ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 7 ภาคเหนือ

ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การแกะสลักไม้ลา้ นนา) ผชู้ ว่ ยศาสตราจารยบ์ ุญรัตน์ ณ วชิ ยั

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (การแกะสลักไมล้ ้านนา)

ผู้ชว่ ยศาสตราจารยบ์ ุญรัตน์ ณ วชิ ยั ครูภูมปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การแกะสลักไมล้ ้านนา) ครบู ญุ รตั น์ ณ วิชยั เกดิ เมอื่ วันท่ี ๑๙ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๐๕ จังหวัดเชยี งใหม่ เป็น ผู้มคี วามรู้ ความเชยี่ วชาญศิลปกรรม สร้างสรรคผ์ ลงานแกะสลักไมท้ ่ีมลี ักษณะเด่นเฉพาะตวั ดว้ ยฝมี อื ปราณตี งดงามดา้ นสนุ ทรยี ศาสตรท์ เ่ี นน้ รปู แบบและประโยชนต์ อ่ การใชส้ อย บนพน้ื ฐานความเปน็ มรดก ศิลปวัฒนธรรมล้านนา มีความรู้เทคนิควิธีการด้านช่าง นำ�มาบูรณาการให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตและ วฒั นธรรมของชมุ ชน มงุ่ มั่นถ่ายทอดความรู้ ฝกึ ทกั ษะแก่ผูเ้ รยี นและผ้สู นใจท่วั ไป เพ่ือสืบสานอนรุ ักษ์ ภมู ปิ ัญญาศลิ ปะการแกะสลักไมล้ า้ นนาเป็นมรดกของชาติสืบไป การที่ครบู ุญรตั น์ ณ วิชยั ได้น�ำ ความรู้ด้านศลิ ปกรรม (การแกะสลกั ไม้ล้านนา) ทตี่ นเองได้ ศกึ ษาคน้ ควา้ คน้ พบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เรจ็ เปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแก่สังคม จึงได้รบั การยกยอ่ ง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ด้านศลิ ปกรรม ประจ�ำ ปพี ุทธศักราช ๒๕๕๔

ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์บุญรัตน์ ณ วชิ ยั ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (การแกะสลกั ไมล้ ้านนา) ชวี ิต การศกึ ษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครูบุญรัตน์ เกิดที่จังหวัดเชียงใหม่ ใช้ชีวิตอยู่ตามท้องไร่ท้องนาชนบทที่จังหวัดเชียงใหม่ บิดา มารดามี อาชีพทำ�สวน ในวัยเด็กได้เรียนรู้เกี่ยวกับการฝีมือ การเป็นช่างประดิษฐ์ระหว่างท่ีเรียนระดับประถมตอนปลาย และมัธยมศึกษาตอนต้น ด้วยความถนัดและช่ืนชมงานช่างศิลปะประดิษฐ์ จึงเรียนต่อที่วิทยาลัยเทคโนโลยี และอาชีวศึกษา วิทยาเขตเทคนิคภาคพายัพ แผนกวิชาช่างครุภัณฑ์ ได้เรียนรู้งานช่างไม้จากอาจารย์สาคร ปุณบุตร อาจารยร์ อบ จันทศรี ฝกึ ทกั ษะงานแกะสลักไม้ การใชเ้ คร่อื งมือในการแกะสลกั ลวดลายกับอาจารย์ทอง นันตาบุตร เม่ือมีเวลาว่างจะซ้ือเครื่องมือแกะสลักลวดลายมาฝึกตามแบบหนังสือลายไทยด้วยตนเองจนเกิด ความชำ�นาญ นอกจากน้ี ยังได้ศึกษาเทคนิคงานแกะสลักไม้จากช่างพื้นบ้าน ตามวัดวาอาราม หมู่บ้านบ่อสร้าง อำ�เภอสันกำ�แพง หมู่บ้านป่าซาง จังหวัดลำ�พูน จนกระทั่งได้ศึกษาต่อระดับประกาศนียบัตรชั้นสูง (ปวส.) ที่วิทยาลัยเพาะช่าง จึงเลือกเรียนในแผนกวิชาหัตถกรรม-เคร่ืองไม้เกี่ยวกับการฉลุไม้ กลึงไม้ แกะสลักไม้ และการประกอบโครงสร้างงานเครือ่ งไม้ จากอาจารย์อทุ ยั โพธศิ์ รที อง และอาจารย์ดาว กางกั้น แล้วจึงไดศ้ ึกษา ต่อในระดับปริญญาตรี คณะศิลปกรรม ที่สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตเพาะช่าง จนสำ�เร็จการศึกษา จึงเดินทางกลับบ้านเกิดที่เชียงใหม่ โดยช่วงแรกได้เร่ิมทำ�งานเก่ียวกับผลิตภัณฑ์งานแกะสลักไม้รูปแบบล้านนา ผสมไทยภาคกลาง ในปี ๒๕๓๓ ครบู ญุ รัตน์ สอบบรรจรุ บั ราชการครเู ป็นอาจารย์ประจ�ำ วิชาช่างเคหภณั ฑ์ (ภายหลงั เปลยี่ นเปน็ หลกั สูตร ออกแบบเคร่อื งเรือน) มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา วิทยาเขตภาคพายพั คณะศลิ ปกรรมและ สถาปตั ยกรรมศาสตร์ ไดม้ ุง่ ถ่ายทอดองคค์ วามรงู้ านแกะสลกั ไมอ้ ยา่ งตอ่ เนอ่ื งนานกวา่ ๒๐ ปี

ภาคเหนือ 155 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครูบญุ รัตน์ ณ วชิ ัย เป็นผูท้ ม่ี ีเอกลักษณ์โดดเดน่ มีความสามารถและเช่ียวชาญในการแกะสลกั ไม้ ซง่ึ เปน็ มรดกทางดา้ นศิลปวัฒนธรรมแบบล้านนา ดังน้ี • สรา้ งสรรคผ์ ลงานโดยการประดษิ ฐค์ ดิ คน้ ท�ำ ขน้ึ มาใหม่ โดยไดร้ บั แรงบนั ดาลใจมาจากธรรมชาตสิ ง่ิ แวดลอ้ ม วถิ ชี วี ติ ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี วฒั นธรรม และงานศลิ ปกรรมลา้ นนา ดว้ ยการออกแบบผลงานในลกั ษณะบรู ณาการ ผสมผสานท้ังรูปแบบประโยชน์ใช้สอย ควบคู่กับคุณคา่ ความงามดา้ นศลิ ปะเป็นส�ำ คญั • ผลงานมคี วามเป็นเอกลกั ษณอ์ ยา่ งชัดเจน และโดดเด่นเฉพาะตน ท้ังดา้ นรูปแบบ เทคนิค กรรมวิธี การ ประยุกต์ลวดลายข้ึนใหม่ โดยพัฒนามาจากลายพ้ืนเมือง ประกอบกับการนำ�เอารูปทรงมาจัดวางในลักษณะศิลปะ ร่วมสมัยได้อย่างกลมกลืน ลงตัว ใช้เทคนิคตวัดรอยสิ่ว ด้วยลีลาของเส้นประสานกับพื้นผิวได้อย่างเป็นเอกภาพ บ่งบอกถึงรสนยิ ม ความเรยี บง่าย และคงความงดงามดว้ ยเสนห่ ข์ องงานศลิ ปะพ้ืนบ้านล้านนา • รกั ษาความเปน็ รากเหงา้ ของตระกลู ชา่ งลา้ นนาดา้ นการแกะสลกั ไม้ โดยการเนน้ ทกั ษะฝมี อื ความประณตี ในผลงาน รวมถงึ ธรรมเนียมประเพณวี ิธกี ารปฏิบัติตามจารีตของความเป็นสลา่ ลา้ นนา ผลงานที่ปรากฏ ไดแ้ ก่ - งานสถาปัตยกรรม วัดวาอารามต่างๆ ที่มีการแกะสลักเสลา ประดับด้วยลวดลายเครือเถาว์พื้นเมือง ได้แก่ หน้าบนั ชอ่ ฟ้า นาคทัณฑ์ คันทวย บานประตู และหน้าต่างของวิหาร อุโบสถ หอไตร เปน็ ต้น - งานพุทธศิลป์ลา้ นนา ผลงานเกย่ี วกบั สตั ภัณฑ์ บศุ บก ขันแกว้ รวมถงึ สถาปตั ยกรรมบ้านเรือนทอี่ ยอู่ าศยั ไดแ้ ก่ กาแล เชงิ ชาย ห�ำ ยนต์ - งานเคร่ืองไม้แกะสลกั ท่ใี ชส้ อยในชวี ติ ประจำ�วัน ไดแ้ ก่ กระบวย หบี ไม้ ตโู้ บราณ แหยง่ ช้าง และคนั ฉ่อง เป็นต้น การถา่ ยทอดความรู้ ครูบญุ รตั น์ ณ วชิ ยั เป็นวทิ ยากรถา่ ยทอดความรู้ทางภูมิปัญญางานชา่ งไมแ้ กะสลกั ให้กับเยาวชน ผ้สู นใจ ทว่ั ไปไดเ้ รยี นรู้ มคี วามรู้และเข้าใจอยา่ งถูกต้อง ทง้ั ในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศยั ดงั น้ี การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้งานแกะสลักไม้ให้แก่ผู้เรียนโรงเรียนบ้านเมืองคอง โรงเรียน สะเมิงพิทยาคม โรงเรียนบ้านนาบุญ คณะเทคนิคการแพทย์ และคณะ วิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สาขาวิชาออกแบบเครื่องเรือน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ภาคพายัพ

156 ครภู มู ปิ ัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การศกึ ษานอกระบบ : ฝึกอบรมแกะสลักไม้ให้กับชุมชน อาทิ หมู่บ้านยางทอง หมู่บ้านมะเขือแจ้ โครงการพัฒนาศูนย์การเรียนรู้วัฒนธรรมและภูมิปัญญาล้านนา หลักสูตร งานแกะสลักไม้ล้านนาแก่สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ถา่ ยทอดใหแ้ กเ่ ครอื ขา่ ยของชมรมสง่ เสรมิ สลา่ ลา้ นนามากกวา่ ๔๐๐ คน ในเขตจงั หวัดภาคเหนือ การศึกษาตามอธั ยาศยั : เผยแพรด่ า้ นงานแกะสลกั ไมล้ า้ นนาทางสอื่ หนงั สอื พมิ พ์ นติ ยสาร รายการโทรทศั น์ อาทิ ชอ่ ง ๕ รายการข่าว “เชา้ วนั นี้” ชอ่ ง ๓ งานแกะสลักไมส้ ลา่ ลา้ นนา รายการ “เมืองไทยวันนี้” รายการสารคดี ราชมงคลก้าวใหม่ “การสืบสาน วฒั นธรรมงานแกะสลักไมล้ ้านนา” ชอ่ ง ITV รายการ เดก็ ไทยวันน้ี “ตอนศลิ ป หัตถกรรมแกะสลักไม้ลา้ นนา ชอ่ ง ๗ “ - สาธิตงานแกะสลักไม้ล้านนา ในงานนิทรรศการสำ�คัญ เช่น เทศกาล ท่องเที่ยวไทย ครบรอบ ๔๐ ปี งานสืบสานภูมิปัญญาล้านนา มหกรรมงานวิถีไท ภูมิปัญญาเพ่ือการพ่ึงพาตนเอง โครงการตลาดนัด ศิลปะสล่าล้านนา เทศกาลผลิตภัณฑช์ ุมชนและทอ้ งถน่ิ ฯลฯ - เผยแพร่ผลงานในงานนิทรรศการหัตถกรรมอาเซียน ที่ประเทศมาเลเซีย และนิทรรศการศิลปกรรมเฉลิมพระเกียรติฉลองศิริราช ๖๐ ปี ใน พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยูห่ ัว มหกรรมพืช-สวนโลก จงั หวดั เชยี งใหม่ วิธกี ารถา่ ยทอดความรู้ ครบู ญุ รตั น์ ณ วชิ ยั ไดถ้ า่ ยทอดความรู้ โดยเนน้ ผเู้ รยี นเปน็ ส�ำ คญั พรอ้ มทง้ั สอดแทรกความเปน็ ระเบยี บวนิ ยั ในการท�ำ งาน ยึดหลักการถ่ายทอดแบบอนุรักษ์เทคนิคการสอนแบบครูช่างโบราณ เน้นฝึกทักษะงานช่างฝีมืออันประณีตเป็นหลัก สำ�คญั ดงั นี้ • การบรรยาย ซกั ถามถงึ เน้อื หาวชิ าเรยี นในขณะท่เี รยี นและการฝกึ ปฏบิ ตั ิงาน • ใช้สอ่ื การเรยี นประกอบการบรรยาย ได้แก่ เอกสาร การฉายวดิ ที ศั น์ พรอ้ มทง้ั การน�ำ ตัวอยา่ งผลงาน จริงให้ผเู้ รยี นได้สัมผสั เรยี นรู้ • สาธิตข้ันตอนการปฏิบัติกระบวนการแกะสลักไม้ให้ผู้เรียนได้รู้ถึงกรรมวิธีการทำ�งานในสถานการณ์ เหตุการณ์จรงิ ในห้องเรยี น • ฝึกปฏิบัติ เขียนบทความเชิงวิชาการกระบวนการทำ�งานและแนวคิดเชิงช่างเกี่ยวกับงานแกะสลักไม้ เพอ่ื เผยแพร่องคค์ วามรู้พรอ้ มทงั้ แจกเอกสารให้ผ้เู รยี นไดเ้ พิม่ พูนศกั ยภาพทางด้านการเรยี นรู้ • น�ำ พาผเู้ รยี นไปทศั นะศกึ ษาเพือ่ เรยี นรู้ วถิ ชี ีวติ และการท�ำ งานของชา่ งพ้ืนบ้าน ศลิ ปิน สล่าล้านนา ตามแหลง่ ประกอบการตา่ งๆ

ภาคเหนือ 157 ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์บญุ รตั น์ ณ วชิ ยั เกิดเมือ่ วนั ที่ ๑๙ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๐๕ บา้ นเลข ที่ ๔ เทศบาลตำ�บลบ้านสนั ทรายหลวง จังหวดั เชยี งใหม่ เป็นบุตรคนที่ ๑ ในจ�ำ นวนพน่ี ้อง ๑ คน ของนายดวงบาล ณ วิชัย นางจันทรด์ ี ณ วชิ ยั และสมรสกับน.ส.วนั เพ็ญ นิลไสว มบี ตุ รชาย ๑ คน บุตรหญงิ ๑ คน ได้แก่ ด.ช.คตี กานต์ ณ วชิ ัย และ ด.ญ.จินตศลิ ป์ ณ วชิ ัย การศกึ ษา ปรญิ ญาตรี ศกึ ษาศาสตรบ์ ณั ฑติ สาขาศลิ ปหตั ถกรรม คณะศลิ ปกรรม สถาบันเทคโนโลยรี าชมงคล วทิ ยาเขตเพาะชา่ ง กรุงเทพมหานคร  พ.ศ. ๒๕๓๑ เกียรตคิ ุณทไี่ ด้รับ ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๔๖ โล่รางวัลเกียรติคุณ ผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขาส่งเสริม ศิลปวัฒนธรรม รางวัล “ราชมงคลสรรเสริญ” สถาบันวัฒนธรรม มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคล ธัญบุรี  พ.ศ. ๒๕๔๙ ประกาศเกียรติคุณผู้มีผลงานดีเด่น ศิลปินพื้นบ้านและวัฒนธรรม จงั หวดั เชยี งใหม่ สาขาทศั นศลิ ป์ (ประตมิ ากรรม) จากกระทรวงวฒั นธรรม  พ.ศ. ๒๕๕๐ โลเ่ กยี รตยิ ศ เพชรราชภฎั – เพชรลา้ นนา สาขาทศั นศลิ ป์ ดา้ นหตั ถกรรม แกะสลกั ไม้ จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฎั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๐ ประกาศเกยี รตคิ ณุ เปน็ ผมู้ ที กั ษะฝมี อื โดดเดน่ ในงานศลิ ปะและหตั ถกรรม จากศูนยส์ ง่ เสริมศิลปาชพี ระหวา่ งประเทศ (องค์กรมหาชน)  พ.ศ. ๒๕๕๑ เกียรติบัตรผู้ทำ�คุณประโยชน์ต่อกระทรวงวัฒนธรรม ระดับจังหวัด ดา้ นศลิ ปะ จากกระทรวงวฒั นธรรม  พ.ศ. ๒๕๕๒ โล่เกียรติคุณ ภูมิแผ่นดิน ป่ินล้านนา สาขาส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม ส�ำ นักงานส่งเสรมิ ศิลปวัฒนธรรม มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ิปญั ญาไทย ร่นุ ที่ ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม (การแกะสลกั ไมล้ า้ นนา) จากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศึกษาธิการ เครื่องราชอสิ รยิ าภรณ์ได้รบั ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๐ เครอ่ื งราชอิสรยิ าภรณ์ มงกฎุ ไทย ทวตี ยิ าภรณ์  พ.ศ. ๒๕๔๐ เครอ่ื งราชอิสรยิ าภรณ์ ชา้ งเผือก ตริตาภรณ์



ครูภมู ปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การขบั ซอพ้นื เมอื งและเพลงลกู ทงุ่ ค�ำ เมอื ง) นายบุญศรี รตั นัง

ครภู มู ปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การขบั ซอพ้นื เมืองและเพลงลกู ท่งุ คำ�เมอื ง)

นายบุญศรี รัตนงั ครภู มู ปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (การขับซอพื้นเมอื งและเพลงลกู ทุง่ คำ�เมือง) ครูบุญศรี รตั นงั เกิดเมื่อวนั ท่ี ๕ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๙๖ ทบี่ า้ นปา่ เหมอื ด อ�ำ เภอสันทราย จงั หวดั เชยี งใหม่ เปน็ ผมู้ ปี ฏภิ าณไหวพรบิ และเชยี่ วชาญในการประพนั ธเ์ พลงลกู ทงุ่ ค�ำ เมอื ง บทซอ จอ๊ ย คา่ ว บทละครท่ีมเี นอื้ หาสะทอ้ นถึงจารตี ประเพณี วฒั นธรรมตลอดจนวถิ ชี ีวติ ของคนล้านนา พรอ้ ม ทั้งสอดแทรกคณุ ธรรม คตสิ อนใจ รวมทง้ั มขุ ตลก ตงั้ แต่ ปี พ.ศ. ๒๕๒๕ จนถงึ ปจั จบุ นั มากกว่า ๑,๐๐๐ เพลง จนได้รบั ฉายา “ขนุ พลเพลงลกู ทุ่งลา้ นนา” ด้วยจิตวญิ ญาณของความเปน็ ครู จงึ ได้จัด ตงั้ ศนู ย์สืบรอยลา้ นนาภูมิปัญญาท้องถน่ิ เพ่อื ถา่ ยทอดความร้แู ละอนรุ ักษ์ศิลปวัฒนธรรมล้านนาให้คง อยสู่ บื ไป ผลงานเปน็ ท่ีประจกั ษ์และเป็นท่ียอมรับทั้งในประเทศและตา่ งประเทศ การที่ครูบุญศรี รัตนัง ได้นำ�ความรู้ด้านศิลปกรรม (การขับซอพื้นเมืองและเพลงลูกทุ่ง คำ�เมือง) ทต่ี นเองได้ศกึ ษาคน้ คว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความส�ำ เรจ็ เป็นประโยชน์โดยรวมแก่สงั คม จงึ ไดร้ ับการยกย่องเชดิ ชเู กยี รตจิ ากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ให้เปน็ ครูภมู ิปญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านศลิ ปกรรม ประจำ�ปีพุทธศกั ราช ๒๕๕๔

นายบญุ ศรี รัตนัง ครภู มู ิปญั ญาไทย ด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพนื้ เมืองและเพลงลูกทงุ่ ค�ำ เมือง) ชีวติ การศกึ ษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครบู ุญศรี รัตนัง เกิดทีจ่ งั หวดั เชียงใหม่ มีความรกั และสนใจ เรียนรู้ การเลน่ ซึงและสะลอ้ ซ่งึ เป็นเคร่ือง ดนตรพี น้ื เมอื งของลา้ นนาต้งั อายุ ๕ ปี กับลุงสิงห์ค�ำ รตั นัง เม่อื เรียนจบชนั้ ประถมศึกษาปที ่ี ๔ ไดร้ วมกลุ่มกับ เพือ่ นๆ หลายคน ตั้งวงดนตรีพน้ื เมืองประจำ�หม่บู า้ น ตอ่ มาไดเ้ รียนการเป่าป่ีกับพ่อครูจนั ทรต์ า ตันเงนิ และเรยี นรู้ การขับซอกับพอ่ ครจู นั ทรต์ า ตนั เงิน เล่นละครซอและแสดงตลกกับคณะอ�ำ นวยโชวเ์ ชียงใหม่ และคณะศรีสมเพชร ซึ่งรบั งานแสดงในงานตา่ งๆ ทงั้ ในจังหวดั เชยี งใหม่ และตา่ งจังหวดั และออกอากาศทางสถานวี ทิ ยใุ นภาคเหนอื ครูบุญศรี รัตนัง เป็นศิลปินล้านนาคนแรกท่ีนำ�เอาทำ�นองการขับซอพ้ืนเมืองมาประยุกต์เข้ากับดนตรี ร่วมสมัย ได้แต่งเพลงลูกทุง่ คำ�เมือง ร้องเพลงและควบคมุ ดนตรเี อง อัลบม้ั แรกคือ “ลงุ อดผ่อบ่ได้” มเี พลงท่ีได้รบั ความนยิ มมาก เช่น เพลงบา่ วเคิน้ จอุ า้ ยขายควาย อาลยั นอ้ งเมยี ฯลฯ อลั บ้มั แรกไดร้ บั ความนิยมจากแฟนเพลงใน ภาคเหนือและแฟนเพลงทว่ั ประเทศเปน็ อย่างดี ดงั น้นั สอ่ื มวลชน จงึ ให้ฉายา “ขนุ พลเพลงลูกทุ่งล้านนา” และต่อ มาก็ ได้รบั รางวัล “พระพฆิ เณศทอง พระราชทาน ครงั้ ที่ ๑ ในรางวลั เพลงไทยพน้ื บ้านประจำ�ภาคเหนือยอดเยย่ี ม จากสมาคมดนตรีแหง่ ประเทศไทย ในพระบรมราชปถมั ภ์ จาก “เพลงแหค่ รัวตาน” รางวลั ดังกล่าวเปน็ แรงบนั ดาล ใจใหค้ รูบญุ ศรแี ตง่ บทซอ จ๊อย ครา่ ว และแตง่ เพลงลูกทุง่ คำ�เมือง บทละครซอ มากกวา่ ๑,๐๐๐ เพลง

ภาคเหนอื 163 ‡§√Ë◊ÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ด้วยจิตวิญญาณของความเป็นครูท่ีได้สั่งสมประสบการณ์และสร้างสรรค์ผลงานมาตลอดนานนับ ๕๖ ปี เพ่ือทจี่ ะอนุรกั ษศ์ ลิ ปกรรมด้านเพลงลกู ทุ่งค�ำ เมือง ซอ ค่าว และจอ๊ ย จึงได้ถ่ายทอดความร้ใู หผ้ ูเ้ รียน นักศึกษาและ ผูส้ นใจ และได้ตง้ั “ศูนย์สบื สานรอยล้านนาภูมปิ ญั ญาไทย” ที่บ้าน ดว้ ยมุง่ หวงั อนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมลา้ นนาและ สรา้ งคนรุ่นใหมเ่ พื่อช่วยสืบสานสิง่ ท่ดี ีงามเหลา่ นไ้ี วเ้ ป็นมรดกของชาติตอ่ ไป องค์ความรู้ ครบู ุญศรี รตั นัง มคี วามรแู้ ละเชยี่ วชาญดา้ นการขบั ซอพ้ืนบา้ นและเพลงลกู ทงุ่ คำ�เมอื ง โดยยึดหลักในการ ประพันธ์เนื้อหาสาระเพลงลูกทุ่งคำ�เมืองและบทซอ จากแนวคิด จินตนาการ ประสบการณ์ท่ีเกิดขึ้นกับชีวิตของ ตนเองและประเดน็ ปญั หาสงั คม รวมทั้งวถิ ชี ีวติ วัฒนธรรม ประเพณี สอดแทรกอารมณ์ ขอ้ คดิ คติธรรม เพ่อื ให้ ผฟู้ ังนำ�ไปคิดและปฏบิ ตั ติ อ่ ไป • เชี่ยวชาญในงานศิลปวัฒนธรรมล้านนา สร้างสรรค์ผลงานตนเองท้ังด้านการขับซอ งานเป่าปี่ งานดนตรพี นื้ เมอื ง งานประพนั ธแ์ ตง่ ซอพน้ื เมอื ง แตง่ จอ๊ ย ครา่ ว และบทละครคำ�เมืองถูกตอ้ งตามอกั ษรวธิ ีพนื้ เมือง โดยเฉพาะ เพลงค�ำ เมอื งในแนวลกู ทงุ่ และเพลงลกู ทงุ่ ภาคกลาง ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื • ผลงานทสี่ รา้ งสรรคแ์ บง่ ออกเปน็ ๖ ประเภท ไดแ้ ก่ ๑) ประเภทเพลงลูกทุ่งคำ�เมือง เป็นเพลง ท่ีมีเนื้อหาสาระสะท้อนให้เห็นถึง จารีต ขนบธรรมเนียม ประเพณี วฒั นธรรม และวิถีชวี ติ ของคนลา้ นนา เช่น อัลบม้ั ลุงอดผ่อบ่ได้ เมาตึงวัน เฒ่าจอมโว หนุ่มรถอีแต๋นครวญ ๒) ประเภทซอพ้ืนเมือง มีผลงานประมาณ ๓๐ ชุด เช่น ซอตานกว๋ ยสลาก ซอเก็บนก ซอนาหน้อย ซอปยู่ า่ สอน หลาน ซออาชีพร้อยแปด ซอมหาชาติ ซอปน๋ั ปอนปใี หม่ และ ซอข้นึ บ้านใหม่

164 ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ ๓) ประเภทการแต่งค่าว จ๊อย และซอพ้ืนเมือง จะบรรยายเกยี่ วกบั การเทดิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ศรทั ธาของคนลา้ นนา ความเชอ่ื และศรทั ธาของพทุ ธศาสนกิ ชน เช่น ค่าวฮำ่�ดอยสุเทพ ค่าวฮำ่�พระราชกรณียกิจในหลวง และคา่ วฮ�่ำ อยอู่ ย่างพอเพยี ง เชน่ จอ๊ ยพระคุณแม่ ๑๒ สิงหา มหาราชินี จ๊อย กระแสวฒั นธรรมยคุ ใหม่ ๔) ประเภทดนตรพี น้ื เมอื ง ดนตรพี น้ื เมอื ง มมี ากกวา่ ๑๐ ชุด ๕) ประเภทการแตง่ บทละครและแสดงภาพยนตร์ สว่ นใหญเ่ ป็นบทละครค่าวธรรม เช่น เรอื่ งนกกระจาบ เจ้าวรรณพราหมณ์ จน๋ั ตะกมุ าร ฯลฯ ๖) ประเภทอืน่ ๆ ซ่ึงเป็นการรวบรวม เรียบเรียง แต่งเตมิ ใหม่ ใหม้ ีความไพเราะในการอา่ นและฟัง แต่คงไว้ซงึ่ จารีตประเพณีทีด่ งี าม เช่น การแหลป่ ระวัตศิ าสตร์พ่อขนุ เมง็ รายมหาราช • สามารถประดิษฐ์ขลุ่ย ที่มคี ุณภาพ ปรับเสียงสงู -ต่ำ� ใหเ้ ขา้ กบั เสียงเพลงได้ โดยใชท้ อ่ พวี ซี ี ๓ ท่อน สว่ นกลางเจาะรรู ะดบั เสยี งไว้ การถา่ ยทอดความรู้ ครูบุญศรีได้ถ่ายทอดความรู้ศิลปะและดนตรีพ้ืนเมือง โดยเป็นวิทยากรให้ความรู้และจัดแสดง เผยแพร่ แก่ผู้เรยี นและสาธารณชน ดงั นี้ การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้และสอนดนตรีพื้นเมืองให้แก่ผู้เรียนในจังหวัดเชียงใหม่ ทั้งระดับประถมศึกษาและอุดมศึกษา เช่น โรงเรียนแม่หอพระ โรงเรียน ยุพราชวทิ ยาลัย โรงเรียนสนั ทรายหลวง โรงเรียนชลสินธุ์ โรงเรียนทุ่งฟ้าบด ราษฎร์บำ�รุง โรงเรียนสันป่าตองวิทยาคม มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ นักศกึ ษาคณะดุริยางค์ไทย คณะศลิ ปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั มหาวิทยาลัยแม่โจ้ อำ�เภอสนั ทราย จังหวัดเชยี งใหม่ การศึกษานอกระบบ : สอนดนตรีพ้ืนเมืองให้กับผู้เรียนในค่ายพัฒนาอัจฉริยาภาพ สหวิทยา เขตอนิ ทนนท์ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ�บล - เปดิ ศนู ยส์ บื สานรอยล้านนาภมู ิปญั ญาท้องถ่ิน โดยรว่ มเพือ่ สอนซอพนื้ เมือง เชื่อมโยงกับการเรียนรู้เรื่อง การทอผ้า ดนตรีพ้ืนเมือง การฟ้อนล้านนา ให้แก่ผ้เู ยาวชนและผู้สนใจทว่ั ไป

ภาคเหนอื 165 ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การศึกษาตามอัธยาศัย : แสดงดนตรพี นื้ เมอื งและลกู ทงุ่ ค�ำ เมอื ง เผยแพรไ่ ปยงั ประเทศและตา่ งประเทศ ในโอกาสต่างๆ ตง้ั แตป่ ี ๒๕๓๗ จนถงึ ปัจจุบนั ท่ีสำ�คัญมีดงั นี้ - แสดงศิลปวัฒนธรรมล้านนาในงาน “Thai Festival in Rome” กรุงโรม ประเทศอิตาลี - งานปอยหลวงวดั บ้านเหม้า เมอื งเชียงตงุ รฐั ฉาน ประเทศพมา่ - งานมหกรรมนาฏศลิ ป์ประชาชนชายแดนระหวา่ งจนี ไทย ลาว และพมา่ - งานเลยี้ งรบั รองผเู้ ขา้ รว่ มการประชมุ สภาธนาคารพฒั นาเอเชยี (ADB) ฯลฯ - งาน folk music festival ณ เมืองจางเจยี เจ่ ประเทศจีน วิธกี ารถ่ายทอดความรู้ ครูบุญศรี รตั นัง ได้ถ่ายทอดความรเู้ กย่ี วกบั ดนตรพี น้ื เมืองและเพลงลกู ทุ่งพนื้ เมอื ง ซอ คา่ ว และจ๊อย ด้วย การให้ความรู้ สาธิต และฝึกปฏิบตั ิ ดังน้ี • ฝึกใหผ้ ู้เรยี นใหร้ จู้ ักการตบมือ การเข้าจังหวะ • เรียนรู้เกี่ยวกับเร่ืองทำ�นอง การไล่ตัวโน้ต การวางไม้ การต่อเพลง โดยครูบุญศรีจะเป็นผู้ประเมิน ผเู้ รยี น ซึ่งเมือ่ จบแล้วจะต้องมีความแมน่ ยำ�ในตวั โน้ต เสยี งไม่เพย้ี น จังหวะเพลงดี • จัดทำ�ซดี ี ซาวนป์ ่ฝี กึ หัดซอเบ้อื งต้นเพอื่ การเรียนการสอน จดั ทำ�เพื่อความสะดวกในการฝึกขบั ซอสำ�หรบั ผเู้ รียน ผูท้ ส่ี นใจ มที ัง้ หมด ๓ แบบ - เสียงปี่ใหญ่ สำ�หรับผู้ทมี่ รี ะดับเสยี งค่อนขา้ งต�ำ่ - เสยี งป่กี ลาง ส�ำ หรบั ผูท้ ีม่ ีระดบั เสยี งปานกลาง - เสยี งป่ีเล็ก สำ�หรบั ผทู้ ีม่ ีระดบั เสยี งคอ่ นขา้ งแหลม ซ่ึงส่วนมากจะเปน็ เด็กนักเรียน

166 ครภู มู ิปัญญาไทย รุน่ ท่ี ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายบญุ ศรี รตั นัง เกดิ เมอ่ื วนั ท่ี ๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๖ ที่ บ้านเลขที่ ๘๐ หมู่ที่ ๔ บ้านปา่ เหมือด ต�ำ บลปา่ ไผ่ อ�ำ เภอสนั ทราย จังหวัดเชยี งใหม่ เป็นบตุ รคนที่ ๓ ในจ�ำ นวนพี่นอ้ ง ๔ คน ของ นายดวงคำ� รตั นงั และนางจนั ทรเ์ ทยี่ ง รัตนงั สมรสกับนางสาวจนิ ตนา สยุ ะเอย้ มีบตุ รชาย ๑ คน บุตรหญงิ ๑ คน ได้แก่ นายนภดล รัตนัง และนางสาวมณรี ัตน์ รตั นงั การศกึ ษา  พ.ศ. ๒๕๐๗ ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๔ โรงเรยี นบา้ นปา่ เหมอื ดวทิ ยาคาร จงั หวดั เชยี งใหม่ เกยี รตคิ ณุ ทีไ่ ดร้ บั ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๒๖ รางวัลชนะเลิศผลิตผลงานเพื่อเยาวชน ประเภทส่ือชาวบ้านดีเด่น ประจ�ำ ปี ๒๕๒๕ จากคณะกรรมการส่งเสริมและประสานงานเยาวชน แห่งชาติ  พ.ศ. ๒๕๓๗ เข็มเกียรติคุณ วันอนุรักษ์มรดกไทย ในงานวันอนุรักษ์มรดกไทย จากจงั หวดั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๓๗ รางวลั “ ผมู้ ีผลงานดเี ดน่ ทางวฒั นธรรม” จากกระทรวงวัฒนธรรม  พ.ศ. ๒๕๓๙ รางวัล “พระพฆิ เนศทองพระราชทาน” คร้ังที่ ๑ ในรางวลั เพลงไทย พื้นบ้านประจำ�ภาคเหนือยอดเยี่ยม จากสมาคมดนตรีไทยในพระบรม ราชปู ถมั ภ์  พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดร้ บั พระราชทานปรญิ ญาบตั ร มหาบณั ฑติ กติ ตมิ ศกั ดิ์ จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฎั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๖ รางวัลชนะเลศิ “ศิลปินดเี ดน่ ” สาขาวรรณศลิ ป์ ๒๕๔๕ จากส�ำ นกั งาน การประถมศึกษา อำ�เภอสันทราย จงั หวดั เชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๖ รางวัลคนดีศรีสังคม โครงการคัดเลือกบุคคลตัวอย่าง จากบริษัท เอม็ เค กรุฟ๊ แอนด์ โปรโมช่ัน จ�ำ กดั  พ.ศ. ๒๕๕๑ รางวัล “เพลงคำ�เมืองอมตะ ยอดเย่ียม เพลงบ่าวเคิ้น” จากชมรม ศลิ ปนิ ลา้ นนา  พ.ศ. ๒๕๕๑ รางวัล ”ผู้ท�ำ คุณประโยชนต์ อ่ แผน่ ดินด้านวฒั นธรรม”  พ.ศ. ๒๕๕๒ รางวลั เกยี รตยิ ศ เพชรราชภฏั – เพชรลา้ นนา จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม (การขับซอพ้ืนเมืองและ เพลงลูกทงุ่ ค�ำ เมอื ง) จากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวง ศึกษาธิการ

ครภู ูมปิ ญั ญาไทย ด้านศิลปกรรม (การขับซอพ้ืนเมอื งล้านนา) นางประไพ สุรยิ ะมล

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (การขับซอซอพื้นเมอื งล้านนา)

นางประไพ สรุ ยิ ะมล ครูภมู ิปัญญาไทย ด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพืน้ เมอื งล้านนา) ครูประไพ สรุ ยิ ะมล เกิดเมอ่ื วนั ที่ ๒๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๒ ทจ่ี ังหวดั เชยี งใหม่ เป็นผูม้ ี ความรู้ ความเชี่ยวชาญด้านศิลปกรรมการซอพ้ืนเมืองล้านนา ด้วยน้ำ�เสียงท่ีไพเราะ กังวาน และมีปฏภิ าณไหวพรบิ เฉยี บคม บทซอท่ีประพันธข์ น้ึ มาจะมีมากกวา่ ๒๐๐ เพลง เนือ้ หาสาระคตธิ รรม มงุ่ ใหผ้ เู้ รยี นไดเ้ รยี นรคู้ า่ นยิ มทพี่ งึ ปฏบิ ตั ใิ นสงั คมและในชวี ติ ประจ�ำ วนั สง่ ผลงานของครปู ระไพทยี่ อมรบั และเผยแพรไ่ ปทง้ั ในระดับประเทศและตา่ งประเทศ การที่ครูประไพ สรุ ิยะมล ได้นำ�ความรู้ดา้ นศลิ ปกรรม (การขบั ซอพ้ืนบา้ นล้านนา) ท่ีตนเองได้ ศึกษาคน้ คว้า คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความสำ�เร็จเป็นประโยชนโ์ ดยรวมแก่สงั คม จงึ ไดร้ ับการยกยอ่ ง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม ประจ�ำ ปพี ุทธศกั ราช ๒๕๕๔

170 ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางประไพ สรุ ยิ ะมล ครูภูมปิ ัญญาไทย ด้านศิลปกรรม (การขบั ซอพืน้ เมืองลา้ นนา) ชวี ติ การศึกษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครูประไพ สรุ ิยะมล หรอื “แมแ่ สงเอ้ย” เกดิ ทอ่ี �ำ เภอบ้านโฮ่ง จังหวัดล�ำ พนู ภายหลังมีครอบครัวจึงย้ายมา อยทู่ จ่ี งั หวดั เชยี งใหม่ ชวี ติ ในวยั เดก็ ครอบครวั ยากจนมอี าชพี ท�ำ ไร่ ท�ำ นา จบการศกึ ษาระดบั ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๔ จาก โรงเรยี นบา้ นสนั เจดยี ์ (ธนญั ชยั ประชากลุ ) จงั หวดั ล�ำ พนู ภายหลงั บดิ าไดพ้ าครปู ระไพไปเรยี นซอกบั พอ่ ครจู นั ทรท์ พิ ย์ เรือนรักเรา และแม่ครูแก้วมา บา้ นปากทางเจรญิ แมค่ รจู ันทร์สม สายธารา และชา่ งซออาวโุ สอกี หลายท่าน ภาย หลงั ได้หัดแตง่ เนือ้ เพลงโดยใชท้ ำ�นองเดิม ในปีพ.ศ. ๒๕๑๓ ครปู ระไพ ได้ตั้งคณะซอ “คณะดาวรงุ่ ” เป็นของตนเอง เพอ่ื รับงานแสดงซอท้ังในจงั หวดั เชยี งใหม่และจงั หวัดใกล้เคียง บนั ทึกเทปการซอพ้ืนเมืองและละครซอ ครูประไพเป็นผู้ทุ่มเทแรงกายและแรงใจในการถ่ายทอดความรู้สนับสนุนศิลปวัฒนธรรมของภาคเหนือ บทซอของครูประไพจะได้สอดแทรกคณุ ธรรม คติธรรมต่างๆ เพื่อใหเ้ ยาวชนเกิดการเรียนรูแ้ ละคา่ นิยมท่พี ึงปฏิบัติใน สังคม มีประสบการณ์ด้านการซอมานานกว่า ๓๐ ปี ด้วยนำ้�เสียงและปฏิภาณไหวพริบในการซอที่โดดเด่น ทำ�ให้ครูประไพมีช่ือเสียงเป็นท่ีรู้จักของชาวเมือง เชยี งใหม่ ต้ังแต่ปพี .ศ. ๒๕๑๓ เปน็ ต้นมา

ภาคเหนอื 171 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ปัจจุบัน ครูประไพได้เปิดศูนย์ถ่ายทอดองค์ความรู้ พร้อมท้ังแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ประสบการณ์ นำ�เสนอผล งานผา่ นสื่อวิทยกุ ระจายเสยี ง และแสดงในงานประเพณวี ัฒนธรรมต่างๆ ทไี่ ด้รับเชญิ เกยี่ วกับศิลปะพื้นบ้านซอ ต่อ ประชาชน และหนว่ ยงานทัว่ ไป องคค์ วามรู้ ครปู ระไพ สุรยิ ะมล ไดม้ งุ่ มัน่ ทจ่ี ะอนุรกั ษ์ สง่ เสรมิ และสบื ทอดการซอพน้ื เมอื งใหค้ งอยคู่ ู่กับสังคมลา้ นนา สอื่ ซอพื้นเมอื งเพือ่ การอนรุ กั ษ์ มีประสบการณด์ ้านการซอมายาวนานกวา่ ๓๐ ปี • มคี วามเชยี่ วชาญซอพนื้ เมืองในรูปแบบละครซอ ทำ�นองเงี้ยว ทำ�นองล่องน่าน ดว้ ยน้�ำ เสียงไพเราะ นุ่มนวล • ประพันธ์บทซอทแี่ สดงถงึ บุญคุณบดิ ามารดา ไดแ้ ก่ บทซอค�ำ สอนและวฒั นธรรม ซอเทดิ พระเกยี รติ ซอเฉลิมพระเกียรติเทดิ ไท้ภมู ิพล ครองราชย์ฯ ๖๐ ปี ลกู กตัญญู ก�ำ พร้าบวั ตอง ประวัติพระมิง่ เมอื ง • ให้คำ�ปรกึ ษาแก่โรงเรยี นสันติสขุ ในการปรับปรงุ หลกั สตู รท้องถิน่ ศลิ ปะการแสดงซอพืน้ บา้ น ประวัติ บคุ คลทคี่ วรยกย่อง • จดั สรา้ งศูนยอ์ นุรักษ์และเรยี นรู้ศลิ ปกรรมแสดงพื้นบา้ น (ซอ) ในพนื้ ทข่ี องตนเอง เพ่อื เปดิ โอกาสให้ เดก็ ท่อี ยู่ห่างไกลไดม้ ีโอกาสเรียนรูซ้ อช่วงวนั เสาร์ – อาทิตย์ • รวบรวมสาระความรู้และเขียนหนังสือเกี่ยวกับการซอ ซึ่งมีสาระสำ�คัญเก่ียวกับประวัติความเป็นมา ของซอ เคร่ืองดนตรี พิธีกรรมและโอกาสการซอ ศิลปนิ ซอและความสำ�คญั ของซอกับวถิ ีชวี ติ ล้านนา เป็นต้น

172 ครภู มู ิปญั ญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครปู ระไพ สรุ ยิ ะมล ไดถ้ า่ ยทอดความรเู้ กย่ี วกบั การซอพนื้ เมอื งใหก้ บั ผเู้ รยี นทง้ั การศกึ ษาในระบบ นอกระบบ การศกึ ษาตามอธั ยาศัย และประชาชนทัว่ ไป ดงั น้ี การศึกษาในระบบ : ถา่ ยทอดความรเู้ กยี่ วกบั ศลิ ปะพน้ื บา้ นซอ การแสดงซอพน้ื เมอื งลา้ นนาใหแ้ กน่ กั เรยี น อาทเิ ชน่ โรงเรยี นบา้ นแมโ่ ถ บา้ นหว้ ยงสู งิ ห์ บา้ นแจง่ กเู่ รอื ง แมห่ อพระวทิ ยาคม บา้ นแมข่ าน บา้ นสองแคว บา้ นทงุ่ หลกุ วทิ ยาลยั นาฎศลิ ปเชยี งใหม่ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเชยี งใหม่ คณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสงั คมศาสตร์ การศกึ ษานอกระบบ : - กอ่ ตงั้ ชมรมอนรุ กั ษส์ ภาวฒั นธรรมจงั หวดั เชยี งใหม่ ศลิ ปวฒั นธรรม เพอ่ื ถา่ ยทอดความรู้ ใหแ้ ก่กลุ่มเยาวชนท่สี นใจ - สอนวนั เสาร์-อาทิตย์ แก่เยาวชน ผู้เรียน การศึกษาตามอัธยาศยั : - ถา่ ยทอดความรบู้ ทละครซอผา่ นรายการวทิ ยกุ ระจายเสยี งชมุ ชนอ�ำ เภอดอยหลอ่ “คลน่ื สขี าว เพอื่ ชาวประชา” FM. ๘๘.๗๕ MHz. ทกุ วนั อาทติ ยเ์ วลา ๑๒.๓๐ – ๑๕.๐๐ น. สภาวฒั นธรรมอำ�เภอดอยหลอ่ - จดั แสดงการขบั ซอในโอกาสส�ำ คญั ๆ อาทิ งานนทิ รรศการวชิ าการ ๗๒ พรรษา มหาราชนิ ี ๘๐ ปี ราชภฏั เชยี งใหม่ งานมหกรรมหอ้ งเรยี นภมู ปิ ญั ญาไทยลา้ นนา วิธีการถ่ายทอดความรู้ ครปู ระไพ สรุ ยิ ะมล ไดถ้ า่ ยทอดความ รู้หลายรูปแบบแก่ผู้สนใจทั่วไป โดยการเป็น วิทยากรใหค้ วามรู้ - ส�ำ หรบั การสอนศษิ ย์ จะเนน้ จงั หวะ ทา่ ทาง บคุ ลกิ การเตรยี มตวั ในการแสดงซอ ฝกึ ปฏบิ ตั แิ กผ่ เู้ รยี นดว้ ยการขบั ซอใหฟ้ งั ๑ รอบ ก่อน แล้วให้รอ้ งตาม หลงั จากน้นั จึงใหซ้ อเอง จนกว่าม่ันใจและสามารถแสดงไดด้ ี - จัดทำ�ส่ือบทซอผ่าน DVD CD เพ่ือเผยแพร่บทซอ ประมาณ ๑๐๐ ชุด - ส่ือส่ิงพิมพ์ และสอ่ื วทิ ยุ

ภาคเหนอื 173 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นางประไพ สุริยะมล เกดิ เมือ่ วันที่ ๒๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๒ ทบี่ ้านเลขท่ี ๑๕๓ หมู่ ๑ ตำ�บล บา้ นโฮง่ อำ�เภอบ้านโฮ่ง จังหวัดล�ำ พูน เป็นบุตรคนท่ี ๑ ในจ�ำ นวนพ่นี อ้ ง ๕ คน ของนายผนั ไชยห้วย และนางต่นุ ไชยห้วย สมรสกับนายดำ�รง สุริยะมล (เสยี ชวี ิต) มบี ตุ รหญงิ ๒ คน ได้แก่ นางจันทนา มพี ันธ์ และนางสาวอรุณี สุรยิ ะมล การศกึ ษา ช้ันประถมศึกษาปีที่ ๔ จากโรงเรียนบา้ นสันเจดยี ์ (ธนญั ชยั ประชากุล) อ�ำ เภอบ้านโฮ่ง จงั หวดั ล�ำ พูน  พ.ศ. ๒๕๐๔ เกยี รติคุณท่ีได้รับ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๔ โล่เชิดชูเกียรติ เพชรราชภัฏ – เพชรล้านนา สาขาศิลปะการแสดง (ซอพ้นื เมือง) จากสำ�นักศลิ ปวฒั นธรรมสถาบนั ราชภัฏเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๗ เกียรติบัตรได้ร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมพื้นบ้านล้านนา แสดงซอพ้ืนเมือง ณ วัดสหกรณด์ อยนาง อำ�เภอเชยี งดาว จงั หวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๗ ได้รับเชิญร่วมเผยแพร่วัฒนธรรม ณ กรุงปารีส ประเทศฝร่ังเศส เบลเยีย่ ม และสวสิ เซอร์แลนด์  พ.ศ. ๒๕๔๘ เกียรติบัตรได้ร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมพ้ืนบ้านล้านนา แสดงซอพื้นเมือง จากส�ำ นกั งานเขตพ้นื ทีก่ ารศึกษาลำ�พนู เขต ๒  พ.ศ. ๒๕๕๑ เกยี รตบิ ตั รเปน็ ผดู้ �ำ รงตนอยใู่ นคณุ ธรรมจรยิ ธรรมและบ�ำ เพญ็ ประโยชน์ เพอื่ สงั คม ภายใตโ้ ครงการเมอื งไทยเมอื งคนดี จากผวู้ า่ ราชการจงั หวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ เกยี รตบิ ตั รสตรดี เี ดน่ ประจ�ำ จงั หวดั เชยี งใหม่ จากส�ำ นกั งานพฒั นาสงั คม และความมน่ั คงของมนุษย์ จงั หวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม (การขับซอพ้นื เมืองลา้ นนา) จากสำ�นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร



ครภู มู ิปญั ญาไทย ด้านศิลปกรรม (จติ รกรรมแบบไทยประเพณี) นายพรชยั ใจมา

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (จติ รกรรมแบบไทยประเพณ)ี

นายพรชยั ใจมา ครูภูมปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (จติ รกรรมแบบไทยประเพณ)ี ครพู รชยั ใจมา เกดิ เมอื่ วันที่ ๑๒ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๑๓ ท่บี ้านสันต้นม่วงเหนือ อ�ำ เภอ ดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ เป็นผ้มู คี วามรู้ความเชยี่ วชาญด้านศลิ ปกรรม งานจติ รกรรม “แบบไทย ประเพณ”ี ไดส้ รา้ งสรรค์ผลงานท่ีโดดเด่น มเี อกลักษณเ์ ฉพาะตัว ม่งุ ส่ือสะทอ้ นใหเ้ ห็นถงึ วถิ ชี ีวิตแบบ ล้านนาและเรอื่ งราวทางพระพุทธศาสนา ไดอ้ อกแบบกำ�แพงวัด บานประตู หน้าตา่ ง งานจติ รกรรม ฝาผนงั และไดอ้ อกแบบรว่ มสร้างส�ำ นกั สงฆฮ์ อมบุญเพอ่ื พุทธบูชา มุง่ ถ่ายทอดความรู้ เผยแพรง่ าน ศิลปกรรมแก่ผ้เู รียนและผสู้ นใจท่ัวไปให้เกดิ การเรียนรแู้ ละภูมใิ จในศลิ ปวัฒนธรรมของตน ผลงานเปน็ ท่ยี อมรับทง้ั ในประเทศและตา่ งประเทศ การท่ีครูพรชยั ใจมา ได้น�ำ ความร้ดู ้านศลิ ปกรรม (จติ รกรรมแบบไทยประเพณ)ี ที่ตนเองได้ ศึกษาค้นควา้ คน้ พบ ฝกึ ฝนจนประสบความสำ�เร็จเปน็ ประโยชนโ์ ดยรวมแกส่ งั คม จึงไดร้ ับการยกย่อง เชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็นครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านศิลปกรรม ประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔

178 ครูภูมิปัญญาไทย ร่นุ ท่ี ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายพรชัย ใจมา ครภู ูมิปัญญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (จิตกรรมแบบไทยประเพณี) ชวี ติ การศกึ ษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครพู รชยั ใจมา เกดิ ทีจ่ ังหวัดเชยี งใหม่ เติบโตมาบนพน้ื ฐานของครอบครวั ทท่ี �ำ งานศลิ ปหตั ถกรรม บิดาและ มารดาท�ำ อาชีพแกะสลกั ไม้ ญาตพิ นี่ อ้ งและคนในหมู่บ้านส่วนใหญป่ ระกอบอาชพี แกะสลกั รวมไปถึงศลิ ปะแขนงอ่นื ๆ ดว้ ย เชน่ การเขยี นลายรดน้ำ� เขยี นเครื่องเขนิ เขยี นพดั เขียนร่ม อกี ทั้งสภาพแวดลอ้ มวฒั นธรรมประเพณขี อง ล้านนาไทย และวิถีชีวิตความเป็นอยู่เป็นส่วนหนึ่งท่ีหล่อหลอม ปลูกฝังให้ครูพรชัยรักในงานศิลปกรรม จึงเป็น แรงบนั ดาลมงุ่ ศกึ ษาสาขาศลิ ปกรรมตงั้ แตร่ ะดบั ปวช. ปรญิ ญาตรี และปรญิ ญาโท เปน็ เวลา ๑๕ ปี จงึ มปี ระสบการณ์ และความเช่ียวชาญทั้งงานจิตรกรรม งานประติมากรรม สถาปัตยกรรม และงานทัศนศิลป์อื่นๆ และเมื่อเรียน จบปรญิ ญาโทแล้ว ก็ยังใช้ชวี ิตในการเรยี นรู้และศกึ ษาศิลปะตลอดมาจนถึงทกุ วันนี้ ครูพรชัยได้สร้างสรรค์ผลงานที่สำ�คัญไว้ที่วัดหลายแห่ง อาทิเช่น จิตรกรรมฝาผนังอุโบสถท่ีวัดสันต้นม่วง เหนือและวดั ดอยสะเกด็ จิตรกรรมฝาผนงั หอมณเฑยี รธรรม วดั บุพพาราม และได้ออกแบบบานประตู หนา้ ตา่ ง ท่ี วิหารวัดแมก่ ๊ะเหนือ ออกแบบและก่อสรา้ งส�ำ นกั สงฆฮ์ อมบญุ ออกแบบกำ�แพง วดั สนั ตน้ ม่วงเหนือ นอกจากนั้น ยงั มผี ลงานจติ รกรรมบนผืนผา้ ใบกว่า ๕,๐๐๐ ชนิ้ งานท่ัวโลก การท่คี รูพรชัยเคยอยู่วดั เคยบวชเณรเรียนหนงั สือได้เป็น เหตุจูงใจหน่ึงท่ีทำ�ให้ครูพรชัยต้องการที่จะทำ�นุบำ�รุงพระพุทธศาสนาท่ีบ้านเกิด ได้ร่วมกับเพื่อนศิลปินพร้อมชาวบ้าน ปา่ ไม้แดง ตำ�บลแมโ่ ปง่ อำ�เภอดอยสะเกด็ จงั หวัดเชียงใหม่ สร้างวดั ข้นึ มาแห่งหน่งึ ชอ่ื สำ�นักสงฆ์ฮอมบุญ เพื่อท่จี ะ เป็นอกี สถานทห่ี นึง่ ที่จะเป็นสว่ นน�ำ พาสังคมให้ดีขนึ้

ภาคเหนือ 179 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ ครพู รชยั มคี วามมงุ่ มนั่ พยายามจะสรา้ งวดั โดยใชแ้ รงงาน ใชศ้ ลิ ปะของตวั เอง เขา้ ไปเปน็ ตวั ชว่ ยใหโ้ ครงการนี้ ส�ำ เร็จลลุ ่วงไปด้วยดี เงนิ ทไี่ ด้รับจากผลงานส่วนหนึง่ ไดน้ �ำ ไปรว่ มบรจิ าคสรา้ งวัด ครพู รชยั ไดน้ �ำ ผลงานไปแสดงทง้ั ในประเทศและตา่ งประเทศ ผลงานไดร้ บั รางวลั เกยี รตคิ ณุ และรางวลั ตา่ งๆ จากหน่วยงานภาครัฐและองคก์ รเอกชนมากกวา่ ๒๐ รางวลั ปัจจบุ นั ครูพรชัยเป็นศลิ ปนิ อสิ ระ องคค์ วามรู้ ครูพรชัยเป็นผู้ท่ีมีความรู้และเช่ียวชาญด้านศิลปกรรม งานจิตรกรรม “แบบไทยประเพณี” รวมท้ังงาน ประติมากรรม สถาปัตยกรรม และงานทัศนศิลป์อ่ืนๆ ผลงานท่ีสร้างสรรค์จะมีลักษณะเอกลักษณ์เฉพาะตัวท่ี โดดเดน่ ทกุ ภาพจะเนน้ เสน้ รปู ทรง องคป์ ระกอบ สเี บา สสี วา่ ง เส้นทว่ี าดจะเลื่อนไหลตอ่ เน่อื ง มเี สน่ห์งดงาม สะทอ้ นเร่ืองราว ประเพณลี ้านนา และวถิ ีชีวติ ผคู้ น ไดน้ �ำ วธิ ีการสรา้ งสรรคง์ าน แบบประเพณีมาผนวกเข้ากับเรื่องราวในความทรงจำ� ซ่ึงได้ ถา่ ยทอดความรู้สึกทป่ี ระทบั ใจของตนเอง ผลงานของครพู รชัย วาดภาพขนาดตั้งแต่ ๑ ตาราง ฟุต จนถึง ๒๐ ตารางเมตร ภาพสำ�คัญๆ ได้รวบรวมเพอ่ื จดั นิทรรศการ ดงั น้ี • ผลงานชดุ เก็บเก่ยี ว ซ่ึงเปน็ ศลิ ปะบนผืนผ้าใบ ด้วย สเี ทคนคิ สฝี นุ่ แสงสอี ะครี คิ มงุ่ ถา่ ยทอดเรอื่ งราวประเพณแี ละวถิ ี ชวี ติ ในฤดูกาลเกบ็ เก่ยี วของคนล้านนา มมี ากกวา่ ๕๐ ภาพ • ผลงานภายใต้แนวคิดชุดองค์ประกอบศิลป์ องค์ ประกอบชวี ิต องค์ประกอบสภาพแวดล้อม เปน็ งานจติ รกรรม ท่ีเกิดจากการผสมผสานความรู้ทางศิลปะ ความทรงจำ�และ สภาพแวดล้อมทีป่ ระทบั ใจ สภาพแวดลอ้ มทงุ่ นา ฝงู วัว ฯลฯ มี มากกว่า ๔๐ ภาพ • สรา้ งสรรคง์ านจติ รกรรมฝาผนงั ถวายเปน็ พทุ ธบชู า ทอี่ โุ บสถวดั สนั ตน้ มว่ ง หอมณเทยี รรอบวดั บพุ พาราม อโุ บสถวดั ดอยสะเกด็ และออกแบบบานประตู หนา้ ตา่ ง ทวี่ หิ ารวดั แม่ก๊ะ เหนอื ออกแบบก�ำ แพงวดั สนั ตน้ มว่ งเหนอื ออกแบบและกอ่ สรา้ ง ส�ำ นกั สงฆฮ์ อมบญุ อ�ำ เภอดอยสะเกด็ จงั หวดั เชยี งใหม่ ก�ำ แพงจะ มชี อ่ งลมและเทวดาปนู ปนั้ ทงี่ ดงามแปลกตา ซง่ึ เปน็ ศลิ ปะลา้ นนา

180 ครูภมู ิปญั ญาไทย รุ่นท่ี ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครพู รชยั ไดถ้ า่ ยทอดแนวคดิ และความรใู้ นงานศลิ ปะใหแ้ กผ่ เู้ รยี นโดยยดึ หลกั วา่ ศลิ ปะขนึ้ อยกู่ บั ประสบการณ์ สามารถเรยี นรแู้ ละถ่ายทอดได้พร้อมๆ กนั ในทุกเวลาและสถานทเ่ี ทา่ ทีโ่ อกาสจะเอื้ออ�ำ นวย การถ่ายทอดความรู้ใน งานศลิ ปกรรม มดี งั น้ี การศึกษาในระบบ : เปน็ วทิ ยากร บรรยาย และสอนพเิ ศษให้แก่ สถาบนั ต่างๆ เชน่ คณะศิลปกรรม มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา คณะวจิ ติ รศลิ ป์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธัญบรุ ี คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัย สงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี โรงเรียนวชิรวิทย์ ฝ่ายประถมและ ฝ่ายมัธยม เป็นอาจารย์สอนพิเศษให้กับมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ ราชวิทยาลัย วทิ ยาเขตเชียงใหม่ การศึกษานอกระบบ : สอนวาดภาพหุ่นน่ิงให้แก่สอนกลุ่มเยาวชน และบุคคลทั่วไปท่ีสนใจฝึกหัด วาดภาพ ทส่ี �ำ นักสงฆฮ์ อมบญุ วนั เสาร์ – อาทิตย์ การศึกษาตามอัธยาศยั : สาธิตการวาดภาพผา่ นส่อื โทรทศั น์ และจัดนทิ รรศการแสดงผลงาน ท้ังภายใน และต่างประเทศ มากกว่า ๓๐ ครั้ง เช่น Riches of the World PARIS Expo – Portede Versailles – france ณ กรุงปารีส ประเทศฝรง่ั เศส จัดแสดงนทิ รรศการเดีย่ วท่สี �ำ คัญ ๔ คร้งั อาทิ พ.ศ. ๒๕๓๗ จดั นทิ รรศการ “กา้ วแรกสสู่ ายทางสลา่ ลานนา” จงั หวดั เชยี งราย พ.ศ. ๒๕๔๖ จดั นทิ รรศการ “กา้ วทสี่ องสสู่ ายทางสลา่ ลานนา” จงั หวดั เชยี งใหม่ พ.ศ. ๒๕๔๗ จดั นทิ รรศการ “กา้ วทส่ี ามสสู่ ายทางสลา่ ลานนา” จงั หวดั เชยี งใหม่ พ.ศ. ๒๕๕๑ จัดนิทรรศการ “ก้าวท่ีสี่สู่สายทางสล่าลานนา” กรุงเทพฯ เผยแพร่ผ่านสือ่ หนงั สอื และทางอินเทอรเ์ น็ต

ภาคเหนอื 181 ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°‘®™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วธิ ีการถ่ายทอดความรู้ ครูพรชยั ใช้วธิ กี ารถา่ ยทอดความรใู้ ห้กับผูเ้ รียนทีห่ ลากหลายกลุ่มเป้าหมาย ท้ังในระบบ นอกระบบ และ ตามอธั ยาศยั ตามความเหมาะสมกบั วัย ดงั น้ี • การสอนวชิ าศลิ ปะไทย สอนพระภิกษุ สามเณร จะอธิบายให้รคู้ ุณค่าจติ รกรรมไทย ลกั ษณะศลิ ปะไทย การปรับใชก้ บั งานศิลปะไทย ฝึกให้เขยี นลายเส้น โดยพาไปวัดตา่ งๆ เชน่ วัดพระสงิ ห์ วัดบวกครกหลวง วัดหนองบวั วดั ภมู ินทร์ ฝึกลงสฝี นุ่ และสร้างสรรค์ภาพและผลงาน • สอนกลมุ่ เยาวชน (วันเสาร์ – อาทิตย์ ท่วี ดั ฮอมบญุ ) จะเนน้ ใหร้ ู้จักวธิ ีใชด้ นิ สอ กระดาษ เนน้ ให้มี ทักษะในการวาด หากมีพืน้ ฐานแลว้ จะสอนการแรเงา กรณเี ปน็ ผู้สนใจมาเรียนรู้เพิม่ เติม จะเน้นวิธกี ารสรา้ งสรรค์ วิธีความคิด เพ่อื จะพัฒนางานของผูเ้ รยี นให้ดียง่ิ ขึน้ • สอนและถา่ ยทอดโดยวธิ กี ารจดั นทิ รรศการแสดงผลงานและการท�ำ งานใหเ้ ปน็ แบบอยา่ งแกผ่ สู้ นใจและ บุคคลท่ัวไป

182 ครภู ูมปิ ญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®—ßμ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายพรชัย ใจมา เกิดเมื่อวันท่ี ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๓ ที่ตำ�บลสำ�ราญราษฎร์ อำ�เภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ เป็นบุตรคนที่ ๒ ในจำ�นวนพ่ีน้อง ๓ คน ของนายใส ใจมา และนางก๋องค�ำ ใจมา สมรสกับนางสาวศุภวรรณ ศิรกิ าญจน์ มีบุตรชาย ๑ คน บุตรหญงิ ๑ คน ไดแ้ ก่ ด.ช.มนั่ ใจมา และด.ญ.วันดา ใจมา การศึกษา  ปริญญาตรี ศลิ ปะบณั ฑติ คณะจติ รกรรม ประตมิ ากรรม และภาพพมิ พ์ มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร  ปริญญาโท ศิลปมหาบณั ฑิต บัณฑติ วทิ ยาลัย มหาวิทยาลัยศลิ ปากร เกยี รติคุณที่ได้รับ ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๓๖-๒๕๓๘ ไดร้ บั รางวลั ที่ ๑ เหรยี ญทองบวั หลวง จติ รกรรมแบบไทยประเพณี นทิ รรศการ จิตรกรรมบวั หลวง ครั้ง ๑๗-๑๘ และครั้งที่ ๑๙ สามปีซอ้ น  พ.ศ. ๒๕๓๙ รางวัลยอดเย่ียมพู่กันทอง นิทรรศการศิลปกรรม เทิดพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสฉลองศิริราชสมบัติ ครบ ๕๐ ปี ธนาคารกสกิ รไทย จ�ำ กดั  พ.ศ. ๒๕๔๒ บคุ คลดเี ดน่ ผทู้ �ำ นบุ �ำ รงุ พระพทุ ธศาสนา โดยสมาพนั ธพ์ ทุ ธศาสนกิ ชนโลก  พ.ศ. ๒๕๔๔ โล่เกียรติคุณ ผู้บำ�เพ็ญประโยชน์เขียนจิตรกรรมฝาผนัง ณ อุโบสถ วดั ดอยสะเกด็ จงั หวัดเชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๔๖ เหรียญเกียรตคิ ณุ ศิลป์ พีระศรี จากมหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร  พ.ศ. ๒๕๔๘ รางวัลศลิ ปาธร สาขาทศั น์ศลิ ป์ จากกระทรวงวัฒนธรรม  พ.ศ. ๒๕๔๙ โลเ่ กยี รติคุณ ผู้ทำ�นุบำ�รุงพระพทุ ธศาสนา จงั หวัดเชียงใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๐ เกียรติบัตรผู้มีผลงานดีเด่นด้านวัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ โดยสภาวัฒนธรรมจังหวดั เชยี งใหม่  พ.ศ. ๒๕๕๑ ได้รับคัดเลือกจากกระทรวงวัฒนธรรม ในการสร้างสรรค์ศิลปกรรม พระประวัติและพระกรณียกิจในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง กรุงเทพฯ  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครูภูมปิ ัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านศลิ ปกรรม (จติ รกรรมแบบไทยประเพณ)ี จากส�ำ นักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ครูภมู ปิ ัญญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (ขมิ และดนตรีพื้นบ้านลา้ นนา) นายพรหเมศวร์ สรรพศรี

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (ขมิ และดนตรพี ื้นบา้ นล้านนา)

นายพรหเมศวร์ สรรพศรี ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (ขมิ และดนตรีพืน้ บา้ นล้านนา) ครูพรหเมศวร์ สรรพศรี เกดิ เม่อื วนั ที่ ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๐ ที่จังหวดั เชียงราย เป็น ผู้มีความรู้และเช่ียวชาญสามารถบรรเลงเคร่ืองดนตรีพื้นบ้านล้านนาและดนตรีไทย ท้ังเคร่ืองสาย และปี่พาทย์ ริเริ่มสร้างสื่อจำ�ลองขิมขนาดใหญ่ เป็นส่ือการสอนผ่านดาวเทียม เพ่ือประกอบการ เรียนรู้และฝึกทักษะของผู้เรียน รวบรวมและเรียบเรียงโน้ตเพลงไทยเดิม เพลงไทยพื้นบ้านล้านนา มุ่งปลูกฝังถ่ายทอดความรู้ให้กับผู้เรียน ผู้สนใจ ด้วยความทุ่มเทเสียสละ เพื่ออนุรักษ์สืบสานศิลปะ การดนตรไี ทย และดนตรีพนื้ บา้ นล้านนาอันเปน็ มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ ใหแ้ พร่หลายสบื ไป การท่ีครูพรหเมศวร์ สรรพศรี ได้นำ�ความรู้ด้านศิลปกรรม (ขิมและดนตรีพื้นบ้านล้านนา) ท่ีตนเองได้ศึกษาค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแก่สังคม จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ใหเ้ ปน็ ครภู ูมปิ ัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ด้านศิลปกรรม ประจำ�ปีพทุ ธศักราช ๒๕๕๔

186 ครภู มู ิปญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕŸâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายพรหเมศวร์ สรรพศรี ครภู มู ปิ ัญญาไทย ด้านศลิ ปกรรม (ขิมและดนตรพี ืน้ บ้านล้านนา) ชวี ิต การศกึ ษา การเรียนรู้ และการท�ำ งาน ครูพรหเมศวร์ สรรพศรี เกิดท่ีจังหวัดเชียงราย บิดาเป็นนักดนตรีไทยชั้นครูและมารดาเป็นช่างฟ้อนใน ค้มุ หลวงของเสด็จพระราชชายาเจา้ ดารารัศมี ในรชั กาลที่ ๕ ไดร้ ับการฝึกหดั นาฏศลิ ป์การละคร เติบโตในครอบครัว ศิลปิน เริม่ ฝึกเรยี นดนตรตี ั้งแตอ่ ายุ ๕ ขวบ จึงสามารถเลน่ ดนตรีไทยได้ทกุ ชนดิ อาทเิ ช่น เครื่องดีด สี ตี เป่า และ การขบั ร้อง เป็นต้น ภายหลังบิดามารดาได้ย้ายมาอยู่ท่ีเชียงราย ได้ตั้งคณะดนตรีและฝึกสอนศิลปะการดนตรีให้แก่ผู้สนใจ ครพู รหเมศวร์ไดร้ บั การปลูกฝงั ถ่ายทอดความรู้ดนตรีไทยจากบิดา สามารถบรรเลงเคร่อื งดนตรีไทยได้และเรียนการ ขบั รอ้ งเพลงไทยเดิมจากมารดา ในปี พ.ศ. ๒๕๒๑ ครูพรหเมศวร์ ไดบ้ รรจุเขา้ รบั ราชการครู ณ โรงเรยี นดำ�รงราษฎรส์ งเคราะห์ เป็นครู สอนดนตรไี ทยและดนตรพี ืน้ บา้ นล้านนาจนถงึ ปัจจบุ นั ดว้ ยความสามารถและความเชย่ี วชาญด้านดนตรีไทย นอกจาก การสอนในชัน้ เรยี นแลว้ ยงั ได้รว่ มกบั ครอบครวั เปิดสอนดนตรไี ทย โดยใช้ชอ่ื วา่ บ้านดนตรไี ทยสรรพศรี นอกจากครพู รหเมศวรจ์ ะเปน็ ผถู้ า่ ยทอดความรแู้ กน่ กั เรยี นแลว้ ยงั ไดร้ บั เชญิ เปน็ วทิ ยากรสอนดนตรใี นสถาบนั ตา่ งๆ เปิดสอนดนตรที ่บี ้านของตนเป็นระยะเวลานานกวา่ ๓๐ ปี ดว้ ยความเสยี สละและตอ้ งการอนรุ กั ษ์สืบสาน ดนตรลี ้านนาใหแ้ กเ่ ยาวชนร่นุ หลงั ตอ่ ไป

ภาคเหนือ 187 ‡§√◊ÕË ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™¡ÿ ™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ องค์ความรู้ ครพู รหเมศวร์ สรรพศรี ไดร้ บั การถา่ ยทอดความรดู้ า้ นดนตรไี ทยจากบดิ าและฝกึ หดั ขบั รอ้ งเพลงไทยเดมิ จาก มารดาอยา่ งจรงิ จงั ตง้ั แตอ่ ายุ ๕ ขวบ จนถงึ ปัจจบุ นั เป็นเวลา ๔๙ ปี มคี วามเชย่ี วชาญดงั นี้ • ริเริ่มประดิษฐ์สื่อจำ�ลองขิมประกอบแผนการจัดการเรียนรู้ เป็นส่ือที่ใช้ระบบอิเล็กทรอนิกส์เข้ามาช่วย มีระบบไฟฟ้า มีระบบเสียงเขา้ มาชว่ ยในการใหเ้ สยี งดนตรกี ับตำ�แหนง่ ในการเล่นส่อื จ�ำ ลอง ขิม มีแสงกระพรบิ ตรง กบั ตำ�แหน่งเสียงและตรงตามโนต้ โดยไดข้ ยายสดั สว่ นสอ่ื จำ�ลองขิมใหใ้ หญ่กวา่ ขิมจรงิ มากกว่า ๕ เท่า ทำ�ให้มอง เหน็ ชัดเจน จดั ทำ�เพ่ือใช้เปน็ ส่ือช่วยใหน้ ักเรยี นมองเหน็ ขมิ ชัดเจนมากยง่ิ ข้ึน ใหม้ คี วามรู้ ความเขา้ ใจ มที กั ษะพน้ื ฐาน และมเี จตคตทิ ีด่ ีตอ่ การตีขมิ • สามารถบรรเลงเคร่ืองดนตรีไทยชนดิ ต่างๆ ไดเ้ ป็นอยา่ งดี ไดแ้ ก่ ซอดว้ ง ซออู้ ซอสามสาย ขมิ จะเข้ ขลุ่ย ระนาดเอก ระนาดทุม้ และฆอ้ งวง เครอ่ื งประกอบจงั หวะประเภทตา่ งๆ • สามารถขับร้องและบรรเลงเพลงไทยท้งั ประเภท เพลงโหมโรง เพลงตบั เพลงเถา เพลงประกอบละคร เพลงประกอบการแสดง และเพลงพ้ืนบา้ นลา้ นนา • จดั ท�ำ หลกั สตู รและผลิตสือ่ การเรยี นรพู้ ัฒนาทักษะการดนตรี รวบรวมและเรยี บเรียงโน๊ตเพลงไทยเดมิ และเพลงไทยพื้นบ้านล้านนา เผยแพร่ใหก้ ับสถาบนั การศึกษาในจงั หวัดเชียงราย • จดั ทำ�คู่มอื การใชส้ ่ือจ�ำ ลองขมิ เพอื่ พฒั นาทักษะการตขี ิม และแผนการจัดการเรียนรู้ เพอื่ อธิบายวิธกี าร ใชส้ อื่ จ�ำ ลองขิม

188 ครภู ูมิปญั ญาไทย รุน่ ที่ ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ การถ่ายทอดความรู้ ครูพรหเมศวร์ สรรพศรี มีการถา่ ยทอดความรู้ทางดา้ นดนตรีพื้นบ้านลา้ นนาให้กับนกั เรยี น นักศกึ ษา และ กลมุ่ ผสู้ นใจ ดงั นี้ การศึกษาในระบบ : เป็นวิทยากรสอนดนตรีพนื้ บ้านลา้ นนาในสถาบนั การศกึ ษาตา่ งๆ ทง้ั ระดบั มัธยม และอุดมศกึ ษาในจงั หวัดเชียงราย เช่น โรงเรียนสามคั ควี ิทยาคม ๒ โรงเรยี น อนุบาลเมืองเชียงราย (ป่าก่อดำ�) โรงเรียนจุฬาภรณ์ราชวิทยาลัยเชียงราย โรงเรียนดำ�รงราษฎร์สงเคราะห์ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง มหาวิทยาลัย ราชภฏั เชียงราย วิทยาลัยการอาชีพเชียงราย การศึกษานอกระบบ : สอนดนตรีแก่ชมรมผู้สูงอายุสันโค้งหลวง กลุ่มบ้านดนตรีไทย ชุมชนต่างๆ เชน่ กลมุ่ นกั ดนตรปี ีพ่ าทย์บ้านสันมะนะ บา้ นศรีทรายมูล เปิดบ้านเป็นสถานที่ สอนดนตรีแกผ่ ้สู นใจ การศกึ ษาตามอธั ยาศัย : - เผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมในฐานะนักดนตรีไทยยังต่างประเทศ เช่น ประเทศสเปน สหรฐั อเมรกิ า เมก็ ซโิ ก อนิ เดยี จนี พมา่ และประเทศลาว เปน็ ตน้ - จัดรายการวิทยุสอนเพลงไทยเดิม การขับร้องเพลงพื้นบ้านล้านนา ทางสถานวี ทิ ยุ วปถ. ๑๐ หรอื สถานีวิทยุทหารอากาศจงั หวดั เชียงราย - เผยแพรส่ ่ือการเรียนรู้ขมิ ผ่านเวปไซด์ - ส่อื การสอนทางไกลผา่ นดาวเทยี ม

ภาคเหนอื 189 ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸÕâ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ วิธกี ารถา่ ยทอดความรู้ ครพู รหเมศวร์ สรรพศรี ไดม้ ีวิธกี ารถ่ายทอดความรู้ด้านดนตรีไทยและดนตรพี ื้นบ้านลา้ นนา ใหก้ ับผเู้ รียน ทงั้ การศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศยั รวมถงึ ประชาชนผ้สู นใจโดยท่ัวไป ดงั น้ี การสอนกับผ้เู รยี นในระบบ โดย • การเรียนการสอนในช้ันเรียน • ให้นักเรียนเลา่ ประสบการณข์ องตน พร้อมท้งั บอกวตั ถุประสงคก์ ารเรยี นรู้ • ให้นกั เรียนท�ำ บททดสอบก่อนเรยี น • ฝกึ ให้นกั เรียนอา่ น และเคาะจงั หวะโนต้ ขิม ในบรรทัดโน้ต โดยใชส้ อื่ จ�ำ ลองขิม และทดลองเคาะ ล่มิ นว้ิ Keyboard ของสื่อจำ�ลองขิม • สาธติ การจบั ไม้ตขี ิม ทา่ นั่งตีขมิ ใหน้ ักเรยี นปฏบิ ัตติ าม ฝกึ ตีขมิ ประกอบโน้ตตามแบบฝกึ ที่ ๑ สำ�หรบั การสอนบคุ คลทวั่ ไป/ผู้สงู อายุ ให้ตรงกบั การสอนกับผเู้ รยี นในระบบ • การสอนให้กบั กลุม่ ดนตรีของชมุ ชน • ใช้การสอนประสบการณต์ รงแบบตวั ตอ่ ตวั • ถา่ ยทอดเทคนคิ วธิ กี ารบรรเลงเฉพาะเครอ่ื งดนตรแี ละเฉพาะทางใหแ้ กน่ กั เรยี นและสามารถสอบผา่ น เขา้ เรยี นในมหาวิทยาลัยที่ตอ้ งการเป็นประจ�ำ ทกุ ปี • ผลติ สอื่ การสอนทางไกลผา่ นดาวเทยี มเรอื่ งการสอนขมิ ขนั้ พน้ื ฐาน โดยใชส้ อื่ จ�ำ ลองขมิ ใหแ้ กศ่ นู ยผ์ ลติ สอ่ื และนวตั กรรมทางการศกึ ษา สำ�นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

190 ครภู ูมิปญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√¿Ÿ Ÿ¡ª‘ í≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®—ßμ“ÕÕâ ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ í≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ นายพรหเมศวร์ สรรพศรี เกดิ เมอื่ วนั ที่ ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๐ ที่จังหวัดเชียงราย ปัจจุบนั อยู่บา้ นเลขท่ี ๖๔๓ หมู่ ๒๔ สันโค้งหลวง ตำ�บลรอบเวียง อำ�เภอเมือง จงั หวัดเชยี งราย เปน็ บุตร คนท่ี ๒ ในจ�ำ นวนพน่ี ้อง ๔ คน ของนายอนิ หล่อ สรรพศรี และนางพลอยศรี สรรพศรี สมรสกับ น.ส.รจุ ริ า นันทชัย มบี ตุ รชาย ๑ คน บุตรหญงิ ๒ คน ไดแ้ ก่ นายปรเมศวร์ สรรพศรี นางสาวเพยี งออ สรรพศรี และนางสาวเพียงแพน สรรพศรี การศกึ ษา ศกึ ษาศาสตรบ์ ณั ฑติ สาขาวชิ าภาษาไทย มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช ปกศ.สูง วทิ ยาลัยครูเชียงใหม่ วชิ าเอกดนตรศี กึ ษา  ปริญญาตรี เกยี รติคณุ ทไ่ี ด้รบั ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๓๓ เกียรติบัตรยกย่องเชิดชูเกียรติให้เป็นข้าราชการพลเรือนดีเด่น จากนายอานนั ท์ ปนั ยารชุน นายกรัฐมนตรี  พ.ศ. ๒๕๓๓ โลร่ างวลั เชดิ ชเู กยี รติ ขา้ ราชการครตู วั อยา่ งกรมสามญั ศกึ ษา จากอธบิ ดี กรมสามัญศึกษา  พ.ศ. ๒๕๕๓ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ด้านศิลปกรรม (ขิมและดนตรีพื้นบ้าน ลา้ นนา) จากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร เคร่ืองราชอิสรยิ าภรณ์ ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๕๒ ทวีตริยาภรณ์ช้างเผอื ก และ จตยุ าภรณ์มงกุฎไทย

ครภู ูมิปญั ญาไทย ด้านศิลปกรรม (การละเล่นพน้ื บา้ น รำ�กลองยาว) นายมนตรี เผือกจนี

ครภู มู ิปญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (การละเล่นพ้นื บ้าน ร�ำ กลองยาว)

นายมนตรี เผือกจนี ครูภูมิปัญญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (การละเล่นพน้ื บา้ น รำ�กลองยาว) ครมู นตรี เผอื กจีน เกดิ เมอ่ื วนั ที่ ๒๑ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๕ ทีจ่ งั หวัดนครสวรรค์ เชี่ยวชาญ ในการละเล่นพื้นบ้านรำ�กลองยาว ได้นำ�ความรู้จากภูมิปัญญาพ้ืนบ้านมาประดิษฐ์ท่ารำ�ในรูปแบบนาฎ ศลิ ป์สรา้ งสรรค์ ผสมผสานการบรรเลงแตรวง แทรกบทรอ้ งกลองยาว ซงึ่ บอกเล่าประวัติความเป็น มาของจังหวัดนครสวรรค์ และประเพณีวันสำ�คัญให้สาระท้ังความรู้ สุนทรียภาพและความบันเทิง จัดทำ�หลกั สูตรท้องถ่นิ ประกอบการเรียนรู้และฝึกปฏิบัตแิ ก่ผ้เู รยี นทกุ กลุ่มเปา้ หมาย ตลอดจนสง่ ผลให้ ผเู้ รยี น/ชมุ ชนเหน็ คณุ คา่ เกดิ ความภาคภมู ใิ จในศลิ ปะ วฒั นธรรมทอ้ งถนิ่ และรว่ มกนั อนรุ กั ษก์ ารแสดงพนื้ บา้ นร�ำ กลองยาวไวเ้ ปน็ มรดกทางวฒั นธรรมของชาตใิ หเ้ ปน็ ทรี่ จู้ กั ในระดบั ประเทศและตา่ งประเทศ สบื ไป การท่ีครูมนตรี เผือกจีน ได้นำ�ความรู้ด้านศิลปกรรม (การละเล่นพื้นบ้าน รำ�กลองยาว) ที่ตนเองได้ศึกษาค้นคว้า ค้นพบ ฝึกฝนจนประสบความสำ�เร็จเป็นประโยชน์โดยรวมแก่สังคม จึง ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติจากสำ�นักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ให้เป็น ครภู ูมปิ ญั ญาไทย รุ่นที่ ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม ประจำ�ปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔

194 ครูภมู ิปัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ‡§√Õ◊Ë ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °’¬√μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™àÕ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °‘®™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายมนตรี เผอื กจนี ครูภูมิปญั ญาไทย ดา้ นศิลปกรรม (การละเล่นพื้นบา้ น ร�ำ กลองยาว) ชีวติ การศกึ ษา การเรยี นรู้ และการท�ำ งาน ครูมนตรี เผือกจนี เป็นชาวจงั หวดั นครสวรรคโ์ ดยกำ�เนิด มีใจรกั ด้านนาฏศิลป์และวฒั นธรรมท้องถิ่น เป็น นักแสดงของโรงเรียนต้งั แตร่ ะดบั อนบุ าลถึงชั้นมธั ยมศึกษาตอนปลาย โดยมบี ิดามารดาให้การสนับสนนุ เป็นอย่างดี ประมาณ ปีพ.ศ. ๒๕๑๙ ไดเ้ รยี นร้แู ละฝกึ ปฏบิ ัติการรำ�พืน้ บา้ นกบั ครูบญุ เอ้ือ เน่ืองจำ�นง คนดเี มืองส่ีแคว และครสู จุ ารีย์ สรอ้ ยทอง โดยฝกึ การเคล่อื นไหวของรา่ งกาย ตามรูปแบบนาฎศิลปเ์ บื้องตน้ ฝกึ การวิเคราะห์ และ ตีบทประกอบทา่ ร�ำ ท�ำ ให้ครูมนตรเี ข้าใจในบทร้อง และท่าร�ำ ได้ดี ภายหลงั จากเรยี นจบชนั้ มธั ยมศกึ ษาตอนปลายทโี่ รงเรยี นนครสวรรค์ จงึ สอบเรยี นตอ่ ปรญิ ญาตรที ว่ี ทิ ยาลยั ครนู ครสวรรค์ เอกนาฏศิลป์ สาขาการละครฟอ้ นร�ำ และ ปรญิ ญาโท ทมี่ หาวทิ ยาลยั รามคำ�แหง ในปพี .ศ. ๒๕๔๖ ต่อมาได้ศึกษาและเรียนรู้เกี่ยวกับนาฏศิลป์พื้นบ้าน นาฏศิลป์เบ็ดเตล็ด การละครไทยและนาฏศิลป์พ้ืนบ้านจากครู หลายทา่ นอาทิ ครูอาภรณ์ บญุ สาธร ครวู ีระวรรณ อนิ ทร์พยุง ครมู นตรี สอบบรรจุเป็นครูโรงเรยี นโพฒิสารศกึ ษา ตง้ั แต่ปี พ.ศ. ๒๕๒๕ สอนวิชาขับรอ้ ง – ฟ้อนรำ� ปพี .ศ. ๒๕๓๕ เริ่มฟ้ืนฟูการละเล่นพื้นบ้านรำ�กลองยาวของชาวบ้านตำ�บลเขาทอง อำ�เภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ ซ่ึงกำ�ลังจะสูญหายไป และเห็นว่าคนรุ่นใหม่ไม่ค่อยให้ความสำ�คัญเท่าใดนัก จึงไปฝึกหัดรำ�กลองยาวกับยายตอง เขียวทอง ซึง่ เปน็ ภมู ปิ ัญญาชาวบา้ น ดว้ ยปฏภิ าณท่ีมงุ่ สืบสานอนุรกั ษศ์ ลิ ปวฒั นธรรมทอ้ งถน่ิ จึงริเริ่มสร้างสรรค์ใน การประดิษฐท์ ่ารำ� บทร้องประกอบการร�ำ กลองยาว เพอื่ ใหเ้ ยาวชนไดศ้ ึกษาคน้ ควา้

ภาคเหนอื 195 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™‡Ÿ °¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢¡Á ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕÕâ ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢âÕ§«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºÕ⟠հ·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ ปจั จบุ นั ครมู นตรเี ปน็ หวั หนา้ กลมุ่ สาระการเรยี นรศู้ ลิ ปะ ไดใ้ ชค้ วามรแู้ ละประสบการณด์ า้ นนาฏศลิ ปม์ าถา่ ยทอด ความรู้ และฝึกสอนแก่นักเรียน เยาวชน กลุ่มผู้สนใจ ตลอดจนเผยแพร่ผลงานผ่านสื่อต่างๆ จนเป็นที่ประจักษ์ สง่ิ ทเี่ ปน็ ความภาคภมู ใิ จคอื ไดแ้ สดงหนา้ พระทนี่ ง่ั สมเดจ็ พระนางเจา้ พระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า สยามบรมราชกมุ ารี พระวรวงศ์เธอพระองค์เจา้ โสมสวลพี ระวรชายาทนิ ดั ดามาตุ และพระเจา้ หลานเธอพระองคเ์ จา้ พชั รกิตยิ าภา องค์ความรู้ ครูมนตรี เผือกจีน เป็นผู้มีความรู้และเชี่ยวชาญในการ ละเล่นพ้ืนบ้านรำ�กลองยาว ได้ฟื้นฟูการละเล่นพ้ืนบ้านรำ�กลอง ยาว ต�ำ บลเขาทอง อำ�เภอพยหุ ะคีรี จงั หวัดนครสวรรค์ ทีก่ ำ�ลงั จะสญู หายไป ใหเ้ ป็นเอกลักษณโ์ ดดเดน่ ของการรำ�กลองยาว โดย เน้นลีลาท่ารำ� ท่วงทำ�นองของกลองยาว สนุกสนาน ผสมผสาน กับการบรรเลงแตรวง ท�ำ ใหเ้ กิดความครึกคร้นื จังหวะกระชบั มี การต่อตวั ตอ่ กลองยาว ประมาณ ๔-๕ กลอง แล้วยนื ร�ำ บนกลอง ยาว บทรอ้ งจะแทรกสาระส�ำ คญั ประวัตคิ วามเป็นมาของจังหวดั นครสวรรค์ ประเพณีเทศกาลต่างๆ เช่น บทรอ้ งคนไทยรนุ่ ใหมใ่ ช้ ไฟไมเ่ ปลอื ง วันภาษาไทย เปน็ ต้น • ออกแบบเครอื่ งแตง่ กายใหเ้ หมาะสมกบั วยั ของผแู้ สดง และประดษิ ฐท์ า่ ร�ำ กลองยาว ๑๔ ทา่ คอื ทา่ ร�ำ จบี ปรกขา้ ง ร�ำ พรหม ส่ีหน้า รำ�ปรบมอื รำ�จีบขา้ ง ร�ำ ยกั ไหล่ ร�ำ ต่อกลอง ๑ ชน้ั รำ�ตัง้ วง รำ�น่งั ไหล่ ร�ำ ปนี หลงั ร�ำ ส่ที ศิ ร�ำ คว่ำ�กลอง – หงายกลอง รำ� ตบกลอง ร�ำ ตอ่ กลอง ๒ ช้นั และเข้าซุ้ม ๔ ช้ัน • ประดิษฐ์ท่ารำ� โดยนำ�วิธีการและข้ันตอนต่างๆ จาก ภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ น มาประดษิ ฐเ์ ปน็ ทา่ ร�ำ ในรปู แบบนาฎศลิ ปส์ รา้ งสรรค์ การแสดง ๗ ชุด ได้แก่ การแสดงชุดเซงิ้ ประทปี ชชั วาล ระบำ�นารี ศรีผา้ ทอ ระบำ�หมวกสัมพนั ธห์ ตั ถกรรมพ้นื บ้าน บ้านมอญเริงระบ�ำ นาฎยเรอื งรงุ่ เซงิ้ กระบงุ อนรุ กั ษถ์ นิ่ ไทย ระบ�ำ วชิ นลี ลี า และสบื สาน นาฏยลลี า เพมิ่ คณุ ค่างานจักสานกระจาดไทย

196 ครูภมู ิปัญญาไทย รุ่นที่ ๗ ‡§√ËÕ◊ ßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√¿Ÿ ¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªìπ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ªí≠≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑⟠√ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºŸâÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ‘¡æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ • สร้างสรรค์ ประดิษฐ์ท่ารำ�งามลำ้�สู่เพลงไทยลูกทุ่งเป็นการแสดงเพ่ืออนุรักษ์เพลงไทยลูกทุ่ง ๗ ชุด ได้แก่ ๑) การแสดงชดุ สืบสานนาฏศิลป์ สถู่ ่ินลกู ทุ่งสยาม ๒) สืบสานหตั ถกรรมล้ำ�ค่า ตระการตาธิดาผา้ ไทย ๓) รวมใจทัว่ ปฐพี ถวายพระภูมขี องปวงไทย ๔) ใตร้ ว่ มฉัตร ๕) ใตร้ ่มพระบารมี ๖) งามอยา่ งไทย และ ๗) คุณได้แต่ ใดมา พร้อมท้ังกำ�กบั การแสดงร�ำ กลองยาวใหม้ ีสนุ ทรียภาพ เสรมิ คณุ ภาพชวี ติ ให้ชุมชน เหน็ คณุ คา่ และชน่ื ชมศลิ ปะ อันนำ�ไปสกู่ ารอนุรักษ์รว่ มกนั • จัดทำ�หลักสูตรท้องถ่ินการละเล่นพ้ืนบ้านรำ�กลองยาวโพฒิสาร ประกอบด้วย ประวัติความเป็นมา โครงสรา้ งของหลักสูตร จดุ ม่งุ หมาย กจิ กรรมการเรยี นการสอน การวดั ผลประเมินผลบทรอ้ งกลองยาว ตลอดจน ชว่ ยกันอนรุ กั ษแ์ ละสืบสานการละเล่นพนื้ บา้ นร�ำ กลองยาว การถา่ ยทอดความรู้ ครูมนตรี เผอื กจีน ไดถ้ า่ ยทอดความร้ใู หก้ ับผู้เรียนท้งั การศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธั ยาศยั ดังนี้ การศกึ ษาในระบบ : ถ่ายทอดความรู้การแสดงรำ�กลองยาวแก่คณะครูโรงเรียนท่าวุ้งวิทยาคาร จังหวัดลพบุรี โรงเรียนไกรในวิทยาคมรัชมังคลาภิเษกวิทยาลัย โรงเรียน บ้านแก่งชัชวลิตวิทยา โรงเรียนชุมชนวัดบ้านแก่ง โรงเรียนเทศบาล วัดช่องคีรีสิทธิวราราม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์ คณะคุรุศาสตร์ วิทยาลยั พยาบาลนครสวรรค์ การศึกษานอกระบบ : - สอนรำ�วงพ้ืนบ้านให้กับนักศึกษามหาวิทยาลัยมหิดลนครสวรรค์ ฝึกซ้อม ร�ำ กลองยาวใหแ้ ก่ พนกั งานมหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช สตรอี าสาสมคั ร ธนาคารไทยพาณิชย์ บริษัทแฟร่ีแลนด์สรรพสินค้า กาชาดนครสวรรค์ สโมสรไลออน์นครสวรรค์ โรงพยาบาลปากนำ้�โพ โรงพยาบาลร่มฉัตร คณะกลองยาวเทพรุ่งทิพย์ จงั หวดั สุโขทัย - จัดตงั้ ชมุ นุมนาฎศลิ ปใ์ นสถานศกึ ษา - จดั ตงั้ ชมรมวัฒนธรรมในสถานศึกษา การศกึ ษาตามอธั ยาศัย : - ถ่ายทอดความร้แู ละจัดแสดงผ่านรายการสถานโี ทรทศั น์ เช่น สถานีโทรทัศน์ กองทัพบก ช่อง ๕ รายการเล็กพริกข้ีหนู รายการท้าเที่ยวไทย ช่อง ๗ รายการไทยสามคั คี ไทยเขม้ แขง็ ชอ่ ง ๑๑ รายการรวมพลังไทย สามัคคชี อ่ ง ๑๑ รายการเวทไี ทย ชอ่ ง ๙ รายการเยาวชนกบั ศิลปะพื้นบ้าน ชดุ ของดีบ้านเราช่อง ๑๑ รายการตะลอนเกมส์ ช่อง ๓ รายการทา้ บนั ทกึ กลองยาวหญิงที่ต่อตัวสูงที่สุด ๕ เมตร ๒๐ เซนติเมตร ช่อง ๙ และ สื่อหนังสือพิมพ์ เช่น หนังสือพิมพ์ข่าวภาพ หนังสือพิมพ์ท้องถิ่น แคนาดา งานมรดกโลก ไทยรฐั เดลนิ วิ ส์ เสรีนคร เป็นตน้

ภาคเหนอื 197 ‡§√ÕË◊ ßÀ¡“¬‡™¥‘ ™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿Ÿ¡ª‘ ≠í ≠“‰∑¬ ≈°— …≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™àÕ ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥“â π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√¿Ÿ Ÿ¡‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπß÷Ë „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– Ë‘ß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏√ÿ °®‘ ™ÿ¡™π »‘≈ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√—™≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâÕŸ Õ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«‘∑¬“≈—¬»≈‘ ª“°√ วิธีการถา่ ยทอดความรู้ ครูมนตรี มีการถ่ายทอดความรู้ให้กับนักเรียน โดยเน้นความพร้อมเพรียง ความสามัคคี จังหวะการรำ� ถูกต้อง และกล่มุ ผู้สนใจทั่วไปอย่างกัลยาณมิตร สรา้ งมนุษยสัมพนั ธท์ ดี่ ี โดย - บรรยายให้ความรู้เก่ียวกับการร�ำ กลองยาว - สาธิตการแสดงประกอบค�ำ อธบิ าย - ฝกึ ซอ้ มและฝึกปฏิบัติท่าร�ำ กลองยาว ดว้ ยการฝึกขยบั เทา้ -มอื -คอ ฝกึ บทรอ้ งเพลงกลองยาว - จัดทำ�เอกสาร หลักสตู รท้องถนิ่ ร�ำ กลองยาว - ผลิตส่ือประกอบการเรียนรู้ ได้แก่ เอกสาร วีดิทศั น์ แถบบันทึกเสียง นิทรรศการ และบอร์ดความรู้ เป็นต้น - ประเมินโดยใชแ้ บบสังเกต และแบบทดสอบ แบบปฏบิ ัติ พร้อมกบั ใหข้ อ้ เสนอแนะและสาธติ ใหน้ ักเรียนดู สำ�หรับผู้เรียนในระบบจัดวิธกี ารสอนโดยแบง่ กลุม่ ๕-๖ คน สอนแบบพส่ี อนนอ้ ง สอนให้ท�ำ โครงงาน พานกั เรยี นไปเรยี นรกู้ บั ภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ น และเชญิ ภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ นมาใหค้ วามรู้ กบั นกั เรยี นทโ่ี รงเรยี นโดยนกั เรยี น ได้เรยี นรู้จริงและฝึกปฏิบตั จิ ริง

198 ครูภูมิปัญญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ‡§√◊ËÕßÀ¡“¬‡™‘¥™Ÿ‡°¬’ √μ‘ §√Ÿ¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ≈—°…≥–¢Õ߇¢Á¡ ‡ªπì ™Õà ≈“¬°√–®ß— μ“ÕâÕ¬ ˘ ™Õà ·∑π¿¡Ÿ ‘ªí≠≠“‰∑¬ ˘ ¥â“π ª√–°Õ∫¢Õâ §«“¡§√Ÿ¿¡Ÿ ‘ª≠í ≠“‰∑¬ §«“¡À¡“¬ À¡“¬∂ß÷ §«“¡‡ªπì º∑Ÿâ √ߪ≠í ≠“¢Õߧ√¿Ÿ ¡Ÿ ª‘ ≠í ≠“‰∑¬¥“â π„¥¥“â πÀπßË÷ „π ˘ ¥“â 𠉥·â °à ‡°…μ√°√√¡ Õÿμ “À°√√¡·≈–À—μ∂°√√¡ °“√·æ∑¬å·ºπ‰∑¬ °“√®—¥°“√∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘·≈– ‘Ëß·«¥≈âÕ¡ °Õß∑ÿπ·≈– ∏ÿ√°®‘ ™¡ÿ ™π »≈‘ ª°√√¡ ¿“…“·≈–«√√≥°√√¡ ª√™— ≠“ »“ π“ ·≈–ª√–‡æ≥’ ·≈–‚¿™π“°“√ ºâŸÕÕ°·∫∫ π“¬ππ∑«‘ √√∏πå ®π— ∑π–º≈π‘ Õ“®“√¬¿å “§«™‘ “ª√–μ¡‘ “°√√¡ §≥–®μ‘ √°√√¡ ª√–μ¡‘ “°√√¡ ·≈– ¿“ææ¡‘ æå ¡À“«∑‘ ¬“≈¬— »≈‘ ª“°√ นายมนตรี เผือกจนี เกดิ เมอ่ื วนั ท่ี ๒๑ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๕ บ้านเลขที่ ๕๖ หมูท่ ่ี ๑ ต�ำ บล แควใหญ่ อำ�เภอเมือง จังหวดั นครสวรรค์ เปน็ บตุ รคนที่ ๒ ในจ�ำ นวนพน่ี อ้ ง ๔ คน ของนายประจวบ เผือกจนี และนางละเอียด เผอื กจีน สถานภาพปจั จบุ นั โสด การศกึ ษา  พ.ศ. ๒๕๔๖ ศกึ ษาศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาบรหิ ารการศกึ ษามหาวทิ ยาลยั รามค�ำ แหง เกียรตคิ ุณทไี่ ด้รบั ได้แก่  พ.ศ. ๒๕๔๒ ประกาศนียบัตรรางวัลชนะเลิศ ประเภทการแสดงงานมรดกโลก ณ เมอื งอัลเบอร์ตา้ จากประเทศแคนาดา  พ.ศ. ๒๕๔๔ รางวัลเกียรติยศครูดีเด่น ประเภทผู้สอน จากคุรุสภาอำ�เภอเมือง นครสวรรค์  พ.ศ. ๒๕๔๔ ครูผู้สอนการแสดงดเี ด่นจากสถาบันราชภฏั นครสวรรค์  พ.ศ. ๒๕๔๕ ศลิ ปินดเี ดน่ จงั หวดั นครสวรรค์ จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ  พ.ศ. ๒๕๔๖ ประกาศนยี บตั รงานแลกเปล่ียนวฒั นธรรมไทย ประเทศสิงค์โปร  พ.ศ. ๒๕๔๙ คนดีศรีนครสวรรค์ ด้านรักความเป็นไทย จากสำ�นักงานเขตพื้นท่ี การศกึ ษานครสวรรค์ เขต ๑  พ.ศ. ๒๕๔๙ ครูดีในดวงใจ จากสำ�นักงานบริการคณะกรรมการส่งเสริม การศกึ ษาเอกชน  พ.ศ. ๒๕๔๙ คนดเี มอื งสแี่ คว ประเภทศลิ ปนิ ดเี ดน่ สาขาวจิ ติ รศลิ ป์ จากสภาวฒั นธรรม จงั หวดั นครสวรรค์  พ.ศ. ๒๕๕๒ ครดู เี ดน่ ประเภทผู้สอนกลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ลิ ปะ จากครุ ุสภา  พ.ศ. ๒๕๕๔ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย รนุ่ ท่ี ๗ ดา้ นศลิ ปกรรม (การละเลน่ พน้ื บา้ น ร�ำ กลองยาว) จากสำ�นักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร เครือ่ งราชอิสรยิ าภรณ์ท่ีได้รบั ไดแ้ ก่  พ.ศ. ๒๕๔๒ เบญจมดเิ รกคุณาภรณ์  พ.ศ. ๒๕๔๒ จตุตถดิเรกคุณาภรณ์

ครูภมู ปิ ัญญาไทย ดา้ นศลิ ปกรรม (จติ รกรรมและส่อื ผสม) นายร่งุ โรจน์ เปย่ี มยศศกั ด์ิ