เล่มรายงานวิจัยนวัตกรรมเศรษฐกิจพอเพียง (ส (1)_compressed

นวั ตกรรม การประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียง สูการคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพื่อ ผูดอ ยโอกาส สำนักงานสงเสรมิ และสนบั สนุนวชิ าการ 1-12 กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่นั คงของมนษุ ย์

ก คำนำ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส มวี ัตถปุ ระสงค เพื่อ 1) ศกึ ษาสถานการณปญหาทางสงั คมของผูดอ ยโอกาส 2) เพ่ือศึกษาประยุกตใ ช เศรษฐกจิ พอเพยี งเพือ่ การคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมของผูดอ ยโอกาส และ 3) เพ่อื เสนอนวตั กรรม เศรษฐกิจพอเพียงท่สี อดคลอ งกับความตอ งการการคุมครองทางสงั คมเพอื่ ผดู อยโอกาสการวิจยั คร้งั น้เี ปน การวจิ ัยประยกุ ต (Applied Research) ศกึ ษาโดยใชว ธิ วี ทิ ยาการวิจัยเชงิ คุณภาพ การศึกษาและเก็บ รวบรวมขอมลู เชิงคุณภาพ โดยการศึกษาจากเอกสาร งานวิจยั เอกสารวชิ าการ การประชุมกลุม ยอ ย การสมั ภาษณร ายบุคคล โดยศึกษาในพืน้ ท่ีท่ีมบี ุคคล องคก ร ชุมชนตนแบบดา นการนอมนำหลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพยี งมาประยุกตใ ชก ับตนเอง ครอบครัว ชุมชน และนำมาชว ยเหลอื พฒั นาศกั ยภาพและ คุณภาพชีวิตใหแ กกลมุ ผูด อยโอกาส หรือ ผูป ระสบปญหาทางสงั คม จำนวน 12 พน้ื ท่ศี ึกษาในพน้ื ที่ เขตรบั ผดิ ชอบของ สำนกั งานสง เสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ 1-12 คณะผวู ิจยั ขอขอบพระคุณเจา ขององคความรู นวัตกรรมดา นการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งที่ ไดสละเวลาใหคณะนักวิจัยสมั ภาษณ รวมพูดคุย สนทนากลุม ยอ ย และแลกเปลย่ี นเรียนรขู อ มูลทีม่ คี ณุ คา ตอ งานวจิ ยั ขอขอบพระคณุ ศาสตราจารยส ายันต ไพรชาญจติ ร นกั วิชาการอสิ ระทีก่ รุณาใหความรู ความ เขา ใจทถ่ี กู ตอ งของหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง และขอขอบคุณผูอ ำนวยการสำนักงานสง เสรมิ และ สนบั สนนุ 1-12 ท่ไี ดสนับสนุนใหค ณะนักวิจยั ดำเนนิ การศกึ ษาวจิ ัยจนบรรลุวตั ถุประสงค ทั้งนี้ คณะ ผวู จิ ยั หวังเปนอยางยงิ่ วา หนว ยงานหรอื ผูทส่ี นใจการนอมนำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งไปประยุกต ใชจะสามารถศกึ ษาและนำรูปแบบ (Model) ท่ีเหมาะสมกับบรบิ ททางสงั คมและพื้นทไ่ี ด ตอ ไป คณะผวู ิจัย สำนักงานสงเสรมิ และสนับสนุนวิชาการ 1-12 กนั ยายน 2560 นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพ่อื ผดู อยโอกาส

ข บทสรุปผบู รหิ าร การศกึ ษาวิจัยเรือ่ ง “นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมท่เี หมาะสม เพ่ือผดู อย”มวี ัตถุประสงคใ นการศึกษาเพอ่ื ศึกษาสถานการณ ปญหาทางสงั คมของผูดอยโอกาส แนวทาง การประยกุ ตใ ชเศรษฐกจิ พอเพียงเพอื่ การคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพื่อผูด อยโอกาส และการศึกษา นวตั กรรมเศรษฐกจิ พอเพียงท่สี อดคลองกบั ความตองการ การคุมครองทางสงั คมเพอื่ ผูดอ ยโอกาส โดยได ทำการศกึ ษาวจิ ยั ในรูปแบบของการวิจัยเชงิ คุณภาพ ท้ังหมด 12 กรณี จากพืน้ ทใ่ี นเขตรบั ผิดชอบของ สำนักงานสง เสริมและสนับสนุนวชิ าการ 1-12 โดยการศกึ ษาวจิ ัยนี้มุง ศกึ ษาถงึ วถิ ชี ีวติ ความเปน อยูในมติ ิ ทางเศรษฐกจิ สงั คมและวัฒนธรรม สถานการณผดู อยโอกาสในพืน้ ท่ี การคุมครองทางสงั คมและการ ประยกุ ตใชเศรษฐกิจพอเพียงในชมุ ชนท่ีมีในปจ จบุ ัน เพอ่ื สรางนวตั กรรมในการแกไข ปญ หามาตรการ การคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมกบั ผดู อ ยโอกาสในชมุ ชน ผลจากการศึกษา พบวา กลุมท่ีมีการเรียนรูแ ละนำแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียงมาใชส วนใหญ เปน กลุม ของเกษตรกรทพี่ บกับปญหาความยากจน และไมสามารถทจ่ี ะพฒั นาศกั ยภาพของตนเองใหหลดุ พน จากปญหาของตนเองได ซึง่ เมือ่ ไดม กี ารเรียนรูล องผดิ ลองถกู และนำหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งเขามา ประยุกตใชก็สามารถทจ่ี ะทำใหตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสงั คมแวดลอม พลกิ ฟน จากความยากจน มาสชู วี ิตที่มีคุณภาพมากขึน้ สามารถแกไขปญ หาหนีส้ นิ หลดุ พน จากความลำบาก และยงั สามารถเปนท่พี ึ่ง ใหก บั ตนเองและคนในครอบครวั ไดเปนอยางดี อกี ทง้ั หลายๆ กรณีกลายเปน ศูนยเรยี นรูที่มีการถา ยทอด องคความรูตา งๆ ใหกบั ผูท่สี นใจเพ่ือนำไปพัฒนาวิถชี ีวติ ความเปนอยูข องตนเองใหด ีขึน้ ได . ทัง้ น้ี นอกจากกลมุ เปาหมายท่เี ขาไปศกึ ษาเคยเปนกลมุ คนท่ีดอยโอกาสแลว เมือ่ ตนเองพัฒนา แลวก็ไดนำแนวคดิ และองคความรูด งั กลาวไปใหความชว ยเหลือกลมุ คนท่ดี อยกวาตนเอง ซ่งึ เปน วฏั จักร ของการชวยเหลอื กนั และกนั ของกลุมคนที่พ่ึงพาอาศัยกัน กรณศี ึกษาสวนใหญ  มกี ารถายทอดองค ความรูไปสคู นท่ตี อ งการเปล่ยี นแปลงวถิ ีชีวติ ความเปนอยูใหดขี ้นึ ในหลายๆ รปู แบบ รวมไปถงึ กลมุ คน ท่ีมี ขอ จำกดั ในการดำรงชวี ิต เชน กลมุ คนพิการ กลุมผตู องโทษ กลมุ ผูมอี าการทางจติ ตางๆ ก็สามารถทจี่ ะนำ ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงมาพฒั นาคุณภาพชวี ติ ใหสามารถดำรงอยูใ นสงั คมไดอ ยางมีความสขุ ผลจากการวจิ ัยครัง้ นี้ แตละกรณสี ามารถนำไปเปนตวั อยา งตอการพัฒนากลมุ คนดอยโอกาส และ กลุม คนที่ตอ งการหรือสนใจ ใหสามารถแกไ ขปญหาของตนเองไดในหลากหลายรูปแบบ ซึ่งข้นึ อยกู บั ความ เหมาะสมของแตล ะคนท่ีจะเลือกนำไปปฏิบัติ ทง้ั นี้ ในสว นของขอ เสนอแนะตอ การนำผลการวิจัยไปใช ประโยชนข องกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมัน่ คงของมนุษยน ัน้ สามารถนำแนวทาง หรือโมเดลท่ไี ด จากกรณศี กึ ษาท้ัง 12 กรณไี ปประยกุ ตใ ชใ นการพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตของกลุม เปา หมายของกระทรวงได เชน กรณขี องนคิ มสรา งตนเอง สามารถนำโมเดลท่ไี ดเหลา นี้ ไปถา ยทอดและสรา งกระบวนการเรียนรเู พื่อ พฒั นากลมุ ผดู อ ยโอกาสสรา งสรา งใหเกดิ แนวทางสรา งอาชีพมีรายไดจากท่ดี ินทำกินที่มปี ญ หาสภาพทดี่ ิน ไมส มบูรณ การพัฒนาไรน าตางๆ ของกลมุ ผูด อยโอกาส หรือในสวนของสถานสงเคราะหตา งๆ ก็สามารถ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอื่ ผูดอยโอกาส

ค ท่ีจะนำองคความรทู ี่ไดเหลา น้ี ไปถา ยทอดใหก ับกลุม เปา หมายเพือ่ สรางแนวทางในการดำรงชวี ติ หลงั จาก ตอ งออกไปสสู ังคม เปน ตน โดยสามารถท่ีจะเลือกนำวธิ ีการตางๆ ไปประยกุ ตใ ชไดต ามความเหมาะสม ของกลุม เปา หมาย ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะเชงิ นโยบาย 1.1 กระทรวงการพฒั นาสังคมและความม่ันคงของมนุษย ควรกำหนดเปน นโยบายให หนว ยงานในสงั กดั นอ มนำหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไปดำเนินงานกับกลมุ เปาหมายอยางจรงิ จัง ทง้ั ภายในและภายนอกหนว ยงานที่หนวยงานดูแล ดังน้ี 1.1.1 กลุม เปาหมายในสถาบนั หนวยงานนอ มนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง โดยนำรูปแบบแนวทางการดำเนนิ งานเกษตรทฤษฎีใหม และเกษตรผสมผสาน สงเสรมิ ใหกบั กลุมเปาหมาย ทด่ี ูแลดำเนนิ กิจกรรมปลูกผกั ผลไม และเลย้ี งสัตว เพ่อื ใหก ลุม เปา หมายทดี่ แู ลมคี วามรูค วามเขาใจเกีย่ วกบั การประกอบอาชพี เมอื่ ออกสสู งั คมภายนอกจะไดม อี าชพี ในการหาเลย้ี งตัวเองและครอบครวั และระหวาง ทอ่ี ยใู นสถาบันจะทำใหกลุมเปาหมายมีรายไดเ ปนของตนเอง เมื่อออกจากสถาบนั จะไดมเี งนิ ทุนในการ ดำเนินชีวิตและประกอบอาชพี และสถาบันสามารถนำผลผลติ ทไ่ี ดม าผลติ เปน อาหารใหกบั กลมุ เปาหมายได เหลอื แลว นำจำหนา ยเพ่ือนำรายไดม าใหก ับกลมุ เปา หมาย และประการสำคัญเปน การฝกสมาธิ ฝก ความ รบั ผิดชอบ ใหก ับกลมุ เปาหมายท่ีเปน ประเภทจติ เวท 1.1.2 กลุม เปาหมายนอกสถาบนั หนวยงาน ควรสงเสริมใหก ลุมเปาหมาย โดย เฉพาะทีเ่ ปน ผดู อยโอกาสในสงั คม ใหดำเนินชีวิตอยา งพอเพียง ไมฟ มุ เฟอ ย สามารถพึง่ ตนเอง และชวยเหลือ สงั คมได ยดึ หลักสงเสรมิ ใหก ลุมเปา หมายมรี ายไดเปน รายวัน สามารถท่จี ะประกอบอาชีพไดด ว ยตนเอง ลดรายจายในครัวเรือน เชน การปลกู ผกั เล้ยี งสตั ว ไวบรโิ ภคเพื่อลดรายจา ย เหลือจากการบริโภคก็นำ จำหนา ย ทำใหมรี ายไดในครัวเรือนเพิม่ มากข้ึน ซึง่ การดำเนนิ งานตอ งดำเนนิ งานอยา งคอ ยเปน คอ ยไปและ ตอ เนอื่ ง 1.2 สำนักงานสง เสรมิ และสนบั สนุนวชิ าการ 1-12 ควรกระจายรปู แบบและแนวทาง การดำเนนิ งานตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงใหท ว่ั ถงึ ทุกกลมุ เปา หมาย เพ่ือใหก ลุม เปาหมายมีทาง เลือกในการดำเนนิ ชวี ติ และสามารถดำเนินชีวติ ไดอ ยา งพอเพยี ง สามารถพ่ึงตนเอง และชว ยเหลือสังคม ได 2. ขอเสนอแนะเชิงปฏบิ ตั กิ าร 2.1 นคิ มสรางตนเอง นำรปู แบบแนวทางการประกอบอาชพี ดานการเกษตรทฤษฎีใหม และเกษตรผสมผสานถายถอดและสรา งกระบวนการเรียนรู เพอ่ื พัฒนากลมุ ผูดอยโอกาสทางสังคม ใหมี อาชีพท่สี รางรายไดใ หก ับตนเอง และยกระดบั การดำเนนิ งานเปน ศูนยเ รียนรูดานเศรษฐกจิ พอเพยี งท่มี ี การดำเนินงานอยางตอ เนื่องเปน รูปธรรมเพอื่ เปนตนแบบในการดำเนินงานทส่ี ามารถพ่งึ ตนเองได 2.2 องคก รปกครองสวนทอ งถิ่น ควรนำแนวทางการดำเนินงานไปดำเนนิ งานการสง เสรมิ ใหก บั กลมุ เปา หมายในพ้ืนท่ี ทง้ั ในลกั ษณะของบุคคล และสง เสริมเปนกลุมองคกร เพื่อใหเกิดการพ่งึ ตนเอง เกดิ การชว ยเหลือซึง่ กันและกนั ในชมุ ชน ทำใหม รี ายไดเ ขาสูช มุ ชน เชน การสง เสรมิ ในลกั ษณะกลุม โดยการ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส

ง สง เสรมิ ใหแตละหมูบานมีอาชพี ที่แตกตา งกนั เพ่อื สงเสริมใหเกดิ การซือ้ -ขายกันภายในชมุ ชน ทำใหมี รายไดอยา งตอเน่ือง และมอี าชีพทีย่ ัง่ ยืน ลดการพงึ่ พาจากงานภายนอก เปน ตน การสง เสรมิ เปนรายบุคคล ใหส ามารถลดรายจา ยในครัวเรือนได การทำบัญชคี รัวเรอื นเพอื่ ใหรูสถานะทางการเงนิ ของตนเอง อนั จะ สง ผลใหส ามารถจัดการดา นการเงนิ ของตนเองได ลดรายจายโดยการปลูกผัก เล้ยี งสัตว รบั ประทานเอง เหลือแลว จำหนาย และสง เสรมิ ใหมรี ายไดเปน รายวันโดยเลือกปลูกพชื ที่ใหรายไดเ ปนรายวนั เชน มะลิ มะเขอื ชะอม เปน ตน นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

จ บทคัดยอ การวิจัยเร่อื ง นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสม คณะผูวิจยั เพ่อื ผูดอ ยโอกาส ปท ่วี จิ ัย สำนกั งานสง เสรมิ และสนบั สนุนวชิ าการ 1-12 กระทรวงการพฒั นาสังคมและความมน่ั คง ของมนษุ ย 2560 การวจิ ัยเรือ่ งนวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส มีวตั ถุประสงคเ พือ่ ศกึ ษาสถานการณป ญ หาทางสงั คมของผดู อยโอกาส การประยกุ ตใช เศรษฐกจิ พอเพยี งเพ่อื การคุม ครองทางสงั คมที่เหมาะสมของผูดอยโอกาส และเพ่ือการนำเสนอนวตั กรรม เศรษฐกจิ พอเพยี งท่ีสอดคลองกับความตองการการคุมครองทางสงั คมเพ่ือผดู อ ยโอกาส โดยการศกึ ษา คร้ังนี้เปนการวจิ ยั เชงิ คณุ ภาพโดยมงุ ศึกษาถงึ วิถีชวี ิต ความเปนอยใู นมติ ิทางเศรษฐกจิ สงั คมและวัฒนธรรม สถานการณผ ดู อยโอกาสในพ้นื ท่ี การคมุ ครองทางสงั คม และการประยุกตใ ชเศรษฐกจิ พอเพยี งในชุมชน ทม่ี ใี นปจ จบุ นั เพอื่ สรางนวัตกรรมในการแกไ ขปญ หามาตรการการคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมกับ ผูดอ ยโอกาสในชมุ ชน โดยมีขอบเขตการศกึ ษาในพื้นที่เขตรบั ผิดชอบของ สำนักงานสง เสริมและสนับสนุน วชิ าการ 1-12 รวม 12 พ้ืนที่ วิธีการคัดเลอื กกรณศี กึ ษาไดมาจากการศึกษาฐานขอมูลสถิติของสำนักงาน สถติ ิแหง ชาติ ฐานขอมูลทางดานสงั คมของสำนกั งานพฒั นาสังคมและความมน่ั คงของมนุษย และฐาน ขอมลู สถานการณทางสังคมของ สำนักงานสงเสริมและสนับสนนุ วิชาการ 1-12 ยอนหลงั 2 ป สรุปผลจากการศกึ ษาดงั กลา ว ไดส ะทอ นใหเหน็ สิง่ ทเ่ี กดิ ขึน้ จากการพัฒนาตอยอดแนวคิดปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง นำไปสูก ารแกไ ขปญหาความยากจน และปญหาของเกษตรกรในหลากหลายรปู แบบ เกดิ นวตั กรรมใหมๆ ทีท่ ำใหป ระชาชนในทองถ่ินตางๆ ไดเรยี นรจู ากการลองผิดลองถูกโดยใชฐานกสิกรรม เปนจดุ เร่ิมตน ซ่งึ ในการศกึ ษาคร้ังน้ี ไดเกิดรูปแบบนวัตกรรมการประยุกตใ ชแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียง ในการแกไ ขปญหาความยากจนของกลมุ ผดู อ ยโอกาสทงั้ หมด 12 รูปแบบ ไดแก 1.รปู แบบการพัฒนาทกั ษะชีวติ ตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ของศนู ยส ง เสริมและพัฒนา ทกั ษะชีวติ หนองแค อำเภอหนองแค จงั หวัดสระบุรี (บานสอนบิน) โดยการนอมนำหลกั เศรษฐกจิ พอเพยี ง 23 ประการ มาประยุกตใชใ นการทำกิจกรรมตา งๆ ของศนู ยฯ โดยมเี ปาหมายเพอ่ื การฟน ฟูและพฒั นา ศกั ยภาพผูใ ชบ ริการใหสามารถกลบั มาใชช ีวติ ประจำวนั ไดอ ยา งปกติ เปนการสรา งทางเลอื กในการประกอบ อาชีพใหผรู ับบริการพง่ึ ตนเองได 2. รปู แบบศูนยเ รียนรูเพื่อความยั่งยืนจากฐานคดิ การเกษตรผสมผสาน ของศนู ยการเรียนรู เศรษฐกิจพอเพยี งชมุ ชนบา นทาเตน ตำบลพระเพลงิ อำเภอเขาฉกรรจ จังหวดั สระแกว ซง่ึ มีจดุ เร่มิ ตน จากการวิเคราะหส ภาพปญหาของชมุ ชนท่เี ผชญิ กบั ภัยทางธรรมชาตทิ ่กี อใหเ กดิ ความแหงแลง อทุ กภยั นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

ฉ และปญหาอื่นๆ และไดเริม่ เรยี นรูว ิถพี อเพียงตามรอยพอ โดยการทอลองใชกบั พนื้ ที่ตนเองจนไดผ ลเกิด รูปแบบการประยกุ ตใ ชเศรษฐกิจพอเพียงจนไดผล จากกระบวนการรวมคดิ รว มทำ รวมแกป ญหา ประยุกต ใชเกษตรผสมผสาน จนเกดิ นวตั กรรมทไี่ ดจากการเรยี นรูเ รอ่ื งการปลกู พชื ตามความเหมาะสมของพื้นที่ ชมุ ชน ซ่งึ มาจากการรว มกนั วางแผนกอนการปลกู และการพจิ ารณาจากหลกั อปุ สงคและอุปทาน ทำให เกดิ รายได ชาวบา นแกไ ขปญหาหนส้ี ินได มีอาหารปลอดสารพิษบรโิ ภค และรางกายแข็งแรง คนในชมุ ชน หางไกลยาเสพติด 3.รปู แบบชีวิตพอเพียงเพือ่ หลังการพน โทษของผูด อยโอกาส ของเรือนจำช่ัวคราวเขาระกำ อำเภอเมอื ง จงั หวัดตราด ภายใตแ นวคดิ สรา งโอกาสใหกลับคืนสูสังคมอยา งเปน สขุ รว มกัน โดยเรม่ิ ตน จากการตีโจทย 3 หวง 2 เงื่อนไข สกู ารวางแผนและลงมือทำ เกิดจุดเปลี่ยนสคู วามพอเพยี ง ท่ีสามารถ สรา งชวี ติ ความเปน อยทู ี่ดขี ึ้นจากการนำมาประยกุ ตใ ชในชีวิตประจำวัน มอี าชีพทม่ี ัน่ คงจากการทำการ เกษตร 1 ไรทำจริง มกี นิ ไมจน เมอื่ พนโทษออกไปกส็ ามารถนำไปประกอบอาชพี ได 4. รูปแบบเศรษฐกิจพอเพยี งจากพอ หลวงสูช มชน ของตำบลหนองสาหราย อำเภอพนมทวน จังหวดั กาญจนบรุ ี มจี ุดเรม่ิ ตนจากการทบทวนตวั เอง เก็บขอมูลและการทำแผนชุมชน เพือ่ การแกไขปญหา หน้สี นิ และปญหาสุขภาพอนามัยของคนในชมุ ชน โดยมีเปาหมายเพ่อื ใหทุกคนและชุมชนอยดู ี มีความสขุ กอใหเกิดผลลัพธท่ีชัดเจน คนในชมุ ชนมีสขุ ภาพรางกายแขง็ แรง หนส้ี ินลด รายไดเ พมิ่ และมอี าชพี ทม่ี ่นั คง 5. รปู แบบการพฒั นาชุมชนสศู ูนยเรียนรูป ระจำตำบลตามแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพยี ง ของชมุ ชน บา นเตย อำเภอพมิ าย จงั หวดั นครราชสีมา เกดิ จากการวเิ คราะหส ภาพปญหาของชมุ ชนทีม่ ีปญ หาเรอื่ ง ทีด่ นิ ทีเ่ ปนดินเคม็ ดินเสีย เกิดปญ หาภยั แลงน้ำทวมซำ้ ซาก สง ผลกระทบตอ การเกษตรทีไ่ มไ ดผล จนนำ ไปสกู ารเรียนรูวิถีเกษตรอินทรยี  และการนำเคลด็ ลับการแกปญหาในชุมชนอยา งย่ังยนื มาใช เชน การแก ดนิ เคม็ โดยการหมดนิ ปลกู หญาแฝก ปลูกพชื คลมุ ดิน และการใชป ุยเคมี สงเสริมการแกหนเี้ สยี และสราง รายได โดยการทำบญั ชีครวั เรอื น การวางแผนการเพาะปลกู และการจัดการชุมชนโดยการสงเสริมกลุม อาชพี สรางรายไดแ ละลดรายจาย 6. รูปแบบนวตั กรรมหลมุ พอเพียงสกู ลมุ ฮักแพงแบงปนเพือ่ ผูดอยโอกาส ของศูนยพัฒนา คุณธรรมจงั หวดั กาฬสินธุ วดั ปา นาคำ ตำบลจมุ จงั อำเภอกุฉนิ ารายณ จังหวัดกาฬสินธุ มีจดุ เรมิ่ ตนจากการ วิเคราะหปญหาชมุ ชน ตีโจทยปญ หา ศึกษาขอมูล เรียนรจู ากการศกึ ษาดูงาน และแสวงหาทางออกโดยมี เปา หมายเพ่อื ชาวบา นแกจน ดว ยการนำศาสตรพระราชามาประยุกตใ ช ลองผิดลองถกู กอ เกดิ เปนหลุม พอเพียง ซ่ึงเปน นวัตกรรมดานการเกษตรทใ่ี ชก ระบวนการพง่ึ พิงอิงอาศัยของธรรมชาตหิ ลอเล้ยี งตนเอง ตอ ยอดสแู นวคดิ ธนาคารหมูหลมุ ทีส่ รางใหค นดอยโอกาสไดมที นุ ชีวติ เพิ่มจน และสามารถสรางใหเ กิด หลมุ บญุ ทส่ี ง ตอการดแู ลจากแนวคดิ ทว่ี า เมอ่ื เราเคยไดรับโอกาสกค็ วรใหโอกาสคนทเ่ี คยดอยโอกาสเชน กนั จงึ เกดิ การแบง บนั อาหาร และทรัพยากรตางๆ ใหกบั กลมุ คนทีพ่ ิการ และยากจนในโรงพยาบาลไดกนิ ได ใชเพอื่ การดำรงชวี ติ ใหดียงิ่ ขึน้ 7. รูปแบบสวสั ดิการพอเพยี ง เพื่อผดู อยโอกาส ของศูนยพ ุทธธรรมพรหมวชิรญาณ ศนู ยเ รยี นรู ปทู ะเลยมหาวชิ ชาลยั วัดปา ดงใหญ วงั ออ ตำบลหวั ดอน อำเภอเข่อื งใน จังหวัดอบุ ลราชธานี เริม่ ตน จาก การประยกุ ตใชแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง กอ เกิดโครงการ 9 ชุมชน 9 ศูนยเ รียนรูจากศาสตรพ ระราชา จนสามารถสรางใหเกดิ โคกหนองนาโมเดล โดยมเี ปาหมายเพื่อการชวยเหลอื ผดู อยโอกาสในชุมชนเกิดวิถี นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคุม ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

ช พอเพยี ง ปลกู ผกั สวนครัวปลอดสารพษิ มรี ายไดเ สรมิ ชุมชนมีการแบง ปนพชื ผัก และการทำบัญชีครัวเรอื น สงผลใหเ กดิ กระบวนการสรา งกลมุ เครอื ขายเพ่อื ทำใหเ กิดความชวยเหลอื ผูดอยโอกาสทั้งในและนอกชมุ ชน 8.รปู แบบนวตั กรรมเพ่อื ผตู อ งขัง กบั เศรษฐกิจพอเพยี งเพอื่ นพ่ึง (ภาฯ) ยามยาก ของศนู ยเรยี นรู เศรษฐกิจพอเพียงเพื่อนพง่ึ (ภาฯ) ยามยาก ตำบลบานแห อำเภอเมอื ง จังหวัดอา งทอง เรม่ิ ตน จากการนำ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งมาเปน ฐานตั้งของตนแบบโมเดล เพ่อื นพ่งึ ภายายาก เพือ่ เปา หมายในการ ชวยเหลอื ผปู ระสบอุทกภยั โดยเนนการฟน ฟทู ยี่ ง่ั ยนื โดยผลสุดทายท่ีไดค ือการสงเสริมทำการผลติ เกษตร อนิ ทรีย จนกอ ใหเกดิ กระบวนการเปล่ยี นวิธผี ลติ เปลีย่ นวถิ ีชีวติ และเปลีย่ นวิธีคดิ เพอ่ื การพฒั นาคุณภาพ ชีวติ ผูต อ งขังใหดขี นึ้ หลงั จากกลบั คนื สสู ังคม 9. รปู แบบปราชญช ุมชน สรา งสรรคก ลุม วิสาหกิจชุมชนพอเพยี ง ของกลุมวสิ าหกิจชุมชน แมบา นเกษตรกรบานโคกกระทอื ตำบลวังใหญ อำเภอศรสี ำโรง จังหวัดสโุ ขทัย จากจุดเรม่ิ ตนของอดตี ผูใหญบา นท่ีไดส านฝน ประยุกตแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งสูชมุ ชน จุดประกายใหเกิดการวเิ คราะหป ญ หา ชมุ ชน นำสกู ารเปลย่ี นแปลงความคิดของคนในชมุ ชน เกดิ กระบวนการเรียนรู วางแผนชีวติ สรา งอาชีพ ทม่ี ั่นคง มเี งินออม และไมม ีหนอ้ี นั เกิดจากกระบวนการเรียนรูและการพฒั นาศกั ยภาพตนเอง ในการพลกิ วกิ ฤตใหเปนโอการ นำชุมชนสกู ารทำเกษตรผสมผสาน ไรนาสวนผสม โดยใชฐ านคดิ จากปรชั ญาเศรษฐกิจ พอเพียงและการใชชวี ติ บนทางสายกลาง 10. รูปแบบปราชญโมเดล เรียนรูวิธีคดิ สรา งชีวิตใหมจ ากแนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี ง ของ ศูนยเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพียง อำเภอแมเมาะ จังหวัดลำปาง โดยเริ่มตน จากการประยุกตใชแ นวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง สกู ิจกรรมสรา งศูนยเรยี นรู ทำเกษตรอินทรีย การเผาถา นจากไมเหลือใช การผลิตกา ซ ชีวภาพจากมวลสัตว  และกจิ กรรมอนื่ ๆ อีกมากมาย โดยจดุ สำคญั คอื การศึกษาเรียนรแู ละทดลองทำ จนกลายเปนศนู ยเ รยี นรูทีถ่ ายทอดองคค วามรูต างๆ ใหแ กช าวบานและกลมุ ผูดอ ยโอกาสทส่ี นใจ (กลุม นกั โทษในเรือนจำ) โดยไมค ิดคา ใชจ า ย 11. รูปแบบเกษตรวิถีพทุ ธ สรางชมุ ชนพอเพยี งเพ่ือการชวยเหลอื ผูดอ ยโอกาส ของศนู ย เรยี นรเู กษตรวิถีพทุ ธ นายวิฑูร หนูเสน บานเลขท่ี 209 หมู 9 ตำบลตะโหมด อำเภอตะโหมด จังหวดั พัทลุง มีจุดเรม่ิ ตนจากการทำเกษตรเชิงเด่ยี วสสู วนยางวนเกษตร ที่ไดเรียนรแู ละนอมนำปรชั ญาเศรษฐกิจ พอเพียงสูครอบครวั และชุมชน ภายใตแ นวทางตามรอยวถิ พี ุทธ (อิทธิบาท 4) และสรางใหเ กิดการชว ยเหลอื ชุมชน สงั คม และผูดอยโอกาส จนทำใหเกิดผลลัพธท่ีเปน รปู ธรรมคอื คนในชุมชนมีความสขุ แบบพอเพียง สขุ ภาพรางกายแขง็ แรง เกดิ ความยัง่ ยืนของระบบวนเกษตร 12. รูปแบบนวตั กรรมทางเลือกสำหรับประชาชนและสิง่ แวดลอ มไบโอดเี ซล ตามแนวพระราช ดำริ ของกลมุ วิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล ตำบลลำใหม อำเภอเมืองจัง หวดั ยะลา เริม่ ตนจากกระบวน การคิดเพอ่ื การแกไ ขปญ หาท่เี กิดจากนำมันเหลอื ใช สกู ารเรยี นรูวิธีการผลติ นำ้ มันไบโอดีเซล ในโครงการ อนั เนื่องมาจากพระราชดำริ จนกลายเปน กลมุ วิสาหกิจชุมชน ทชี่ วยหนนุ เสรมิ ใหส มาชิกกลมุ เกิดอาชพี สรา งรายไดท้งั คนในชุมชนและกลมุ คนพกิ าร ผูดอยโอกาสในชุมชนสามารถพง่ึ ตนเองไดภายใตแ นวคิด เศรษฐกจิ พอเพยี ง นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอ่ื ผูดอยโอกาส

ซ จากผลการศกึ ษา ทำใหเกดิ นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คม ท่ีเหมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส ซงึ่ มจี ดุ เรม่ิ ตน ของรูปแบบเหมือนๆ กนั คือการเรมิ่ จากกระบวนการวิเคราะห ตัวปญหา ซึ่งสวนใหญค วามดอยโอกาสเกดิ จากปญหาความยากจน และเม่อื นำปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง มาใชก ็จะทำใหเกดิ กระบวนการเรียนรู ซึง่ ทุกคนสามารถนำไปใชไ ดจ รงิ ไมว าจะเปนการแกป ญ หาในระดับ บุคคล กลมุ ชุมชนหรอื องคก ร ท้ังหนว ยงานภาครฐั และภาคเอชน สามารถทจ่ี ะนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียง ไปสรางใหเกิดชุมชนพอเพยี งไดจรงิ ในเชิงประจกั ษทกุ กรณี และเมอ่ื คนในชุมชนสามารถพ่ึงตนเองได พ่ึงพิงกนั ได เกดิ เครอื ขา ยในการชวยเหลือกนั การคุมครองทางสงั คมก็จะเกดิ ข้นึ ในชุมชนเสมอ จากการ ทีท่ ุกคนตา งดแู ลซง่ึ กันและกันภายใตวิถีชวี ิตตามแนวปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

ฌ Abstract Research title : Sufficiency Economy Application Innovation towards Appropriate Social Protection for Disadvantaged People Researcher : Technical Promotion and Support Office 1-12, Ministry of Social Development and Human Security Year : 2017 The research, titled as Sufficiency Economy Application Innovation towards Appropriate Social Protection for Disadvantaged People, had objectives to study the social problem situation of disadvantaged people, study the application of Sufficiency Economy for Appropriate Social Protection for Disadvantaged People and offer the Sufficiency Economy Innovation in accordance with the social protection needs of disadvantaged people. This research was a Qualitative Research focused the study on the way of life, how disadvantaged people live in economic dimension,social and cultural dimensions. It also studied the situation of disadvantaged people in the areas as well as studied the social protection and the application of Sufficiency Economy in the current communities for creating the innovation to solve measure problem of social protection that appropriate for disadvantaged people in the communities. The study scope areas were under responsibility of the “Technical Promotion and Support Office 1-12” altogether 12 offices. The methods for selecting the case study were derived from the study of statistical database of the National Statistical Office, the study of social database of the Office of Social Development and Human Security and the study of social situation database of the Technical Promotion and Support Office 1-12 from 2 year setrospective study. The research result reflected the development of ideas getting from the philosophy of Sufficiency Economy that conduced towards the solving of poverty and many more difficulties of farmer. New innovations were produced for people in local areas to learn and practice. These innovations started from agricultural foundation. There were ideas of new innovations getting from Sufficiency Economy to help solving poverty problem of 12 groups of disadvantaged people as follow. นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพือ่ ผูด อยโอกาส

ญ 1. Life skills development model based on the guideline concept from Sufficiency Economy of Nong Khae Life Supporting and Development Center (Ban Sorn Bin) in Nong Khae district, Saraburi province brought 23 Sufficiency Economy Principles to be applied in many activities of the Center with objectives to strengthen and improve the capacity of the service receivers to be able to live their lives normally and to also construct the alternative occupational choices for them to select and become self-reliance. 2. Learning Center model for sustainable agriculture based on the mixed farming of the Sufficiency Economy Learning Center Ban Tha Ten Community, Prapleng sub-district, Kaochagan district, Sa Kaeo province started their first step in analyzing the problem condition of the community facing with natural disasters that cause droughts, floods, and other problem. Then they learned the Sufficiency Economy Philosophy given by HM King Bhumibol and altogether helping each other to try and apply the mixed farming on their lands till successful result occurred. They coordinated in thinking, doing, resolving problem, and applying the mixed farming till they gain the innovation that appropriate to their community area. The achievement occurred for they planned before starting the cultivation and considered the demand and supply principle. This generated income for villagers, they had non-toxic foodstuffs for consumption, they had healthy body and they were safe from drugs problem. 3. Sufficient life style for disadvantaged people after being released from prison model of the temporary prison at Kao Ragam, Muang district, Trad province had program to construct the opportunity for previous inmates to return to society and live happily together by starting the strategy of 3 loops and 2 conditions towards planning and doing for creating the changing point to Sufficiency that construct well-being life from daily application to sustainable occupation from agriculture program named one Rai seriously do sufficient for consumption and not being poor for those previous inmates to do as their occupation. 4. Sufficiency Economy mode l from the Royal Father to the community of Nong Sarai sub-district, Phanom Thuan district, Kanchanaburi province had a starting point from self-reviewing, data collecting, and planning community plan to solve debt and health problem with objectives for everyone in the community to live happily and have a good result that everyone has healthy body, debt reducing, more income, and have sustainable occupation. นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุม ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

ฎ 5. Community Development toward Sufficiency Economy Learning Center based on Sufficiency Economy Concept model of the Sufficiency Economy Learning Center Ban Toei Community in Phimai district, Nakhon Ratchasima province analyzed the problem condition of the community where land had problem such as saline soil, malnourished soil, repeating drought and flood which affecting ineffective agriculture leading to the need of learning organic farming and bringing tips to solve community problem sustainably such as knowledge to adjust saline soil by covering the soil, cultivating vetiver grass and soil covering plants, and how to use chemical fertilizers as well as promoting the solution for paying debt and earning income by recording the household account , planning the cultivation, managing the community, promoting occupational groups for generating income and reducing expenses. 6. Innovative Sufficiency holes for sharing to disadvantaged people model of the Moral Development Center at Panakam temple, Joomjang sub-district, Guchinarai district, Kalasin province had a starting point from community problem analyzing, working out a solution, studying the information, visiting learning centers and searching for solution with objectives to help villagers step out of poverty by applying HM King Bhumibol knowledge many times till the Sufficient holes which was the innovative agricultural process interdependent with nature. After Sufficient holes successfully done, then pig holes idea occurred for those who were disadvantaged people to gain more. This created merit holes to transfer love and care for those who were still in underprivileged condition. Thus the food and other resources sharing were transferred to disabilities and poor people in the hospital for consumption for a better standard of living. 7. Sufficient welfar e model for disadvantaged people of the Buddhist Brahma Wachirayarn at Learning Center of Putalay Mahawitchalai, Wat Padongyai Wang Or, Hua Don sub-district, Khueang Nai district, Ubon Ratchathani province started from the application of Sufficiency Economy Concept that led to nine community projects nine learning centers from the King till finally the Kok Nong Na model settled with the objective to help underprivileged in community, create Sufficiency way, grow organic vegetables, earn additional income, share vegetables, and record household account. This resulted the creation of underprivileged a network to help the both inside and outside the community. 8. Innovative model for inmates and Sufficiency Economy for friends of the Peung Pung (“Pa”) Yam Yark foundation, Ban Hae sub-district, Muang district, Arngthong province started from the philosophy of Sufficiency Economy used as base of the model. The purpose of Peung Pung (“Pa”) Yam Yark aimed to help the flood victims focusing on นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส

ฏ sustainable restoration. The final results were the promotion of the organic farming that changed productive process, changed the way of life, and changed the way of thinking for develop the inmate quality of life after their return to society. 9. The community philosophers creating Community Enterprise Group of Housewife Enterprise Group at Ban Kok Kratue, Wang Yai sub-district, Sri Samrong district, Sukhothai Province started by the previous village headman who dreamed of applying the concept of Sufficiency Economy to the community. This sparked an analysis of community problem, leading to the change of community people mindset. The process of learning, life planning, creating a stable occupation, saving money, and have no debt were the results from learning process and developing self-capacity to turn the crisis into an opportunity to lead the community toward the mixed farming based on the philosophy of Sufficiency Economy and living in the middle line. 10. Guru model learning how to think, construct a new life with the concept getting from Sufficiency Economy of the Sufficiency Economy Learning Center in Mae Moh district, Lampang province started from the application of Sufficiency Economy to settle the learning center of organic farming, burning charcoal from waste wood, Biogas production from animal mass and much more. The point is to study, learn and experiment till it becomes a learning center that transfer knowledge to the villagers and to the underprivileged who are interested (Prisoners in prison) for free (of charge). 11. Buddhist agricultural style, building sufficient community to help the underprivileged of the Agricultural Education Center of Buddhism by Mr.Vitoon Ratsen reside at 209 Moo 9, Tamot sub-district, Tamot district, Phatthalung province started point from doing old traditional style of single crop cultivation to the mixed plants combined with rubber plantations. We have learned and embraced the philosophy of Sufficiency Economy to families and communities under the guidelines of the Buddhist path (four foundations for accomplishment 4), and to help the community, society and the underprivileged till the results are tangible which were people in the community are happy enough and healthy as well as being able to sustain the agroforestry system. 12. Alternative Innovation model for people and environment, Biodiesel by Royal Initiatives of Yala Biodiesel Community Enterprise Group, Lam Mai sub-district, Mueang district, Yala province, started from the idea to solve the problems caused by waste oil. This led us to learn how to produce biodiesel from acknowledge of Royal Project till it became a community enterprise that helped to boost the group members to earn more income for both people in the community and the disabilities. The underprivileged in the community can be self-reliance under the concept of Sufficiency Economy. นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอ่ื ผูด อยโอกาส

ณ The study results reflected the occurrence of innovations applying sufficiency economy to appropriate social protection. The beginning of the innovation started in same pattern which were the analysis of the problem. Most of the disadvantages are caused by their poverty but after applying the philosophy of Sufficiency Economy, the learning process which everyone can use it started. Whether solving problems at the individual, community, or organizational level, both government and private sectors, everyone being able to bring Sufficiency Economy concept to build a self-sufficient community in all cases and when people in the community can rely on themselves, then the network can be settled to help each other. Social protection always happens in the community from the fact that everyone is taking care of each other under the philosophy of Sufficiency Economy. นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพอื่ ผูดอ ยโอกาส

ด \"...พอเพยี งน้ี อาจจะมมี าก...อาจจะมีของหรูหราก็ได แตวาตอ งไมไปเบยี ดเบียนคนอ่ืน ...ตอ งใหพอประมาณตามอัตภาพ พดู จาก็พอเพียง ทำอะไรกพ็ อเพยี ง ปฏิบัตติ นก็พอเพยี ง...\" พระราชดำรัส พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช พระราชทานแกค ณะบคุ คลตา งๆ ท่เี ขาเฝา ฯ ถวายชยั มงคล เนอ่ื งในโอกาสวนั เฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสุ ติ คาลยั สวนจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสติ วนั ท่ี 4 ธันวาคม 2541 \"...คนเราถา พอใจในความตอ งการ ...กม็ ีความโลภนอ ย เมอ่ื มีความโลภนอ ยกเ็ บียดเบียนคนอน่ื นอย ถาทกุ ประเทศ...มีความคดิ วา ทำอะไรตอ งพอเพยี ง หมายความวาพอประมาณ ไมส ดุ โตง ไมโ ลภอยางมาก ...คนเรากอ็ ยูเปน สขุ ...\" พระราชดำรสั พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช พระราชทานแกค ณะบุคคลทเ่ี ขา เฝา ฯ ณ ศาลาดสุ ิตคาลัย วนั ที่ 4 ธนั วาคม 2551 นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพอ่ื ผูดอยโอกาส

ต สารบัญ เรื่อง หนา บทที่ 1 บทนำ 6 วตั ถุประสงคง านวิจัย 6 ขอบเขตโครงการวิจยั 7 นิยามศัพทป ฏิบตั ิการ 11 13 บทท่ี 2 แนวคิด ทฤษฎี และวรรณกรรมที่เกีย่ วของ 20 2.1 แนวคิดนวตั กรรม 33 2.2 แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง 45 2.3 แนวคดิ การคุม ครองทางสงั คม 50 2.4 แนวคิดการพัฒนาคุณภาพชีวิตผดู อยโอกาส 54 57 บทที่ 3 ระเบียบวธิ วี ิจยั 64 วธิ กี ารศึกษา 75 กรอบแนวความคิด 86 101 บทท่ี 4 ผลการศึกษา วถิ ีพอเพียงตามแนวพระราชดำริ 113 4.1 ศนู ยสง เสริมและพฒั นาทกั ษะชีวิตหนองแค อำเภอหนองแค จังหวัดสระบรุ ี (บานสอนบิน) 121 4.2 ศูนยก ารเรียนรเู ศรษฐกิจพอเพยี งชุมชนบา นทาเตน 130 ตำบลพระเพลิง อำเภอเขาฉกรรจ จังหวดั สระแกว 4.3 เรอื นจำชวั่ คราวเขาระกำ อำเภอเมอื ง จังหวัดตราด 4.4 ตำบลหนองสาหราย อำเภอพนมทวน จงั หวดั กาญจนบรุ ี 4.5 ชุมชนบานเตย อำเภอพิมาย จังหวดั นครราชสีมา 4.6 ศนู ยพัฒนาคณุ ธรรมจังหวดั กาฬสินธุ วัดปา นาคำ ตำบลจุมจัง อำเภอกุฉินารายณ จงั หวัดกาฬสนิ ธุ 4.7 ศูนยพ ทุ ธธรรมพรหมวชริ ญาณ ศนู ยเ รียนรูปูทะเลย มหาวชิ ชาลัย วัดปาดงใหญ วังออ ตำบลหัวดอน อำเภอเข่อื งใน จงั หวัดอุบลราชธานี 4.8 ศูนยเรยี นรูเศรษฐกิจพอเพยี งเพอื่ นพ่ึง (ภาฯ) ยามยาก ตำบลบา นแห อำเภอเมอื ง จังหวัดอางทอง 4.9 กลุมวสิ าหกิจชุมชนแมบ านเกษตรกรบา นโคกกระทอื ตำบลวงั ใหญ อำเภอศรีสำโรง จังหวดั สุโขทัย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคุม ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพอื่ ผูดอ ยโอกาส

ถ หนา เร่อื ง 137 145 4.10 ศนู ยเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพียง อำเภอแมเมาะ 153 จงั หวดั ลำปาง 169 4.11 ศนู ยเ รยี นรูเกษตรวิถีพุทธ นายวิฑรู หนเู สน 186 ตำบลตะโหมด อำเภอตะโหมด จังหวัดพทั ลุง 193 195 4.12 กลมุ วสิ าหกิจชุมชนยะลาไบโอดีเซล ตำบลลำใหม 196 อำเภอเมอื งจัง หวัดยะลา 197 บทท่ี 5 นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุมครอง ทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส สรปุ ผลการศกึ ษา 12 รูปแบบ อภิปรายผลการศึกษา บรรณานุกรม ภาคผนวก ก ประเดน็ แบบสัมภาษณ บคุ คล/กลุม ภาคผนวก ข แบบสำรวจความสำเรจ็ ในการนอมนำ หลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงใชใ น การดำรงชวี ิต ภาคผนวก ค รูปภาพกิจกรรม นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

1 บบทททนำี่ 1 นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุม ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผูดอยโอกาส

2 “…การทำความดนี น้ั ... โดยมากเปนการเดินทวนกระแสความพอใจ และความตอ งการของมนษุ ย จึงทำไดยากและเหน็ ผลชา...แตก ็จำเปนตอ งทำ เพราะหาไม. .. ความชัว่ ซ่งึ ทำไดงา ยจะเขา มาแทนท่ี แลว จะพอกพูนขนึ้ อยา งรวดเร็วโดยไมทันรูสกึ ตัว…” พระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช ในพิธพี ระราชทานกระบีแ่ ละปริญญาบัตรแกว า ที่รอยตำรวจตรีโรงเรยี นนายรอ ยตำรวจ 10 มนี าคม2529 “...ในบา นเมอื งนัน้ มีท้งั คนดีและคนไมด ี... ไมม ใี ครจะทำใหท ุกคนเปน คนดไี ดทง้ั หมด การทำใหบ า นเมือง มคี วามปกตสิ ขุ เรียบรอย จึงมิใชก ารทำใหท ุกคนเปนคนด.ี .. หากแตอยูทก่ี ารสง เสรมิ คนดี ใหคนดไี ดป กครองบา นเมอื ง และควบคุมคนไมด ี...ไมใ หมอี ำนาจ... ไมใหก อ ความเดอื ดรอ นวุนวายได. ..” พระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ในพธิ เี ปดงานชุมนมุ ลูกเสอื แหงชาติ คร้งั ที่ 6 ณ คา ยลกู เสือวชิราวธุ อำเภอศรรี าชา จังหวดั ชลบรุ ี วนั ท่ี 11 ธันวาคม 2512 นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูก ารคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

3 บทที่ 1 บทนำ วกิ ฤตการณท างการเงนิ ในเอเชยี พ.ศ. 2540 หรอื เรยี กทวั่ ไปในประเทศไทยวา วกิ ฤตตมยำกุง เปนชว งวิกฤตการณเ งนิ ซ่ึงสง ผลกระทบถงึ หลายประเทศในทวีปเอเชยี เร่มิ ต้งั แตเ ดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2540 กอใหเกดิ ความกลวั วา จะเกิดการลมสลายทางเศรษฐกจิ ท่ัวโลกเน่อื งจากการแพรระบาดทางการเงนิ วกิ ฤต ดังกลาวเร่ิมข้ึนในประเทศไทย เม่ือคาเงินบาทลดลงอยางมากอนั เกิดจากการตัดสนิ ใจของรัฐบาลไทย ซึง่ มีพลเอกชวลติ ยงใจยทุ ธ เปนนายกรัฐมนตรี ท่ีลอยตัวคา เงนิ บาท ตัดการองิ เงินสกุลดอลลารสหรฐั หลงั จากความพยายามทง้ั หมดท่จี ะสนับสนุนคาเงินบาทเมอ่ื เผชญิ กับการแผข ยายแบบเกนิ เลยทางการเงิน (financial overextension) อยางรนุ แรง โดยเฉพาะอยางยิ่งสว นขบั เคลอื่ นอสังหาริมทรพั ย ในเวลานัน้ ประเทศไทยมีภาระหนี้สาธารณะซึ่งทำใหป ระเทศอยใู นสภาพลม ละลายกอนหนาการลม สลายของคา เงิน และเม่ือวิกฤตดงั กลาวขยายออกนอกประเทศ คา เงินของประเทศสวนใหญในเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใตแ ละ ญ่ปี ุน กไ็ ดทรดุ ตัวลงเชน กัน ตลาดหลกั ทรพั ยปรบั ตัวลดลงและรวมไปถงึ ราคาสินทรัพยอ่นื ๆ และทำใหห นี้ เอกชนเพม่ิ สงู ขน้ึ (https://th.wikipedia.org/ สืบคน เม่อื วันท่ี 4 ตลุ าคม 2558) ผลกระทบทเี่ กิดขนึ้ และส่ิงที่เกดิ ตามมา เชน - สัดสว นระหวา ง หนต้ี า งประเทศ กบั GDP เพ่ิมสงู ข้นึ มาก เชน ประเทศในอาเซียนเพ่ิมจาก 100% กลายเปน180% ในชวงทีเ่ ลวรายท่ีสดุ ของวิกฤตกิ ารณ - IMF (หรอื กองทุนการเงนิ ระหวางประเทศ) เขา มารกั ษาเสถียรภาพสกลุ เงินของ ประเทศ อินโดนีเซีย ไทย และเกาหลีใต โดยการลงทนุ 40,000 ลา นดอลลารสหรฐั เพราะ 3 ประเทศดังกลาวได รบั ผลกระทบมากทีส่ ุด - ประเทศสงิ คโปร และไตหวนั ถือวาไดรบั ผลกระทบนอยมาก จนอาจกลาวไดวาไมไดรบั ผลกระทบ จากวกิ ฤตเิ ศรษฐกจิ น้ี - ธรุ กิจของเอกชน ไมว าจะเปน สถาบนั การเงนิ บานจดั สรร ปด กิจการ พนักงานถกู ปลด มีหนี้ เกิดขึ้นมาก มกี ารกดดนั ใหร ฐั บาลลาออก - ธนาคารแหง ประเทศไทยพยายามพยงุ คาเงินบาท โดยใชเงินสำรองเงนิ ตราตางประเทศจนหมด และตอ งกจู าก IMF จำนวน 17,200 ลา นเหรยี ญสหรฐั (financialcrisisbt. com/ สืบคน เม่ือวนั ท่ี 4 ตลุ าคม 2558) สาเหตุอนั เน่ืองมาจากความลม สลายทางเศรษฐกิจจากวิกฤติตม ยำกงุ ไดมีการนอมนำเอาปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี งของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ซ่ึงไดพระราชทานไวต้ังแต พ.ศ. 2517 ถึงแนวทาง การดำเนนิ ชวี ติ และวิถีปฏิบัตินำสูค วามสมดลุ อันสง ผลใหม ีความสุขอยางยั่งยนื โดยมอี งคประกอบสำคญั ดังนี้ • ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีตอ ความจำเปน และเหมาะสมกบั ฐานะของตนเอง สงั คม ส่งิ แวดลอม รวมทั้งวัฒนธรรมในแตละทอ งถิ่นไมมากเกนิ ไป ไมน อยเกนิ ไป และตอ งไมเ บียดเบยี น ตนเองและผอู ืน่ นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคุม ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

4 • ความมีเหตผุ ล หมายถงึ การตัดสนิ ใจดำเนินการอยางมเี หตุผลตามหลักวชิ าการ หลักกฎหมาย หลกั คณุ ธรรมและวัฒนธรรมทดี่ ีงาม โดยคำนงึ ถึงปจจยั ท่เี กยี่ วขอ งอยา งถวนถี่ “รจู ุดออ น จดุ แข็ง โอกาส อปุ สรรค” และคาดการณผ ลท่ีจะเกิดขึน้ อยางรอบคอบ “รูเ ขา รูเรา รจู กั เลอื กนำส่ิงท่ีดีและเหมาะสม มาประยกุ ตใ ช” • การมภี ูมคิ มุ กนั ในตัวทีด่ ี หมายถงึ การเตรยี มตวั ใหพ รอมรบั ผลกระทบและการเปล่ยี นแปลง ดานเศรษฐกจิ สังคม สง่ิ แวดลอ ม และวัฒนธรรมจากทั้งในและตา งประเทศ เพ่อื ใหส ามารถบริหาร ความ เสี่ยงปรบั ตวั และรับมือไดอยางทนั ทว งที ทมี่ า การประยกุ ตใ ชหลกั เศรษฐกจิ พอเพียง, 2550 กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่นั คงใหค วามสำคญั ตอการนอ มนำปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง มาขบั เคลื่อนกจิ กรรม โครงการสกู ลมุ เปา หมายมาอยา งตอเนื่อง เชน โครงการสโมสรตน กลา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ในสมัยอดีตปลดั กระทรวงฯ นายวลั ลภ พลอยทบั ทมิ อดีตปลัดกระทรวงฯ นายอสิ ระ สมชยั นำเสนอ “หลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง” และ “ทุนทางสังคม” ในการประชมุ รัฐมนตรีอาเซยี นดา นการ พฒั นาสงั คมชนบทและการขจดั ความยากจน ครงั้ ท่ี 6 ระหวา งวนั ท่ี 25-28 พฤษภาคม 2552 ณ กรงุ เทพฯ เปนตน (www.m-society.go.th สบื คน เมือ่ วันท่ี 4 ตลุ าคม 2558) โดยกระทรวงฯ ยงั ไดใหค วามสำคัญ กับยทุ ธศาสตรส ง เสริมการพฒั นาศกั ยภาพและคมุ ครองพิทักษ สทิ ธผิ ูด อ ยโอกาส ซง่ึ มีการกำหนดวิสยั ทัศน ยุทธศาสตร ดังน“้ี ผูดอยโอกาสไดรับการยอมรับสามารถพฒั นาตนเองและพ่งึ ตนเองได เขาถึงสทิ ธอิ ยางมี ศกั ดิ์ศรี มคี ณุ ภาพชวี ติ ท่ดี ี โดยการมสี วนรวมของเครือขายภาคประชาสงั คม” มีการแบงประเภทผูดอย โอกาสออกเปน 5 กลมุ ดังนี้ 1) คนยากจน 2) บุคคลเรรอน 3) ผูไมม ีสถานะทางทะเบยี นราษฎร 4) ผตู ิดเช้ือ HIV / ผปู ว ยเอดส และผไู ดรับ ผลกระทบ เชน ครอบครัว ชมุ ชน และ 5) ผพู น โทษ (www.opp. go.th สืบคน เม่ือวนั ท่ี 4 ตุลาคม 2558) ผลการขบั เคลื่อนงานดานผดู อยโอกาสในป พ.ศ. 2555 พบวา 1) มีการจัดทำมาตรฐานการสง เสรมิ สวัสดภิ าพและคมุ ครองพทิ กั ษส ทิ ธผิ ดู อ ยโอกาส เพ่อื เปนเคร่ืองมอื ชวยใหผูป ฏบิ ัตงิ านเกย่ี วกบั การดูแล ผดู อ ยโอกาสสามารถเปรยี บเทยี บและเทยี บเคียงงาน หรอื กิจกรรมท่ีมีการดำเนนิ การแลว 2) มกี ารพฒั นา รูปแบบการดำเนนิ งานคมุ ครองพทิ กั ษสทิ ธิผูดอ ยโอกาสระดับชุมชน โดยการศึกษารูปแบบการคมุ ครอง และพทิ ักษส ิทธผิ ดู อยโอกาส ในเชงิ บรู ณาการระหวางหนวยงานเครือขา ยระดับชุมชน 2 ระดบั คือ ระดบั จงั หวัดและระดบั ตำบล 3) มกี ารรว มกับสำนกั มาตรฐานการพฒั นาสังคมและความม่นั คงของมนษุ ย (สมพ.) นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพือ่ ผูด อ ยโอกาส

5 ในการคุมครองพิทักษส ิทธผิ ทู ่ีไมม ีสถานะทางทะเบยี นราษฎรตามยทุ ธศาสตรก ารจดั การปญ หาสถานะและ สทิ ธขิ องบุคคลตามมติ ครม. รวมกับคณะทำงานพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ และกลมุ เปา หมายเฉพาะกลุมชุมชน เมอื ง คนจนเมอื ง และคนเรร อน เพ่ือพจิ ารณากำหนดกลมุ เปา หมายทีส่ มควรไดร บั การจดั สวัสดิการสงั คม 4) มกี ารจัดต้ังงบประมาณเงนิ อุดหนนุ เพ่ือสนบั สนนุ บทบาทองคกรพัฒนาเอกชนในการดำเนนิ งานพัฒนา และคุมครองพิทกั ษสทิ ธิผดู อยโอกาส ปละ 5.4 ลานบาท เพ่อื สง เสริมสนับสนนุ บทบาทและศกั ยภาพ ขององคก ารเอกชนในการดำเนนิ งานพัฒนาและคุม ครองพิทักษสิทธผิ ูดอ ยโอกาส จากการเสวนาเวทภี าคประชาชนเรือ่ ง “ฐานความคุมครองทางสังคมในประเทศไทย” พบวา จากวิกฤตเศรษฐกจิ ในอดตี สหประชาชาตมิ ีมตผิ ลกั ดันใหท ุกประเทศสรา งหลักประกนั ขนั้ พืน้ ฐาน โดย ขอ เดนของแนวคิดความคุมครองทางสังคมข้ันพนื้ ฐานตอ งมีความชัดเจน น่ันคือ ประชาชนทุกคนตอง สามารถเขา ถึงบรกิ ารสขุ ภาพทจี่ ำเปน ตามทีป่ ระเทศกำหนด และประเทศตอ งมีระบบความม่นั คงทาง รายไดใหก บั ประชาชนทุกกลมุ อายใุ นระดับที่เหนือกวาเสน ความยากจนของประเทศ สำหรบั ความคุมครอง ทางสังคมขนั้ พ้ืนฐานของประเทศไทย พบวา ระดบั ความคมุ ครองทางสงั คมข้ันพื้นฐานของประเทศไทย อยใู นระดับพอใชเ ทา นัน้ แมวาประเทศไทยจะประสบความสำเรจ็ กบั การใหห ลักประกนั สขุ ภาพ ถว นหนา แตย งั มคี วามคุม ครองทางสงั คมอ่นื ๆ ทป่ี ระชาชนทุกภาคสวนไมสามารถเขาถึงระบบสวสั ดกิ าร เหลาน้ีได เชน การประกันรายได ชวยเหลือบุตร ซ่งึ จะเหน็ ไดชดั เจนในกลุมวยั แรงงานระหวา งแรงงาน นอกระบบและในระบบ อีกทง้ั สวัสดกิ ารทางสังคมยงั ขาดความมน่ั คงหรอื ไมสามารถยดึ ถือเปน หลักประกัน ใหกบั ประชาชนในประเทศไทยได (www.social-protection.org สบื คนเมอื่ วนั ที่ 4 ตุลาคม 2558) สอดคลอ งกบั การศกึ ษาของ ทิพาภรณ โพธ์ถิ วลิ และ ระพีพรรณ คำหอมเรื่อง สถานการณปญ หา ของผูดอ ยโอกาส พบวา ปญหาผดู อยโอกาสมีการขยายตวั เพ่ิมขน้ึ อยางตอ เน่อื งมคี วามสลบั ซบั ซอ น ทำให ยากลำบากในการทำความเขาใจตอ สาเหตแุ ละปญหาท่แี ทจ ริง ผดู อ ยโอกาสสว นใหญม อี งคป ระกอบของ ความดอยโอกาสซบั ซอนหลายลกั ษณะ ประเดน็ สำคัญท่ีคลา ยคลึงกัน คอื 1) ความไมพ รอมของหลักฐาน อันเปน อปุ สรรคตอ การเขาถึงสิทธเิ กยี่ วกบั บรกิ ารและการรบั รอง สิทธิความเปนพลเมือง 2) การไมมี กฎหมายรองรับสิทธิคนเรรอ นและแรงงานตา งดา วและ การทีก่ ฎหมายไมเ ออื้ ตอ การไปใชสทิ ธิและบรกิ าร ทางสงั คมของกลุม เปา หมายผดู อยโอกาส 3) ปญหาท่เี ก่ียวขอ งกบั เด็กและสตรี พบในกลุมเปา หมาย ผดู อ ยโอกาสทุกกลมุ เนือ่ งจากทงั้ เด็กและสตรีเปน ผทู ่ีออ นแอ จึงถกู เอารดั เอาเปรยี บไดงาย 4) การไม ยอมรับการถกู กดี กันไมไดร ับความเปนธรรมเขาไมถงึ สทิ ธิและบริการทางสังคม โดยเฉพาะสิทธิและบริการ ทางดานการศึกษา การประกอบอาชพี หลักประกันและบริการสุขภาพ ฯลฯ และ 5) ปญ หาเก่ยี วกบั การบรหิ ารจัดการ ไดแก งบประมาณและบคุ ลากรไมเพยี งพอคณุ ภาพของบุคลากรกฎระเบียบทเ่ี ขม งวด ขาดความยดื หยุนและการไมร ักษาความลับของกลมุ เปาหมายนโยบาย แผนยุทธศาสตร มาตรการทาง สงั คมของรัฐเกีย่ วกบั ผดู อยโอกาสยงั ขาดความชัดเจน กฎหมายทเี่ กยี่ วของกบั การพัฒนา คุม ครอง และ พทิ ักษส ิทธผิ ดู อ ยโอกาสมอี ยมู าก ทง้ั ทีเ่ ปนกฎหมายสากล กฎหมายแมบทของประเทศ กฎหมายท่ี เกี่ยวขอ งเฉพาะดานหรอื เฉพาะกลมุ เปาหมาย เชน พรบ. คุมครองเดก็ พ.ศ. 2546 พรบ.ปองกัน ปราบปรามการคา หญิงและเดก็ พ.ศ. 2540 พรบ.คนขอทาน พ.ศ. 2454 พรบ.หลักประกันสขุ ภาพ แหง ชาติ พ.ศ. 2545 พรบ. การศึกษาแหง ชาติพ.ศ. 2542 ฯลฯ ขอสังเกตจากการศกึ ษา คอื กฎหมาย หรือพระราชบญั ญัตทิ ่ีใชในการทำงานกับกลมุ เปา หมายผดู อ ยโอกาส สว นใหญย ังลาหลงั ไมมกี ารปรบั ปรงุ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

6 แกไ ขขอกฎหมายใหเอ้อื ตอ การทำงานในมิตใิ หมข องสงั คม แมปจจบุ ันจะมคี วามพยายามในการปรบั ปรุง แกไขและบญั ญตั กิ ฎหมายใหมๆ หลายฉบบั ขึ้นมา แตก็พบวายงั ไมเพยี งพอ และไมค รอบคลมุ กลมุ เปาหมาย ท่มี อี ยู เชน มคี วามพยายามปรบั ปรงุ กฎหมายคนขอทาน พ.ศ. 2454 แตก ็ยงั เปน กฎหมายทีเ่ กี่ยวขอ งเฉพาะ คนขอทาน ไมครอบคลมุ กลมุ คนเรร อนอีกหลายลกั ษณะทนี่ อกเหนือจากคนขอทาน นอกจากนีย้ ังพบวา การบงั คบั ใชก ฎหมายยังขาดประสทิ ธิภาพ และเปนอปุ สรรคตอการเขา ถึงสทิ ธิและบริการทางสงั คมของ กลมุ เปา หมายผดู อ ยโอกาสอกี ดวย (http://swhcu.net/km/mk-articles/sw-km/101-t-dg.html สบื คน เม่อื วันท่ี 4 ตุลาคม 2558) จากสภาพปญหาผูดอยโอกาสมกี ารขยายตวั เพ่ิมขนึ้ อยา งตอเนอ่ื ง มคี วามสลบั ซบั ซอน ทำใหย าก ลำบากในการทำความเขา ใจตอ สาเหตแุ ละ ปญ หาทแี่ ทจริงจงึ เปนจดุ เรม่ิ ตนของความสนใจ ในการศึกษา วิจยั ถึงนวตั กรรมการประยุกต เศรษฐกิจพอเพยี ง เพอ่ื นำไปสูก ารพัฒนาการคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสม ตอ กลมุ ผูดอยโอกาสในชุมชน เพอ่ื ประโยชนในการเสนอแนะแนวนโยบายและเพ่อื เปนแนวทางในการ ปฏิบัตงิ านของหนวยงาน ขา ราชการและเจา หนาที่ รวมทง้ั องคกรปกครองสว นทอ งถ่นิ ตอ ไป 6. วตั ถปุ ระสงคของโครงการวิจัย 6.1 เพื่อศกึ ษาสถานการณป ญหาทางสังคมของผูดอยโอกาส 6.2 เพือ่ ศกึ ษาประยกุ ตใ ชเศรษฐกจิ พอเพยี งเพ่อื การคุมครองทางสังคมท่ีเหมาะสมของผดู อยโอกาส 6.3 เพ่ือเสนอนวัตกรรมเศรษฐกจิ พอเพียงทีส่ อดคลองกับความตอ งการการคมุ ครองทางสงั คม เพือ่ ผูด อยโอกาส 7. ขอบเขตของโครงการวิจัย 7.1 รปู แบบการวิจัย เปน การวจิ ัยเชิงคุณภาพโดยมุงศกึ ษาถึงวิถีชวี ติ ความเปน อยูใ นมิติทาง เศรษฐกจิ สังคมและวัฒนธรรม สถานการณผ ดู อยโอกาสในพน้ื ที่ การคุมครองทางสังคม และการประยุกต ใชเ ศรษฐกจิ พอเพยี งในชมุ ชนทมี่ ใี นปจจุบนั เพ่ือสรางนวตั กรรมในการแกไ ขปญ หามาตรการการคุม ครอง ทางสังคมท่ีเหมาะสมกบั ผดู อยโอกาสในชมุ ชน 7.2 ขอบเขตการศกึ ษา การศึกษาครัง้ น้ีดำเนินการในพ้ืนทเ่ี ขต ดังนี้ ขอบเขตพน้ื ท่ี คดั เลือกกรณศี ึกษาจากสถิตผิ ูดอ ยโอกาสในเขตรับผิดชอบของ สำนกั งาน สงเสรมิ และสนบั สนุนวิชาการ 1-12 จำนวน เขตรบั ผดิ ชอบละ 1 พืน้ ท่ี รวม 12 พน้ื ที่ โดยมีวิธีการ คดั เลือกกรณีศึกษาจากพ้นื ที่ดงั น้ี - ฐานขอ มูลสถิตขิ องสำนกั งานสถติ แิ หงชาติ - ฐานขอ มลู ทางดานสังคมของสำนักงานพัฒนาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย - ฐานขอ มูลสถานการณท างสงั คมของ สำนกั งานสงเสรมิ และสนับสนุนวิชาการ 1-12 ยอนหลัง 2 ป นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผูดอยโอกาส

7 นยิ ามศัพทปฏบิ ตั กิ าร นวตั กรรม หมายถึง การคน หาวธิ ีการดำเนินกจิ กรรมโดยการคน หาแนวทางการปฏบิ ตั ใิ หมๆ หรือดัดแปลง จากแนวปฏิบัตทิ ่ีมีอยแู ลวใหเ หมาะสมกับบริบททางสงั คมและในพนื้ ที่ จนสาสมารถแกไขปญ หาทเี่ กดิ ขน้ึ กบั ตนเองและสังคมได ทำใหเกดิ การพัฒนาคณุ ภาพชีวติ ทด่ี ีขน้ึ เศรษฐกจิ พอเพยี ง หมายถึง การนอมนำหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรบั ใชก ับตนเอง ครอบครวั และชุมชนโดยยดึ หลกั คุณธรรม ศีลธรรม ความพอเพียง มีเหตุผล มีภูมิคมุ กันทด่ี ตี อการเปลี่ยนแปลงทาง สังคม เศรษฐกิจ วัฒนธรรม การคมุ ครองทางสังคม หมายถงึ การดำเนนิ การปอ งกัน ระวงั รกั ษา ปกปองรกั ษา ประชาชนในสงั คมให สามารถทีจ่ ะดำเนนิ ชวี ิตอยใู นสังคมอยา งมคี ณุ ภาพ ผูดอ ยโอกาส หมายถงึ ผทู ่ีมโี อกาสที่จะไดร ับในสงิ่ ที่ดนี อ ยกวาผอู ื่นทั้งจากชุมชน สังคมและภาครัฐ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคุม ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

8 “…การดำรงชีวติ ทีด่ .ี ..จะตองปรบั ปรุงตวั ตลอดเวลา การปรับปรุงตวั จะตอ งมคี วามเพยี ร และความอดทนเปนท่ตี ้ัง ถาคนเราไมห มั่นเพียร...ไมมคี วามอดทน ก็อาจจะทอใจไปโดยงาย เมอ่ื ทอใจไปแลว ...ไมม ที างทจ่ี ะมชี ีวิตเจริญรุงเรืองแนๆ ...” พระราชดำรสั พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช พระราชทานแกครแู ละนกั เรียน โรงเรยี นจิตรลดา 27 มนี าคม 2523 “…คนเราจะเอาแตไ ดไ มได คนเราจะตองรับและจะตองให หมายความวาตอไป และเดี๋ยวนี้ดว ย เมอ่ื รับสง่ิ ของใดมา ก็จะตองพยายามให. ..” สวนหนึ่งจากพระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช พระราชทานแกนกั ศกึ ษามหาวิทยาลยั ขอนแกน วันที่ 20 เมษายน 2521 นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

9 แนวบคิดทททฤษ่ี ฎ2ีและ วรรณกรรมทเี่ ก่ยี วขอ ง นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

10 “...เราไมเ ปน ประเทศรำ่ รวย เรามพี อสมควร พออยูได แตไ มเปน ประเทศทีก่ าวหนาอยา งมาก เราไมอ ยากจะเปน ประเทศกา วหนาอยา งมาก เพราะถา เราเปน ประเทศกา วหนาอยางมากกจ็ ะมีแตถอยหลงั ประเทศเหลา นัน้ ทเ่ี ปน ประเทศอตุ สาหกรรมกา วหนา จะมีแตถ อยหลงั และถอยหลังอยา งนากลัว แตถ าเรามีการบรหิ ารแบบเรียกวาแบบคนจน แบบทีไ่ มตดิ กบั ตำรามากเกนิ ไป ทำอยางมสี ามัคคีนี่แหละคอื เมตตากนั จะอยไู ดตลอดไป...” พระราชดำรสั พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เนอ่ื งในโอกาสวันเฉลมิ พระชนมพรรษา ณ ศาลาดสุ ดิ าลัย วนั ที่ 4 ธันวาคม 2534 “…สามัคคี หรือการปรองดองกัน ไมไดหมายความวา คนหนึ่งพดู อยา งหน่ึง... คนอน่ื ตอ งพดู เหมือนกันหมด ลงทายชีวิตก็ไมมีความหมาย ตอ งมคี วามแตกตางกนั แตตอ งทำงานใหสอดคลองกัน แมจ ะขัดกนั บาง...กต็ องสอดคลอ งกนั …” พระราชดำรัส พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช พระราชทานแกค ณะบคุ คลตา งๆ ในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา 4 ธนั วาคม 2536 นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

11 บทท่ี 2 แนวคิด ทฤษฎีและวรรณกรรมท่เี ก่ียวของ แนวคดิ ทฤษฎีและวรรณกรรมทเี่ กย่ี วขอ ง 2.1แนวคดิ นวัตกรรม 2.2 แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียง 2.3 แนวคดิ การคุมครองทางสังคม 2.4 แนวคดิ การพัฒนาคุณภาพชีวิตผดู อยโอกาส 2.1 แนวคดิ นวตั กรรม นวตั กรรมเกดิ จากนำแนวความคดิ ใหมห รอื การดดั แปลงจากสิง่ ท่มี อี ยูแ ลวมาใชในรูปแบบใหม อยา งไรก็ตามลกั ษณะของนวัตกรรมอาจเปนแนวคิด ส่ิงใหม วิธใี หม ความคิดใหม ผลติ ภณั ฑใ หม ดังมี รายละเอียด ดังตอไปนี้ 2.1.1 ความหมายของนวัตกรรม นวัตกรรม (Innovation) มีรากศพั ทมาจาก innovare ในภาษาลาติน แปลวา ทำสิ่งใหม ข้ึนมา ความหมายของนวตั กรรมในเชงิ เศรษฐศาสตร คอื การนำความคิดใหมหรือการใชป ระโยชนจาก ส่งิ ท่มี ีอยแู ลวมาใชรูปแบบใหม เพ่ือทำใหเ กิดประโยชนทางเศรษฐกจิ หรอื กค็ ือ “การทำในสิ่งท่ีแตกตาง จากคนอนื่ โดยอาศยั การเปล่ียนแปลงตา งๆ (Change) ทเ่ี กดิ ขน้ึ รอบตวั เราใหก ลายมาเปน โอกาส (Opportunity) และถา ยทอดไปสแู นวคิดใหมท่ีทำใหเกดิ ประโยชนต อตนเองและสังคม” แนวความคิดนี้ ไดถูกพัฒนาขึ้นมาในชวงตนศตวรรษที่ 20 โดยจะเหน็ ไดจ ากแนวคิดของนักเศรษฐอุตสาหกรรม เชน ผลงานของ Joseph Schumpeter ใน Theory of Economic Development (1934) โดยจะเนนไปที่ การสรางสรรค การวิจยั และพัฒนาทางวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี อนั จะนำไปสกู ารไดม า ซึง่ นวัตกรรม ทางเทคโนโลยี (Technological Innovation) เพอื่ ประโยชนในเชิงพาณชิ ยเปนหลกั นวตั กรรม ยงั หมายถงึ ความสามารถในการเรยี นรู และนำไปปฏิบัติใหเ กดิ ผลไดจ รงิ อีกดว ย (สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษา พืน้ ฐาน, 2549) Hughes (2004) ไดใ หค วามหมายของนวัตกรรมวา เปน การนำวธิ กี ารใหมๆ มาปฏบิ ตั ิหลงั จาก ไดผ านการทดลองหรือไดร บั การพัฒนามาเปน ขนั้ ๆ แลว เรม่ิ ต้ังแตการคิดคน (Invention) การพฒั นา (Development) ซ่งึ อาจจะเปน ไปในรปู ของ โครงการทดลองปฏิบตั กิ อน (Pilot Project) แลวจงึ นำไป ปฏบิ ตั จิ ริง ซ่ึงมีความแตกตางไปจากการปฏิบัตเิ ดิมทเ่ี คยมีมา Morton (1971) ไดใ หความหมายของนวัตกรรมวา เปน การทำใหใ หมข ้นึ อกี คร้งั (Renewal) ซงึ่ หมายถึง การปรับปรงุ สง่ิ เกา และพฒั นาศกั ยภาพของบคุ ลากร ตลอดจนหนว ยงาน หรือองคการน้ันๆ นวัตกรรมไมใ ชการขจดั หรือลม ลางสง่ิ เกาใหห มดไป แตเ ปน การปรับปรงุ เสริมแตง และพฒั นา อำนวย เดชชัยศรี (2544) ไดก ลาวไววา แนวคิดและความรใู หมท เ่ี กดิ จากการริเรม่ิ สรางสรรค เปน บอเกดิ แหง นวตั กรรม และเมื่อนำนวตั กรรมมาพิสจู นต ามขัน้ ตอนทางวทิ ยาศาสตร ผลผลิตจากการ พิสูจนไดถ กู นำมาใชอ ยางมรี ะบบเพื่อแกป ญหาตางๆ ใหเ กิดประสทิ ธภิ าพ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพื่อผูดอยโอกาส

12 จากทก่ี ลาวมาแลว สรปุ ไดว า นวัตกรรม หมายถงึ การปฏบิ ตั ิ หรอื ส่งิ ประดษิ ฐใหมๆ รวมไป ถึงผลงาน วธิ กี าร กระบวนการใหมห รือองคค วามรูใหมท ่ีไมเคยมปี รากฏมากอ น หรอื การพฒั นาดดั แปลง ปรบั ปรงุ ผลงาน วธิ ีการ กระบวนการทีม่ อี ยูแลวแตน ำมาปรบั ปรงุ หรือพฒั นาบางสวนใหไดผลดี ทนั สมยั ยิง่ ขน้ึ เพอ่ื ชว ยใหก ารทำงานไดผลดีมีประสทิ ธภิ าพและประสิทธิผลสูงกวา เดิม 2.1.2 ลักษณะของนวตั กรรม Davila Tony and other (2006) กลา ววา ลักษณะของนวัตกรรมจะตองมดี งั นี้ 1. เปน แนวคดิ หรอื ความคิดสรางสรรคใ หม ท่ีแตกตา งจากท่เี คยมใี นองคก ร 2. แนวคดิ หรือความคดิ ใหมๆ ที่ไดม าจากทีม หรอื บุคลากรในองคนน้ั ๆ 3. สิ่งทีเ่ ปน เคร่ืองมือในการนำมาใชใ นการพฒั นาองคก รอาจเปน งานประดษิ ฐ ผลผลิต กระบวนการ หรืองานบริการ ศภุ ชยั หลอโลหก าร (2550) ผูอำนวยการสำนกั งานนวัตกรรมแหงชาติ ไดก ลา วถึงลกั ษณะ ของนวตั กรรมไววา 1. สง่ิ ใหม วิธใี หม ความคิดใหม ผลิตภณั ฑใ หม 2. ความสามารถในการใชค วามรูแ ละความคดิ สรางสรรค ซง่ึ ไมจำเปน ท่จี ะตองเปน ความรู ใหมเสมอเปนความรเู ดมิ ก็ได แตต องมวี ิธคี ดิ วิธกี ารใช และวธิ ีการจดั การแบบใหมแตที่สำคญั ที่สดุ คือ ตองเกิดประโยชนท ี่เห็นเปน รูปธรรมชดั เจน 3. อาจเกดิ ขน้ึ ไดจากการผสมผสานสิ่งเกา หรอื สิ่งท่ีมีอยแู ลว คือ การสรา งเรือ่ งราวข้ึนใหม โดยเรยี บเรียงจากเคา โครงเดมิ หรอื การทำลายของเดิม เพอื่ ใหเ กดิ สง่ิ ใหมท่ีดีกวา คณะครศุ าสตร สถาบนั ราชภัฎนครราชสมี า (2546) ไดก ลาวถงึ ลกั ษณะของนวัตกรรมไว ในบทเรียนออนไลน วิชาเทคโนโลยกี ารศึกษาวา ควรประกอบดว ยลักษณะ ดงั น้ี 1. จะตองเปนการสรา งสรรคขึ้นใหม (Creative) และเปนความคิดทส่ี ามารถปฏิบัตไิ ด (Feasible idea) 2. จะตองสามารถนำไปใชไ ดผ ลจริงจงั (Practical Application) 3. มีการแพรอ อกไปสชู ุมชน (Diffusion Through) นวตั กรรม แบงเปน 3 ระยะ คือ ระยะท่ี 1 มีการประดิษฐคิดคน (Innovation) หรือเปนการปรงุ แตงของเกา ใหเ หมาะสม กบั กาลสมัย ระยะที่ 2 พฒั นา (Development) มกี ารทดลองในแหลงทดลองจัดทำอยูในลักษณะ ของโครงการทดลองปฏบิ ตั ิกอน (Pilot Project) ระยะที่ 3 การนำเอาไปปฏิบัตใิ นสถานการณท ว่ั ไป ซึ่งจดั วาเปน นวตั กรรมข้นั สมบรู ณ (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน, 2549) 2.1.3 การวดั นวัตกรรม สำนักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐานกระทรวงศึกษา (2549)ไดกลาวถงึ การจัด นวัตกรรมโดยใชตวั บง ชี้ดังน้ี นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพ่อื ผูด อ ยโอกาส

13 1. กระบวนการพฒั นานวตั กรรม มี 6 ตัวบงช้ี 1.1 วตั ถุประสงคของการพฒั นานวัตกรรม 1.2 หลักการ แนวคดิ ทฤษฎที ีใ่ ชในการพัฒนานวัตกรรม 1.3 การออกแบบนวัตกรรม 1.4 กระบวนการพัฒนานวตั กรรม 1.5 การมสี วนรว มในการพฒั นานวัตกรรม 1.6 ความสำเรจ็ ของการพัฒนานวตั กรรม 2. คณุ คาของนวัตกรรม มี 6 ตวั บงชี้ คอื 2.1 การแกปญ หา หรือการพัฒนางาน 2.2 การใชท รพั ยากรในการพัฒนานวัตกรรม 2.3 การเรยี นรรู วมกัน 2.4 การสงเสรมิ ใหเกิดกระบวนการแสวงหาความรู 2.5 การยอมรับ 2.6 การนำไปใช 3. ความเปนนวตั กรรม สรุปไดวา ในการพิจารณานวตั กรรมควรพิจารณาใน 3 ดาน คือ ดานกระบวนการพัฒนา นวตั กรรม ดานคุณคาของนวตั กรรม และดา นความเปนนวัตกรรม 2.2 แนวคดิ เศรษฐกิจพอเพยี ง 2.2.1 ความหมายของปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง จากการศกึ ษาของ พิทกั ษ สพุ รรโณภาพ (2553) ไดใหร ายละเอียดถงึ ความหมายปรชั ญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ไวดังนี้ “เศรษฐกจิ พอเพียง เปน ปรัชญาที่ชี้ถงึ แนวการดำรงอยแู ละปฏิบตั ิตนของประชาชนในทุก ระดับ ตัง้ แตร ะดับครอบครวั ระดับชุมชน จนถงึ ระดับรัฐ ทงั้ ในการพฒั นาและบรหิ ารประเทศใหดำเนนิ ไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกจิ เพ่ือใหก า วทันตอ โลกยคุ โลกาภิวัตนค วามพอเพยี ง หมายถึง ความพอประมาณความมเี หตุ รวมถึงเหตผุ ลรวมถงึ ความจำเปนทีต่ องมรี ะบบภูมิคมุ กนั ในตัวทีด่ ี พอสมควร ตอการมีผลกระทบใดๆ อนั เกดิ จากการเปล่ียนแปลงท้งั ภายนอกและภายใน ท้ังนีจ้ ะตองอาศยั ความรอบรู ความรอบคอบและความระมัดระวงั อยางยง่ิ ในการนำวชิ าการตา งๆมาใชใ นการวางแผนและ ดำเนินการทุกข้ันตอน และขณะเดียวกนั จะตองเสริมสรางพ้ืนฐานจิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจา หนาที่ ของรัฐ นักทฤษฎีและนักธรุ กจิ ในระดับ ใหมีความสำนึกในคุณธรรม ความซอ่ื สัตยสุจรติ และใหม ีความ รอบรูท เ่ี หมาะสม ดำเนินชวี ติ ดวยความอดทนความเพียร มสี ตปิ ญญาและความรอบคอบ เพ่อื ใหส มดุลและ พรอ มตอ การรองรบั การเปลยี่ นแปลงอยา งรวดเร็วและกวางขวางทัง้ ดานวัตถุ สงั คม ส่ิงแวดลอ ม และ วฒั นธรรมจากโลกภายนอกไดเ ปนอยางดี “(ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงนี้ สำนกั งานคณะกรรมการพัฒนา การเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาตไิ ดเ ชญิ ผทู รงคุณวฒุ ิในทางเศรษฐกิจและสาขาอน่ื ๆ มารวมกนั ประมวล กล่นั กรอง พระราชดำรสั และนำกราบบงั คับทูลของพระบรมราชนุญาตนำออกเผยแพร ซึ่งพระบาท สมเด็จพระเจาอยหู วั รชั กาลท่ี 9 ไดท รงพระราชทานพระบรมราชานุญาตแลว ) นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

14 พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัวรชั กาลที่ 9 ทรงเปรียบเทยี บคำวา “พอเพียง” กับคำวา “sufficiency”วา “Self-sufficiency” นัน้ หมายความวาผลติ อะไรมพี อท่ีจะใชไมต องไปขอยืมคนอ่ืนอยูไ ดด วย ตนเอง...เปนไปตามท่เี คา เรยี กวายนื บนขาของตวั เอง แตว าพอเพียงนมี้ คี วามหมายกวางขวางยงิ่ กวา น้ี อีก คอื คำวาพอ ก็พอเพยี งน้กี พ็ อแคน นั้ เอง คนเราถาพอใจในความตองการมนั กม็ ีความโลภนอ ยเมอ่ื มคี วาม โลภนอยก็เบยี ดผอู ื่นนอ ยถา ประเทศใดมคี วามคดิ อันน้ี มคี วามคิดวาทำอะไรตอ งพอเพียง ความหมายวา พอประมาณ ซ่อื ตรงไมโ ลภอยา งมาก คนเราก็อยูเปน สขุ พอเพียงนีอ้ าจจะมมี าก มมี าก อาจจะมขี องหรูหราก็ได แตว า ตองไมไ ปเบียดเบียนคนอ่นื ตองให พอเพียงนี้กพ็ อเพยี งทำอะไรกพ็ อเพียง ปฏิบตั ิงานก็พอเพยี ง..ฉะนัน้ ความพอเพียงน้กี ็แปลวา ความพอ ประมาณและมคี วามมเี หตผุ ล (4 ธนั วาคม2541) จากพระราชดำรสั เศรษฐกจิ พอเพียงจึงมิไดจ ำกัดเฉพาะของเกษตรกรหรอื ชาวไรช าวนาเพียง เทา น้นั แตเปน เศรษฐกจิ ของทกุ คนทกุ อาชีพ ท้ังมอี ยใู นเมืองและอยูใ นเมอื งและอยูใ นชนบท เชน ผูท่ี เปน เจา ของโรงงานอุสาหกรรมและบริษทั ในระบบเศรษฐกิจพอเพยี ง ถาจะตองขยายกจิ การเพราะความ เจริญเติบโตจากเน้อื ของงาน โดยอาศยั การขยายตัวอยา งคอยเปน คอ ยไป หรอื หากการจะกูย มื กก็ ระทำ ตามความเหมาะสม ไมใ ชก ูมาลงทนุ จนเกินตัวจนไมเหลอื ทใ่ี หอยูได ตองรจู ักใชจา ยไมฟ มุ เฟอ ยเกินตัว เศรษฐกิจพอเพยี ง หมายถึง เศรษฐกิจทสี่ ามารถอมุ ชตู ัวเอง (relative self-sufficiency) อยไู ดโ ดยไมตอ ง เดอื ดรอ น โดยสรา งพนื้ ฐานทางเศรษฐกจิ ของตนเองใหดเี สยี กอนคอื ตัง้ ตัวใหม พี อกินพอใช ไมใ ชมุงแตจะ ทมุ เทสรา งความเจริญ ยกเศรษฐกิจ ใหร วดเรว็ แตเ พียงอยา งเดียว เพราะผทู ม่ี ีอาชีพและฐานะเพียงพอท่ีจะ พึง่ ตนเอง ยอ มสามารถ สรางความเจรญิ กาวหนา และฐานะเศรษฐกิจขนั้ ท่ีสูงขึ้นไดต ามลำดบั ตอ ไปได ดงั พระราชดำรัสท่ที รงกลาวไววา “.......การพฒั นาประเทศจำเปน ตอ งทำตามตามลำดับขนั้ ตอน ตองสรา งพ้นื ฐานคือความ พอมพี อกนิ พอใชข องประชาชนสว นใหญเปนเบอ้ื งตน กอ นโดยวธิ กี ารและอปุ กรณท ปี่ ระหยัด แตถกู ตอง ตามหลักวิชาการเพอ่ื ไดพ น้ื ฐานท่ีม่ันคงพรอ มพอสมควรและปฏิบตั ิได .....” (อา งถึงในสุเมธตันตเิ วชกุล, 2543) อำพล เสนาณรงค (2542) กลา วไวในเอกสารประกอบคำบรรยายเรือ่ ง “ทิศทางการพฒั นา ชนบทตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี ง”ในการการประชมุ วชิ าการของสถาบันวจิ ัยพฒั นามหาวิทยาลยั ขอนแกน รว มกับชมรมศิษยเ กายพู แี อลบแี หง ประเทศไทยและกรมสงเสริมการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในวันท่ี 21 มกราคม 2542 วา เศรษฐกิจพอเพยี งหมายถึง การพยายามพง่ึ ตนเอง ชวยตัวเองใหมากท่สี ุด ท่ีจะทำไดใ หพ อมพี อมพี อกินโดยเฉพาะอาหารและทีอ่ ยอู าศยั สว นท่ไี มส ามารถผลติ เองไดกแ็ ลกเปลีย่ น หรอื ซือ้ จากภายนอกบางแตค วรซอื้ และใชจ ากของท่ีผลติ ไดใ นทอ งถิ่นหรือในประเทศมากทีส่ ดุ พยายาม กอหนี้ใหนอยท่สี ดุ และควรมชี วี ิตความเปนอยทู เี่ รียบงา ยและพอใจในสิง่ ทไ่ี ดร บั มาโดยชอบธรรม ไมฟ ุมเฟอ ย เพ่อื ใหรายจายไมเ กนิ รายรบั กลาวโดยสรปุ เศรษฐกจิ พอเพียง คือการยึดเสน ทางสายกลาง (มัชฌมิ าปฏิปทา) ในการดำรงชวี ิต โดยใชห ลักการพึง่ ตนเอง 5 ประการ คอื นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

15 1. พงึ่ ตนเองทางจติ ใจ คนที่สมบูรณพ รอ มตอ งมจี ิตใจเขมแข็ง มีจิตสำนึกวา ตนเองน้ัน สามารถ พึ่งตนเองได ดังน้นั จึงควรทีจ่ ะสรา งพลงั ผลักดนั ใหมภี าวะจติ ใจฮึกเหิมตอ สชู วี ิตดว ยความสุจริตแมอ าจจะ ไมป ระสบผลสำเรจ็ บา งกต็ าม มิพงึ ควรทอ แท ใหพยายามตอไป พึงยึดพระราชดำรัส “การพัฒนาคน” ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวรชั กาลท่ี 9 “....บคุ คลตองมรี ากฐานทางจติ ใจทดี่ ี คอื ความหนักแนนมัน่ คงในสุจรยิ ธรรมและความมงุ มั่น ทีจ่ ะปฏบิ ตั หิ นา ท่ีใหจนสำเร็จ ทัง้ ตอ งมีกุศโลบายท่ีแนนอนและบังเกดิ ประโยชนอ ันยงั่ ยนื แกต นเอง และแผนดนิ ..” 2. พง่ึ ตนเองทางสังคม ควรเสริมสรา งใหแตละชุมชนในทองถน่ิ ไดรวมมอื ชวยเหลอื เกอ้ื กลู กนั นำ ความรทู ่ีไดรับมาถายทอดและเผยแพรใ หไดรบั ประโยชนซง่ึ กนั และกนั และกัน ดงั พระบรมราโชวาทท่ีวา “…เพอ่ื ใหงานรดุ หนาไปพรอ มเพรียงกนั ไมลดหลน่ั จึงขอใหทุกคนพยายามที่จะทำงานในหนา ที่ อยา งเตม็ ท่ี และใหม ีการประสานสมั พนั ธก นั ใหดี เพื่อใหง านท้ังหมดเปนงานท่ีเก้อื หนุนสนับสนุนกัน..” 3. พึ่งตนเองไดทางทรพั ยากรธรรมชาตคิ อื การสง เสริมใหม ีการนำเอาศักยภาพของผูคนในทอ งถิ่น สามารถเสาะแสวงหาทรัพยากรธรรมชาตหิ รือวัสดใุ นทอ งถ่นิ ที่มอี ยใู หเกิดประโยชนส งู สดุ ซึ่งสง ผลใหเกดิ การพัฒนาประเทศไดอยางดียิง่ สิง่ ท่ีดีกค็ ือการประยุกตใชภ มู ิปญญาทองถ่ิน (Local Wisdom) ซึ่งมี มากมายในประเทศ 4. พงึ่ ตนเองไดทางทรัพยากรธรรมชาติ คอื การสงเสริมใหม ีการนำเอาศักยภาพของผคู นในทองถ่ิน สามารถเสาะแสวงหาทรพั ยากรธรรมชาตหิ รอื วัสดใุ นทอ งถนิ่ ทมี่ ีประโยชนส ูงสดุ ซึง่ สงผลใหเกดิ การพัฒนา ประเทศและสังคมไทย และสงิ่ สำคัญสามารถนำไปใชปฏิบัติอยา งเหมาะสม ซึง่ สอดคลองกบั พระราชดำรัส ทว่ี า “....จดุ ประสงคข องศนู ยศึกษาฯ คอื เปนสถานทส่ี ำหรับคน ควา วิจัยในทอ งที่ เพราะวา แตละ ทอ งที่ สภาพฝนฟาอากาศและประชาชนในทอ งที่ตา งๆกัน ก็มีลกั ษณะท่ีแตกตางกนั มาเหมอื นกัน...” 5.พึง่ ตนเองไดในทางเศรษฐกิจ หมายถงึ สามารถอยไู ดดวยตนเองในระดบั เบอ้ื งตน กลา วคอื แม ไมมีเงินก็ยังมีขา ว ปลา ผัก ผลไมใ นทองถิ่นของตนเองเพ่ือการยังชีพและสามารถนำไปสูก ารพฒั นา เศรษฐกจิ ของประเทศในระดบั มหภาคตอ ไปไดด วย (สุเมธ ตนั ตเิ วชกุล,2543) ดงั นัน้ การพฒั นาชมุ ชนในลักษณะเศรษฐกิจพอเพยี งจึงเปนการใช “คน” เปน เปาหมายและ เนน “การพัฒนาแบบองคร วม” หรอื “การพัฒนาอยา งบรู ณาการ” ท้ังดานเศรษฐกจิ จิตใจ สงั คม วฒั นธรรม ส่งิ แวดลอม การเมอื ง ฯลฯ โดยใช “พลังทางสงั คม”ขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาในรปู ของกลมุ เครอื ขา ย หรอื ประชาสังคม กลาวคอื เปน การผนกึ กำลังของทุกฝา ยในลักษณะ “พหภุ าค”ี ประกอบดวยภาครฐั ภาค เอกชน และภาคประชาชน 2.2.2 องคป ระกอบของปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง การพฒั นาตามหลลกั เศรษฐกจิ พอเพยี ง คือ การพฒั นาท่ตี ั้งอยบู นพ้นื ฐานของทางสายกลาง และความไมป ระมาท โดยคำนงึ ถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสรา งภูมิคมุ กนั ที่ดใี นตัว ตลอดจน ใชค วามรคู วามรอบคอบ และคุณธรรมประกอบการวางแผน การตดั สินใจ และการกระทำ โดยมหี ลักการ พิจารณาอยู 5 สว น ดงั นี้ (สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คม แหงชาต,ิ คณะ อนกุ รรมการขบั เคลือ่ นเศรษฐกจิ พอเพียง, 2005) นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่อื ผูด อยโอกาส

16 กรอบแนวคดิ เปนปรัชญาท่ีชแ้ี นวทางการดำรงอยูและปฏิบัตติ นในทางทคี่ วรจะเปน โดยมี พน้ื ฐานมาจากวิถชี วี ติ ดัง้ เดิมของสังคมไทย ซงึ่ สามารถนำมาประยุกตใชไ ดต ลอดเวลาและเปน การมองโลก เชงิ ระบบทีม่ กี ารเปล่ยี นแปลงอยตู ลอดเวลามุง เนนการรอดพนจากภัย และวิกฤตเพอ่ื ความม่นั คงและความ ย่ังยืนของการพัฒนา คณุ ลกั ษณะ เศรษฐกิจพอเพยี งสามารถนำมาประยกุ ตใชกบั การปฏิบตั ิตนไดในระดบั โดย เนนการ ปฏิบัติตนบนทางสายกลาง และการพฒั นาอยางเปน ขน้ั ตอน คำนยิ าม ความพอเพยี งจะตองประกอบดวย 3 คณุ ลักษณะพรอ มๆกนั ดงั นี้ 1. ความพอประมาณ หมายถงึ ความพอดที ไี่ มน อยเกนิ ไป และไมมากเกินไป โดยไม เบียดเบียนตนเองและผูอน่ื เชน การผลิตและบรโิ ภคท่ีอยูในระดบั พอประมาณ 2. ความมเี หตุผล หมายถึง การตดั สนิ ใจเกี่ยวกบั ระดบั ของความพอเพียงนน้ั จะตอง เปน ไปอยา งมีเหตุผลโดยพจิ ารณาจากเหตปุ จ จัยท่เี ก่ยี วของตลอดจนคำนึงถึงผลที่ คาดวาจะเกดิ ข้ึนจาก การกระทำน้นั ๆอยางรอบคอบ 3. การมีภูมิคมุ กันทด่ี ใี นตวั หมายถงึ การเตรียมตัวใหพรอ มรบั ผลกระทบและการ เปลย่ี นแปลงดานตา งๆท่จี ะเกดิ ขนึ้ โดยคำนงึ ถึงความเปนไปไดของสถานการณ ตา งๆทคี่ าดวา จะเกิดขนึ้ ในอนาคตทัง้ ใกลแ ละไกล เงอ่ื นไข การตดั สินใจและการดำเนนิ กิจกรรมตา งๆ ใหอ ยใู นระดบั พอเพยี งน้นั ตอ งอาศัยทัง้ ความรู และคณุ ธรรมเปน พน้ื ฐาน กลา วคอื 1. เงื่อนไขความรู ประกอบดวย ความรอบรเู กี่ยวกบั วชิ าการตางๆทเี่ กี่ยวขอ งอยา ง รอบคอบ ท่ี จะนำความรูเหลา นั้นมาพิจารณาใหเชอ่ื มโยงกนั เพอื่ ประกอบการวางแผนและความระมัดระวงั ในข้นั ปฏบิ ัติ 2. เง่อื นไขคุณธรรมท่จี ะตอ งเสรมิ สรา ง ประกอบดวยมคี วามตระหนกั ในคุณธรรมมี ความซอื่ สตั ย สุจริต และมคี วามอดทนมคี วามเพียร ใชสตปิ ญ ญาในการดำเนนิ ชวี ิต แนวทางปฏิบัติและผลทคี่ าดวา จะไดร บั จากการนำปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาประยุกตใ ช คอื การพฒั นาทส่ี มดลุ และยั่งยืน พรอมรบั ตอการเปล่ียนแปลงในทกุ ดา นทง้ั ดา นเศรษฐกิจ สงั คม สงิ่ แวดลอม ความรแู ละเทคโนโลยี ทางสายกลาง ท่ีมา การประยุกตใ ชห ลกั เศรษฐกิจพอเพียง, 2550 นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

17 2.2.3 ฐานคิดการพฒั นาเพอื่ ความพอเพยี ง 1. ยดึ แนวพระราชดำริในการพัฒนา “เศรษฐกจิ ” ตามข้ันตอน “ทฤษฎใี หม” 2. สราง “พลังทางสังคม” โดยการประสาน “พลังสรา งสรรค” ของทกุ ฝายในลกั ษณะ “พหุภาค”ี อาทิ ภาครัฐ องคก รพฒั นาเอกชน นกั วิชา ธุรกจิ เอกชน สือ่ มวลชน ฯลฯ เพ่อื ใชข ับเคล่ือน กระบวนการพฒั นาธุรกจิ ชมุ ชน 3. ยึด “พ้นื ท”่ี เปน หลัก และใช “องคก รชมุ ชน” เปน ศนู ยกลางการพัฒนา สว นภาคีอนื่ ๆ ทำหนา ทช่ี ว ยกระตนุ อำนวยความสะดวก สง เสริมและสนับสนนุ 4. ใช “กจิ กรรม” ของชุมชนเปน “เครือ่ งมอื ” สรา ง “การเรยี นร”ู และ “การจัดการ” รวมกนั พรอ มทัง้ พฒั นา “อาชีพที่หลากหลาย” เพอื่ เปน “ทางเลือก”ของคนในชมุ ชน ซึ่งมคี วามแตกตา งกนั ท้งั ดานเพศ วัย การศึกษา ความถนดั ฐานะเศรษฐกจิ ฯลฯ 5. สง เสรมิ “การรวมกลมุ ” และ “การสรา งเครือขา ย” องคกรชมุ ชนเพื่อสราง “คุณธรรม จริยธรรม” และ “การเรียนรทู มี่ คี ุณภาพ” อยางรอบคอบ อาทิ การศกึ ษา สาธารณสุข การฟน ฟู วัฒนธรรม การจัดการส่ิงแวดลอม ฯลฯ 6. วิจัยและพัฒนา “ธุรกจิ ชมุ ชนครบวงจร” (ผลติ - แปรรูป – ขาย – บริโภค) โดย ใหความสำคญั ตอ “การมสี วนรว ม” ของคนในชมุ ชน และ “ฐานทรพั ยากรของทองถน่ิ ” ควรเริ่มพัฒนา จากวงจรธรุ กิจขนาดเลก็ ในระดบั ทองถ่ินไปสูวงจรธรุ กิจทใ่ี หญข้ึนระดับประเทศและระดับตางประเทศ 7. พฒั นาเศรษฐกจิ ชุมชนทมี่ ี “ศักยภาพสูง” ของแตล ะเครือขา ยใหเ ปน “ศนู ยก ารเรยี นรู ธุรกจิ ชมุ ชน” ท่มี ีขอมูลขา วสารธรุ กจิ นนั้ ๆอยางครบวงจร พรอมท้ังใชเ ปนสถานที่สำหรับศกึ ษาดงู าน และฝก อบรม (สเุ มธ ตันติเวชกลุ , 2543) แนวทางเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดำรสั ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัว รัชกาลที่ 9 มี เปาหมายสงู สุดมงุ ไปสปู ระโยชนส ุขของประชาชน ชมุ ชนและประเทศชาติ ซง่ึ ความหมายของ“ประโยชนสุข” คือ การทำใหค น เศรษฐกจิ สงั คมและสงิ่ แวดลอ ม อยูในสภาวะที่สามารถดำรงอยูอยางดีงามและมีความสขุ สมบรู ณ โดยอาศยั ความเชื่อมโยงเกือ้ กูลระหวา งกนั อยางสมดุลและเหมาะสม จากการแลกเปลย่ี นความคิดเห็นของนกั เศรษฐศาสตร ในการประชมุ โตะ กลมของสถาบันวิจัย เพอ่ื การพฒั นาประเทศไทยเม่ือวนั ที่ 26 สิงหาคม 2546 และ 16 กนั ยายน 2542 นกั วชิ าการสว นหนง่ึ มี ความเหน็ วา เศรษฐกิจพอเพียง หมายถงึ การลดความอยากลงมาสรู ะดับพึง่ ตนเองไดพอเพยี งเปนสง่ิ เดยี ว กบั ภมู ปิ ญ ญาไทยและเปนการประยกุ ตศาสนาเขา มาในระบบเศรษฐกจิ ซง่ึ เปน เร่ืองจิตวิญญาณของคนใน ประเทศกับเร่อื งภูมปญ ญาของคนในประเทศ เปน ทนุ ทางสงั คมของประเทศ ซ่ึงจะตองรูจักใชเ พราะมีผล สำคัญตอ พื้นฐานและทิศทางการพัฒนาประเทศเปน ทิศทางทใี่ ชหลกั พุทธศาสนามาใชเ ปนแนวทางในการ พัฒนาประเทศ นัน่ คือ การเนน การพ่งึ ตนเอง ตองการลดความอยากมาสูใ นระดบั ท่ีพึง่ ตนเองได ตรงน้นั เรยี กวาพอดี เปน ความแข็งแรงเพราะไมตอ งพ่งึ ตองพึง่ ผูอ่ืนและจะเริ่มรสู ึกวามเี หลอื คอื เหลือเวลา เหลือ ความรู เหลอื ปญ ญา เหลือความเมตตา เหลือความเออ้ื เฟอ เหลือทุน เมื่อพบวาเหลือ ก็จะเร่มิ มีความ สามารถในการให และเมือ่ สามารถใหไ ดก็จะพบความสขุ (อภชิ ยั พนั ธเสน, 2542) ไชยยศ เหมะรัชตะ (2543) กลาวถงึ การใชชีวิตท่พี อเพียงทต่ี องมีความสัมพนั ธก ับแนวเศรษฐกิจ พอเพยี ง เพราะเศรษฐกจิ พอเพียงสำหรับปจ เจกชนนัน้ ไดแกก ารที่ประชาชนแตละคนในประเทศตางสังวรณ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคุม ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

18 ในฐานะของตนวา ความสามารถในการดำรงชวี ติ ตามสถานการณเศรษฐกิจของประเทศไทยในปจ จบุ นั น้ี เปนอยางไร เมื่อหารายไดไ ดมากกส็ มควรใชอยางประหยดั ไมตกอยูในความประมาท แตกไ็ มใชก ารใชจา ย อยา งกระเหมด็ กระแหมจ นกลายเปนคนตระหน่อี นั เปน ผลกระทบตอ การหมุนเวยี นทางเศรษฐกิจ และตอง รจู ักการแบงปน ไมเห็นแกตัว ตองชว ยเหลอื ผยู ากไรแ ละอยใู นฐานะยากแคน กวา ตนตามหลักเมตตาธรรม ในพระพุทธศาสนา สวนในกรณีท่มี ีรายไดน อ ยก็สมควรใชจ ายอยา งประหยดั ไมฟงุ เฟอเกนิ ฐานะ ตาม คานยิ มอนั ผิดพลาดที่บงั เกิดขึน้ ในสงั คมไทยขณะน้ี อันถอื ไดวาเปนการใชช ีวติ ท่ีพอเพยี งเพ่ือกภู าวะความ ลม เหลวทางเศรษฐกจิ ที่กำลังดำเนนิ อยใู นขณะน้ี เขา ทำนองการชวยเหลอื ตนเองเทา กบั การชว ยเหลือผอู นื่ ตามพุทธภาษติ ทีว่ า “ตนเปน ทีพ่ ึง่ แหงตน” สวนเศรษฐกจิ พอเพยี งในระดับประเทศซ่งึ เกี่ยวพนั กับเศรษฐกจิ มหภาคนนั้ การยึดหลกั เศรษฐกจิ พอเพียงเปน การทีผ่ ูบ รหิ ารประเทศตองเขาใจแกนแทแ หง ปญ หาเศรษฐกิจท่กี ำลังเกิดข้ึนตอประเทศไทย อันเนอ่ื งมาจากการใชจ ายอยา งฟมุ เฟอ ยตามลัทธิบรโิ ภคนยิ มของคนในชาติ ซง่ึ มีทีม่ าจากนโยบายเปด ประเทศดวยหลกั การคาเสรี และการการถายทอดขอมูลขา วสารอยา งรวดเรว็ และเปดเผยในระบอบ ประชาธิปไตยโดยปราศจากการกลน่ั กรองทางความคดิ อนั ไรเดยี งสาของ คนรนุ ใหมใ นชาติ ซง่ึ ทำใหเ กดิ การผลิตทใี่ ชทรพั ยากรหรอื ภมู ิปญ ญาไทยท่ีมอี ยูใ นประเทศ อันทำใหตองพ่ึงพาวตั ถดุ บิ จากตางประเทศ ในการผลติ สินคาเพอ่ื สนองความตอ งการอนั สูญเปลาตามคานิยมบรโิ ภคนิยมของสังคม ดังตวั อยางเชน คา นยิ มซ้อื รถยนตร าคาแพงท่ีผลติ ในตางประเทศ เพ่ือแสดงฐานะใหเ ปน ทย่ี อมรับในกลมุ สงั คมหนึง่ อันทำ ใหประเทศชาติตอ งสญู เสียเงนิ ตราในการสง่ั ซือ้ สนิ คา จากตา งประเทศ แตหากวา คา นยิ มแหง การฟงุ เฟอ ไรเหตุผล ผลทต่ี ามมาก็ยอ มทำใหค วามสูญเสียทางเศรษฐกจิ ของชาตไิ ทยไปสตู างชาตลิ ดนอยลง ดงั น้ัน การใชชวี ิตทีพ่ อเพยี งในระดับปจ เจกชน จึงมีสวนสมั พนั ธกับเศรษฐกิจพอเพียงในระดับชาตอิ ยา งไมอ าจ หลีกเลย่ี งได ณรงค โชควัฒนา (2542) ไดสะทอ นมมุ มองเกี่ยวกบั เศรษฐกจิ พอเพียงจากทัศนะ และ ประสบการณวา เศรษฐกิจพอเพยี งคอื การพัฒนาเปน ข้ันตอน ไมใชการถอยหลังเขาสรู ะบบบรรพกาล แต เปน การสรางรากฐานท่แี ขงขันในระดับชาติและตางประเทศได โดยถาชมุ ชนไดพ ฒั นาถึงจดุ ทีม่ กี ารรวมตัว กนั และใชอ งคค วามรคู วามสามารถในการพ่ึงตนเอง ใหเ ปน พันธมิตรกบั รัฐ องคก รสงั คมอน่ื ๆอยางเสมอภาค องคความรทู ีป่ ระชาชนมอี ยรู วมกับความรทู างวิทยาการใหมท่ีเขามา ทำใหช มุ ชนเขม แขง็ ในระดบั ทฤษฎี ขัน้ ท่ี 3 ซึง่ หมายความวาเราพรอมท่จี ะแขง ขนั เพอ่ื เขาสูตลาดการคาและตลาดโลก แนวคิดทฤษฎใี หมที่เนนที่เนน ความพอเพยี ง 3 ระดับ คือ เล้ยี งตนเองไดในระดบั ครอบครัวใน ระดบั ชมุ ชนมกี ารรวมพลังพัฒนาการผลติ การตลาด การพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตสวสั ดิการสังคมและสิง่ แวดลอ ม และระดับทสี่ ามในระดบั ประเทศ ท่ตี องรวมมอื เปนพันธมิตรกับแหลง เงนิ ทนุ แหลง เครอื ขายขอมลู ขา วสาร องคกรพัฒนาเอกชน หนวยงานของรฐั ในการทำธุรกิจที่แขงขันได และพัฒนาคุณภาพชีวิตบนผลประโยชน ทเี่ ทา เทยี มกันของทุกฝา ย โดยเนน วาการท่ีพ่ึงตนเองในทกุ ระดับตองเชื่อมโยงอยา งเปน ขั้นตอน เนนการ เรยี นรูแ ละการทำงานรวมกนั อยางรจู กั ชวยเหลอื แบงปน ในรูปของการใหแ ละการรับ ไมใชม งุ แสวงหากำไร สูงสดุ รวมทง้ั ยงั ตองมกี ารพึ่งพาอาศยั กันในชุมชนและระหวางชุมชนกับภาคธุรกจิ อยา งเทา เทยี มกนั กันดว ย ระบบเศรษฐกิจแบบพอเพียงทจี่ ะศกึ ษานี้เปน ระบบเศรษฐกจิ ท่ีมีจดุ แรกเรมิ่ ทต่ี ัวปจเจกบุคคลและ ครอบครัวกอน จากระดับจลุ ภาคคอื ตัวบคุ คล มีการเปน อยอู ยางพอเพียง ใชชวี ติ อยา งประหยัดไมฟุมเฟอย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

19 และไมไ ปเบยี ดเบยี นคนอ่นื ดวย ไมเ อาเปรยี บคนอื่น จนถึงระดบั มหภาคซง่ึ ขยายผลไปถงึ ระดบั ชมุ ชน มี เครอื ขา ยการผลิตท่ีสอดคลองกับตลาด การแลกเปลีย่ น แมกระท่งั การสงออกไปขายในระหวา งชมุ ชน บน พืน้ ฐานของการพึง่ ตวั เอง ท้ังในแงทุน แรงงาน และวัตถดุ บิ เสนห  จามรกิ (2541) ไดใ หค วามคิดเหน็ วา แนวความคิดเศรษฐกจิ พอเพียงเห็นวาคนจำเปน ตองกิน คนจำเปนตอ งบรโิ ภค เพราะฉะน้นั พื้นทสี่ ำคัญทสี่ ดุ ของคนก็คอื การผลติ (production) การผลติ จึงเปน สงิ่ จำเปนและสำคัญทีส่ ดุ แนวความคดิ นี้จงึ บอกวา กอ นอนื่ จะตอ งใหเกษตรกรผผู ลติ พ่งึ ตนเองใหไ ด ชุมชนตอ งพึ่งตนเองใหไ ด และทายสุดสงั คมและประเทศจึงจะพง่ึ ตนเองได ไมป ฏิเสธเรอ่ื งการคา หรอื การ แลกเปล่ียนในตลาด แตแนวคิดนี้เหน็ วา หากเกษตรกรเนน การเพาะปลูกพชื เชงิ เดีย่ วเพยี งเพราะมจี ุดมุงหมาย จะนำไปขายเพื่อเอาเงินไปซอ้ื ขา วปลาอาหารฯลฯ มาบริโภคในไมช าเกษตรกรจะเปน หน้เี ปน สนิ หมดความ เปน ตัวของตัวเอง และแมแ ตจ ะรักษาสถาบนั ครอบครวั ของตวั เองเอาไวมใิ หแ ตกสลาย ก็ยากทีจ่ ะรกั ษา เอาไวได สาเหตกุ เ็ ปนเพราะวา ราคาปจ จัยการผลติ พืชผล และสิ่งจำเปนในการดำรงชีพของเกษตรกรถูก กำหนดจากกลไกราคาทง้ั หมดและเปนท่ีคอ นขา งชัดเจนวา ราคาของปจจยั การผลิตมีแนวโนม ที่จะเพ่ิมขึ้น เรว็ กวาราคาของพืชผลของเกษตรกรทีน่ ำออกสตู ลาด นอกจากนีเ้ ปน เพราะวาเกษตรกรกา วเขาสูขัน้ ตอน ของการคาการแลกเปลีย่ นในตลาด โดยทย่ี งั ไมส ามารถพ่ึงตนเองไดใ นเร่ืองของปากทอ ง ในทางตรงกันขา ม หากเกษตรสามารถทำการผลิตขาวปลาอาหารเอาไวกินในครอบครัวไดอ ยา งเพยี งพอแลว เกษตรกรจะเปน ฝา ยกำหนดตอตลาดวาจะนำผลผลติ สว นท่ีเหลือจากการบรโิ ภคอะไรบา งและในจำนวนเทา ใดออกขายใน ตลาด ผลผลิตสวนเกินท้ังหมดทอ่ี อกสูต ลาดคือ “กำไร” ของเกษตรกรเหลานี้ โดยนยั นีเ้ กษตรกรจะกลาย เปน “ผูกำหนด” หรอื “ตวั กระทำ” (actor) ตอตลาด ไมใ ชตลาดเปน ตวั กำหนดหรือตัวกระทำตอ เกษตรกร ดงั ที่เปน อยูในปจ จบุ ัน จะเหน็ ไดว า ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไมใชระบบเศรษฐกิจแบบยงั ชพี ทีผ่ ูคนหากินแบบยงั ชพี โดย อาศยั ธรรมชาติ ไมมีการสะสม ซงึ่ เปน ไปไมได เนือ่ งจากสังคมไดเปลี่ยนแปลงไป ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปน การสบื ทอดระบบคุณคาของอดีตที่สามารถจดั การชวี ติ และพึง่ พาตนเองไดส บื ทอดคุณธรรม โดยเนน การคดิ ใหมแ ละจดั การใหมโดยอาศัยความรอบรู ความระมดั ระวงั อาศยั หลกั วิชาการในการวางแผนและ ดำเนินการทกุ ข้นั ตอน เปนระบบเศรษฐกิจในแบบคณุ ธรรม เสรมิ สรางจติ ใจของคนในชาติใหดำเนินชีวิต ดวยความอดทน ความเพยี ร มสี ตปิ ญ ญาและความรอบคอบ อนั นำไปสกู ารดำรงอยูไ ดทา มกลางกระแส ความเปลย่ี นแปลงของสังคม 2.2.4 การนอมนำ...“ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง” สูการปฏิบตั ิ ทกุ คนสามารถนอมนำหลกั ปรชั ญาฯมาเปน หลักปฏิบัติในการดำเนนิ ชีวติ ไดโดยตอง “ระเบดิ จาก ขา งใน” คือการเกดิ จิตสำนกึ มีความศรทั ธาเชอื่ มั่นเห็นคณุ คา และนำไปปฏบิ ตั ดิ วยตนเองแลวจึงขยายไปสู ครอบครัว ชุมชน องคกรสงั คมและประเทศชาตติ อ ไป แนวทางปฏบิ ัติโดยเริม่ จากตัวเองกอนดว ยการฝก จิต ขมใจตนเองและอบรมเลี้ยงดูคนในครอบครัวใหมีคณุ ธรรมกนิ อยตู ามอตั ภาพ พง่ึ พาตนเองอยางเตม็ ความ สามารถไมท ำอะไรเกินตัวไมลงทุนเกนิ ขนาดดำเนินชีวิตโดยไมเบียดเบียนตนเองและผูอ ืน่ ใฝร ูใฝศึกษาและ มกี ารพัฒนาตนเองอยางตอ เนอ่ื งเพื่อความม่ันคงในอนาคตและเปนทพี่ ึง่ ใหผูอืน่ ไดในทสี่ ดุ เชน การหาปจ จยั 4 มาเลี้ยงตนเองและครอบครัวจากการประกอบสมั มาชีพ การจัดทำบัญชรี ายรับรายจายประหยดั แตไ มใ ช ตระหนีล่ ดละเลกิ อบายมุขรูจ กั คณุ คา รจู กั ใช รจู ักออมเงินและส่ิงของเครอ่ื งใชดแู ลรกั ษาสขุ ภาพใหแขง็ แรง นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุม ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

20 มีการแบง ปน ภายในครอบครวั ชมุ ชนและสังคมรอบขางรวมถึงการรกั ษาวัฒนธรรมประเพณีและการอยู รวมกบั ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมไดอยา งเหมาะสม รวมท้งั บริหารความเสยี่ งดว ยการสราง ภูมิคุมกัน ดา นวัตถุ สังคม สง่ิ แวดลอ มและวฒั นธรรม ตัวอยางความพอเพียง เชน ถามกี ระเปา ถืออยู 4 ใบ แตอ ยากซอ้ื ใบที่ 5 ตองคำนึงถึงหลกั สำคัญในองคประกอบของปรัชญาฯ คือพอประมาณ มีเหตผุ ล และ ภูมิคมุ กนั หากซ้อื แลว ตอ งพิจารณาวา มเี งนิ พอใชถงึ สิ้นเดือนนห้ี รอื ไมหากไมพอแสดงวา ภูมิคมุ กนั บกพรอ ง จงึ ไมควรซ้ือกระเปา แตห ากมีเงนิ เดอื นมากพอไมเดือดรอนและจำเปนตอ งใชกส็ ามารถซอ้ื ไดแตร าคา ตองเหมาะสมดวย หรือหากครอบครัวมปี ญ หาเร่ืองเปนหนตี้ อ งไปดเู หตปุ จ จัยของการเปนหนีท้ ้ังท่คี วบคมุ ได และควบคุมไมได โดยลงบัญชแี บงประเภทรายรบั รายจาย หากรายจายใดสามารถควบคุมไดและเปน รายจา ยท่ไี มจำเปน กใ็ หลดหรอื ยกเลิกไปเชนโทรศัพทม ือถอื รนุ ใหมหรือส่งิ ของที่เปนอบายมุขทั้งปวง 2.2.5 ความพอเพียงในชุมชน แนวทางปฏบิ ตั คิ นในชมุ ชนมีการรวมกลมุ กนั ทำประโยชนเพ่อื สว นรวมชว ยเหลอื เก้ือกูลกัน ภายในชุมชนบนหลักของความรูรักสามัคคสี รา งเปน เครอื ขายเชื่อมโยงกนั ในชุมชนและนอกชุมชนทง้ั ดาน เศรษฐกจิ สงั คมทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ ม เชน การรวมกลุมอาชีพกลุมออมทรัพย หรือองคกร การเงินชมุ ชนสวสั ดกิ ารชุมชน การชวยดแู ลรกั ษาความสงบความสะอาดความเปน ระเบยี บเรยี บรอยรวมทัง้ การใชภ มู ปิ ญญาทอ งถ่ินและทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ มในชุมชนมาสรา งประโยชนส ขุ ไดอ ยา ง เหมาะสม ตัวอยางความพอเพยี งคนในชุมชนรว มกันศกึ ษาขอมลู ในชุมชนเพื่อใหรจู ักตวั เองชุมชนทรพั ยากร ในชมุ ชนโลกภายนอกและรสู าเหตุปญหาท่ีมาของผลกระทบตางๆ แลว รวมกนั หาวิธีแกปญ หาและวางแผน ปองกันปญ หาท่ีคาดวาจะเกดิ ข้ึนในอนาคตรวมถึงพฒั นาสิง่ ดีๆท่มี อี ยู เชนภูมปิ ญ ญาทองถิ่นและทรัพยากร ธรรมชาติแลวนำมาตอยอดเพ่อื สรา งความเปล่ียนแปลงในชมุ ชนในทางทีด่ ีข้ึนขณะเดียวกนั ตองเสริมสรา ง พื้นฐานจติ ใจของคนในชมุ ชนใหม คี วาม “รูรักสามัคคี” มีความรอบรูทีเ่ หมาะสม ดำเนินชีวิตดว ยความ อดทนรอบคอบมคี วามเพยี รมีสตปิ ญ ญาและทีส่ ำคัญคือมีความสขุ บนความพอเพยี งไมฟ ุม เฟอ ย ไมโลภ ไมต ิดการพนัน ไมเปน หน้ี ไมล ุมหลงอบายมุข ดงั ตวั อยางท่เี กิดขน้ึ ในชวงเกดิ วิกฤตเศรษฐกิจชุมชนทีไ่ ม ปฏบิ ัติเชน นี้ก็ไปไมร อดตรงขามกับชมุ ชนทปี่ ฏบิ ัติตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงก็สามารถคงความ เขม แขง็ และยืนอยูไดดว ยตนเอง (เรียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียง, 2554) 2.3 แนวคิดการคุมครองทางสงั คม ขอ มลู จาก “การประเมินการคุมครองทางสังคมจากการหารอื ระดบั ชาตเิ พอ่ื กาวสฐู านการ คมุ ครองทางสงั คมภายใตบ รบิ ทของประเทศไทย”(2556) องคการแรงงานระหวา งประเทศ และคณะ ทำงานรวมขององคการสหประชาชาติในประเทศไทยไดศ ึกษาถึงการคมุ ครองทางสงั คมทีม่ ีในประเทศไทย พบวา ฐานการคุมครองทางสังคมเปนชุดของสทิ ธแิ ละสวัสดกิ ารข้นั พื้นฐานซงึ่ เพม่ิ ขดี ความสามารถให สมาชิกทกุ คนในสงั คมไดม โี อกาสในการเขา ถงึ สินคาและบริการขน้ั พนื้ ฐานไดตลอดเวลา ฐานการคุมครอง ทางสังคมมงุ เนนให (1) ผมู ถี นิ่ พำนักในประเทศไทยทัง้ หมดสามารถเขาถึงการดแู ลสขุ ภาพท่จี ำเปนในอตั รา ทีส่ ามารถจายไดซ่งึ รวมถึงการดูแลมารดาขณะต้ังครรภและหลังคลอดดวย (2) เดก็ ทกุ คนไดร ับความมน่ั คง ทางรายไดข ัน้ พ้นื ฐานทำใหส ามารถเขาถงึ โภชนาการการศึกษา การดูแลตลอดจนสินคาและบริการอ่ืนๆ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

21 ท่จี ำเปน ได (3) ทุกคนในวยั แรงงานทไ่ี มส ามารถหารายไดเ พยี งพอโดยเฉพาะอยา งย่ิงในกรณีที่เจบ็ ปวย วางงานคลอดบตุ รและทพุ พลภาพมีความมัน่ คงทางรายไดแ ละ (4) ผมู ีถน่ิ พำนักในประเทศไทยทุกคนท่ีอยู ในวยั สงู อายุมีรายไดขัน้ พน้ื ฐานทีม่ ่ันคง (ไมวาจะเปนในรูปของเงนิ บำนาญหรือสิง่ ของ) กรอบฐานการคมุ ครองทางสังคมสามารถใชอ ธบิ ายโครงการการประกนั สงั คมการคุม ครองทาง สงั คมและการบรรเทาความยากจน กำหนดบง ชชี้ อ งวางทางนโยบายและประเดน็ ปญ หาการดำเนินงาน ตลอดจนทำใหไดขอ เสนอแนะสำหรับการออกแบบและดำเนนิ งานการคุมครองทางสังคมเพมิ่ เตมิ เพือ่ เปน หลกั ประกนั ดา นฐานการคมุ ครองทางสังคมขั้นพน้ื ฐานแกประชาชนทุกคน โดยหลกั ๆแลว ระบบการคมุ ครองทางสงั คมประกอบดว ยโครงการการประกนั สงั คมแบบจา ยเงนิ สมทบโครงการแบบใชงบประมาณจากภาษโี ดยไมตอ งจา ยเงนิ สมทบ (ทั้งแบบกำหนดกลุมเปาหมายและ แบบถว นหนา ) และโครงการประกนั สังคมแบบสมัครใจโดยไดรับเงินอดุ หนนุ บางสว นระบบการคุมครอง ทางสังคมกระจดั กระจายไปตามกองทนุ ตางๆ อาทิระบบบำเหน็จ บำนาญขาราชการของรัฐบาล กองทนุ บำเหน็จ บำนาญขา ราชการ (กบข.) ระบบสวสั ดกิ ารรกั ษาพยาบาลขา ราชการกองทุนเงินทดแทนกองทนุ ประกนั สงั คม กองทุนสำรองเลย้ี งชพี ของเอกชนทีม่ อี ยหู ลากหลายกองทุนกองทนุ สวัสดกิ ารครูโรงเรียน เอกชนหลักประกนั สขุ ภาพถว นหนกองทุนการออมแหงชาติ (กอช.) เบ้ยี ความพกิ ารถว นหนาแบบไมตอ ง จา ยเงินสมทบ เงินเบ้ียยังชีพผูสูงอายุถวนหนาแบบไมตอ งจายเงินสมทบ ระบบประกันสขุ ภาพแรงงาน ตางดา วภาคบงั คบั และนโยบายการศึกษาถว นหนา เจา หนาที่รฐั ตารางที่ 1 รายการโครงการสำหรบั เจาหนาท่ีรฐั กลมุ เปาหมาย ประเภทของสทิ ธิประโยชน สถาบัน องคก รรบั ผดิ ชอบ เจา หนาที่รฐั บำนาญ หรอื บำเหน็จ ระบบบำเหน็จบำนาญ กรมบญั ชกี ลาง เจา หนา ท่รี ฐั (เงนิ กอน) ขาราชการของรัฐบาล กระทรวงการคลงั เจาหนาทรี่ ัฐและ บำเหน็จ (เงินกอ น) กองทนุ บำเหน็จบำนาญ คณะกรรมการ บคุ คลในผทู ่อี ุปการะ การดูแลทางการแพทย ขา ราชการ (กบข.) บรหิ ารกองทุน ระบบสวัสดิการรักษา บำเหนจ็ บำนาญ พยาบาลของขาราชการ ขา ราชการ กรมบัญชกี ลาง กระทรวงการคลัง ความหมายประเภทของสทิ ธปิ ระโยชนสถาบนั องคกรรับผิดชอบ ระบบบำเหน็จ บำนาญขา ราชการของรฐั พระราชบัญญตั บิ ำเหน็จ บำนาญขา ราชการ พ.ศ. 2494 ไดส รา งระบบบำเหนจ็ บำนาญขาราชการ ของรัฐโดยขา ราชการไดร บั บำนาญหรือบำเหน็จจากรัฐบาลเมือ่ เกษียณอายรุ าชการเงินงบประมาณนมี้ า จากรายไดภาษที ว่ั ไปเจา หนา ทรี่ ฐั สามารถเลือกระหวา งการรับเงินบำเหนจ็ หรือบำนาญโดยมีเง่ือนไขวา เปนผูม ีอายคุ รบ 60 ปรับราชการเปน เวลาอยางนอ ย 25 ป หรือประสงคจ ะยุติการรับราชการเมือ่ อายคุ รบ 50 ป ผูทอี่ ายุนอยกวา 50 ป ซ่ึงรับราชการเปนเวลาอยา งนอย 10 ปม ีสิทธิไดร บั เงนิ บำเหน็จเจาหนา ที่รัฐท่ี นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพื่อผูด อยโอกาส

22 เกษียณจากงานอนั เนอ่ื งมาจากการทพุ พลภาพหรอื การบาดเจ็บจากการทำงานหรอื การสูญเสียอวยั วะใน ขณะท่ที ำงานอาจจะไดร ับบำนาญพเิ ศษซง่ึ บำเหน็จบำนาญ ที่ไดร บั จากรัฐนสี้ ามารถมอบหรือโอนสิทธิ ประโยชนไดในกรณที ่เี สียชวี ติ ดวยเหตุท่ีเกยี่ วกบั งาน หรือในระหวางการปฏิบตั งิ านบำเหนจ็ บำนาญนี้ สามารถโอนใหบ ตุ รหรือญาติได เจาหนาทีร่ ฐั ทเ่ี รม่ิ ทำงานหลังเดือนมีนาคมพ.ศ. 2540 จะเขาเปนสมาชิก กองทนุ บำเหน็จบำเหนจ็ ขา ราชการโดยอตั โนมัติ เจาหนา ที่ซึง่ ทำงานกอนเดือนมนี าคม พ.ศ. 2540 อาจ เลอื กวา จะเปน สมาชิกของกองทุนบำเหนจ็ บำเหนจ็ ขาราชการ (หรอื ไมเ ปน ) สำหรับผูท่ไี มใชส มาชิกเงิน บำเหน็จและเงินบำนาญ ในระบบบำนาญของเจาหนา ท่รี ัฐนน้ั คำนวณโดยพิจารณาจากเงนิ เดอื นสุดทา ย ทีไ่ ดร บั และไมมกี ำหนดเพดานการจา ยเงนิ บำนาญสำหรบั ผูทีเ่ ปน สมาชิกของ กบข. น้ัน ฐานเงินเดอื นสำหรับ การคำนวณการจา ยเงนิ บำเหนจ็ และบำนาญเปลย่ี นไปเปนเงนิ เดือนเฉลย่ี ของระยะเวลา 60 เดือนสุดทา ย กอ นเกษยี ณและมีการกำหนดเพดานการจา ยเงนิ บำนาญทรี่ อ ยละ 70 ของเงินเดอื นเฉลีย่ ของเงินเดือน 60 เดอื นสุดทา ยกอ นเกษียณ กองทนุ บำเหนจ็ บำนาญขา ราชการ (กบข.) พระราชบญั ญัติกองทุนบำเหน็จบำนาญขาราชการ พ.ศ. 2540 ไดจัดตง้ั กองทุนสำรองเล้ียงชพี โดยจำกัดใหเ ปน สมาชกิ กองทนุ ไดเ ฉพาะขา ราชการโดยขา ราชการทเี่ ขา รับราชการหลงั วนั ท่ี 27 มีนาคม พ.ศ. 2540 จะเปนสมาชกิ กองทุนโดยบังคบั และเจา หนาท่รี ฐั บาลอืน่ ๆสามารถเปนสมาชิกไดโดยสมคั รใจ ขาราชการจายเงินสมทบรายเดือน (ระหวางรอยละ 3 และรอ ยละ 15 ของเงินเดอื น)และรฐั บาลจาย (รอ ยละ 3 ของเงินเดอื น) ระบบสวสั ดกิ ารรักษาพยาบาลของขา ราชการแบบไมต องจายเงินสมทบ (CSMBS) ระบบสวัสดิการรกั ษาพยาบาลของขา ราชการจัดต้ังข้นึ ตามพระราชกฤษฎีกาสิทธปิ ระโยชนดาน การแพทย พ.ศ. 2553 ออกตามความในพระราชบญั ญตั ิการกำหนดหลกั เกณฑเกยี่ วกบั การจายเงนิ บาง ประเภทตามงบประมาณรายจาย พ.ศ. 2418 โครงการน้ีครอบคลุมเจา หนา ทร่ี ัฐบางกลมุ ในภาคราชการ (ขา ราชการและลูกจา งประจำ) ผเู กษียณอายรุ าชการแลว ทหารพราน (ไดร ับบำเหน็จบำนาญทหาร) พนกั งานชาวตา งประเทศทร่ี ับคา จางจากรายจายงบประมาณรฐั บาล และสญั ญาจา งไมไดระบเุ งื่อนไข เกีย่ วกบั บริการทางการแพทยแ ละผอู ยูในอปุ การะ (บตุ รที่ถกู ตองตามกฎหมายคสู มรสและบิดามารดา) โครงการนีไ้ มไ ดครอบคลมุ ถึงพนกั งานและลูกจางของรฐั จากองคก รปกครองสว นทองถิน่ และพนกั งาน รฐั วสิ าหกิจ พนกั งานและลูกจา งของรฐั ประเภทอื่น (ไดแกผูท ป่ี ฏิบัตงิ านชั่วคราวหรอื ปฏิบัติงานตามสญั ญา ทีม่ กี ำหนดเฉพาะแนน อน) หรือผูทเี่ กษียณซง่ึ เลอื กรบั เงินบำเหนจ็ โครงการน้ไี ดรับงบประมาณจากรายได ภาษสี ทิ ธปิ ระโยชนร วมถึงการรกั ษาผปู ว ยในและผปู ว ยนอก ณ โรงพยาบาลรฐั บาล โรงพยาบาลเอกชนเฉพาะ แหง หรอื โรงพยาบาลเอกชนแหง อืน่ ใดในกรณีฉุกเฉิน พนักงานและลูกจา งภาคเอกชน ตารางท่ี 2 รายการโครงการสำหรับลูกจา งและพนักงานภาคเอกชน กลุม เปา หมาย ประเภทของสทิ ธิประโยชน สถาบนั องคกรรบั ผดิ ชอบ พนกั งานและ การบาดเจบ็ จาก กองทนุ เงินทดแทน สำนักงานประกนั สงั คม ลกู จา งภาคเอกชน การทำงาน หรือการ (สำนักงานประกนั กระทรวงแรงงาน เจบ็ ปวยอนั เกย่ี ว สังคม) โครงการบงั คับ เน่อื งกับการทำงาน นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุมครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

23 กลุม เปา หมาย ประเภทของสิทธิประโยชน สถาบัน องคกรรับผดิ ชอบ พนักงานและลกู จาง สิทธิประโยชนกรณบี าดเจบ็ กองทุนประกันสังคม สำนักงานประกันสังคม ภาคเอกชน (มาตรา หรือการเจบ็ ปว ยอันไมไ ดเ กิด (สำนกั งานประกันสังคม) กระทรวงแรงงาน 33 ของพระราช จากอาชพี โครงการบังคบั สำนกั งานประกันสังคม บญั ญัตปิ ระกันสังคม) กระทรวงแรงงาน เคยประกันตนภายใต สทิ ธปิ ระโยชนกรณีการบาดเจ็บ กองทนุ ประกนั สังคม มาตรา 33 และเตม็ ใจ หรอื การเจ็บปวยอันไมไดเ กิด (สำนกั งานประกันสังคม) คณะกรรมการกำกับ จะประกนตนตอ (ตาม จากอาชพี คลอดบุตรทุพพลภาพ หลกั ทรพั ย มาตรา 39 ของพระราช เสยี ชวี ิตชราภาพเงินอุดหนนุ เพื่อ และตลาดหลกั บัญญัตปิ ระกนั สังคม) เล้ียงดูบุตร (เงินสงเคราะหบตุ ร) ทรพั ย (ก.ล.ต.) พนักงานและลกู จาง บำเหน็จ (เงินกอน) โครงการสมัครใจ ขององคก ร เม่อื เกษยี ณ กองทุนสำรองเลยี้ งชีพ ภาครฐั รฐั วสิ าหกิจ หรือสิน้ สดุ การจาง โครงการสมัครใจ และบรษิ ทั เอกชน กองทนุ เงินทดแทน พระราชบัญญตั กิ องทุนเงนิ ทดแทน พ.ศ. 2537 กำหนดบงั คบั ใหนายจา งท่ีมลี ูกจา งอยา งนอยหนึง่ คนในธุรกิจประเภทใดก็ตามยกเวน นายจา งบางกลมุ ตอ งจา ยเงินสมทบเขา กองทนุ เงนิ ทดแทน โครงการ นม้ี งุ ครอบคลุมพนักงานและลูกจา งของภาคเอกชนในระบบและแรงงานขา มชาตทิ ่ีมสี ถานะถูกตองตาม กฎหมาย ผปู ระกนั ตนมีสิทธไิ ดรับสทิ ธิประโยชนใ นกรณีการบาดเจ็บอนั เกิดจาการทำงานหรอื กรณเี สยี ชวี ิตกรณเี จบ็ ปว ยกรณีสูญหายเปนเวลาไมน อ ยกวา 120 วนั นบั จากวนั ท่เี กิดเหตถุ งึ แมว าจะมกี ารครอบคลุม ถงึ แรงงานขามชาติในหลักการ ทวาในทางปฏบิ ตั แิ รงงานขา มชาตสิ ว นใหญ ไมส ามารถปฏิบัตติ ามเงอื่ นไข สองประการทกี่ ำหนดไวใ นหนังสอื เวียนที่ รส 0711/ว751 (ออกเมอ่ื วนั ท่ี 25 ตลุ าคม พ.ศ.2544) วา แรงงาน ขามชาตติ องมีหนังสือเดินทางหรอื เอกสารจดทะเบียนของชาตติ นและนายจางตองขน้ึ ทะเบียนใหแ รงงาน ขามชาตแิ ละจา ยเงนิ สมทบเขา กองทนุ เงินทดแทนสทิ ธิประโยชนท ก่ี องทุนเงนิ ทดแทนจดั ใหน ัน้ รวมถึงเบ้ีย รายเดอื นการครอบคลุมถงึ คาใชจา ยในการฟนฟทู างการแพทยและคา ใชจ ายในการทำศพกองทนุ เงิน ทดแทนน้บี รหิ ารจดั การโดยสำนักงานประกันสงั คม กองทนุ ประกันสังคม พระราชบญั ญตั ปิ ระกันสังคมพ.ศ.25338 จดั ตัง้ ระบบประกันสังคมซง่ึ ใหสทิ ธิประโยชนบางประการ แกพ นักงานและลกู จา งในระบบ (ตามมาตรา 33) และแรงงานขา มชาติที่มสี ถานะถกู ตอ งตามกฎหมาย พระราชบัญญัตฉิ บับนีย้ ังไดจดั ต้ังโครงการอ่นื ๆอกี สองโครงการคอื พระราชบัญญัตปิ ระกนั สังคมมาตรา 39 ซ่ึงมุง ทีจ่ ะครอบคลมุ แรงงานซง่ึ เดิมอยูภายใตความของมาตรา 33 และเตม็ ใจทีจ่ ะประกนั ตนตอ (อาทผิ ูท่ี เพิง่ จะประกอบอาชพี อิสระหรือผูที่เกษียณ) และพระราชบัญญัติประกันสังคมมาตรา 40 ซง่ึ มุงครอบคลมุ แรงงานนอกระบบพระราชบญั ญัตปิ ระกนั สังคมมาตรา 33 ครอบคลุมบคุ คลท่รี บั จา งทำงานในวิสาหกจิ นอกภาคการเกษตรที่มอี ายุมากกวา 15 ปและไมเ กนิ 60 ปนายจางทกุ คนทีม่ ลี กู จางอยา งนอยหน่ึงคนตอง ขนึ้ ทะเบียนลกู จา งของตนภายใตโ ครงการนีผ้ ปู ระกนั ตนมสี ทิ ธไิ ดร ับสิทธิประโยชน 7 ประเภทคือสทิ ธิ ประโยชนก รณีการดูแลสุขภาพการบาดเจบ็ หรือการเจบ็ ปว ยอันไมไ ดเกิดจากอาชพี การคลอดบุตรความ นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพอื่ ผูดอยโอกาส

24 พิการเสยี ชีวิตวางงานชราภาพเงนิ อดุ หนุนเพอื่ การเลี้ยงดูบตุ ร (เงินสงเคราะหบุตร) (เงินจำนวน 400 บาท ตอบุตรหน่งึ คนตอ เดือนจำนวนไมเ กินสองคน) นายจางและพนกั งานและลูกจา งทีป่ ระกนั ตนจา ยเงินสมทบ จำนวนเทา กันในอัตรารอ ยละ 5 ของเงนิ เดอื นและรัฐบาลจายเงินสมทบรอยละ 2.75 ของเงนิ เดอื น (รวมทั้งสนิ้ รอยละ 12.75) ตามกฎกระทรวงกำหนดอตั ราเงินสมทบเขา กองทุนประกนั สงั คม พ.ศ. 2552 อตั ราเงินสมทบตามรอ ยละของคาจางพนกั งานและลูกจา งมีดังตอ ไปน้ี (จากวนั ท่ี 1 มกราคมพ.ศ. 2553 เปน ตนไป) ตารางท่ี 3 อัตราเงินสมทบภายใตพระราชบญั ญตั ปิ ระกันสังคม มาตรา 33 สิทธปิ ระโยชน อัตราเงนิ สมทบ อัตราเงินสมทบสงู สุด (คดิ เปนรอ ยละของรายไดท สี่ ามารถนำมาเปน หลักฐาน ตามกฎกระทรวง ในการคำนวณการประกนั ได) รวม นายจา ง พนกั งาน/ลูกจาง รัฐบาล การเจ็บปวย 4.5 1.5 1.5 1.5 4.5 การคลอดบุตร 3 1 9 การตาย 0.5 0.25 15 ทุพพลภาพ 5 2.75 28.5 ชราภาพ 73 เงินชวยเหลอื เดก็ (เงินสงเคราะหบุตร) การวางงาน 1.25 0.5 รวม 12.75 5 ตารางที่ 4 อตั ราเงินสมทบภายใตพระราชบัญญัติประกันสงั คม มาตรา 39 สทิ ธปิ ระโยชน อตั ราเงนิ สมทบ อัตราเงินสมทบสงู สุด มาตรา 39 (ไมร วมดาน (คิดเปน รอ ยละของรายไดทสี่ ามารถนำมาเปน หลักฐาน ตามกฎกระทรวง การวา งงาน) ในการคำนวณการประกนั ได) รวม นายจาง พนักงาน/ลกู จาง รัฐบาล 11.5 9 2.5 แหลงขอ มูล: สำนกั งานประกนั สงั คมพ.ศ. 2555 หมายเหตุ : ในป พ.ศ. 2555 อตั ราเงนิ สมทบท่พี นกั งานและลูกจา งและนายจา งจะตอ งจายได ลดลงจากรอยละ 5 เปนรอ ยละ 3 ในชวงหกเดอื นแรกและจากรอยละ 5 เปนรอยละ 4 สำหรับหกเดือน สดุ ทา ยเพื่อเปน มาตรการชว่ั คราวในการรับมอื กับผลกระทบของอุทกภยั (ที่มา: กฎกระทรวงพ.ศ. 2555) บุคคลสามารถประกนั ตนภายใตม าตรา 39 เมอื่ ไดป ระกันตนภายใตมาตรา 33 และไดจ ายเงินสมทบเปน เวลาไมนอ ยกวา 12 เดอื น ยุติสภาพการเปนพนักงานและลูกจางและประสงคจ ะเปนผูป ระกนั ตนตอ ไป ผูประกันตนจะจายเงนิ สมทบ จำนวน 432 บาทตอ เดอื น (รอ ยละ 9 ของเงินเดือนอางองิ ซึง่ กำหนดไวท ี่ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพอื่ ผูดอยโอกาส

25 4,800 บาท) และมสี ิทธิรับสิทธิประโยชน 6 ประเภท สิทธปิ ระโยชนกรณีการบาดเจบ็ หรือการเจบ็ ปว ยอนั ไมไ ดเ กิดจากอาชพี คลอดบุตรทพุ พลภาพเสยี ชวี ิตชราภาพอดุ หนนุ เพ่ือการเลยี้ งดูบตุ ร (เงินสงเคราะหบตุ ร) หมายเหตุ : สำนักงานประกนั สังคม (ส.ป.ส.) กำลงั พจิ ารณาเพ่ิมเงนิ เดือนอา งอิงจำนวน 4,800 บาท เนือ่ งจากเงินเดือนอางอิงระดับนซี้ ึ่งใชม าเปนเวลานานปจ จบุ นั ถือเปนอตั ราที่ตำ่ มาก เมือ่ เปรยี บเทียบ กบั คา จา งขัน้ ต่ำ 300 บาทตอวนั กองทุนสำรองเลี้ยงชพี กองทนุ สำรองเล้ียงชีพไดก อ ต้งั ขึ้นครงั้ แรกในป พ.ศ. 2526 ตามกฎกระทรวงฉบับท่ี 126 (พ.ศ. 2526) ออกตามความในประมวลรษั ฎากรวา ดว ยกองทนุ สำรองเลีย้ งชีพและตอมากระทรวงการคลังได ประกาศบังคบั ใชพ ระราชบญั ญตั ิกองทนุ สำรองเลีย้ งชพี พ.ศ. 2530 โดยมวี ตั ถุประสงคเพือ่ ใหกองทุน สำรองเลี้ยงชีพเปนกองทุนสวสั ดกิ ารและเปนหลกั ประกนั ทม่ี ่นั คงอยา งแทจริงเมือ่ ลูกจา งเกษยี ณอายหุ รือ ออกจากงานและเพ่อื ใหความคุมครองตอผลประโยชนของลูกจาง จากน้นั ไดม กี ารออกประกาศเปลีย่ นแปลง นายทะเบยี นเปนสำนกั งานคณะกรรมการกำกับหลกั ทรัพยและตลาดหลักทรพั ย (ก.ล.ต.) ทำหนาที่ดังกลาว มาจนถึงปจจบุ นั กองทนุ สำรองเลี้ยงชพี บริหารจัดการโดยบริษัทจดั การกองทุนโดยนำเงนิ ไปลงทุนในตราสาร การเงินประเภทตางๆทม่ี รี ะดับความเสย่ี งและผลตอบแทนท่แี ตกตางกนั ตามประเภทหลักทรัพยแ ละสดั สว น ทกี่ ำหนดไวในนโยบายการลงทุนที่ไดตกลงกนั ไวก บั คณะกรรมการกองทุนเงินของกองทนุ มาจากการจา ยเงิน โดยสมัครใจของลกู จาง และนายจา งในอตั รารอยละ 2–12 ของคาจา งรายเดือนโดยนายจางจะตอ งจาย เงนิ สมทบใหล กู จา งในอตั ราไมนอ ยกวา ทลี่ ูกจา งจา ยเขากองทนุ และเมื่อเกษียณอายลุ ูกจางจะไดรบั เงนิ กอ น ซึ่งประกอบดว ยเงนิ สมทบที่ตนจายเงินสมทบที่นายจา งจา ยและรายไดจ ากการลงทนุ ครูโรงเรียนเอกชน ตาราง ท่ี 5 รายการโครงการสำหรบั ครแู ละครใู หญโ รงเรยี นเอกชน กลมุ เปาหมาย ประเภทของสิทธิ สถาบัน องคกรรับผิดชอบ ครโู รงเรยี นเอกชน ประโยชน กองทนุ สวสั ดิการครู กระทรวงศกึ ษาธิการ และครใู หญ กองทนุ สำรองเลี้ยงชพี โรงเรียนเอกชน สทิ ธปิ ระโยชนส วัสดิการ (Private-School และความชว ยเหลอื ทาง Teachers’ การเงิน Welfare Fund: PSTWF) กองทุนสวัสดิการครูโรงเรยี นเอกชน (PSTWF) จัดตง้ั ขนึ้ ในป พ.ศ. 2517 เมือ่ แกไ ขพระราช บัญญตั ิ โรงเรียนเอกชน พ.ศ.2497 กองทุนนีบ้ ริหารจดั การโดยคณะอนุกรรมการมีเลขาธิการสำนักงาน คณะกรรมการสง เสรมิ การศึกษาเอกชนเปนประธานในปพ.ศ. 2551 รฐั บาลไดผ านพระราชบัญญัติโรงเรยี น เอกชนฉบับใหมและกองทนุ สวสั ดกิ ารครูโรงเรยี นเอกชน (PSTWF) เปลี่ยนสภาพเปน องคกรเอกชนบรหิ าร โดยคณะกรรมการกองทุนฯ มปี ลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ ารเปน ประธานกองทนุ สวัสดิการครโู รงเรียนเอกชน จดั ใหม กี องทนุ สำรองเลี้ยงชีพสิทธิประโยชนส วัสดิการและความชวยเหลอื ทางการเงนิ แกผ อู ำนวยการครู และบุคลากรทางการศึกษาโรงเรียนเอกชน ครแู ละลูกจา งจา ยเงนิ สมทบรายเดือน (ไมเกินรอยละ 3 ของ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

26 เงินเดือน) โรงเรยี นเอกชน (จา ยเงินสมทบเทา กับทส่ี มาชิกแตละคนจา ย) และกระทรวงศึกษาธิการ (จาย สองเทา ของเงนิ สมทบท่ีสมาชิกจาย) แรงงานในภาคเศรษฐกิจนอกระบบ ตารางท่ี 6 รายการโครงการสำหรับแรงงานในภาคเศรษฐกจิ นอกระบบ กลุมเปา หมาย ประเภทของสทิ ธิประโยชน สถาบัน องคก รรบั ผิดชอบ สิทธปิ ระโยชน แรงงานในภาคเศรษฐกจิ ชุดท่ี 1 – กรณเี จ็บปว ย กองทนุ ประกันสงั คม สำนักงานประกนั นอกระบบ กรณีทุพพลภาพและ (สำนักงานประกนั สงั คม) สังคมกระทรวงแรงงาน (มาตรา 40 แหง กรณีเสยี ชวี ิต โครงการแบบสมัครใจ พ.ร.บ.ประกนั สงั คม) สิทธปิ ระโยชน ชดุ ที่ 2 - กรณเี จ็บปวย กรณีทุพพลภาพและ กรณีเสียชีวติ กรณชี ราภาพ (บำเหน็จ/ เงินกอ น) แรงงานในภาคเศรษฐกิจ การดแู ลดานการแพทย หลกั ประกันสุขภาพ สำนักงานหลักประกนั นอกระบบ (ผทู ไ่ี มได ถวนหนา (UCS) สุขภาพแหง ชาติ ประกันตนทกุ คน) กระทรวงสาธารณสุข คนพกิ ารในภาค เบ้ยี ความพกิ าร เงนิ ชว ยเหลอื ทไี่ มต อ ง องคก รปกครองสวน เศรษฐกิจนอกระบบ จายเงินฃสมทบโดยถวน ทอ งถิน่ (อบต.) ภายใต หนาสำหรับผทู พุ พลภาพ ความรับผดิ ชอบ ของกระทรวงมหาดไทย ผูไ ดร ับเชื้อเอชไอวี/เอดส เงินชวยเหลือกรณผี ูไดรบั เงินชวยเหลอื ทไ่ี มต องจาย องคก รปกครองสว น เช้ือเอชไอวี/เอดส เงนิ สมทบโดยถว นหนา ทองถน่ิ (อบต.) ภายใต สำหรบั ผตู ิดเชอื้ เอชไอวี/ ความรับผดิ ชอบของ เอดส กระทรวงมหาดไทย ผสู งู อายทุ ี่ไมไดรับ เบย้ี ยังชีพผูสูงอายุ เงนิ ชวยเหลือทไ่ี มต องจา ย องคก รปกครองสวน บำเหนจ็ บำนาญชราภาพ เงินสมทบโดยถว นหนา ทอ งถน่ิ (อบต.) ภายใต สำหรบั ผสู งู อายุ ความรับผิดชอบของ กระทรวงมหาดไทย ผูท ี่ทำงานในภาคเศรษฐกิจ บำนาญผูส งู อายหุ รอื กองทนุ การออมแหงชาติ กองทนุ การออมแหง ชาติ นอกระบบ บำเหนจ็ /เงินกอน ภายใตสำนักงานเศรษฐกิจ (ผูทไี่ มไ ดป ระกันตน (กำลงั ทบทวน) – การคลัง ท้งั หมด) ยงั ไมไ ดดำเนินการ นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอ่ื ผูด อ ยโอกาส

27 กองทนุ ประกันสงั คม พระราชบญั ญตั ปิ ระกนั สังคม พ.ศ. 2533 จัดตงั้ โครงการอกี โครงการหน่งึ เพอื่ ครอบคลุมผทู ี่ ทำงานในภาคเศรษฐกิจนอกระบบภายใตมาตรา 40 บคุ คลท่ีมีอายมุ ากกวา 15 ปแ ละไมเกนิ 60 ป และ ไมไ ดเปนผูประกนั ตนภายใตมาตรา 33 หรือมาตรา 39 อาจขึ้นทะเบียนภายใตมาตรา 40 ของพระราช บัญญตั ิการประกันสงั คมกลุมเปา หมายนโี้ ดยหลักแลว ประกอบดว ยผูทท่ี ำงานในภาคเศรษฐกิจนอกระบบ ท้งั นม้ี ีการทบทวนรูปแบบโครงการในเดอื นพฤษภาคม พ.ศ. 2553 (พระราชกฤษฎกี ากำหนดหลักเกณฑ และอัตราการจายเงนิ สมทบประเภทของประโยชนทดแทนตลอดจนหลกั เกณฑแ ละเงอื่ นไขแหง สิทธใิ นการ รับประโยชนท ดแทนของผูประกันตนพ.ศ. 2554) โดยไดร บั งบประมาณอุดหนุนบางสวนจากรัฐบาล (แมว าเงินอดุ หนนุ นไ้ี มไ ดกำหนดไวใ นกฎหมายและอาจมกี ารเปลีย่ นแปลงตามนโยบายรฐั บาล) และโครงการ นีเ้ สนอชุดสิทธปิ ระโยชนส องประการคือ • สำหรบั เงนิ สมทบ 100 บาทตอเดือน (แรงงานในภาคเศรษฐกิจนอกระบบจาย 70 บาทและ รัฐบาลจา ย 30 บาท) สิทธิประโยชนชดุ ที1่ ครอบคลมุ กรณเี จ็บปว ย (สทิ ธิประโยชน 200 บาทตอ วันจำกดั ไวท่ี 20 วันตอป และสำหรบั การดูแลผูป ว ยซงึ่ พักรักษาเปนผูปวยในอยางนอ ยสองคนื เทานั้นหากเขา รับ การรกั ษา ณ โรงพยาบาลหนง่ึ คนื สมาชิกจะไมมสี ทิ ธิท่ีรบั สทิ ธิประโยชนใ ดๆหากเขารับการรักษาสองคืน สมาชิกจะไดรับสทิ ธปิ ระโยชน 400 บาท หากเขารบั การรกั ษาสามคนื สมาชิกจะไดร บั สทิ ธิประโยชน 600 บาทและอน่ื ๆตามรายละเอียดทีก่ ำหนด) กรณีทพุ พลภาพ (การชดเชยรายได) จำนวนระหวาง 500 และ 1,000 บาทตอ เดอื นเปน เวลา 15 ป) และเสยี ชีวิต (เงินกอนจำนวน 20,000 บาท) • สำหรบั เงินสมทบ 150 บาท (แรงงานในภาคเศรษฐกิจนอกระบบจาย 100 บาทและรัฐบาล จายเงนิ สมทบ 50 บาท) สิทธปิ ระโยชนชดุ ที่ 2 เพมิ่ การจายบำเหน็จ/เงนิ กอนเพอื่ การชราภาพเพ่ิมจากสิทธปิ ระโยชนข อง สิทธปิ ระโยชนชุดท่ี 1 ชดุ สทิ ธิประโยชนภายใตม าตรา 40 ไมไดส ิทธปิ ระโยชนการดแู ลสขุ ภาพเนื่องจาก ระบบหลกั ประกันสุขภาพถว นหนา ใหสทิ ธิประโยชนน้ีแลว ระบบหลักประกนั สุขภาพถวนหนา พระราชบญั ญตั หิ ลกั ประกันสุขภาพแหงชาตพิ .ศ. 2545 เสรมิ มาตรา 51 ของรฐั ธรรมนูญแหงราช อาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 สว นที่ 9 วา ดวยสิทธิในการไดรบั บรกิ ารสาธารณสุขและสวัสดิการจากรฐั ซ่งึ บัญญัตวิ า ‘บุคคลยอมมสี ทิ ธเิ สมอกันในการรบั บริการทางสาธารณสุขทเี่ หมาะสมและ ไดม าตรฐานและ ผยู ากไรม ีสทิ ธิไดรบั การรกั ษาพยาบาลจากสถานบริการสาธารณสขุ ของรัฐโดยไมเสยี คาใชจ า ย’ พระราช บญั ญัติฉบบั นจี้ ัดต้งั โครงการระบบหลกั ประกนั สุขภาพถวนหนา ซ่งึ มงุ ใหก ารดูแลสุขภาพสำหรบั ผูท ี่ไมมี สวัสดกิ ารรกั ษาพยาบาลขาราชการสิทธปิ ระกันสงั คมหรอื โครงการอน่ื ๆทีร่ ฐั จัดใหม ไี มไดค รอบคลุมถงึ แมวา มาตรา 5 ของพระราชบญั ญัตกิ ำหนดวา “บคุ คลมีสทิ ธใิ นการดำรงชวี ติ ในสงิ่ แวดลอมและสภาพ แวดลอมที่เอ้อื ตอสขุ ภาพ”ภายใตพ ระราชบัญญตั ิน้มี กี ารตีความกนั วา “บุคคล” หมายถึงผูมสี ัญชาตไิ ทย ดังนัน้ กลมุ ชาติพนั ธุช นกลมุ นอยหรอื บคุ คลไรรัฐและแรงงานขามชาตไิ มไดครอบคลุม โดยโครงการนีร้ ะบบ หลักประกันสุขภาพถว นหนา จัดใหก ารรักษาดา นการแพทยท ีจ่ ำเปนทกุ ประเภทแกผรู ับสิทธปิ ระโยชนน ับ ตงั้ แตก ารรกั ษาผูปวยนอกและผูป ว ยในกรณีการดแู ลสตรมี คี รรภ การคลอดบตุ ร บริการดูแลทนั ตกรรมท่ี จำเปน ซึ่งรวมถึงฟน ปลอมอะครลิ ิก การดูแลปองกนั และการดูแลกรณีฉกุ เฉนิ ผูม ีสิทธิภายใตโครงการนี้ตอง นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคุม ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

28 ขนึ้ ทะเบยี นทสี่ ำนักงานท่ีกำหนดไวเพ่ือเลอื กหนวยบรกิ ารประจำซง่ึ เปนจุดต้ังตนในการรับบริการยกเวน ในกรณีฉุกเฉนิ หากจำเปน ตองมีการดูแลเฉพาะดานจะสง ตัวผปู ว ยไปทโ่ี รงพยาบาลระดบั ท่สี ูงขึ้นโดยไมม ี คาใชจา ยเพมิ่ เติมใดๆ โครงการน้ีใชงบประมาณจากรายไดภาษีทวั่ ไปคาใชจา ยระบบหลกั ประกันสุขภาพ ถวนหนา โอนมาจากงบประมาณรฐั บาลและใหแ กสำนกั งานประกนั สขุ ภาพแหงชาตซิ ึ่งเปน หนวยงานซือ้ บรกิ ารดแู ลสขุ ภาพสำหรบั ประชาชน เงนิ ชว ยเหลอื ท่ไี มตอ งจา ยเงินสมทบแบบถวนหนา สำหรบั คนพิการ เงนิ ชว ยเหลือทไ่ี มตองจา ยเงนิ สมทบแบบถว นหนา สำหรับคนพกิ ารจดั ต้งั โดยพระราชบัญญัติ สง เสริมและพัฒนาคุณภาพชีวติ คนพกิ าร พ.ศ. 2550 แตมีผลบังคบั ใชในปพ.ศ. 2553 (ตามระเบยี บ คณะกรรมการสง เสรมิ และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพกิ ารแหงชาตวิ าดว ยหลกั เกณฑแ ละวิธกี าร จดั สวสั ดกิ าร เบี้ยความพิการ พ.ศ.2555 และระเบยี บกระทรวงมหาดไทยวา ดวยหลักเกณฑการจายเงนิ เบย้ี พกิ ารให คนพกิ ารขององคกรปกครองสว นทอ งถน่ิ พ.ศ. 2553) ผูมีสญั ชาติไทยทีพ่ กิ ารซึ่ง 1) มภี มู ลิ ำเนาในเขตของ องคการปกครองสวนทอ งถิ่นตามการสำมะโนประชากรประชากร 2) มบี ัตรคนพกิ ารตามพระราชบัญญตั ิ สงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพกิ ารพ.ศ. 2550 และ 3) ไมไดรับการดูแลโดยทีพ่ กั พิงสวัสดกิ ารของ รฐั บาลมสี ทิ ธิท่ีจะไดร บั เบย้ี ความพิการจำนวน 500 บาทตอ เดือนเบีย้ ความพิการนี้บรหิ ารโดยองคการ บรหิ ารสว นตำบล (อบต.) ภายใตความรับผดิ ชอบของกระทรวงการมหาดไทย (ปจ จุบนั ปรับเบ้ียพกิ ารเปน 800 บาทตอ เดือน) เงนิ ชวยเหลอื ท่ีไมต องจา ยเงนิ สมทบแบบถว นหนาสำหรบั ผูต ิดเช้ือเอชไอว/ี เอดส เงินชวยเหลอื ทไ่ี มต อ งจา ยเงินสมทบแบบถว นหนาสำหรบั ผูติดเชอื้ เอชไอวี/เอดส เปนนโยบายซงึ่ กำหนดข้ึนมาเมอ่ื หลายปกอนผูม สี ัญชาตไิ ทยผตู ิดเช้อื เอชไอว/ี เอดสม สี ทิ ธิในการไดร บั เงินชวยเหลือดำรงชีพ ขัน้ ต่ำ 500 บาทตอ เดอื น (เบย้ี ยงั ชพี ขนั้ ตำ่ ) ซึ่งเงินชวยเหลือน้บี ริหารโดยองคกรบริหารสวนตำบล (อบต.) ภายใตค วามรบั ผิดชอบของกระทรวงมหาดไทย เบยี้ ยังชีพผสู ูงอายแุ บบไมต อ งสมทบ เบีย้ ยังชพี ผูส ูงอายโุ ดยพระราชบัญญัติผสู ูงอายพุ .ศ. 2546 และมีผลบังคบั ใชในปพ.ศ. 2552 (ระเบียบคณะกรรมการผูส งู อายแุ หง ชาตวิ าดวยหลักเกณฑก ารจา ยเงินเบ้ยี ยังชพี ผสู ูงอายพุ .ศ. 2552 และ ระเบียบวา ดวยหลักเกณฑและวิธีการการจายเงินเบีย้ ยังชีพผสู งู อายุพ.ศ. 2552) ภายใตโ ครงการน้ีจะมอบ เงินตามขั้นบันไดอายุแกผูม ีสญั ชาติไทยซงึ่ 1) มีอายุครบ 60 ปบ รบิ ูรณห รอื มากกวา 60 ป 2) ขึน้ ทะเบียน และย่นื คำรอ งขอรับเบย้ี ยังชพี ผสู งู อายุตอองคกรปกครองสวนทอ งถิ่น (ตองใชบตั รประจำตวั ประชาชน หรอื บตั รทมี่ รี ปู ถายซง่ึ หนว ยงานราชการเปน ผูออกใหทะเบยี นบานและสมุดบัญชธี นาคาร) 3) มภี มู ลิ ำเนา ในเขตขององคก ารปกครองสวนทอ งถิ่นและ 4) ไมเปนผทู ่ไี ดรับสวัสดกิ ารหรอื สทิ ธปิ ระโยชนจากหนว ยงาน ราชการรัฐวสิ าหกจิ หรอื องคก รปกครองสว นทอ งถ่ินนนั้ ๆ (ไดแ กบำเหนจ็ บำนาญ) อยใู นทพี่ กั พิงสวสั ดกิ าร มรี ายไดหรอื สิทธปิ ระโยชนจ ากรัฐบาลเปนประจำ (ยกเวน ผูพิการ13 หรอื ผูตดิ เชือ้ เอชไอว)ี เทา ทผี่ านมา ผสู งู อายทุ กุ คนยกเวน ผทู รี่ บั บำเหนจ็ บำนาญ จากรัฐบาล (อดีตขา ราชการ) เปนผมู ีสิทธใิ นทำนองเดยี วกัน เม่ือมกี ารจายเงนิ บำเหนจ็ บำนาญงวดแรก ภายใตกองทุนประกนั สงั คมซ่ึงจะเริม่ ในเดือนธนั วาคม พ.ศ. 2559 ผูร บั บำเหนจ็ บำนาญจากกองทนุ ประกันสงั คมจะไมมีสทิ ธริ ับเบี้ยยงั ชีพผสู ูงอายใุ นปพ .ศ. 2554 นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

29 รฐั บาล ไดเห็นชอบอนมุ ตั งิ บประมาณ เพมิ่ เตมิ เพื่อเพิ่มเงินเบย้ี ยงั ชีพผูสูงอายุรายเดอื นภายใตแผนการน้ี นับจากปงบประมาณ 2555 ซึง่ เริม่ ตน ใน เดอื นตลุ าคม 2554 ผสู ูงอายุที่มอี ายรุ ะหวา ง 60 และ 69 ป ในขณะน้จี ะไดรบั เงนิ เบย้ี ยงั ชีพเดอื นละ 600 บาทผสู งู อายทุ ม่ี ีอายุระหวา ง 70-79 ป จะไดรบั เงินจำนวน 700 บาทตอ เดือนผสู ูงอายุท่ีมอี ายุระหวา ง 80-89 ปจ ะไดร ับเงินจำนวน 800 บาทตอ เดือนและผสู งู อายุ ทมี่ ีอายุ 90 ปและมากกวาจะไดร บั เงิน จำนวน 1,000 บาทตอ เดือน กองทุนการออมแหง ชาติ (กอช.) พระราชบญั ญตั ิกองทุนการออมแหงชาติ พ.ศ.2554 จัดต้ังกองทุนการออมแหง ชาติซึ่งมงุ เปาหมาย ทีแ่ รงงานนอกระบบผูส มคั รเปน สมาชกิ ตอง : 1) เปน ผูม สี ญั ชาติไทย 2) มอี ายรุ ะหวา ง 15 ปและ 60 ป และ 3) ไมใชส มาชิกของโครงการบำนาญผสู งู อายุโครงการอ่นื ๆที่กำหนดใหมขี ึ้นโดยกฎหมายประเดน็ สุดทายนี้ไมใ ชก บั เงินชว ยเหลือผูสูงอายุทไี่ มต องสมทบเบย้ี ยงั ชพี (ผูส ูงอายสุ ามารถรบั เบี้ยยังชพี และออม ภายใตกองทุนการออมแหงชาติ) แรงงานทข่ี นึ้ ทะเบียนภายใตพระราชบัญญตั ปิ ระกันสังคมมาตรา 40 และ เลือกใชส ิทธิชดุ ท่ี 1 สามารถเปน สมาชิกของกองทุนการออมแหง ชาตไิ ดใ นทางตรงขามแรงงานที่เลอื กใช สทิ ธชิ ดุ ท่ี 2 (ซง่ึ รวมถงึ องคป ระกอบการคุม ครองผูสงู อาย)ุ ไมส ามารถเขารวมกองทุนการออมแหง ชาติ การสงเงนิ เขา กองทนุ กำหนดใหส มาชกิ สง เงินสะสมไมต ่ำกวา ครัง้ ละ 50 บาท แตไ มเ กิน 13,200 บาทตอป ขณะทร่ี ัฐบาลจา ยเงนิ สมทบเสรมิ ข้นึ อยูก บั จำนวนทส่ี มาชิกจา ยและอายขุ องสมาชิกสทิ ธิประโยชนข อง สมาชิก (ตามกฎหมาย) เงินบำนาญผสู งู อายรุ ายเดอื น (เมื่อสมาชกิ มอี ายุถึง 60 ป) กรณลี าออกจาก กองทนุ กอนอายุครบ 60 ปสมาชิกจะไดรบั เปน เงนิ กอนประกอบดว ยเงินออมของตนและรายไดจ ากเงนิ ออม ดังกลา วโดยจะไมไดเงินสมทบจากรฐั และดอกผลจากเงนิ สว นนี้ และในกรณีทส่ี มาชิกเกิดเหตทุ ุพพลภาพ สมาชิกมีสทิ ธิขอรับเงนิ สะสมและดอกผลของเงินสะสมไดโ ดยท่ีเงนิ สมทบและดอกผลของเงนิ สมทบจะ นำมาคำนวณบำนาญจายใหแกส มาชิกเม่อื อายคุ รบ 60 ป กองทนุ นี้บริหารจัดการโดยคณะกรรมการ กองทนุ ภายใตก ารกำกบั ดแู ลของกระทรวงการคลงั อยางไรก็ดีขณะนก้ี ระทรวงการคลงั อยรู ะหวางการ พจิ ารณาปรับปรงุ รูปแบบการบรหิ ารกองทุนและหลักเกณฑเกีย่ วกับผมู ีสิทธเิ ปน สมาชิกการสง เงนิ เขา กองทนุ และประโยชนตอบแทนเพ่อื ใหสมาชกิ ไดรับประโยชนม ากขนึ้ และหลีกเล่ียงความซ้ำซอนกับกองทนุ ประกนั สงั คมมาตรา 40 ของกฎหมายประกันสงั คม ตารางท่ี 7 รายการโครงการสำหรบั แรงงานขา มชาติ กลมุ เปา หมาย ประเภทของ สถาบนั องคกรรับผดิ ชอบ สทิ ธิประโยชน ประเทศกัม ูพชา สปป.ลาว เมียนมา ร แรงงานขา มชาติฐาน มสี ิทธิไดร บั สิทธิ สำนักงาน กระทรวงแรงงาน ตามบันทกึ ความเขาใจ ประโยชนใ นกองทุน ประกันสังคม ประกันสังคมและ กองทนุ เงนิ ทดแทน (จะตองเปนการ จางงานในระบบ) นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคุมครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

30 กลุมเปา หมาย ประเภทของ สถาบนั องคก รรบั ผดิ ชอบ สทิ ธิประโยชน ประเทศกัมพูชา สปป.ลาว เมียนมาร แรงงานขามชาติทข่ี น้ึ แรงงานขามชาตจิ าย ระบบประกัน กระทรวงสาธารณสขุ ทะเบียน เงนิ สมทบจำนวน 1,900 สุขภาพ กระทรวงแรงงาน แรงงานขามชาติท่ผี าน บาทและมสี ทิ ธไิ ดรบั การ แรงงานตางดา ว ไมม ี กระบวนการพสิ ูจนสญั ชาติ ตรวจสขุ ภาพและ ภาคบงั คับ กระทรวงแรงงาน ประกันสุขภาพ (CMHI) แรงงานขามชาตทิ ีไ่ มมี มีสทิ ธิไดร บั สิทธิ สำนกั งาน ไมม ี เอกสารอยางถกู ตอ ง ประโยชนในกองทุน ประกนั สังคม แรงงานขามชาติตาม ประกันสงั คมและ พระราชบัญญัตกิ ารทำงาน กองทนุ เงิทดแทน ของ (จะตอ งเปน การจาง คนตางดา วพ.ศ. 2551 งานในระบบ) (ค.ศ. 2008) ไมม สี ทิ ธไิ ดรับสทิ ธิ ไมม ี แรงงานขา มชาตทิ ่ีไมม ี ประโยชนประกนั สงั คม สำนักงานประกัน เอกสารอยางถูกตอง มีสทิ ธิไดรับสทิ ธิ สังคม ประโยชนใ นกองทนุ ประกนั สงั คมและ กองทุนเงินทดแทน (จะตอ งเปน การจา ง งานในระบบ) ไมม ีสิทธใิ นการเขารว ม ไมมี ประเทศ การประกนั สังคม อาเซียน อื่นๆ แรงงานขา มชาตทิ ่ีมาจากประเทศกมั พูชา สปป.ลาวและสาธารณรัฐแหง สหภาพเมยี นมารสามารถ เขา ประเทศไทยได ดงั น้ี (1) ตามบันทกึ ความเขาใจเรอื่ งการนำเขา แรงงานซง่ึ เปนกรอบกฎหมายระหวา ง ประเทศไทยและประเทศทงั้ สามนสี้ ำหรบั ใหแ รงงานขา มชาติทม่ี ีทักษะฝม ือแรงงานต่ำ เขาประเทศไทย ไดโ ดยถูกตอ งตามกฎหมาย (2) หรือโดยไมม ีใบอนญุ าตในการทำงานแรงงานขา มชาตติ ามบันทึกความ เขาใจไดรับใบอนญุ าตใหท ำงาน 2 ป (ตออายไุ ดหนึ่งคร้งั ) และมสี ทิ ธิไดรับสทิ ธปิ ระโยชนจากกองทนุ ประกันสังคมและกองทนุ เงนิ ทดแทนเชน เดียวกันกับแรงงานสญั ชาติไทย (เฉพาะภายใตมาตรา33) ทง้ั น้ี แรงงานจะไดรับสทิ ธปิ ระโยชนดังกลา วไดก็ตอเมื่อเปนการจา งงาน ในระบบแรงงานขามชาตทิ ไ่ี มม ีใบ อนุญาตทำงานสามารถขึน้ ทะเบียนกบั กระทรวงมหาดไทยเพอ่ื รอ งขอพำนักช่ัวคราวในฐานะทเี่ ปนสว นหน่ึง ของกระบวนการข้ึนทะเบียนน้แี รงงานขา มชาติตองข้ึนทะเบียนภายใตร ะบบประกนั สุขภาพแรงงานตา งดา ว ภาคบังคับ (CMHI) แรงงานขามชาตจิ ะไดร บั ใบอนญุ าตใหท ำงานเปนเวลาสงู สุดหนง่ึ ปและแรงงานขามชาติ เหลานี้ก็จะจดั อยใู นประเภท“แรงงานขามชาติทีข่ ้ึนทะเบยี น” (registered migrant workers) ระบบ ประกันสุขภาพแรงงานตา งดาวภาคบังคับจัดต้งั โดยประกาศกระทรวงสาธารณสุขเรื่องการตรวจสุขภาพ และการประกนั สุขภาพสำหรับแรงงานตางดา วจากประเทศสาธารณรฐั แหง สหภาพเมยี นมารประเทศสปป. นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

31 ลาว ประเทศกมั พูชา (1 กรกฎาคม 2552) เพอ่ื ใหก ารดแู ลสุขภาพแกแรงงานขา มชาติระบบประกัน สุขภาพแรงงานตา งดาวภาคบังคบั น้เี ปน เงอ่ื นไขเบอื้ งตน สำหรับแรงงานในการย่นื คำรองขอใบอนุญาตให ทำงานหรือย่ืนคำรองขอผอนปรนเพ่ือพำนักอยใู นประเทศไทยชว่ั คราวแรงงานขา มชาตจิ ายเงินสมทบ 1,900 บาทและจะมสี ทิ ธิไดรบั บริการคัดกรองสุขภาพ (600 บาท) และการประกนั สุขภาพ (1,300 บาท) นอกจากน้นั ผปู ระกนั ตนตองจา ย 30 บาทตอ การเขา รบั บริการ ณ โรงพยาบาลหน่งึ ครั้งในกรณที ต่ี นใช บรกิ ารดแู ลรักษานับตงั้ แตปพ .ศ. 2549 สำหรบั พลเมืองลาวและกัมพชู าและนับตง้ั แตป  พ.ศ. 2552 สำหรบั พลเมืองจากประเทศสาธารณรฐั แหงสหภาพเมยี นมาร แรงงานท่ีขึ้นทะเบียนตอ งผา นกระบวนการพสิ จู น สญั ชาติซง่ึ ใหโ อกาสแรงงานขามชาตเิ หลานี้มโี อกาสไดร บั สถานะถกู ตอ งตามกฎหมาย แรงงานขา มชาติที่ ผา นกระบวนการพสิ จู นสญั ชาติจะไดร บั ใบอนุญาตใหท ำงานเปนเวลา 2 ป (ตอ อายุไดหนึ่งครงั้ ) และจะมี สทิ ธไิ ดรับสิทธิประโยชนจ ากประกันสังคมเชนเดยี วกันกบั คนงานไทยแรงงานขา มชาตสิ ามารถลงทะเบยี น ภายใตก องทุนเงนิ ทดแทนและกองทนุ ประกันสงั คมภายใตมาตรา 33 เทานั้น (จะตองเปนการจางงานใน ระบบ) แมว า ในทางทฤษฎแี รงงานขา มชาติตามบันทึกความเขาใจหรือทผ่ี า นกระบวนการพิสจู นสัญชาติ สามารถขน้ึ ทะเบยี นภายใตกองทุนประกนั สงั คมและกองทุนเงนิ ทดแทนนายจา งจำนวนมากไมไดปฏบิ ตั ิ ตามกฎหมายนอกจากน้ันเมือ่ ขึน้ ทะเบยี นภายใตกองทุนประกนั สังคมแลว ก็ยากท่แี รงงานขามชาตจิ ะมีสทิ ธิ ไดรับสิทธิประโยชนบ างประการอาทิ สิทธิประโยชนกรณีวางงานและกรณีชราภาพดวยเหตผุ ลสองประการ เหตผุ ลประการแรกคือแรงงานขามชาติตอ งเดนิ ทางออกจากประเทศภายในเจด็ วนั หลังจากใหถ ูกออกจาก งานซึ่งทำใหคนงานฯ ไมส ามารถดำเนนิ การแจงสถานะใหมของตน (สถานะวางงาน) ตอกรมการจัดหางาน หรือสำนกั งานประกนั สงั คมหรือไมสามารถรายงานตอกรมการจดั หางานทุกเดือน (ตามที่ระบไุ วในโครงการ วางงาน) เหตผุ ลประการทีส่ อง คือ กรมการจัดหางานรบั คำรอ งเฉพาะจากพลเมอื งไทยจึงไมร วมแรงงาน ขามชาติทกุ คน ขณะนีไ้ ดม กี ารจดั ตง้ั กลุม ทำงานของกระทรวงแรงงานขน้ึ มาชดุ หน่งึ เพ่อื กำหนดความ เหมาะสม (และการเขา ถึง) ของสิทธปิ ระโยชนป ระกันสงั คมของไทยสำหรบั แรงงานขา มชาติและหาวธิ ีใน การปรบั นโยบายและการปฏบิ ัติเกี่ยวกบั แรงงานขา มชาตขิ องกรมการจัดหางานและสำนักงานประกนั สังคม ใหสอดคลอ งกนั ย่ิงขนึ้ แรงงานขา มชาตทิ ี่มาจากประเทศอน่ื นอกเหนือจากประเทศกัมพูชา สปป.ลาว และ ประเทศสาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร ตองปฏิบัตติ ามพระราชบญั ญตั ิการทำงานของคนตางดา วพ.ศ. 2551 เพ่อื จะทำงานในประเทศไทยแรงงานขา มชาตทิ ่ไี ดรับอนุญาตใหท ำงานในประเทศไทยภายใต พระราชบัญญตั นิ เ้ี ปน แรงงานทม่ี ที ักษะฝม อื แรงงานขามชาตกิ ลุม นที้ ำงานในภาคเศรษฐกจิ ในระบบจึงมี สิทธทิ ่ีจะไดร ับสทิ ธิประโยชนเดียวกันกับคนงานไทยแรงงานขามชาตกิ ลมุ น้มี ีสิทธขิ ้นึ ทะเบยี นภายใตกองทุน เงนิ ทดแทนและกองทนุ ประกนั สังคม ตารางที่ 8 สรปุ กรอบกฎหมาย ขา ราชการ พระราชบัญญัตพิ ระราชบญั ญัตบิ ำเหน็จบำนาญ ระบบบำเหนจ็ บำนาญขาราชการของรัฐบาล ขา ราชการพ.ศ. 2494 กองทนุ บำเหนจ็ บำนาญขา ราชการ (กบข.) พระราชบัญญัติกองทุนบำเหนจ็ บำนาญ ขา ราชการพ.ศ.2539 นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

32 ขาราชการ พระราชกฤษฎกี าเงนิ สวัสดกิ ารเกีย่ วกับการรกั ษา ระบบสวสั ดกิ ารรกั ษาพยาบาลของขาราชการ พยาบาล (พ.ศ. 2553) (CSMBS) ออกตามความในพระราชบญั ญัตกิ ารกำหนด หลักเกณฑเ กี่ยวกบั การจา ยเงนิ พนกั งาน/ลูกจา งภาคเอกชน บางประเภทตามงบประมาณรายจายพ.ศ. 2518 กองทนุ เงินทดแทน (WCF) พระราชบัญญัตกิ องทนุ เงนิ ทดแทนพ.ศ. 2537 กองทนุ ประกันสังคม (SSF) มาตรา 33 หนังสือเวยี นรส. 0711/ว.751 (ออกเมอื่ วันที่ 25 และมาตรา 39 ตลุ าคม 2554) กองทนุ สำรองเล้ียงชพี พระราชบัญญตั ิประกันสงั คมพ.ศ. 2533 กองทุนสวสั ดกิ ารครูโรงเรยี นเอกชน (PSTWF) พระราชบัญญัติกองทนุ สำรองเลี้ยงชพี พ.ศ. 2530 พระราชบญั ญตั โิ รงเรียนเอกชนฉบบั ใหมพ .ศ. 2551 คนงานในภาคเศรษฐกิจนอกระบบ พระราชบัญญัตกิ ารประกันสังคมพ.ศ. 2533 กองทนุ ประกนั สงั คม (SSF) พระราชกฤษฎีกากำหนดหลักเกณฑแ ละอัตราการจา ย มาตรา 40 (ภาคเศรษฐกิจนอกระบบ) เงินสมทบประเภทของประโยชนท ดแทนตลอดจน หลักประกนั สขุ ภาพถวนหนา (UCS) หลกั เกณฑแ ละเง่ือนไขแหง สิทธใิ นการรับ โครงการประกนั สุขภาพถวนหนา สำหรบั ประโยชนท ดแทนของผปู ระกนั ตนพ.ศ. 2554 ผูท พุ พลภาพแบบไมตอ งจา ยเงินสมทบ พระราชบัญญัติหลกั ประกนั สุขภาพแหง ชาติพ.ศ.2545 พระราชบัญญัติสง เสรมิ และพฒั นาคุณภาพชวี ิตคน เบี้ยยงั ชีพผูสูงอายแุ บบไมตอ งจายเงินสมทบ พิการ พ.ศ. 2550 กองทุนการออมแหง ชาติ • ระเบยี บคณะกรรมการสงเสริมและพฒั นาคุณภาพ ชีวิตคนพกิ ารแหงชาติ วา ดว ยหลักเกณฑและวธิ ีการจดั สวสั ดกิ ารเบี้ยความ พกิ ารพ.ศ. 2552 • ระเบยี บกระทรวงมหาดไทยวา ดว ยหลักเกณฑการ จา ยเงินเบยี้ ความพิการใหค นพกิ ารขององคก รปกครอง สว นทองถิน่ พ.ศ. 2553 พระราชบัญญัติผสู งู อายพุ .ศ. 2546 • ระเบียบคณะกรรมการผูสูงอายแุ หงชาติวาดว ย หลกั เกณฑการจายเงนิ เบย้ี ยังชพี ผสู ูงอายพุ .ศ. 2552 • ระเบียบวา ดว ยหลกั เกณฑแ ละวิธีการการจายเงิน เบี้ยยังชพี ผูสงู อายพุ .ศ. 2552 พระราชบญั ญตั ิกองทุนการออมแหง ชาตพิ .ศ. 2554 นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส

33 แรงงานขามชาติท่ีไมไ ดข ้นึ ทะเบียน ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ เรือ่ งการตรวจสขุ ภาพและ ระบบประกนั สขุ ภาพแรงงาน การประกนั สขุ ภาพสำหรบั แรงงานตางดา วทีห่ ลบหนีเขา ตา งดาวภาคบงั คับ (CMHI) เมอื งจากประเทศสาธารณรฐั แหงสหภาพเมยี นมาร ประเทศ สปป.ลาว ประเทศกมั พูชา (1 กรกฎาคม 2552) ในขณะที่ การเจรจาระดบั ชาตบิ นฐานของการประเมิน (The Assessment-Based National Dialogue: ABND): กระบวนการทมี่ ีสว นรว มเพือ่ กำหนดประเด็นเรง ดว นสำหรับการปฏบิ ัติงานของรัฐบาล ดา นการคุมครองทางสังคม ABND เปน กระบวนการเจรจาพดู คยุ ระหวางรัฐบาลหนุ สว นทางสงั คมองคกร ประชาสังคมภาควิชาการรวมท้งั ทีมงานองคก ารสหประชาชาติประจำประเทศไทย โดยมจี ดุ ประสงคเพื่อ กำหนดประเด็นเรง ดว นสาหรบั การปฏบิ ตั งิ านของรัฐบาลดานการคมุ ครองทางสังคม ABND มีพนื้ ฐานมา จากแนวคิดการคุมครองทางสังคมขนั้ พนื้ ฐาน (Social Protection Floor: SPF) ซึ่งเปนสทิ ธิเบือ้ งตน ท่ี ประชาชนทุกคนในประเทศหน่งึ พึงมกี ารคุมครองทางสังคมขน้ั พ้ืนฐานสง เสรมิ ความม่ันคงทางรายไดโดย ใหหลกั ประกนั แกป ระชาชนดงั นี้ : 1. ทกุ คนสามารถเขาถึงบรกิ ารทางสาธารณสุขข้ันพืน้ ฐานโดยถว นหนา 2. เดก็ ทุกคนสามารถเขาถึงการโภชนาการการศกึ ษาและการดแู ลไดด วยการทผ่ี ปู กครองไดร บั ส่งิ ท่ีมิใชต ัวเงนิ หรือเงินชว ยเหลอื ซ่ึงไมควรต่ำกวาเสน ความยากจนทีป่ ระเทศกำหนด 3. ทุกคนท่ีอยูในวยั ทำงานแตไ มสามารถ (หรือไมค วรเชน ในกรณตี ั้งครรภ) หาเงินมาเลีย้ งตนเอง และครอบครวั ไดอยางเพยี งพอควรมคี วามม่นั คงทางรายไดข้นั ต่ำจากการไดร บั เงนิ ชว ยเหลอื ไดร บั สิง่ ท่ี มิใชต ัวเงินหรือมรี ะบบประกันการวา งงาน 4. คนชราและคนพกิ ารมีความมั่นคงทางรายไดโ ดยการไดรับเงินชวยเหลอื สาหรบั คนชราและ คนพกิ ารหรอื ไดรบั สง่ิ ทม่ี ิใชต วั เงิน (www.social-protection.org สบื คนเมื่อวนั ท่ี 4 ตลุ าคม 2558) ชินชัย ช้ีเจริญ (ม.ป.ป.) ไดกลาวถงึ การพัฒนาระบบการชว ยเหลือทางสงั คมของประเทศไทย ที่ผานมาทำไดเ พียงการสงเคราะหเฉพาะหนา และต้ังรับ อยา งไรกต็ ามไดม คี วามพยายามในบางรฐั บาล ที่ดูแลคนยากจนอยา งไมเปน ระบบ แตไมส ามารถดำเนินการไดต อเนื่อง เชน โครงการแกไ ขปญหาสงั คม และความยากจนเชิงบรู ณาการ นโยบายสังคมไมทอดทงิ้ กันพยายามกระตนุ ใหองคก รปกครองสว นทองถ่นิ มบี ทบาทในการชว ยเหลือคนยากจนดอ ยโอกาส 2.4 แนวคดิ การพฒั นาคุณภาพชีวติ ผดู อยโอกาส 2.4.1 บทบาทภารกจิ กรมพฒั นาสงั คมและสวสั ดิการ สบื เน่ืองจากมติคณะรฐั มนตรไี ดเ หน็ ชอบแผนปฏริ ูประบบบรหิ ารภาครัฐ ภายใตกรอบ ระบบบรหิ ารจดั การ ภาครฐั แนวใหมเ มอ่ื วนั ที่ 11 พฤษภาคม 2542 โดยใหสว นราชการปฏริ ปู ระบบบรหิ าร ภาครัฐใน 5 ดาน คอื 1. แผนปรับเปลี่ยนบทบาท ภารกจิ และวธิ บี ริหารงานของภาครัฐ 2. แผนปรับเปล่ียนระบบงบประมาณเปนแบบมงุ เนน ผลงาน 3. แผนปรับเปลี่ยนระบบบรหิ ารบุคคล นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูก ารคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส