ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 7 ภาคเหนือ

100 ครูภูมิปัญญาไทย รุน่ ที่ ๗ ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายชยพร อนสุ นธพ์ิ รเพิม่ เกดิ เมือ่ วันท่ี ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ ท่ีต�ำ บลบางกอกใหญ่ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร เป็นบุตรคนที่ ๖ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๘ คน ของนายเอ๊ียวอาบ๊วย และนางชวิ ซยุ้ แซ่ตง้ั สมรสกับนางสาววิภา เจตนากานต์ มบี ตุ รหญิง ๒ คน ไดแ้ ก่ นางสาวสภุ ัชญา อนสุ นธิพ์ รเพิม่ และนางสาวสุวชั รี อนุสนธพ์ิ รเพิ่ม การศึกษา  พ.ศ. ๒๕๔๘ ปรญิ ญาตรี บรหิ ารธรุ กจิ บณั ฑติ (สาขาบรหิ ารทวั่ ไป) มหาวทิ ยาลยั รามค�ำ แหง เกยี รตคิ ุณที่ได้รับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๙ ได้รับคดั สรรเปน็ ผลิตภณั ฑช์ าสมนุ ไพรดอกค�ำ ฝอยสกัด ระดับ ๔ ดาว จากกรมพฒั นาชุมชน  พ.ศ. ๒๕๕๒ ได้รับคัดสรรเป็นผลิตภัณฑ์ชาสมุนไพรขิงสดสกัด ระดับ ๔ ดาว จากกรมพฒั นาชมุ ชน  พ.ศ. ๒๕๕๓ ได้รับคัดสรรเป็นผลิตภัณฑ์ชาสมุนไพรมะตูมสกัด ระดับ ๔ ดาว จากกรมพัฒนาชุมชน  พ.ศ. ๒๕๕๓ ครภู ูมิปญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านการแพทย์แผนไทย (การปรุงยาและ แปรรูปสมุนไพร) จากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร

ครภู ูมิปัญญาไทย ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรูปสมุนไพร) นางบุญญรัตน์ ประโลมรัมย์

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรปู สมนุ ไพร)

นางบญุ ญรัตน์ ประโลมรัมย์ ครภู มู ิปัญญาไทย ด้านการแพทยแ์ ผนไทย (การปรุงยาและแปรรปู สมนุ ไพร) ครบู ุญญรัตน์ ประโลมรมั ย์ เกดิ เมอ่ื วนั ท่ี ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เปน็ ผมู้ ีความรแู้ ละ เชี่ยวชาญการแปรรปู สมุนไพร ทัง้ การปรงุ ยาสมนุ ไพร อาหารจากสมนุ ไพร และเครอ่ื งสำ�อางทีท่ ำ�จาก สมนุ ไพร เนน้ คณุ ภาพและความสะอาด จนไดม้ าตรฐานสากล ISO ๙๐๐๑ : ๒๐๐๐ มาตรฐานอาชวี นามยั และความปลอดภัยเพ่ือสุขภาพของผู้บริโภค เป็นผู้มีจิตสาธารณะ มุ่งส่งเสริมภูมิปัญญาไทย สร้าง อุทยานสมุนไพร ทำ�การรวบรวมพนั ธพ์ุ ืชสมุนไพรท่ีมีคณุ ค่าหายากหลากหลายชนดิ มุง่ ถา่ ยทอดความรู้ จดั อบรม ฝกึ ปฏบิ ตั แิ กผ่ เู้ รยี นและผสู้ นใจทวั่ ไปใหต้ ระหนกั และเหน็ คณุ คา่ ชว่ ยสบื สานอนรุ กั ษพ์ ชื สมนุ ไพร และงานการแพทย์แผนไทยมาอย่างต่อเน่ือง จนผลงานเป็นท่ียอมรับของสังคมทั้งในประเทศและ ตา่ งประเทศ การที่ครบู ุญญรตั น์ ประโลมรมั ย์ ได้นำ�ความรู้ด้านการแพทยแ์ ผนไทย (การปรุงยาและแปรรูป สมุนไพร) ท่ตี นเองได้ศึกษาคน้ คว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความส�ำ เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแก่สังคม จงึ ได้รบั การยกยอ่ งเชิดชเู กยี รติจากส�ำ นักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ป็น ครูภูมิปัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านการแพทยแ์ ผนไทย ประจ�ำ ปพี ทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

นางบญุ ญรตั น์ ประโลมรมั ย์ ครภู ูมิปญั ญาไทย ดา้ นการแพทย์แผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรปู สมุนไพร) ชีวิต การศกึ ษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครบู ญุ ญรัตน์ มภี ูมลิ �ำ เนาเดิมอยู่ท่จี ังหวัดสงขลา บิดามารดาอาชพี ค้าขาย ทำ�โรงสขี า้ ว ขายอาหารสัตว์ และทำ�สวนยาง ในวัยเด็กต้องช่วยพ่อแม่ทำ�งานทุกอย่าง ช่วยคุณตาทำ�ยาแผนโบราณไว้ใช้ในครอบครัว เช่น เอาใบชมุ เหด็ เทศ และใบทองพนั ชง่ั ต�ำ รวมกนั กบั กมั มะถนั ใชท้ าแกก้ ลากเกลอ้ื นหรอื โรคผวิ หนงั เอาใบขเี้ หลก็ ต�ำ พรอ้ ม กับสารสม้ ปน้ั เปน็ ลูกกลอนใชเ้ ป็นยาระบายและขบั เมือกมันในส�ำ ไส้ เปน็ ต้น ทำ�ใหซ้ มึ ซบั และรู้จกั สมุนไพรหลายชนิด เมอื่ ถงึ วยั เรยี นในระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลายไดเ้ ลอื กเรยี นสาขาเกษตรกรรมตงั้ แตร่ ะดบั ปวช., ปวส. ทจ่ี งั หวดั สงขลา และปรญิ ญาตรเี กษตรศาสตรว์ ทิ ยาลัยครูล�ำ ปาง จ.ลำ�ปาง ด้วยความม่งุ มนั่ จึงศกึ ษาเพ่ิมเติมดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย สาขาเภสชั กรรม จากกระทรวงสาธารณสขุ เป็นผู้ประกอบโรคศิลปะแผนโบราณ สาขาเภสัชกรรมในปี ๒๕๔๓ และ ผา่ นการอบรมโครงการอบรมความรูก้ ารเป็นครผู รู้ บั มอบตัวศษิ ย์ สาขาการแพทย์แผนไทย ปี ๒๕๔๖ ในปี ๒๕๑๖ ไดส้ อบบรรจเุ ข้ารบั ราชการตำ�แหนง่ ครตู รี ท่ีศนู ยก์ ารศกึ ษาผ้ใู หญภ่ าคเหนอื จงั หวดั เชียงใหม่ เปน็ ครูสอนวชิ าเกษตร และปี ๒๕๒๐ ได้ย้ายมารับราชการทศ่ี นู ยก์ ารศึกษานอกโรงเรียนภาคเหนอื จังหวดั ลำ�ปาง สอนวิชาเกษตร และในปตี อ่ มาได้ลาศึกษาต่อจนจบปรญิ ญาตรเี กษตรศาสตร์ วทิ ยาลยั ครลู ำ�ปาง หลังจากเรยี นจบ แล้ว ไดเ้ รม่ิ ศกึ ษาหาความรูท้ างดา้ นสมุนไพร โดยเรียนรจู้ ากการค้นควา้ เอกสาร ต�ำ รา จากค�ำ บอกเล่าของผู้รู้ จาก การอบรมท่ีหน่วยงานต่างๆจัดขึ้น ทำ�ให้มีความรู้เรื่องสมุนไพรมากข้ึน จึงได้เร่ิมทำ�สวนสมุนไพรในสวนมะม่วงของ ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนภาคเหนือ จัดทำ� “โครงการสมุนไพรครบวงจร’’ หลังจากนั้นได้เร่ิมแปรรูปผลิตภัณฑ์ สมุนไพรจนเป็นท่รี ูจ้ ักของคนท่วั ไป มผี มู้ าศกึ ษาดงู านเป็นจำ�นวนมาก

ภาคเหนอื 105 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ ในปี ๒๕๔๒ ครูบุญญรัตน์ได้เกษียณก่อนอายุราชการ ภายหลังจึงจัดทำ�สมุนไพรและแปรรูปผลิตภัณฑ์ สมนุ ไพรทบี่ า้ น (ซ่ึงไดท้ �ำ มากอ่ นหนา้ นแ้ี ลว้ ) โดยปลูกสมนุ ไพรไวใ้ ชเ้ องในพ้ืนที่ ๑๐ ไร่เศษพรอ้ มท้ังสง่ เสรมิ ใหช้ ุมชน เครอื ข่ายเกษตรกรปลกู สมุนไพร เชน่ ฟ้าทะลายโจร หญ้าหนวดแมวฯลฯ เพอื่ รบั ซือ้ มาเป็นวตั ถุดิบสดในการปรงุ ยา และแปรรูปสมุนไพรครบวงจร ต้ังแตก่ ารล้างท�ำ ความสะอาด หน่ั อบแห้ง บดผง บรรจแุ คปซูล และบรรจชุ าชงทงั้ แบบยาเดี่ยวและยาตำ�รบั มากกวา่ ๖๐ ชนิด จำ�หนา่ ยเปน็ ผลติ ภณั ฑ์เพอื่ สุขภาพทว่ั ทุกภาคของประเทศไทย ผลงาน เปน็ ทย่ี อมรบั ทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ จนไดร้ บั การรบั รองมาตรฐานสากล ISO ๙๐๐๑: ๒๐๐๐ ,GMP CODEX HACCP ในปี ๒๕๔๖ ปัจจุบัน ครบู ญุ ญรัตน์ ท�ำ งานทบ่ี ้านของตน “ลำ�ปางรักษส์ มนุ ไพร” จดั สร้างอุทยานสมุนไพร ผู้สนใจท่ัวไป สามารถศึกษาหาความรู้ไดต้ ามอัธยาศยั และม่งุ ถ่ายทอดความรู้ จดั อบรม ฝึกปฏบิ ตั ิแก่ผูเ้ รยี นและผู้สนใจทว่ั ไปมา ศึกษาดงู าน อยา่ งต่อเน่อื งมากกวา่ ๓๐ ปี องค์ความรู้ ครบู ญุ ญรตั น์ ประโลมรมั ย์ เปน็ ผมู้ คี วามเชยี่ วชาญดา้ นเภสชั กรรม ท�ำ การศกึ ษาคน้ ควา้ สมนุ ไพร ทเี่ ปน็ ยาสมนุ ไพรทเ่ี ปน็ อาหาร และเครอ่ื ง สำ�อางทีม่ าจากสมุนไพร โดยแปรรปู ผลิตภณั ฑ์ ในลักษณะยาเด่ียวและ ตำ�รบั ยา โดย • ทำ�การศึกษาสมุนไพรแต่ละอย่างให้รู้ถึงสรรพคุณและ วิธกี ารใช้ เช่น ราก ล�ำ ต้น ใบ ดอก ผล เมลด็ ฯลฯ วิธีเกบ็ วธิ ีปรงุ หรือแปรรปู สมนุ ไพร • ปรุงยาตำ�รับ มากกว่า ๑๕ ชนิด และยาเดี่ยว เช่น ยาแกโ้ รคเกา๊ ท์ ยาลดไขมนั ในเสน้ เลือด ยาลดน้ำ�ตาลในเลอื ด ฯลฯ • รวบรวมพันธพุ์ ชื สมนุ ไพรทีห่ ายากปลูกในอทุ ยานสมนุ ไพร พร้อมจดั ทำ�ปา้ ยบอกชอื่ -สรรพคณุ นอกจากน้นั ยงั ปลกู สมุนไพรไวเ้ ปน็ วตั ถุดิบในการปรงุ ยาในเน้อื ทป่ี ระมาณ ๑๐ ไรเ่ ศษ • เขยี นตำ�ราการปรงุ ยา การแปรรูปสมุนไพร บอกสว่ นผสม วธิ ที �ำ วธิ ใี ช้ และคณุ ประโยชนข์ องสมนุ ไพร เพอื่ ใชใ้ นการสอนและสาธติ

106 ครูภมู ปิ ญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ แก่ผู้เรียน เช่น การทำ�ลูกประคบแหง้ และสด การทำ�ชารางจืด เพอ่ื ถอนพิษเบือ่ เมา ปรงุ เปน็ ยาเขยี วถอนพษิ ได้ การ ท�ำ นำ�้ สมนุ ไพรว่านกาบหอย แกร้ ้อนในกระหายน�้ำ แก้ไอมีเสมหะ การทำ�นำ�้ สมุนไพรดอกอญั ชนั บ�ำ รงุ สายตา ชว่ ย ดูแลระบบนำ�้ เหลือง ครมี ทากันยงุ กลนิ่ ตะไคร้หอม ยาดมสารพดั ประโยชน์ เป็นต้น • พฒั นางานแพทยแ์ ผนไทยและสปาไทยอยา่ งครบวงจร ดแู ล จดั ระบบภายในอาคาร ซง่ึ ประกอบดว้ ยหอ้ ง ตา่ งๆ ๑) การอบไอน�้ำ สมนุ ไพร ๒) การนวดแผนไทย ๓) การนวดฝ่าเท้าด้วยสมุนไพร ๔) การนวดคลายเครียด คอ บ่า ไหล่ และหลัง ๕) การขัดตัวดว้ ยสมนุ ไพร ๖) การขดั หน้าด้วยสมุนไพร ๗) การพอกตวั ดว้ ยโคลนสมนุ ไพร ๘) การพอกตัวด้วยนมสดบัวหิมะ ๙) การแชน่ �้ำ สมุนไพร ๑๐) การนวดประคบสมุนไพร ๑๑) การนวดน�ำ้ มนั สมุนไพร และ ๑๒) การตอกเสน้ – การย�่ำ ขาง เปน็ ต้น • เป็นผู้ให้คำ�ปรึกษาวิชาการด้านสมุนไพรในการทำ�วิจัย แก่นักศึกษาระดับปริญญาตรี โท และเอก คณะวิทยาศาสตรก์ ารแพทย์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ ต้ังแตป่ ี ๒๕๕๑ จนถึงปัจจุบนั การถา่ ยทอดความรู้ ครบู ุญญรตั น์ ประโลมรมั ย์ ได้ถ่ายทอดความรดู้ ้านแพทย์แผนไทยปรุงยาและการแปรรูปสมนุ ไพร ให้กบั ผู้ เรยี น และประชาชนทสี่ นใจ ดงั น้ี การศกึ ษาในระบบ : นกั เรยี นในโรงเรยี นตา่ งๆ เชน่ โรงเรยี นอสั สมั ชญั ล�ำ ปาง โรงเรยี นเขลางคน์ คร โรงเรยี นมธั ยมราษฎร์ ฯลฯ และนกั เรยี น ทเี่ ข้าค่ายพักแรมลูกเสอื เนตรนารี ของโรงเรยี นตา่ งๆ ในจังหวัดล�ำ ปาง การศึกษานอกระบบ : - คณะ อสม. ของกระทรวงสาธารณสขุ จากอ�ำ เภอตา่ งๆ ของจังหวัดล�ำ ปาง - นกั ศกึ ษาของ กศน. ในเขตจังหวดั ลำ�ปางและต่างจงั หวดั การศึกษาตามอัธยาศยั : - คณะศึกษาดงู านจากหนว่ ยงานตา่ งๆ ท้ังภาครฐั และเอกชน - เจ้าหน้าท่ีขององค์การบริหารส่วนตำ�บลต่างๆ ในจังหวัดลำ�ปางและ ตา่ งจังหวดั มาเข้ารบั การอบรมและศึกษาดูงาน - จัดนิทรรศการทางด้านสมุนไพรตามจังหวัดต่างๆ เช่น จังหวัดเชียงใหม่ ลำ�ปาง เชียงราย พิษณโุ ลก นครสวรรค์ สุโขทัย และกรงุ เทพมหานคร - ถ่ายทอดความรู้และสาธิตให้แก่ประชาชนท่ัวไป เช่น สำ�นักงานจัดหางาน จังหวัดลำ�ปาง กลุ่มผู้สูงอายุ เทศบาลตำ�บลแจ้ห่ม คณะเยาวชนจาก จงั หวดั ตา่ งๆ ในภาคเหนอื โดยศนู ยศ์ กึ ษาและพฒั นาชมุ ชนล�ำ ปาง ชมุ ชนและ หนว่ ยงานตา่ งๆ ในอำ�เภอหา้ งฉัตร โดยมหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช

ภาคเหนือ 107 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วิธีการถ่ายทอดความรู้ ครูบุญญรัตน์ ประโลมรัมย์ ใช้วิธกี ารถ่ายทอดท่หี ลากหลายขึน้ อยกู่ ับความตอ้ งการของผู้เรยี น ซง่ึ มขี น้ั ตอนการถ่ายทอดความรู้ ดังนี้ • ชมวีดิทัศน์ แนะนำ� ความรู้ในการภาพรวมของการปรุงยาและการแปรรูปสมุนไพรข้ันตอนการผลิต และงานแพทยแ์ ผนไทย • อธบิ ายพรอ้ มสาธิตเกย่ี วกับหลกั เภสัชกรรม เช่น พกิ ดั ยา รสยา ธาตุวตั ถุ พืชวตั ถุ สตั ว์วัตถุ ฯลฯ • ฝึกปฏิบัตแิ บ่งเป็นกล่มุ ยอ่ ยทกุ คนต้องฝกึ และและนำ�ของทีต่ นเองกลับไปท�ำ ทบ่ี า้ น เช่น ฝกึ การท�ำ ลูก ประคบ การทำ�ความสะอาดสมุนไพร การห่อดว้ ยผา้ ขาว การมดั เปน็ ลูกประคบ พร้อมทงั้ แนะน�ำ วธิ ีใช้และขอ้ ควร ระวัง เปน็ ตน้ • จัดทำ�เอกสารความรูเ้ ก่ยี วกับการแปรรปู สมุนไพร บอกส่วนผสม ขน้ั ตอน วธิ ที ำ� วธิ ใี ชท้ ถ่ี ูกต้อง และ ประโยชนห์ รอื สรรพคุณของสมนุ ไพร • พาชมสถานทป่ี รงุ ยา และกระบวนการผลติ แตล่ ะ ขั้นตอนของระบบ ISO ๙๐๐๑ : ๒๐๐๐ เชน่ หอ้ งบรรจแุ คปซูล หอ้ งบรรจชุ าชง หอ้ งผลติ สมนุ ไพรทเี่ ปน็ อาหาร หอ้ งผลติ สมนุ ไพร ทเี่ ปน็ เครอ่ื งสำ�อาง นอกจากนย้ี งั พาชมงานแพทยแ์ ผนไทยและส ปาไทย ประกอบด้วยหอ้ งอบไอนำ้�สมนุ ไพร แชน่ �ำ้ สมนุ ไพร นวด แผนไทย นวดฝา่ เท้า ขัดตัวด้วยสมุนไพร นวดประคบสมนุ ไพร ฯลฯ • ตอบข้อซักถามเรื่องสมุนไพรทางอินเตอร์เนต ทางโทรศพั ท์ และมาสอบถามดว้ ยตนเองทรี่ า้ นจ�ำ หนา่ ยสมนุ ไพร

108 ครูภูมปิ ัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางบญุ ญรัตน์ ประโลมรมั ย์ เกิดเมอ่ื วันท่ี ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ท่จี ังหวดั สงขลา เปน็ บตุ รคนที่ ๒ ในจ�ำ นวนพ่ีนอ้ ง ๖ คน ของนายสามารถ มกุ สกิ ชาติ และนางละมลุ มุกสกิ ชาติ สมรส กบั นายมานพ ประโลมรัมย์ มีบตุ รชาย ๒ คน ไดแ้ ก่ นายธนิตศักด์ิ ประโลมรัมย์ และ นายรักศักดิ์ ประโลมรมั ย์ การศึกษา  พ.ศ. ๒๕๒๔ ปริญญาตรีครศุ าสตรบ์ ัณฑติ วทิ ยาลัยครู จังหวดั ลำ�ปาง เกียรตคิ ณุ ทไี่ ด้รับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๘ ได้รับหนังสือรับรองมาตรฐาน ชีวอนามัยและความปลอดภัย และระบบบรหิ ารคุณภาพ ISO ๙๐๐๑ : ๒๐๐๐ /GMP CODEX/ HACCP  พ.ศ. ๒๕๕๒ ได้รับใบรับรองผ่านเกณฑ์การประเมินเพื่อแบ่งระดับของระบบ การบริหารจัดการ มจก. ในระดับดี ๕ หมวด จากกรมส่งเสริม อตุ สาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม  พ.ศ. ๒๕๕๒ หนังสอื รับรองมาตรฐานวธิ ีการผลิตที่ดี จากส�ำ นักงานคณะกรรมการ อาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู ูมิปญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ด้านการแพทย์แผนไทย (การปรงุ ยาและ แปรรูปสมุนไพร) จากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ เครอ่ื งราชย์ทไ่ี ด้รับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๓๔ เคร่ืองราชอสิ รยิ าภรณ์ ตริตาภรณ์ช้างเผือก  พ.ศ. ๒๕๔๐ เคร่อื งราชอิสริยาภรณ์ ทวตี ยิ าภรณ์ มงกฏุ ไทย

ครูภมู ิปัญญาไทย ด้านกองทุน และธุรกิจชมุ ชน นายพรมมนิ ทร์ พวงมาลา

ครภู มู ปิ ัญญาไทย ดา้ นกองทุนและธุรกจิ ชมุ ชน

นายพรมมนิ ทร์ พวงมาลา ครูภมู ิปญั ญาไทย ดา้ นกองทุนและธรุ กจิ ชุมชน (การออมและสวัสดกิ ารชมุ ชน) ครูพรมมนิ ทร์ พวงมาลา เกดิ เมื่อวันที่ ๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๕ ที่อำ�เภอดอยสะเก็ด จังหวัด เชียงใหม่ มีความรู้และเชี่ยวชาญด้านกองทนุ และธรุ กิจชมุ ชน ได้ริเรมิ่ จัดตั้งกองทุน กลุ่มอาชีพตา่ งๆ ด้วยความทุ่มเทเสียสละ เพื่อแก้ไขปัญหาของชุมชนท้ังในด้านเงินทุน อาชีพและรายได้ ด้วยการนำ� หลกั คณุ ธรรม ๕ ประการ มาเปน็ พื้นฐานในการบริหารจัดการ อนั ได้แก่ ความซือ่ สัตย์ ความเสียสละ ความรับผดิ ชอบ ความเห็นอกเห็นใจ ความไวว้ างใจซึง่ กันและกัน ความโปรง่ ใส และเปน็ ธรรม ผลงาน ของครพู รมมนิ ทรเ์ ปน็ ทปี่ ระจกั ษ์ ชว่ ยใหส้ มาชกิ และชมุ ชนมอี าชพี มสี วสั ดกิ าร มกี องทนุ เปน็ ของตนเอง สร้างความเข้มแขง็ ของกลมุ่ เป็นพลงั ในการขบั เคลือ่ นเศรษฐกจิ พอเพียง จนเป็นที่ยอมรบั ของชาวไทย และชาวต่างประเทศ การท่ีครูพรมมินทร์ พวงมาลา ได้นำ�ความรู้ด้านกองทุนและธุรกิจชุมชน (การออมและ สวัสดกิ ารชมุ ชน) ที่ตนเองได้ศกึ ษาค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เรจ็ เป็นประโยชนโ์ ดยรวม แกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตจิ ากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ป็นครูภมู ิปญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านกองทุนและธุรกิจชมุ ชน ประจ�ำ ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

นายพรมมินทร์ พวงมาลา ครูภมู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นกองทุนและธรุ กจิ ชุมชน (การอออมและสวสั ดิการชุมชน) ชีวิต การศึกษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครพู รมมนิ ทร์ พวงมาลา เกดิ ทอี่ �ำ เภอดอยสะเกด็ ในครอบครวั เกษตรกรรม ในวยั เดก็ มคี วามเปน็ อยคู่ อ่ นขา้ ง ลำ�บาก เนื่องจากกำ�พร้าพ่อตั้งแต่อายุ ๗ ขวบ ต้องพ่ึงพาวัดเพ่ือศึกษาเล่าเรียนจนจบชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๔ ที่โรงเรยี นปา่ ไม้แดง (รัฐราษฎรบ์ �ำ รงุ วิทยา) อ�ำ เภอดอยสะเกด็ จังหวัดเชียงใหม่ ต่อมาได้บรรพชาและจ�ำ พรรษาท่วี ัดปา่ ไมแ้ ดง ๒ พรรษา แล้วลาสกิ ขามาอยู่กบั แมไ่ ด้ ๒ ปี หลังจากนนั้ จึงย้ายมาอยกู่ ับอา ชว่ ยค้าขายเปน็ เวลา ๖ ปี กับนางบญุ ศรี ปีพ.ศ. ๒๕๑๗ ประกอบอาชพี ท�ำ สวนเมี่ยงที่บ้าน แม่กำ�ปองในเนื้อที่ ๒๐ ไร่ ช่วยเหลือสังคมในชุมชน ด้วยการมาเป็น อสม.สาธารณสุข ช่วยพัฒนางานต่างๆ ในปี พ.ศ. ๒๕๓๙ ไดร้ ับเลอื กเป็นผ้ใู หญ่บา้ นบ้านแม่ก�ำ ปอง ภายหลงั ด้วยความวริ ิยะอตุ สาหะจึงไดศ้ ึกษาตอ่ จนส�ำ เรจ็ มธั ยมศึกษาตอนปลายท่ี กศน.แม่ออน ในปพี .ศ. ๒๕๔๑ ครพู รมมนิ ทร์ ได้เกบ็ เกี่ยวความรูจ้ ากประสบการณจ์ ากนกั วชิ าการ อบรมศกึ ษาดูงาน จากเครอื ข่าย จาก การท�ำ วจิ ยั ไดแ้ ลกเปลย่ี นเรยี นรกู้ บั กลมุ่ อาชพี ตา่ งๆ ท�ำ งานวจิ ยั รว่ มกบั หนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ ง และจากการทเี่ หน็ ชมุ ชน ไมม่ ีหลกั ประกันในชวี ิต จึงพยายามคดิ ค้นหาแนวทางที่จะพฒั นาต้องการชว่ ยให้สมาชิกชุมชนมีอาชีพ มรี ายได้ และ เปน็ ชมุ ชนทีเ่ ข้มแข็งสามารถพง่ึ พาตนเองไดอ้ ย่างย่ังยนื ท�ำ ให้เกิดกองทนุ และกลุ่มอาชีพตา่ งๆ ความส�ำ เรจ็ ทุกด้าน เกดิ จากการทค่ี รพู รมมินทร์ ประสาน เนน้ การมีสว่ นรว่ มกบั ชมุ ชน บุคคลและหน่วยงานท่เี ก่ยี วข้อง

ภาคเหนอื 113 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ปัจจุบัน ด้วยความมุ่งหวังให้ชุมชนเข้มแข็ง นอกจากครูพรมมินทร์จะต้องเดินหน้าพัฒนากองทุนและกลุ่ม อาชีพให้ประสบผลสำ�เร็จและอย่างย่ังยืนแล้ว ยังต้องพัฒนางานหนักในบทบาทของผู้ใหญ่บ้านบ้านแม่กำ�ปอง (เปน็ สมยั ที่ ๓) องคค์ วามรู้ ครพู รมมนิ ทร์ เปน็ ผมู้ คี วามรแู้ ละเชย่ี วชาญในการพฒั นาดา้ นกองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน มหี ลกั คดิ ในการท�ำ งาน เพอ่ื ใหช้ มุ ชนกระบวนการคดิ ของตนเอง มอี าชพี และรายได้ รวมถงึ สวสั ดกิ ารตา่ งๆ โดยไดน้ �ำ หลกั คณุ ธรรม ๕ ประการ มาเปน็ พน้ื ฐาน ในการบรหิ ารจัดการกองทนุ ไดแ้ ก่ ความซอื่ สตั ย์ ความเสยี สละ ความรับผดิ ชอบ ความเหน็ อกเห็นใจ และความไวว้ างใจซึ่งกันและกนั ทำ�งานทกุ ด้านโดยเน้นกระบวนการมีส่วนร่วมและสร้างเครอื ขา่ ยความรว่ มมอื ท่บี า้ น แมก่ �ำ ปอง เพือ่ ให้ชุมชนร้จู ักการออม ร้จู ักใช้จ่ายอยา่ งประหยัด มีการช่วยเหลอื ซ่ึงกันและกัน จงึ ได้สรา้ งและพัฒนา เป็นธรุ กจิ ชมุ ชน จดั ตั้งกองทนุ และกลุ่มอาชีพต่างๆ เปน็ ผลสำ�เร็จ ดังน้ี ๑. กองทุนสหกรณ์ไฟฟ้าโครงการหลวง แมก่ �ำ ปองจ�ำ กดั จดทะเบยี นเมอ่ื วนั ท่ี ๒๑ เมษายน ๒๕๒๙ มจี �ำ นวนสมาชกิ เรมิ่ แรกในกองทนุ ๑๘๔ คน มที นุ เรอื นหนุ้ จำ�นวน ๒๐๗,๘๙๐ บาท มเี งินฝากในธนาคาร จ�ำ นวน ๑,๐๗๗,๗๒๘ บาท มสี มาชกิ กยู้ มื จ�ำ นวน ๑,๔๗๕,๑๖๕ บาท รวมทุนดำ�เนินการ จำ�นวนทั้งหมด ๒,๘๒๒,๘๙๓ บาท ส�ำ หรบั การสมคั รเป็นสมาชิก หนุ้ ละ ๕๐ บาท มีค่าธรรมเนียมแรกเข้า รายละ ๒๐ บาท ถือหุ้น อยา่ งน้อย ๑ หนุ้ มกี ารตรวจสอบอย่างโปร่งใส ๒. กองทุนกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต มีจำ�นวนสมาชิกเร่ิมแรก ๖๔ คน ออมเงินคนละ ๒๐ บาท ต่อเดอื น ปจั จุบนั มีสมาชิก ๑๘๑ คน เงนิ ๑,๑๐๖,๕๑๙ บาท ฝากกับธนาคารออมสิน สาขาสนั กำ�แพง ๓. กองทุนกลุ่มหมอนสมุนไพรใบชา ได้ก่อตั้งกลุ่มข้ึนเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๖ เร่ิมจากสมาชิก ๑๐ คน ปัจจบุ ันมสี มาชกิ ท้ังหมด ๓๐ คน มที นุ เรือนหุน้ ๆ ละ ๕๐๐ บาท จ�ำ นวนทุน ๑๕,๐๐๐ บาท ทำ�การจัดสรรกำ�ไรทุก ๖ เดือน โดยมรี ะเบยี บการจดั สรรดงั น้ี ๑) เปน็ ทุนสำ�รอง ๑๐% ๒) ทนุ ดำ�เนนิ งาน ๓๐% และ ๓) ทุนปนั ผล ๖๐% ๔. กองทุนสวัสดิการชุมชน ได้ริเริ่มพัฒนาหมู่บ้านให้เป็นหมู่บ้านท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์มีบริการบ้านพัก โฮมสเตย์ สง่ ผลใหช้ มุ ชนมรี ายไดแ้ ละเกดิ การพฒั นาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง เงนิ รายไดจ้ ากการจดั กจิ กรรมทอ่ งเทย่ี วดงั กลา่ วน�ำ

114 ครูภมู ิปญั ญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ไปสกู่ ารกอ่ ตง้ั กองทนุ สวสั ดกิ ารชมุ ชน ปพี .ศ. ๒๕๔๘ เพอ่ื แกป้ ญั หาและชว่ ยเหลอื สมาชกิ ในเวลาทไ่ี ดร้ บั ความเดอื ดรอ้ น เป็นเหมือนภูมิคุ้มกันสมาชิกให้มีความเชื่อมั่นในความเป็นอยู่ของตน รวมถึง ๔ กรณี คือ (๑) การเกิด : รบั ขวญั เดก็ รายละ ๑,๐๐๐ บาท (๒) การตาย : ชว่ ยเหลอื ผู้เสียชวี ติ รายละ ๑,๐๐๐ บาท และ (๓) การปว่ ย : จ่ายเปน็ ค่าเฝา้ ไข้วนั ละ ๑๕๐ บาท แต่ไมเ่ กิน ๑๐ วัน ใน ๑ ปี (๔) การศึกษาจบม.๓ หรือ ปวช. มอบรางวลั ให้ ๑,๐๐๐ บาท จบปวส. มองรางวัลให้ ๑,๕๐๐ บาท จบปริญญาตรี มอบรางวลั ให้ ๒,๐๐๐ บาท การถ่ายทอดความรู้ ครพู รมมินทร์ พวงมาลา ไดถ้ า่ ยทอดความรู้ ดา้ นกองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน การดำ�เนินชวี ิตตามหลกั ปรชั ญา เศรษฐกจิ พอเพียง ทส่ี ามารถพง่ึ พาตนเองไดอ้ ยา่ งมีความสขุ ให้แกน่ ักเรยี น นักศึกษา ชุมชน กลุ่มองค์กรตา่ งๆ และ ผ้สู นใจ ดังนี้ การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้แก่นักเรียน นักศึกษาท่ีมาศึกษาดูงานท่ีศูนย์การเรียนรู้ เช่น โรงเรยี นรวมศนู ยว์ ดั หว้ ยแกว้ โรงเรยี นสารศาสตรเ์ ชยี งใหม่ โรงเรยี นปรนิ สร์ อแยล วิทยาลัย คณะนักศึกษาจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยพายัพ และมหาวทิ ยาลยั แมโ่ จ้ การศกึ ษานอกระบบ : ถ่ายทอดความรู้ให้กับนักศึกษาจากศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษา ตามอัธยาศัยอำ�เภอแม่ออน จังหวัดเชียงใหม่ และศูนย์การศึกษานอกระบบ อำ�เภอเกาะคา จงั หวดั ลำ�ปาง

ภาคเหนือ 115 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การศึกษาตามอัธยาศยั : เป็นวิทยากรบรรยายให้ความรู้วิธีคิดและวิธีการพัฒนาแก่บุคคล หน่วยงาน ทั้งภาครัฐและเอกชน องค์กรต่างๆ มีผู้สนใจเข้ามาศึกษาดูงาน จากอำ�เภอ และจงั หวัดต่างๆ ทวั่ ทุกภาค เช่น ภาคเหนอื จงั หวดั เชยี งใหม่ เชยี งราย พะเยา ล�ำ พนู แมฮ่ อ่ งสอน ล�ำ ปาง แพร่ นา่ น ภาคกลาง จังหวัดสพุ รรณบุรี สระบุรี นครปฐม และกรุงเทพมหานคร ภาคตะวนั ออก จงั หวัดชลบุรี ระยอง เพชรบุรี อ่างทอง ภาคใต้ จังหวัดชุมพร กระบี่ สงขลา พงั งา ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื จงั หวดั นครราชสมี า สกลนคร ขอนแกน่ อบุ ลราชธานี - เผยแพรผ่ ่านสือ่ ตา่ งๆ ไดแ้ ก่ รายการโทรทัศน์ ทางชอ่ ง ๓ ช่อง ๑๑ สือ่ ซีดี เวปไซต์ www.mae-kompong.com ทางอินเทอร์เนต็ วิธีการถา่ ยทอดความรู้ ครูพรมมินทร์ พวงมาลา มีวิธีการถ่ายทอดความรู้ให้แก่ผู้เรียนท้ังการศึกษาในระบบ นอกระบบ และ ตามอธั ยาศัย ตลอดจนผสู้ นใจทวั่ ไป ดงั น้ี - บรรยายให้ความรู้ด้านการบริหารจัดการกองทุนชุมชน และธรุ กจิ ชมุ ชนในเวทใี นการประชมุ สมั มนา อบรม เปน็ ตน้ - น�ำ ความรู้และประสบการณก์ ารปฏบิ ตั ิจริง ยกตวั อย่าง ให้ผเู้ รียนไดเ้ รยี นรู้และนำ�ไปประยกุ ต์ใช้ - ถา่ ยทอดความรผู้ า่ นศนู ยเ์ รยี นรชู้ มุ ชน จดั บอรด์ นทิ รรศการ แสดงข้อมูล วธิ ีการ ใหก้ ับผู้สนใจได้ศึกษาเรยี นรู้ - จดั กจิ กรรมการเรยี นรแู้ บบบรู ณาการเชอ่ื มโยงกนั ระหวา่ ง การเรียนรู้ด้านกองทุนและธุรกิจชุมชนกับภูมิปัญญา ด้านต่างๆ ได้แก่ การเล่นดนตรีพ้ืนเมือง การนวด แผนโบราณ การแปรรูปผลผลิตกาแฟ การทำ�เมี่ยง การผลติ หมอนสมนุ ไพรใบชา การฮอ้ งขวญั บายศรสี ขู่ วญั การอนุรักษ์ป่า ทรัพยากรธรรมชาติ การท่องเที่ยว เชงิ อนุรักษ์ และบรหิ ารจดั การโฮมสเตย์

116 ครูภูมปิ ญั ญาไทย รุน่ ที่ ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายพรมมินทร์ พวงมาลา เกิดวันที่ ๙ เมษายน พ.ศ.๒๔๙๕ บ้านเลขที่ ๗๘/๑ หมู่ ๓ ตำ�บลห้วยแก้ว อำ�เภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ เป็นบุตรคนที่ ๒ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๖ คน ของนายโกน พวงมาลา และนางปิมปา พวงมาลา สมรสกับนางบุญศรี ทิพย์มหาวัน มีบุตรหญิง ๒ คน คือ ไดแ้ ก่ นางสาวพกิ ุล พวงมาลา และนางสาวสุกัญญา พวงมาลา การศึกษา  พ.ศ. ๒๕๒๘-๔๑ มัธยมศึกษาตอนปลาย จากศูนย์ส่งเสริมการศึกษานอกระบบและ การศึกษาตามอธั ยาศัยอ�ำ เภอแมอ่ อน จังหวัดเชียงใหม่ เกยี รตคิ ุณที่ได้รับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๔ รางวัลผู้ใหญ่บา้ นยอดเย่ยี มแหนบทองค�ำ  พ.ศ. ๒๕๔๘ ประกาศเกียรติคุณผลงานวิจัยเด่น สกว. โครงการวิจัยรูปแบบ การจัดการแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์แบบยั่งยืนบ้านแม่กำ�ปอง จากส�ำ นกั งานกองทุนสนับสนุนการวิจยั  พ.ศ. ๒๕๔๙ รางวัลหม่บู า้ น ovc ระดบั จงั หวดั จากผูว้ ่าราชการจังหวัดเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๐ รางวลั ชมุ ชนดเี ด่นทางด้านการทอ่ งเทย่ี วในโครงการประกวดรางวัล อุตสาหกรรมท่องเทีย่ วไทย จากการทอ่ งเทยี่ วแห่งประเทศไทย  พ.ศ. ๒๕๕๓ ประกาศเกียรติคุณ รางวัลผู้นำ�อาชีพก้าวหน้าดีเด่นระดับจังหวัด จากผวู้ ่าราชการจังหวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๓ ประกาศเกียรติคุณรางวัลกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิตดีเด่นระดับ จังหวัดตามโครงการเชิดชูเกียรติผู้นำ�เครือข่ายพัฒนาชุมชนดีเด่น จากผ้วู ่าราชการจังหวัดเชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๓ รางวัลพระราชทานหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง “อยู่เย็นเป็นสุข” จากสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี  พ.ศ. ๒๕๕๓ โล่รางวัลชนะเลศิ ประเภทวฒั นธรรม จาก PATA Gold Award ๒๐๑๐ ณ ประเทศมาเก๊า  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมปิ ัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านกองทุนและธรุ กจิ ชมุ ชน จากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ

ครภู มู ิปญั ญาไทย ด้านกองทนุ และธุรกจิ ชมุ ชน นายวเิ ชาว์ สุนนั ตา

ครภู ูมิปญั ญาไทย ดา้ นกองทนุ และธุรกิจชุมชน (การบริหารจัดการกองทนุ และธุรกจิ ชุมชน)

นายวเิ ชาว์ สุนันตา ครภู มู ิปญั ญาไทย ด้านกองทนุ และธุรกิจชุมชน (การบริหารจดั การกองทนุ และธรุ กจิ ชุมชน) ครูวิเชาว์ สุนันตา เกิดเมื่อวันท่ี ๑๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ ท่ีอำ�เภอดอยสะเก็ด จังหวัด เชยี งใหม่ เปน็ ผมู้ ีความรู้และเช่ียวชาญการบรหิ ารจดั การกองทนุ และธุรกิจชุมชน เป็นฟันเฟืองส�ำ คญั ในการพัฒนาและผลักดันใหเ้ กิดกองทุนและกลุ่มอาชพี ตา่ งๆ ด้วยกระบวนการ ๓ สร้าง คอื สร้างคน สรา้ งองค์กร และสร้างภูมคิ ุ้มกัน กองทุนทร่ี เิ ร่มิ จดั ต้ังขึ้นเพอื่ พัฒนาหมู่บ้านสงิ่ แวดลอ้ ม พัฒนาอาชพี ส่งเสริมสวัสดิการและส่งเสริมการศึกษา ครูวิเชาว์ทำ�งานด้วยจิตวิญญาณของความเป็นครูและด้วย ความเสียสละ สง่ ผลใหช้ มุ ชนเกิดจิตสำ�นึกและมสี ว่ นร่วม สามารถพ่งึ ตนเองได้ ผลงานเปน็ ท่ีประจกั ษ์ เป็นประโยชน์แก่สังคมช่วยสร้างงาน สร้างอาชีพ และรายได้ให้แก่ชุมชน เป็นแบบอย่างแก่ชุมชน อนื่ ได้เรียนรแู้ ละน�ำ ไปประยกุ ตใ์ ชต้ อ่ ไป การที่ครวู เิ ชาว์ สนุ นั ตา ไดน้ �ำ ความรูด้ า้ นกองทุนและธรุ กิจชุมชน (การบรหิ ารจดั การกองทนุ และธรุ กิจชุมชน) ทต่ี นเองไดศ้ ึกษาคน้ คว้า คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความสำ�เรจ็ เป็นประโยชนโ์ ดยรวม แกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตจิ ากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ให้เปน็ ครูภูมปิ ัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ดา้ นกองทุนและธุรกจิ ชุมชน ประจ�ำ ปพี ทุ ธศักราช ๒๕๕๔

นายวิเชาว์ สนุ ันตา ครภู ูมปิ ัญญาไทย ดา้ นกองทนุ และธรุ กิจชุมชน (การบริหารจดั การกองทุนและธรุ กจิ ชมุ ชน) ชีวติ การศึกษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครวู เิ ชาว์ สุนันตา เกิดทีจ่ งั หวัดเชยี งใหม่ ครอบครัวมีฐานะยากจน โดยมีนายศรนี วล สุนนั ตา เป็นผูอ้ ุปการะ ให้เป็นบุตรบุญธรรม และได้ส่ังสอนอบรมให้ครูวิเชาว์มีความมุ่งม่ันในการทำ�งาน เม่ือก้าวเข้าสู่วัยรุ่นได้รับการ คัดเลือกจากจังหวัดเชียงใหม่ ให้เป็นผู้นำ�เยาวชนดีเด่นและเข้ารับการอบรมหลักสูตรผู้นำ�เยาวชน จากสำ�นักงาน เรง่ รัดพัฒนาชนบท ตอ่ มาปี ๒๕๑๔ ได้เข้ารับราชการครู โดยเลือกสอน โรงเรียนในชนบทท่ีขาดแคลนครู ท�ำ ใหค้ รวู เิ ชาว์มอง เห็นปัญหาต่างๆ มากมาย ได้คิดหาทางช่วยเหลือนักเรียนท่ียากจน โดยขอรับบริจาคและจัดกิจกรรมหารายได้ให้ โรงเรยี นไวเ้ ป็นทุนการศกึ ษา จนเกิดเปน็ กองทนุ นธิ เิ พอื่ พฒั นาการศกึ ษาโรงเรยี นสนั ตน้ มว่ งใต้ หลังจากนนั้ จึงมีความ สนใจในดา้ นการจัดต้งั กองทุนชมุ ชน และเปน็ แรงบันดาลใจในการริเริม่ จัดตัง้ กองทนุ พัฒนาหมู่บ้านเพอื่ แมศ่ รพี ันธข์ น้ึ เมื่อปี ๒๕๓๕ เพ่อื รำ�ลกึ ถงึ มารดาผลู้ ว่ งลับไปแลว้ และทส่ี �ำ คญั เพอื่ แก้ปัญหาการขาดแคลนทุนในการพฒั นาหมู่บ้าน ไดน้ �ำ เงนิ ปนั ผลจากกองทนุ ไปพฒั นาสาธารณประโยชนภ์ ายในหมบู่ า้ น เปน็ การสรา้ งคนใหร้ ู้จักการพ่ึงพาตนเองกอ่ น การไดร้ บั การพง่ึ พาความชว่ ยเหลอื จากหนว่ ยงานหรอื ภาครฐั และมสี ว่ นชว่ ยผลกั ดนั ใหเ้ กดิ กองทนุ อนื่ ๆ ตามมา ไดแ้ ก่ กล่มุ กองทนุ ไมค้ ้ำ�สลีเพอื่ การพฒั นาหม่บู า้ น และกองทุนพัฒนาธนั วา ๕๐ เพ่อื การพัฒนาสงิ่ แวดลอ้ ม กลุ่มออมทรพั ย์ สจั จะเพอ่ื การผลิต กลุ่มอาชพี ขนมจนี กลุม่ อาชีพแคบหมแู ละแหนมหมู กลมุ่ อาชพี ดอกไม้ใบตอง กลุ่มอาชพี ขนมไทย เกิดขึ้นและเติบโตแบบค่อยเปน็ ค่อยไป

ภาคเหนือ 121 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ปจั จบุ นั ครวู ิเชาว์ไดเ้ กษียณอายจุ ากราชการก่อนก�ำ หนด ทำ�ให้มีเวลาสำ�หรบั งานสาธารณะมากขน้ึ เปน็ ผูน้ �ำ ในการพฒั นา บริหารจดั การ และถ่ายทอดความรู้ด้านกองทุน แก่ผเู้ รียน ชุมชนตลอดจนหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วข้องอยา่ ง ต่อเน่ือง องค์ความรู้ ครูวิเชาว์เป็นผู้มีความรู้ความเช่ียวชาญทางด้านกองทุนและธุรกิจชุมชน การทำ�งานของครูวิเชาว์สามารถ บริหารจัดการกองทุนและกลุ่มอาชีพ การทดลองปฏิบัติจริงจนประสบผลสำ�เร็จและเป็นแบบอย่างแก่ชุมชน อ่นื ด้วยกระบวนการ ๓ สร้าง คอื ๑) การสรา้ งคน โดยการให้ความรู้ ปลกู จิตส�ำ นึก และสรา้ งการมีส่วนรว่ ม ๒) การสร้างองค์กร โดยการจัดตง้ั กองทุนชุมชนและกลุม่ อาชพี ๓) การสรา้ งภูมคิ มุ้ กนั โดยการจัดกิจกรรมต่างๆ เพอื่ อนรุ กั ษ์ ฟ้ืนฟู และการส่งเสริมประเพณีวฒั นธรรมของชมุ ชน รวมถึงการช่วยเหลือซงึ่ กนั และกนั โดยผลักดนั ใหเ้ กิดกองทุนต่างๆ ดังนี้ • จดั ตงั้ กองทนุ นธิ เิ พอ่ื การศกึ ษาในโรงเรยี น บา้ นสนั ตน้ มว่ งใต้ เพอ่ื น�ำ ดอกผลมาพฒั นางานดา้ นตา่ งๆ ของโรงเรียน • จัดตั้งกองทุนพัฒนาหมู่บ้านเพื่อแม่ศรี พันธ์ุ-ใย เพ่ือทดแทนบุญคุณบุพการี และนำ�ดอกผล ไปส่งเสริมพฒั นาหมบู่ า้ น มีการประชมุ สรปุ ผลงานตอ่ สาธารณชนเปน็ ประจ�ำ ทุกปี • จัดต้ังกองทุนไม้คำ้�สลี ตั้งข้ึนเพ่ือ เสริมสร้างให้ชุมชนสามารถพ่ึงพาตนเองได้ ส่งเสริม การร่วมกจิ กรรมการท�ำ บุญของชุมชน • กองทนุ พฒั นาธันวา ๕๐ เพื่อน้อมถวายเปน็ พระราชกุศลแดอ่ งคพ์ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัว น�ำ ดอก ผลท่ไี ดม้ าใช้พัฒนาความเปน็ ระเบยี บเรยี บร้อย ปรบั ภูมทิ ัศนส์ งิ่ แวดลอ้ มในหม่บู ้าน • กลุ่มออมทรพั ยส์ ัจจะบ้านสันต้นมว่ งใต้ จดั ตง้ั เพื่อส่งเสรมิ ให้สมาชกิ มีการออมทรัพย์ มีรายได้ ชว่ ยเหลอื ซ่ึงกนั และกนั • กลุ่มสหการร้านค้าและสถาบันการจัดการเงินทุนชุมชนบ้านสันต้นม่วงใต้ จัดตั้งในปี พ.ศ. ๒๕๕๑ เพื่อส่งเสริมใหค้ นในชุมชนใชส้ ินคา้ ภายในชุมชน บริหารจัดการในรูปคณะกรรมการ มกี ารก�ำ หนดและจดั ท�ำ ระเบยี บ ขอ้ บังคับ ตดิ ตาม ตรวจสอบ และประเมนิ ผล สมาชิกทกุ คนมสี ่วนร่วม ผลประโยชนข์ องกองทุนสว่ นหนึ่งไดน้ ำ�ไปใช้ ในกิจกรรมสาธารณะประโยชน์ของหมู่บ้าน รวมท้งั ส่งเสริมวฒั นธรรมของชมุ ชน เชน่ การจัดกจิ กรรมเพือ่ การฟนื้ ฟู ประเพณีวัฒนธรรมพน้ื บา้ นแบบล้านนา เพ่ือเปน็ สายใยเชือ่ มโยงกบั คนในหมู่บ้านใหร้ กั และสามัคคกี ัน

122 ครูภูมปิ ัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ • เป็นท่ีปรึกษาให้คำ�แนะนำ�และร่วมจัดต้ังกลุ่มอาชีพต่างๆ ในชุมชนสันต้นม่วงใต้ ได้แก่ กลุ่มอาชีพ ขนมจีน กลุ่มอาชีพแคบหมู-แหนมหมู กลุ่มอาชีพดอกไม้ใบตอง และกลุ่มอาชีพขนมไทย ด้วยความโปร่งใส ตรวจสอบได้ เปน็ การพงึ่ ตนเองไม่รอคอยความช่วยเหลอื จากรัฐ การถ่ายทอดความรู้ ครูวิเชาว์ มีการถ่ายทอดความรู้เร่ืองกองทุนและธุรกิจชุมชน ด้วยความมุ่งม่ันที่จะเห็นชุมชนพึ่งตนเองได้ อย่างย่ังยนื ดังน้ี การศึกษาในระบบ : เป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้แก่ผู้เรียนโรงเรียนวัดสันต้นกอก จากสถาบัน การศึกษาต่างๆ ท่ีเข้าไปศึกษาดูงาน เร่ืองการจัดการกองทุนและกลุ่มอาชีพ ในหมู่บ้านสันต้นม่วงใต้ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ และมหาวทิ ยาลยั ชีวิต การศกึ ษานอกระบบ : เปน็ วิทยากรถ่ายทอดความรใู้ ห้กบั องคก์ ร นกั ศึกษา กศน. และเครอื ขา่ ยต่างๆ ทมี่ คี วามสนใจงานดา้ นกองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน เพอ่ื น�ำ ไปพฒั นาระบบงานของตนเอง การศกึ ษาตามอัธยาศัย : ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ผู้สนใจ สมาชิกกองทุนและกลุ่มอาชีพต่างๆ ในชุมชน โดยเปน็ ทง้ั ผชู้ ้นี ำ�และเป็นท่ปี รกึ ษา ไดน้ �ำ กลุ่มอาชีพต่างๆ ไปร่วมแสดงผลงาน และเผยแพร่กิจกรรมของชมุ ชน

ภาคเหนือ 123 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วธิ ีการถา่ ยทอดความรู้ ครวู เิ ชาว์ ไดถ้ า่ ยทอดความรดู้ ว้ ยวธิ กี ารทห่ี ลากหลาย โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การปฏบิ ตั ติ นเปน็ ตน้ แบบใหไ้ ดเ้ รยี นรู้ ดงั น้ี - การถา่ ยทอดความรู้สำ�หรับชุมชนในหมบู่ ้านสนั ม่วงใต้ จะใช้วธิ กี ารพดู กรอกหู พาดงู าน เพ่ือปลกุ จิตสำ�นึก สร้างความตระหนัก ให้เห็นความสำ�คัญและความจำ�เป็นในการจัดตั้งกองทุนและกลุ่มอาชีพ ความรู้ในการบริหาร จดั การกองทนุ ตา่ งๆ มกี ารประชมุ เพ่อื การสอ่ื สาร เพ่อื การตดิ ตามประเมนิ ผล มกี ารวเิ คราะห์รว่ มกนั และนำ�ผลการ ประเมินมาปรับปรุงการด�ำ เนนิ งาน - สำ�หรับกลุ่มอาชีพต่างๆ ครูวิเชาว์จะเป็นที่ปรึกษาให้คำ�แนะนำ� ช่วยเหลือ ร่วมคิด ร่วมวิเคราะห์ เกิดการแลกเปลยี่ นเรียนรูใ้ นวธิ กี ารแกป้ ัญหาที่เกิดขนึ้ ร่วมกัน - สำ�หรับกลุ่มผู้สนใจทั่วไปท่ีมาศึกษาเรียนรู้ในชุมชน จะใช้การบรรยายเก่ียวกับขั้นตอนการจัดตั้ง วิธีการ บรหิ ารจัดการ การด�ำ เนินงานของกองทนุ และกล่มุ อาชพี อยา่ งไม่ปดิ บัง มกี ารนำ�เอกสารขอ้ มูลทใ่ี ชใ้ นการด�ำ เนินงาน มาแสดงให้ผู้สนใจได้ศกึ ษา และให้ค�ำ แนะน�ำ จนผสู้ นใจมีความรู้ความเข้าใจ สามารถนำ�กลบั ไปปฏิบัติได้

124 ครูภมู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายวิเชาว์ สนุ ันตา เกดิ เมอื่ วนั ที่ ๑๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ ทบ่ี ้านโพธ์ทิ องเจริญ ตำ�บลเชงิ ดอย อำ�เภอดอยสะเก็ด จงั หวดั เชยี งใหม่ เปน็ บุตรคนที่ ๑ ในจำ�นวนพีน่ ้อง ๓ คน ของนายอนิ ทอง สุยะวา และนางศรพี ันธ์ สุยะวา สมรสกบั นางสาวเพญ็ ศรี รินเขียว มบี ตุ รชาย ๑ คน บุตรหญิง ๑ คน ไดแ้ ก่ นายธนติ สนุ ันตา และนางสาวเน้อื นอ้ ง สนุ ันตา การศกึ ษา  ปรญิ ญาตรี สาขาสังคมศกึ ษา จากวิทยาลยั ครูเชยี งใหม่ จังหวัดเชยี งใหม่ เกียรตคิ ณุ ทีไ่ ด้รบั ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๕๐ รางวลั หมบู่ า้ นเศรษฐกจิ พอเพยี งดเี ดน่ ระดบั จงั หวดั จากศนู ยก์ ารศกึ ษา นอกโรงเรียนจังหวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๐ รางวัลรองชนะเลิศ อันดับท่ี ๒ โครงการประกวดหมู่บา้ นและความ เปน็ ระเบียบเรียบรอ้ ย จากองคก์ ารบรหิ ารส่วนต�ำ บลสนั ปูเลย  พ.ศ. ๒๕๕๐ กลมุ่ ออมทรพั ยบ์ า้ นสนั ตน้ มว่ งใต้ เปน็ กลมุ่ ออมทรพั ยท์ มี่ กี ารบรหิ ารงาน ยอดเยี่ยม ระดบั ๓ ของสำ�นักงานพฒั นาชมุ ชน จงั หวดั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๑ รางวัลชนะเลศิ โครงการประกวดหม่บู า้ นสะอาด แบบอยา่ งพอเพียง จากเทศบาลต�ำ บลสันปูเลย  พ.ศ. ๒๕๕๓ รางวัลชนะเลิศการประกวดหมู่บ้านท่ีมีผลการปฏิบัติงานของ คณะกรรมการหมู่บ้าน บ้านสันต้นม่วงใต้ (กม.) ระดับอำ�เภอและ จงั หวัด ร  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภมู ิปัญญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ด้านกองทนุ และธรุ กิจชุมชน (การบริหาร จดั การกองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน) จากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ครูภูมปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การขบั ซอพื้นเมอื ง) นายดวงจันทร์ วโิ รจน์

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การขบั ซอพ้นื เมอื ง)

นายดวงจนั ทร์ วิโรจน์ ครูภมู ปิ ัญญาไทย ด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพื้นเมือง) ครดู วงจันทร์ วิโรจน์ เกดิ เม่อื วันท่ี ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ทอ่ี ำ�เภอสารภี จังหวดั เชียงใหม่ มคี วามเชย่ี วชาญในการขบั ซอ ทมี่ ปี ฏภิ าณไหวพรบิ บทซอจะแทรกค�ำ สอน คตธิ รรม คณุ ธรรม จรยิ ธรรม และมขุ ตลก ดว้ ยน�ำ้ เสยี งทไ่ี พเราะ สามารถประพนั ธบ์ ทซอท�ำ นองตงั้ เชยี งใหม่ ท�ำ นองพมา่ จะปุ ละมา้ ย เง้ียว ทำ�นองซออ่ือ ท่ีสร้างสรรค์สังคม ด้วยความเสียสละมุ่งม่ันท่ีจะถ่ายทอดความรู้ให้แก่ผู้เรียน ทกุ คน เพอ่ื สบื สานศิลปวัฒนธรรมของชาติใหส้ บื ไป ผลงานเป็นทยี่ อมรับของสังคม ทัง้ ระดบั จังหวัด และระดับภาค การท่คี รูดวงจนั ทร์ วิโรจน์ ได้นำ�ความรดู้ า้ นศิลปกรรม (การขบั ซอพื้นเมือง) ทต่ี นเองไดศ้ กึ ษา ค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความส�ำ เร็จเป็นประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ งั คม จงึ ได้รับการยกย่องเชิดชู เกียรตจิ ากสำ�นกั งานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ปน็ ครภู มู ปิ ัญญาไทย รุน่ ที่ ๗ ดา้ นด้านศิลปกรรม ประจ�ำ ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

นายดวงจนั ทร์ วโิ รจน์ ครภู ูมิปัญญาไทย ด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพน้ื เมือง) ชีวติ การศึกษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครดู วงจนั ทร์ วโิ รจน์ เกดิ ท่ีจงั หวัดเชยี งใหม่ มคี วามสนใจเรียนซอตงั้ แต่อายุ ๙ ขวบ ขณะนัน้ ศกึ ษาอยู่ ชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี ๔ โรงเรยี นท่งุ ศาลา ครดู วงจนั ทร์เรมิ่ เรียนรูแ้ ละฝึกหดั ซอพืน้ บา้ นตั้งแตพ่ .ศ. ๒๕๐๖ โดยฝกึ เป็นชา่ งซอและเรยี นร้กู ับครูหลายทา่ น คือ พอ่ ครูน้อยแสง ใจเมือง บ้านทุ่งศาลา จังหวัดเชยี งใหม่ พอ่ ครบู ญุ ศรี หอมสะอาด บ้านสันเมือง จังหวัดเชียงใหม่ แล้วมาฝึกขับซอพ้ืนบ้านกับพ่อครูศรีมา พระบาง อำ�เภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ ภายหลังได้ขอเป็นศิษย์เรียนขับซอกับแม่ครูบัวซอน ถนอมบุญ และเริ่มเข้าสู่วงการศิลปิน ขบั ซอพืน้ บา้ นล้านนา เม่ืออายไุ ด้ ๑๘ ปี แล้วมาฝากตัวเป็นศิษยแ์ ม่ครจู ันทร์สม สายธารา ศลิ ปินแห่งชาติ ท�ำ ให้ เข้าใจภาษาวรรณกรรมการขับซอพน้ื เมืองมากขน้ึ การสง่ั สมองคค์ วามรูต้ า่ งๆ มาเปน็ เวลานาน ทำ�ให้ครูดวงจนั ทร์ วิโรจน์ ไดร้ ับขนานนามว่า “พอ่ ครู” จาก ศลิ ปนิ แขนงเดยี วกนั และไดท้ �ำ การประพนั ธบ์ ทซอเทดิ พระเกยี รติ บทซอทเี่ กย่ี วกบั ประวตั พิ ธิ กี รรมตา่ งๆ ไวม้ ากมาย บทซอของทา่ นสอดแทรกเนอ้ื หาคำ�สอนเชงิ คณุ ธรรม จริยธรรม ท�ำ ใหเ้ ปน็ ทปี่ ระทับใจแก่ผู้ฟงั เป็นอย่างย่งิ และเปน็ ทนี่ ยิ มโดยทว่ั ไปจนได้รับฉายาว่า “ดวงจน๋ั เสียงผี” หรอื “ดวงจน๋ั เสียงจกั๊ จ่นั ” ระหวา่ งปี ๒๕๒๙ – ๒๕๓๐ ครดู วงจนั ทรเ์ คยเปน็ ครูอัตราจา้ ง สอนศลิ ปะซอ ป่ี ทีว่ ิทยาลยั นาฎศลิ ป์ เชียงใหม่ หลังจากเกษียณแล้ว ครดู วงจันทรส์ อนสะล้อ ซอ ขลุย่ ซอ ทโ่ี รงเรียนดอกเงนิ นักเรียนระดบั ชั้นประถม ศกึ ษาปีที่ ๒ – ๔ ด้วยความอุตสาหะและต้องการสืบสานภูมิปัญญาไทย ครูดวงจันทร์ยังคงมุ่งมั่นถ่ายทอดความรู้ ให้คำ�แนะน�ำ และสอนการขับซอแกผ่ ู้เรยี น ตลอดจนผู้บกพร่องทางสายตา และผู้สนใจทั่วไป

ภาคเหนือ 129 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครดู วงจนั ทร์ วโิ รจน์ เปน็ ผมู้ คี วามเชยี่ วชาญดา้ นการขบั ซอสามารถใชป้ ฏภิ าณโวหารในการโตต้ อบการขบั ซอได้ อยา่ งคมคาย จนเปน็ ทป่ี ระจกั ษแ์ กส่ าธารณชน และเปน็ ทยี่ อมรบั จากศลิ ปนิ แขนงเดยี วกนั องคค์ วามรทู้ เ่ี ปน็ เอกลกั ษณ์ โดดเด่นของครูดวงจนั ทร์จะเหน็ ได้จาก • มคี วามเช่ียวชาญการขับซอ โดยน�ำ ค�ำ เก่ามาสอดแทรก มีมขุ ตลก เต็มไปดว้ ยคตธิ รรมคำ�สอน มีเทคนิค ในการซอถาม – ตอบปัญหา ทำ�ใหผ้ ้ฟู งั มสี ่วนรว่ มและเป็นที่ช่นื ชอบประกอบกบั น�ำ้ เสียงทไี่ พเราะอกั ขระทช่ี ัดเจน มี พลงั ลักษณะการขับซอจะมกี ารเล่นเสยี งใหก้ ลมกลืนกบั เสียงปี่ (ท�ำ นองปี่จมุ ) จึงไดร้ บั ฉายาว่า ดวงช๋ันเสียงผี หรือ ดวงจันทร์เสยี งจ๊ักจั่น • ประพันธบ์ ทซอ ท�ำ นองต้งั เชยี งใหม่ ทำ�นองพม่า จะปุ ละม้าย เงย้ี ว ทำ�นองซออือ่ มากกว่า ๒๐ เพลง อาทิ ซอประวตั เิ จา้ แมจ่ ามเทวี ซอภยั โรคเอดส์ ทำ�นองตง้ั เจยี งใหม่ ซอเทิดไท้พระราชินนี าถ ซอเทดิ ไท้สมเดจ็ พระ เทพรัตนราชสุดาฯ ฯลฯ บทซอของท่านนำ�ไปใช้ในวงการซอแพร่หลาย และถ่ายทอดความรู้ให้กับศิษย์ทั้งในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศยั ไมม่ ากกว่า ๓๐ ปี • มปี ณธิ านดี เสยี งปไี มม่ หี มดไปจากแผน่ ดนิ เนอ่ื งจากมอี งคค์ วามรอู้ ยา่ งมหาศาลสามารถใชป้ ฏภิ าณโวหาร ในการโต้ตอบการขบั ซอไดอ้ ย่างคมคาย เปน็ ทีป่ ระจกั ษแ์ กส่ าธารณชน และเปน็ ทย่ี อมรบั จากศลิ ปนิ แขนงเดยี วกัน • สามารถสอนนักเรียนตาบอด ให้มที กั ษะในการซอ และเล่นดนตรีพ้นื เมืองได้ เท่ากับคนปกติ ชว่ ยสร้าง โอกาสและความเสมอภาคตลอดจนปมเด่นใหแ้ ก่ผู้เรยี นให้เกดิ ความภาคภมู ิใจในตนเอง การถา่ ยทอดความรู้ ครดู วงจนั ทร์ วโิ รจน์ ไดถ้ า่ ยทอดเกย่ี วกบั ดนตรพี นื้ เมอื ง และการซอใหแ้ กผ่ เู้ รยี น ทง้ั การศกึ ษาในระบบ นอก ระบบ และตามอัธยาศัย ดังนี้ การศกึ ษาในระบบ : ถา่ ยทอดความรใู้ หแ้ กโ่ รงเรยี นคนตาบอดภาคเหนอื โรงเรยี นสศี รปี า้ น โรงเรยี น บา้ นบวกเปา โรงเรยี นวดั งว้ิ เฒา่ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ โรงเรยี นยพุ ราช โรงเรยี น เชียงของ จงั หวัดเชียงราย โรงเรียนเทพบดนิ ทรว์ ิทยาเชยี งใหม่ มหาวิทยาลัย ราชภฏั เชียงใหม่ วทิ ยาลยั นาฎศิลป์เชียงใหม่ มหาวทิ ยาลัยพายัพ การศึกษานอกระบบ : ถา่ ยทอดความรใู้ หแ้ กก่ ลมุ่ เยาวชนทสี่ นใจดา้ นภาษาและวรรณกรรมนกั ศกึ ษาของ กศน. สอนดนตรแี ก่ชมรมพน้ื บ้านลา้ นนา กล่มุ ผูส้ งู อายุตำ�บลหนองป่าคร่ังและ นักเรียนที่บ้านในวันเสาร์และวันอาทิตย์ สอนโรงเรียนคนตาบอดภาคเหนือ ในพระบรมราชินปู ถมั ภ์ (ทุกวันเสาร)์

130 ครภู ูมปิ ัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การศกึ ษาตามอธั ยาศยั : ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ผสู้ นใจ ผ่านทางเอกสาร ซดี ี สื่อวทิ ยุ และแสดงละคร ซอร่วมกบั คณะลูกแม่นำ้�ปงิ - อัดเทปเพือ่ การศึกษาใหก้ ับจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั - เผยแพร่ศลิ ปะการซอพืน้ เมอื ง ณ สวนสยาม กรุงเทพฯ - เผยแพรศ่ ลิ ปะการซอพน้ื เมอื ง ในงานดนตรนี านาชาติ ณ สถาบนั ราชภฏั มหาสารคาม - ฝึกอบรมเยาวชนในโครงการถนนดนตรี วธิ ีการถา่ ยทอดความรู้ ครูดวงจันทร์ วโิ รจน์ มวี ิธกี ารถา่ ยทอดความรู้เป็นลำ�ดับข้นั ตอน ดังนี้ จะสอนใหล้ ูกศิษย์ซอไปตามบทประพนั ธ์ท่ีแตง่ ไว้ แล้วกจ็ ะดีดซึงคลอไปด้วย เพ่อื ใหศ้ ษิ ยไ์ ด้ร้เู สียงของดนตรี ฝกึ ซอให้เขา้ เสยี งดนตรี ฝกึ ใหร้ ้ทู ว่ งท�ำ นองของซอ ท�ำ นองต่างๆ วรรคข้ึนวรรคลง และเมอื่ ซอไปตามบทแลว้ เสียง เพย้ี นหรอื ซอไมถ่ กู ตอ้ งตามบท กจ็ ะกลบั มาตรงทผ่ี ดิ และจะใหซ้ อซ�้ำ ตรงนน้ั เพอ่ื ใหค้ ลอ่ งแคลว่ ถา้ เสยี งไมเ่ ขา้ กบั เสยี ง ดนตรีกจ็ ะดีดซึงด้วยแล้วซอไปด้วยเพ่อื ให้ลกู ศษิ ย์ซอไปตามเสียงทีค่ รูดวงจนั ทร์ได้น�ำ ซงึ่ ถอื ว่าเปน็ การประยุกตก์ าร เรียนการสอนซอพนื้ เมือง ๑. ร้จู ักทำ�นองซอ ๒. การข้ึนค�ำ ซอ ๓. รู้จกั เสียงดนตรี ๔. การลงคำ�ซอ ๕. ฝกึ จนเกิดความชำ�นาญ – แล้วฝึกปฏภิ าณ นอกจากสอนการขับซอ การประพันธบ์ ทซอแลว้ ครูดวงจนั ทร์ยงั สอนกริ ิยามารยาทการใชช้ วี ติ ในสงั คม เป็นต้น

ภาคเหนอื 131 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายดวงจนั ทร์ วิโรจน์ เกดิ เมื่อวนั ที่ ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ท่ีบ้านร้องเด่ือ ต�ำ บลท่า กวาง อำ�เภอสารภี จงั หวัดเชยี งใหม่ เปน็ บตุ รคนท่ี ๑ ในจ�ำ นวนพี่น้อง ๒ คน ของนายสม วิโรจน์ และนางนอ้ ย วิโรจน์ สมรสกบั นางแสงค�ำ วโิ รจน์ มีบตุ รชาย ๒ คน ได้แก่ นายจำ�รัส วิโรจน์ และ นายชัชวาล วิโรจน์ การศึกษา  ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ ๔ โรงเรียนวดั ทุ่งศาลา อ�ำ เภอสนั ป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ เกยี รตคิ ุณทไี่ ด้รบั ไดแ้ ก่ เกียรติบัตรเน่ืองในการสอนและการแสดงดนตรีพื้นบ้านล้านนา จากสำ�นักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ  พ.ศ. ๒๕๔๕ โล่รางวัลเพชรราชภฏั – เพชรล้านนา จากสถาบนั ราชภฏั เชียงใหม่ เกียรติบัตรการเป็นวิทยากรอบรมเยาวชนในโครงการถนนดนตรี  พ.ศ. ๒๕๔๖ จากสำ�นักงานคณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ  พ.ศ. ๒๕๔๖ เกยี รตบิ ตั รซอเทดิ พระเกยี รติ เชยี งใหม่ เนอ่ื งจากการสอนนกั เรยี น จนได้รับพระราชทานถ้วยรางวัลจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา  พ.ศ. ๒๕๔๗ จากโรงเรยี นเทพบดินทรว์ ิทยา เกยี รตบิ ตั รในการรว่ มวเิ คราะหก์ ระบวนวชิ าทส่ี อนจากวทิ ยาลยั นาฏ ศลิ ปะเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๘ เกียรติบัตรเน่ืองจากได้รับเชิญเป็นกรรมการตัดสินกิจกรรมดนตรี พ้ืนเมือง งานมหกรรมเปิดโลกการศึกษาจากสำ�นักงานเขตพื้นท่ี  พ.ศ. ๒๕๔๘ การศึกษาเชยี งใหม่ เขต ๕ เกยี รตบิ ตั รในดา้ นเขา้ รว่ มแสดงศลิ ปวฒั นธรรมของจงั หวดั เชยี งใหม่ จากคณะผ้จู ดั งานพชื สวนโลก  พ.ศ. ๒๕๔๙ เกียรติบัตรการเข้าร่วมแสดงศิลปะล้านนา จากมหาวิทยาลัย จฬุ าลงกรณ์ราชวิทยาลยั  พ.ศ. ๒๕๕๐ ครภู ูมิปญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพ้นื เมอื ง) จากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร  พ.ศ. ๒๕๕๔



ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (ละครซอพืน้ เมือง) นางบวั ชุม จนั ทรท์ พิ ย์

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (ละครซอพ้นื เมอื ง)

นางบวั ชมุ จนั ทร์ทิพย์ ครูภมู ิปญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (ละครซอพน้ื เมอื ง) ครบู ัวชมุ จนั ทร์ทิพย์ เกิดเมือ่ วนั ที่ ๑๓ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ ทบ่ี ้านทงุ่ ฟ้าบด จงั หวดั เชียงใหม่ เป็นผู้ท่ีมีความรู้และเชี่ยวชาญละครซอพ้ืนเมือง บทซอที่สร้างสรรค์มีผลงานมากกว่า ๒๐๐ เร่ือง มงุ่ สะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ ความมคี ณุ ธรรม คตธิ รรมค�ำ สอน ประวตั ศิ าสตรค์ วามเปน็ มา ต�ำ นานขนบธรรมเนยี ม ประเพณดี งั้ เดิม ตลอดจนการแกป้ ัญหาและพัฒนาสงั คม มุ่งถ่ายทอดความรู้แกผ่ ้เู รยี นและทุกคนดว้ ย ความอตุ สาหะ ผลงานเป็นทยี่ อมรบั ของสงั คม นอกจากจะเปน็ การอนุรักษ์ สบื สานศลิ ปะวฒั นธรรม ของชาติมใิ ห้สญู หายแล้ว ยงั ชว่ ยใหผ้ ูเ้ รียนเกิดการเรียนร้แู ละสามารถนำ�ไปใช้ในชวี ิตประจ�ำ วันได้ การทค่ี รูบัวชมุ จนั ทร์ทพิ ย์ ได้นำ�ความรดู้ า้ นศิลปกรรม (ละครซอพ้นื เมอื ง) ท่ตี นเองได้ศกึ ษา คน้ ควา้ คน้ พบ ฝึกฝนจนประสบความส�ำ เร็จเปน็ ประโยชน์โดยรวมแกส่ งั คม จึงไดร้ ับการยกยอ่ งเชดิ ชู เกยี รตจิ ากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธกิ าร ให้เป็นครูภูมปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ดา้ นศิลปกรรม ประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔

นางบัวชุม จนั ทร์ทิพย์ ครูภมู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (ละครซอพืน้ เมือง) ชีวติ การศึกษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครบู ัวชมุ จนั ทร์ทพิ ย์ เกดิ ที่จังหวดั เชยี งใหม่ เป็นบตุ รคนท่ี ๔ ในจ�ำ นวนที่นอ้ ง ๕ คน ครอบครัวมฐี านะ ยากจน บิดามารดาประกอบอาชีพค้าขายหมูน้อย ครูบัวชุมเป็นผู้ท่ีชื่นชอบเสียงซอที่ดังมาจากวิทยุที่แม่บัวแก้ว ซื้อมาฟงั แล้วได้ยินเสยี งของ พอ่ ครูอำ�นวย กลำ�พดั ทส่ี ถานวี ทิ ยุ วปถ.๒ แมบ่ ัวแก้ว แม่ของครบู วั ชมุ ได้ไปรบั ปาก กับครูอำ�นวยที่บ้านสันป่าข่อยว่าจะนำ�ครูบัวชุมไปเรียนซอ แต่ครูอำ�นวยบอกว่า “ท่ีนี่ไม่ใช่บ้านจ้างซอ ถ้าจะเรียน ซอเดย๋ี วจะใหไ้ ปเรยี นกับอีกคนหนงึ่ ” หลงั จากเรยี นจบช้นั ประถมศกึ ษาปีท่ี ๔ ทีโ่ รงเรียนท่งุ ฟา้ บดราษฎรบ์ ำ�รงุ แล้ว ครบู ัวชุมได้เรยี นรู้การซอกับ แมค่ รคู ำ�น้อย เหล่าแมว ซึ่งเปน็ ครคู นแรกของครูบัวชมุ ในชว่ งนัน้ ยังไม่ค่อยเข้าใจบทซอจึงถูกฝึกเต้นเป็นหางเครือ่ ง ภายหลังจงึ มาเรียนซอกับแมบ่ วั ตอง แก้วฝัน้ เปน็ เวลา ๗ ปี จงึ ได้ออกแสดงคร้ังแรกไดค้ า่ ตวั ๕ บาท ต่อมาปี ๒๕๒๕ ได้เป็นหัวหน้าชา่ งซอละคร “คณะลูกแม่ปิง” โดยรวบรวมช่างซอได้ ๑๕ คน มาร่วมงาน สรา้ งช่ือเสยี งเปน็ ท่รี ู้จกั ของคนทว่ั ไป ครูบัวชุมได้เผยแพร่ความรู้แก่ผู้สนใจท่ีเข้ามาศึกษาเรียนรู้ซอพื้นเมือง โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนรุ่นใหม่ ชว่ ยสรา้ งรายไดจ้ ุนเจือครอบครวั และใช้เปน็ คา่ ใช้จ่ายในการศึกษาเลา่ เรียน ทสี่ ำ�คญั เปน็ การอนุรักษศ์ ิลปะวฒั นธรรม ลา้ นนาซอพ้นื เมืองไว้เป็นมรดกของชาตติ ่อไป

ภาคเหนือ 137 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครูบัวชมุ จนั ทรท์ ิพยเ์ ป็นผูม้ คี วามรแู้ ละเชีย่ วชาญเกี่ยวกบั ละครซอพื้นเมอื งโดยสรา้ งผลงานท่ีเปน็ ประโยชน์ ในการช่วยแก้ปัญหาและพฒั นาสังคมโดย • สรา้ งสรรคล์ ะครซอพน้ื เมอื งทง้ั ประเภท ละครซอพน้ื เมอื ง นยิ ายพน้ื บา้ น ละครเกยี่ วกบั การแกไ้ ขปญั หา และพัฒนาสังคม ซอประวตั คิ วามเปน็ มา ต�ำ นานขนบประเพณวี ฒั นธรรมด้งั เดิม • ประพนั ธเ์ นอื้ รอ้ งโดยจดุ เดน่ ของละครซอจะเนน้ เรอ่ื งคณุ ธรรมทเ่ี ยาวชนหรอื ประชาชนทว่ั ไปพงึ ประพฤติ ปฏิบตั ิ การแสดงจะต้องมคี วามแม่นยำ�และถกู ตอ้ งตามฉนั ทลักษณ์ ในการเขียน การใชภ้ าษาคำ�เมืองลา้ นนา เพอ่ื สบื สานวรรณกรรมลา้ นนาโบราณใหค้ งไว้ ลลี าการแสดงและเครอื่ งแตง่ กายเหมาะสมกบั บทเนอ้ื หาในบทละครซอพนื้ เมอื งเร่ืองนนั้ ๆ • ผลงานละครซอพ้นื เมืองท่ีสร้างสรรค์และไดร้ ับการยอมรับมมี ากกว่า ๒๐๐ เร่ือง อาทิ - ละครซอพนื้ เมืองแก้ไขปัญหาและพฒั นาสังคม : ผลงานท่สี รา้ งสรรค์ ไดแ้ ก่ ละครเรอื่ ง การอนรุ กั ษ์ ป่าไม้ การอนุรักษ์ส่ิงแวดล้อม การรณรงค์ต่อต้านยาเสพย์ติด โรคเอดส์ และประกันสังคม ซ่งึ ทกุ เร่อื งเผยแพรอ่ อกอากาศทางสถานโี ทรทัศนช์ ่อง ๘ - ละครซอพื้นเมืองนิยายพื้นบ้าน : ละครซอพ้ืนเมือง กำ�พร้าบัวตอง เต่าน้อยอองคำ� ลูกทรพี จงั คนเอน็ จุ๊อา้ ยขายควาย ตำ�นานสงกรานต์ - ซอตำ�นานเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ขนบธรรมเนียมประเพณี : ประวัติครูบาขาวปี ประวัติ นางกวัก ตำ�นานพระอุปคุต ประวัติพระธาตุดอยคำ�และพระนางจามเทวี ประวัติหอยไห้ วิบากกรรม เกยี้ วสาวหลานสอนปู่ต�ำ นานหนองสะเรียม ตำ�นานลูกทรพี ปอยเข้าสังข์ เป็นตน้ การถ่ายทอดความรู้ ครูบัวชุม ได้ถ่ายทอดความรู้ละครซอพื้นเมืองเก่ียวกับละครซอพ้ืนเมือง ละครซอพ้ืนเมืองนิยายพื้นบ้าน ทำ�นองซอต่างๆ ใหก้ บั ผู้เรียน และกลุม่ ผู้สนใจ ดังน้ี การศกึ ษาในระบบ : เป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้แก่นักเรียนโรงเรียนสันป่าตองวิทยาคม โรงเรียน ทงุ่ เสยี้ ว (นวรฐั ) โรงเรยี นศรณั ยป์ ญั ญา โรงเรยี นบา้ นมว่ งพนี่ อ้ ง โรงเรยี นสารภี วทิ ยาคาร โรงเรียนเทศบาล ๑ (ทงุ่ ฟา้ บด) และโรงเรียนเทพศิรนิ ทร์เชยี งใหม่ และโรงเรยี นต่าง ๆ ในจงั หวดั

138 ครูภูมิปญั ญาไทย ร่นุ ที่ ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การศกึ ษานอกระบบ : วิทยากรถ่ายทอดให้แก่เครือข่ายต่างๆ เช่นโฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา ชมรมวิถีล้านนา ชมรมอนุรักษ์ภาษาและวัฒนธรรมล้านนา ศูนย์เรียนรู้ เพื่ออนุรักษ์ ซอ ค่าว จ๊อย ซงึ สะล้อ ปีจ่ มุ การศกึ ษาตามอัธยาศัย : - ถ่ายทอดองค์ความรู้ให้แก่ประชาชนทั่วไป จนนำ�ความรู้ไปใช้สร้างอาชีพได้ จำ�นวน ๒๐ คน - แสดงละครซอพ้ืนเมืองออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์กรมประชาสัมพันธ์ เชยี งใหม่ ชอ่ ง ๑๑ วธิ กี ารถ่ายทอดความรู้ ครูบวั ชมุ จนั ทร์ทพิ ย์ มกี ระบวนการในการถ่ายทอดความรูใ้ หผ้ ู้เรียนและผู้สนใจ ดงั น้ี • วางแผนการเรยี นรู้ จดั ท�ำ ฉนั ทลกั ษณใ์ นการเขยี นซอ ใหผ้ เู้ รยี นเขยี นแบบประพนั ธ์ และทอ่ งบทกลอนนน้ั ๆ • สอบถามความพรอ้ ม ความแม่นยำ�ในการขับซอ ทดลอง ซกั ซอ้ มก่อนการแสดงอย่างสมำ่�เสมอ • ฝึกใหผ้ ้เู รียนทอ่ งจ�ำ เน้อื หาของบทซอใหแ้ ม่นยำ�และถูกต้องเหมาะสมกับการแสดงในโอกาสตา่ งๆ

ภาคเหนือ 139 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นางบวั ชุม จันทร์ทิพย์ เกิดเมอ่ื วันท่ี ๑๓ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ ท่ีบ้านทุ่งฟา้ บด ต�ำ บลบา้ นกลาง อำ�เภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นบุตรคนที่ ๔ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๕ คน ของนายมูล อินถา และนางแก้ว กิติยศ สมรสกับนายสุพัฒน์ จันทร์ทิพย์ มีบุตรหญิง ๑ คน ได้แก่ นางสาวพัชรี จันทรท์ พิ ย์ การศกึ ษา  พ.ศ. ๒๕๑๑ ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๔ โรงเรยี นทงุ่ ฟา้ บดราษฎรบ์ �ำ รงุ จงั หวดั เชยี งใหม่ เกียรตคิ ณุ ทไ่ี ดร้ บั ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๒ รางวลั ชนะเลศิ การประกวดซอพนื้ เมอื ง จากสภาวฒั นธรรมจงั หวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๒ โลเ่ กียรติคณุ ประเภทส่อื พืน้ บา้ นภาคเหนือ จากสำ�นักนายกรัฐมนตรี  พ.ศ. ๒๕๔๕ โล่เกียรติคุณ ผู้มีผลงานดีเด่นด้านวัฒนธรรม สาขานันทนาการ จากคณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ  พ.ศ. ๒๕๔๕ โล่เกียรติคุณศิลปินดเี ด่น สาขาวรรณกรรม จงั หวัดเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๐ โล่เชิดชูเกียรติ รางวัลดีเด่นประเภทศิลปิน สาขาศิลปะ-การแสดง ด้านการขบั ซอพน้ื เมือง จากนายอำ�เภอสนั ปา่ ตอง  พ.ศ. ๒๕๕๓ โล่เกียรติคุณผู้ทำ�คุณประโยชน์แก่เด็กและเยาวชนดีเด่นแห่งชาติ สาขาศลิ ปวัฒนธรรม ประจำ�ปพี ุทธศกั ราช ๒๕๕๓  พ.ศ. ๒๕๕๔ โล่เกียรติยศ เพชรราชภัฎ– เพชรล้านนา สาขาศิลปะการแสดง ด้านซอพนื้ เมือง จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฎั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านศิลปกรรม (ละครซอพ้ืนเมือง) จากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธกิ าร



ครภู ูมิปญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (การฟอ้ นสาวไหมต้นแบบ) นางบัวเรยี ว รัตนมณภี รณ์

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (การฟอ้ นสาวไหมต้นแบบ)

นางบัวเรยี ว รัตนมณภี รณ์ ครภู มู ิปัญญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (การฟ้อนสาวไหมต้นแบบ) ครูบัวเรยี ว รตั นมณีภรณ์ เกดิ เมื่อวันที่ ๒๒ กันยายน พ.ศ. ๒๔๙๘ ทจี่ ังหวัดเชยี งรายมีความรู้ ความเชี่ยวชาญนาฎศิลป์พ้ืนบ้านล้านนาเก่ียวกับการฟ้อนดาบ การฟ้อนเชิง การฟ้อนเล็บเชียงราย การฟอ้ นเทียน และการฟ้อนสาวไหม ซ่งึ ไดร้ บั การยกยอ่ งใหเ้ ปน็ ต้นแบบการฟ้อน อนั เปน็ เอกลกั ษณ์ ของจงั หวดั เชยี งราย ศลิ ปะการฟ้อนสาวไหมสะท้อนวิถีชวี ิตความเป็นอยขู่ องชาวล้านนา ดังนน้ั ผลงาน การถ่ายทอดและการแสดงนาฎศิลป์พื้นบ้านล้านนา ส่งผลให้เยาวชนและผู้สนใจเกิดความตระหนัก และเห็นคณุ คา่ ในการอนุรักษศ์ ิลปะการแสดงพนื้ บา้ นลา้ นนาให้คงอยู่สืบไป การที่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ ได้นำ�ความรู้ด้านศิลปกรรม (การฟ้อนสาวไหมต้นแบบ) ท่ีตนเองได้ศึกษาค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแก่สังคม จึง ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็น ครูภมู ปิ ญั ญาไทย รุน่ ที่ ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม ประจำ�ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

นางบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ ครูภมู ิปัญญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (การฟอ้ นสาวไหมตน้ แบบ) ชวี ติ การศึกษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครูบวั เรยี ว รัตนมณภี รณ์ เกิดและเตบิ โตที่จงั หวัดเชียงราย ในวยั เดก็ ไดร้ ับการถา่ ยทอดความร้ดู า้ นการฟ้อน เชิง ฟอ้ นดาบ และการฟอ้ นสาวไหม จากนายกยุ สภุ าวสทิ ธิ์ (บิดา) ซงึ่ เปน็ ศิลปนิ ชา่ งฟอ้ นแหง่ หมบู่ ้านศรที รายมลู อ�ำ เภอเมือง จงั หวัดเชียงราย ครบู วั เรียวได้ศกึ ษาศิลปะการฟ้อนจากการสงั เกต การอา่ น และจากการสร้างสมประสบการณ์ ได้เรียนรู้ การฟ้อนเล็บ ฟ้อนเทียน ฟ้อนศรนี วล ฟ้อนสร้อยแสงแดง ฟอ้ นเงยี้ ว จากนายโม ใจสม นอกจากนี้ ได้ศึกษาเพิม่ เตมิ จากเอกสารและผรู้ อู้ ีกหลายท่าน จึงท�ำ ใหม้ คี วามเชย่ี วชาญดา้ นการฟ้อนสาวไหม และการฟ้อนพนื้ บ้านล้านนา จาก การนำ�องค์ความรู้ที่ได้ศึกษามาปรับให้เป็นรูปแบบเฉพาะตน จึงได้รับการยกย่องให้เป็นเอกลักษณ์การฟ้อนของ ชาวจงั หวัดเชยี งราย กระบวนการเรยี นรขู้ องครบู วั เรยี ว มคี วามพเิ ศษเพราะใชก้ ารซมึ ซบั จดจ�ำ ทา่ ร�ำ น�ำ ไปบนั ทกึ ทา่ ฟอ้ น โดยใชก้ าร วาดเป็นรูปการ์ตูน ประกอบเนอ้ื ความบรรยาย แมค้ วามรใู้ นระบบจะศกึ ษาจบชัน้ ประถมศกึ ษาปีท่ี ๔ แตก่ ระบวนการ บันทึกและการนำ�มาพัฒนา การคิดค้นท่ารำ� ทำ�ให้ครูบัวเรียวสามารถพัฒนามาตรฐาน ท่าฟ้อนได้อย่างต่อเน่ือง เปน็ เวลากวา่ ๕๐ ปี มีการถ่ายทอดความรู้ความเชย่ี วชาญในการฟอ้ นให้แก่นักเรียน นักศกึ ษา ผสู้ งู อายุ ผู้สนใจ ทง้ั ยงั ไดจ้ ดั แสดงในงานต่างๆ อย่างตอ่ เน่ือง

ภาคเหนอื 145 ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครบู วั เรียว มคี วามร้แู ละความเชีย่ วชาญการฟ้อนสาวไหมและการแสดงพืน้ บา้ นลา้ นนา ไดถ้ ่ายทอดความรู้ ตั้งแต่ ปี พ.ศ. ๒๕๐๖ จนถึงปจั จบุ นั ผลงานเปน็ ท่ีประจกั ษ์ ดงั น้ี • การฟ้อนสาวไหม ๑๓ ท่า ใช้สำ�หรับ นักเรียน นักศึกษา และผสู้ นใจ ไดแ้ ก่ ทา่ ไหว้ ท่าบิดบัวบาน ท่าพญาครุฑบิน ท่าสาวไหมช่วงยาว ท่าม้วนไหมซ้ายขวา ท่าตากฝ้าย ท่าม้วนไหมใต้เข่า ทา่ มว้ นไหมใตศ้ อก ทา่ พงุ่ หลอดไหม ทา่ สาวไหมรอบตวั ทา่ คลี่ปมไหม ทา่ ปเู ปน็ ผนื ผ้า และท่าพับผ้า • การฟ้อนสำ�หรับผู้สูงอายุ ได้ปรับปรุง ท่ารำ�ส�ำ หรับผูส้ งู อายุใหเ้ หมาะสมกับวยั โดยใช้ ๘ ท่า ซึ่งปรับย่อลงให้เหมาะสมกับผู้มีอายุ ดังน้ี ท่าคุกเข่าไหว้ ท่าบิดบัวบาน ท่าพญาครุฑบินและ มว้ นไหมซา้ ยขวา ลกุ ขนึ้ ฟอ้ นสาวชว่ งยาว ทา่ คลป่ี มไหม และท่ามว้ นมือปูเป็นผืนผา้ ทา่ ฟอ้ นของครูบัวเรียวสะท้อนชีวิตและสังคมของคนเม่ือ ๕๐ ปีท่แี ล้ว จงึ เปน็ การติดตาม ประวตั คิ วามเป็นมาของการใช้ชวี ิตของมนษุ ยใ์ นอดตี • นำ�ความรู้ ท่ไี ด้รับจากบิดา และพอ่ ครูโม ใจสม มาประดิษฐ์ท่าฟ้อน แม่หญงิ ลา้ นนา และรำ�วงพืน้ บ้าน • ครูบัวเรียว ได้จดลิขสิทธ์ิท่ารำ�และประวัติความเป็นมาของการฟ้อนสาวไหมต่อกรมการทรัพย์สิน ทางปัญญา เม่อื วันที่ ๑๑ มิถุนายน ๒๕๔๒ ครูบวั เรยี วมีความเชย่ี วชาญ การฟ้อนเล็บ เชยี่ วชาญการฟ้อนดาบ การฟอ้ นเชงิ การฟอ้ นแมห่ ญงิ ล้านนา และการฟ้อนเทยี น ซ่ึงเนน้ นาฎศิลปพ์ ้นื บ้านลา้ นนา

146 ครูภูมิปญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การถา่ ยทอดความรู้ ครบู วั เรยี วไดถ้ า่ ยทอดการฟอ้ นสาวไหม การฟอ้ นเลบ็ เชยี งราย การฟอ้ นดาบ การฟอ้ นเชงิ และการฟอ้ นเทยี น ใหแ้ ก่นักเรยี น นักศกึ ษา ผู้สงู อายุ และผู้สนใจ ดงั น้ี การศึกษาในระบบ : เป็นวิทยาฟ้อนสาวไหมและฟ้อนพื้นบ้านล้านนา ให้แก่ชมรมศิลปะการแสดง พ้ืนบ้านล้านนา นักศึกษาในระดับอุดมศึกษาในเขตจังหวัดภาคเหนือตอนบน ไดแ้ ก่ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ มหาวทิ ยาลยั นเรศวรพษิ ณโุ ลก สถาบนั ราชภฏั เชยี งราย มหาวทิ ยาลยั แมฟ่ า้ หลวง วทิ ยาลยั นาฏศิลปเ์ ชยี งใหม่ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยี ราชมงคลล้านนาวิทยาเขตภาคพายัพ และเป็นวิทยากรฟ้อนเล็บให้แก่ โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา และโรงเรียนในเขตเทศบาล จงั หวัดเชียงราย การศกึ ษานอกระบบ : เปน็ วทิ ยากรถา่ ยทอดการฟอ้ นสาวไหม การฟอ้ นเลบ็ และการฟอ้ นพน้ื บา้ นลา้ นนา ใหแ้ กก่ ล่มุ สตรใี นเขตเทศบาลเมืองเชยี งราย กลุ่มแม่บ้านในจังหวัดเชยี งราย กลุ่มสตรีวัยทอง ตามโครงการของสำ�นักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย และกลมุ่ สตรอี าสาสมคั รรกั ษาดินแดน และผสู้ นใจทีม่ าเรียนร้ทู ีบ่ า้ น การศึกษาตามอัธยาศยั : เผยแพร่โดยจัดการแสดงในงานศิลปวัฒนธรรมอุดมศึกษา และโรงเรียน ในเครือข่ายวัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย เครือข่ายสภาวัฒนธรรมเทศบาล เมืองเชียงราย และเครือข่ายวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง แสดง ในงานร่นื เรงิ ตา่ งๆ

ภาคเหนอื 147 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วธิ ีการถา่ ยทอดความรู้ ครบู วั เรยี ว รตั นมณีภรณ์ มีวธิ กี ารในด้านการฟ้อนถา่ ยทอดความร้กู ารฟอ้ นสาวไหมที่เป็นลำ�ดับข้ัน ทั้งยัง รกั ษาธรรมเนยี มปฏิบตั ทิ ่ีเปน็ ประเพณโี บราณไวอ้ ยา่ งครบถว้ น ดงั นี้ ๑. อธิบายให้เข้าใจความเป็นมาของการฟ้อน เพื่อสร้างความตระหนักและให้เห็นคุณค่าเป็นการสร้าง แรงจูงใจให้มคี วามอดทนต่อการฝกึ ๒. จดั ใหม้ พี ธิ กี ารขน้ึ ครพู รอ้ มเคร่อื งเซ่นไหว้ บชู าพระรตั นตรยั และกล่าวคำ�โยงครู ๓. ฝึกหดั ทักษะการหัดจับมอื มอบมือ ต้ังวงแขน วาดแขน การวางใบหนา้ สายตา ๔. ฝกึ หดั ทกั ษะทา่ ฟอ้ นดว้ ยการเดนิ ตามจงั หวะของเพลง ฝกึ หดั ยอ่ ตวั ลกุ เดนิ โดยใชฉ้ ง่ิ เปน็ ตวั ก�ำ กบั จงั หวะ ๕. ฝึกหดั ฟ้อนด้วยแขนและเทา้ ก้าวเดนิ โดยใช้เพลงประกอบจนครบท่าฟอ้ น ถ้าผู้เรียนเป็นนักเรียนและนักศึกษา จะถ่ายทอดความรู้ โดยเริ่มจากอธิบายความเป็นมาของการ ฟ้อนสาวไหม เพ่ือให้ผู้เรียนตระหนักเห็นความสำ�คัญและเห็นคุณค่า หลังจากน้ันเข้าสู่พิธีการไหว้ครูแล้วจึงสาธิต และใหผ้ ู้เรยี นฝึกหัดจีบมอื มว้ นมอื ตงั้ วงแขน วาดแขน ฝกึ หดั ท�ำ รำ� ๑๓ ทา่ พรอ้ มทง้ั ฝึกเดินตามจังหวัดเพลง

148 ครูภูมปิ ญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางบัวเรียว รัตนมณีกรณ์ เกิดเม่ือวันที่ ๒๒ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๙ ที่บ้านศรีทรายมูล อำ�เภอเมือง จังหวัดเชียงราย เป็นบุตรคนที่ ๒ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๓ คน ของนายกุย สุภาวสิทธ์ิ และนางจันทร์ฟอง สุภาวสิทธ์ิ สมรสกับนายโสภณ รัตนมณีภรณ์ (เสียชีวิต) มีบุตรหญิง ๓ คน ไดแ้ ก่ นางสายไหม แกว้ ประการ นางสายชล บญุ มาก และนางสนธยา ตาหล้า การศกึ ษา  พ.ศ. ๒๕๐๐ ช้ันประถมศึกษาศึกษาปีท่ี ๔ โรงเรียนบ้านหนองบัว ตำ�บลรอบเวียง อ�ำ เภอเมือง จังหวัดเชยี งราย  พ.ศ. ๒๕๔๗ ศลิ ปศาสตรบ์ ณั ฑติ กติ ตมิ ศกั ด์ิ นาฎศลิ ปแ์ ละการละคร จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั เชียงราย เกียรติคณุ ทีไ่ ดร้ บั ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๑๐ โลด่ า้ นการฟอ้ นสาวไหม จากคณะกรรมการบณั ฑติ ในงานรว่ มฉลองรบั ปรญิ ญาคณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๒๖ โลผ่ สู้ ร้างสรรค์ส่ือชาวบา้ นดเี ดน่ (ฟอ้ นสาวไหม) จากคณะส่งเสรมิ และ ประสานงานเยาวชนแหง่ ชาติ  พ.ศ. ๒๕๓๗ ประกาศเกียรติคุณจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ในฐานะเป็น “แม่ครู” ของชมรมพื้นบา้ นล้านนา  พ.ศ. ๒๕๔๒ โล่ศิลปินดีเด่นจังหวัดเชียงราย สาขาศิลปะการแสดงฟ้อนสาวไหม จากคณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ  พ.ศ. ๒๕๔๔ ประกาศนียบัตร ในการสืบทอดและอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมไทย จากมหาวิทยาลยั แม่ฟา้ หลวง จงั หวดั เชียงราย  พ.ศ. ๒๕๔๖ เกียรติบัตรการแสดงพ้ืนบ้านภาคเหนือ (ฟ้อนสาวไหมต้นฉบับ) จากวทิ ยาลยั นาฎศลิ ปเ์ ชียงใหม่

ภาคเหนือ 149 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√  พ.ศ. ๒๕๔๗ ปริญญาศิลปศาสตร์บัณฑิตกิตติมศักด์ิ สาขานาฎศิลป์และการแสดง จากมหาวทิ ยาลัยเชยี งราย  พ.ศ. ๒๕๕๐ รบั พระราชทานรางวลั พระสทิ ธธิ าดาทองค�ำ สาขาศลิ ปะการแสดงพน้ื บา้ น มหาวิทยาลัยธุรกจิ บัณฑติ  พ.ศ. ๒๕๕๓ รบั พระราชทานโลผ่ ทู้ �ำ คณุ ประโยชนด์ า้ นนนั ทนาการ ประเภทการเตน้ ร�ำ ฟอ้ น และร�ำ พนื้ บา้ น จากกรมพลศกึ ษา กระทรวงการทอ่ งเทย่ี วและกฬี า  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม (ฟ้อนสาวไหมต้นแบบ) จากส�ำ นกั งานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ