ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 7 ภาคเหนือ

50 ครภู มู ิปัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครูณรงค์ แฉล้มวงศ์ ได้่ถ่ายทอดและเผยแพร่ความรู้ให้แด่ผู้เรียนทุกกลุ่มเป้าหมายทั้งการศึกษาในระบบ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย การศึกษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้แกน่ ักเรียนโรงเรียนวชิรบารมี โรงเรียนวังตะกูราษฎร์อุทศิ และ โรงเรียนอ่นื ๆ ในจงั หวดั พจิ ิตร นกั ศึกษาปรญิ ญาโท ปรญิ ญาเอก ได้เหน็ คณุ คา่ และภาคภูมิใจในอาชพี เกษตรกรรมอันเป็นพนื้ ฐานรากเหงา้ ของครอบครัว การศึกษานอกระบบ : เป็นวิทยากรให้ความรู้เก่ียวกับการวิจัยปุ๋ย นำ้�หมัก ฮอร์โมนจากพืช และสัตว์ การวิจัยต้นไม้ท่ีปลูกเฉพาะพื้นท่ีด้านการตลาด การผสมเทียมพันธ์ไก่เล็ก กลาง ใหญ่ และแมพ่ ันธ์ สตู รอาหารหมู พอ่ แม่พันธ์ เป็นวทิ ยากรกระบวนการ ปรับแนวคิดเกษตรพอเพียง เกษตรกรกลุ่มปุ๋ยหัวหลัว กลุ่มปุ๋ยบึงประดู่ กล่มุ ปุย๋ ล�ำ ประดาเหนอื กล่มุ แมบ่ า้ นจงั หวัดพษิ ณโุ ลกกำ�แพงเพชร อุทัยธานี การศกึ ษาตามอัธยาศัย : การเผยแพรโ่ ดยผา่ นชมรมเกษตรธรรมชาตแิ ละอาหารปลอดสารพษิ จงั หวดั พจิ ติ ร มูลนิธิรว่ มพฒั นาพจิ ิตร จัดตัง้ กล่มุ ผลติ ปยุ๋ ชีวภาพ ต�ำ บลวงั ตะกู วธิ กี ารถ่ายทอดความรู้ ครณู รงค์ มกี ระบวนการในการถา่ ยทอดองคค์ วามรเู้ รอื่ งเกษตรอนิ ทรยี ผ์ สมผสานใหเ้ หมาะสมกบั กลมุ่ ผเู้ รยี น ดงั นี้ การสอนเยาวชน - สอนให้ความรู้เบ้ืองต้นเกี่ยวกับหลักเศรษฐกิจพอเพียง การทำ�ปุ๋ยหมักสูตรสมุนไพรขับไล่แมลง ฮอรโ์ มนสตู รตา่ งๆ สูตรอาหารสัตว์ - ยกตวั อยา่ งปญั หาของเกษตรกร ผลกระทบตอ่ ผ้ผู ลติ และผบู้ รโิ ภค - สาธติ การทำ�เกษตรอนิ ทรยี ผ์ สมผสานกระบวนการผลิตแบบครบวงจร - จัดหาเมล็ดพันธ์พืชผักต่างๆ ให้ผู้เรียนไปทดลองปลูกโดยปฏิบัติตามขั้นตอนในแปลงทดลอง และท่ีบ้าน - ประเมินผลจากการฝึกปฏิบัตโิ ดยใหค้ ะแนน/รางวลั และให้น�ำ ความรไู้ ปบอกตอ่ กบั ผู้ปกครอง

ภาคเหนอื 51 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การสอนกลุ่มเกษตรกรและกลมุ่ แมบ่ า้ น - ปรบั แนวคิดเก่ียวกับเกษตรกรทฤษฎใี หมใ่ หเ้ กษตรกร - จดั เปน็ ศนู ยเ์ รยี นรู้ชุมชน มแี ปลงสาธติ การทำ�เกษตรอนิ ทรยี ์ผสมผสาน การผลติ ปุ๋ยหมักสตู รตา่ งๆ การผลิตฮอร์โมนจากพืชและสัตว์ การทำ�สมุนไพรขับไล่แมลง ให้กลุ่มเกษตรกรกลุ่มต่างๆ ได้ฝึกปฏิบัติ - ถา่ ยทอดความรเู้ ทคโนโลยีเพ่ือการเกษตรอนิ ทรยี ผ์ สมผสาน การขยายพนั ธ์ขุ ้าวโดยแกะเมลด็ พนั ธ์ุ ท�ำ ขบวนการผลิต บริโภคและจ�ำ หน่าย โดยเปิดโอกาสใหซ้ กั ถาม - ประเมินผลโดยสงั เกตจากการเขา้ รว่ มกลุม่ และจากการฝึกปฏิบตั ิ

52 ครภู มู ิปัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายณรงค์ แฉล้มวงศ์ เกิดเมื่อวันท่ี ๒๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ ท่ีบ้านสายทอง หมู่ที่ ๓ อ�ำ เภอปา่ โมกข์ จงั หวัดอ่างทอง เปน็ บตุ รคนที่ ๑ ในจำ�นวนพีน่ ้อง ๕ คน ของนายละออง แฉลม้ วงศ์ และนางบุญมา แฉล้มวงศ์ สมรสกบั นางสาวสมจิตร นม่ิ ทอง มบี ุตรชาย ๑ คน บตุ รหญิง ๒ คน นางกฤษณา รมั วรากร นายวฒุ ิ แฉล้มวงศ์ และนางพัชรีจิรา สขุ สมยั ธนาศิริ การศกึ ษา มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย โรงเรยี นปา่ โมกวทิ ยาภมู ิ ต�ำ บลเอกราช อ�ำ เภอปา่ โมก จังหวัดอ่างทอง  พ.ศ. ๒๕๐๖ เกยี รติคุณที่ไดร้ ับ ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๓๗ และ ๒๕๓๙ ประกาศเกียรติบัตร เกษตรกรดีเด่น ของ ธกส. อ�ำ เภอบางมลู นาก จงั หวดั พจิ ิตร  พ.ศ. ๒๕๔๕  พ.ศ. ๒๕๔๕ โล่สิงห์ทอง ประเภทผู้นำ�ก้าวหนา้ จังหวดั พจิ ติ ร ประกาศเกยี รตบิ ตั ร ผบู้ รหิ ารศนู ยช์ มุ ชนดเี ดน่ (สอช.) ของต�ำ บลวงั ตะกู จังหวดั พจิ ติ ร  พ.ศ. ๒๕๔๖ ประกาศเกยี รตบิ ตั รคณะกรรมการบรหิ ารศนู ยเ์ ทคโนโลยี ต�ำ บลวงั ตะกู จงั หวัดพจิ ติ ร  พ.ศ. ๒๕๔๗  พ.ศ. ๒๕๔๙ โลป่ ราชญช์ าวบ้าน รุน่ ที่ ๑ จังหวดั พจิ ิตร ประกาศเกียรติบัตรถักทอพลังเครือข่ายชุมชนพลังแผ่นดิน ขจดั สนิ้ ยาเสพติด จงั หวัดพิจิตร  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ดา้ นเกษตรกรรม (เกษตรอนิ ทรยี )์ จากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ครภู มู ิปัญญาไทย ดา้ นเกษตรกรรม (เกษตรผสมผสาน) นายอนันต์ กรอบเงนิ ดี

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านเกษตรกรรม (เกษตรผสมผสาน)

นายอนนั ต์ กรอบเงนิ ดี ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นเกษตรกรรม (เกษตรผสมผสาน) ครูอนันต์ กรอบเงินดี เกิดเมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๘ ที่อำ�เภอขุนยวม จังหวัด แม่ฮ่องสอน เป็นผู้มีความรอบรู้และเช่ียวชาญการเกษตรผสมผสาน ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ด้วยการปลูกพืชหลากหลายชนิด หมุนเวียนตลอดปี มีการเลี้ยงสัตว์ ผลิตปุ๋ยอินทรีย์จากวัสดุ เหลอื ใชใ้ นไรส่ วน รเิ รมิ่ ประดษิ ฐเ์ ครอื่ งพลงั น�ำ้ เพอ่ื ใชใ้ นการเกษตร และสามารถเชอ่ื มตอ่ กบั หมอ้ แปลงเปน็ กระแสไฟฟ้าใช้ในครัวเรือน เป็นผู้มีความเสียสละ ขยัน มุ่งม่ันถ่ายทอด และเผยแพร่องค์ความรู้ ใหแ้ ก่ทกุ คน จนเปน็ ทย่ี อมรับของสงั คม ผลงานดังกลา่ วเปน็ ประโยชนต์ ่อประเทศชาติ ชมุ ชนสามารถ นำ�ไปปรบั ใชใ้ นการด�ำ เนินชวี ติ ได้อยา่ งมีความสุขและยั่งยนื การที่ครูอนันต์ กรอบเงินดี ได้นำ�ความรู้ด้านเกษตรกรรม (เกษตรผสมผสาน) ท่ีตนเองได้ ศึกษาค้นควา้ คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เร็จเป็นประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ ังคม จงึ ได้รบั การยกย่อง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ดา้ นเกษตรกรรม ประจ�ำ ปพี ทุ ธศักราช ๒๕๕๔

นายอนนั ต์ กรอบเงนิ ดี ครูภมู ิปญั ญาไทย ดา้ นเกษตรกรรม (เกษตรผสมผสาน) ชวี ิต การศึกษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครอู นนั ต์ กรอบเงนิ ดี เกดิ ทต่ี �ำ บลแมอ่ คู อ อ�ำ เภอขนุ ยวม จงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน มอี าชพี เกษตรกร ท�ำ ไรเ่ ลอื่ นลอย และรบั จา้ งก่อสร้างท�ำ งานไมใ้ นโรงเลือ่ ยไม้ ซ่งึ รายได้กย็ งั ไม่เพียงพอกับคา่ ครองชพี และเหน็ วา่ การตัดไม้ท�ำ ลายปา่ เพอ่ื ท�ำ ไร่เลือ่ นลอยนั้น เปน็ ผลเสยี ตอ่ ธรรมชาตโิ ดยรวม จึงพยายามปรบั เปลยี่ นวถิ ีการดำ�เนนิ ชวี ิต ดว้ ยการเก็บเงนิ ซอ้ื ท่ดี นิ เพ่อื ทำ�การเกษตร ปลกู ข้าว ปลูกพืช ไม้ผล และไม้ยนื ตน้ ผักหลายชนิด ทัง้ พรกิ ข้าวโพด กระเทยี ม ฯลฯ ทำ�ไร่นาสวนผสมหมุนเวียนตลอดปใี นพ้ืนที่ ๒๒ ไร่ โดยไม่ปลอ่ ยใหท้ ี่ดนิ วา่ งเปล่า ในวยั เด็ก ครอู นันตไ์ ม่ได้เรยี นหนังสอื เน่ืองจากไม่มโี รงเรียนอยใู่ นหม่บู ้าน แต่ดว้ ยความเป็นคนใฝ่ร้ใู ฝเ่ รียน จงึ ไปขอใหค้ รทู ม่ี าบรรจใุ นหมบู่ า้ นชว่ ยสอนหนงั สอื ในชว่ งเยน็ และกลางคนื จะมาฝกึ ฝนเอง จนสามารถอา่ นออกเขยี นได้ ภายหลังได้สอบเทียบชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๔ ด้วยความวิริยะอุตสาหะ จึงศึกษาต่อจนจบมัธยมศึกษาตอนปลาย จากศูนย์การศกึ ษานอกโรงเรียนอำ�เภอขนุ ยวม ปี ๒๕๕๐ ครอู นนั ตไ์ ด้รบั เลือกเปน็ ผูใ้ หญ่บา้ นหมู่ที่ ๔ ปี ๒๕๓๓ และได้เป็นก�ำ นันต�ำ บลบา้ นแมอ่ คู อ ต้งั แตพ่ .ศ. ๒๕๓๓ จนถึงปี ๒๕๒๒ ระหว่างน้ันได้มีโอกาสไปศึกษาดูงานตามสถานท่ีต่างๆ เช่น โครงการพระราชดำ�ริห้วยฮ่องไคร้ จงั หวดั เชยี งใหม่ จงั หวดั พะเยา และจังหวดั เชยี งราย แลว้ น�ำ มาท�ำ ในไรส่ ว่ นของตน ตลอดเวลาได้ปฏิบัติงานด้วยความเสียสละจนได้รับยกย่องเป็นกำ�นันยอดเยี่ยม ๒ ปีซ้อน ในปี ๒๕๕๒ จึงลาออกและนำ�ความรู้ ประสบการณ์มาพัฒนาไร่นาของตนเอง เพื่อต้องการทำ�เป็นตัวอย่างให้ชุมชนเห็นว่าสิ่ง ทต่ี นท�ำ นน้ั สามารถน�ำ ไปใชแ้ นวทางได้ ปจั จบุ นั ครอู นนั ตย์ งั คงมงุ่ ถา่ ยทอดความรู้ และเผยแพรผ่ ลงานแกเ่ กษตรกรรม ชุมชนอย่างต่อเนอ่ื ง

ภาคเหนอื 57 ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครูอนนั ต์ กรอบเงนิ ดี เป็นเกษตรกรทม่ี คี วามรดู้ า้ นเกษตรผสมผสาน ปลูกข้าว พืชผกั เลย้ี งสัตว์ โดยใช้หลัก เศรษฐกิจพอเพียง ไดค้ ิดริเร่มิ และพฒั นาในพื้นทีข่ องตนจนประสบผลส�ำ เรจ็ ดงั นี้ • ทำ�การเกษตรผสมผสานตามแนวเศรษฐกิจทฤษฎีใหม่ใน พน้ื ท่ี ๒๒ ไร่ โดยปลูกขา้ ว พชื ไร่ ยางพารา พชื ผกั หลากหลายชนดิ เชน่ กระเทยี ม ฟักเขียว มะละกอ ถวั่ ฝกั ยาว ปลูกหมนุ เวยี นตลอดปี โดยไม่ปล่อยให้ท่ีดินว่างเปล่า นอกจากนี้ ยังเล้ียงหมู ไก่ ขุดบ่อ เล้ียงปลา ผลผลิตส่วนหน่ึงใช้บริโภคในครัวเรือน ที่เหลือจึงจำ�หน่าย เปน็ รายไดส้ �ำ หรับครอบครัว • คดิ รเิ รมิ่ ประดษิ ฐเ์ ครอ่ื งพลงั น�้ำ หาซอื้ อปุ กรณม์ าประกอบเอง โดยนำ�ลวดทองแดงมาพนั กับแม่เหลก็ ใชแ้ รงดันนำ้�ท่ีตอ่ จากท่อประปา ภูเขาไปหมุนกังหันซ่ึงทำ�ด้วยโลหะ ร่วมกับนายประชา ครองแก้ว ซึ่งเป็นญาติ โดยใช้แรงดันจากน้ำ�ที่ต่อท่อประปาภูเขาหมุนด้วย โลหะ ตอ่ กับเครื่องชาร์ตไฟ ๑๔ โวลต์ สามารถน�ำ น้ำ�ไปใช้ในไร่ สวน ของตน นอกจากนั้น ยงั ได้เชือ่ มเคร่ืองชารต์ ไฟ เข้ากับหม้อแปลงไฟฟ้า ขนาด ๒๒๐ โวลต์ เพ่อื เป็นพลังงานไฟฟ้าใชใ้ นครวั เรอื นประหยดั ค่าใช้ จา่ ยเดอื นละ ๔๕ บาท • ผลติ ปยุ๋ อนิ ทรยี โ์ ดยใชจ้ ากมลู สตั ว์ ซากพชื วสั ดเุ หลอื ใชจ้ าก การเกษตรมาหมกั ดว้ ยจลุ นิ ทรยี เ์ ปน็ ปยุ๋ หมกั สตู รตา่ งๆ ใชใ้ นแปลงเกษตร ของตนเองโดยใช้ปยุ๋ เคมีและสารเคมใี ดๆ ท�ำ เปน็ ตวั อยา่ งแก่ชุมชนและ เผยแพร่ให้แกช่ ุมชนทีส่ นใจอย่างต่อเน่อื ง • น�ำ องค์ความรดู้ ้านภมู ิปญั ญา ท�ำ ครกต�ำ ข้าว เคร่อื งผลติ พลังแสงอาทิตย์สำ�หรับตากผลผลิตทางการเกษตร ทดลองโดยการ ลองผิดลองถูก จนกระท่ังได้ผลดีแล้วจึงเผยแพร่องค์ความรู้สู่ชุมชน และองคก์ รต่างๆ ทส่ี นใจ • เปน็ ผนู้ �ำ ชมุ ชนปลกู จติ ส�ำ นกึ ดา้ นการอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ อนรุ ักษแ์ หลง่ นำ้� ให้เปน็ แหล่งเพาะพนั ธป์ุ ลา โดยบริหารจดั การรว่ มกบั ชมุ ชน จนประสบความส�ำ เรจ็ เผยแพรต่ อ่ ผทู้ ม่ี าศกึ ษาดงู านอยา่ งตอ่ เนอื่ ง

58 ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครูอนันต์ กรอบเงินดี จัดพืน้ ท่ขี องตัวเองเปน็ ตวั อยา่ งเป็นศนู ย์สาธิตและศึกษาดงู านของชุมชนและหน่วย งานต่างๆ การศึกษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้ให้แก่โรงเรียนในอำ�เภอขุนยวม เจ้าหน้าท่ีของรัฐและนักศึกษา มหาวทิ ยาลยั ตา่ งๆ เพ่อื ศึกษาและเกบ็ ขอ้ มลู การปฏิบตั งิ าน การศึกษานอกระบบ : มีการถา่ ยทอดความรู้โดยผสมผสานกับภมู ิปญั ญาในด้านเครอ่ื งกลและการผลติ พลงั งานไฟฟา้ จากพลงั งานน�ำ้ และเครอื่ งตากพรกิ พลงั งานแสงอาทติ ย์ แกผ่ เู้ รยี น การศึกษานอกโรงเรียนอำ�เภอขุนยวม - เป็นวิทยากรให้ความรู้ด้านเกษตรผสมผสานแก่เกษตรอำ�เภอขุนยวม กำ�นัน ผูใ้ หญ่บ้าน ชาวบ้านต�ำ บลแมอ่ คู อ และในเขตจงั หวัดแมฮ่ ่องสอนอย่างต่อเนอ่ื ง การศกึ ษาตามอธั ยาศัย : ใหค้ วามรแู้ ละเปน็ ตน้ แบบการใชช้ วี ติ แบบเศรษฐกจิ พอเพยี งแกเ่ ครอื ขา่ ยเกษตรกร และผู้สนใจในจงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอนและอื่นๆ เช่น จังหวดั เชยี งใหม่ วธิ กี ารถา่ ยทอดความรู้ ครอู นันต์ กรอบเงินดี มีวธิ กี ารถา่ ยทอดความรูเ้ นน้ การปฏิบตั จิ รงิ โดย • อธิบายใหค้ วามรใู้ นการท�ำ เกษตร โดยใช้หลกั เศรษฐกิจพอเพยี ง • ยกตัวอย่างการท�ำ เกษตรผสมผสานในพ้นื ที่ของตนให้เปน็ แบบอย่างแก่ผูเ้ รียนและเกษตรกร • นำ�ผูเ้ รยี นไปเรียนรู้สภาพจริงในไร่สวนของตน

ภาคเหนือ 59 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายอนันต์ กรอบเงินดี เกิดเมื่อวันท่ี ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๘ ท่ีตำ�บลแม่อูคอ อำ�เภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นบุตรคนท่ี ๑ ในจำ�นวนพี่น้อง ๕ คน ของนายเก๊าะเจ๊ะ และนางกิ๊เชอ สมรสกับนางสาวหน่อแอริ มนุษย์พัฒนา มีบุตรหญิง ๓ คน ได้แก่ นางสาวนัฐฐา กรอบเงนิ ดี นางสาวนุช กรอบเงนิ ดี และนางสาวสธุ ดิ า กรอบเงนิ ดี การศึกษา  พ.ศ. ๒๕๕๐ ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นปลาย จากศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน อำ�เภอขนุ ยวม จงั หวดั แมฮ่ ่องสอน เกียรติคณุ ทีไ่ ด้รับ ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๓๖ เป็นผ้ไู ดท้ ำ�ความดคี วามชอบในการปฏบิ ัติหน้าท่ี จากกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๓๘ เปน็ ผทู้ ไี่ ดท้ �ำ ความดคี วามชอบในการปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี จากกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๔๒ เปน็ ผทู้ ไี่ ดท้ �ำ ความดคี วามชอบในการปฏบิ ตั หิ นา้ ที่ จากกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๔๓ เกียรติบัตรเป็นผู้ท่ีอุทิศตนเสียสละเพ่ือการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม จากกรมปา่ ไม้ จังหวัดแม่ฮ่องสอน  พ.ศ. ๒๕๔๖ ประกาศเกียรติคุณ ช้ันท่ี ๒ กำ�นันตำ�บลแม่อูคอ อำ�เภอขุนยวม จงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอน  พ.ศ. ๒๕๔๘ ประกาศเกียรติคุณเป็นผู้ปฏิบัติงานเป็นกำ�นันยอดเย่ียม จากกระทรวง มหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๔๙ ประกาศเกียรติคุณเป็นผู้ปฏิบัติงานยอดเยี่ยม และเป็นกำ�นันยอดเย่ียม จากกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านเกษตรกรรม (เกษตรผสมผสาน) จากสำ�นกั งานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร



ครภู มู ิปัญญาไทย ด้านอตุ สาหกรรม และหตั ถกรรม นางกองนาง กองเกดิ

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม (การทอผ้าไหมและผ้าไหมมดั หมี)่

นางกองนาง กองเกิด ครูภูมปิ ญั ญาไทย ด้านอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การทอผา้ ไหมและผ้าไหมมัดหม่ี) ครูกองนาง กองเกิด เกิดเม่อื วนั ท่ี ๗ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๔๙๘ ทจ่ี ังหวัดชัยภมู ิ มคี วามรแู้ ละ เชยี่ วชาญดา้ นการทอผา้ ไหมและไหมมดั หมี่ การยอ้ มสธี รรมชาติ คดิ คน้ สธี รรมชาตจิ ากวสั ดพุ ชื ในทอ้ งถนิ่ ออกแบบลวดลายผา้ ลายการบนิ ไทย ลายสวรรคเ์ บยี่ ง ลายนกแกว้ ลายผเี สอ้ื เพอ่ื ใหไ้ ดส้ ที หี่ ลากหลาย มีคุณภาพ ได้รับเคร่ืองหมายรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์ผ้าไหมไทย “นกยูงทอง” ครูกองนางจึงได้ ถ่ายทอดองค์ความรู้แก่ผู้เรียนและสมาชิกในชุมชน ตลอดจนผู้สนใจท่ัวไป ผลงานเป็นท่ียอมรับของ ชมุ ชนทง้ั ในจังหวดั และต่างจังหวดั การท่คี รูกองนาง กองเกดิ ได้น�ำ ความร้ดู า้ นอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การทอผา้ ไหมและ ผ้าไหมมัดหมี)่ ทีต่ นเองไดศ้ กึ ษาคน้ คว้า คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความสำ�เรจ็ เปน็ ประโยชน์โดยรวมแก่ สังคม จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ใหเ้ ปน็ ครภู มู ิปญั ญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ดา้ นอตุ สาหกรรมและหตั ถกรรม ประจ�ำ ปพี ทุ ธศักราช ๒๕๕๔

นางกองนาง กองเกิด ครภู ูมิปัญญาไทย ดา้ นอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การทอผ้าไหมและผา้ ไหมมัดหมี่) ชวี ติ การศึกษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครกู องนาง กองเกดิ เกดิ ในครอบครวั เกษตรกร ทอี่ �ำ เภอภเู ขยี ว จงั หวดั ชยั ภมู ิ จนอายไุ ด้ ๘ ขวบ ครอบครวั จึงย้ายถิ่นฐานไปอยู่ที่อำ�เภอจุน จังหวัดพะเยา ได้เข้าเรียนจนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ ท่ีโรงเรียนบ้านร่องแมด จังหวัดพะเยา เม่ือวยั เดก็ อาศัยอยกู่ บั ครอบครัว ได้เหน็ แมแ่ ละยายทอผ้าใชเ้ อง และท่ีเหลือใช้กข็ ายบ้าง จงึ สนใจ และเริม่ เรียนรูก้ ารทอผ้า การเลยี้ งไหม ฯลฯ จนอายไุ ด้ ๑๒ ปี กส็ ามารถทอผ้าไดท้ กุ ข้นั ตอน นอกจากนยี้ งั ได้ฝกึ การเยบ็ บายศรี ทอเส่ือกก การจักสานไวใ้ ชใ้ นชีวติ ประจ�ำ วัน ภายหลังไดส้ มรสกับนายประสาทจึงยา้ ยถน่ิ ฐานมาอยู่ ทีต่ ำ�บลหินดาต อำ�เภอปางศลิ าทอง จงั หวัดก�ำ แพงเพชร ในระยะต่อมาจงึ คิดรวมกลุ่มผา้ ไหมทอมือ จากการเรยี นรแู้ ละประสบการณท์ ผ่ี า่ นมาท�ำ ใหค้ รกู องนาง มคี วามคดิ ตอ้ งการจะอนรุ กั ษส์ บื สานภมู ปิ ญั ญาไทย การย้อมผ้าไหมจากสีธรรมชาติ การทอผ้าไหมมัดหมี่ลายบายศรี ซ่ึงเป็นลายด้ังเดิมและเอกลักษณ์ของชาวบ้าน เริงกะพง ขณะเดียวกันก็อยากจะเห็นผ้าไหมของไทยมีความทันสมัยและได้รับความนิยม จึงได้คิดค้นลายผ้าไหม มดั หมลี่ ายตา่ งๆ เชน่ ลายการบนิ ไทย ลายสวรรคเ์ บ่ียง เปน็ ทยี่ อมรับของสงั คม ปัจจุบัน ครกู องนางได้ถา่ ยทอดความร้กู ารทอผา้ แก่สมาชกิ กลุม่ และชุมชนอย่างตอ่ เนอื่ ง เกิดประโยชน์ต่อ สังคมโดยรวม

ภาคเหนอื 65 ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครกู องนาง กองเกดิ มคี วามสามารถและเชีย่ วชาญเป็นเวลานานนบั ๑๐ ปี การทอผ้าไหม การเลี้ยงไหม สาวไหม ป่นั ไหม การย้อมสธี รรมชาติ ผลติ ภัณฑม์ ีคณุ ภาพระดบั สามดาว และไดร้ บั เครือ่ งหมายรบั รองมาตรฐาน ผลิตภัณฑผ์ ้าไหมไทย ประเภทผา้ ผืน ผ้าไหม ชนดิ Royal Thai Silk เครอ่ื งหมาย “นกยงู ทอง” จากคณะกรรมการ มาตรฐานผลติ ภณั ฑผ์ ้าไหมไทย (กมม.) • ผู้คิดสรา้ งสรรค์ลายผ้าไหมมัดหม่ี โดยประยุกต์จากรปู แบบหรอื สัญลกั ษณ์ตา่ งๆ เพอ่ื ใหม้ คี วามทันสมยั และคน้ คิดลายใหม่ๆ ได้แก่ ลายดอกแกว้ ลายการบนิ ไทย ลายสวรรค์เบีย่ ง ลายดาวกระจาย ลายกีต้าร์ ลายเพชร ลายสตั วต์ า่ งๆ ไดแ้ ก่ ลายนกแกว้ ลายผเี สอ้ื ลายลกู ไก่ ลายลกู เปด็ ลายพญานาค กบั ลายพญานาคนอ้ ย ลายดาวลอ้ มเดอื น ลายตน้ สน ลายดอกกระจบั ลายต้นเทยี น ลายหมค่ี นั่ ลายหวั ใจวา่ ง ลายครองแครง ลายคมห้า และลายกนก • รเิ รม่ิ คิดค้นและทดลองสธี รรมชาตจิ ากพืชที่มอี ย่ตู ามทอ้ งถ่ิน เพื่อยอ้ มผา้ ไหม เช่น ใบมะม่วง เปลือก มะเกลอื แกน่ เข กล้วยน�้ำ วา้ มาตม้ แลว้ ผสมผสานกบั สีวิทยาศาสตร์เพื่อไดส้ ที ส่ี ดสวย สีธรรมชาติทคี่ ้นพบ มีดงั น้ี ๑. ตน้ กลว้ ยน้�ำ ว้า จะไดส้ ชี มพูเรื่อๆ สนี ำ้�ตาล ๒. ใบมะม่วงแก้ว จะได้สีเขยี วแก่ ๓. เมลด็ คำ�แสด จะไดเ้ หลอื งทอง ๔. เปลือกสมอ จะไดส้ นี ้ำ�เงนิ ๕. เปลอื กมะเกลือ จะได้สดี ำ� ๖. แก่นเข จะได้สนี ้ำ�ตาลอมเหลอื ง การถา่ ยทอดความรู้ ครูกองนาง กองเกดิ ไดถ้ ่ายทอดความรแู้ ละบอกเคล็ดลบั ต่างๆ ให้กบั ผู้เรียน และสาธิตขนั้ ตอนการทอผ้า ต้งั แต่การเลย้ี งไหม สาวไหม ป่ันไหม การย้อมสี จนกระทง่ั สำ�เร็จเป็นผ้าไหมการทอผา้ และผา้ ไหมมัดหมี่ ดงั นี้ การศึกษาในระบบ : ถา่ ยทอดความรแู้ กผ่ เู้ รยี นโรงเรยี นบา้ นหนิ ดาตราษฎรบ์ �ำ รงุ นกั ศกึ ษามหาวทิ ยาลยั ราชภัฏกำ�แพงเพชร จ�ำ นวน ๒๐๐ คน การศึกษานอกระบบ : สาธิตเก่ียวกับการเล้ียงไหม สาวไหม ป่ันไหม และขั้นตอนการทอผ้าไหม ย้อมสแี กส่ มาชิกกล่มุ ผา้ ไหมทอมอื บ้านเริงกะพง จ�ำ นวน ๕๐ คน การศึกษาตามอัธยาศยั : สาธิตและจัดแสดงกิจกรรมหมู่บ้านวัฒนธรรมย้อนอดีต งานประเพณี นบพระ เล่นเพลง จังหวดั กำ�แพงเพชร และงานมหกรรมวฒั นธรรมภาคเหนอื เผยแพร่ผลงานในโครงการลานบุญลานปัญญา

66 ครูภูมปิ ัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ วธิ ีการถา่ ยทอดความรู้ ครูกองนาง กองเกดิ มวี ธิ ีการถ่ายทอดความรู้ใหแ้ กผ่ ู้สนใจและชุมชนอย่างหลากหลายวิธีท้งั ทฤษฎแี ละการ ปฏิบัติ ดังนี้ - การบรรยาย ให้ความร้เู กย่ี วกบั การใชส้ ีธรรมชาติ วธิ กี ารและองค์ประกอบหลกั ของการยอ้ มสีธรรมชาติ หรือการผสมผสานสีระหว่างสีธรรมชาติกับสีวิทยาศาสตร์ บอกข้อดี ข้อเสีย และกระบวนการย้อมสี ธรรมชาติและเทคนิคการย้อมสีอตั ราสว่ นทีพ่ อเหมาะพอดี ใหค้ วามรูเ้ รือ่ งการเล้ยี งไหม สาวไหม ปน่ั ไหม ขนั้ ตอนการทอผา้ ไหมและผา้ มดั หมี่ เทคนิควธิ ีการทอผา้ ไหม - สาธติ การยอ้ มแตล่ ะขั้นตอน การเลีย้ งไหมในกระดง้ และในโรงเรือน การสาวไหม ป่ันไหม ข้นั ตอนการทอ ผ้าไหม - จดั เตรียมตัวอยา่ งของจรงิ สำ�หรบั ผเู้ รยี นได้ศกึ ษาและฝกึ ปฏบิ ัติ - ใหผ้ เู้ รยี นปฏบิ ตั ิจรงิ โดยการแบง่ กลุ่ม แบ่งหนา้ ท่คี วามรบั ผดิ ชอบ การสาวไหม การปนั่ ไหม การเขา้ หลอด การยอ้ มสี พร้อมทงั้ นำ�เสนอผลงาน ขอ้ ดี ข้อเสยี

ภาคเหนอื 67 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางกองนาง กองเกิด เกิดเมือ่ วนั ท่ี ๗ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๔๙๘ ท่อี ย่ปู ัจจุบนั ๒๒๐/๑ หมู่ ๓ ต�ำ บลหนิ ดาต อ�ำ เภอปางศลิ าทอง จงั หวดั กำ�แพงเพชร เปน็ บตุ รคนท่ี ๓ ในจำ�นวนพนี่ ้อง ๕ คน ของ นายบวั จำ�นงค์โภค และนางคูณ จำ�นงคโ์ ภค สมรสกับนายประสาท กองเกิด มีบตุ รหญงิ ๒ คน ไดแ้ ก่ นางสาวภชั ราภรณ์ กองเกิด และนางสาวสกลุ รัตน์ กองเกิด การศกึ ษา  ชนั้ ประถมศึกษาตอนตน้ โรงเรียนบ้านรอ่ งแมด อ�ำ เภอจนุ จงั หวดั พะเยา เกียรตคิ ณุ ที่ได้รับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๗ ประกาศนียบัตรกลุ่มผ้าไหมทอมือบ้านเริงกะพง ได้รับการคัดสรร เปน็ ผลติ ภัณฑ์ ระดบั สามดาว  พ.ศ. ๒๕๕๒ ประกาศนียบตั รไดร้ ับการคดั สรรเปน็ ผลิตภัณฑส์ ามดาว ประเภทผ้า เคร่ืองแต่งกาย ผ้าไหมทอมือ โครงการคัดสรรสุดยอดหน่ึงตำ�บล หนงึ่ ผลิตภัณฑไ์ ทย  พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดร้ บั คดั เลอื กเปน็ แมด่ เี ดน่ ของอ�ำ เภอปางศลิ าทอง จงั หวดั ก�ำ แพงเพชร  พ.ศ. ๒๕๕๓ ประกาศเกียรติคุณเป็นผู้อนุรักษ์วัฒนธรรมไทย จากสมาคมสโมสร วฒั นธรรมหญิง ในพระบรมราชินปู ถัมภ์  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การทอผา้ ไหมและผา้ ไหมมดั หม)่ี จากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธกิ าร



ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรม และหตั ถกรรม (การแกะสลกั ไม)้ นายชยั ยศ สมสวสั ด์ิ

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลกั ไม)้

นายชัยยศ สมสวัสดิ์ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลกั ไม้) ครชู ยั ยศ สมสวัสด์ิ เกดิ เม่ือวันท่ี ๓๐ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๗ ทจ่ี ังหวดั เชียงราย เปน็ ผู้มีความ เชย่ี วชาญดา้ นหตั ถกรรม โดยน�ำ เศษวสั ดมุ าสรา้ งสรรคผ์ ลงาน แกะสลกั เปน็ รปู สตั วต์ า่ งๆ น�ำ มาประกอบ เปน็ โมบายท่ีสวยงาม และรเิ ร่มิ ประดิษฐ์หนุ่ แกะสลักจากไม้ บา้ นสบิ สองราศี วถิ ชี วี ติ เศรษฐกิจพอเพยี ง แบบเคลอ่ื นไหวได้ จนเปน็ ท่ยี อมรับและไดร้ บั รางวัลมากมาย ผลงานเปน็ ทปี่ ระจกั ษ์ท้ังในประเทศและ ต่างประเทศ น�ำ รายไดเ้ ข้าประเทศ สามารถแกป้ ญั หาคนวา่ งงาน ปัญหาเศรษฐกิจในชุมชนในท้องถ่ิน ครอบครัว ปัญหาวัยรุ่นใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ให้เห็นคุณค่าของเศษไม้ นำ�เศษวัสดุสร้างสรรค์ ผลงาน เพม่ิ มลู คา่ อนรุ กั ษต์ น้ ไม้ นอกจากนน้ั ยงั ชว่ ยสง่ เสรมิ ชกั ชวนใหป้ ลกู ตน้ ไมเ้ พอื่ ใชใ้ นอนาคตอกี ดว้ ย การท่ีครูชัยยศ สมสวัสด์ิ ได้นำ�ความรู้ด้านอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลักไม้) ทตี่ นเองไดศ้ กึ ษาคน้ ควา้ คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ งั คม จงึ ไดร้ บั การ ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตจิ ากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ปน็ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ดา้ นอุตสาหกรรมและหตั ถกรรม ประจ�ำ ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

นายชัยยศ สมสวสั ดิ์ ครูภูมิปญั ญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรมและ หตั ถกรรม (การแกะสลกั ไม้) ชีวิต การศกึ ษา การเรียนรู้ และการทำ�งาน ครูชัยยศ สมสวัสด์ิ เกิดที่จังหวัดเชียงราย ภายหลังครอบครัวได้ย้ายไปต้ังถิ่นฐานอยู่ท่ีหมู่บ้านดงมะตื๋น ตำ�บลผางาม อำ�เภอเวียงชยั จงั หวัดเชียงราย ชีวติ ในวยั เด็กเปน็ ผมู้ ีความสนใจในวิชาวาดรปู ชอบใช้เวลาว่างในการ หดั วาดรปู เน่ืองจากบิดาเป็นชา่ งไมร้ บั สรา้ งบา้ น จงึ น�ำ เศษไมม้ าหดั แกะสลักเปน็ รปู สัตวต์ า่ งๆ ตามทไี่ ด้เห็นจากของ จริงตามจินตนาการ จนสามารถประดิษฐ์รูปหัวใจมีนกแกว้ คูป่ ระดับ จ�ำ หน่ายให้กับรุน่ พี่วัยหนมุ่ สาวในวันวาเลนไทน์ เม่อื สมัยเรียนอยชู่ นั้ ประถมศกึ ษาปีที่ ๓ หลงั จากเรียนจบชั้นประถมศึกษาปที ี่ ๔ ทีโ่ รงเรียนบา้ นดงมะต๋นื กไ็ มไ่ ดศ้ กึ ษาต่อ เนอ่ื งจากมีใจรกั งานแกะ สลักไม้ จึงหมนั่ ฝึกฝนฝมี ืออยา่ งสม�ำ่ เสมอ จนกระทัง่ ปี พ.ศ. ๒๕๓๑ ไดม้ ีโอกาสเขา้ รบั การอบรมการแกะสลกั ไม้ ณ ศนู ย์การศกึ ษานอกโรงเรยี นอ�ำ เภอเวยี งชยั และไดน้ �ำ ความรมู้ าแกะสลกั เปน็ รปู สัตว์ต่างๆ แต่สินคา้ ยังไมเ่ ป็นที่ นิยมของผู้สนใจ เน่ืองจากขาดประสบการณ์การตลาด เมื่อคุณบญุ ชยั คิวสุวรรณ เจ้าของร้านจำ�หน่ายของทรี่ ะลกึ “รา้ นไมม้ งุ เงนิ ” มาตดิ ตอ่ สง่ั ซอื้ ผลติ ภณั ฑไ์ มแ้ กะสลกั เปน็ รปู สตั วต์ า่ งๆ และน�ำ ออกจ�ำ หนา่ ยอยา่ งกวา้ งขวาง ภายหลงั ไดจ้ ัดตัง้ กล่มุ ผู้สนใจดงมะต๋นื โดยฝึกสอนจนเกดิ ความช�ำ นาญและช่วยกันแกะสลกั ผลิตภณั ฑใ์ หท้ นั ต่อความต้องการ ของตลาด พร้อมๆ กบั ขยายเครอื ข่ายไปยังหมบู่ า้ นอืน่ อกี หลายหมู่บา้ น ใหเ้ พ่ิมขึน้ ถึงระดับต่างประเทศ นอกจากน้ี ยังได้พัฒนารูปแบบของผลิตภัณฑ์ เช่น หุ่นแกะสลักไม้บ้านสิบสองราศี วิถีชีวิตเศรษฐกิจ พอเพยี ง เพอื่ เผยแพรว่ ถิ ชี วี ติ ของไทยแลว้ พฒั นาใหม้ กี ารเคลอื่ นไหวได้ มเี สยี งเพลงประกอบ ท�ำ ใหเ้ กดิ ความแปลกใหม่ และเปน็ ทส่ี นใจ จงึ ไดร้ บั รางวลั อยา่ งมากมาย โดยเฉพาะโมบายรปู สตั วต์ า่ งๆ ไดร้ บั รางวลั สดี่ าว เปน็ สนิ คา้ หนงึ่ ต�ำ บล หน่ึงผลติ ภัณฑ์ เปน็ สินคา้ ส่งออกท่ีได้รับการยอมรับท้งั ในประเทศและต่างประเทศ

ภาคเหนอื 73 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครูชัยยศ สมสวัสดิ์ เป็นผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญในการนำ� เศษวัสดมุ าแกะสลกั เป็นรูปสตั ว์ตา่ งๆ แล้วน�ำ มาประยกุ ตเ์ ป็นโมบายใน รูปแบบต่างๆ สามารถจำ�หน่ายสร้างรายได้ให้กับชุมชนเป็นอย่างมาก จนเปน็ ทส่ี นใจโดยทัว่ ไปและไดร้ บั รางวัลอยา่ งมากมาย ดงั นี้ • ริเร่ิมประดิษฐ์หุ่นแกะสลักไม้ “บ้านสิบสองราศี วิถีชีวิตเศรษฐกิจพอเพียง เพ่ือนำ�เสนอวิถีชีวิตไทยแบบพอเพียง แลว้ พฒั นาใหต้ วั หนุ่ มคี วามเคลอ่ื นไหว เสยี งเครอื่ งดนตรพี นื้ เมอื งลา้ นนา (สะลอ้ ซอ ซงึ ) บรรเลง มสี ายน�้ำ ตก และไดแ้ จง้ ลขิ สทิ ธต์ิ อ่ กรมทรพั ยส์ นิ ทางปญั ญา เม่อื วันท่ี ๑๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ • จดั ตง้ั “กลมุ่ แกะสลกั จากเศษไมบ้ า้ นดงมะตนื๋ ” ในปี ๒๕๔๓ ทำ�หนา้ ที่ประธาน และน�ำ หลักสหกรณม์ าใช้ในการบรหิ ารงานของกล่มุ เพ่ือใหส้ มาชกิ ในหมู่บ้าน/ชุมชนมที กั ษะและความรู้ น�ำ เศษวสั ดุมาสรา้ ง มลู ค่าเพิ่ม เปน็ การยกระดบั คุณภาพชีวิตของชุมชน อีกระดับหนึง่ • สรา้ งแนวคดิ โดยปลกู จติ ส�ำ นกึ ในการอนรุ กั ษป์ า่ ไม้ มกี ารรณรงคป์ ลกู ปา่ ทกุ ปแี ละแจกพนั ธเ์ุ มลด็ พชื ใหส้ มาชกิ การถ่ายทอดความรู้ ครชู ัยยศ ไดถ้ ่ายทอดองคค์ วามรูว้ ิธกี ารตา่ งๆ ให้แกก่ ลุ่มสมาชิก และผเู้ รยี นทุกกลุ่มเปา้ หมาย การศึกษาในระบบ : เปน็ วทิ ยากรถา่ ยทอดความรเู้ กยี่ วกบั การแกะสลกั จากเศษไม้ ใหก้ บั นกั เรยี นโรงเรยี น เวยี งชัยวทิ ยาคมโรงเรียนเชียงรายวิทยาคม โรงเรยี นดอนศิลาผางามวิทยาคม มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย การศึกษานอกระบบ : กลุ่มชาวบ้านดงมะต๋ืน ตำ�บลผางาม อำ�เภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย กลมุ่ ชาวบา้ นหว้ ยไร่ อ�ำ เภอแมฟ่ า้ หลวง จงั หวดั เชยี งราย กลมุ่ ชาวบา้ นดงมหาวนั ตำ�บลทุ่งกอ่ อำ�เภอเวียงเชยี งร้งุ จงั หวดั เชียงราย การศกึ ษาตามอธั ยาศัย : กลุ่มผู้สนใจ ศูนยศ์ ิลปาชพี บางไทร จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา ผสู้ นใจโดยท่ัวไป เผยแพรผ่ า่ นสอ่ื หนงั สอื พมิ พต์ า่ งๆ เชน่ ไทยรฐั คมชดั ลกึ จดั แสดงในงานแขง่ ขนั ทกั ษะวชิ าการและแสดงผลงานทางวชิ าการกลมุ่ โรงเรยี นมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย สงั กดั ส�ำ นกั งานเขตพื้นท่กี ารศึกษาเชียงราย เขต ๑

74 ครูภูมิปญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ วิธกี ารถา่ ยทอดความรู้ ครชู ยั ยศ สมสวสั ดิ์ ใชว้ ธิ กี ารถา่ ยทอดตามความรพู้ น้ื ฐานของแตล่ ะคนส�ำ หรบั การแกะสลกั สตั วต์ า่ งๆ ประกอบ เป็นโมบาย มีขน้ั ตอนดงั น้ี ๑. แนะนำ�อุปกรณก์ ารท�ำ โมบายชนิดต่างๆ ๒. แนะนำ�วิธีใช้อปุ กรณ์ เชน่ การเลอ่ื ย การตัด การเหลา การเจาะ การประกอบ ฯลฯ ๓. วิธกี ารเข้ารปู เปน็ โมบายชนิดตา่ งๆ ๔. การนำ�เชือกปอมาถกั หรือข้ัวเชอื กเปน็ แขนขาตกุ๊ ตาหรือสตั ว์ตา่ งๆ ๕. การเคลือบเงาเพอื่ ให้เกิดความสวยงาม ๖. การตดิ เขม็ กลดั สำ�หรบั เป็นเคร่อื งประดบั ๗. การเก็บงานหรอื ตกแตง่

ภาคเหนอื 75 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายชยั ยศ สมสวัสดิ์ เกดิ เม่อื วนั ที่ ๓๐ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๗ ทีจ่ ังหวดั เชยี งราย เปน็ บุตรคนที่ ๖ คน ในจ�ำ นวนพน่ี อ้ ง ๖ คน ของนายทองดี สมสวัสด์ิ และนางอนิ่ สมสวสั ดิ์ สมรสกบั นางจนั ทร์เท่ยี ง สมสวสั ดิ์ มีบตุ รชาย ๑ คน บุตรหญงิ ๑ คน ไดแ้ ก่ นายนรนิ ทร์ สมสวสั ดิ์ และเดก็ หญงิ สริ ิวิมล สมสวสั ดิ์ การศึกษา  พ.ศ. ๒๕๔๖ ช้ันประถมศึกษาปีที่ ๖ ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนอำ�เภอเวียงชัย จังหวัดเชยี งราย เกยี รตคิ ณุ ทไ่ี ดร้ ับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๖ รางวัลส่ีดาว สิ่งประดิษฐ์โมบายรูปสัตว์ต่างๆ การประกวดหน่ึงตำ�บล หน่งึ ผลิตภณั ฑ์แหง่ ชาติ จากรองนายกรฐั มนตรี  พ.ศ. ๒๕๔๗ รางวลั ท่ี ๒ ส่ิงประดิษฐ์โมบายสตั ว์รูปต่าง ๆ การประกวดหน่ึงตำ�บล หนง่ึ ผลติ ภัณฑง์ านมหกรรมลา้ นนา จากผู้วา่ ราชการจงั หวดั เชียงราย  พ.ศ. ๒๕๔๗ รางวลั สด่ี าว สง่ิ ประดษิ ฐม์ า้ บนิ มอี สิ ระ โครงการคดั สรรสดุ ยอดหนงึ่ ต�ำ บล หนง่ึ ผลติ ภณั ฑแ์ หง่ ชาติ จากรองนายกรัฐมนตรี  พ.ศ. ๒๕๔๘ รางวัล “คนดีศรีเชียงราย” ระดับอำ�เภอ สาขาภูมิปัญญาหัตถกรรม จากผูว้ ่าราชการจังหวัดเชยี งราย  พ.ศ. ๒๕๔๙ รางวลั สามดาว ผลติ ภณั ฑว์ ถิ ชี วี ติ เดก็ ขม่ี า้ กา้ นกลว้ ย โครงการหนง่ึ ต�ำ บล หนง่ึ ผลติ ภณั ฑจ์ ากปลัดกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๔๙ รางวลั สามดาว ผลติ ภณั ฑโ์ มบายหางไก่ ประเภทสตั วต์ า่ งๆ โครงการหนงึ่ ต�ำ บล หนึง่ ผลิตภัณฑ์ จากปลัดกระทรวงมหาดไทย  พ.ศ. ๒๕๕๒ รางวัลสามดาว โมบายหมเู ล่นลม จากอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน  พ.ศ. ๒๕๕๓ รางวลั ประทปี ของแผน่ ดนิ ไดร้ บั การยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตเิ ปน็ ปชู นยี บคุ คล ผู้สร้างคุณความดีด่ังประทีปของแผ่นดิน นำ�ความผาสุกรุ่งเรืองมา สชู่ ุมชนดอนศิลาผางาม จากโรงเรียนดอนศลิ าผางามวิทยาคม  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ดา้ นอตุ สาหกรรมและหตั ถกรรม (การแกะสลกั ไม)้ จากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร



ครภู มู ปิ ัญญาไทย ด้านอุตสาหกรรมและ หัตถกรรม (การแกะสลกั ช้างไม้) นายเพชร วิรยิ ะ

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรมและหตั ถกรรม (การแกะสลกั ช้างไม)้

นายเพชร วริ ยิ ะ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (การแกะสลกั ช้างไม้) ครเู พชร วิริยะ เกดิ เม่ือวันท่ี ๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๘ ทจ่ี งั หวัดเชียงใหม่ เป็นผมู้ คี วามรแู้ ละ เชีย่ วชาญการแกะสลักชา้ งไม้มานานกวา่ ๓๗ ปี ได้คิดสรา้ งสรรค์การแกะสลักไม้ สะทอ้ นเรือ่ งราว ชา้ งหลายอิริยาบถไดเ้ หมือนจรงิ ด้วยฝีมือประณีต งดงามและใชส้ ีธรรมชาติ นอกจากน้ี ครเู พชรยงั มีความเชี่ยวชาญงานปูนป้ันและงานเขียนภาพลายเส้น ด้วยเจตนารมณ์จะอนุรักษ์งานด้านศิลปกรรม จงึ นำ�ผลงานทกุ ช้นิ ไดร้ วบรวมจดั แสดงไวท้ บ่ี า้ น “บา้ นจ๊างนกั ” และม่งุ มน่ั ถา่ ยทอดความรู้ให้แก่ผูเ้ รยี น ชมุ ชน และผสู้ นใจมาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ชว่ ยให้ชมุ ชนมีอาชีพและรายได้ จนเปน็ ท่ยี อมรบั ทง้ั ในประเทศและ ตา่ งประเทศ การที่ครูเพชร วิริยะ ได้นำ�ความรู้ด้านอุตสาหกรรมและหัตกรรม (การแกะสลักช้างไม้) ท่ีตนเองได้ศึกษาค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแก่สังคม จงึ ได้รับการยกยอ่ งเชดิ ชูเกียรติจากส�ำ นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร ให้เป็น ครูภูมปิ ญั ญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ดา้ นอุตสาหกรรมและหตั กรรม ประจ�ำ ปพี ุทธศักราช ๒๕๕๔

นายเพชร วิรยิ ะ ครูภมู ิปญั ญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรมและ หตั ถกรรม (การแกะสลกั ชา้ งไม้) ชวี ติ การศึกษา การเรียนรู้ และการทำ�งาน ครเู พชร วริ ยิ ะ เกดิ และเตบิ โตทจี่ งั หวดั เชยี งใหม่ รกั และสนใจงานศลิ ปะ ตงั้ แตอ่ ยใู่ นวยั เดก็ ขณะศกึ ษาอยใู่ นโรงเรยี น ทตี่ งั้ อยใู่ นวดั มกั ใชเ้ วลาวา่ งเดนิ ชม จงึ ไดซ้ มึ ซบั ความงามของอโุ บสถและวหิ ารแฝด อนั เปน็ ศลิ ปะของลา้ นนา หลงั จากเรยี น จบชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๗ แลว้ ครอบครวั ไมม่ เี งนิ พอทจี่ ะสง่ เรยี นตอ่ ในระดบั สงู ได้ จงึ ออกมาชว่ ยพอ่ แมท่ �ำ ไร่ ท�ำ นาตาม วถิ ชี วี ติ คนชนบท ครเู พชรเปน็ ผทู้ ใี่ ฝร่ ใู้ ฝเ่ รยี น แตด่ ว้ ยความอยากเรยี นรแู้ ละรกั งานศลิ ปะ หลงั จากเรยี นจบการศกึ ษาผใู้ หญ่ (ภาคค่ำ�) ระดับ ๔ ได้มีโอกาสเรียนรู้กับครูคำ�อ้าย เดชดวงตา ซึ่งเดินทางมาสอนการแกะสลักไม้ท่ีวัดบวกค้าง อ�ำ เภอสันก�ำ แพง จงั หวัดเชยี งใหม่ จงึ ขอตดิ ตามไปเรยี นแกะสลกั ไมต้ ่อท่ีบ้านครคู �ำ อา้ ย เดชดวงตา ในอ�ำ เภองาว จังหวัดลำ�ปาง เป็นระยะเวลา ๔ ปี ครเู พชร วริ ยิ ะ เคยเปน็ ลกู จา้ งประจ�ำ สอนการแกะสลกั ไม้ ทกี่ รมสง่ เสรมิ อตุ สาหกรรมในปี พ.ศ. ๒๕๒๕ – ๒๕๒๖ หลังจากน้ันได้ลาออกและได้ชักชวนเพ่ือนคนในท้องถิ่นท่ีว่างจากการเก็บเกี่ยวและลูกศิษย์มาร่วมกันจัดต้ังกลุ่ม แกะสลักที่บ้านของตนเอง ครูเพชรได้รับคำ�แนะนำ�เพิ่มเติมจากอาจารย์นิธิ สถาปิตานนท์ และอาจารย์อีกหลาย ท่าน ในการแกะสลัก เพื่อให้งานแต่ละช้ินเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง จึงทำ�ให้งานทุกชิ้นเหมือนช้างจริง สวยงาม และมคี วามประณตี นอกจากงานแกะสลักไม้แลว้ ครูเพชรยังมีความเช่ยี วชาญงานปนู ป้ัน เช่น ช้าง แรด ไดโนเสาร์ ครฑุ และพระพทุ ธภมู ิ และเชยี่ วชาญการวาดภาพลายเสน้ เพอื่ รวบรวมประวตั ชิ าตพิ นั ธอ์ุ พยพชาวยองไวเ้ ผยแพรต่ อ่ ไป ปจั จบุ นั ครูเพชรยงั คงยึดอาชพี ช่างแกะสลกั และสรา้ งสรรค์ผลงานอยา่ งต่อเนื่อง มากกวา่ ๓๗ ปี ผลงาน ของครูเพชรได้รบั การยอมรบั ทงั้ ในประเทศและต่างประเทศ อาทิ ประเทศเยอรมนั ญี่ปนุ่ อเมริกา ฝรง่ั เศส และ ประเทศออสเตรีย ฯลฯ

ภาคเหนือ 81 ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ องค์ความรทู้ ั้งมวลของครูเพชร เกดิ จากใจรักและจริงจังกบั การทจ่ี ะศกึ ษาเรยี นรู้ เฝ้าดูทกุ อรยิ บทของช้าง เปน็ แรมเดอื นเพอื่ ใหผ้ ลงานแกะสลกั ทเี่ หมอื นจรงิ จนเชยี่ วชาญมากกวา่ ๓๗ ปี องคค์ วามรแู้ ละผงงานทปี่ รากฏ ไดแ้ ก่ • สร้างสรรค์แกะสลักช้างท่ีเน้นรูปทรง สดั ส่วนและรายละเอียดริว้ รอย กลา้ มเนือ้ ทา่ ทางทุก อรยิ าบทของชา้ งที่เหมือนจรงิ • รเิ รมิ่ น�ำ ภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ นเกย่ี วกบั การยอ้ ม สดี ว้ ยลกู มะเกลอื มาประยกุ ตใ์ ชก้ บั การยอ้ มไมท้ �ำ ใหช้ า้ ง มสี ีท่เี ป็นธรรมชาตแิ ละเปน็ การลดการใชส้ เี คมี ไมเ่ ป็น อนั ตรายต่อสิง่ แวดล้อม • ทดลองนำ�วสั ดุทห่ี าไดใ้ นทอ้ งถ่นิ เช่น ไม้ ขเี้ หลก็ มาแกะสลกั แทนไมส้ กั ทน่ี บั วนั จะหายากมากขน้ึ และพบวา่ ไม้ข้เี หลก็ เป็นไม้เน้อื แขง็ แกะสลักยากแต่ ผลงานจะสวยงามและมสี เี ปน็ ธรรมชาติ ส�ำ หรบั ผลงานการแกะสลกั ชา้ ง ตง้ั แตป่ ี ๒๕๕๑ จนปจั จบุ ัน ซงึ่ มีจ�ำ นวนมากมาย เชน่ งานปนู ปั้นชา้ ง แกะสลักชา้ งโขลง โขลงช้างลอยตัว ชา้ งอัฟรกิ นั ช้าง คริ เี มขคละไตร ยกสงู ๕ เมตร ช้างนพสุบรรณ ชา้ ง เอราวัณ ทต่ี กึ DTAC กรุงเทพฯ ซ่งึ เป็นชา้ งไมแ้ กะ สลกั สูงถงึ ๕.๕ เมตร การแกะสลักขบวนช้างบายศรี สพู่ ระขวญั “ประตมิ ากรรมชา้ ง” บริเวณดา้ นหนา้ งาน พืชสวนโลก จังหวัดเชียงใหม่ ปูนป้ันช้าง ด้านหน้า พพิ ธิ ภณั ฑบ์ า้ นจา้ งนกั ปนู ปนั้ โขลงชา้ งที่ บรษิ ทั ปนู ซเี มนต์ ไทยจ�ำ กัด จังหวัดล�ำ ปาง ปูนปั้น “ช้างเผอื ก” ประจำ� อ�ำ เภอสนั ก�ำ แพง ด้านหนา้ ส�ำ นกั งานเทศบาล จังหวัด เชยี งใหม่ ปนู ปัน้ “ช้างสามเศียร” หน้าโรงแรมไอยรา ปาร์ค จังหวัดอุทยั ธานี ฯลฯ

82 ครภู มู ิปัญญาไทย ร่นุ ที่ ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การถา่ ยทอดความรู้ ครเู พชร ไดถ้ ่ายทอดความร้ดู ว้ ยความเสยี สละใหแ้ ก่ผูเ้ รยี นทั้งการศึกษาในระบบ นอกระบบ และการศกึ ษา ตามอธั ยาศัย ดังน้ี การศึกษาในระบบ : เปน็ วทิ ยากรใหค้ วามรแู้ กน่ กั ศกึ ษาเทคโนโลยรี าชมงคลขอนแกน่ มหาวทิ ยาลยั นเรศวร มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ และโรงเรียนเพาะชา่ ง การศกึ ษานอกระบบ : ให้ความรู้แก่นักศึกษา กศน. อำ�เภอสันกำ�แพง และฝึกทักษะการแกะสลัก กล่มุ สลา่ บ้านจ๊างนกั ญาติ พน่ี ้องเยาวชนในท้องถ่นิ มลู นธิ เิ พอื่ นสลา่ ล้านนา และเครอื ข่ายทอ่ งเทีย่ วอ�ำ เภอสันกำ�แพง การศึกษาตามอธั ยาศยั : - ถา่ ยทอดความรู้ใหแ้ ก่ อบต.เวียงยอง และผมู้ าศกึ ษาดงู านที่ “บ้านจา๊ งนัก” ทง้ั ชาวไทยและชาวต่างประเทศ - จดั แสดงนทิ รรศการ ศลิ ปกรรมของศลิ ปนิ ลา้ นา/คาราวานชา้ งไมต้ ามจงั หวดั ตา่ งๆ อาทิ เชียงใหม่ กรุงเทพฯ ในงาน OTOP ที่เมืองทองธานี - เผยแพร่ความรู้และผลงานผ่านสื่อหนังสือพิมพ์ อาทิ มติชน ข่าวสด บางกอกโพสต์ ฐานเศรษฐกิจ ประชาชาติธุรกิจ เป็นต้น รวมถึงรายการ สารคดผี ่านโทรทศั น์ คนไทยตัวอย่าง ช่อง ๑๑ รายศลิ ปแ์ ละวรรณกรรม สารคดเี ร่อื งช้าง ช่องทวี ีไทย การอนุรักษ์ ช่อง ๕ - www.baanjangnak.com

ภาคเหนือ 83 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ วธิ กี ารถา่ ยทอดความรู้ ครูเพชร วริ ิยะ มีวิธีการถา่ ยทอดความรู้ใหแ้ กผ่ เู้ รยี นและผสู้ นใจ ดงั น้ี การสอนฝกึ ชา่ ง ๑. บรรยายให้ความรพู้ ้ืนฐานเก่ยี วกบั เครือ่ งมอื ลกั ษณะอุปกรณ์ เช่น สิว่ รปู ตัว V U ค้อนเบา คอ้ นหนัก และวิธใี ช้ โดยใชส้ ือ่ ของจริง ๒. ฝึกใหเ้ ขียนรา่ งแบบลายเส้นเปน็ รูปตา่ งๆ ตามท่ีตอ้ งการแกะสลักลงในไมอ้ ัด ๓. สอนกระบวนการนำ�ไม้ที่แกะสลักแล้วไปจุ่มลูกมะเกลือที่เตรียมไว้ย้อมเนื้อไม้ เพ่ือให้เป็นสีตามธรรมติ (ประมาณ ๑๐ คร้ัง) การสอนผูส้ นใจ/ประชาชนทว่ั ไป ๑. บรรยายให้ผู้เรยี นรู้จกั เครือ่ งมือแกะสลัก โดยใชเ้ ครือ่ งมอื จรงิ เน้นสิว่ ๒. แนะน�ำ การใชเ้ คร่ืองมือแตล่ ะชนดิ เตรยี มเครือ่ งมอื และสีจากลูกมะเกลอื ๓. จัดเตรียมวัสดุฝกึ โดยใช้ไมอ้ ดั แทนไมข้ นนุ หรอื ไม้ข้เี หล็กในการฝึกหัดเพอื่ รา่ งแบบ ๔. แกะสลักตามรูปที่ร่างไว้ ขณะผ้เู รียนฝึกหดั จะประเมนิ ผลงานและคอยแนะนำ�เพือ่ ปรบั ปรงุ ผลงาน

84 ครภู มู ิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายเพชร วริ ิยะ เกดิ เมอื่ วันที่ ๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๘ ที่จงั หวัดเชยี งใหม่ เป็นบตุ รคนท่ี ๑ ในจำ�นวนพน่ี อ้ ง ๕ คน ของนายสงิ ห์ และนางบัวจิน สมรสกบั น.ส.นงเยาว์ นันไชยศิลป์ มีบุตรหญงิ ๒ คน ไดแ้ ก่ นางสาววารียา วริ ยิ ะ และนางสาวเวรยุ า วริ ิยะ การศึกษา  พ.ศ. ๒๕๒๖ ระดบั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๓ (การศกึ ษาผูใ้ หญ)่ โรงเรยี นสันก�ำ แพง เกียรตคิ ุณทไ่ี ดร้ ับ ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๓๘ ไดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ ในการประกวดงานแกะสลกั จากประเทศแคนาดา  พ.ศ. ๒๕๔๓ ศิลปินดีเด่น สาขาทัศนศิลป์ จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ สภาวัฒนธรรม  พ.ศ. ๒๕๔๖ กระทรวงวัฒนธรรมได้ให้บ้านจ๊างนักเป็นหนึ่งในพิพิธภัณฑ์ท้องถ่ิน สังกัดเอกชน  พ.ศ. ๒๕๕๑ เพชรราชภัฏ – เพชรลา้ นนา จากมหาวทิ ยาลัยราชภัฏเชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม (การแกะสลักช้างไม้) จากสำ�นกั งานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศกึ ษาธิการ

ครภู ูมปิ ัญญาไทย ดา้ นอุตสาหกรรม และหัตถกรรม (งานใบตองและแกะสลกั ) นายสชุ าติ สาดอำ่�

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรมและหตั ถกรรม (งานใบตองและแกะสลกั )

นายสชุ าติ สาดอำ่� ครภู ูมปิ ัญญาไทย ดา้ นอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (งานใบตองและแกะสลกั ) ครูสุชาติ สาดอ่�ำ เกิดเมอื่ วนั ท่ี ๑๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ เปน็ ผ้มู คี วามรู้และเชย่ี วชาญ งานใบตองและงานแกะสลัก สร้างสรรค์งานดว้ ยฝมี ือทปี่ ราณตี งดงาม มีความโดดเด่นในรปู ทรงและ การออกแบบ โดยเฉพาะงานบายศรพี ญานาค บายศรปี ากชาม เป็นผู้มคี วามตง้ั ใจ อุทศิ เวลาใหก้ ับการ ถ่ายทอดความรู้ ดว้ ยความเสียสละ มุ่งมัน่ สืบสานภูมปิ ญั ญาไว้มิให้สูญหาย ผลงานเป็นทย่ี อมรบั ของ สังคมทั้งในประเทศและต่างประเทศ ช่วยสร้างงาน สรา้ งรายไดใ้ ห้แกผ่ เู้ รียนและชมุ ชน การทค่ี รสู ชุ าติ สาดอ�ำ่ ไดน้ �ำ ความรดู้ า้ นอตุ สาหกรรมและหตั ถกรรม (งานใบตองและแกะสลกั ) ที่ตนเองไดศ้ ึกษาคน้ ควา้ ค้นพบ ฝกึ ฝนจนประสบความสำ�เรจ็ เป็นประโยชน์โดยรวมแกส่ งั คม จงึ ไดร้ ับ การยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตจิ ากส�ำ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ปน็ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ด้านอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม ประจ�ำ ปพี ทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

นายสชุ าติ สาดอ่ำ� ครภู มู ิปัญญาไทย ดา้ นอตุ สาหกรรมและ หัตถกรรม (งานใบตองและแกะสลกั ) ชวี ิต การศึกษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครสู ชุ าติ สาดอ่ำ� เกิดที่บา้ นกร่างจงั หวัดพษิ ณโุ ลก บิดามารดามอี าชพี เกษตรกรรม ระหว่างทีเ่ รียนอยชู่ ้ัน ประถมศึกษาที่โรงเรียนบ้านกร่าง (พระขาวชัยสิทธ์ิ) ได้มีโอกาสไปดูวิธีทำ�บายศรีจากคุณยายข้างบ้าน ด้วยความ อยากร้แู ละตอ้ งการทำ� จึงลองหดั พับใบตอง ลองผิดลองถกู ด้วยตนเองมาอย่างต่อเนอ่ื ง ภายหลัง ครสู ชุ าตไิ ด้เรียนต่อระดับมธั ยมศึกษาทโี่ รงเรียนบา้ นกร่างวิทยาคม ระดบั ปวช. ปวส. ทว่ี ทิ ยาลยั อาชีวศกึ ษาพิษณุโลก และดว้ ยความเป็นผใู้ ฝร่ ใู้ ฝ่เรียน มคี วามวริ ะยะอตุ สาหะจงึ ศกึ ษาต่อจนส�ำ เรจ็ การศึกษาระดับ ปริญญาตรที ่มี หาวทิ ยาลยั ราชมงคลธัญบุรี คลองหก จงั หวดั ปทมุ ธานี ในปี ๒๕๔๗ ปจั จบุ นั ครสู ชุ าตไิ ดร้ บั การยอมรบั จากชมุ ชนใหเ้ ปน็ ตวั จกั รส�ำ คญั เปน็ ตน้ แบบของความคดิ ในการสรา้ งสรรคง์ าน สร้างอาชีพ เป็นผคู้ วรคา่ แก่การเปน็ แบบอยา่ งท่ีดีส�ำ หรับเยาวชนและชมุ ชน ม่งุ มัน่ ถา่ ยทอดความรดู้ ว้ ยการเปิดบา้ น ของตนเอง “บา้ นดอกไม้สุชาติดุสติ ” ให้เป็นสถานที่ฝกึ อบรมและศึกษาดูงานแกผ่ ้เู รยี นและประชาชนที่สนใจทวั่ ไป

ภาคเหนอื 89 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครูสุชาติมีความเช่ียวชาญและมีความรู้เร่ืองการทำ�บายศรี การจัดดอกไม้สด พานพุ่ม แกะสลัก ผัก ผลไม้สด โดยน�ำ ภูมปิ ญั ญาด้ังเดมิ มาพฒั นาและสร้างสรรค์ผลงานที่มลี กั ษณะโดดเด่น ดังนี้ • ออกแบบบายศรี โดยเนน้ สัดสว่ นรูปทรงของบายศรี การใช้สี ต้องไม่เกิน ๓ สี เพ่ือใหเ้ กิดจุดเด่น โดยช่วงลา่ งใชส้ เี ขม้ ช่วงกลางจะใช้สีขาวเพราะเปน็ จดุ น�ำ สายตา ส่วนยอดบนสดุ จะใช้สีอ่อน • งานที่สร้างสรรค์แต่ละชิ้นต้องคิดรูปแบบ แล้วจึงออกแบบรูปทรง คำ�นวณสัดส่วน เปิดโอกาสให้ ผู้อ่ืนตชิ มมองเห็นมิตทิ เี่ ป็นธรรมชาติ ผลงานจะมีหลากหลายชนดิ เปลย่ี นไปทุกปี ไดแ้ ก่ บายศรีเทพ บายศรีพญานาค บายศรปี ากชาม เผยแพรไ่ ปยงั ประเทศศรลี ังกา อินเดยี สิงคโปร์ และประเทศญีป่ ุ่น • ศกึ ษา ทดลองหาวิธีเก็บรกั ษาใบตองใหม้ ีคุณภาพเหมาะกับการใชง้ าน โดยจะตอ้ งไม่ใช้ผ้าเชด็ ใบตอง ก่อนนำ�มาใช้ แต่จะใช้นำ้�มันมะกอกผสมกับน้ำ� แล้วใช้ฟองน้ำ�เช็ดใบตอง จะทำ�ให้ใบตองมีความเงาและมีสีเขียว อยไู่ ดน้ าน • ประยกุ ต์งานใบตองสด โดยใช้ผา้ ทีเ่ หมาะสม เช่น ผ้าออแกนซา่ มาประดษิ ฐเ์ ครือ่ งพานพุ่มสกั การะ พานพุม่ พานเทียนแพ บายศรีแบบต่างๆ คลุมไตร ตาลปัตร ฯลฯ

90 ครูภมู ปิ ญั ญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครสู ชุ าติ ได้ถ่ายทอดความแก่ผ้เู รียนทกุ ระดบั การศกึ ษา ตลอดจนชุมชน ดังน้ี การศกึ ษาในระบบ : ถา่ ยทอดความรแู้ กน่ กั เรยี นโรงเรยี นบางระก�ำ โรงเรยี นบา้ นกรา่ ง (พระขาวชยั สทิ ธ)์ิ วทิ ยาลยั อาชวี ศกึ ษาสโุ ขทยั วทิ ยาลยั อาชวี ศกึ ษาพษิ ณโุ ลก โรงเรยี นบา้ นกรา่ งวทิ ยาคม โรงเรียนเฉลิมขวัญสตรี โรงเรียนหนองบัวพิทยาคม โรงเรียนบ้านไร่พิทยาคม โรงเรยี นเทศบาลวดั ธรรมจักร โรงเรยี นเทศบาลวดั ทา่ มะปราง การศึกษานอกระบบ : สอนกลุ่มแม่บ้านตำ�บลบ้านกร่าง. กลุ่มแม่บ้านตำ�บลจอมทองและกลุ่มแม่บ้าน จงั หวัดนครสวรรค์ การศกึ ษาตามอัธยาศยั : ถา่ ยทอดความรใู้ ห้แกผ่ ู้สนใจ ผ่านทางวารสารสนิ ไทย วารสารโรงเรยี นบ้านกร่าง หนงั สือพมิ พเ์ ดลินิวส์ จดั แสดงผลงาน ในงานแสดงสินค้า OTOP

ภาคเหนอื 91 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ วิธีการถ่ายทอดความรู้ ครูสุชาติ มีวิธกี ารทอดให้แก่ผเู้ รียน โดยเนน้ การปฏบิ ตั แิ ละทักษะ ดังน้ี ๑. แบง่ กลมุ่ ผเู้ รยี น กลุม่ ละ ๓-๔ คน จะแบ่งกลมุ่ คละกันระหว่างผเู้ รียนที่เรียนเกง่ และไม่เกง่ เพอื่ ใหม้ ี การแลกเปลยี่ นเรียนรแู้ ละความสามัคครี ่วมกัน ๒. อธิบายและสาธิต เทคนคิ วิธเี ชด็ ใบตอง การฉีกใบตอง การพบั ใบตอง เยบ็ กลีบ การพับกลีบแบบตา่ งๆ เชน่ แบบฟันปลา แบบกลีบกุหลายแย้ม กลบี ผีเส้อื หวั นก เลบ็ ครฑุ กลีบพดั ๓. ฝึกให้เย็บขอบตกแต่งดว้ ยกล้วยไม้ วิธีใชใ้ บตองออ่ น-แก่ เปน็ การไลส่ ีใหม้ องแล้วมีมิติ การใช้ผกั ผลไม้ เสรมิ ตลอดจนเอาชน้ิ งานมาเปน็ ตัวอย่างให้ดู และให้เด็กฝึกปฏิบตั ิ ๔. ประเมินผลโดยเปรียบเทียบช้ินงาน พร้อมให้คำ�แนะนำ�เชิงบวก (จะไม่ติติงในทางลบหรือจุดเด่น จดุ ด้อย เพราะผู้เรยี นจะเกิดอคติตอ่ กนั )

92 ครูภูมิปญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายสชุ าติ สาดอ่ำ� เกิดเมอ่ื วันที่ ๑๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ ท่ี ๑๕๙/๑ หมู่ ๓ ตำ�บลบ้าน กรา่ ง อำ�เภอเมอื ง จังหวดั พษิ ณุโลก เปน็ บุตรคนที่ ๑ ในจำ�นวนพ่ีนอ้ ง ๒ คน ของนายเสาร์ สาดอ�ำ่ และนางบุญเลศิ สาดอ�ำ่ สถานภาพปัจจบุ ัน - โสด การศึกษา ระดบั ปวส. วทิ ยาลัยอาชีวศกึ ษาพษิ ณุโลก ปรญิ ญาตรี มหาวิทยาลัยราชมงคลธญั บรุ ี คลอง ๖ จงั หวดั ปทุมธานี  พ.ศ. ๒๕๔๕  พ.ศ. ๒๕๔๗ เกียรติคณุ ทไ่ี ดร้ ับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๒ โลพ่ ระราชทาน สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี รางวัลการชนะเลิศ การประดิษฐ์กระทงลอย ประเภทดอกไม้สด งานวนั อนรุ กั ษม์ รดกไทย จังหวัดกำ�แพงเพชร  พ.ศ. ๒๕๔๔ โล่เกียรติยศ การประกวดกระทงฝีมือ งานประเพณีลอยกระทง จากนายกเทศมนตรนี ครพษิ ณโุ ลก  พ.ศ. ๒๕๔๗ การประกวดประดษิ ฐก์ ระทงฝมี อื ประชาชนทว่ั ไป งานประเพณลี อยกระทง จากนายกเทศมนตรนี ครพิษณโุ ลก  พ.ศ. ๒๕๔๗ ชนะเลิศการประกวดกระทงเล็ก ประเภทความคิด งานประเพณี ลอยกระทง ณ สวนสาธารณบึงราชนก จากองค์การบริหารส่วน จงั หวดั พิษณุโลก  พ.ศ. ๒๕๕๑ เกยี รตบิ ตั รชนะเลศิ การประกวดแกะสลกั (ผกั ผลไม)้ โครงการคดั เลอื ก ผลติ ภัณฑว์ ัฒนธรรมดเี ดน่ จงั หวดั พิษณโุ ลก  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านอุตสาหกรรมและหัตถกรรม (งานใบตองและแกะสลัก) จากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร

ครภู ูมิปัญญาไทย ด้านการแพทย์แผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรูปสมุนไพร) นายชยพร อนสุ นธิ์พรเพม่ิ

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรปู สมนุ ไพร)

นายชยพร อนสุ นธิ์พรเพ่มิ ครภู มู ิปญั ญาไทย ด้านการแพทยแ์ ผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรูปสมนุ ไพร) ครูชยพร อนสุ นธิ์พรเพิม่ เกดิ เมอ่ื วันท่ี ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ มีความรแู้ ละเช่ียวชาญการ แพทยแ์ ผนไทย การปรงุ ยากษยั โดยใชส้ ตู รพระยารณไชยชาญยทุ ธ เจา้ เมอื งสโุ ขทยั ซง่ึ ปรงุ ถวายในหลวง รชั กาลท่ี ๕ สมนุ ไพรแปรรปู พรอ้ มดมื่ และสมนุ ไพรไทยประเภทเครอื่ งส�ำ อางสตู รโบราณ เพอ่ื รกั ษาโรค และบำ�รงุ สุขภาพแก่ผู้ป่วยและผบู้ ริโภค ดว้ ยเจตนารมณ์ม่งุ มั่นเผยแพรก่ ารรักษา การใช้สมุนไพรและ ฟ้นื ฟกู ารแพทยแ์ ผนโบราณ จงึ ถ่ายทอดความร้ใู ห้กับผ้เู รียนและเครอื ข่ายอย่างตอ่ เน่ือง ผลงานเป็นท่ี ประจักษแ์ ละยอมรับของสงั คม ช่วยลดการพงึ่ พายาจากต่างประเทศ นับเปน็ ประโยชน์ตอ่ การพฒั นา ด้านสาธารณสุขของประเทศอย่างยง่ิ การที่ครชู ยพร อนสุ นธ์พิ รเพมิ่ ได้น�ำ ความรูด้ า้ นการแพทยแ์ ผนไทย (การปรุงยาและแปรรปู สมุนไพร) ทตี่ นเองได้ศึกษาคน้ ควา้ คน้ พบ ฝึกฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เปน็ ประโยชน์โดยรวมแกส่ ังคม จงึ ได้รับการยกย่องเชิดชเู กียรติจากส�ำ นักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธิการ ให้เปน็ ครภู ูมปิ ญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ดา้ นการแพทย์แผนไทย ประจำ�ปีพทุ ธศักราช ๒๕๕๔

นายชยพร อนุสนธิพ์ รเพิ่ม ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย (การปรงุ ยาและแปรรูปสมนุ ไพร) ชวี ิต การศกึ ษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครูชยพร อนุสนธพ์ิ รเพม่ิ ภมู ลิ ำ�เนาเดิมเกิดท่ีต�ำ บลบางกอกใหญ่ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร บิดามารดา มีอาชพี ค้าขาย ท�ำ น้�ำ สมนุ ไพร เชน่ นำ้�ใบบวั บก นำ�้ มะนาวดอง ฯลฯ เร่ิมสนใจเร่ืองสมุนไพรตง้ั แตว่ ัยเด็กเป็นต้นมา เรยี นจบชัน้ มธั ยมศกึ ษาท่โี รงเรยี นพระปฐมวิทยาลยั จงั หวดั นครปฐม ระดับ ปวช. วทิ ยาลัยพณิชยการพระนคร และ จบการศึกษาระดบั ปริญญาตรีคณะบริหารธรุ กิจจากมหาวทิ ยาลัยรามค�ำ แหง ไดท้ ำ�งานในบริษทั เอกชนหลายแห่ง โดยเฉพาะการทำ�งานท่บี ริษทั เอ.ไอ.เอ มโี อกาสพบลูกค้าท่ีป่วยเป็นโรค เบาหวาน เอาใบสกั กงิ่ สกั มาตม้ น้ำ�ดม่ื ท�ำ ให้ระดบั น�้ำ ตาลในเลอื ดลดลง จากเหตกุ ารณด์ ังกลา่ วจงึ จุดประกายใหค้ รู ชยพรอยากเรียนรู้ด้านสมุนไพรและการแพทยแ์ ผนไทย จึงเสาะหาสถานทีเ่ รยี นหลายแห่งใกลบ้ ้าน ในที่สุดได้เรียนท่ี โรงพยาบาลสวรรคโลก จงั หวัดสุโขทัย ระหวา่ งทเ่ี รยี นครชู ยพรและเพอ่ื นสมาชกิ ตอ้ งพบอปุ สรรคในการเดนิ ทาง จงึ รว่ มกนั จดั ตงั้ ชมรมการแพทยแ์ ผน ไทยสุโขทัยราชธานีขน้ึ ในปี ๒๕๔๒ มีสมาชกิ เร่ิมแรกประมาณ ๘๐ คน ไดม้ อบตัวเปน็ ศษิ ย์ของครูแบน สนองบุญ เรียนรู้กบั ครูองอาจ พงษ์โนรี ครูเรือง บุญเกตุ และครลู ำ�พรวน เข็มเงนิ และศกึ ษาจากต�ำ ราแพทย์แผนโบราณ สาขาเภสชั กรรม สาขาเวชกรรม ของกองประกอบโรคศลิ ป กระทรวงสาธารณสุข ตำ�ราแพทยศ์ าสตร์สงเคราะห์ และต�ำ ราวิชาการจากหน่วยงานตา่ งๆ อีกมากมาย ปจั จบุ ัน ครูชยพรเป็นนายกสมาคมการแพทยแ์ ผนไทยสุโขทัยราชธานี ดว้ ยเกรงวา่ วชิ าความรกู้ ารแพทย์แผน ไทยจะสูญหาย จึงตง้ั ชมรมเครอื ข่ายหมอพ้นื บ้านเพื่อแนะนำ�ให้สงั คมได้รู้จกั และพง่ึ พารักษา มกี ารเผยแพรค่ วามรใู้ น วงกวา้ งทางหนงั สอื พิมพ์ทอ้ งถิ่น สถานีวทิ ยุ สวท.สุโขทยั และมงุ่ ม่ันถ่ายทอดความรใู้ ห้ค�ำ ปรกึ ษาอยา่ งต่อเนือ่ ง

ภาคเหนือ 97 ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องคค์ วามรู้ ครูชยพรมคี วามรแู้ ละเชยี่ วชาญการปรงุ ยาสมนุ ไพร การแปรรปู สมุนไพรพร้อมด่ืม สมนุ ไพรประเภทเครื่อง ส�ำ อางสตู รโบราณ จดทะเบยี นภายใตเ้ ครอ่ื งหมายการคา้ “อาภาทพิ ” ใชส้ �ำ หรบั ยา สว่ นสมนุ ไพรแปรรปู ประเภทเครอื่ ง สำ�อางและเคร่ืองด่มื จะใชเ้ ครอ่ื งหมายการคา้ “ทิพอาภา” • ตำ�รับยาทีป่ รงุ เพอื่ บ�ำ บัดรักษา ไดแ้ ก่ - ยากษยั อายวุ ฒั นะ สตู รพระยารณไชยชาญยทุ ธเจา้ เมอื งสโุ ขทยั ปรุงถวายในหลวงรชั กาลที่ ๕ ใชแ้ ก้ โรคปวดข้อ ปวดเข่า มอื -เท้าชา เบาหวาน และลดไขมนั ในเส้นเลือด ท้องอดื ท้องเฟ้อ ชว่ ยย่อยอาหาร - ยาเอกบุรุษใช้สำ�หรับบำ�รุงธาตุ บำ�รุงร่างกาย สร้างโลหิต เจริญอาหาร - ยาแกโ้ รคกระดกู เสอื่ ม แกป้ วดกระดกู กระดกู ผุ ไขขอ้ อกั เสบเกา๊ ท์ - ยาลดระดบั น�้ำ ตาลในเลอื ดใช้แก้เบาหวาน - ยาเส้นประธานสิบใช้สำ�หรับแก้ความผิดปกติอันเกิดจากเส้น ภายในร่างกาย อัมพฤกษ์ อัมพาต - ยาแกว้ หา้ ดวง แกล้ า้ งพษิ ไขก้ าฬ ไขท้ บั ฤดู และยาปโตฬาธคิ ณุ แกค้ วามผิดปกตชิ ่วงมีระดู เป็นตน้ • แปรรูปสมุนไพรประเภทเครื่องสำ�อาง ได้แก่ สบู่สมุนไพรสูตร โบราณ, แชมพสู มนุ ไพร แป้งสมุนไพรและยาสฟี ันสมนุ ไพรชนิดผง • ปรงุ ยาสมนุ ไพรใหม้ สี รรพคณุ ส�ำ หรบั การรกั ษาโรค โดยทดลองใชย้ ากบั ตนเองกอ่ นแลว้ จงึ เผยแพร่ ในการรกั ษาจะสอบถามอาการผปู้ ว่ ยกอ่ นวเิ คราะหโ์ รค แลว้ จงึ จดั ยาให้ • ริเริ่มก่อต้ังเครือข่ายโรงเรียนรักษ์สมุนไพร ในปี ๒๕๔๔ เพ่ือให้เกิดการพัฒนาต่อยอด โดยปลูกต้นสมุนไพร จัดทำ�ป้ายความรู้ใน โรงเรียน ๖ แห่ง ได้แก่ โรงเรียนบ้านป่าหลักร้อย โรงเรียนบ้านวังวน โรงเรยี นบา้ นวงั ทองแดง โรงเรยี นบา้ นมนตค์ รี ี และโรงเรยี นบา้ นหนองเฒา่ นอกจากนี้ ไดจ้ ัดตงั้ เครือขา่ ยพระสงฆร์ ักสมุนไพร ท่วี ดั วงั ตะคร้อ อ�ำ เภอ บ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย (มีสมุนไพรมากกว่า ๗๐๐ ชนิด) เพื่อเป็นตน้ แบบการปลกู และแปรรปู สมุนไพร การแลกเปลีย่ นสมนุ ไพร และตอ่ ยอดกบั วัดทเ่ี ป็นเครือข่าย ๙ วดั

98 ครูภมู ิปัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การถา่ ยทอดความรู้ ครชู ยพร ไดถ้ า่ ยทอดความรแู้ กผ่ ู้เรยี นทกุ กลุ่มเป้าหมายเพื่อใหม้ กี ารสบื สานด้านแพทย์แผนไทย ดังนี้ การศกึ ษาในระบบ : ให้ความรู้กับนักเรียนโรงเรียนบ้านบ่อแปดร้อย โรงเรียนวังวน โรงเรียน บา้ นวงั ทองแดง โรงเรยี นบา้ นหนองเฒา่ โรงเรยี นมนตค์ รี ี โรงเรยี นศรอี นิ ทราทติ ย์ โรงเรียนอุดมดรุณีจงั หวดั สุโขทัย การศึกษานอกระบบ : ถา่ ยทอดความรแู้ กเ่ ครอื ขา่ ยหมอพน้ื บา้ น จงั หวดั สโุ ขทยั และจดั อบรมผทู้ ส่ี นใจ ดา้ นการแพทย์แผนไทย การศกึ ษาตามอธั ยาศัย : - ถ่ายทอดความรู้ให้แก่เครือข่ายชมรมแพทย์แผนไทยในจังหวัดกำ�แพงเพชร นครสวรรค์ สุโขทัย ตาก เพชรบรู ณ์ และเครอื ข่ายพระสงฆร์ กั ษส์ มนุ ไพร วดั วงั ตะครอ้ วัดบ้านนา วัดคุ้งยาง วัดกงไกรลาศ วัดศรเี มอื ง - เผยแพรค่ วามรู้ผา่ นหนงั สือพิมพท์ ้องถน่ิ เสยี งชนบท และวทิ ยุกระจายเสียง แห่งประเทศไทย คลื่น ๙๓.๗๕ ทุกวันอาทิตย์เวลา ๑๐.๑๕-๑๑.๐๐ น. และหนังสืออนุทินสารของสมาคมการแพทย์แผนไทยสุโขทัยราชธานี ตง้ั แตป่ ี ๒๕๔๒ ถึงปจั จบุ ัน

ภาคเหนอื 99 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วิธกี ารถา่ ยทอดความรู้ ครูชยพร มุง่ ถ่ายทอดความรูใ้ หแ้ ก่ผเู้ รยี นและผู้สนใจ พยายามเน้นใหผ้ ้เู รยี นเปลีย่ นความคดิ จากที่จะเก็บงำ� ความรหู้ รอื ตำ�ราไวก้ ับตวั เอง ให้เปน็ การน�ำ มาเผยแพร่สืบต่อกัน ส�ำ หรับวธิ ีการถ่ายทอด มีดังนี้ • อธิบายให้ความรู้พนื้ ฐานเก่ยี วกับประวัติความเปน็ มาของแพทย์แผนโบราณ ประวตั ยิ าเบญจกลู จรรยา แพทย์ หลกั เภสัช ๔ ประการ ประกอบดว้ ย พืชวัตถุ สัตวว์ ตั ถุ และธาตวุ ตั ถุ • ใหค้ วามรู้เก่ียวกบั สมนุ ไพรในงานสาธารณสุขมูลฐาน ฯลฯ สรรพคุณเภสชั รสยาประธาน รสตัวยา ๔, ๖, ๘ และ ๙ รส รสยาประจ�ำ ธาตุ รสยาแกต้ ามกาล ฯลฯ คณาเภสชั เกย่ี วกบั จุลพิกดั มหาพกิ ัด และเภสชั กรรม ซึ่งเปน็ การปรุงยา การชัง่ ตวงยา การคัดเลือกเกบ็ ยา การใชต้ วั ยาอนั ตราย เป็นตน้ • ประเมินผเู้ รยี นและให้ค�ำ แนะนำ� • ถา่ ยทอดโดยเขียนบทความและรวบรวมข้อมูลความรู้เกี่ยวกบั สมนุ ไพรและแพทย์แผนไทย ตีพมิ พล์ งใน หนงั สืออนุทนิ สารของสมาคมการแพทยแ์ ผนไทยสุโขทยั ราชธานีตอ่ เนือ่ งเปน็ ประจ�ำ ทุกปีมมมากกวา่ ๑๑ ปี