ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 7 ภาคเหนือ

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (จิตรกรรมและสื่อผสม)

นายรงุ่ โรจน์ เปี่ยมยศศักดิ์ ครภู ูมปิ ัญญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (จติ รกรรมและสื่อผสม) นายรุ่งโรจน์ เป่ยี มยศศักด์ิ เกดิ เมือ่ วันที่ ๕ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๐๗ อ�ำ เภอสันปา่ ตอง จังหวดั เชยี งใหม่ เปน็ ผมู้ คี วามรคู้ วามเชย่ี วชาญดา้ นจติ รกรรมลา้ นนาแบบไทยประเพณแี ละสอ่ื ภมู ปิ ญั ญาพน้ื บา้ น ได้สร้างสรรค์งานศิลปะให้มีความโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เป็นมิติใหม่ของวงการศิลปะไทย ด้วยผลงานท่ีมีความงดงาม โดยแบ่งเป็นภาพยุคจิตรกรรมไทยประเพณี ยุคจิตรกรรมจัดวาง และ ยคุ ศลิ ปะสาธารณะ องคค์ วามรดู้ งั กลา่ วไดถ้ า่ ยทอดความรแู้ ละจดั แสดงเผยแพรใ่ หแ้ กผ่ เู้ รยี นและบคุ คล ทกุ ภาคสว่ น โดยเชอื่ มโยงภมู ปิ ญั ญาพนื้ บา้ นลา้ นนากบั กระบวนการกลมุ่ ทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ความรกั ความสามคั คี และความรว่ มมอื ของชมุ ชนอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง อกี ทง้ั เปน็ การอนรุ กั ษแ์ ละสบื สานศลิ ปะลา้ นนาแกค่ นรนุ่ หลงั สืบไป ผลงานเปน็ ท่ยี อมรบั ของสังคมทัง้ ในประเทศและต่างประเทศ การท่คี รูรุง่ โรจน์ เปี่ยมยศศกั ดิ์ ได้นำ�ความรู้ด้านศลิ ปกรรม (จติ รกรรมและสื่อผสม) ท่ีตนเอง ไดศ้ กึ ษาคน้ ควา้ คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การยกยอ่ ง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม ประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔

202 ครภู มู ิปัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายรุ่งโรจน์ เป่ียมยศศกั ด์ิ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ด้านศิลปกรรม (จติ รกรรมและสอ่ื ผสม) ชีวิต การศึกษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครรู ุ่งโรจน์ เปย่ี มยศศักดิ์ เกดิ ที่อำ�เภอสนั ป่าตอง จงั หวดั เชียงใหม่ บิดามอี าชีพเป็นช่างถา่ ยรูป มารดา เป็นผู้จัดการร้านถ่ายรูปรังสิมันต์ หลังจากเรียนจบปริญญาตรี คณะจิตกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ จาก มหาวทิ ยาลัยศิลปากร ไดก้ ลับมาใช้ชวี ิตท่ีเชยี งใหมส่ นใจงานของกลมุ่ สล่าบ้านถวาย ได้เรียนรเู้ ร่ืองการเขียนภาพพ้ืน เมอื งจากครูจงรักษ์ ศิริตัน ซ่งึ เป็นครูคนแรก แล้วฝึกเขยี นภาพเอง ในปพี .ศ. ๒๕๓๑-๒๕๓๕ ไดศ้ กึ ษาเพม่ิ เตมิ เกย่ี วกบั เทคนคิ การท�ำ ของใหมใ่ หด้ เู หมอื นเกา่ กบั กลมุ่ สลา่ หมบู่ า้ นถวาย อ�ำ เภอหางดง จงั หวดั เชยี งใหม่ และเรยี นรจู้ ากคน้ ควา้ อา่ นหนงั สอื วารสาร ผลงานของภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ นหรอื ศลิ ปนิ ไทย เชน่ อาจารย์ถวัลย์ ดชั นี อาจารยป์ ระเทือง เอมเจริญ แลว้ นำ�มาฝกึ ฝนดว้ ยตนเอง ดว้ ยความทีม่ จี ิตสาธารณะ มองเหน็ คุณค่ามรดกทางวฒั นธรรมและปัญหาสังคมท่ีก�ำ ลงั เสื่อมถอยลง จึงวางแผน รว่ มกับชุมชนพัฒนาสงั คม โดยใชศ้ ลิ ปะ เปน็ การส่ือสารด้วยภาพ ช่วยกล่อมเกลาจติ ใจผ้เู รียนให้เกิดทศั นคติ ทางบวก จนสามารถรวมพลังแกป้ ัญหาทีเ่ กดิ ขึ้นในชมุ ชนได้ส�ำ เรจ็ ปัจจุบันครูรุ่งโรจน์มุ่งมั่นพัฒนาศิลปะและถ่ายทอดองค์ความรู้แก่ผู้เรียนท่ีสนใจในงานศิลป์อย่างต่อเน่ือง นอกจากน้ีเปิดบ้านเป็นสถานที่แสดงผลงาน ด้วยต้องการอนุรักษ์และเผยแพร่วัฒนธรรมของชาติให้คนรุ่นหลัง ไดส้ ืบสานต่อไป

ภาคเหนอื 203 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครรู ุ่งโรจน์ ดส้ ร้างสรรคผ์ ลงานตั้งแตป่ ี ๒๕๓๑ จนถงึ ปจั จุบนั โดยแบง่ ผลงานออกเป็น ๓ ยคุ คือ ๑) ยุค จติ รกรรมไทยประเพณี ปี ๒๕๓๑-๒๕๔๐ ๒) ยคุ จิตรกรรมจดั วาง ปี ๒๕๔๑-๒๕๔๘ และ ๓) ยุคศลิ ปะสาธารณะ ปี ๒๕๔๙-๒๕๕๓ • สร้างสรรค์ผลงานจิตรกรรมแบบไทยประเพณี นำ�ภาพจิตรกรรมฝาผนังวิหารโบราณล้านนา มาสร้าง องคป์ ระกอบศลิ ปะและทศั นธาตแุ บบใหม่ ดว้ ยกระบวนการสรา้ งพนื้ ผวิ ใหเ้ กดิ รอ่ งรอยแตกรา้ ว และเทคนคิ การเคลอื บสี ลงบนชิ้นงาน ท่มี ีรปู เหมอื นผา่ นกาลเวลามายาวนาน สะทอ้ นวฒั นธรรมลา้ นนา • นำ�เทคนิคศิลปะทำ�ของใหม่ให้เหมือนของเก่า (Antique Art) จากช่างพ้ืนเมืองของหมู่บ้านถวาย อำ�เภอหางดง จงั หวดั เชียงใหม่ มาเป็นเทคนคิ หลักในการสรา้ งพฒั นาผลงานศิลปะเป็นตน้ แบบในการสรา้ งผลงาน ศิลปะร่วมสมยั ไดแ้ กผ่ ลงานชุดพทุ ธานุสติ จ�ำ นวน ๕๐ รูป ใช้เวลา ๒ ปี • สร้างสรรค์งานด้วยการนำ�เน้ือหาของหลักพุทธศาสนาเกี่ยวกับอนัตตาและหลักธรรมมาสร้างสรรค์เป็น ศลิ ปะจดั วางกลางแจง้ • ออกแบบและร่วมจัดสร้างวิหารแบบศิลปะโบราณล้านนา และนำ�แนวคิดแบบโบราณมาร้ือฟื้นใหม่ใน จติ รกรรมฝาผนงั ภาพชดุ “ทิพยเ์ ทพสมังคี” ทว่ี ดั แมส่ ะป๊อก อ�ำ เภอแม่วาง จงั หวดั เชียงใหม่ ปี ๒๕๔๙-๒๕๕๑ โดยใช้วสั ดุไมท้ ี่ชาวบา้ นทมี่ ีอยใู่ นสวนแลว้ น�ำ มาบรจิ าค มงุ่ ให้ชมุ ชนในทอ้ งถิน่ มสี ่วนร่วมและเกดิ ความรัก หวงแหนใน สิ่งที่ตนรว่ มสรา้ ง และเปน็ การสง่ เสริมให้เกดิ การอนรุ กั ษศ์ ิลปะศิลปวัฒนธรรมลา้ นนามิให้สญู หาย • พฒั นาประยุกตผ์ ลงานด้วยเทคนิคกระบวนการตงั้ แต่รูปแบบและหัตถกรรมพื้นบา้ น มาสร้างสรรคไ์ ด้ชิ้น งานใหม่เป็นภาพพื้นเมืองศิลปะล้านนาที่เก่ียวข้องกับศาสนาประเพณี วัฒนธรรมผสมผสานศิลปะร่วมสมัย แต่คง ความเปน็ โบราณ ได้จดั ต้ังโครงการยอ้ นยคุ สนั ปา่ ตอง

204 ครูภูมปิ ัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การถา่ ยทอดความรู้ ครูรุ่งโรจน์ ได้ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านจิตรกรรมและเทคนิคการวาดภาพต่างๆ ให้แก่ผู้เรียนทั้งในระบบ นอกระบบ และตามอธั ยาศยั ดังน้ี การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้ให้กับผู้เรียนโรงเรียนสันป่าตองวิทยาคม โรงเรียนอื่นๆ ในอ�ำ เภอสันป่าตอง อ�ำ เภอแม่วาง อำ�เภอสารภี และโรงเรยี นวชริ าลยั การศกึ ษานอกระบบ : ถา่ ยทอดแก่พระปริยตั ธิ รรม เกีย่ วกับปิดทอง ลงรัก และเขียนลาย ทโี่ รงเรยี น สนั ป่าตองศกึ ษา (วดั ศรีปนั เงนิ ) การศกึ ษาตามอัธยาศัย : - เป็นวิทยากรให้ความรู้และจัดแสดงผลงานผ่านสื่อวิทยุ โทรทัศน์ อาทิ รายการเสียงลา้ นนา ตอนรากเหง้าลา้ นนาท่ีสทท. จังหวดั เชียงใหม่ - รายการวิทยุ/โทรทัศน์ รายการมองเมืองเหนือ สทท ๑๑ เชียงใหม่ รายการเวทลี ้านนา รายการ “ART TODAY”ชอ่ ง ๙ อ.ส.ม.ท. เนชนั่ แนล เชียงใหม่ รายการวิทยุนิทรรศการ “เกิดตี้เจียงใหม่” กรมประชาสัมพันธ์ เชยี งใหม่ วทิ ยุ อ.ส.ม.ท ลำ�พูน รายการสบายยามบา่ ย ตอน “จติ รกรรม จดั วาง สังฆานสุ ต”ิ FM ๑๐๐ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ - นิตยสารลูกรัก บ้านและสวน ขวญั เรอื น หนงั สือพมิ พส์ ยามโพสต์ ผจู้ ดั การ คมชัดลึก มติชน สยามรัฐ กรุงเทพธุรกิจ DESIGH & PLANING BANGKOK POST - นิทรรศการ“โครงการย้อนยคุ สันป่าตอง” นทิ รรศการศลิ ป “อตั ตา-อนตั ตา” หอศิลปจ์ ามจุรี จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย - นิทรรศการภาพต้นแบบ” ทิพย์เทพสมังคี” จิตรกรรมฝาผนังวัดแม่สะป๊อก จังหวดั เชียงใหม่ - ศิลปะตดิ ตัง้ ถาวร ศูนย์ปฏิบตั ธิ รรมนานาชาติ มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณ์ ราชวิทยาลัย วทิ ยาเขตเชยี งใหม่ - เผยแพร่ผลงานทางอนิ เทอรเ์ น็ต www.rama๙art/roongroj/index.html

ภาคเหนอื 205 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วิธกี ารถา่ ยทอดความรู้ ครรู ุ่งโรจน์ เปย่ี มยศศกั ด์ิ มีวิธีการถา่ ยทอดความรใู้ ห้ผ้เู รียนและผูส้ นใจทว่ั ไปทต่ี อ้ งการเรียน จะสอนแบบ พัฒนาท้งั ทักษะและประสบการณ์ โดยให้ผเู้ รยี นวาดตามความถนดั ตามส่งิ ทีต่ นเองจะวาด • สอนใหร้ จู้ กั วสั ดุ อปุ กรณ์ สแี ต่ละชนิด และการผสมสี • ให้ผเู้ รียนฝกึ วาดตามมุมต่างๆ หลงั จากนน้ั จะสอนทกั ษะการวาดลายเสน้ การลงน้ำ�หนัก • ให้ผเู้ รยี นเล่าเรือ่ งจากภาพท่ตี นเองวาด สำ�หรับผู้เรียนที่เป็นช่าง จะสอนแบบพัฒนา เมื่อผู้เรียนมีทักษะดีแล้วจะให้แนวคิดในการเลือกงานที่ จะวาด งานช้นิ ใหม่ต้องเป็นชิ้นงานไมใ่ หญ่เกินไป ทำ�เสรจ็ เร็ว และสามารถประกอบอาชีพได้    

206 ครภู ูมปิ ญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายรงุ่ โรจน์ เปย่ี มยศศกั ด์ิ เกดิ เมอ่ื วนั ที่ ๕ มถิ นุ ายน ๒๕๐๗ อ�ำ เภอสนั ปา่ ตอง จงั หวดั เชยี งใหม่ เปน็ บตุ รคนท่ี ๒ ใน ๓ คน ของนายประพนั ธ์ เปย่ี มยศศกั ด์ิ และนางวรรณนภา เปย่ี มยศศกั ด์ิ ไดส้ มรสกบั น.ส.พรรณนภิ า สมี นั ตร มบี ตุ รชาย ๑ คน หญงิ ๒ คน ไดแ้ ก่ ด.ญ.แทนใจ เปย่ี มยศศกั ดิ์ ด.ญ.เรยี วไผ่ เปย่ี มยศศกั ด์ิ และ ด.ช.เจียงใหม่ เปย่ี มยศศกั ด์ิ การศึกษา ปริญญาศลิ ปบัณฑิต คณะจติ รกรรม ประตมิ ากรรมและภาพพมิ พ์ มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร กรุงเทพฯ  พ.ศ. ๒๕๓๑ ประกาศนียบัตรรองประธานสภาวัฒนธรรม อำ�เภอสันปา่ ตอง จังหวดั เชยี งใหม่ จากกระทรวงวฒั นธรรม โล่เชิดชูเกียรติ เพชรราชภัฏ – เพชรล้านนา สาขาทัศน์ศิลป์ เกียรติคณุ ทีไ่ ดร้ บั ได้แก่ ด้านจติ รกรรม จากมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเชียงใหม่ ได้รับพระราชทานของท่ีระลึกจากสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้า  พ.ศ. ๒๕๕๐ จฬุ าภรณว์ ลยั ลกั ษณ์ อัครราชกุมารี ในงาน “โคมประทีปส่องหลา้ มรดกล�้ำ คา่ เวยี งทา่ กาน” จงั หวัดเชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๑ ประกาศนยี บตั รศลิ ปนิ พน้ื บา้ นดเี ดน่ จงั หวดั เชยี งใหม่ สาขาทศั นศลิ ป์ ด้านสือ่ ผสม จากส�ำ นกั งานวฒั นธรรมจงั หวัดเชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๒ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม (จติ รกรรมและสอื่ ผสม) จากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ  พ.ศ. ๒๕๕๔  พ.ศ. ๒๕๕๔

ครูภูมปิ ัญญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (ดนตรพี ื้นบา้ นล้านนา) นายวิรตั น์ พรหมนวล

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (ดนตรพี ื้นบา้ นล้านนา)

นายวิรตั น์ พรหมนวล ครูภูมิปญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (ดนตรีพื้นบ้านลา้ นนา) ครูวิรตั น์ พรหมนวล เกดิ เม่อื ๔ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๙๗ ท่ีอำ�เภอป่าซาง จังหวัดล�ำ พนู เปน็ ผมู้ คี วามรคู้ วามเชยี่ วชาญด้านดนตรีพ้ืนบ้านล้านนา และประพันธบ์ ทซอทำ�นองตา่ งๆ เพ่ือประกอบ ในการเล่นดนตรมี ากกว่า ๔๐ เพลง สามารถประดิษฐ์เครอ่ื งดนตรี สะล้อ ซงึ ขลุย่ ริเริม่ พฒั นาและ สรา้ งสรรคป์ ระยกุ ตโ์ ปรแกรมคาราโอเกะกบั โนต้ ดนตรพี น้ื เมอื งประกอบการเรยี นการสอน เพื่อกระตนุ้ ให้ผู้เรียนสนใจและเกิดการเรียนรู้ยิ่งขึ้น ตลอดจนจัดทำ�คู่มือการสอนการฝึกดนตรี นอกจากนั้นได้ ประดิษฐ์อักษรยองเพ่ือการส่ือสารในกลุ่มผู้สนใจ ด้วยความมุ่งม่ันอุทิศตนเพื่อถ่ายทอดและเผยแพร่ อนุรักษส์ ืบสานศิลปวัฒนธรรมดนตรพี น้ื เมอื งไมใ่ หส้ ญู หาย ท�ำ ใหผ้ ลงานเปน็ ท่ปี ระจกั ษ์ เปน็ ท่ยี อมรบั ของสงั คมและชุมชน การทีค่ รูวิรัตน์ พรหมนวล ได้นำ�ความรู้ดา้ นศิลปกรรม (ดนตรีพ้ืนบา้ นลา้ นนา) ที่ตนเองได้ ศึกษาคน้ ควา้ ค้นพบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแกส่ ังคม จึงได้รับการยกยอ่ ง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม ประจ�ำ ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔

210 ครภู ูมิปญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายวิรัตน์ พรหมนวล ครูภมู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (ดนตรีพื้นบ้านลา้ นนา) ชีวติ การศกึ ษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครูวิรัตน์ พรหมนวล เกิดในครอบครัวเกษตรกร เรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ ที่โรงเรียนบ้านก่ิวมื่น เน่ืองจากเป็นบุตรคนโต มีภาระหน้าที่จะต้องช่วยพ่อแม่ทำ�นา ทำ�สวน และส่งน้องเรียนหนังสือ จึงไม่มีโอกาสได้ เรยี นตอ่ แต่มีความสนใจในดา้ นดนตรพี ้ืนเมอื ง เพราะรู้สึกว่าคนที่เล่นดนตรีพื้นเมอื งได้เปน็ คนเก่ง ไดร้ ับการยอมรับ จากคนในหมู่บา้ นและสามารถช่วยงานบญุ ตา่ งๆ ในชมุ ชนได้ จากแรงบันดาลใจดงั กลา่ ว ครวู ริ ตั น์ พรหมนวล มกั เฝ้าดผู ู้เฒา่ ผูแ้ กฝ่ กึ ซ้อมดนตรีเปน็ ประจ�ำ และไปฝากตวั เป็นลูกศษิ ยข์ องพอ่ ครูเฟอื น เมืองสุวรรณ นักดนตรีพื้นเมืองประจำ�หมู่บ้าน ซ่ึงเป็นครูคนแรกของครูวิรัตน์ และเร่ิมฝึกหัดเล่นดนตรีตั้งแต่น้ัน เป็นต้นมา เปน็ การเรยี นแบบฝึกตามครู อาศยั การจ�ำ ทำ�นองเพลงเปน็ หลัก โดยหัดเลน่ ซึงเป็นดนตรีชนิ้ แรก จนเกดิ ความชำ�นาญแล้วก็ฝกึ เล่นสะล้อและขล่ยุ มาตามล�ำ ดับ ต่อมาได้เล่นร่วมวงกับผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน จนถึงพ.ศ. ๒๕๒๗ จึงได้รวบรวมนักดนตรีพื้นเมืองในหมู่บ้าน กิ่วม่ึน ตั้งเปน็ วงดนตรี “ก่วิ ม่นึ ๒๗” โดยร่วมบรรเลงในงานตา่ งๆ ของหมู่บา้ น และสง่ เข้าประกวดแข่งขันในงาน ต่างๆ นอกจากน้ี ยงั ไดพ้ ฒั นาตนเองโดยเขา้ รับการอบรมการเลน่ ดนตรพี ้ืนเมอื ง จดั โดยศูนย์วฒั นธรรมจงั หวดั ล�ำ พนู ฝกึ ทำ�เครอ่ื งดนตรแี ละแตง่ บทเพลงซอเพื่อใช้ประกอบการเล่นดนตรพี นื้ เมือง

ภาคเหนือ 211 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ปัจจุบันได้รับเชิญเป็นวิทยากรสอนดนตรีพ้ืนเมืองให้กับครูและนักเรียนในสถานศึกษาต่างๆ มากกว่า ๒๘ โรงเรียน ทั้งระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา กลุ่มแม่บ้าน ชมรม และผู้สนใจท่ัวไป ส่ิงท่ีครูวิรัตน์ พรหมนวล ภูมิใจมากที่สุดก็คือ ได้นำ�วงเล่นดนตรีพ้ืนเมืองต้อนรับสมเด็จพระนางเจ้า พระบรมราชินีนาถ ในงานพระราชทานเล้ียงลูกเสือชาวบ้านภาคเหนือ ท่ีค่ายกาวิละ จังหวัดเชียงใหม่ ครูวิรัตน์ยังคงมุ่งม่ันอุทิศตนในการสอนและเผยแพร่ดนตรีพ้ืนเมือง เพ่ืออนุรักษ์สืบสานศิลปวัฒนธรรมพ้ืนบ้านนี้ไว้ ไมใ่ หส้ ญู หาย องคค์ วามรู้ ครวู ริ ตั น์ พรหมนวล เปน็ ผมู้ คี วามรแู้ ละความเชย่ี วชาญ ดา้ นดนตรพี น้ื เมอื งลา้ นนา และยงั สามารถประดษิ ฐเ์ ครอื่ งดนตรี อาทิเชน่ ซึง สะล้อ ขลยุ่ องค์ความรูท้ ไี่ ดส้ ร้างสรรค์ มีดงั น้ี • ประพนั ธบ์ ทแตง่ เพลงประกอบดนตรที �ำ นองหลกั ซออื่อ ซอพม่า ซอพระลอ เนื้อหาเกี่ยวการเทิดพระเกียรติ การใหค้ วามรู้ การอนรุ กั ษศ์ ลิ ปวฒั นธรรม บคุ คล ส�ำ คญั มากกวา่ ๔๐ เพลง เช่น ซอเฉลมิ พระชนมพ์ รรษา ๕ ธนั วาฯ มหาราช เพลงแม่ ซอฮ�่ำ อนรุ กั ษว์ ัฒนธรรมเมืองเหนือ ซออนรุ กั ษ์มรดก ล้านนา ซอเบญจศีล ซอเฮาฮักวัฒนธรรมเมอื งเหนอื ซอของ ดลี ะปนู ซอไปแอว่ เมอื งเหนอื ซอภยั มดื ซอปลกู ปา่ เฉลมิ พระเกยี รติ ซอปญั หาสงิ่ แวดลอ้ ม ซอร่วมใจ๋ต้านภยั เอดส์ ฯลฯ • รเิ ร่มิ พัฒนารูปแบบการสอนดนตรีพื้นเมือง โดย ใชโ้ ปรแกรมคาราโอเกะ เปน็ สอื่ การสอนทที่ �ำ ใหผ้ เู้ รยี นไดเ้ รยี นรู้ ทำ�นองและโนต้ เพลง เป็นการกระตุ้นให้ผูเ้ รยี นเกิดความสนใจ เพราะมีแถบแสงเคล่ือนไปตามตัวโน้ตและสามารถฝึกทักษะ ดว้ ยตนเอง • ประดิษฐ์เคร่ืองดนตรี สะล้อ ซอ ซึง และ ขลุ่ย ต้ังแต่ปีพ.ศ. ๒๕๓๘ โดยการทดลองทำ�ลองเสียง ผิดถูก เพื่อให้ได้เครื่องดนตรีที่มีคุณภาพเสียงดีและได้มาตรฐาน ดัดแปลงจากไม้สักท่ีมีราคาสูง มาเป็นไม้ขนุน ทมี่ รี าคาตำ่�กวา่ เพอ่ื ใชใ้ นการสอนและจ�ำ หนา่ ย

212 ครภู มู ิปัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ • จัดท�ำ คู่มือฝึกดนตรีลา้ นนา ซงึ สะล้อ ขลุ่ย อ่านโน้ตไทยระบบ ซอล ฟา • รว่ มกอ่ ตงั้ วทิ ยาลัยไตยอง และการประดษิ ฐอ์ กั ษรไตยอง รว่ มกับ ดร.สมั พนั ธ์ รตั นบุรี อักษรยองมี ทั้งหมด ๒๕ ตวั สระ ๒๑ ตัว วรรณยกุ ต์ ๘ ตวั และสระพเิ ศษ ๓ ตวั เพ่อื ใช้ตดิ ต่อสอ่ื สารในกล่มุ ผสู้ นใจกอ่ นทีจ่ ะ พัฒนาไปสู่การเรยี นการสอนสาขากลมุ่ ยองศกึ ษาในวิทยาลยั ไตยอง การถ่ายทอดความรู้ ครวู ริ ตั น์ พรหมนวล ถา่ ยทอดความรใู้ หแ้ กผ่ เู้ รยี นทง้ั ระดบั ประถมศกึ ษา ระดบั มธั ยมศกึ ษา กลมุ่ ผสู้ นใจทวั่ ไป เก่ียวกับดนตรพี นื้ เมอื ง ดงั น้ี การศึกษาในระบบ : ถา่ ยทอดความรแู้ กน่ กั เรยี นทงั้ ในระดบั ประถมศกึ ษาและมธั ยมศกึ ษา ทง้ั ในจงั หวดั และตา่ งจงั หวัดมากกว่า ๒๘ โรง เชน่ โรงเรียนบา้ นก่วิ มิน่ โรงเรยี นวดั บ้านไร่ โรงเรียนบ้านมะกอก โรงเรียนบ้านหนองเกิด โรงเรียนบ้านแม่อาว โรงเรียน บา้ นน�้ำ ยอ้ ย โรงเรยี นวดั ชา้ งคำ้� โรงเรยี นบา้ นโปง่ รู โรงเรยี นหนองเงอื ก โรงเรยี น บ้านสะปงุ๋ โรงเรยี นบ้านร่องช้าง โรงเรียนวดั นครเจดยี ์ เป็นต้น การศกึ ษานอกระบบ : สอนกลุ่มแม่บ้านกิ่วม่ึน และกลุ่มพ่อบ้านมะกอก กลุ่ม อสม. ตำ�บลมะกอก อำ�เภอป่าซาง จังหวัดลำ�พูน ศูนย์บริการการศึกษานอกโรงเรียนอำ�เภอป่าซาง ศูนย์ ๓ วยั สานสายใยรักแหง่ ครอบครวั ต�ำ บลมะกอก จังหวัดล�ำ พนู การศึกษาตามอธั ยาศัย : เผยแพร่งานแสดงในกิจกรรม งานสำ�คัญของท้องถ่ิน เช่น งานประเพณี สงกรานต์ งานสรงน้ำ�กู่ครูบาศรีวิชัย งานมหกรรมกลองหลวงล้านนาไหว้สา พระพทุ ธบาท งานฤดหู นาวและงานกาชาด จดั แสดงเผยแพรท่ วี่ ทิ ยาลยั นาฏศลิ ป์ เชียงใหม่ โรงเรียนส่วนบุญโญปถัมภ์ลำ�พูน และโรงเรียนจักรคำ�คณาทร จังหวัดลำ�พนู

ภาคเหนอื 213 ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วิธกี ารถ่ายทอดความรู้ ครวู ิรตั น์ พรหมนวล มลี ำ�ดบั ขั้นตอนการถ่ายทอดความรูแ้ กผ่ เู้ รียน โดยเน้นใหผ้ ู้เรยี นต้องหม่ันฝกึ ซ้อม เพอื่ สร้างความแมน่ ย�ำ และความไพเราะเปน็ ส�ำ คัญ ดังนี้ ๑. สร้างเจตคติท่ีดีต่อดนตรีพื้นเมือง การเล่าประวัติความเป็นมาและเหตุผลที่ต้องช่วยกันอนุรักษ์ศิลปะ แขนงน้ี ๒. เน้นการคาราวะครอู าจารย์ ทั้งครเู พลง ครูดนตรี และครูผ้ฝู ึก ๓. แนะนำ�เครื่องดนตรีแต่ละชนิด แต่ละช้ินพร้อมสาธิตวิธีการบรรเลง เพื่อสร้างความประทับใจให้เกิด ความอยากรู้ อยากเรียน อยากทดลอง ๔. ใหผ้ เู้ รียนทดลองจบั เครอื่ งดนตรีแต่ละชิน้ เพื่อสรา้ งความคนุ้ เคย ๕ สอนวิธีจับเครอื่ งดนตรแี บบพน้ื ฐาน รวมถึงการใช้นิ้วมอื ไลต่ วั โน๊ต ๖. สอนการอ่านแผนผังตัวโน๊ต พร้อมบรรเลงให้ฟัง ๓ รอบ จากนั้นให้ท่องตัวโน๊ตตามจังหวะเพลง เช่น ด = โด ร = เร ฯลฯ ๗. ฝึกการเล่นดนตรี เม่ือจำ�ตัวโน๊ตและทำ�นองเพลงได้แลว้ จะสอนเทคนิค (ลูกเล่น) การกำ�กับจังหวะ ด้วยกลอง ฉ่ิง และฉาบ โดยจะตีกลองและฉาบแบบจังหวะพื้นเมือง ส่วนฉ่ิงจะตีเพ่ือให้จังหวะ กลองและฉาบ

214 ครภู ูมิปัญญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายวริ ตั น์ พรหมนวล เกิดเม่อื วนั ท่ี ๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๗ ทบ่ี า้ นก่วิ มน่ื ตำ�บลมะกอก อำ�เภอป่าซาง จังหวัดลำ�พูน เป็นบุตรคนที่ ๑ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๒ คน ของนายมูล พรหมนวล และนางจ�ำ พรหมนวล สมรสกบั นางสาวจนั ทรศ์ รี ดวงตบิ๊ มี บตุ รหญงิ ๑ คน ไดแ้ ก่ นางปยิ นชุ อาษากจิ การศกึ ษา  พ.ศ. ๒๕๐๘ ช้ันประถมศึกษาปที ่ี ๔ โรงเรยี นบ้านกิว่ ม่ืน จงั หวดั ล�ำ พูน เกียรติคณุ ท่ีไดร้ ับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๓๘ เกียรติบตั รรางวัลรองชนะเลิศอนั ดับ ๑ การประกวดดนตรพี น้ื เมอื ง จากผู้อ�ำ นวยการประถมศึกษาจังหวัดลำ�พูน  พ.ศ. ๒๕๓๙ เกียรติบัตรรางวัลท่ี ๑ การประกวดดนตรีพ้ืนเมือง (ครูผู้สอน) จากผู้อำ�นวยการประถมศึกษาจังหวดั ล�ำ พนู  พ.ศ. ๒๕๓๙ เกียรติบัตรรองชนะเลิศอันดับ ๑ การบรรเลงดนตรีพื้นเมือง จากประธานคณะกรรมการศนู ยป์ ระสานงานพฒั นาคณุ ภาพการประถมศกึ ษา  พ.ศ. ๒๕๓๙ โลร่ างวัลชนะเลศิ การประกวดดนตรพี ้นื เมอื ง ภาคเหนอื จากปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร  พ.ศ. ๒๕๔๒ เกยี รตบิ ตั รชนะเลศิ ที่ ๑ วงดนตรพี นื้ เมอื ง จากหวั หนา้ การประถมศกึ ษา อำ�เภอป่าซาง  พ.ศ. ๒๕๕๑ เกียรตบิ ตั รชนะเลิศท่ี ๑ การประกวดดนตรีพื้นเมือง จากประธาน เครือข่ายพฒั นาคณุ ภาพการศึกษาอำ�เภอปา่ ซาง ที่ ๑  พ.ศ. ๒๕๕๑ เกยี รติบัตรได้รบั รางวลั ยอดเยย่ี ม การแขง่ ขนั ดนตรีพ้นื เมอื ง  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภมู ปิ ัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม (ดนตรพี น้ื บ้านลา้ นนา) จากส�ำ นักงานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ครภู ูมิปัญญาไทยดา้ นศลิ ปกรรม (การขบั ซอพื้นเมอื งประยุกต)์ นางสุนันทา แตม้ ทอง

ครภู มู ิปญั ญาไทยดา้ นศิลปกรรม (การขบั ซอพ้นื เมอื งประยกุ ต)์

นางสุนันทา แตม้ ทอง ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การขับซอพ้นื เมอื งประยกุ ต์) ครสู นุ ันทา แต้มทอง เกดิ เมือ่ วนั ท่ี ๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ ทจ่ี ังหวัดเชยี งราย เปน็ ผ้มู ี ความรู้ ความเชีย่ วชาญด้านซอพื้นเมอื ง มานานกว่า ๔๐ ปี ท้ังการประพนั ธ์บทซอและการขับซอทกุ ท�ำ นอง ดว้ ยน้�ำ เสียงที่มพี ลังไพเราะ และมีปฏิภาณไหวพริบดี สามารถประพนั ธค์ ่าว จอ๊ ย ทมี่ เี น้ือหา เก่ียวกบั คตธิ รรม คณุ ธรรม ข้อคิด และแนวปฏิบัติ นอกจากนย้ี งั ได้อนรุ กั ษ์เพลงกล่อมลูก ซงึ่ กำ�ลัง จะสูญหายไปด้วยความมุ่งม่ันที่จะสืบสานการขับซอพื้นเมือง จึงได้ถ่ายทอดความรู้แก่นักเรียนและ ผสู้ นใจ ซงึ่ ไดท้ งั้ สาระและความบนั เทงิ ทสี่ ามารถน�ำ ไปปรบั ใชก้ บั ชวี ติ ประจ�ำ วนั ได้ ผลงานเปน็ ทปี่ ระจกั ษ์ และยอมรับแก่สงั คม การทค่ี รูสนุ ันทา แต้มทอง ไดน้ ำ�ความรู้ด้านศลิ ปกรรม (การขบั ซอพืน้ เมอื งประยกุ ต)์ ที่ตนเอง ไดศ้ กึ ษาคน้ ควา้ คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การยกยอ่ ง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ดา้ นศิลปกรรม ประจ�ำ ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔

218 ครูภูมิปญั ญาไทย ร่นุ ที่ ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางสุนันทา แตม้ ทอง ครภู มู ิปัญญาไทยด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพน้ื เมอื งประยกุ ต)์ ชีวติ การศกึ ษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครสู นุ ันทา แตม้ ทอง หรือ จนั ตา ศาลาลม่ เกดิ ทีต่ ำ�บลดงมะดะ จังหวัดเชียงราย ในครอบครวั เกษตรกรรม มารดามคี วามสามารถในการขบั ซอพ้ืนบ้านจะร้องเพลงกลอ่ มลูกใหฟ้ ังเปน็ ประจ�ำ เมอ่ื อายุ ๑๒ ปี ได้ฟังครคู �ำ อา้ ย บา้ นสันทรายมาสอนซอใหพ้ ่ีขา้ งบา้ น จึงกลับไปขับซอเองท่ีบ้าน ดว้ ยความเป็นผู้ใฝร่ ู้ เมอื่ เตบิ โตขนึ้ จงึ ได้ไปเรยี นการ ขบั ซอกับพอ่ ครูหลายทา่ น อาทเิ ชน่ พ่อครคู ำ�อา้ ย บ้านสันทราย พอ่ ครสู ุขคำ� บา้ นเด่นสามแหลม จังหวดั เชียงราย และเรียนรู้จากการอ่านหนังสือ การฟัง สังเกต จดจำ�วิธีการ และรูปแบบในการขับซอ การร้องเพลงกล่อมลูก น�ำ ความร้ทู ่ีได้รับมาฝึกฝนเพิ่มเติม และพัฒนางานอย่างมีปฏิภาณไหวพรบิ มคี วามทนั สมยั ในการแสดงภายใตก้ รอบ ทางวัฒนธรรมของล้านนา ครูสุนนั ทาได้รวมกลุ่มกบั เพ่อื นรับงานแสดงในงานต่างๆ ตง้ั แตอ่ ายุ ๑๓ ปี นอกจากน้ัน ไดป้ ระพันธบ์ ทซอเพื่อเผยแพรเ่ ปน็ เวลามากกวา่ ๒๐ ปี ดว้ ยความรักทีม่ ีตอ่ งานและผูเ้ รยี น จงึ มีกระบวนการถ่ายทอด นำ�เอาวิถีชวี ิตในอดีตจนถงึ ปจั จุบนั มารวมกนั ข้ึนมาใหม่ รวมทั้งค้นคว้าหาความรู้เพื่อให้ทันกับยุคสมัยอยู่เสมอ โดยได้สร้างสรรค์งานประพันธ์และบทร้องเพลง กลอ่ มลกู มากกวา่ ๒๐ เนอ้ื หา เปน็ การท�ำ งานเพอ่ื การอนรุ กั ษ์ ถา่ ยทอดการขบั ซอของครสู นุ นั ทาจงึ ไมเ่ คยตกยคุ สมยั

ภาคเหนือ 219 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครสู นุ นั ทา มคี วามรู้ และเช่ียวชาญในการซอ ดงั น้ี • สามารถขับซอได้ทุกทำ�นองของล้านนา ทำ�นองท่ีเชี่ยวชาญมากคือ ตั้งเชียงใหม่ ละม้าย และจะปุ แตง่ ทำ�บทซอ ได้แก่ ซอละมา้ ย ซอเงยี้ ว ซอออื่ ซอพมา่ ซอล่องน่าน ซอจะปุ ซอและตั้งเชยี งใหม่ ได้รับการยอมรบั เปน็ ปราชญช์ าวบ้านด้านการขับซอ • มคี วามสามารถประพนั ธบ์ ทเพลงกลอ่ มลกู มากกวา่ ๒๐ เพลง และขบั รอ้ งเพลงกลอ่ มลกู จนไดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ ระดับภาค ใช้ระยะเวลาไม่ต่�ำ กว่า ๕ ปใี นการถ่ายทอดการรอ้ งเพลงกลอ่ มลกู และเปน็ วทิ ยากรให้กบั การจดั ทำ�วิทยานพิ นธข์ องนกั ศึกษาในการรอ้ งเพลงกล่อมลูก • เชี่ยวชาญด้านการจ๊อย ทำ�นองจ๊อยเชียงแสน มีการจ๊อยเอกลักษณ์ของจังหวัดเชียงรายท่ีใช้เสียงสูง กังวาน สามารถจอ๊ ยแบบดน้ สดใหก้ ับผู้เรยี น และการแต่งบทในการจอ๊ ย การแต่งค่าว อ่านค่าว เช่น บทค่าวจ๊อย บรรยายการแสดงการแสดงประกอบแสง สี เสียง ส่อื ผสม “ทอผา่ นกาลเวลา ใตฟ้ ้าเชยี งราย’’ พธิ ีเปดิ เทศกาล การทอ่ งเที่ยวเชยี งราย ณ สวนตุงและโคมเฉลมิ พระเกียรตฯิ วนั เสารท์ ี่ ๒๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ จ๊อยแม่อยุ๊ พลัดพรากจากหลาน จ๊อยเชิญแอว่ เจียงฮาย จอ๊ ยรบั ขวัญนอ้ งแก้วในงานขนั โตกรับขวัญนอ้ งแกว้ มหาวิทยาลัยแม่ ฟ้าหลวง ป ี๒๕๕๒ จ๊อยสมเดจ็ ยา่ แมฟ่ ้าหลวง เน่อื งในการถ่ายทอดสดครบรอบ ๑๐ ปี มหาวทิ ยาลยั แมฟ่ า้ หลวง” ปลูกปา่ สร้างคน” สถานโี ทรทศั น์ NBT เชียงใหม่ ปี ๒๕๕๑ • ผลงานที่สร้างสรรคม์ ดี งั น้ี ซอเร่ืองสอ่ื สทิ ธิและเสรภี าพ ซอพระธาตุ ๙ จอม ซอสร้างสุขภาพ ๖ อ. ซอเร่อื งเทศนม์ หาชาติ ปี ๒๕๔๘ ซอกฎหมายสำ�หรบั เด็กและเยาวชน ซอกฏหมายชาวบา้ น ซอปใี๋ หม่เมือง ซอฮำ่�ผู้มี บุญคณุ หรอื ผู้อปุ ถมั ภโ์ รงเรียนดอนศิลาผางามพระอธิการ ทองสุข ซอฮำ่�การเล่นพนัน บทซอรบั นอ้ งในงานขันโตก รบั ขวญั น้องแกว้ มหาวิทยาลัยแมฟ่ ้าหลวง ปี ๒๕๕๓ – ๒๕๕๔ การถ่ายทอดความรู้ ครสู นุ ันทา ไดม้ กี ารถา่ ยทอดให้ความร้เู กี่ยวกบั ศิลปวฒั นธรรมล้านนา วรรณกรรม คา่ ว จอ๊ ย ซอ และการ ขบั ซอ ให้กบั ผ้นู ักเรยี น นกั ศึกษา และบุคคลทว่ั ไปทสี่ นใจ ดังนี้ การศกึ ษาในระบบ : ถา่ ยทอดความรแู้ กน่ กั เรยี นโรงเรยี นดงมะตน๋ื วทิ ยาคม โรงเรยี นเชยี งแสนวทิ ยาคม โรงเรยี นบา้ นสนั โคง้ (เชยี งรายจรญู ราษฎร)์ โรงเรยี นแมล่ าววทิ ยาคม โรงเรยี น เมอื งเชยี งราย โรงเรียนบา้ นหว้ ยสา้ นยาว โรงเรียนสามคั คีวทิ ยาคม โรงเรียน ด�ำ รงราษฎรส์ งเคราะห์ โรงเรยี นบา้ นโปง่ มอญ โรงเรยี นบา้ นแมผ่ ง วทิ ยาลยั นาฎศลิ ป์ เชียงใหม่ มหาวิทยาลยั ราชภัฏเชียงรายมหาวทิ ยาลัยแมฟ่ า้ หลวง

220 ครูภูมิปญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การศกึ ษานอกระบบ : ถ่ายทอดการขับซอให้กับองค์การบริหารส่วนตำ�บลผางาม เทศบาลตำ�บล เวยี งเชยี งของ ส�ำ นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั เชยี งราย สภาวฒั นธรรมจงั หวดั เชยี งราย ส�ำ นกั งานสาธารณสขุ โรงพยาบาลแมล่ าว จงั หวดั เชยี งราย ศนู ยก์ ารศกึ ษานอก โรงเรียนอำ�เภอเวียงชยั อ�ำ เภอเทงิ และอ�ำ เภอแม่ลาว การศึกษาตามอัธยาศยั : โดยการจัดรายการทางสถานีวิทยุ วปถ. ๑๐ ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ผู้สนใจ สถานวี ิทยุ กรมประมงเชียงราย FM ๑๐๓ - มีการประชาสมั พันธ์ ให้ความรู้ เร่อื ง คา่ ว จอ๊ ย ซอ และเพลงกลอ่ มลูก - แสดงซอในงานสำ�คัญต่างๆ เช่น งานพิธีปอยหลวง วัดบ้านป่าไร่ ถนนคนเดิน จังหวัดเชียงราย งานรดนำ้�ดำ�หัวผู้สูงอายุในอำ�เภอแม่ลาว อ�ำ เภอเทิง วธิ กี ารถา่ ยทอดความรู้ ครูสุนันทา แต้มทอง มีวธิ ีการถา่ ยทอดโดยเน้นการบรรยาย สาธิต และให้ผเู้ รียนปฏิบตั ิ ตาแบบฝกึ หัดทต่ี น สร้างข้นึ และเน้นความเปน็ ตัวของผ้สู อนและผูเ้ รียน โดยทีผ่ ้เู รยี นต้องมีความกลา้ แสดงออก กลา้ ท่จี ะพดู และรอ้ ง เพลงซอทไ่ี ดร้ �ำ่ เรยี นอยา่ งไมก่ ลวั แมผ้ ดิ พลาดครสู นุ นั ทากแ็ กไ้ ข พรอ้ มกบั การสงั่ สอนแกศ่ ษิ ยอ์ ยา่ งมเี ทคนคิ ถา่ ยทอด ความรใู้ ห้กับนกั เรียน นักศกึ ษา ได้ฝึกฝนในการเรียนรู้และง่ายต่อการศกึ ษา โดยใช้ภาษางา่ ยๆ สร้างความเข้าใจให้ กับผเู้ รียนในปจั จบุ ัน ดังนี้ • การสอนโดยทั่วไป จะเนน้ บรรยายและสาธติ การขบั ร้องใหฟ้ งั เขยี นบทซอบนกระดานหรือแจกเอกสาร ใหก้ ับผู้เรียนแบง่ กลุม่ ผู้เรียนใหผ้ ูเ้ รียนขบั รอ้ งเป็นหมรู่ ว่ มกัน ใหจ้ ังหวะตรงกับหอ้ งเสียงขนึ้ -ลง ทีช่ ดั เจน • ฝกึ ขบั ร้องดว้ ยการใชไ้ มคท์ ลี ะคน ทลี ะวรรค ตามบทกลอนที่ตนไดท้ ำ�ไว้ และคดั เลือกผู้เรียนแตล่ ะคน จากน้�ำ เสียง จงั หวะ • สำ�หรับการสอนแบบตัวตอ่ ตวั นง่ั สนทนา เรอ่ื งประเภทการซอ การจ๊อย การรอ้ งเพลงกล่อมลูก สาธิต ท�ำ นองเพลงซอแต่ละท�ำ นองให้ฟงั โดยทดสอบน�ำ้ เสยี ง ให้ตัวอย่างบทซอและให้ร้องตาม หลังจากน้นั จะคดั เลอื ก ตวั ผเู้ รียนจากการฟังนำ้�เสยี งจังหวะท�ำ นอง และลีลาการขบั ซอ หากผา่ นการทดสอบจะด�ำ เนนิ การขึน้ ขันครู เรียน ทำ�นองซอ การขับซอเพม่ิ เตมิ และนำ�แสดงตามงานตา่ งๆ • จัดท�ำ ส่อื วดี ีทัศน์เพลงกล่อมลกู

ภาคเหนือ 221 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางสุนันทา แตม้ ทอง เกดิ เมอื่ วันที่ ๗ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ ท่ีอำ�เภอแม่ลาว จงั หวัดเชยี งราย เป็นบตุ รคนที่ ๗ ในจ�ำ นวนพ่ีน้อง ๙ คน ของนายแดง ใจโส และนางค�ำ มวล ใจโส สมรสกบั นายเสน่ห์ แตม้ ทอง ไมม่ บี ุตร - การศึกษา ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนอำ�เภอแม่ลาว จงั หวดั เชยี งราย  พ.ศ. ๒๕๔๕ ชน้ั มัธยมศึกษาตอนปลาย ศนู ย์การศึกษานอกโรงเรียนอ�ำ เภอแมล่ าว จังหวดั เชียงราย  พ.ศ. ๒๕๔๗ เกียรตคิ ุณทไี่ ดร้ บั ไดแ้ ก่  ปี พ.ศ. ๒๕๔๗ รับพระราชทานรางวัลชนะเลิศการร้องเพลงกล่อมลูกภาคเหนือ จากพระเจ้าวรวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ  ปี พ.ศ. ๒๕๔๗ รางวัลชนะเลิศการประกวดร้องเพลงกล่อมลูก ระดับประชาชนจ จังหวดั เชียงราย  ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ ประกาศเกียรติคุณ ให้เป็นคนดีศรีสังคม จากสภาวัฒนธรรม อำ�เภอแม่ลาว จงั หวัดเชียงราย  ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ ประกาศเกยี รตคิ ณุ เปน็ วทิ ยากรถา่ ยทอดภมู ปิ ญั ญา สาขาวรรณกรรม  ปี พ.ศ. ๒๕๕๐ โลเ่ ชดิ ชเู กยี รติ ผทู้ �ำ คณุ ประโยชนแ์ กก่ ระทรวงวฒั นธรรม จากรฐั มนตรี วา่ การกระทรวงวฒั นธรรม  ปี พ.ศ. ๒๕๕๐ ประกาศเกียรติคุณ ในการร้องเพลงซอ ๖ อ ในงานมหกรรม สร้างสขุ ภาพเฉลิมพระเกยี รติ ๘๐ พรรษา โรงพยาบาลแม่ลาว  ปี พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม (การขบั ซอพนื้ เมอื งประยกุ ต)์ จากส�ำ นักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ



ครภู ูมปิ ญั ญาไทยดา้ นอุตสาหกรรม และหัตถกรรม (การแกะสลักชา้ งจิ๋วรอ้ ยแปดลลี า) นายสุวรรณ สามสี

ครภู มู ปิ ัญญาไทยด้านอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลักชา้ งจิ๋วรอ้ ยแปด

นายสวุ รรณ สามสี ครูภูมปิ ญั ญาไทยดา้ นอุตสาหกรรมและหตั ถกรรม (การแกะสลักช้างจว๋ิ รอ้ ยแปดลลี า) ครสู วุ รรณ สามสี เกิดเม่อื วนั ท่ี ๑ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ ท่ีบ้านนาเจรญิ กิ่งอ�ำ เภอนาเยีย จังหวดั อุบลราชธานี เปน็ ผู้ทม่ี ีความเชย่ี วชาญการแกะสลกั ไม้รูปแบบตา่ งๆ ทม่ี ขี นาดจว๋ิ ท่สี ดุ นบั หมน่ื ช้ิน โดยเฉพาะงานแกะสลักชา้ งรอ้ ยแปดลลี า ธง (ตุง) สิบสองราศที ีม่ ีรูปแบบเอกลักษณเ์ ฉพาะตัว และ “กระบวนวิถีชวี ิต” เคล่ือนไหวได้ ได้ถา่ ยทอดและเผยแพร่แก่ผเู้ รยี นจนผลงานเปน็ ท่ยี อมรับเปน็ สลา่ ทมี่ ี ความสามารถ ทกั ษะฝมี อื ชน้ั เย่ียม การท่ีครูสุวรรณ สามสี ได้นำ�ความรู้ด้านอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลักช้างจิ๋ว ร้อยแปดลีลา) ท่ีตนเองไดศ้ ึกษาค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแก่ สงั คม จงึ ได้รับการยกยอ่ งเชดิ ชูเกียรติจากสำ�นกั งานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร ใหเ้ ปน็ ครูภมู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม ประจำ�ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

226 ครูภมู ิปญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายสุวรรณ สามสี ครูภูมปิ ญั ญาไทยดา้ นอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลกั ช้างจ๋วิ ร้อยแปดลีลา) ชวี ิตการศกึ ษาการเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครสู วุ รรณ สามสี ภมู ิล�ำ เนาเดมิ อยทู่ ี่อ�ำ เภอนาเยยี จังหวดั อุบลราชธานี ตอ่ มาได้ยา้ ยถ่ินฐานมาทจี่ งั หวดั เชียงราย เป็นบุคคลท่ีชอบศิลปะมาตั้งแต่เด็ก ขณะท่ีเรียนหนังสือจะชอบวิชาศิลปะและมีความสามารถในการป้ัน พระพุทธรูป ในวยั เดก็ ครูสวุ รรณไดเ้ รียนการแกะสลกั จากโรงเรยี น หลังจากจบประถมศึกษาปที ่ี ๖ แลว้ จงึ บวชเณรที่ วัดนาเยยี จังหวดั อุบลราชธานี เมื่อลาสกิ ขาบท จึงรบั จา้ งทัว่ ไปทภี่ าคใต้ ด�ำ แรด่ ีบกุ นาน ๕ ปี จงึ ย้ายมาตง้ั รกราก ท่จี ังหวดั เชยี งราย ในปีพ.ศ. ๒๕๒๕ ประกอบอาชีพท�ำ นาทำ�สวน ปลูกพืชผสมผสานในพื้นท่ี ๕ ไร่ ใช้ชีวติ แบบพอ เพียงและเรียบงา่ ย ครูสุวรรณเป็นผู้มีพรสวรรค์ในงานช่างต้ังแต่เยาว์วัย เริ่มแกะสลักไม้เป็นรูปสัตว์ต่างๆ อย่างจริงจังเมื่อ อายุ ๓๐ ปี งานชน้ิ แรกเปน็ การแกะสลกั กระบวยตักน�้ำ รูปสัตว์ ๑๒ ราศี ซงึ่ มขี นาดจิ๋ว แกะสลกั ชา้ งลลี าตา่ งๆ มคี ติประจำ�ใจท่วี า่ “เมอ่ื เกิดความคดิ จนิ ตนาการแล้ว จะตอ้ งทำ�ใหส้ �ำ เรจ็ ” ตลอดชวี ติ การท�ำ งานเปน็ สลา่ แกะสลกั ไม้ ดว้ ยความวริ ิยะอตุ สาหะ มีการพฒั นาเครอื่ งมือแกะสลักขนาดเลก็ เพอื่ สะดวกในการทำ�งานและสามารถสรา้ งสรรค์ ผลงานท่ีมคี วามประณตี วิจติ รบรรจง ตามจนิ ตนาการ ไดร้ ับเชิญเป็นวิทยากรถ่ายทอดในสถานศกึ ษาและรายการ โทรทศั นอ์ ย่างตอ่ เน่อื ง

ภาคเหนือ 227 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครูสุวรรณ สามสี มีความรู้ความเช่ียวชาญ จากประสบการณ์ท่ีฝึกฝน จนมีทักษะฝีมือด้านการแกะสลัก ผลงานที่โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวคือ การแกะสลักไม้เป็นรูปช้างและสัตว์ต่างๆ ที่มีขนาดจิ๋ว นับเป็น ส่ิงที่ท้าทายจนได้รับฉายา “สลา่ ชา้ งรอ้ ยแปดลีลา” • รเิ ริ่มสรา้ งผลงานแกะสลักรูปสัตว์ตา่ งๆ จากการนำ�เศษไมท้ ี่ไมม่ ปี ระโยชน์จากหวั ไรป่ ลายนา น�ำ มาเพ่ิม คณุ ค่าและมลู คา่ • การแกะสลักงานแต่ละช้ินจะศึกษาจากนิตยสาร จินตนาการและดูจากของจริง เพ่ือให้ผลงาน มคี วามงดงาม เป็นธรรมชาตมิ ากที่สดุ ตอ้ งใช้สมาธสิ ูงระวงั ไม่ใหเ้ นอ้ื ไมแ้ ตกหัก • จดั ทำ�หลักสูตรท้องถิ่นการแกะสลักไม้รว่ มกบั ครูผู้สอนส�ำ หรับช้นั ประถมศึกษาปที ี่ ๕ – ๖ ผลงานทคี่ รสู วุ รรณไดส้ รา้ งสรรคน์ น้ั จะมคี วามงดงามเหมอื นจรงิ ตง้ั แตป่ พี .ศ. ๒๕๓๑ มากกวา่ ๑๐,๐๐๐ แตล่ ะชนิ้ จะไมซ่ �ำ้ แบบกนั จะพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑอ์ ยู่ตลอดเวลา ผลงานทส่ี ำ�คัญ ไดแ้ ก่ การแกะสลักช้างจ๋ิวรอ้ ยแปดลีลา รูปสัตว์ ๑๒ ราศี ได้รับคัดเลือกเป็นสินค้า OTOP ระดบั ๕ ดาว ของจังหวัดเชยี งราย

228 ครูภมู ิปัญญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การถา่ ยทอดความรู้ ครสู ุวรรณ สามสี ถา่ ยทอดความรู้ผ่านการศกึ ษาในระบบ นอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย ดงั น้ี การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้แก่นักเรียนโรงเรียนบ้านถำ้�ผาตอง โรงเรียนเมืองเชียงราย โรงเรียนสนั โคง้ เชยี งราย การศกึ ษานอกระบบ : เปน็ วิทยากรสอนงานแกะสลักไมใ้ ห้แกโ่ รงเรียนในจังหวดั เชยี งราย มหาวทิ ยาลัย ราชภฏั เชียงราย กลมุ่ แกะสลกั ไมบ้ ้านถ�้ำ ผาตอง การศึกษาตามอธั ยาศัย : - ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ผู้สนใจ ผ่านสื่อส่ิงพิมพ์ และหนังสือพิมพ์สยามรัฐ เดลนิ วิ ส์ ออกอากาศในรายการโทรทศั น์ ชอ่ งตา่ งๆ ไดแ้ ก่ รายการแปลกจรงิ หนอ สะเกด็ ขา่ ว รายการคนไทยวันน้ี ช่อง ๗ รายการท่ีนปี่ ระเทศไทย รายการ สารคดี สอ่ งโลก ชอ่ ง ๕ รายการทงุ่ แสงตะวนั ชอ่ ง ๓ รายการทา้ บนั ทกึ ชอ่ ง ๙ - เผยแพร่และได้รับเชิญไปจากหน่วยงานต่างๆ ท้ังภาครัฐและเอกชน เพื่อ จดั แสดงและสาธติ ในงานมหกรรมแสดงงานศลิ ปเ์ ชยี งราย งานมหกรรม OTOP ลา้ นนา งานศลิ ปห์ ัตถกรรมล้านนารว่ มสมัย เปน็ ต้น วิธีการถ่ายทอดความรู้ ครูสุวรรณ สามสี มวี ธิ กี ารถา่ ยทอดความรู้ แก่ผเู้ รยี น ดงั น้ี - บรรยายใหค้ วามรเู้ ทคนคิ วธิ กี ารจบั อปุ กรณ์ เครอื่ ง มือแกะสลัก และสอนให้ผู้เรียนศกึ ษา จดจ�ำ สรรี ะของสตั ว์ - ฝึกการเขียนลายเส้นลงในเนื้อไม้เป็นรูปสัตว์รูป แบบต่างๆ ฝึกให้ผู้เรียนฉลุไม้ตามลายเส้น ตลอดจนการจับ อุปกรณ์เครื่องมือแต่ละช้ินด้วยความระมัดระวัง เนื่องจาก มีขนาดจิ๋ว - การตกแตง่ ด้วยกระดาษทราย ครสู ุวรรณจะประเมินผลงานโดยใหค้ ำ�แนะน�ำ การปรบั แก้ชน้ิ งานใหง้ ดงาม

ภาคเหนอื 229 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายสุวรรณ สามสี เกดิ เมือ่ วันที่ ๑ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ ท่ี ๒๐๘ หมู่ ๖ ตำ�บลทา่ สดุ อำ�เภอเมือง จังหวัดเชยี งราย เปน็ บุตรคนท่ี ๕ ในจ�ำ นวนพน่ี ้อง ๗ คน ของนายลุน และนางถนั สมรสกับน.ส.ทองคำ� โยทา มีบุตรชาย ๑ คน บุตรหญิง ๒ คน ได้แก่ นายอาคม สามสี นางสาวพชิ ญาพร สามสี และนางสาวพชิ ญาภา สามสี การศึกษา  ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี ๔ โรงเรียนนาเยีย  ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี ๖ (การศึกษานอกโรงเรยี น) เกียรติคุณท่ีได้รบั ได้แก่  พ.ศ.๒๕๔๑ เกยี รติบัตร จากสภาวฒั นธรรม จงั หวดั เชียงราย  พ.ศ.๒๕๔๖ เกยี รติบัตร จากโรงเรียนเมืองเชยี งราย  พ.ศ.๒๕๕๒ ประกาศนยี บัตร จากผู้วา่ ราชการไจังหวดั เชยี งราย  พ.ศ.๒๕๕๓ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านศิลปกรรม (การแกะสลักช้างจ๋ิว ร้อยแปดลีลา) จากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร



ครภู มู ปิ ัญญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (วจิ ิตรศลิ ป)์ นายเสถยี ร ณ วงศ์รกั ษ์

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (วจิ ิตรศลิ ป)์

นายเสถียร ณ วงศร์ ักษ์ ครูภูมิปัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (วจิ ิตรศิลป์) ครูเสถียร ณ วงศ์รักษ์ เกิดวันท่ี ๑๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ ที่จังหวัดเชียงใหม่ เป็นผู้มี ความเชย่ี วชาญงานศลิ ปกรรม โดยเฉพาะงานวิจติ รศลิ ป์ ที่คงคณุ ค่ารปู แบบ ลวดลายของความเป็น ลา้ นนา น�ำ ภมู ปิ ญั ญาดง้ั เดมิ มาสรา้ งสรรคผ์ ลงานออกแบบลวดลายลา้ นนาเกย่ี วกบั เครอ่ื งสงู เครอื่ งเขนิ ออกแบบซมุ้ ประตู หอไตร งานบรู ณะซอ่ มแซมโบราณสถาน โบราณวตั ถุ ตลอดจนงานฉลลุ วดลายลา้ น นา ผลงานเปน็ ทป่ี ระจกั ษ์ดงั ปรากฏตามพระอโุ บสถวัดป่าเป้า วดั ฟ้าฮ่าม วดั เสาหนิ วัดเกตการาม มงุ่ ม่ันถ่ายทอดให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ เห็นความสำ�คัญและร่วมสืบสานอนุรักษ์ศิลปะล้านนาไว้เป็นมรดกทาง วัฒนธรรมของชาตติ ่อไป การทค่ี รเู สถยี ร ณ วงศร์ กั ษ์ ไดน้ �ำ ความรดู้ า้ นศลิ ปกรรม (วจิ ติ รศลิ ป)์ ทตี่ นเองไดศ้ กึ ษาคน้ ควา้ ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแก่สังคม จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ จากสำ�นกั งานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร ใหเ้ ป็นครภู ูมปิ ัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้าน ศลิ ปกรรมประจ�ำ ปพี ทุ ธศักราช ๒๕๕๔

234 ครูภมู ิปัญญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายเสถยี ร ณ วงศ์รกั ษ์ ด้านศลิ ปกรรม (วจิ ติ รศิลป์) ชวี ิต การศกึ ษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครเู สถยี ร เกดิ ทจ่ี งั หวดั เชยี งใหม่ เปน็ บตุ รคนที่ ๓ ในจ�ำ นวนพนี่ อ้ ง ๙ คน บดิ ามารดามอี าชพี รบั จา้ ง เนอื่ งจาก ครอบครัวมฐี านะยากจน พ่อแมไ่ ม่สามารถส่งลกู เรยี นได้ครบทุกคน ครูเสถยี รจงึ ตอ้ งหยุดเรียนในบางปี ได้ขวนขวายเรียนดว้ ยตนเอง จนจบชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓ ที่โรงเรยี น บูรณวิทยา อ.เมือง จ.เชียงใหม่ ดว้ ยความตั้งใจใฝเ่ รยี นรู้ ในปี ๒๕๕๓ จึงศกึ ษาต่อระดบั ปริญญาตรี ทีม่ หาวิทยาลัย มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั วทิ ยาเขตเชียงใหม่ (วัดสวนดอก) คณะพทุ ธศาสตร์ สาขาพทุ ธศิลปกรรม จังหวัด เชยี งใหม่ ในวัยเด็ก ครูเสถยี รได้ไปช่วยท�ำ งานทว่ี ดั ฟา้ ฮา่ มเป็นประจำ� ท�ำ ใหม้ โี อกาสเรยี นรงู้ านศิลป์กบั พ่อครนู ้อยหล้า จ่าประค่ัง และ เจ้าบุญประเสริฐ ณ เชียงใหม่ ท่ีถ่ายทอดงานกระดาษ แกะสลักไม้ ทำ�เคร่ืองเขิน ลงรักษ์ ปดิ ทอง งานปัน้ ปนู สด หลงั จากเรียนจบมธั ยมศึกษาแลว้ ได้สมัครเขา้ ทำ�งานตามโรงงาน บริษทั ต่างๆ เปน็ พนักงาน ที่โรงงานยาสบู ไทย ๑ ปี ท�ำ งานเปน็ ชา่ งปนั้ เซรามคิ ท่บี รษิ ัทเชยี งใหม่ ๑ ปี อกี ๖ เดอื น เปน็ ช่างออกแบบเคร่ือง เพชรถวายใหห้ มอ่ มเจ้าไกรสงิ ห์ วุฒิชัย ทกี่ รุงเทพฯ เปน็ เวลา ๕ ปี ภายหลงั เหน็ ว่างานศิลปะล้านนามีคนสนใจเรียนรู้ นอ้ ยลง ด้วยความรักงานด้านศลิ ปะล้านนา จึงมงุ่ ถา่ ยทอดความร้แู ละสรา้ งสรรค์ผลงานดว้ ยการสรา้ ง บรู ณะวัด ต่างๆ เชน่ วัดฟา้ ฮ่าม วัดป่าเปา้ วัดเหลา่ เปา้ วัดพระธาตุดอยมอญจ่งิ อโุ บสถวัดเสาหนิ วัดเกตุการาม จนเป็นท่ี ยอมรบั ของบุคคลทั่วไป

ภาคเหนอื 235 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ปจั จบุ ัน ครูเสถียร เปน็ อาจารยพ์ เิ ศษสอนนักศึกษาคณะวิจิตรศิลป์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ เป็นเวลานานถึง ๒๕ แล้ว นอกจากนไ้ี ดป้ ระกอบอาชีพอสิ ระ รับซ่อมโบราณวัตถปุ ระเภท เครือ่ งเขนิ เครือ่ งไม้จ�ำ หลกั เครอ่ื งประดับ ท่ีท�ำ ด้วยเงิน ทอง งานแกะสลกั ผ้าปกั ออกแบบบ้านโบราณ บูรณะวดั เป็นวทิ ยากรให้กับ สถานศกึ ษา หนว่ ยงาน และชมุ ชนตา่ งๆ รวมถึงชาวตา่ งประเทศ องค์ความรู้ ครูเสถียรเปน็ ผ้มู คี วามสามรถในงานชา่ งศิลปะพื้นบา้ นล้านนาหลายแขนง ทำ�ใหม้ อี งคค์ วามรู้หลายดา้ น เช่น งานกระดาษ งานปน้ั จัดเคร่ืองสูง โลหะ และงานแกะสลักไม้ รวมทงั้ ได้คิดคน้ การฟ้ืนฟูดอกไมเ้ งินดอกไมท้ องแบบ ลา้ นนา ดัดแปลงรปู แบบให้แปลกใหม่ขนึ้ • อนรุ กั ษศ์ ลิ ปะดง้ั เดมิ ดว้ ยการศกึ ษาลายเดมิ ซอ่ มวตั ถโุ บราณหรอื ลวดลายทช่ี �ำ รดุ ขน้ึ มาใหมใ่ หเ้ หมอื นเดมิ เปน็ งานบูรณะวดั และการออกแบบงานศลิ ปกรรม ได้แก่ - วัดปา่ เป้า ศลิ ปะไทยใหญ่ ไดแ้ ก่ หอพระบวั เข็ม ทรงปราสาท ออกแบบลวดลายแกะสลักลายคำ� ลวดลายแบบไทใหญ่ ห้องพระ กฎุ เิ จา้ อาวาส ออกแบบซุม้ ประตทู างเขา้ วดั ออกแบบลวดลายไม้แกะสลกั หนา้ จ่ัว โกง่ คว้ิ และคันทวย ลวดลายกระจกสีฐานชกุ ชีพระประธานวิหาร ชอ่ ฟ้า ใบระกา เชงิ ชาย หลงั คาอโุ บสถ - วัดพระธาตุดอยม่อนจง่ิ ออกแบบศาลา ๙ ห้อง ซ่อมแซมลวดลายฉลโุ ลหะ ยอดฉัตรเจดยี ์ บรู ณะ หอพระไตรปิฏก ซอ่ มแซมศาลาบาตร ภาพเขยี นสีผนังลวดลายจีน ลายฉลุไม้ ตดิ ท้องหลังคาหนา้ จ่ัว มขุ ต้นหนา้ อาคารปริยตั ธิ รรมทรงปน้ั หยา • การออกแบบเน้นการผูกลายล้านนา โดยเอาลวดลายมาวิเคราะห์เปรียบเทียบศึกษาก่อน แล้วจึงเร่ิม ท�ำ การสร้างสรรค์งาน • สรา้ งสรรคล์ ายฉลเุ กยี่ วกบั ชาตพิ นั ธล์ุ า้ นนา ออกแบบและท�ำ ตงุ เทา่ คงิ ถวายพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั รชั กาลที่ ๙ ทวี่ งั สราญรมย์ งานสมมงคลสืบพระชะตา ร.๙ แบบล้านนา ทำ�ปราสาทจองพาราเข้าฉากละครเรอ่ื ง บารมศี รีวชิ ยั ทำ�ตุงหางถวายพระครญู าณลงั การณ์ ออกแบบและทำ�จองปก๊ิ ต่านใส่ศพพระครูสิงหวิชยั ศรวี ิชัยโย วัดฟา่ ฮ่าม • สอนงานป้นั โดยนำ�สตู รการผสมปูนปัน้ สดโบราณของครบู าเถิม้ วัดแสนฝาง (ซ่งึ ล่วงลับไป) น�ำ มาใช้ สำ�หรบั งานซ่อมหรือป้นั หากเป็นงานซอ่ มไมต่ อ้ งใช้กาวหรอื ยางรัก ใหใ้ ช้ปูนที่ต�ำ จากสูตร น�ำ ปูนขาวทร่ี ่อนไว้ ๙ ส่วน ทรายละเอยี ด ๕ สว่ น คลุกใหท้ ัว่ ผสมนำ้�มันละห่งุ หรือน�ำ้ มันตง๋ั อิ๋ว ๑ อกี เศษหนึง่ สว่ นสองส่วน อย่างใดอยา่ งหนึ่ง มาตำ�อยา่ ให้ขาดตอน จะท�ำ ใหป้ นู เหนียวเกาะตวั และคงรปู ไดน้ าน แล้วจงึ นำ�มาป้ัน • งานฉลุลวดลายบนกระดาษสา บนผา้ หรอื โลหะ เพือ่ ใช้ในพิธีกรรมต่างๆ

236 ครภู ูมิปญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครเู สถยี ร ไดถ้ า่ ยทอดงานด้านวิจติ รศลิ ป์ โดยเปน็ อาจารย์พิเศษและวิทยากรให้กับสถาบันต่าง ๆ ดังนี้ การศึกษาในระบบ : สอนงานปูนปั้นแกะสลักไม้ งานตัดปรุกระดาษ โลหะแก่นักศึกษาคณะ วิจิตรศลิ ป์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ การศกึ ษานอกระบบ : - วิทยากรสอนการเเขียนลายชาดแดงแบบด้ังเดิมและสาธิตงานตัดลวดลาย กระดาษให้แก่ผู้เรียน อาทิ โรงเรียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนาไทย ส�ำ นกั สง่ เสรมิ ศลิ ปวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ กรมพฒั นาฝมี อื แรงงาน - วิทยากรสอนการปน้ั ลงรกั ปิดทอง การเขยี นลายเสน้ ให้พระสงฆ์ ๑๐ รปู ในโครงการอนุรักษ์และฟ้ืนฟูศิลปกรรมดั้งเดิมในศาสนาพุทธ ภายใต้การ สนับสนนุ ขององคก์ าร unesco จงั หวัดนา่ น - สอนพระท่สี บิ สองปันนา ซงึ่ เปน็ โครงการของ UESCO ( ประเทศจีน ) การศึกษาตามอธั ยาศยั : - สาธิตตัดกระดาษในงานอเมซ่ิงไทยแลนด์ กรุงเทพฯ เป็นกรรมการตัดสิน การประกวดตุง ในงานเทศกาลสงกรานต์เชยี งใหมท่ ุกปี - เป็นวทิ ยากรใหก้ บั สถานศกึ ษา หนว่ ยงานและชุมชนตา่ งๆ - สาธิตการทำ�เคร่ืองเขนิ โบราณ ในงาน “สาธิตวถิ ไี ทย” มหกรรมวฒั นธรรม พ้ืนบา้ น อเมริกันกรุงวอชิงตนั ดี ซี สหรฐั อเมริกา - สอนงานปนู ปน้ั แกน่ กั ศกึ ษาต่างประเทศภาคฤดรู อ้ น ทม่ี หาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ - สาธิตศลิ ปะพน้ื เมอื ง เนอ่ื งในงานสืบสานภมู ปิ ัญญาล้านนา “สานศลิ ป์ กิน๋ แอว๋ อ”ู้ รวมถงึ การแสดงศลิ ปะแบบลา้ นนา งานเอกซโ์ ปรทฮี่ โิ รชมิ า ประเทศญปี่ นุ่ - สอนศิลปะโบราณลวดลายของไทล้อื สอนพระทสี่ บิ สองปนั นา ประเทศจีน ของ UNESCO

ภาคเหนอื 237 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วิธีการถ่ายทอดความรู้ ครเู สถยี ร มวี ธิ กี ารา่ ยทอดความรโู้ ดยใหผ้ เู้ รยี นศกึ ษาดลู ายตา่ ง ๆ จากสถานทจ่ี รงิ เชน่ ดลู ายทวี่ ดั ตน้ เกวย๋ี น ซง่ึ เปน็ ลายไทยเขนิ (คลา้ ยลายไทย) จากเพดานวดั หรอื ใหส้ รา้ งสรรคล์ ายของตนเอง โดยใหแ้ นวคดิ วา่ ลายยงั คงความเปน็ โบราณ แตใ่ นขณะเดียวกันกใ็ ห้แฝงความสมัยใหม่ดว้ ย โดยเรม่ิ จาก ๑. ให้ผู้เรียนเขียนลายผูกลายล้านนา (วาดลายล้านนา) บนกระดาษ ท่ีสามารถนำ�มาใช้กับงานปูนป้ัน/ งานแกะสลักไม้ เขยี นลายเคร่อื งเขิน ( ลายชาตแดงดั่งเดิม ) ๒. ทากาวหรือทายางรักลงท่วั ชน้ิ งานท่ีจะปนั้ ลวดลาย ๓. การปั้นใหป้ น้ั ส่วนทต่ี ่ำ�ทส่ี ดุ ก่อน ส่วนเกนิ ใหแ้ กะออก แลว้ ปัน้ ในส่วนท่ตี ำ�่ ลงมา ๔. ใหท้ ารกั ษแ์ ละปดิ ทอง หลงั จากนนั้ ตกแต่งด้วยแปรงทีท่ �ำ จากขนกระตา่ ย (พกู่ ันเชด็ ส่วนทป่ี ดิ ทอง ) ๕. ให้ค�ำ แนะนำ�แก่ผ้เู รยี น เพื่อให้ผลงานถูกต้อง งดงาม

238 ครภู ูมปิ ัญญาไทย รุน่ ที่ ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายเสถยี ร ณ วงศร์ กั ษ์ เกิดวันที่ ๑๘ มนี าคม ๒๔๙๕ บา้ นเชตพุ น ตำ�บลวัดเกตุ อ�ำ เภอ เมือง จังหวดั เชียงใหม่ เป็นบุตรคนที่ ๓ ในจ�ำ นวนพีน่ ้อง ๙ คน ของนายบุญทา และนางบัวเงา ณ วงศร์ ักษ์ สมสรกบั นางทัศเท่ียง บดิ าเรือง มีธิดา ๑ คน ช่อื นางสาวจนั ทรท์ มิ า ณ วงศร์ ักษ์ การศึกษา พ.ศ. ๒๕๑๔ ชั้นมัธยมศึกษาปี่ท่ี ๓ โรงเรยี นบรู ณศักดวิ์ ทิ ยา จงั หวดั เชียงใหม่ เกยี รตคิ ุณทไ่ี ด้รับไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๗ ประกาศนยี บตั รเขา้ รว่ มสาธติ การท�ำ ตงุ ตอ้ งกระดาษ จากมหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๘ เกียรติบัตรเป็นคณะกรรมการตัดสิน “งานแห่เตียนวัสสา ป๋าเวณี เจียงใหมเ่ มือง” ครง้ั ที่ ๑ จากเทศบาลนครเชยี งใหม่ ทุกปี  พ.ศ. ๒๕๔๙ เกยี รตบิ ตั รเปน็ วทิ ยากรอบรมชา่ งพนื้ ถน่ิ หลกั สตู รระยะสนั้ และระยะยาว เรอื่ งประเพณที างพทุ ธศลิ ปแ์ ละงานชา่ งในจงั หวดั นา่ น จากองคก์ าร UNESCO รว่ มกบั จังหวัดนา่ นมหาวิทยาลยั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๒ เกยี รตบิ ตั รงานสง่ เสรมิ และท�ำ นบุ �ำ รงุ ศลิ ปวฒั นธรรมภายใตโ้ ครงการ ลานสรวง ขว่ งศลิ ป์ ครง้ั ท่ี ๓ จากส�ำ นักงานส่งเสริมศิลปวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๓ โล่เชิดชูเกียรติเพชรราชภัฏ-เพชรล้านนา สาขาศิลปกรรม ด้านวจิ ติ รศลิ ป์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม (วจิ ติ รศลิ ป)์ จากส�ำ นกั งาน เลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธกิ าร

ครภู ูมปิ ญั ญาไทยดา้ นศิลปกรรม (การตีกลองพน้ื บ้านล้านนา) นายอานนท์ ไชยรตั น์

ครภู มู ิปญั ญาไทยดา้ นศิลปกรรม (การตีกลองพื้นบา้ นล้านนา)

นายอานนท์ ไชยรตั น์ ครภู ูมปิ ญั ญาไทยดา้ นศิลปกรรม (การตีกลองพืน้ บา้ นล้านนา) ครูอานนท์ ไชยรัตน์ เกิดเมอ่ื วันท่ี ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๐๔ ทีจ่ ังหวัดเชยี งใหม่ เปน็ ผมู้ ี ความรู้ทางด้านความเชย่ี วชาญทางด้านการตกี ลองและการท�ำ กลองพื้นบา้ นลา้ นนา อาทิ การตกี ลอง สะบดั ชัย กลองตงึ โนง กลองปู่เจ่กลองมองเชิง อกี ทง้ั ยงั เชย่ี วชาญในการฟ้อนดาบ เป็นผูส้ ืบสานการ ละเลน่ พ้ืนบ้านลา้ นนา “บะขา่ งโว”่ รเิ ริม่ จดั ตั้งศนู ย์การเรยี นศลิ ปวัฒนธรรมพนื้ บ้านลา้ นนา “สลีปงิ จัย แก้วกวา้ ง” ถ่ายทอดศลิ ปวัฒนธรรมพ้ืนบ้านลา้ นนา ใหแ้ ก่เยาวชน และผ้สู นใจ ผลงานเปน็ ท่ยี อมรับ ของสังคมช่วยกล่อมเกลาจิตใจของเยาวชนให้หันมาร่วมอนุรักษ์สืบสานศิลปวัฒนธรรมและเกิด ความรัก ภาคภูมใิ จในวัฒนธรรมของชาตมิ ใิ หส้ ญู หายไป การทค่ี รอู านนท์ ไชยรตั น์ ไดน้ �ำ ความรดู้ า้ นศลิ ปกรรม (การตกี ลองพนื้ บา้ นลา้ นนา) ทตี่ นเองได้ ศกึ ษาค้นคว้า ค้นพบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การยกยอ่ ง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ดา้ นศิลปกรรม ประจ�ำ ปพี ุทธศักราช ๒๕๕๔

242 ครูภมู ปิ ญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายอานนท์ ไชยรัตน์ ครภู ูมิปญั ญาไทยดา้ นศิลปกรรม (การตีกลองพื้นบ้านล้านนา) ชีวติ การศกึ ษาการเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครอู านนท์ เกดิ ทอ่ี �ำ เภอเมอื ง จงั หวดั เชยี งใหม่ เรยี นจบชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนปลายทศี่ นู ยก์ ารศกึ ษานอกโรงเรยี น อำ�เภอเมือง เมอ่ื ปพี .ศ. ๒๕๔๖ ในวัยเดก็ เป็นผมู้ ีความอยากรอู้ ยากเหน็ และชืน่ ชอบกบั การตกี ลองเป็นอยา่ งมากได้ท�ำ ทุกวิถที าง เพ่ือจะให้ได้ตีกลองแต่ด้วยความชอบจงึ คอ่ ยๆ เรยี นรเู้ ปน็ และพยายามแสวงหาโอกาสให้ตนเองได้ตกี ลอง ต่อมาครอบครัวได้มาอาศัยอยู่ที่บ้านสันทรายต้นกอก และอยู่ใกล้วัดสันทรายต้นกอกได้มีโอกาสใกล้ชิดกับ วิถีวัฒนธรรมแบบดั้งเดิม ได้เรียนรู้ศิลปะการตีกลองและการทำ�กลองพ้ืนบ้านจากผู้เฒ่าและสายญาติซ่ึงเป็นช่าง ท�ำ กลองล้านนา โดยมีลงุ น้าเขย และมีญาตลิ ูกพล่ี ูกน้องท�ำ กลอง พรอ้ มทั้งเรียนรศู้ ิลปะพื้นบ้านอื่นๆ ควบคกู่ ันไป ได้เรียนรกู้ ารตกี ลองตึง่ โนง จากพ่อครูสคุ �ำ ตนิ นัง และผ้สู ูงอายบุ ้านสันทรายต้นกอก เรียนรกู้ ารตกี ลองสะบัดชัย การตกี ลองมองเซิง จากพอ่ หนานด�ำ รง ชยั เพ็ชร์ เรียนร้กู ารตกี ลองปูเ่ จ่ จากครสู ุแกว้ ศรีสวุ รรณ และเรียนรู้การ ฟ้อนดาบจากครพู ษิ ณุ ผ่องผุด ด้วยความเปน็ ผู้มีความรักในวถิ วี ฒั นธรรมเดิมและศลิ ปะพ้ืนบา้ นลา้ นนา จึงมงุ่ มั่นทจ่ี ะ ฟ้นื ฟู สบื สานและถา่ ยทอดให้กบั เยาวชนในชุมชน สาเหตหุ น่งึ เนอ่ื งมาจากความเจริญของบา้ นเมอื งทำ�ให้เยาวชนไม่ สนใจวิธีวฒั นธรรมของบรรพบรุ ษุ หลงค่านิยมใหม่ ครอู านนท์จงึ ไดร้ ่วมกับนกั วิชาการจดั ต้ังเปน็ ศนู ย์การเรียนรศู้ ลิ ป วฒั นธรรมพน้ื บ้านลา้ นนา “สลปี ิงจัยแกว้ กว้าง” ในปี ๒๕๔๗ ถ่ายทอดและจัดแสดงผลงานดา้ นศิลปะภมู ปิ ัญญาพน้ื บา้ นและเรียนรวู้ ัฒนธรรมท้องถิน่ ปัจจบุ ัน นอกจากครูอานนท์จะทำ�หน้าทีผ่ ู้ใหญบ่ ้าน หมูท่ ี่ ๗ บา้ นสนั ทรายตน้ กอก ต�ำ บลฟ้าฮา่ ม อำ�เภอเมือง จงั หวดั เชียงใหม่ แลว้ ยงั เปน็ ไวยาวจั กรวัดสนั ทรายต้นกอก เปน็ กรรมการสถานศกึ ษาโรงเรียนบา้ นท่าหลกุ -สนั ทราย กรรมการอ�ำ นวยการโฮงเฮยี นสบื สานภมู ปิ ญั ญาลา้ นนา มงุ่ มนั่ ถา่ ยทอดศลิ ปะการตกี ลองสะบดั ชยั ใหก้ บั โรงเรยี นตา่ งๆ อยา่ งตอ่ เนื่อง

ภาคเหนือ 243 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครอู านนท์ ไชยรัตน์ เปน็ ผ้ทู ี่มีความรคู้ วามเช่ยี วชาญทางด้านศลิ ปกรรมการตีกลองพ้ืนบา้ นลา้ นนา ดงั นี้ • มคี วามเชย่ี วชาญในการตกี ลอง ไดแ้ ก่ กลองสะบดั ชยั กลองตงึ่ โนง กลองปูเ่ จ่ กลองมองเซิง อีกทง้ั ยงั เชี่ยวชาญในการฟอ้ นดาบ • เปน็ ผู้นำ�ในการอนรุ ักษ์ ฟืน้ ฟู และถา่ ยทอดศิลปวฒั นธรรมประเพณลี ้านนาดัง้ เดิม • เปน็ ผกู้ อ่ ตงั้ ศนู ยก์ ารเรยี นรศู้ ลิ ปวฒั นธรรมพน้ื บา้ นสลปี งิ จยั แกว้ กวา้ ง เพอื่ ถา่ ยทอดองคค์ วามรดู้ า้ นศลิ ป วัฒนธรรมภูมปิ ญั ญาของบรรพบรุ ุษใหก้ บั เด็กและเยาวชน ไดเ้ รยี นรู้ถึงคุณค่าในภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ และไดเ้ รยี นรู้เก่ยี ว กบั รากเหงา้ ของตนเอง เพื่อจะไดร้ ว่ มรกั ษามรดกแห่งแผน่ ดินไว้ โดยมิไดห้ วงั ผลตอบแทนใดๆ • มีความรู้เกี่ยวกับโครงสร้างของกลองแต่ละประเภท และสามารถทำ�กลองสะบัดชัย กลองตึ่งโนง กลองมองเซิง กลองป่เู จ่ ใหม้ เี สียงดังกงั วาน หุม้ กลองดว้ ยหนังววั และใช้ไมเ้ น้ือแข็ง ไม้เนื้อออ่ น เชน่ ไม้ประดู่หรือ ไมข้ นนุ สำ�หรบั กลองตงึ โนง ไม้มะมว่ ง ส�ำ หรบั ท�ำ กลองกลองมองเซิงเปน็ ตน้ • มคี วามรู้เก่ยี วกบั การคดั ระดับเสยี งของฆ้อง ฉาบ เคร่ืองประกอบจังหวะของกลองแต่ละชนิด ในการ ประสมวงกลองล้านนา เพอื่ ให้เสยี งเขา้ กับเสียงกลอง การถ่ายทอดความรู้ ครอู านนท์ ไชยรัตน์ เร่มิ ถ่ายทอดความรู้การตกี ลองพน้ื บา้ นล้านนา ในปพี .ศ. ๒๕๔๐ โดยใชล้ านวัดเป็น สถานที่ถ่ายทอด เป็นการถ่ายทอดที่ครบวงจร นับแต่การเรียนรู้ประวัติความเป็นมาของกลองล้านนา การเรียนรู้ การท�ำ กลอง การเรียนร้ใู ช้อปุ กรณ์ การเรยี นรู้การตกี ลอง และการฟอ้ น ทงั้ การศกึ ษาในระบบ นอกระบบ และ การศึกษาตามอัธยาศัย ดังน้ี การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรศู้ ลิ ปะการตกี ลองสะบดั ชยั ใหก้ ับนักเรียนโรงเรียนบ้านท่าหลุก- สนั ทราย โรงเรยี นดาราวทิ ยาลยั โรงเรยี นวดั ขะจาวโรงเรยี นเพอื่ ชวี ติ หว้ ยฮอ่ งไคร้ อำ�เภอดอยสะเกด็ มหาวทิ ยาลัยมหามกุฏราชวทิ ยาลัย วทิ ยาเขตล้านนา การศกึ ษานอกระบบ : ถ่ายทอดองค์ความรู้เกี่ยวกับการตีกลองสะบัดชัยให้แก่เครือข่ายกลุ่มต่างๆ อาทเิ ชน่ กลมุ่ เยาวชนวดั อทุ มุ พราราม, กลมุ่ เยาวชนพน้ื ทอี่ �ำ เภอสะเมงิ และถา่ ยทอด ความร้แู ม่ออน อ�ำ เภอแม่แตง อำ�เภอสารภี อ�ำ เภอสันปา่ ตอง อำ�เภอเชยี งดาว และจงั หวดั ล�ำ พนู -จงั หวดั สระบรุ ถี า่ ยทอดความรเู้ กยี่ วกบั ศลิ ปะการฟอ้ น-ตกี ลอง สะบัดชัยของคณะจากป่าจี้ ถ่ายทอดองค์ความรู้ การตีกลองสะบัดชัย ศูนย์พระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ วัดศรีนวรัฐ อำ�เภอสันป่าตองกลองมองเซิง ให้เยาวชนฯ ตำ�บลตน้ ตาล-พระยาทด อำ�เภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี

244 ครภู ูมิปญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การศึกษาตามอัธยาศัย : ถ่ายทอดองค์ความรู้แก่ผู้ท่ีมาศึกษาดูท่ีศูนย์การเรียนรู้ศิลปะวัฒนธรรมล้านนา “สลปี งิ ชยั แกว้ กวา้ ง” และรายการโทรทศั น์ “ทงุ่ แสงตะวนั ” ชอ่ ง ๓ นติ ยสารแพรว รายการโทรทศั น์ “ขบวนการรักการอ่าน” ทวี ไี ทย รายการโทรทศั น์ “หัวใจใกลก้ นั ” ทวี ไี ทยรายการโทรทศั น์ “สมรภมู ไิ อเดยี ” ชอ่ ง ๓ วิธกี ารถ่ายทอดความรู้ ครอู านนท์ ไชยรตั น์ มกี ระบวนการถา่ ยทอดความรใู้ หแ้ กเ่ ยาวชนและผสู้ นใจดว้ ยวธิ กี ารทหี่ ลากหลายทงั้ ทฤษฎี และปฏบิ ตั ิดงั นี้ ๑. การขอเรียนวิชาจากครลู ้านนา ๒. การอบรมความรู้ ด้านจรยิ ธรรม แบบวัฒนธรรมล้านนา ๓. การเรยี นรพู้ ้นื ฐานประวัตศิ าสตร์ความเป็นมาของกลองลา้ นนาชนิดตา่ งๆ ๔. การเรยี นรเู้ กย่ี วกบั ทกั ษะการฝกึ จดั รา่ งกาย ไดแ้ ก่ การฝกึ ยนื การเดนิ ขมุ ฟอ้ นบดิ บวั บาน ฟอ้ นสอดมว่ ง การฟ้อนเกยี้ วเกล้า การตบบะ่ ผาบ ๕. การเรยี นรเู้ ก่ียวกบั การใชอ้ ุปกรณ์ - กลอง ไม้ตกี ลอง (ขนาดค้อน วิธจี ับไม้) - ฆ้อง ไม้ตฆี อ้ ง (ขนาดค้อน และวิธีการต)ี - ฉาบคมุ วธิ ตี ีฉาบ (ขนาดฉาบคุม) - ฉาบเจิง วธิ ีการตีและเจิงเล่นฉาบ ๖. จงั หวะและลีลาเชิงเพลงกลอง ๗. การประสมวงกลองสะบัดชยั ๘. ทา่ ร�ำ ไหวค้ รูเจิง

ภาคเหนือ 245 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายอานนท์ ไชยรัตน์ เกิดเม่ือวันท่ี ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๔ ทตี่ �ำ บลสนั ผเี ส้ือ อำ�เภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นบุตรคนที่ ๒ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๕ คน ของนายพิพัฒน์ ไชยรัตน์ และ นางแสงค�ำ พรหมบุตร สมรสกบั น.ส.ศริ ิพรรณ ตนั เต มีบตุ รชาย ๑ คน บตุ รหญิง ๑ คน ไดแ้ ก่ นายวชิรพงษ์ ไชยรตั น์ และเด็กหญงิ ชญานุช ไชยรัตน์ การศกึ ษา  ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน ต�ำ บลฟ้าฮา่ ม อำ�เภอเมอื ง เชยี งใหม่ จงั หวัดเชยี งใหม่ เกยี รติคณุ ท่ีไดร้ บั ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๙ เกียรตบิ ตั รรางวัลชมเชย กลองมองเซงิ ในการประกวดแขง่ ขนั ตกี ลอง ลา้ นนา สบื สานมรดกแผน่ ดนิ ลา้ นนา มหกรรมกลองลา้ นนา จากเทศบาล นครเชียงใหม่ และมหาวิทยาลยั ราชภัฏเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๐ เกียรติบตั ร งาน ๑๐ ปี แหง่ การสืบสาน “อยอู่ ย่างลา้ นา อยอู่ ยา่ ง พอเพียง จากโรงเรยี นสบื สานภูมิปัญญาล้านา  พ.ศ. ๒๕๕๐ เกียรติบัตรภูมิปัญญาท้องถิ่นดีเด่น ประเภทศิลปวัฒนธรรมได้ส่งเสริม และสนบั สนนุ งานการศกึ ษานอกโรงเรยี น จากศนู ยก์ ารศกึ ษานอกโรงเรยี น อำ�เภอเมอื ง จังหวัดเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๑ รางวลั รองชนะเลศิ อนั ดบั ที่ ๒ การแขง่ ขนั ตกี ลองสะบดั ชยั จากส�ำ นกั งาน คณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ  พ.ศ. ๒๕๕๒ เกียรติคุณผู้ที่ได้ทำ�ความดีความชอบในการปฏิบัติหน้าที่มีผลงานดีเด่น เป็นท่ีประจักษ์ รางวัลผูใ้ หญบ่ ้าน ชน้ั ที่ ๒ ประจ�ำ ปพี ทุ ธศกั ราช ๒๕๕๒ จากกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๕๓ ใบยอคุณ ครูภมู ปิ ัญญาลา้ นนา จากโฮงเฮยี นสืบสานภมู ิปัญญาล้านนา  พ.ศ. ๒๕๕๓ เกียรติบัตรผู้ทำ�คุณประโยชน์ให้กับสถานศึกษาดีเด่น จากสำ�นักงาน เขตพนื้ ทก่ี ารศึกษาเชียงใหม่ เขต ๑  พ.ศ. ๒๕๔๔ เกยี รติบตั รภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ ในโครงการตลาดนัดภูมิปญั ญาท้องถ่นิ  พ.ศ. ๒๕๔๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทยรนุ่ ที่ ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม (การตกี ลองพน้ื บา้ นลา้ นนา) จากส�ำ นกั งาน เลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธกิ าร



ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นภาษาและวรรณกรรม (วรรณกรรมทอ้ งถน่ิ คา่ ว) นายถนอม ปาจา

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นภาษาและวรรณกรรม (วรรณกรรมทอ้ งถิ่น คา่ ว)

นายถนอม ปาจา ครภู ูมิปญั ญาไทยด้านภาษาและวรรณกรรม (วรรณกรรมท้องถิน่ ค่าว) ครถู นอม ปาจา เกดิ เมือ่ วนั ที่ ๒๒ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๑ ทีอ่ ำ�เภอสันป่าตอง จงั หวัดเชียงใหม่ เป็นกวีนิพนธ์ท่ีมีความเชี่ยวชาญในการประพันธ์บทค่าว ใช้คำ�เมืองล้านนาแฝงด้วยคำ�คมสุภาษิตสอน ใจทมี่ คี วามหมายลึกซง้ึ สละสลวย ทงั้ ประเภทคา่ ว ปรชั ญาชวี ิต ธรรมะ ความรัก สงั คม ดว้ ยเกรง ว่าวรรณกรรมค่าวจะสูญหายและขาดการอนุรักษ์สืบสาน จึงต้ังปณิธานมุ่งมั่นความรู้และเผยแพร่แก่ ผ้เู รยี นและชุมชนดว้ ยความเสยี สละ จนเป็นทีย่ อมรับของสงั คม ผลงานท่ีได้สรา้ งสรรค์เปน็ ประโยชน์ ตอ่ ชาติและวงการศึกษาอย่างยิง่ การท่ีครูถนอม ปาจา ได้นำ�ความรู้ด้านภาษาและวรรณกรรม (วรรณกรรมท้องถิ่น ค่าว) ทต่ี นเองไดศ้ กึ ษาคน้ ควา้ คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การ ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตจิ ากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ปน็ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รุน่ ที่ ๗ ด้านภาษาและวรรณกรรม ประจำ�ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔