςΑγώνες 2004). Οι υποδομές πλέον υπάρχουν στα μεγάλα αστικά κέντρα καιστην επαρχία. Απεναντίας το Δημόσιο έχει μόνον να ωφεληθεί, αφού θαεισρέει στην Ελληνική Οικονομία φοιτητικό συνάλλαγμα € 2 - 3 δις ετησίως.Ακόμη και τα συναφή στατιστικά δεδομένα υπάρχουν (Κεφ. 5), όπως υπάρχειπλέον και η συγκεφαλαίωσή τους (Κεφ. 2-4). Δηλαδή, οι προϋποθέσεις για αυτόν τον υψιπετή αλλά και εφικτό σκοπό,για την «Εκπαιδευτική Παλιγγενεσία» τής Ελλάδος στα διεθνή υψίπεδα,είναι άυλες, και μόνον άυλες αυτήν τη φορά, ήτοι: εξωστρεφής ακαδημαϊκήσύμπνοια, ευρεία κοινωνική συναίνεση, πανεθνική συσπείρωση (στην Ελλάδακαι την Ελληνική Ομογένεια) και πολιτική βούληση από την ΕλληνικήΠολιτεία, αντίστοιχη τουλάχιστον με την αποφασιστικότητα που το ελληνικόκράτος επέδειξε για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, καιπου μπορεί να επιδείξει ξανά λυσιτελώς στο εγγύς μέλλον για τη ΜεγάληΈξοδο τής Ελλάδος από την οικονομική κρίση: Αυτή η Έξοδος, μπορεί ναεπισυμβεί σύντομα, εάν αξιοποιηθούν συνδυαστικώς και ταυτοχρόνως όλα ταμεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα των Ελλήνων, ένα από τα οποία είναι—εδώ και χιλιάδες χρόνια— η εγγενής δυνατότητά τους να πρωτοστατούν,ατομικά και συλλογικά, στον Πολιτισμό και την Παιδεία. 5252 Σο παρόν βιβλίο αναλφει τθ διεκνι εκπαίδευςθ κυρίωσ ωσ φαινόμενο εκτάσεως, προκειμζνου να αναδείξει και οριοκετιςει τισ μεγάλεσ δυνατότθτεσ που ζχει θ Ελλάδα για να καταςτεί Διεθνζσ Κζντρο Εκπαίδευςησ ςτο εγγφσ μζλλον. Σο επακόλουκο ι και ςυνακόλουκο μεγάλο βιμα για να εξελιχκεί περαιτζρω ςε Μητρόπολη των Ανθρωπιςτικών Σπουδών ςτο ορατό μζλλον, προχποκζτει τθν επιςταμζνθ ανάλυςθ τισ διεκνοφσ εκπαίδευςθσ ωσ φαινομζνου εντάσεως, ωσ υπερεκνικοφ φαινομζνου Παιδείας, ιτοι αγωγής των νζων ςε υπερεκνικό πλαίςιο ωσ ελευθζρως ςκεπτομζνων ανκρώπων, όχι μόνον ωσ υπευκφνων πολιτών τισ χώρασ τουσ αλλά και ωσ ςυνειδθτών μελών τισ Ανκρωπότθτασ. Η διεξοδικι ανάλυςθ ςε αυτό το επίπεδο (υπερεκνικισ Παιδείας) ευρίςκεται πζραν των ορίων τοφ παρόντοσ βιβλίου —παρότι ςτο Παράρτθμα 1 ςυμπεριλαμβάνονται βαςικζσ και ρθξικζλευκεσ αναφορζσ όςον αφορά ςτθν εκπαίδευςθ ωσ φαινομζνου εντάσεως— και απαιτεί επιςταμζνθ και μείηονα διαβοφλευςθ όλων των πνευματικών δυνάμεων τισ Ελλάδοσ, και όχι μόνον [Παράρτθμα 1 (Π.1.3)]. 201

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢202

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Περιεχόμενα Παραρτήματος 2Π.1.1. Ποιον ελληνικό πολιτισμό; 205Π.1.2. Ο στρατηγικός ρόλος τού Απόδημου Ελληνισμού 206Π.1.3. Διαχρονική θεώρηση τού Ελληνισμού 208Π.1.4. Πρωτογενές κλασικό αξιοκρατικό αντέρεισμα 211Π.1.5. Νεοελληνικός πανεπιστημιακός γενιτσαρισμός 214Π.1.6. Σα ψευδοδικαιώματα τού ανθρώπου 216Π.1.7. Νεοελληνική τυραννική αμάθεια 219Π.1.8. Ελληνική ανάγνωση των κλασικών πηγών 220Π.1.9. Εσφαλμένη τεχνητή μίμηση τής λαϊκής γλώσσας 222Π.1.10. Εθνική συναίνεση, όχι εκπαιδευτικός λαϊκισμός 224Π.1.11. H ελληνική ταυτότητα 226Π.1.12. Λόγου πόλις 229Π.1.13. Προβολή αιωνίων και ακαταλύτων αξιών 237Σο παρόν παράρτημα είναι χρήσιμο για την ηγεσία τού Τπουργείου Παιδείας,τη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων τής Βουλής των Ελλήνων και τιςΠρυτανικές αρχές των ελληνικών Πανεπιστημίων. Περιλαμβάνει επιλεγμένααποσπάσματα από 12 εισηγήσεις (επί συνόλου 31 εισηγήσεων) τού συνεδρίουμε θέμα “Ελλάδα, Διεθνές Πνευματικό Κέντρο”, που διοργανώθηκε στουςΔελφούς (14-16 Οκτωβρίου 1995) από τον Εκπαιδευτικό ΋μιλο Ξυνή, όπωςεπίσης και συναφή επιστολή τού ΟΙΚΟΤΜΕΝΙΚΟΤ ΠΑΣΡΙΑΡΦΟΤ (Π.1.13), ηοποία ανεγνώσθη ενώπιον των συνέδρων κατά την έναρξη τού ΢υνεδρίου. 203

ΝαόΕσΛτΛοφΑΔΑΑπό, ΔλλΙΕωΘνοΝσΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ ςτοφσ Δελφοφσ.204

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Π.1.1. Ποιον ελληνικό πολιτισμό; ΑΘΑΝΑ΢ΙΟ΢ ΚΟΤΡΕΜΕΝΟ΢, Αν. Καθηγητής Μάρκετινγκ Πανεπιστημίου Πειραιά.Μιλάμε για τον ελληνικό πολιτισμόκαι το πρώτο ερώτημα πάλι είναι:Σί ενοούμε με τον όρο ελληνικόςπολιτισμός; Σί εννοούμε με τον όροελληνική πνευματική παράδοση;Να κάνουμε την Ελλάδα διεθνέςπνευματικό κέντρο και να προ-βάλουμε τον ελληνικό πολιτισμό.Ποιον όμως πολιτισμό; Από τούς ομιλητές που μίλησαν μέχρι τώρα και παρουσίασαν θέσεις,βλέπουμε ότι και μέσα εδώ υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για το πώςορίζουμε τον ελληνικό πολιτισμό. Για παράδειγμα υπάρχει μία κατηγορίαπου στρέφεται προς τούς αρχαίους, υπάρχει μία κατηγορία που στρέφεταικυρίως προς το Βυζάντιο και υπάρχει μία πολύ μικρή κατηγορία, η οποίαστρέφεται προς τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Και το ερώτημα είναι, ποιασύνθεση, πόσο αρχαίος, πόσο βυζαντινός, πόσο σύγχρονος στη λογική αυτούπου εμείς λέμε μείγμα αγαθών, μείγμα προϊόντος; Tο πρόβλημα το πρώτο, τοδυσκολότερο είναι αυτό: Ποιο είναι το προϊόν σου; Γιατί έχεις άπειρουςδυνατούς συνδυασμούς —το ανέφερε ήδη ο Βασίλης Βασιλικός— μέχρι και ημαγειρική μπορεί να είναι μέρος τού ελληνικού πολιτισμού. Και γιατί όχι;΋μως όσες περισσότερες πλευρές του συμπεριλαμβάνεις μέσα σε αυτόν τονορισμό, τόσους περισσότερους θα έχεις ανταγωνισμούς μεταξύ τους γιαπεριορισμένους πόρους. Άρα δεν είναι θεωρητικό, είναι πρακτικό και κρίσιμοτο μείγμα προτεραιοτήτων και των στοιχείων τού πολιτισμού που θέλουμε ναπροβάλουμε, είναι καταλυτικό γιατί οι πόροι είναι περιορισμένοι. Κι ερχόμαστε σ’ ένα άλλο σημαντικό σημείο. Ποια είναι η κατάστασησήμερα τής γνώσης, κατανόησης και άποψης μεταξύ τής διεθνούς κοινότηταςτού πληθυσμού άλλων χωρών (όποιες είναι αυτές) όσον αφορά τον σύγχρονο 205

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ νεοελληνικό πολιτισμό, την Ελλάδα γενικότερα, αρχαία και νέα; Ποιος έχει στοιχεία, Κυρίες και Κύριοι, να μάς πεί τί ποσοστό Άγγλων, όταν ακούν τη λέξη Ελλάδα, έτσι σκέτα, σκέπτοναι τί για τον πολιτισμό; Και έφερα τυχαία σαν παράδειγμα τούς Άγγλους —Γάλλοι, Αμερικανοί, Γερμανοί, Ιταλοί, Έλληνες. Εμείς οι Έλληνες, πρώτα απ’ όλους, ποιο είναι το επίπεδο τής κατανόησης και τής επαφής μας με τον ελληνικό πολιτισμό, τον δικό μας; Αν πούμε σ’ ένα δείγμα 1.000 ατόμων, το ρωτήσουμε να μάς πεί το όνομα ενός διακεκριμένου Έλληνα γλύπτη σήμερα, σύγχρονου, διερωτώμαι τί ποσοστό θα είναι σε θέση να μάς απαντήσει; Ενός σύγχρονου Έλληνα ποιητή, άραγε πάλι το ίδιο; Αυτά τα στοιχεία, Κυρίες και Κύριοι, δεν υπάρχουν και αυτό είναι άλλη μια αδυναμία. ΢την Ελλάδα ασκείται πολιτική και τίθενται στόχοι, όταν και αν τεθούν, ερήμην στοιχείων. Είναι σαν τον γιατρό που προσπαθεί να κάνει εγχείρηση στον ασθενή με απλή ψηλάφηση και αρνείται τη λογική τής ακτινογραφίας και τη λογική τής ανάλυσης αίματος. Κι έτσι λοιπόν ψηλαφιστά, προσεγγίζουμε τα προβλήματα και κάνουμε διαγνώσεις των όποιων θεμάτων. ΋μως είμαστε πολύ σίγουροι, βέβαιοι και αμετακίνητοι στις προτάσεις και στις λύσεις τις οποίες προτείνουμε. Εντούτοις, η πιθανότητα, των προτάσεων και των λύσεων αυτών, να επιτύχουν είναι αντιστρόφως ανάλογη των στοιχείων, τής προετοιμασίας και τού προσδιορισμού τού προβλήματος. Ο προσδιορισμός τού προβλήματος, ο καθορισμός τού προβλήματος αποτελεί τη μισή λύση τους. Π.1.2. Ο στρατηγικός ρόλος τού Απόδημου Ελληνισμού ΓΡΗΓΟΡΗ΢ ΝΙΩΣΗ΢, τ. Τφυπουργός Εξωτερικών. Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΕΘΝΕ΢ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΟ ΚΕΝΣΡΟ σημαίνει ότι πρέπει να αναπτύξουμε τα διεθνή πολιτιστικά μας δίκτυα. Πρέπει να συνδεθούμε με τα παγκόσμια δίκτυά μας, να τα εμπνεύσουμε και να τούς πείσουμε ότι μπορούμε να αναλάβουμε έναν τέτοιον ρόλο. Και ασφαλώς η Ελλάδα το δικαιούται ιστορικά, αλλά για να το δικαιούσαι και στη206

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995σύγχρονη περίοδο πρέπει να πείσεις ότι μπορείς, θέλεις, και όχι απλώςδικαιούσαι κάτι που κανείς δεν θελει, πιστεύω, στον Κόσμο να το αφαιρέσειαπό τον Ελληνικό Πολιτισμό και την κληρονομιά μας. Επομένως θεωρώ πάρα πολύ χρήσιμο να πω τις σκέψεις μου για το πώςείναι δυνατόν η Ελλάδα να γίνει κέντρο των ανθρωποδικτύων τού ΠαγκοσμίουΕλληνισμού, μέσα στα οποία ευδιάκριτες είναι οι συνιστώσες του σε ό,τιαφορά τον παγκόσμιο ελληνικό πολιτισμό, και ιδιαίτερα εκείνον που δενδημιουργείται, δεν τροφοδοτείται, δεν αναπαράγεται από τη μητρόπολη αλλάαπό τα παγκόσμια ανθρωποδίκτυά μας, δηλαδή από τις 3.000 περίπουοργανώσεις τού Ελληνισμού στον Κόσμο, που παράγουν και ανανεώνουν τονελληνικό πολιτιστικό λόγο, την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά. Σρειςχιλιάδες θεσμοί, ελληνικές κοινότητες, ενορίες-κοινότητες, οργανώσειςστρατηγικής σημασίας, εθνικοτοπικές οργανώσεις, μερικές από τις οποίεςπαρέστησαν εδώ και απηύθυναν τον χαιρετισμό τους, είναι τα συγκλονιστικά,πλην όμως διάσπαρτα, ακαθοδήγητα και ασύνδετα θεσμικά ανθρωποδίκτυα,γιατί άνθρωποι τα συγκροτούν ασφαλώς, Έλληνες ή ελληνικής καταγωγής. Η δική μας στρατηγική είναι να τα συγκροτήσουμε και να τα συνδέσουμεσε μια μόνιμη βάση. Αυτό ασφαλώς, συνδέεται ευθέως με τη δυνατότητα τήςΕλλάδος να πάει παντού, σ’ όλον τον κόσμο μέσα απ’ αυτούς τούς 3.000θεσμούς, και ασφαλώς τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε εκτός των 3.000θεσμών σημαντικές συνιστώσες που έχουν κυρίως πολιτιστικό χαρακτήρα.Και αναφέρομαι στις 420 περίπου έδρες Ελληνιστικών ΢πουδών σταπανεπιστήμια τού Κόσμου και βέβαια στους χιλιάδες Έλληνες διανοούμενουςτής Διασποράς, οι οποίοι παραμένουν επίσης αναξιοποίητοι, αλλά και σταπολιτιστικά δίκτυα τα οποία υπάρχουν στη Διασπορά και πρέπει νασυγκροτήσουμε μια ολοκληρωμένη σχέση μαζί τους. 53 Δε θα ήθελα να αναφέρω επί μέρους αυτά τα πανεπιστήμια, αλλά μπορείνα τα διακρίνει κανείς στη Μελβούρνη, στο ΢ίδνεϋ, στο Αμβούργο, στη53 Δφο μήνεσ μετά το ΢υνζδριο ςτοφσ Δελφοφσ με θζμα “Ελλάδα, Διεθνζσ Κζντρο Εκπαίδευςησ”, πραγματοποιήθηκε η Ιδρυτική ΢υνζλευςη τοφ Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (΢ΑΕ) ςτη Θζρμη Θεςςαλονίκησ (8 Δεκεμβρίου 1995). 207

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Μαριούπολη, όπου συνάντησα μόνον Έλληνες, πέραν τού ότι ο δήμαρχος ήταν Έλληνας, ο τωρινός δήμαρχος είναι φιλέλληνας, ο πρόεδρος ο Ιορδάνωφ με πήγε και συνάντησα τον Πρύτανη τού Πανεπιστημίου, ο οποίος είναι Έλληνας, οι καθηγητές είναι Έλληνες, και μάλιστα έχουν επιβάλει μια ιδιό- τυπη δικτατορία τού ελληνικού πολιτισμού εκεί, καθώς για να σπουδάσει κανείς πρέπει υποχρεωτικά να μάθει τα ελληνικά! ΢υγκεκριμένα για τη Ρώσικη φιλολογία είναι υποχρεωτική η εκμάθηση τής Ελληνικής, το ίδιο και για την Ουκρανέζικη φιλολογία. Μόνον στη Νομική δεν είναι υποχρεωτική η ελληνική γλώσσα. Η Ορθοδοξία είναι επίσης ένα μεγαλειώδες ζήτημα, που δεν αφορά μόνον την ταυτότητα τού Ελληνισμού αλλά αφορά και στη δυναμική τής Ορθοδοξίας, που μάς πάει παντού και μάς πάει κατά ένα τρόπο πάρα πολύ παραγωγικό και πάρα πολύ σημαντικό για την Ελλάδα μας. Η διατήρηση τής ιστορικής μνήμης, η διατήρηση των ιστορικών κεκτημένων δεν είναι απλά ένα πολιτι- στικό ζήτημα. Π.1.3. Διαχρονική θεώρηση τού Ελληνισμού ΕΤΑΓΓΕΛΟ΢ ΜΟΤΣ΢ΟΠΟΤΛΟ΢, Ακαδημαϊκός, τ. Πρύτανης τού Πανεπιστημίου Αθηνών Η Ελλάς είναι δυνατόν να βαδίσει μόνον έναν δρόμο αναπτύξεως, μονάχα στον τριτογενή τομέα. Η Ελλάς διαθέτει φυ- σικόν πλούτον, ο οποίος ακόμα είναι ανεκμετάλλευτος. Ο Κύριος οίδεν αν ποτέ θα υπάρξει δυνατότης, εάν θα υπάρξει άδεια να αναπτυχθεί ο πλούτος αυτός. Δεν παρέχει ακόμα σημεία δυνατότητος έλξεως οικονομικών κεφαλαίων, διότι [μεταξύ άλλων] δεν προσφέρει ακόμα τα εχέγγυα στο διεθνές κεφάλαιο. Θέλω λοιπόν να υποστηρίξω ότι η Ελλάς έχει εντούτοις τη δυνατότητα να καταστεί το κέντρο των ουμανιστικών και των ανθρωπιστικών σπουδών μέσα στον Κόσμο.208

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Βέβαια, η Δυτική Ευρώπη έχει ήδη αναπτύξει τεράστια κέντρα, έχειδημιουργήσει τεράστιες κυψέλες, όπου καλλιεργούνται οι ανθρωπιστικέςσπουδές, αυτά τα studia humano art, όπως τα ονόμασαν οι Ρωμαίοι, οιοποίοι τίποτε δεν προσέφεραν, τίποτε δηλαδή καινούργιο. Επειδή όμως δενπροσέφεραν τίποτε, ήσαν εις θέσιν να αξιολογήσουν τα επιτεύγματα τούελληνικού πνεύματος. Διερωτάται όμως κανείς: Πώς στην Ελλάδα τού αύριοθα καταστεί δυνατόν να διαδοθεί αυτό το πνεύμα αναπτύξεως των ανθρωπι-στικών σπουδών που συγχρόνως θα είναι σπουδές τής ελληνικής πραγματι-κότητας, διαχρονικώς νοουμένης, όταν η Ελλάδα σήμερα προβάλλει ένανπολιτισμό, ο οποίος έχει θαυμάσιες πτυχές να επιδείξει, μίαν υψηλή ποίηση,μίαν υψηλής εμπνεύσεως τέχνη, αλλά γενικώς όμως η Ελλάς τονίζει, οιΈλληνες επιθυμούν να τονίσουν τί απ’ όλα; ΋χι τις υψηλές πολιτισμικέςπτυχές τού ελληνικού πολιτισμού αλλά τη νεοελληνική —όπως τηχαρακτηρίζω— υποκουλτούρα. Φαίρω ότι ο κύριος υπουργός μάς είπε μόλις ότι 420 είναι παγκοσμίως οιέδρες τής διδασκαλίας τής Ελληνικής. Ελπίζω, Κύριε Τπουργέ, να μηνεννοούσατε και την κλασική ελληνική γλώσσα, γιατί αυτές είναι πάνω απόδεκαπλάσιες τον αριθμόν. Και χάρηκα επίσης, όταν ο συνάδελφος από τοPrinceton μάς είπε ότι στις Η.Π.Α. οι νεοελληνικές σπουδές έρχονται ναενισχυθούν προσαρτώμενες στις κλασικές σπουδές. Αλλά, ας μού επιτρέψετε,αυτές οι κλασικές σπουδές τού Απόδημου Ελληνισμού, παρά τα όσα λέγονται,δεν φαίνεται να θεωρούν διαχρονικά τον Ελληνισμό προς ενδιαφέρον όλωντων εν δυνάμει φιλελλήνων ανά τον Κόσμον. Ένας αφρικανός συνάδελφος, οοποίος παρ’ ολίγον να πάρει το βραβείον Nobel, εξέχων φιλόσοφος, μούέλεγε: “Πρέπει να αναπτύξουμε μία θεωρία, η οποία να αποπέμπει από τησυνείδηση των μορφωμένων κάθε παραδεδομένη αξία και να στηριχθούμε στηντεχνολογία και στην οικονομική ανάπτυξη με πρώτο βασικό μέλημα την αύξησητού κατά κεφαλήν εισοδήματος”. Βεβαίως η απάντησή μου ήλθε «δίκηνπελέκεως» διά τη θεωρία του. “Μα κύριε συνάδελφε, μόλις τώρα μού είπες ότιθέλεις να απελευθερωθείς από τις παραδεδομένες αποικιοκρατικές αξίες. Ηέννοια τής αυξήσεως τού κατά κεφαλήν εισοδήματος δεν είναι εντεταγμένη,μέσα στο πλαίσιο αυτό, στην ομάδα αξιών των αποικιοκρατών;” Και, Κύριε 209

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Τπουργέ, πώς ονόμαζε τη θεωρία του; Μη μειδιάσετε, δεν έχει καμία σχέση προς τα εν Ελλάδι λεγόμενα, “Αυριανισμό”, “Demainisme”! Θα ήθελα λοιπόν να μην μακρυγορήσω προκειμένου να διευκρινήσω πως το αντικείμενο αυτών των σπουδών, οι οποίες θα αναπτυχθούν στην Ελλάδα, πρέπει να είναι ολόκληρη η διαχρονική θεώρηση τού Ελληνισμού, η οικουμενικότης, η καθολικότης τού Ελληνισμού. Και λέγοντας “καθολικότης” αδυνατώ να μην εννοήσω και την Ορθοδοξία. ΋λα αυτά πρέπει να τεθούν επί τάπητος και προπαντός να δημι- ουργηθούν κέντρα ερεύνης που δεν υπάρχουν ούτε σήμερα στα πανεπι- στήμια. Οφείλει κανείς, για να σπουδάσει ακόμη και τα κλασικά γράμματα όπως πρέπει, να πάει στο εξωτερικό, διότι βιβλιοθήκες δεν υπάρχουν [στην Ελλάδα] και αν και όπου υπάρχουν είναι ανοργάνωτες και κανείς δεν βοηθάει. Από το άλλο μέρος, είμαι πεπεισμένος ότι δεν θα αρκέσουν οι Έλληνες τού εξωτερικού για να επανδρώσουν ή επιγυναικώσουν το οποιοδήποτε κέντρο ή τα κέντρα αυτά ή το σύστημα κέντρων που θα δημιουργηθή μέσα στο πλαίσιο τού εθνικού κέντρου. Εκείνο που χρειάζεται είναι και ξένοι επιστήμονες κύρους να έρθουν εδώ. Σί κάνανε οι Σούρκοι; Απευθύνθηκαν σε Γάλλους και σε Γερμανούς επι- στήμονες για να στελεχώσουν τα ιδρύματά τους. Κύριε Τπουργέ —όπως ορθώς είπατε— τα πανεπιστήμιά τους. Εις πρώτην φάση έχω υπ’ όψιν μου την Κυρία ντε Ρομιγύ και τόσους άλλους σπουδαίους και λαμπρούς επιστήμονες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Εμείς δυστυχώς εν Ελλάδι είμεθα ανίκανοι να ομονοήσωμε. Υοβούμαι πως, άν οργανωθούν από Ελλαδίτες Έλληνες οι σπουδές αυτές, δεν θα προκόψουν οι θεσμοί τούς οποίους θα γίνει προσπάθεια να φτειάξωμε. Πρέπει και από το εξωτερικό, άκρως φιλέλληνες δοκιμασμένοι, να έρθουν όχι μόνον από την Δυτικήν Ευρώπη αλλά και από τον δυτικόν γενικά κόσμον, όπου ορισμένα πνεύματα διαπρέπουν. Αλλιώς, φοβούμαι πως πολύ σύντομα το διαζύγιο, το οποίο επετεύχθη από ορισμένους διά τής διαχωριστικής γραμμής τής παραδοσιακότερης Ελληνικής από την ομιλουμένην Ελληνική —κάποιος είπεν: “Εκηδεύσαμε την Καθαρεύουσα!”— θα γίνει στο τέλος ο τάφος τής ίδιας τής Ελληνικής γλώσσας, στο σύνολό της, τής ίδιας τής Ελλάδος. Κάποιοι με ρώτησαν προ πολλών ετών:210

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995“Μα εσείς, προοδευτικός άνθρωπος, δεν θέλετε να εξορισθούν, από την γραφήντην ελληνικήν, οι τόνοι και τα πνεύματα; Δεν θέλετε σιγά-σιγά να φθάσουμε στηδιά λατινικών χαρακτήρων ελληνικήν γραφήν;” Απάντησα: “Βεβαίως είμαι προοδευτικός και ως εκ τού προοδευτισμού μου δεν είναι δυνατόν παρά να ακολουθήσω την προοδευτικότερη χώρα τού Κόσμου, τη Σοβιετική Ένωση. Όταν στη Σοβιετική Ένωση αποφάσισαν να διατηρήσουν το Κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο είναι και αυτό ελληνικής γραφής, αντί να το αντικαταστήσουν διά τού λατινικού, τότε εγώ θα αλλαξοπιστήσω;” Π.1.4. Πρωτογενές κλασικό αξιοκρατικό αντέρεισμα ΒΤΡΩΝ ΠΟΛΤΔΩΡΑ΢, τ. Τφυπουργός Παιδείας, τ. Τφυπουργός Εξωτερικών, τ. Τφυπουργός Προεδρίας και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Νομικός, ΢υγγραφέας.Πιστεύω ότι η λογική των γεγονότων μάςπείθει ότι εμείς πρέπει να αξιοποιή-σουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα πουλέγεται πνεύμα. Πνεύμα ελληνικό,πνεύμα humanities. Μητρόπολη τωνανθρωπιστικών σπουδών δεν νοείται ναμάς τα φέρει όλα ο Ευάγγελος [σ.σ. ο ακαδημαϊκός Ε. Μουτσόπουλος] από τοΠαρίσι κι από τούς Γερμανούς. Θέλω πρωτογενείς [ερευνητικές] ανακοινώσειςεδώ σε μια σταθερή συχνότητα και κυρίως μ’ ενδιαφέρει να εξάγονται καιεμβίως, όχι μόνον στα χαρτιά, με τις ανακοινώσεις σας, αλλά νά ’χω καικάποιους καινούργιους μαθητές. Αυτό είναι το ζητούμενο. Αυτό είναι η βάσηεπισπεύσεως που κάνει —επισπεύσεως με τη νομική σημασία τού όρου— πουκάνει ο ΢οφοκλής Ξυνής, και χαίρω ότι μετέχουμε όλοι. Διότι άμα χάσουμετον εαυτό μας, τί εξαγωγή πνεύματος να κάνουμε; Ση λεγόμενη πολιτιστικήδιπλωματία τη θέλω σε μάθημα που δεν υπάρχει ούτε στην Α΄ δημοτικούούτε στην τελευταία τού πανεπιστημίου. [...] Σο δεύτερο παράδειγμα που θέλω να σας πω από τη συγκεκριμένηπολιτική δράση τέλος πάντων είναι το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού. Δεν 211

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ ξέρω μήπως έκανε ο υπουργός, ο Νιώτης, αναφορά, έχω δύο παρατηρήσεις: (α) Η σύλληψη μεγαλειώδης και απαντάω στην πολιτιστική διπλωματία, (β) οι άνθρωποι εμείς που θέλουμε να εφαρμόσουμε τη σύλληψη τη μεγαλειώδη και την αποτελούμε, μικροί αποδεικνυόμεθα. ΢υνεκλήθημεν ή συγκαλέσαμε (δεν ξέρω, δεν μ’ ενδιαφέρει αυτό το διαδικαστικό, ποιος συγκαλεί κ.λπ.), συνεκλήθησαν οι αριστείς των ελληνικών γραμμάτων και τής ελληνικής κοινω- νίας. Ο Γιωργάκης, super manager, ο συγχωρεμένος, στον χρόνο επάνω, στα δύο χρόνια, στα τρία —τον στήριζα κι εγώ όταν έκανα θητεία εποπτεύουσα, ως εποπτεύων υπουργός και κατελήφθη από το αρχαίο λατινικό Senatores bonni viri, senaturs mala bestia (το αφιερώνω και στη ΢ύγκλητο των πανεπιστημίων και στη ΢ύγκλητο για τη ΢υνέλευση τού Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού), οι “αριστείς” σας λέω, μπορεί να λείπουνε 5-6, 10; Να τούς εντάξουμε κι αυτούς στη Γενική ΢υνέλευση, αφού “το έργο είναι ο αδυσώπητος κανόνας τού management, τής διευθύνσεως, τής αποτελεσματικότητος, των συγχρόνων όρων που θα κατοχυρώσουν, που θα διαμορφώσουν τις συνθήκες ανταγωνισμού”— να λέει: Η φιλολογία είναι αδύνατη! Κι όμως, η φιλολογία είναι το μεγάλο όπλο, η διαδικασία εξαγωγής τού λόγου προς τούς φίλους. Για να ολοκληρωθεί αυτό το “φιλολογία”: τού λόγου ή raison ή relation ή parole, γιατί αυτές είναι μερικές από τις εκδοχές που λέει ο Ιωάννης στο Ευαγγέλιό του. Λόγος-λογική ή λόγος-σχέση ή λόγος-ομιλία δεν χάνει προκειμένου να βγει στους φίλους, κάτι πρέπει να γίνεται για να τον εξάγουμε στους φίλους. Εκεί ρετάρει διοικητικά το πράγμα. Σώρα να σας διαβάσω (και μπαίνω στο δεύτερο κεφάλαιο που λέγεται “Ιδιωτική Εκπαίδευση” και παίρνω και τις θέσεις μου) από τον Πλούταρχο, στον Κικέρωνα, τη μεγάλη φράση. Λυπάται ο Απολλώνιος, ο Μόλονος, δάσκαλος τού Κικέρωνα, στο 70 [π.Φ.] που ήταν στη Ρόδο, όταν τού λέει: “΢ὲ μὲν, ὦ Κικϋρων, ἐπαινῶ καὶ θαυμϊζω” —τάμαθες τα γράμματα τέλος πάντων— “τῆσ δὲ Ἑλλϊδοσ οἰκτίρω τὴν τύχην, ὁρῶν ἀφ’ ὧν τῶν καλῶν ἡμῖν ὑπελείπετο καὶ ταῦτα Ρωμαίοισ διὰ ςοῦ προςγινόμενα, παιδείαν καὶ λόγον”, δηλαδή είχαμε εμείς που είχαμε Παιδεία και λόγο και τά ’χαμε σαν μονοπώλιο, τώρα τα χάνουμε κι αυτά γιατί μέσω εσού που σε θαυμάζω, τα πήρες και τα μεταγγίζεις, τα μεταφυτεύεις στη Ρώμη.212

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Μέχρι το 70 —την χαιρώνεια γραφή, μία μικρή παρένθεση— μέχρι το70, 60 [π.Φ.] αυτοί [οι Ρωμαίοι] ήσαν ξυλοκτίστες τελείως, είχαν τρείς μικρέςοικογένειες, πιο λατινογενείς γλώσσες και ασυναρτησίες, δηλαδή σαχλαμάρες:Μέχρι το 70 είχαν τρεις οικογένεις εννοιών και λέξεων, ήταν τα τού αγρού, τατής ιππικής και τού πολέμου και τα τού οίκου. Σελείωναν, εξαντλούνταν οιάνθρωποι. Σο 70, προχθές μιλάμε, το 70 προ Φριστού, έρχεται ο Κικέρων στηΡόδο και κάνει τη μεγάλη παρέμβαση: Παίρνει 2.000 ελληνικές λέξεις, τιςενσωματώνει [στη Λατινική] και παίρνει και το σύστημα προθέσεων και κάνειτον μεγάλο πολλαπλασιασμό σε έννοιες. Ελληνογενής, βλέπει τη δύναμη τήςΕλλάδος, αλλά κυρίως βλέπει τη Ρόδο ή και την Αθήνα, την Αθήνα όλων τωναιώνων, αλλά την Αθήνα κυρίως, μ’ ενδιαφέρει, τού 4ου αιώνα π.Φ., τούΦρυσού Αιώνα τής Ορθοδοξίας. Εάν είχαμε δημόσια πανεπιστήμια, σαν τα σημερινά, με τις αγκυλώσειςκ.τ.λ., είτε για senatores bonni viri, senatus mala bestia, είτε για οτιδήποτεάλλο, δεν θα ’ρχόταν ο Κικέρων στη Ρόδο [το 70 π.Φ.], ούτε ο Βασίλειος, οΙωάννης και ο Γρηγόριος στην Αθήνα το 350 μ.Φ. ΢υμπέρασμα: Σοσυγκριτικό πλεονέκτημα, όπως λέμε σε μια ρουτινιάρικη διατύπωση —πουσυνάγεται, κύριε Κουρεμένε [σ.σ. αναφέρεται στον Καθηγητή Α. Κουρεμένο],από τον Ricardo, αυτός ήταν ο εφευρέτης τού όρου— το συγκριτικόπλεονέκτημα είναι το πνεύμα, το συγκριτικό πλεονέκτημα είναι οι προση-μειώσεις εγγραφής υποθήκης που έχουν κάνει οι συγχωρεμένοι υπέρ ημών. Ο κορμός των τριών κορυφαίων Άγγλων ποιητών [John Keats, PercyShelley και Lord George Gordon Noel Byron] είναι η Ελλάδα, κλασικήβέβαια, Κλασική Ελλάδα, αλλά δεν είναι, πώς να πούμε, αυτή η εξειδίκευσηστη χρονική περίοδο ή στο θεματολόγιο, δηλαδή η κλασική δεν είναι καιψέγος, γιατί νομίζω ότι είναι και το μεγάλο αντέρεισμα πάνω στο οποίομπορούμε να οργανώσουμε οτιδήποτε θέλουμε να σκεφτούμε, τη σκέψη μας,την ακαδημαϊκή μας σκέψη. Η κατάληξή μου. ΋σον αφορά στο ζήτημα τής Ιδιωτικής Παιδείας, όλααυτά, πρέπει να εξηγηθώ σε κάτι. Μην τα κολάζετε τ’ ανθρωπάκια τούςπολιτικούς, μην τ’ αδικείτε, διότι εμένα προχθές μού είπε και μάλλον δενστερούμαι γενναιότητος, νταηλίδικα αξιωματούχος τής Παιδείας, ακαδημαϊκός 213

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ εννοώ, ότι αν γίνει αναθεώρηση τού ΢υντάγματος, εγώ κατεβαίνω με 5.000 φοιτητές και τα κλείνω [τα κολλέγια]. Εδώ πρέπει να γίνουν οι εξής θέσεις, μία για την ουσία, δύο είναι αλλά μία [για την ουσία], το τονίζω: Διακεκριμένο το επαγγελματικό, το ζήτημα τής επαγγελματικής αποκαταστάσεως, από το ακαδημαϊκό μέρος, γιατί αλλιώτικα γινόμαστε κατεργαραίοι, [επιδιώκοντες] πώς θα βρεθούμε μ’ ένα εργαλείο επιβίωσης. Άλλο η επιβίωση και άλλο η ακαδημία, το ακαδημαϊκό μέρος. Και αυτό να γίνει σαφές, με ευθύ διάλογο προς τούς πολίτες κι ύστερα με άλλους μηχανισμούς, τούς οποίους θα κοιτάξουμε (αυτή είναι η δεύτερη υποπρόταση που λέει ο λόγος) με άλλους μηχανισμούς θα συνεννοηθούμε με την κοινωνία πώς ανταγωνιστικά η εγκυρότητα θα είναι επί τη βάσει περγαμηνών κι επί τη βάσει ενός αξιοκρατικού στοιχείου ή οπλοστασίου. Π.1.5. Νεοελληνικός πανεπιστημιακός γενιτσαρισμός ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΖΟΤΡΑΡΙ΢, Καθηγητής Πολιτειολογίας, ΢υγγραφέας. Η πρότασή μου χθες ήταν η εξής: ΋τι για ποιο λόγο επί τού παρόντος, ή με ποιο παιδαγωγικό χαρακτήρα, το λέω, θα το καταλάβετε αμέσως, η Ελλάδα δεν πρέπει να γίνει διεθνές πολιτιστικό κέντρο επί τού παρόντος, γιατί με τον συνάδελφο στην Αμερική και με πολλούς, που δουλέψαμε σε κεντρικά ιμπεριαλιστικά κέντρα και ξέρουμε την πιάτσα, διαπιστώσαμε πως είναι σαν να λέμε: Πηγαίνετε σε μια αθώα εποχή τής ηλικίας σας, κάνετε σπουδές για 5 χρόνια, από τα 18-23 χρόνια σας, όπου δεν είσαστε σε θέση να κατανοήσετε ούτε τον δάσκαλό σας, αλλά που πρέπει σώνει και καλά να τον σέβεστε, τον δάσκαλό σας, με αποτέλεσμα —θα σας πω κάτι παράδοξο, που όμως δεν είναι καθόλου παράδοξο, και που επί 27 χρόνια στη Γαλλία αυτό μελετούσα, και στην Αλγερία, που δούλεψα στην cooperation και αλλού— να προσλαμβάνει ένα κεντρικό ιμπεριαλιστικό214

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995σύστημα τα καλύτερα παιδιά των ηττημένων, δηλαδή να συμβαίνει αυτό πουλέω γενιτσαρισμό. Θα σας πω το εξής: Τπάρχει μία καμπύλη, την οποία αν είχα θα σας τηνέδειχνα σε πίνακα, θα σας την έδινα, που δείχνει ότι υπάρχει ένα σχήμαοξύμωρο, το οποίο όμως δεν είναι καθόλου οξύμωρο. ΋σο περισσότερη είναι ηπροσληπτική ικανότητα τού νεογνού, εννοώ και τον 18χρονο, στη μάθηση,και μάλιστα το μεταφερόμενο, ξεριζωμένο παιδί στα 18 του, από ένα μητρικόσύστημα κοινωνίας, φιλότητας, οικειότητας, σε άγρια ξένα πράγματα —με τημεγάλη δε ικανότητα προσαρμογής που έχουμε ως Έλληνες— όσο καλύτεροςείναι ο φοιτητής, τόσο περισσότερο αλλοιώνεται και αλώνεται. Δηλαδή θυμάστε τί είπε ο καημένος ο [Βύρων] Πολύδωρας, προχθές:“Μου είχαν βάλει τούς αριστείς”. Θα σου πω τί έπαθες. Εδώ και τρεις αιώνεςτο παθαίνεις, από την εποχή τού Διαφωτισμού. Και είναι η μόνη περίπτωσηπου δεν φταίνε οι πολιτικοί και η πολιτική ηγεσία. Σο πρόβλημα τούετεροπροσδιορισμού τής Ελλάδος ή τού ετεροκαθορισμού τής Ελλάδος και τήςαυτογνωσίας της, δηλαδή τής εσωτερικής μας ισορροπίας από ξένα κέντρα,οφείλεται κατ'αποκλειστικό (και όχι απλώς κύριο) λόγο σ’ εμάς τούς διανοού-μενους. Οι πολιτικοί σε αυτό το πολύ συγκεκριμένο σημείο, έπονται. Πρέπεινα ξέρετε το εξής: Ουδείς ασχολείται με αυτούς [τούς πολιτικούς]. Πρώτα-πρώτα είναι παχυλώς αγράμματοι, όλοι τους περίπου. Αδικώ τώρα βέβαιαμερικούς από τούς πολιτικούς εν ενεργεία. Παντού, όχι μόνον στην Ελλάδα.΢τη Γαλλία είναι πολύ χειρότεροι. Δεν είναι δουλειά τους να ξέρουν γράμματα.Ειδικά στα θέματα Παιδείας. Δουλειά μας να ξέρουμε γράμματα είναι δικήμου, τού συναδέλφου, προφανώς. Αυτά είναι απλά πράγματα. Σα έχειρυθμίσει αυτά ο Πλάτωνας, και εξ ού και έδωσε τις λύσεις που έδωσε. Λοιπόν, πρέπει να ξέρετε το εξής: Είναι τόσο ανθρωποβόρο το ΤπουργείοΠαιδείας, παντού, ακόμη και στην Αμερική, όπου δεν υπάρχει και που αυτοί[οι Αμερικανοί] το σιχαίνονται, το τρέμουν, διότι ξέρουν ότι χάνει την πολιτικήτου καριέρα όποιος αναλάβει ως υπουργός [Παιδείας], όπως συχνά συμβαίνειστην Ελλάδα. Μόνον ο ΢ουφλιάς επέτυχε, αν επέτυχε. Λοιπόν ό,τι τούςδώσουμε εμείς, αυτό και κάνουν. Επομένως στην Ελλάδα το πνευματικό 215

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ πρόβλημα και το υστέρημα τής αγνωσίας είναι δικό μας [των διανοουμένων]. Και δεν φταίνε οι πολιτικοί εδώ. Πρέπει να επανέλθουμε στον εαυτό μας σιγά-σιγά. Τπάρχει ένδειξη. Κι αυτήν τη στιγμή. Ακόμη κι αυτό το συνέδριο είναι η ένδειξη. Τπάρχει ένα corpus ύλης, υπάρχουν τρεις εκδοτικοί οίκοι οι οποίοι βγάζουν δουλειά. Σο πρόβλημα είναι ότι θεσμικά, μέσα στούς κρατικούς θεσμούς, ουσιαστικά εξακολουθεί αυτή η εξάρτηση και ο γενιτσαρισμός, διότι έρχεται —σάς είπα— το καλύτερο, το πιο προικισμένο παιδί και αλώνεται τελείως. Και έρχεται μετά και πιπιλίζει επί 40 χρόνια τη διδακτορική του διατριβή. Ξέρετε γιατί δεν μπορούν να συνεννοηθούν στα ελληνικά πανεπιστήμια; Εμείς στη Γαλλία είμαστε στη ΢ύγκλητο 40, με 40 διδακτορικές διατριβές από τον ίδιο χώρο. Εδώ στην Πάντειο θα δείτε: Ο ένας είναι από τη Γερμανία, ο άλλος από δω, ο άλλος από κει, και δεν συνεννοούνται ούτε μεταξύ τους. Αυτό είναι το χαρα- κτηριστικό τής αποσαρθρώσεως μιας κοινωνίας. Π.1.6. Σα ψευδοδικαιώματα τού ανθρώπου ΚΤΡΙΑΚΟ΢ ΜΙΧΑΛΗ΢-ΘΑΛΗ΢ ΠΟΤΛΑΝΣΖΑ΢, Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Ρώμης. Σο Ελληνικό Πνεύμα είναι η ανυπέρβλητος και αιώνια πνευματική εισφορά τού υπερφυσικού ελληνικού κλασικού στοχασμού στο κοινό κε- φάλαιο τού Πολιτισμού. Η Ελληνική Υιλοσοφία εξύψωσε τον φυσικό άνθρωπο στις κορυφές τής ιστορικής προσωπικότητας, στη σφαίρα των αι- ωνίων αξιών, η οποία αποτελεί και την τελειό- τερη μορφή, το ανώτερο είδος ζωής επί τής Γης. Η Κλασική Ελλάδα έδωσε τον αληθινό πνευμα- τικό προσανατολισμό στην εξέλιξη τού Κόσμου, στην δε ανθρώπινη ψυχή τα αιώνια ιδανικά της, και καθόρισε έκτοτε την πολιτιστική πορεία τής ανθρωπότητας που σηματοδότησε και βίωσε τον Δυτικό Πολιτισμό. Ολόκληρος η φιλοσοφική, η επιστημονική, η καλλιτεχνική216

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995και η εν γένει πολιτιστική διανόηση τού Δυτικού κόσμου κινείται, γονιμο-ποιείται και διαμορφώνεται μέσα στο αιώνιο φως των ελληνικών αξιών καιεντός των πλαισίων και υπό την καθοδηγούσα λάμψη τής ΕλληνικήςΥιλοσοφίας, η ακτινοβολία τής οποίας επέδρασε πολλαπλώς και μεγαλειωδώςκαι πέραν τού Δυτικού κόσμου και οδηγεί σήμερα —παρά τις όποιες σκιέςτού παρόντος— τα βήματα τής ανθρωπότητος στη λεωφόρο τής πολιτιστικήςεξελικτικής πορείας, που κάνει τον διάσημο Condoret να αναφωνήσει:“Η Ελλάδα κατέχει ιδιαίτερη θέση, γιατί το ανθρώπινο γένος πρέπει να τηναναγνωρίζει σαν μύστη, τού οποίου το πνεύμα άνοιξε στο ανθρώπινο γένοςόλους τούς δρόμους τής αλήθειας...” Φρόνια όμως, αν όχι αιώνες, η «πεφωτισμένη Δύση» συντάσσει και ξανα-συντάσσει κώδικες δεοντολογίας και ηθικής και για τούς ανθρώπους και γιατα κράτη-έθνη. Και ουσιαστικά οι «μικροί» και «ανήμποροι» αυτού τούκόσμου τού χθες και τού σήμερα συνειδητοποιούν την ολιγοπωλιακήασυδοσία των ισχυρών τής Δύσης. Έχουν περάσει αιώνες και αιώνες που έγινεαποδεκτό ότι η προαίρεση επιβάλλει πιο ισχυρούς δεσμούς από την ανάγκηκαι ότι οι νόμοι και καταστατικοί χάρτες που επιβάλλονται με τη βία τούισχυρού δεν προάγουν τούς πολίτες αλλά παράγουν άβουλα υποκείμενα, πουπαθητικά αποδέχονται την επιβολή τού όποιου δεσποτικού πλαισίου. Ενονόματι τού τεχνολογικού θαύματος, η Επιστήμη τού Καλού και τού Κακούοργιάζει με κώδικες συμπεριφοράς, νομικίστικους, που επινοούν τα ισχυράκράτη-έθνη. Αποτέλεσμα, όλο και νέα ηθικά προβλήματα παρουσιάζονται, οιδε όλο και πιο νέες επιστημονικές γνώσεις —έτσι τις αποκαλούν— αυξάνουνανεξέλεγκτα την εξουσία όσων έχουν την ικανότητα και τη δυνατοτητα να τιςχρησιμοποιούν. Είναι πασιφανές ότι αν η ηθική συνείδηση τής Δύσηςπροοδεύει (εγώ πιστεύω ότι δεν προοδεύει), σίγουρα όμως προοδεύει μερυθμούς πιο αργούς από την πολιτική, οικονομική και τεχνολογική εξουσία.Σί κι αν ο επίσκοπος Κάσπερ λέει ότι “τα δικαιώματα τού ανθρώπουσυγκροτούν σήμερα ένα νέο παγκόσμιο ήθος”; Εγώ θα έλεγα ότι είναι μιακυνική επινόηση τού καιρού μας που ωραιοποιείται μέσα από τα ΜέσαΜαζικής Επικοινωνίας για να γίνει στόχος και όνειρο όλων εκείνων που είναιτελείως έξω από τούς αλληλοσυνδεόμενους όρους εξουσία και ελευθερία. Η 217

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ σύγκρουση ανάμεσα στην εξουσία και την ελευθερία είναι (δυστυχώς) πολιτική, δεν είναι ηθική. Γιατί, Κυρίες και Κύριοι, σας προκαλώ να μού πείτε, από τη Magna Carta μέχρι την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου, πολλοί, αμέτρητοι, πάλεψαν βέβαια, αλλά πόσα πεδία ελευθερίας τούς επετράπη να αποκτήσουν σε σχέση με τις δοτές ή εκλεγμένες χρόνια, αλλά σίγουρα κατεστημένες εξουσίες; Υοβούμαι από καθόλου έως πολύ λίγα. Σο αναφέρω όχι γιατί πρέπει να παραιτηθούμε, αλλά γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα τής πολιτισμένης Δύσης. Υοβούμαι ότι την έλλειψη ηθικής αγωγής και κοινωνικού σεβασμού, δεν τολμώ να πω ισονομίας και ισότητας, την αποδεικνύουν εμπράκτως, κάθε στιγμή, τα αλαζονικά κίνητρα εξουσίας τής Δύσης, που εντελώς κυνικά και χωρίς καμία αιδώ, εν ονόματι τού σεβασμού στον άνθρωπο και τού δικαιώματος τής ελευθερίας, καθαγιάζουν με χυδαία ταπεινότητα και μακαρίζουν την «εξοχότητά» τους. Θα μού επιτρέψετε να δανειστώ τα παρακάτω από τον μεγάλο Ιταλό φιλόσοφο Norberto Bobbio, που στο αγωνιώδες ερώτημα αν βαδίζουμε προς το καλύτερο ή το χειρότερο, στον επικήδειο θρήνο για την απώλεια των ηθικών και πνευματικών αρχών, και από την άλλη για τούς ύμνους και τούς ενθουσιασμούς για τις ανακαλύψεις τής τεχνικής έρευνας, λέει ότι: “Η επιστημονικοτεχνική γνώση, όχι μόνον δεν έχει βελτιώσει τεχνικά τον άνθρωπο αλλά απελευθερώνοντάς τον από τις παραδόσεις και τον φόβο τού Θεού, τον έχει σε μεγάλο βαθμό διαφθείρει.” Από αυτήν την Ευρώπη, από αυτήν τη Δύση, από αυτόν τον Κόσμο, δεν έχουμε να πάρουμε τίποτα, ίσως είμαστε πάλι εκείνοι που έχουμε να δώσουμε, όπως κάναμε πάντα. Ας τούς θυμίσουμε το ΢ωκρατικό “ο Θεός μού ανέθεσε να βοηθήσω τη γέννα, αλλά δεν μού έδωσε το χάρισμα να γεννάω ο ίδιος”. Ας αγωνισθούμε για να μπορούμε να φωνάζουμε για σεβασμό, για αξιοπρέπεια, για ανθρωπιά. Ας κάνουμε σλόγκαν τον Novalis [σ.σ. Georg Philipp Friedrich von Hardenberg] όταν λέει ότι “το μεγαλύτερο μυστικό είναι ο άνθρωπος. Το καθήκον τής παγκόσμιας ιστορίας είναι να λύσει αυτό το ατελείωτο πρόβλημα”. Θέλω, τελιώνοντας, να σας θυμίσω ένα γνωμικό τού 5ου αιώνα, όπου ένας μα- θητής τού σοφιστή Γοργία, ο Αλκιδάμας, ξεστόμισε τη συνταρακτική κραυγή: “Ο Θεός μάς έκανε όλους ελεύθερους: Η Φύση δεν γεννάει σκλάβους.”218

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Π.1.7. Νεοελληνική τυραννική αμάθεια ΚΤΡΙΑΚΟ΢ ΔΙΑΚΟΓΙΑΝΝΗ΢, Δημοσιογράφος.Δελφοί, αμφικτυονία λογισμών. Αςπροσπαθήσουμε να δραπετεύσουμεπρος στιγμήν από τα σκοτεινάσπήλαια τής εφιαλτικής νύχτας,όπου μάς εγκλώβισε σκελετωμένουςΖαρατούστρες, σιδηροδέσμιους Προ-μηθείς, η τυραννική αμάθεια, ησαδιστική εμπάθεια, η δολοπλόκοςασυνειδησία δημοσίων ανδρών, επίτού βίου μας βιαιοπραγούντων, επί των ελπίδων μας ασελγούντων, επί τωνιερών και βωμών τής πόλεως αποπατούντων. Σαξίδι σύντομο σε τόπο παραπλήσιο, μα τόσο απόμερον των ψυχικώνκαταλοίπων, μιας σεσηπυίας άρχουσας τάξης γεγηρακότων. Σαξίδι σε χώρο μυροβόλων ιστορικών αναθυμιάσεων, πνευματικώνσκιρτημάτων, ουδόλως συγκινούντων τούς κοπροκανθάρους τής Αθηναϊκήςσαπροκύστεως. Δελφοί, τριήμερο Αριστοτελικής ψυχοκάθαρσης, βραχεία απόλαυσηΛαναισθητικής ηδονής. Απόλλων, ο θεσπέσιος στρατηλάτης πνευματικώνλεγεώνων, παρατάσσει τις στρατιές του πέριξ τού ιερού χώρου, παρών καισυμμέτοχος εποπτεύει τη σύναξη Ελλήνων λογίων. ΢υναξιάρχης και οικοδεσπότης ο ΢οφοκλής Ξυνής, ιδρυτής των ομω-νύμων εκπαιδευτικών ΢χολών, που προσεκάλεσε στούς Δελφούς ένα ση-μαντικό τμήμα συγχρόνων Ελλήνων τής ενεστώσας επιστημονικής σκέψης.Η έμπνευσή του να διοργανώσει στούς Δεφούς συγκέντρωση λογίων, διανοητών,διδασκάλων πανεπιστημιακών, μάς υπενθύμισε την τού Αριστοτέλους θεώ-ρηση ότι η Παιδεία και αγωγή αποτελούν τις δύο προϋποθέσεις, θεμελιώδειςπροϋποθέσεις, ανθρώπινης επιβίωσης, ανάπτυξης, κοινωνικής προαγωγής. 219

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Π.1.8. Ελληνική ανάγνωση των κλασικών πηγών ΛΑΜΠΡΟ΢ ΧΡ. ΢ΙΑ΢Ο΢, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πέρασαν είκοσι περίπου χρόνια από τότε που ο Φρήστος Γιανναράς έθετε με επιστημονικούς όρους το ζήτημα τής “ελληνικής ανάγνωσης” τού Αριστοτέλη. Ο ίδιος εφέρετο από τότε πεπεισμένος ότι αυτό που γνωρίζουμε συνήθως κατά κανόνα ως αριστοτελική φιλοσοφία δεν βρίσκει και πολλά-πολλά ερείσματα στις σχετικές πηγές. ΢το μεταξύ διάστημα έχουν καταγραφεί ευάριθμες προσπάθειες από Έλληνες ερευνητές να διαβαστούν τμήματα και συγγραφείς τής ευρύτερης παράδοσης (αρχαιοελληνικής και Φριστιανικής) με προϋποθέσεις και όρους συμβατούς ή έστω συγγενείς προς αυτά τα κείμενα. Σα αποτελέσματα δεν είναι μόνον παρήγορα. Είναι επιπροσθέτως και ελπιδοφόρα. Σο αιτούμενο τής νεοελληνικής αυτοσυνειδησίας φαίνεται να περνάει μέσα από τη δική μας ανάγνωση των πηγών. ΋σο αυτή η ανάγνωση γίνεται εγκυρότερη, αρτιότερη και άμεση, όσο δηλαδή αποκλείει τούς αντιπροσώπους, τούς “διάμεσους”, για να θυμηθώ τον Θεσσαλονικιό Φριστιανόπουλο, τόσο η θέση μας και στον τόπο μας και στο “μεγάλο χωριό” τής επόμενης χιλιετίας φανερώνεται εναργέστερη. Τπό όρους μάλιστα, αυτή η παρουσία μας θα μπορούσε να αποδειχθεί και λειτουργικότερη. Για την ώρα πάντως, ουδέ καν εμφανώς δεν σημειώνεται [σε διεθνές επίπεδο]. Οι καθιερωμένες στον τόπο μας αναγνώσεις για την αρχαιοελληνική και τη λεγόμενη βυζαντινή φιλοσοφία ή θεολογία εμφανίζουν εικόνα που μοιάζει με τοπίο στην ομίχλη. Ο ελληνικός φιλοσοφικός λόγος και στοχασμός συνήθως παρουσιάζεται ως ενασχόληση ξεχωριστή, ανώτερη πνευματική, κριτική. Ο Έλλην φιλόσοφος θεωρεί και στοχάζεται πολύ σοβαρά πράγματα, για ιδέες, για άδηλες αιτίες, για άφαντες αρχές, για την αρχή τού Κόσμου, για τα ἀίδια220

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995και για τα θεία. Ενίοτε βεβαίως ρίχνει και καμιά ματιά στα εγκόσμια και τακαθημερινά. ΢την ίδια προοπτική, ο λόγος των βυζαντινών τελώντας, όπωςλέγεται, υπό την επήρεια των “θεοκρατικών αντιλήψεων” φανερώνεταιαπολύτως απόκοσμος και εξωπραγματικός. Άλλωστε, πηγή και έδρασή τουείναι κάποιο “καλογερίστικο υπερβατικό”, κάποιο μεταφυσικό ύψος, κάποιοδυσθεώρατο υπερπέραν. Αυτά τα ερμηνευτικά σχήματα δοκιμάζονται οικτρά όταν εγγίζουμε τούςτελευταίους αιώνες τού ιστορικού μας βίου: Η εισβολή των νεωτερικών ιδεώνκαι οι χαλαρές αντιστάσεις τού αυτόχθονος λόγου προκαλούν τόση σύγχυσηώστε να χάνεται από μπροστά μας και ο πιο χρειώδης, ο πιο ερμηνευτικόςμίτος. Η συνάφεια πάντως αυτής τής περιόδου με τη δική μας εξασφαλίζει,συν τοις άλλοις, και κάποια υποψία ή αίσθηση πνευματικής συγγένειας με ταερευνητικά κριτήρια των ημερών μας. Η πιο κραυγαλέα παρενέργεια επί τούσυγκεκριμένου μεθορίου αναγνωρίζεται στην ακόλουθη μετάσταση: από τοδίπολο “φώτα-σκότη” περάσαμε ανεπαίσθητα και χωρίς ιδιαίτερο κόπο στοσχήμα “προοδευτικοί-συντηρητικοί”. Οι απολήξεις αυτών των σχημάτων στοσήμερα και οι συναφείς εφαρμογές μόνον ως αφορμές αστεϊσμών μπορούν ναβρούν κάποια καταχώρηση. Σα προηγούμενα δείγματα τής εν ενεργεία πρακτικής, εξάπαντος ατελή,αρκούν για να σκιαγραφήσουν την κρισιμότητα τού ζητήματος. Απέχουμεπολύ επικίνδυνα από μια ολιστική και δυναμική ανάγνωση τού ιστορικούμας βίου. Σόσο πολύ, ώστε ενίοτε να δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστεχαμένοι και απλώς ερριμένοι στο σήμερα χωρίς ιστορική συνέχεια καιδιαδοχή. Η ανυποληψία με την οποία μάς «τιμούν» οι περισσότεροι«πολιτισμένοι λαοί» δεν σχετίζεται μόνον με τα γεωστρατηγικά παιχνίδιαή τούς ποικίλους ανταγωνισμούς και τα γνωστά συμφέροντα. Οφείλεταιπρωτίστως στον πολιτιστικό ακρωτηριασμό που εμείς οι ίδιοι έχουμε επιβάλειστους εαυτούς μας, στην ιστορική μας μνήμη, στο «όλο σώμα» τής μακράςζωής μας, για να θυμηθώ έναν ακόμη μεγάλο Θεσσαλονικιό τού σήμερα.Εμείς έχουμε πάντως υπομονή και περιμένουμε. Περιμένουμε έναν,επιτέλους, πολιτικό άνδρα να καυχηθεί, συν τοις άλλοις, για παράδειγμα καιγια τον μεγαλύτερο υμνωδό τού Κόσμου, τον ΢ύρο και Έλληνα την παίδευση 221

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Ιωάννη Δαμασκηνό, αφού ο μακαρίτης ο Οζάλ πρόλαβε και καυχήθηκε σε όλες τις πρεσβείες τού Κόσμου για τον μεγαλύτερο Έλληνα ποιητή τού Κόσμου. Π.1.9. Εσφαλμένη τεχνητή μίμηση τής λαϊκής γλώσσας ΕΛΕΝΗ ΢ΕΛΛΑ-ΜΑΖΗ Καθηγήτρια Γλωσσολογίας Ιονίου Πανεπιστημίου. Εάν επιθυμούμε να καταστήσουμε (εκ νέου) την Ελλάδα πνευματικό κέντρο, θα πρέπει να φροντί- σουμε αφενός να υπενθυμίσουμε την παλαιότερη πολιτιστική προσφορά μας και αφετέρου να προβάλουμε και προωθήσουμε τη νεότερη. Ο Ελληνικός Πολιτισμός, ως κατ’ εξοχήν πνευ- ματικός, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το εκφραστικό του όχημα, δηλαδή την ελληνική γλώσσα. Οι δύο πραγματικότητες ανακλούν η μία την άλλη και αλληλοεξαρτώνται. Καλλιέργεια τής μιας σημαίνει προαγωγή τής άλλης, και τανάπαλιν, κάτι που έχει ήδη αποδειχθεί, και κάτι που επαληθεύεται συνεχώς. Ως εκ τούτου, κάθε προβληματισμός γύρω από τη γλώσσα συνδέεται άμεσα με την πολιτισμική μας έκφραση και θέση. Είναι γεγονός ότι δεν πρέπει να λησμονούμε μία αναντίρρητη αλήθεια τής γλωσσικής πραγματικότητας, το ότι δηλαδή η γλώσσα αντικατοπτρίζει σε μια δεδομένη συγχρονία την κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική κατάσταση τής γλωσσικής ομάδας που τη χρησιμοποιεί. Κρίση στην κοινωνία σημαίνει και κρίση στη γλώσσα, εντοπιζομένη πάντα στα περιφερειακά της στοιχεία, αυτά που γίνονται αμέσως αισθητά στον ομιλητή. Παρατηρούμε λοιπόν ότι στον αιώνα τής επικοινωνίας, ο χείμαρρος τής πληροφόρησης παρασύρει και καταπνίγει την ποιότητα. ΢την ελληνική δε γλωσσική κοινότητα η κατάσταση είναι πιο άσχημη εξ αιτίας των τραυματικών μας εμπειριών των προερχομένων από το γλωσσικό ζήτημα. Η γλωσσική222

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995επικοινωνία περιορίζεται εις όφελος τής οπτικής, τής οθόνης δηλαδή, είτεαυτή είναι οθόνη τηλεόρασης είτε υπολογιστής. Η ελλιπής ή η επίπεδηέκφραση, η ασάφεια, η γενικολογία, ή ακόμη η ανακρίβεια στον λόγοσυνιστούν όλο και συχνότερα φαινόμενα. Φωρίς να θέλω να μιλήσω για«γλωσσική υποβάθμιση», πιστεύω ότι όλοι θα συμφωνήσουμε —αποδεχόμενοι τη διατύπωση τού Wittgenstein ότι υπάρχουμε μέσα από τηγλώσσα— ότι είμαστε ό,τι είμαστε στον βαθμό που μπορούμε να εκφραστούμεγλωσσικά και να συναντηθούμε με τούς άλλους. Θα συμφωνήσουμε επίσηςμε το γεγονός ότι σήμερα η εκφραστικότητά μας αρχίζει να χωλαίνει σε τέτοιοβαθμό που να συρρικνώνεται το φάσμα των γλωσσικών μας επιλογών, μεαποτέλεσμα να μην είναι σε θέση κανείς να καθορίσει μόνος του το ύφος καιτο ήθος τού λόγου του, την ποιότητα δηλαδή τής επικοινωνίας του. Πράγμαπου σημαίνει ότι σιγά-σιγά ο ομιλητής χάνει την ικανότητά του να μορφώνειτη σκέψη του εκφράζοντάς την οδηγούμενος τελικά στον αυτοματισμό και τηντυποποίηση. Αυτοματοποιώντας όμως κάποιος τον λόγο του, ηθελημένα ήαθέλητα, παύει πια να σκέπτεται. ΢υνεπάγεται λοιπόν ότι μόνον η καλή γνώση τής γλώσσας και ηδημιουργική της χρήση συνιστούν τα στοιχεία εκείνα που θα προφυλάξουντον ομιλητή από τις συνιστώσες τού επικοινωνιακού προβλήματος, δηλαδή(α) από τη γλωσσική παρανόηση που προκαλείται από τη μεταγλώττιση επί τοδημοκρατικότερον, όπου δημοτική σημαίνει απλώς αποφυγή ή προσαρμο-γήκάθε στοιχείου που σχετίζεται ή που νομίζουμε ότι σχετίζεται με τη μορφήτής καθαρεύουσας —έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε σύμπλεγμαγλωσσικής κατωτερότητας στον λαό, με παρεμβάσεις και αυστηρούς κανόνεςνα τού προκαλέσουμε ενοχές, με αποτέλεσμα ο λαός από δότης ναμετατρέπεται σε λήπτη γλώσσας— (β) από τη γλωσσική εξάρτηση από ξέναπρότυπα σε επίπεδο τόσο λεξιλογικό όσο και μορφολογικό και συντακτικό,(γ) από τον γλωσσικό μας λαϊκισμό, την εσφαλμένη τεχνητή μίμηση τήςλαϊκής γλώσσας, με αποτέλεσμα να γινόμαστε λαϊκότεροι τού λαού, και τούτοείτε διότι ταυτίζουμε τη σημερινή σύνθεση τού ελληνικού λαού μεπαλαιότερες επαγγελματικές κοινωνικοοικονομικές ομάδες, είτε διότι το ση-μερινό γλωσσικό επίπεδο τού λαού το ταυτίζουμε με παλαιότερες φάσεις τής 223

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ γλωσσικής επικοινωνίας του (βλέπε επίσης babytalk), (δ) από την κομματι- κοποίηση τής γλώσσας, την αντίληψη δηλαδή ότι οι εντεταγμένοι σε ένα κόμμα θεωρούν ότι πρέπει (πέρα από την κοινωνιοπολιτική ορολογία τής ιδεολογίας τους) να διαφοροποιηθούν και γλωσσικά από τούς οπαδούς των άλλων κομμάτων, και (ε) από την επίδειξη, τις σοφιστικές δηλαδή συσκοτίσεις τής πληροφορίας εις βάρος τής σαφήνειας και τής γνησιότητας τής πληροφορίας [σ.σ., π.χ. «ξύλινος» πολιτικός λόγος]. ΋σον αφορά στο σχολείο, [...] πιστεύουμε ότι έχει πλέον καταστεί σαφές ότι η Ελληνική δεν είναι μόνον η δημοτική μας γλώσσα: Ελληνικά είναι και τα παλαιότερα Ελληνικά μας. Διαχρονική προσπέλαση τής Ελληνικής σημαίνει κατάδειξη και ανάδειξη τής συνέχειας και τής συνοχής των διαφόρων μορφών της. Η μέχρι πρότινος πολιτική περιορισμού τής ελληνικής γλώσσας αποκλειστικά και μόνον στη σύγχρονη μορφή και χρήση της αποτελεί ανεπαρκή τρόπο προσέγγισης για μια γλωσσική κατάρτιση απαιτήσεων και την επιζητούμενη γλωσσική καλλιέργεια, με δεδομένα βέβαια πάντοτε την ιστορική προέλευση και την υφή τής ίδιας τής σημερινής Ελληνικής. Π.1.10. Εθνική συναίνεση, όχι εκπαιδευτικός λαϊκισμός ΜΕΡΟΠΗ ΢ΠΤΡΟΠΟΤΛΟΤ Καθηγήτρια Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. τ. Βουλευτής Επικρατείας Θέλω από την αρχή να διατυπώσω την πεποίθησή μου ότι ο ρόλος και το μέλλον των Ελλήνων, τού Ελλη- νισμού, εξαρτάται ευθέως και απο- λύτως από αυτούς τούς ίδιους τούς Έλληνες και όχι από εξωτερικούς παράγοντες, που συνηθίζεται να ενοχοποιούνται μονίμως και για κάθε δυσμενή κατάσταση που προ- κύπτει. Είναι αξίωμα, λέχθηκε νω-224

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995ρίτερα, ότι η εκτίμηση και ο σεβασμός αποτελούν συναισθήματα που δενεπιβάλλονται αλλά εμπνέονται μόνο. Αν κατά συνέπεια δικαιωθούν όσοιδιατυπώνουν φόβους για ρόλο φτωχών συγγενών [των Ελλήνων στην Ευρώπη],αυτό θα οφείλεται μόνο σε όσα θα έχουν κάνει ή δεν θα έχουν κάνει οιΈλληνες για να εμπνεύσουν τον σεβασμό και την εκτίμηση [από τούς ξένους]. Οι Έλληνες έχουν τις δυνατότητες και μπορούν, αν το θελήσουν, μέσααπό διεργασίες Παιδείας, καλλιέργειας και εκπαίδευσης και με τηναξιοποίηση όλου τού εκτός Ελλάδος ελληνικού δυναμικού, να ακτινοβο-λήσουν ξανά, να γίνουν στοιχεία σεβαστά, αναγκαία και περιζήτητα στονευρωπαϊκό χώρο. Αρκεί οι Έλληνες να σοβαρευτούμε μέσα στην πατρίδαμας, να πιστέψουμε ότι η Παιδεία είναι εθνική υπόθεση και ναανταποκριθούμε στις απαιτήσεις των καιρών χωρίς λαϊκισμούς, έντεχνηκαπηλεία αιτημάτων για ήσσονα προσπάθεια και άλλα τραγελαφικά. Δεν υπήρχε ποτέ άλλοτε τόσο απόλυτη ανάγκη να μιλήσουν τη γλώσσατής αλήθειας προς τούς νέους όλοι οι ηγέτες αυτού τού τόπου, πολιτικοί,πνευματικοί και θρησκευτικοί. Να τούς πουν δηλαδή πως εκπαίδευσησημαίνει και παίδευση και πως μόνον με το να επανασυνδεθεί η έννοια τήςΠαιδείας με την έννοια τού μόχθου υπάρχει ελπίδα. Μόνον έτσι θααξιοποιηθή ό,τι καλύτερο διαθέτει κάθε Ελληνόπουλο μπαίνοντας σε μιαδιαδικασία γόνιμου πατριωτισμού στη στάση ζωής του, με στόχο τη συνεχήαυτοβελτίωσή του και τον εξοπλισμό του για τον αγώνα τον καλό. Αυτά όμως απαιτούν μία μοναδική προϋπόθεση, χωρίς την οποίααποτελούν κενό λόγο. Είναι η καταλυτική, η μαγική προϋπόθεση τήςουσιαστικής, πολιτικής και κοινωνικής συναινέσεως σε θέματα Παιδείας,μιας λέξης που χρησιμοποιήθηκε από πολλούς και πολλές φορές στοπαρελθόν και στο παρόν για να ξεχασθεί αμέσως και να θυσιαστεί στον βωμότής πολιτικής σκοπιμότητας με τον πιο βάναυσο τρόπο. Έτσι, ο κίνδυνος ναεμφανισθούν και πάλι στη νεολαία μας «προοδευτικά» χαρακτηριστικά μεοπισθοδρόμηση ολοταχώς προς τις μακρυνές, αλλά όχι ξεχασμένες, ζοφερέςεποχές συνθημάτων —όπως “όχι εντατικοποίηση των σπουδών”, “φοιτητήςκομμένος καθηγητής σφαγμένος”, “να καταργηθεί η αξιολόγηση”, κ.τ.λ. —προβάλλει ανάγλυφος. 225

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Π.1.11. H ελληνική ταυτότητα ΘΕΟΔΩΡΟ΢ ΖΙΑΚΑ΢ ΢υγγραφέας, Μελετητής τού Εθνικού Ζητήματος. Ας ξεκινήσουμε ψηλαφώντας την εθνική μας ταυτότητα. Σο τί θεωρούμε ότι είναι η εθνική μας ταυτότητα το καθορίζουν οι παραδόσεις που ελέγχουν την Παιδεία μας. Ας αναρωτηθούμε τί νόημα δόθηκε στη νεοελληνική εθνική ταυτότητα. Αν αναπολήσουμε την ιστορία τού σύγχρο- νου Ελληνικού Κράτους, από συστάσεώς του, θα δούμε ως νοηματικό περιεχόμενο τής εθνικής μας ταυτότητας να προβάλλει ο εθνοφυλετισμός. ΋χι για κανέναν περίεργο ή εξαιρετικά ιδιότυπο λόγο, αλλά γιατί αυτός ήταν ο κυρίαρχος στην Ευρώπη τρόπος νοηματο- δότησης τής εθνικής ταυτότητας. Θυμίζω ότι αποκτήσαμε ιστοριογραφία προκαλούμενοι από τα φυλετικά ληρήματα τού Υαλμεράυερ. Ο εθνοφυλετισμός, ως τύπος νοηματοδότησης τής εθνικής μας ταυτό- τητας, έχει πλήρως δυσφημισθεί και απαξιωθεί. Η εμπειρία τής εφαρμογής του (ναζισμός-φασισμός) υπήρξε καταλυτική. Η Δύση η ίδια κι εμείς μαζί της τον πληρώσαμε με τη φρίκη τού Πρώτου και τού Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάλογη είναι και η κατάληξη τού κοσμοπολιτισμού. Έχει κι αυτός εξαντληθεί ως τύπος νοηματοδότησης τής εθνικής ταυτότητας. ΢τη μαρξιστική του μορφή, ως “προλεταριακός διεθνισμός”, ανήκει πλέον στο παρελθόν. Κι ενώ, μετά την κατάρρευση τού υπαρκτού σοσιαλισμού και τής επακόλουθης πρωτοφανούς οικονομικής και πληροφοριακής διεθνοποίησης, πολλοί ανέμεναν την πλήρη κατάρρευση των εθνικών συνόρων, συνέβη το αντίθετο. Η υπεράσπιση τής εθνικής ταυτότητας έγινε πρώτιστο ζήτημα. Μόνο τις πολυεθνικές και τα φερέφωνά τους συγκινεί πλέον ο κοσμοπολιτισμός, η πολιτιστική ισοπέδωση, ο εθνικός αυτομηδενισμός. Η κρίση τής εθνικής ταυτότητας, στον σύγχρονο κόσμο περιγράφεται λοιπόν ως εξής: Ενώ έχουν εξαντληθεί η εθνοφυλετική και η κοσμοπολιτική226

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995νοηματοδότηση, η “μετανεωτερική” νοηματοδότηση δεν έχει ακόμη εμφανισθείγια να καταλάβει τη θέση τους. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο μπορεί να ορισθείκαι η κρίση τής δικής μας εθνικής ταυτότητας. Η νεωτερική ελληνικότηταείναι η σύγχρονη όψη ενός έθνους τεσσάρων χιλιάδων χρόνων. Ενός έθνουςπου είχε αναπτυχθεί στις πιο διαφορετικές κατευθύνσεις και είχενοηματοδοτήσει με τον δικό του τρόπο την εθνική συλλογικότητα. Σώρα που“ο δρόμος προς τη Δύση” έφτασε στο τέρμα του ξαναγυρίζουμε, καθώςφαίνεται, στην κλασική ελληνική νοηματοδότηση. Επιτρέψτε μου να σας πάω κατ’ ευθείαν στα Πολιτικά τού Αριστοτέλη. Ανθυμάστε, λέει το εξής: Η οικογένεια και η κοινότητα (χωριό-κώμη) είναιμορφές συλλογικού υποκειμένου αναγκαίες για το ζῆν. Η πόλις όμως είναιαναγκαία για το εὖ ζῆν. Δηλαδή η κοινότητα που λέγεται πόλις, η κοινότηταπου λέγεται πατρίδα, περιέχει κάτι που δεν το έχουν οι προηγούμενες μορφές.΢ε τί συνίσταται αυτό; ΢υνίσταται στο ότι η πόλις έχει στους κόλπους τηςπαραδόσεις, δηλαδή ειδικές διαδικασίες που μαθαίνουν στον πολίτη το εὖ ζῆν.Έχει μέσα της η κοινότητα τής πόλεως, τής πατρίδας, δηλαδή τού έθνους,εκείνο το στοιχείο που τής δίνει πληρότητα, που την κάνει κοινότητα«περιεκτική». Γιατί; Διότι περιλαμβάνει την υπέρβασή της, το ιδεώδες της(εὖ ζῆν) σε όλους τούς τομείς. Περιλαμβάνει αυτό που θα λέγαμε παραδειγμα-τική κοινότητα. Σο έθνος ορίζεται καθέτως μεν ως σχέση (αυθυπερβατική) μετην εντός του παραδειγματική κοινότητα, οριζοντίως δε ως σχέση με τις άλλεςεθνικές κοινότητες. Τπάρχει λοιπόν συλλογικό υποκείμενο που λειτουργεί ως«περιεκτική κοινότητα». Ως υποκείμενο έχει υπόσταση, ουσία και ενέργεια.Μέσω των ενεργειών του νοηματοδοτεί την ταυτότητά του. Και, στην περίπτωσήμας, δεν τη νοηματοδοτεί ούτε ως “φύση” (βιολογική καταγωγή κ.λπ.) ούτε ως“μηδέν” [κοσμοπολιτισμός, κ.λπ.]. Ση νοηματοδοτεί ως Κοινό Λόγο, ο οποίοςπροκύπτει μάλιστα ως άθλημα αυθυπερβατικού συντονισμού με τον Λόγο τούΠαντός, τον κοσμικό στην κλασική περίοδο και τον προσωπικό στηΦριστιανική. Ο κοσμικός Λόγος είναι η Αρμονία-Δικαιοσύνη. Ο προσωπικόςείναι η Ελευθερία-Αγάπη. Έρχομαι τώρα σε ορισμένες πολύ χαρακτηριστικές προτυπώσεις. Αρχίζωαπό τον τύπο τού ΢οφού. Σί είναι ο ΢οφός στην κοινότητα που νοηματοδοτεί 227

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ έτσι τον εαυτόν της; Ο ΢οφός, ο ΢ωκράτης, όταν μπρος στους δικαστές του άρχισε να μιλά για το τί είναι ο ίδιος, δεν είπε: “Έχω κάνει τόσα δοκτορά, έχω βγάλει τόσα πανεπιστήμια, έχω γράψει τόσα συγγράμματα, έχω κάνει τόσα σπουδαία κατορθώματα στον επιστημονικό, φιλοσοφικό, θρησκευτικό ή καλλιτεχνικό χώρο”. Είπε: “Είμαι κάτι για το οποίο μού αξίζει δωρεάν σίτιση στο Πρυτανείο. Είμαι η τής πόλεως αλογόμυγα, που σάς εμποδίζει να αποκοιμηθείτε”. Όπνος τής πόλεως είναι η λήθη τής παραδειγματικής της υπέρβασης, λέει ο σοφός-αλογόμυγα. Πρότυπο τού κάθε Έλληνα είναι ο Οδυσσέας. Προτυπώνει το ελληνικό άτομο στο ταξίδι τού βίου και το ελληνικό έθνος στο ταξίδι του μέσα στην ιστορία. Ο Οδυσσέας κλήθηκε να διαλέξει ανάμεσα στις δύο, την Καλυψώ και την Πηνελόπη. Από τη μία, η απείρου και αγεράστου κάλλους θεά, που τον αγαπά και τού υπόσχεται αθανασία. Από την άλλη, η συγκεκριμένη, θνητή και μισογερασμένη Πηνελόπη. Προτιμά την Πηνελόπη. ΋λος ο αγώνας είναι να γυρίσει στην Ιθάκη. ΢τα αγαπημένα θνητά πρόσωπα τού οίκου και τής πόλεώς του. Ένα τρίτο πρότυπο δίνει ο ΢υμεών, ο νέος Θεολόγος. Αυτό για το οποίο αγωνίζεται είναι η «συνουσία» του με τον Θεό. Κάτι που όχι απλώς το βιώνει αλλά και το αναγγέλει ως άλλο επίπεδο υπάρξεως προσιτό στον καθένα. Εκφράζει μια αναζήτηση άγνωστη στους αρχαίους. Οι θεοί μπορούσαν πού και πού να ερωτεύονται θνητούς. Σο αντίθετο ήταν αδιανόητο. Αποτελούσε ὕβριν. ΢το ορθόδοξο στάδιο τού Ελληνισμού το όριο αυτό υπερβαίνεται. Προορισμός τού ανθρώπου γίνεται ακριβώς η ερωτική ένωση με τον Θεό, η «θέωση» τού ανθρώπου. Η θέωση γίνεται ο άθλος τής Ιστορίας. Από τη στιγμή αυτή, ο Ελληνισμός επιδιώκει ουσιαστικά την ιστορική αθανασία, αφού προσπαθεί, ως κοινότητα, να θεμελιωθεί στον υπερβατικό χώρο τού «ακτίστου»: “Οὐ μικρὸσ ἡμῖν ἀγών, πρόκειται διαρρῆξαι τὸν θϊνατον.” ΢κοπός μας είναι να κατατροπώσουμε τον θάνατο. Αυτός ο σκοπός τοποθετείται στο κέντρο των επιδιώξεων τής ελληνικής ψυχής και νοηματοδοτεί την ιστορική παρουσία της. Είναι αυτός ακριβώς ο αγώνας που νοηματοδοτεί και την ελληνική ταυτότητα.228

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Π.1.12. Λόγου πόλις ΓΕΩΡΓΙΟ΢ ΠΑΤΛΟ΢, Αν. Καθηγητής Υυσικής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.Κατ’ αρχάς, να πω ότι υπάρχουνδύο πτυχές αυτού τού θέματος πουσυζητάμε σήμερα και έχει να κάνειμε τη σημασία τού Ελληνισμού ωςδιεθνές γεγονός Παιδείας καιπολιτισμού. Πολύ δε ωραία τοέθεσε το ζήτημα ο καθηγητής τούmarketing Θανάσης Κουρεμένος,ότι δηλαδή το πρόβλημα είναι «τοτής εκτάσεως» και εν προκειμένω ηέκταση ενός πολιτισμού όπως είναιο Ελληνικός πολιτισμός. Εμείς στη φυσική γνωρίζουμε ότι υπάρχουν μεγέθηεκτατά, που εκτείνονται στον χώρο, και υπάρχουν μεγέθη εντατικά, πουεντείνονται, έχουν δηλαδή ένταση και εσωτερικότητα. Ο σημερινός πολιτισμός, που τείνει να γίνει παγκόσμιος, δεν είναι άλλοςαπό τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Ο πολιτισμός αυτός άρχισε να δια-μορφώνεται φιλοσοφικά και θεολογικά τούς τελευταίους 10-15 αιώνες καιείναι κυρίως πολιτισμός εκτατικός σύμφωνα με το μηχανιστικό κοσμοείδωλο,που αποτελεί και τον βαθύτερο χαρακτήρα τού δυτικοευρωπαϊκού πολιτι-σμικού και φιλοσοφικού προτύπου. Πρέπει να πούμε δε πως μολονότι τομηχανιστικό πρότυπο ή κοσμοείδωλο αποκτά βαρύτητα κυρίως στον χώρο τωνθετικών επιστημών, κατ’ ουσίαν αυτό διαμορφώνεται πολύ πριν στον χώρο τήςδυτικοευρωπαϊκής θεολογίας και φιλοσοφίας. ΢ύμφωνα με αυτό το φιλοσοφικόκαι επιστημονικό πρότυπο, τα μεγέθη που έχουν αντικειμενικότητα καιξεφεύγουν από τον υποκειμενισμό, άρα έχουν οντολογικό περιεχόμενο πέραντής γνωσιολογικής τους σημασίας, είναι μόνον αυτά που εκτείνονται στονχώρο. 229

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Αντίθετα ο Ελληνικός Πολιτισμός δημιουργεί την εντατική έννοια τού μεγέθους, όπου το οντολογικό βάρος πέφτει κυρίως στην ποιότητα και την εσωτερικότητα παρά στην έκταση. Σόσο ο άνθρωπος όσο και η φύση εμπεριέχουν μία εσωτερική ένταση και βάθος, τα οποία με τίποτε δεν ανάγονται σε απλή έκταση και στον χώρο. Μάλλον δε ο χώρος και η έκταση είναι το επιφανειακό αποτέλεσμα και το επιφαινόμενο μιας μη αναγώγιμης οντολογικής εσωτερικότητας και εντάσεως. Μετέχοντας λοιπόν τού Ελληνικού Πολιτισμού και προσπαθώντας να γίνουμε αυτό που είναι τούτος ο διαχρο- νικός λαός μας, μετέχουμε και πραγματοποιούμε ένα γεγονός εντάσεως, το οποίο έρχεται από το μέλλον, ενώ συχνά η έκτασή του σμικρύνεται έτσι που πολλοί το θεωρούν ότι είναι μηδενικό και μη ον. Κι εδώ νομίζω πως διαχω- ρίζονται οι δρόμοι αφενός τού marketing, ως δρόμος τής έκτασης και τής δύναμης, και αφετέρου τής ποιότητας, ως μη αναγώγιμης εσωτερικότητας και έρωτος προς την αλήθεια και προς το εἶναι, πέραν οποιασδήποτε εκτατικής ή επεκτατικής αξιοποίησής του. Βέβαια είναι λογικό να τεθεί το θέμα τής δύναμης μέσω τής οποίας θα πραγματοποιήσουμε και θα φανερώσουμε τον πολιτισμό τού λαού μας. Έτσι το πρόβλημα είναι καίριο, ουσιαστικό και διαχρονικό, όπως και ο Ελληνικός Πολιτισμός είναι καίριος και διαχρονικός και ίσως ο μόνος ο οποίος μπορεί να μάς επαναφέρει στην περιοχή τού ανθρώπου και τής πόλεως. Εξ άλλου το θέμα τής εκτάσεως ενός πολιτισμού ερήμην τής εντάσεως ως ποιότητα και αλήθεια έχει τεθεί τραγικά στα όρια τού δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού, ο οποίος επεκτάθηκε κυρίως φονεύοντας και καταστρέφοντας. Διότι η γενοκτονία των ιθαγενών Αμερικανών, ή η απάνθρωπη και βάρβαρη μετατροπή των μαύρων τής Αφρικής σε δούλους τού λευκού ανθρώπου (μάλιστα συχνά υπό τις ευλογίες τής δυτικής Φριστιανοσύνης) και πολλά άλλα, δεν είναι γεγονότα άσχετα με τα νεώτερα Άουσβιτς και Γκουλάνγκ και τη σύγχρονη αποϊεροποίηση τής ζωής και τού κόσμου, όπου ο κόσμος και ο άνθρωπος έχουν πλήρως αντικειμενοποιηθεί σε μία έρημο τού χώρου και τού χρόνου. Υαίνεται λοιπόν ότι αντίθετα από την έκταση ή επέκταση τού δυτικού πολιτισμού, που αφανίζει και υβρίζει αλλαζονικά κάθε ετερότητα και ιδιαιτερότητα, η επιμονή τού Ελληνικού Πολιτισμού στην ένταση ως ποιότητα230

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995και ο σεβασμός τού έτερου, τού άλλου και τού «ξένου», που είναι ο ίδιος οεαυτός μας. Θα ξεκινήσω λοιπόν θυμίζοντας αυτό που λέει ο Ηράκλειτος, ότι “όχιεμένα αλλά τον κοινό λόγο ν’ ακούετε και να ομολογείτε ότι όλα είναι ένα”.“῞Εν ἐςτὶ τὸ πᾶν”. Αυτή η νοσταλγία τής ενότητας, που είναι η καρδιά τήςοντολογίας, που αυτός ο λαός τη σμιλεύει χιλιετηρίδες, νομίζω πως είναι κάτι,δηλαδή ένα καρφί που μάς έχει καρφώσει στον χώρο και τον χρόνο. ΋πως οΠρομηθέας είναι καρφωμένος στα βράχια τού Καυκάσου, έτσι και εμείς ωςλαός παραμένουμε καρφωμένοι και δεν μπορούμε να κάνουμε πράγματαπου είναι εύκολα, που είναι κατώτερα τού εαυτού μας. Από αυτήν την άποψηλοιπόν, μπαίνει το πρόβλημα, το πρόβλημα τής ενότητας. Και αυτή η ενότηταδεν είναι απλώς μία ενότητα των κομμάτων και των ιδεολογιών, αλλά είναι μίασυνεύρεση των κομματιών τού ανά τον χώρο και τον χρόνο διαλυμένουσώματος. Ίσως αυτός ο λαός, από τη μοίρα του, είναι αναγκασμένος γιαμεγάλα πράγματα, για πολύ μεγάλα πράγματα, και γι’ αυτό και είναιδύσκολο να υπάρξει σύστημα, να υπάρξει μέθοδος. Βέβαια ο υπαινιγμόςαυτός δεν πρέπει να εκληφθεί εθνικιστικά ή ως μεγαλοϊδεατικός αφορισμόςαλλά υπό την έννοια ότι ως Έλληνες είμαστε υποχρεωμένοι να υπηρετήσουμετόν άνθρωπο, τον πολιτισμό και την αλήθεια, όπως άλλωστε συνέβαινεανέκαθεν. Θα επιμείνω λοιπόν να πω όσο μπορώ αυτό που μπορεί ναοδηγήσει τα πράγματα, παρ’ όλο ότι νομίζω πως ο δρόμος είναι απλός καιδύσκολος ταυτοχρόνως. Διότι η δύναμη αυτού τού πολιτισμού είναιταυτοχρόνως και αδυναμία. Είναι η δύναμή του να μετατραπεί κανείς σε μιαφλεγόμενη καρδιά και ταυτοχρόνως είναι η αδυναμία να αντικειμενοποιήσεισε νεκρές έννοιες αυτό το στοιχείο που διαποτίζει την καρδιά αυτού τού λαού,ένα στοιχείο μη αντικειμενοποιήσιμο. [...] Γι’ αυτό είναι δύσκολα τα πράγματα και γι’ αυτό δικαιολογημένα δεν μάςκαταλαβαίνει η Ευρώπη. Ίσως θέλει μερικές χιλιετηρίδες ακόμη. Γεννηθήκαμείσως πριν απ’ αυτούς και πρέπει να τούς οδηγήσουμε εκεί που θα είμαστεμετά από αυτούς. Γι’ αυτό, αυτός ο λαός έχει να παλέψει με τον κόσμο τωνσκιών. Με τον κόσμο δηλαδή τής ανυπαρξίας και τού διαρκούς μηδενισμούτής ύπαρξης. Με τον κόσμο δηλαδή τού μηδενός, τον οποίον πρέπει να τον 231

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ κάνει γεμάτο κόσμο. Αυτή η αντικειμενοποίηση των πραγμάτων και τού κόσμου είναι αυτό το στοιχείο που δημιουργεί την τραγικότητα τού χρόνου και τής ιστορίας. Και αυτήν την εμπειρία τού ελληνικού μυθικού λόγου, που νομίζω ότι είναι ο πλέον πηγαίος λόγος, τη συναντούμε σε ό,τι ακολουθεί. Διότι μετά τον μύθο ακολουθεί η τραγωδία και μετά η φιλοσοφία. [...] ΢τη μυθολογία σώζεται ένας αρχέγονος και αυθεντικός τρόπος ζήτησης τού όντος. Γι’ αυτό λέω ότι η μυθολογία συχνά και από ορισμένη άποψη, είναι υπέρτερη τής φιλοσοφίας. Διότι η μυθολογία και ο μυθικός λόγος ακόμη δεν έχουν σχηματοποιηθεί σε αφηρημένη έννοια και δεν έχει αποκτήσει ένα κατώτερο είδος έκφρασης και συμβολικής αλλά είναι μια κραυγή όλου τού σώματος και όλου τού ανθρώπου. Αυτό το “ἐλθὲ”, αυτό το “ἔρχου” νομίζω ότι είναι μια δύναμη λέξης. Διότι οι λέξεις δεν έχουν μόνον ένα νόημα αντικειμενοποιήσιμο, αλλά είναι κρυμμένη δύναμη. Και όταν κανείς έχει έναν πολιτισμό που παράγει λέξεις και οι λέξεις είναι δύναμη, τότε δεν ξέρει αν θα πρέπει να αφήσει αυτήν την πάλη και την αναμέτρηση με τον κόσμο των σκιών, που σκοπό έχει να αναζητήσει το ένα και μοναδικό, για να πείσει και τούς άλλους να αναμετρηθούν με τον κόσμο των σκιών. Είναι αυτό το πράγμα τέτοιο που όποιος θέλει, μπορεί να το κάνει αλλά κανείς δεν μπορεί να αναγκάσει [προς τούτο] κανέναν. Σα μεγάλα πράγματα δεν διδά- σκονται παρά αναδύονται αυθόρμητα ως θαύμα. Μικρό παιδί θυμάμαι είχα δει ένα έργο με τον Μπαρτ Λάνκαστερ, ο οποίος έξω από το τσίρκο (ήταν ακροβάτης) ήταν ένας χαμένος, μεθούσε, ήταν διαλυμένος. Αλλά όταν έμπαινε στο τσίρκο κι όταν άρχιζε τις ακροβασίες του, εκεί εμφανιζόταν ένα άλλο στοιχείο. Αυτή η αναμέτρηση με το ανύπαρκτο, η σχοινοβασία στο χείλος τού γκρεμού τής μνήμης και τού χρόνου, αυτή η εικόνα μοιάζει πολύ με την εικόνα των Ελλήνων και τού ελληνικού λαού, ο οποίος αρχίζει να υπάρχει μόνον όταν αναμετριέται με τη μνήμη, τον θάνατο και τις σκιές. ΢την έκθεση που φιλοξενείται στο ΢υνέδριο έχει ένα ωραίο σκίτσο τού ΢τάθη, όπου σχοινοβατούν άνθρωποι και πίσω είναι αυτός με το μαχαίρι για να κόψει το σχοινί. Και τούτος ο λαός κάνει αυτό το πράγμα. ΢χοινοβατεί ενώ ξέρει ότι το σχοινί είναι ετοιμόρροπο, ή κάτι ακόμα πιο παράδοξο: Σο σχοινί232

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995μετεωρίζεται στο κενό για το τίποτε. Σο θράσος αυτό και η σχοινοβασία τούλαού μας δεν είναι άλλο από τη μνήμη των νεκρών. Αυτήν λοιπόν τη διαμάχημε τον κόσμο των σκιών, δεν μπορείς να αναγκάσεις κανέναν να την κάνει,ούτε τη γυναίκα σου, ούτε τα παιδιά σου, ούτε τούς φίλους σου, ούτε τούςμαθητές σου, ούτε τον λαό σου ακόμη, αλλά ούτε και τα άλλα έθνη. Γι’ αυτόείναι δύσκολος τούτος ο πολιτισμός και γι’ αυτό τούτος ο πολιτισμός δενεξάγεται. Δεν μπορείς να αναγκάσεις κανέναν, ούτε και τον εαυτό σου ακόμη,να μετρηθεί με τον κόσμο των σκιών. Άλλο πράγμα μπορεί να γίνει βέβαια.Και αυτό το άλλο είναι το θαύμα, η ανάσταση τού νεκρού και ανύπαρκτου.Αλλά το θαύμα είναι ελευθερία. Δεν δεσμεύεται σε νόμους ή μεθόδους. Και θεωρώ ότι ο Ελληνισμός, άν έχει να προσφέρει κάτι στην ιστορία τούανθρώπινου κόσμου, τού ανθρώπινου πολιτισμού, είναι τούτη η αναμέτρησήτου. Είναι η Αντιγόνη, που παλεύει με τον άλλο της εαυτό, με την Ισμήνη, τηναδελφή της. Και την αφήνει να τής λέει “κάνε εσύ τα δικά σου”. Και πηγαίνεικόντρα στον νόμο, πηγαίνει κόντρα στο δεδομένο, το επιστημονικό, τοορθολογικό, το αντικειμενοποιήσιμο, προχωρώντας ολόισα στον θάνατο,αψηφώντας την έκταση τού Κρεόντιου χώρου και αναζητώντας την ένταση καιτο βάθος τού ελληνοπρεπούς χρόνου. Δηλαδή την ένταση τής μνήμης. Μα είναι τρελός όποιος χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο, κι όποιοςσχοινοβατεί σ’ ένα σχοινί που περιμένει ο χρόνος ή κάποιος άλλος να τοκόψει. Κι όμως σχοινοβατεί. [...] Και τούτος ο λαός παλεύει μ’ αυτό τοπράγμα γιατί αγαπάει τα πράγματα τα συγκεκριμένα. Και η φυσική επιστήμημπορεί να είναι ένα μεγάλο μάθημα σήμερα γιατί, για πρώτη φορά η Υυσικήμε τα δικά της σύμβολα μάς οδηγεί στη φιλοσοφία τού συμβάντος, ήκαλύτερα, όχι στη φιλοσοφία αλλά στην εμπειρία τού συμβάντος. Για πρώτηφορά η Υυσική υποπτεύεται πράγματα, που η Ελληνική Μυθολογίαπερισσότερο και λιγότερο η Υιλοσοφία τα είχαν διατυπώσει με τα δικά τουςσύμβολα. Διότι η Υυσική καταλαβαίνει ότι ο κόσμος δεν είναι μια ύλη πουπλάθεται, δεν είναι μια προαιώνια ανάγκη, την οποία προσπαθούμε ναμορφοποιήσουμε όσο γίνεται με τον κόσμο των ιδεών. Η Υυσική, σήμερα,καταλαβαίνει ότι ό,τι υφίσταται, έχει ασυμμετρία μεσα στον κόσμο και αυτήντην ασυμμετρία διαρκώς τη διαπιστώνουμε, αυτή η ασυμμετρία είναι η 233

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ οντολογία τού συμβάντος, είναι η οντολογία τού συγκεκριμένου, κι αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο μάθημα. Η σύγχρονη Υυσική μάς διδάσκει ότι ολόκληρο το σύμπαν είναι μια ασυμμετρία μεταξύ εἶναι και μηδενός, και πως από τη στιγμή μηδέν ο φυσικός κόσμος πορεύεται συνεχώς μέσα στο ασύμμετρο και το απολύτως μοναδικό. Εδώ ίσως προσκρούουμε στα όρια τής επιστημονικής γνώσης αφού η επιστημονική μεθοδολογία μάλλον αδυνατεί να διεισδύσει στην κατανόηση τής κοσμικής κίνησης, ως ολοκληρωμένης κίνησης. Διότι η επιστημονική μεθοδολογία διενεργείται κυρίως με τη διάνοια και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την ευρύτερη γνωσιολογία τού νοός και τής καρδιάς. Η δε ολοκλήρωση τής κοσμικής κίνησης στο επίπεδο τού ανθρώπου διενεργείται επί πλέον και από την ανθρώπινη θέληση-βούληση, κάτι που σαφώς υπερβαίνει τη βαθμίδα τής επιστημονικής γνώσης, η οποία εξαντλείται στο «κοινό» και το «καθόλου», αδυνατώντας να διεισδύσει στο «ίδιον», στο «έτερον» και το «μοναδικό». Δεν ξέρω πώς ο ΋μιλος Ξυνή θα αναμετρηθεί με όλα αυτά ως οργανισμός εκπαιδευτικός. Σα κρατικά Πανεπιστήμια δεν το έχουν κατορθώσει ακόμα ή το έχουν κατορθώσει ελάχιστα. Οι ιδιώτες ίσως φανούν σήμερα πιο ικανοί σε κάτι τέτοιο, εάν βέβαια δεν έλκονται μόνον από το κέρδος. Να κάνω όμως μία παρατήρηση: Πότε άραγε είναι κανείς ιδιώτης; Διότι πρέπει να επισημάνουμε ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ιδιώτες, παρά μόνο ως ανόητοι. Δηλαδή αν οι Έλληνες, όταν δημιουργούν είναι ιδιώτες, τότε ποιοι είναι δημόσιοι πολίτες; Πότε ανήκουν στο κοινό, στην πόλιν; ΋ταν είναι έξω από τη δουλειά τους; Ή όταν ψηφίζουν; Ποιοι είναι ιδιώτες; Μήπως πολλές φορές ένα πολιτικό σύστημα και ένα κράτος είναι ιδιωτικότερο των ιδιωτών όταν ιδιωτεύει και δεν μπορεί να αφουγκρασθεί τα σημεία των καιρών; Ακόμη και ως ιδιώτες οι Έλληνες είναι πολίτες μιας πόλεως, ενός γεγονότος, και με αυτήν την έννοια δεν ισχύει η έννοια περί ιδιωτών που ισχύει στη Δύση. Με αυτήν την έννοια είναι πρόκληση για όλους να αναμετρηθούμε με την Παιδεία σε όλα τα επίπεδα, είτε βγάζουμε χημικούς, είτε μαθηματικούς, είτε μηχα- νικούς και ειδικευμένους εργάτες, είτε διαφημιστές, είτε οτιδήποτε άλλο, είναι ανάγκη ως Έλληνες να αναμετρηθούμε με την Παιδεία τού συμβάντος, τού234

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995συγκεκριμένου. Εξ άλλου ας μην ξεχνούμε πως το Ελληνικό Έθνος διεσώθηαπό τούς Έλληνες «ιδιώτες» τής Σουρκοκρατίας, ενώ οι «δημόσιοι λειτουργοί»τού νεοελληνικού κράτους διαρκώς συρρικνώνουν τον Ελληνισμό, ώστεσήμερα να διακυβεύεται το μέλλον όλου τού ακριτικού ελληνισμού. Εάν η ουσία τού Ελληνισμού και τής ελληνικής Παιδείας είναι η μνήμητων ονομάτων, δηλαδή η μνήμη των νεκρών αδελφών μας, τότε κάθε άνθρωποςκαι κάθε λαός που δανείζεται τούτη την εμπειρία είναι εξ ίσου Έλληνες ωςπρος τον τρόπο. Αυτή είναι η πόλις των Ελλήνων ως πόλις ονομάτων μεσάρκα και οστά, με όνομα και ταυτότητα. Αυτή είναι η πόλις των απανταχούστον χώρο και στον χρόνο συμπολιτών μας. Αυτή είναι η πόλις όπουυπερβαίνεται η φυλή και το φύλο, το χρώμα και το κόμμα. Αυτή είναι ηέλλογος πολιτεία των απτών και συγκεκριμένων πολιτών, των ελαχίστων καιχαμένων στον χώρο και τον χρόνο. Αυτή είναι η έλλογος πολιτεία τήςενότητος, η τού Λόγου πόλις, η ιστορική και αιώνια, όπου τίποτε δεναπουσιάζει, τίποτε δεν προσβάλλεται και δεν περιφρονείται. Εδώ στην πόλιντων ονομάτων, ο Ηρακλείτειος λόγος “όχι εμέ, αλλά τον κοινό λόγο να ακούτεκαι να ομολογείτε πως όλα είναι Έν”, αποκτά την πληρότητα τής σημασίας τουκαι την πληρότητα τού χώρου και τού χρόνου. Σούτη η πόλις των ονομάτων είναι ταυτοχρόνως γεγονός Παιδείας, αφούμόνον ως παιδιά και ως νέοι που αρνούνται να γηράσουν και να νικηθούναπό τον χρόνο μπορούμε να εισέλθουμε και να την κατοικήσουμε. Αυτή ηπόλις των ονομάτων είναι η Παιδεία τού γένους τού αρχοντικού. Διότι σετούτη την πόλιν των ονομάτων ασκείσαι επί δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίωνχρόνους να τούς υπομένεις όλους, να τούς συναντάς όλους έναν προς έναν,τούς ίδιους και τούς ίδιους, χωρίς να βαριέσαι ποτέ. Σούτος είναι ο Έρως οακάματος, ο Έρως ο νικηφόρος τής λήθης και τής απόρριψης, ο Έρως τούΟνόματος ο Ενοποιητικός και Έρως τού Προσώπου, αφού ουδέν ενικώτεροντού Προσώπου, κατά τούς μεγάλους Έλληνες πατέρες και τις Ελληνίδεςμητέρες. Σούτη η Παιδεία των Ελλήνων είναι διάβαση και συνάντηση, είναιέκπληξη χαροποιός τής μοναδικότητος, είναι θεωρία τού απτού καισυγκεκριμένου, τού ερχομένου και τού μέλλοντος να έρθει. Σούτη η Παιδείαείναι γεγονός ρεαλιστικό, ρεαλιστικότατο, ασκητικοερωτικό και ασκητικο- 235

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ παρθενικό, γεγονός μή αναγώγιμο και μη αντικειμενοποιήσιμο. Είναι κραυγή που διαπερνά τον χώρο και τον χρόνο, που διασπά τα όρια, κραυγή ασταμά- τητη και ακάματη, έως ότου εξευρεθούν όλοι, ένας προς έναν, είναι η κραυγή τού Αποστόλου “Μαραν αθα” [σ.σ. Επιστολή Παύλου προς Κορινθίους Α΄, 16.22]. Είναι κραυγή που δεν σε αφήνει να ησυχάσεις ποτέ. ΢υχνά λέω στις φοιτήτριές μου: Να μην πιστεύετε τούς άντρες όταν σας λένε πως σας αγαπούν μόνον τη νύχτα και δεν σας το λένε και την ημέρα. Διότι στην ημέρα και στο φως δοκιμάζονται όλοι οι έρωτες και όλες οι αγάπες. ΢το φως και στην ημέρα δοκιμάζονται όλες οι επιστήμες και όλες οι γνώσεις. Αυτή είναι η Παιδεία των Ελλήνων ως άσκηση αντοχής στη θεωρία και το φως. Αυτή είναι η Παιδεία τού λαού μας ως άσκηση αντοχής πορείας ακάματης και ακούραστης στο φως και στην ημέρα, στη διάσταση τής νύχτας και τής απουσίας. ΢ε τούτη την Παιδεία μπορούν όλοι να μετέχουν ως δάσκαλοι και ως μαθητές. Αυτή η Παιδεία είναι άθλημα για όλους. Εδώ υπερβαίνεται κάθε διχασμός «δημόσιας» και «ιδιωτικής» Παιδείας. Ο Δελφικόσ θόλοσ (ιερόν τήσ Αθηνάσ Προναίασ) ςτουσ Δελφοφσ.236

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 ΢ΤΝΕΔΡΙΟ ΔΕΛΦΩΝ, 1995 Π.1.13. Προβολή αιωνίων και ακαταλύτων αξιών Η Αυτού Θειοτάτη Παναγιότης, ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.Σῷ ᾽Εντιμοτϊτῳ κυρίῳ ΢οφοκλεῖ Ξυνῇ,Προέδρῳ τοῦ ᾽Εκπαιδευτικοῦ Ὁμίλου Ξυνῆ,τέκνῳ τῆσ ἡμῶν Μετριότητοσ ἐν Κυρίῳἀγαπητῷ, χάριν καὶ εἰρήνην παρὰ Θεού. Κομιςάμενοι ἐθεωρήςαμεν μετὰ προςο-χῆσ καὶ ενδιαφϋροντοσ τὸ ἀπὸ τῆσ κσ΄ Μαΐουἐ.ἔ. γρϊμμα τῆσ ἡμετϋρασ ἀγαπητῆσ ᾽Εντι-μότητοσ, δι᾽ οὗ ἐνημεροῦτε τὸ ΟἰκουμενικόνΠατριαρχεῖον ἐπὶ τῆσ νϋασ πρωτοβουλίαστοῦ Ὁμίλου ὑμῶν ὅπωσ διοργανώςητε ἐνΔελφοῖσ ΢υνϋδριον ἐπὶ τοῦ θϋματοσ “Ελλάδα,Διεθνές Πνευματικό Κέντρο” καὶ τῆσ ἐν προ-κειμϋνω ἐν γϋνει προβληματικῆσ, αἰτεῖςθε δὲ τὰσ ἐπὶ τούτῳ εὐχϊσ καὶεὐλογίασ τῆσ ᾽Εκκληςίασ. Σὸ Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἐκτιμῶν κατ’ ἀξίαν τὴν πρωτοβουλίαντοῦ Ὁμίλου ὑμῶν ὡσ ἀποβλϋπουςαν εἰσ τήν πρὸσ τὰ ἔξω, καὶ δὴ πρὸσ τὴνΕὐρωπαϊκὴν ῎Ενωςιν, προβολὴν τῶν αἰωνίων καὶ ἀκαταλύτων ἀξιῶν τοῦεὐςεβοῦσ ἡμῶν Γϋνουσ καὶ τῆσ τροφοῦ καὶ κιβωτοῦ αυτοῦ ανὰ τούσ αἰῶνασἁγίασ ᾽Ορθοδοξίασ ευλογεί τὴν ἀναλαμβανομϋνην ὑφ’ ὑμών προςπϊθειαν καὶἐπαινεῖ τὴν πρωτοβουλίαν, θεωροῦν ὅτι αἱ ἀπόψεισ καὶ ἡ προβληματικὴ τοῦςυγκαλουμϋνου ΢υνεδρίου θϋλουςι ςυμβϊλει εἰσ τὸν εἰσ ὅν αποβλϋπει τοῦτονςκοπὸν καὶ ςτόχον. ᾽Επὶ δὲ τούτοισ, εὐχόμεθα ἐπιτυχίαν ἐν τῇ ἀρτίᾳ προετοιμαςίᾳ τοῦ΢υνεδρίου καὶ ἀπονϋμοντεσ ὑμῖν καὶ τοῖσ ςυνεργϊταισ ὑμών ὁλόθυμον τὴνΠατριαρχικὴν ἡμῶν εὐλογίαν ἐπικαλούμεθα ἐφ' ὑμᾶσ τὴν χϊριν καὶ τὸἄπειρον ἔλεοσ τοῦ Θεοῦ. (29 Αυγούςτου 1995) 237

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Δελφοί 1995, A΄ ΢υνζδριο με θζμα “Ελλάδα, Διεθνζσ Πνευματικό Κζντρο”. Διακρίνονται, πρώτη γραμμή από αριςτερά προσ τα δεξιά, Κζλλυ Ξυνή (τελειόφοιτοσ τοφ L.S.E. και Master Hostess τοφ ΢υνεδρίου), Κωνςταντίνοσ Ζουράρισ (Καθηγητήσ Πολιτειολογίασ), Σοφοκλήσ Ξυνήσ (Καθηγητήσ Μηχανικήσ ςτη ΢τρατιωτική ΢χολή Ευελπίδων), Ευάγγελοσ Μουτςόπουλοσ (Ακαδημαϊκόσ, τ. Πρφτανησ τοφ Πανεπιςτημίου Αθηνών), Βφρων Πολφδωρασ (τ. Τφυπουργόσ Παιδείασ, Εξωτερικών, κ.τ.λ., ΢υγγραφζασ) Νικόλαοσ Μπαφίτησ [Εκπρόςωποσ τοφ American Hellenic Educational Progressive Association (A.H.E.P.A.)].238

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 ΠΕΡΙ ΣΟΤ ΢ΤΓΓΡΑΦΕΩ΢ Περιεχόμενα Παραρτήματος 2Π.2.1. ΢υνεδριακή ομιλία (απόσπασμα) Καθηγητού Σ. Ξυνή 240Π.2.2. Ο ΢υγγραφέας-Καθηγητής ΢οφοκλής Ξυνής 241Π.2.3. Εξωστρεφή ακαδημαϊκά πρότυπα 243Π.2.4. Εκδηλώσεις εκπαιδευτικής εξωστρέφειας 245Π.2.5. Πολιτικές παρεμβάσεις 248Π.2.6. Ακαδημαϊκή αξιοκρατία 248Π.2.7. Ακαδημαϊκή ελευθερία 249 Διασύνδεση τής εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας 250 Εκπαιδευτικός βραχίονας τής τουριστικής βιομηχανίας 252 ΢υνεδριακή ομιλία (απόσπασμα) Ε. Γιαννόπουλου 255Σο παρόν παράρτημα συνετάγη από την Κατερίνα Ξυνή και περιλαμβάνει 239ένα βιογραφικό σημείωμα περί τού Καθηγητού ΢. Ξυνή (σελ. 241-254, εκθέ-ματα Θ΄ - Μ΄ κ.τ.λ.) από την οπτική γωνία τής έμπρακτης συμβολής του στηνπροαγωγή τής ακαδημαϊκής εξωστρέφειας στην ελληνική μεταλυκειακήεκπαίδευση. ΢ε αυτό το (τεκμηριωμένο) πλαίσιο, το παράρτημα αποβλέπεινα παρωθήσει και άλλους δασκάλους στην επαγγελματική και τριτοβάθμιαεκπαίδευση να υπηρετήσουν με συνέπεια την αρχή τής εκπαιδευτικήςεξωστρέφειας και τις συνυφαινόμενες αρχές τής αξιοκρατίας και ελευθερίας,που διαχρονικά συναποτελούν το κοσμογονικό πολιτισμικό απαύγασμα τούΕλληνισμού.γράφει η Κατερίνα Ξυνή.

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ “ Σα πξνεγκέλα θξάηε αιώλνπλ ηα ππόινηπα κέζω ηνύ πλεύκαηνο, εθπαηδεύνληαο επί ρξόληα ρηιηάδεο λένπο άιιωλ ρωξώλ θαη θάλνληάο ηνπο θνξείο δηάδνζεο ηήο θνπιηνύξαο θαη ηνύ πνιηηηζκνύ ηνπο. Αληίζεηα, ε Ειιάδα εμάγεη θάζε ρξόλν γηα ζπνπδέο ζε μέλα παλεπηζηήκηα, πνιιέο θνξέο ακθηβόινπ αμίαο, ρηιηάδεο Ειιε- λόπνπια, ηα νπνία γίλνληαη ηειηθά ζηε ρώξα καο πξεζβεπηέο θαιήο ζέιεζεο ηωλ θξαηώλ ζηα νπνία ζπνύδαζαλ. Σν απνηέιεζκα είλαη λα ράλνπκε εηεζίωο ηεξάζηην ζπλάιιαγκα θαη ηελ επθαηξία λα δεκηνπξγνύκε πξεζβεπηέο πνπ ζα πξνωζνύλ ηα εζληθά καο ζέκαηα ζε όινλ ηνλ θόζκν. Ωο εθ ηνύηνπ, ην ζέκα είλαη ηεξάζηηαο ΕΘΝΙΚΗ΢ ΢ΗΜΑ΢ΙΑ΢, θαη ε αλάγθε λα πξνρωξήζεη ε πνιηηεία ζηε ζέζπηζε λνκνζεηηθώλ ξπζκίζεωλ γηα ηε ρνξήγεζε άδεηαο παξακνλήο ζε όινπο ηνύο μέλνπο θνηηεηέο (εθηόο Επξωπαϊθήο Έλωζεο) πνπ επηζπκνύλ λα ζπνπδάζνπλ ζηε ρώξα καο ”γίλεηαη επηηαθηηθή.* ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ * Απόζπαζκα από ηελ εηζήγεζε ηνύ Καζεγεηνύ ΢. Ξπλή ζην ηξηήκεξν δηεπηζηεκνληθό ζπλέδξην ζηνπο Δειθνύο ην 1995 κε ζέκα «Ειιάδα, Δηεζλές Πλεσκαηηθό Κέληρο». Ζκκεμα Θ΄240 γράφει η Κατερίνα Ξυνή

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 ΠΕΡΙ ΣΟΤ ΢ΤΓΓΡΑΦΕΩ΢Ο ΢πγγξαθέαο-Καζεγεηήο ΢νθνθιήο ΞπλήοΟ ΢οφοκλής Ξυνής είναι Καθηγητής Φυσικής(πτυχιούχος τού Πανεπιστημίου Αθηνών) καιΠολιτικός Μηχανικός (διπλωματούχος τούΕθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου). Διετέλεσε επί30ετία (1976-2005) Καθηγητής Μηχανικήςστη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Έχει συγγράψει οκτώ βιβλία, ήτοι τρίαβιβλία Μηχανικής για φοιτητές Πολυτεχνείωνκαι πέντε βιβλία Υυσικής για μαθητές καιυποψηφίους Α.Ε.Ι.54 Επί πλέον, το 1996επιμελήθηκε την έκδοση τού βιβλίου με τίτλο«Ελλάδα,ΔιεθνέςΠνευματικόΚέντρο:Εθνικό Δικαίωμα και Υποχρέωση»,ως συγκεφαλαίωση πρακτικών τού ομοτίτλου συνεδρίου στους Δελφούς (1995),το δε 1998 συνέγραψε τη συναφή και ρηξικέλευθη μονογραφία με τίτλο«Τo Άνοιγμα των Συνόρων στην Εκπαίδευση», που την κοινοποίησε τότεσε πρυτανικές αρχές ελληνικών Α.Ε.Ι. και σε αρμοδίους φορείς τήςΕλληνικής Πολιτείας (Τπουργείο Παιδείας κ.τ.λ.): Ο Καθηγητής ΢. Ξυνήςπροήγαγε με διαχρονική συνέπεια, αδιαλείπτως επί 60 συναπτά έτη, ωςσκοπό ζωής, τη διεθνοποίηση των μεταλυκειακών επαγγελματικών καιακαδημαϊκών σπουδών στην Ελλάδα, βάσει των αρχών τής εκπαιδευτικήςεξωστρέφειας, τής ακαδημαϊκής αξιοκρατίας και τής ελεύθερης διακίνησηςιδεών, ήτοι τής απολύτου ελευθερίας λόγου, σύμφωνα με επιτυχημέναπρότυπα ανεπτυγμένων χωρών (Η.Π.Α., Βρετανία, Γαλλία, Ελβετία κ.τ.λ.).54 Οι τίτλοι των από τον Κακθγθτι ΢. Ξυνι ςυγγραφζντων βιβλίων Μθχανικισ και Φυςικισ είναι οι 241 εξισ: «Πειραματικι Αντοχι Υλικών», «Αςκιςεισ Γεωδαιςίασ και Θεωρία Σφαλμάτων», «Τα Διανφςματα», «Θλεκτριςμόσ και Μαγνθτιςμόσ», «Οδθγόσ για τθ Λφςθ Αςκιςεων Φυςικισ», «Ατομικι και Πυρθνικι Φυςικι» κ.τ.λ.γράφει η Κατερίνα Ξυνή.

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢242 Ζκκεμα Ι΄ . [H ιςτορικά πρϊτθ αναγγελία διεκνϊσ εγκφρων αγγλόγλωςςων μεταπτυχιακϊν προγραμμάτων ςτθν Ελλάδα (ΣΟ ΒΗΜΑ, ςελ. Δ13, 9 Σεπτεμβρίου 1990)] γράφει η Κατερίνα Ξυνή

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 ΠΕΡΙ ΣΟΤ ΢ΤΓΓΡΑΦΕΩ΢ Π.2.1. Εξωστρεφή ακαδημαϊκά πρότυπαΟ Καθηγητής ΢. Ξυνής είναι ευρέως γνωστός ως o ιδρυτής και πρόεδρος τούEκπαιδευτικού Ομίλου Ξυνή, που το 1957 ξεκίνησε τα πρώτα δυναμικά τουβήματα, το 1964 ίδρυσε το Πολυτεχνειακό Φροντιστήριο Σ. Ξυνή γιαφοιτητές τού Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και άλλων Πολυτεχνείων.΢ήμερα ο Eκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή συμπεριλαμβάνει τα ΙΕΚ Ξυνή, Κέντραδιά Βίου Μάθησης και το Mediterranean College, που ιδρύθηκε το 1977 καιαπό το 1990 εξελίχθηκε στο πρώτο ελληνικό Πανεπιστημιακό Κολλέγιο(university college),55 ήτοι στο ιστορικά πρώτο ελληνικό ιδιωτικό κολλέγιοπου διοργάνωσε στην Ελλάδα πτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα(για πτυχία Bachelor και Master) με παγκόσμια εγκυρότητα, σύμφωνα μεαποδοτικά 56 διεθνή πρότυπα, ως Εργαστήριο Ελευθέρων ΢πουδών. ΢υγκεκριμένα, το 1990 ο Εκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή συνεβλήθη με τοΠολιτειακό Πανεπιστήμιο TEXAS A&M UNIVERSITY/Laredo State Universityτων Η.Π.Α. προς διοργάνωση και διδασκαλία από το Mediterranean Collegeστην Ελλάδα των μεταπτυχιακών μαθημάτων τού αμερικανικού Πανεπιστη-μίου στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) και απονομή τού μεταπτυχιακούτίτλου από το αμερικανικό κρατικό Πανεπιστήμιο (Έκθεμα Ι΄). Επιπροσθέτως,το 1992 ο Εκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή συνήψε την πρωτοποριακή (ιστορικάπρώτη στην Ελλάδα) συμφωνία διεθνούς ακαδημαϊκής δικαιόχρησης με τοαγγλικό κρατικό Πανεπιστήμιο Coventry University για διοργάνωση και διδα-55 ΢φμφωνα με τθ διεκνι ορολογία και τα αποδοτικά πρότυπα τισ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ των 243 Η.Π.Α., τα μεταλυκειακά κολλζγια κατατάςςονται ςε τρεισ μείηονεσ κατθγορίεσ, ωσ εξισ: junior colleges με διετι προγράμματα ςπουδϊν (δίπλωμα Αssociate), senior colleges με τριετι/τετραετι προγράμματα (πτυχίο Βachelor) και university colleges με πενταετι/εξαετι προγράμματα ςπουδϊν (πτυχία Βachelor και Master).56 Ο αξιολογικόσ χαρακτθριςμόσ τισ εν γζνει αμερικανικισ τριτοβάκμιασ εκπαίδευςθσ ωσ “πανεπιςτθμιακοφ ςυςτιματοσ που αποδίδει” διατυπϊκθκε ρθτϊσ το 1981 από τον τότε νεοεκλεγζντα Πρωκυπουργό τισ Ελλάδοσ Ανδρζα Γ. Παπανδρζου, τζωσ Πρόεδρο (Chairman) τοφ Σμιματοσ Οικονομικϊν τοφ παγκοςμίωσ διακεκριμζνου Πανεπιςτθμίου Berkeley των Η.Π.Α.γράφει η Κατερίνα Ξυνή.

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ σκαλία πτυχιακών προγραμμάτων Bachelor στην Ελλάδα, ούτως ώστε η διδασκαλία και οι εξετάσεις να είναι ημερολογιακά και θεματικά ταυτόσημες στην Ελλάδα (Mediterranean College) και στην Αγγλία (Coventry Univeristy). Ιστορικά επομένως, ο Καθηγητής ΢. Ξυνής είναι ο ιδρυτής τού κλάδου των ιδιωτικών πανεπιστημιακών κολλεγίων, ως Εργαστηρίων Ελευθέρων ΢πουδών, στη δεκαετία τού 1990, αφού με εκείνες τις ακαδημαϊκές του πρωτοβουλίες διαμόρφωσε τον χάρτη τής μεταλυκειακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, ήτοι: Μεταπτυχιακά προγράμματα. Σο πρότυπο (Έκθεμα Ι΄) για διοργάνωση στην Ελλάδα μεταπτυχιακών προγραμμάτων ξένων Πανεπιστημίων στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ), και γενικά αγγλόγλωσσων μεταπτυχιακών προγραμμάτων στην Ελλάδα, το ακολούθησαν έκτοτε δημόσια Σ.Ε.Ι. και ιδιωτικά κολλέγια στη δεκαετία τού 1990, όπως επίσης και η Ελληνική Πολιτεία με την ίδρυση και επιτυχή λειτουργία τού δημοσίου Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (International Hellenic University) από το 2005. Ως αποτέλεσμα, οι Έλληνες φοιτητές έχουν σήμερα πολλές εναλλακτικές επιλογές για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα, ειδικά στη Διοίκηση Επιχειρήσεων.57 Κρατική αναγνώριση. Σο υπόδειγμα ακαδημαϊκής δικαιόχρησης για πτυχιακά προγράμματα, που επίσης το εφάρμοσαν μετέπειτα και άλλα ελληνικά κολλέγια, αποτέλεσε τη νομική και εκπαιδευτική βάση για τη θεσμική αναγνώριση των ελληνικών κολλεγίων από το Ελληνικό Κράτος το 2008 (ν. 3696/2008 κ.τ.λ.), ήτοι για την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων κολλεγίων, εφόσον το πρόγραμμα σπουδών τους διεξήχθη στην Ελλάδα σε πλαίσιο διεθνούς ακαδημαϊκής δικαιό- χρησης με έγκυρο ξένο (ευρωπαϊκό) Πανεπιστήμιο. 57 Αποτελεί άλλθ μία ειρωνεία τισ Νεοελλθνικισ Ιςτορίασ ότι για τθ νεωτερικι εφαρμογι ςτθν Ελλάδα αγγλόγλωςςων μεταπτυχιακών προγραμμάτων διενεργικθκε... δικαςτικι προανάκριςθ κατά τοφ Κακθγθτοφ ΢. Ξυνι από το Ελλθνικό Κράτοσ το 1991, παρότι το ελλθνικό Δθμόςιο ακολοφκθςε μιμθτικϊσ ςτθ ςυνζχεια τα πρότυπα τοφ Κακθγθτοφ ΢. Ξυνι προςφζροντασ το ίδιο αγγλόγλωςςα μεταπτυχιακά προγράμματα, ςε δθμόςια ΣΕΙ από τθ δεκαετία τοφ 1990, και ςτο δθμόςιο Διεκνζσ Πανεπιςτιμιο Ελλάδοσ από τθ δεκαετία τοφ 2000 (ν. 3391/2005).244 γράφει η Κατερίνα Ξυνή

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 ΠΕΡΙ ΣΟΤ ΢ΤΓΓΡΑΦΕΩ΢ Π.2.2. Εκδηλώσεις εκπαιδευτικής εξωστρέφειας 245Προς ενεργό υποστήριξη των παραπάνω ακαδημαϊκών πρωτοβουλιών, αλλάκαι προς περαιτέρω προαγωγή τής εκπαιδευτικής εξωστρέφειας, οΕκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή διοργάνωσε πολλές εκδηλώσεις και συνέδρια,όπως π.χ.: Σο πρώτο Forum Βρετανικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα (1991), όπου συμμετείχαν αυτοπροσώπως κοσμήτορες (deans) επτά βρετανικών Πανεπιστημίων προς επιτόπια ενημέρωση Ελλήνων αποφοίτων λυκείου που ενδιαφέροντο να σπουδάσουν στην Αγγλία. Η επιτυχία τού forum το 1991 (Έκθεμα Κ΄) συνετέλεσε στο να καθιερωθεί ως διαχρονικός διεθνής θεσμός, που έκτοτε διοργανώνεται σε ετήσια βάση στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες από το Βρετανικό ΢υμβούλιο. “ Σν παλεπηζηεκηαθό θαηεζηεκέλν ζηε ρώξα καο μεπεξάζηεθε πιένλ από ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ζηνλ επξωπαϊθό ρώξν. Γεγνλόο είλαη όηη από ην 1993 νη Έιιελεο ζπνπδαζηέο δελ ζα εμαξηώληαη από ηα ειιεληθά Α.Ε.Ι.: Θα έρνπλ έλα ζύλνιν επηινγώλ ζε παλεπξωπαϊθό επίπεδν. Επνκέλωο, απνηειεί θαζαξό αλαρξνληζκό ε ζπλέρηζε ηήο δεκηνπξγίαο εκπνδίωλ θαη πξνβιεκάηωλ ζην ηαρύηεξα εμειηζζόκελν ηκήκα ηήο ειιεληθήο Παηδείαο, ηελ ηξηηνβάζκηα ηδηωηηθή εθπαίδεπζε, πνπ ε δηεζλνπνίεζή ηεο απνηειεί επίηεπγκα πνπ επηζθξαγίδεηαη θαη επίζεκα πιένλ από ηελ παξνπζία ηωλ επηά βξεηαληθώλ Α.Ε.Ι. ζηελ Ειιάδα [ζ.ζ. ζην Α' Forum Βρετανικών Πανεπιστημίων]. Πξέπεη λα γίλεη θαηαλνεηό, πιένλ, όηη νδεύνπκε πξνο κία άιιε δηάζηαζε ”κεηαιπθεηαθήο Παηδείαο, δηαθνξεηηθά ε Ειιάδα ζα νπηζζνδξνκεί.* ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΞΥΝΗΣ * Απόζπαζκα από ζπλέληεπμε ηνύ Καζεγεηνύ ΢ . Ξπλή ζηελ εθεκεξίδα ΕΞΠΡΕ΢ (3/9/1991). Ζκκεμα Κ΄γράφει η Κατερίνα Ξυνή.

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Σο 5ο Πανευρωπαϊκό Forum Σπουδαστών Δημοσιογραφίας (1992) με τίτλο “European Journalism Studies” και συμμετοχή 250 φοιτητών δη- μοσιογραφίας από 52 ευρωπαϊκά δημόσια Πανεπιστήμια και ιδιωτικά κολλέγια, που προέβαλε τότε την Αθήνα ως μητροπολιτικό κέντρο συνεδριακού τουρισμού και ως πόλο έλξεως τής φοιτητιώσας νεολαίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σο μείζον (τριήμερο) διεπιστημονικό συνέδριο στους Δελφούς με θέμα «Ελλάδα, Διεθνές Πνευματικό Κέντρο» (14-16 Οκτωβρίου 1995), που ανέδειξε τα διεθνή συγκριτικά πλεονεκτήματα τής Ελληνικής Εκπαί- δευσης και τις τεράστιες δυνατότητες για ουσιαστική αναβάθμισή της σε παγκόσμιο ακαδημαϊκό επίπεδο (Κεφ. 1.3).58 Είναι αξιοσημείωτο ότι το246 58 ΢το ΢υνζδριο ςτουσ Δελφοφσ ςυμμετείχαν επιφανείσ προςωπικότθτεσ (Παράρτθμα 1), όπωσ ενδεικτικά οι: Α. Σαμαράσ (τ. Τπ. Εξωτερικϊν και μετζπειτα Πρωκυπουργόσ τισ Ελλάδοσ), Ε. Γιαννόπουλοσ (τ. Τπ. Εργαςίασ, Δικαιοςφνθσ κ.τ.λ.), Β. Πολφδωρασ (τ. Τφ. Προεδρίασ, Παιδείασ), Γ. Νιώτθσ (εν ενεργεία τότε Τφ. Εξωτερικϊν), Ε. Μουτςόπουλοσ (Ακαδθμαϊκόσ και τ. Πρφτανθσ τοφ Πανεπιςτθμίου Ακθνϊν),Κ. Ηουράρισ (Κακθγθτισ Πολιτειολογίασ, ΢υγγραφζασ), Β. Καραςμάνθσ (Κακθγθτισ ΕΜΠ), Γ. Παφλοσ (Αν. Κακθγθτισ Πανεπιςτθμίου Θράκθσ), Μ.-Θ. Πουλαντηάσ (Κακθγθτισ Πανεπιςτθμίου Ρϊμθσ), Ε. Σελλά-Μάηθ, (Αν. Κακθγιτρια Ιονίου Πανεπιςτθμίου), Μ. Σίμιτςεκ (Αντιπρόεδροσ Ε.Ο.Α., Δ.Ο.Α.), Α. Τηίκασ (Πρόεδροσ Ε.Ο.Α.), Β. Βαςιλικόσ (΢υγγραφζασ), Κ. Διακογιάννθσ (Δθμοςιογράφοσ), Κ. Χατηθκωςτισ (Εκδότθσ Κφπρου) κ.ο.κ. ΢υντονιςτζσ των ςυνεδριακϊν ειςθγιςεων ιςαν οι ζγκριτοι δθμοςιογράφοι Γιάννθσ Βλαςτάρθσ, Δθμιτρθσ Κωνςταντάρασ, Βαγγζλθσ Παπαδόπουλοσ και Όλγα Τρζμθ. Κατά τθ διάρκεια τοφ ΢υνεδρίου λειτοφργθςε ζκκεςθ ςκίτςων ςτον χϊρο τοφ ΢υνεδρίου με τίτλο ΢ΚΙΣ΢Α ΧΩΡΙ΢ ΛΟΓΙΑ” τοφ επιφανοφσ ςκιτςογράφου ΣΤΑΘΘ, με κζμα τθν εν πολλοίσ αποκοπι τοφ (Ελλαδικοφ) Νεοελλθνιςμοφ από τισ (οικουμενικζσ) ρίηεσ του, όπωσ ςυνόψιςε ο ίδιοσ ςε λίγεσ γραμμζσ ςυγκεφαλαιϊνοντασ τα ςυμπεράςματα τοφ ΢υνεδρίου ωσ εξισ: “Η ςυηιτθςθ για τοφσ Ζλλθνεσ ίςωσ καλά κρατεί, αλλά όςο γίνεται μεταξφ των Ελλινων μόνον, δείχνει ακριβώσ και τθν ουςία τοφ προβλιματοσ! “Όταν δεν ζχεισ πλζον τί να πείσ κα χακείσ” ζλεγε ο Μάνοσ Χατηθδάκθσ κι όταν δεν μιλοφν για ςζνα είναι επειδι δεν άκουςαν τίποτα να τοφσ λζσ! Οι άλλοι δεν μποροφν αιωνίωσ να μάσ πλθρώνουν «πνευματικά δικαιώματα» για το ζργο των προγόνων μασ, κι επί πλζον οι καλφτεροι από αυτοφσ είναι πιο «ελλθνικοί» από τοφσ περιςςότερουσ Ζλλθνεσ. Ο «ελλθνικόσ τρόποσ» ορίηεται ωσ τζτοιοσ επειδι κάποτε ιταν οικουμενικόσ, αλλιώσ κα 'ταν ζνα ακόμα ζθνοσ ςτον ςωρό.” γράφει η Κατερίνα Ξυνή

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 ΠΕΡΙ ΣΟΤ ΢ΤΓΓΡΑΦΕΩ΢ το ΢υνέδριο διεξήχθη υπό την αιγίδα φορέων τής Ελληνικής Πολιτείας και τής Ελληνικής Ομογένειας (ΑΦΕΠΑΝ΢ κ.τ.λ.),59 βαρυσήμαντη δε επι- στολή τού Οικουμενικού Πατριάρχου, αναφερομένη (από 29 Αυγού- στου 1995) επαινετικώς και προτρεπτικώς στο συνέδριο, ανεγνώσθη κατά την έναρξη των εργασιών του. Σο γενικό πλαίσιο τού ΢υνεδρίου (βασικές ενότητες εισηγήσεων, συντονιστές συζητήσεων, επιλογή επιστημονικής επιτροπής κ.τ.λ.), είχε προσδιορισθεί 6 μήνες πριν, την 15 Απριλίου 1995, σε ειδικό Προσυνέδριο, που διοργανώθηκε επίσης από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο Ξυνή στον Αστέρα Βουλιαγμένης.60Γενικά, το ΢υνέδριο στους Δελφούς το 1995 αποτέλεσε το αποκορύφωμαπολλών προγενεστέρων ενεργειών τού Εκπαιδευτικού Ομίλου Ξυνή (απόυπομνήματα, δημοσιεύσεις και διεθνείς εκδηλώσεις μέχρι παραδειγματικήεφαρμογή προγραμμάτων ξένων πανεπιστημίων), στο πλαίσιο τού αγώνα τούΚαθηγητού ΢. Ξυνή να ενσταλάξει στην Ελληνική Πολιτεία την αρχή τήςεκπαιδευτικής εξωστρέφειας κατ’ αντιστοιχία με την οικουμενική πολιτισμικήπαράδοση τού Ελληνισμού.59 Σο διεπιςτθμονικό ςυνζδριο «Ελλάδα, Διεκνζσ Πνευματικό Κζντρο» διεξιχκθ υπό τθν αιγίδα 247 των: Α.Η.Ε.P.A. (ΑΧΕΠΑΝ΢), Γενικι Γραμματεία Απόδθμου Ελλθνιςμοφ, Υπουργείο Πολιτιςμοφ, Δθμοκρίτειο Πανεπιςτιμιο Θράκθσ, Διμοσ Δελφών, Διμοσ Ακθνών, ελλθνικι Επιτροπι Ολυμπιακών Αγώνων, Περιφζρεια Πελοποννιςου και νομαρχίεσ Αργολίδοσ, Άρτασ, Αχαΐασ, Θεςπρωτίασ, Δωδεκανιςων, Ζακφνκου, Ιωαννίνων, ΢ερρϊν, Φωκίδοσ και Χανίων. Επίςθσ 36 μεγάλεσ εταιρείεσ ςτιριξαν θκικά και οικονομικά το ςυνζδριο, όπωσ οι: Allianz, Panafon, Rainbow (Apple), Coca-Cola, Wackenhut, Nescafe, Veneti, Holiday Inn, Meridien, Chandris, CiS (Ι. ΢αραντόπουλοσ Α.Ε.), Sunsoft κ.τ.λ., με βαςικό χορθγό το MEGA CHANNEL.60 Η επιςτθμονικι επιτροπι τοφ Προςυνεδρίου ςτον Αςτζρα Βουλιαγμζνθσ ςυμπεριελάμβανε τοφσ εξισ: Κ. Ιορδανίδθσ (Δθμοςιογράφοσ), Κ. Λζφασ (Διμαρχοσ Δελφϊν), Α. Λεντάκθσ (βουλευτισ), Γ. Νιώτθσ (Τφ. Εξωτερικϊν), Γ. Παφλοσ (Αν. Κακθγθτισ Πανεπ/μίου Θράκθσ), Φ. Πιζροσ (τ. Ευρωβουλευτισ), Β. Πολφδωρασ (τ. Τφ. Προεδρίασ, Παιδείασ), Μ.-Θ. Πουλαντηάσ (Κακθγθτισ Πανεπ/μίου Ρϊμθσ), Ε. Σελλά-Μάηθ, (Αν. Κακθγιτρια Ιονίου Πανεπ/μίου), Κ. Σχοινάσ (Διεκνολόγοσ), Σ. Τάςςοσ (Ερευνθτισ), Ι. Τηαννετάκοσ (Δθμοςιογράφοσ).γράφει η Κατερίνα Ξυνή.

ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΘΝΕ΢ ΚΕΝΣΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η΢ ΢ΟΦΟΚΛΗ΢ ΞΤΝΗ΢ Π.2.3. Πολιτικές παρεμβάσεις Μετά το συνέδριο στούς Δελφούς, ο Καθηγητής ΢. Ξυνής συνέχισε τη συστηματική του εκστρατεία προς ενημέρωση πολιτικών παραγόντων και αρμοδίων αρχών τής Ελληνικής Πολιτείας, με υπομνήματα, εκδόσεις, συνεντεύξεις, και ομιλίες του, προκειμένου η χώρα να προβεί σε αναγκαίες νομικές ρυθμίσεις και θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέπουν σε μεγάλο αριθμό διεθνών φοιτητών να σπουδάζουν σε δημόσια Α.Ε.Ι. και ιδιωτικά κολλέγια στην Ελλάδα. Εκείνος ο αγώνας για ανοικτά ακαδημαϊκά σύνορα τής Ελλάδος άρχισε να δικαιώνεται το 2001 με τον Νόμο 2910/2001 (αρ. ΥΕΚ 91, 2/5/2001) περί «εισόδου και παραμονής αλλοδαπών για λόγους σπουδών». ΢τη συνέχεια (Ιούνιος 2002), ο Καθηγητής ΢. Ξυνής ήταν ο μόνος σχολάρχης που συμμετείχε σε πολυμελή επιχειρηματική αποστολή στην Κίνα, που διοργάνωσε η Κυβέρνηση Κώστα ΢ημίτη στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψης τότε τού Έλληνα πρωθυπουργού στην Κίνα. Κατά τη διάρκεια εκείνης τής εθνικής αποστολής, ο Καθηγητής ΢. Ξυνής αφενός προέβαλε στην ελληνική πολιτική ηγεσία τα δυνητικώς μείζονα οφέλη από την εξωστρεφή εκπαιδευτική παλιγγενεσία τής Ελλάδος, και αφετέρου ανέπτυξε τότε επαφές με αρμοδίους φορείς τής Κινεζικής Κυβέρνησης ώστε να ανοίξει ο δρόμος για εγγραφή Κινέζων σπουδαστών σε ελληνικά ΑΕΙ και κολλέγια. Προς ενίσχυση μάλιστα τής εξωστρεφούς δυναμικής που ο Καθηγητής ΢. Ξυνής δημιούργησε στην ελληνική μεταλυκειακή εκπαίδευση, ο Εκπαιδευτικός Όμιλος Ξυνή συμμετέχει έκτοτε σε διεθνείς εκθέσεις διεθνών σπουδών (“Study Abroad ”) σε πολλές χώρες τού Κόσμου, όπως Η.Π.Α., Κίνα, Ντουμπάι, Ρωσία, ΢ερβία κ.τ.λ., όπου προβάλλει πρωτίστως την Ελλάδα με σύνθημα“Study abroad in Greece”. Π.2.4. Ακαδημαϊκή αξιοκρατία ΢το παραπάνω εξωστρεφές πλαίσιο, ο Καθηγητής ΢. Ξυνής επέφερε μία ρηξικέλευθη τομή στην ελληνική μεταλυκειακή και τριτοβάθμια εκπαίδευση, όσον αφορά στις συνυφαινόμενες αρχές τής εκπαιδευτικής εξωστρέφειας και τής ακαδημαϊκής αξιοκρατίας, ιδρύοντας Ακαδημαϊκό ΢υμβούλιο το 2002248 γράφει η Κατερίνα Ξυνή