ธีร์วรา สุตัณฑวิบูลย์

มหา ิวทยาลัยราชภัฎหมู่ ้บานจอมบึง ตำรา รายวชิ า การบญั ชขี น้ั กลาง 2 อาจารย์ ดร.ธีรว์ รา สตุ ณั ฑวบิ ลู ย์ คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลยั ราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ 2564

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตำรา รายวิชา การบญั ชีขนั้ กลาง 2 อาจารย์ ดร.ธีรว์ รา สุตณั ฑวบิ ลู ย์ บธ.ด. (การบญั ช)ี คณะวทิ ยาการจดั การ มหาวิทยาลยั ราชภฏั หม่บู า้ นจอมบงึ 2564

[1] คำนำ ตำรา รายวิชา การบัญชีขั้นกลาง รหัสวชิ า AC62603 น้ี ผเู้ ขียนได้เรียบเรียงขึน้ อย่างเป็น ระบบ ครอบคลุมเน้ือหาสาระรายวิชาในหมวดวิชาเฉพาะด้านในหลักสูตรการบัญชีบัณฑิตของ มหาวิทยาลัยเอกสารประกอบการสอนน้ี มีเนื้อหาท้ังหมด 8 บท ซึ่งความรู้เบื้องต้นเก่ียวกับ ห นี้ สิ น ห มุ น เวียน ห นี้ สิ น ไม่ ห มุ น เวียน การบั ญ ชีห้ างหุ้ น ส่วน ก ารแบ่ งก ำไรขาดทุ น การเปล่ียนแปลงหุ้นส่วน การบัญชีของบริษัทจำกัด การจ่ายเงินปันผล และการเปล่ียนแปลงใน ส่วนของผู้ถือหุ้น ผู้เขียนขอขอบคุณพระคุณ มหาวิทยาลัยราชภัฎหมู่บ้านจอมบึงท่ีมอบทุนอุดหนุน โครงการผลิต ตำราห รือเอกสารป ระกอบ การสอนคุณ ภ าพ ประจำปี พ .ศ.2564 และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ปิยฉัตร ทองแพง ผู้ทรงคุณวุฒิภายนอกที่ตรวจประเมินตำราคุณภาพ และ หวังว่าตำรานี้จะมีประโยชน์ต่อการเรียนการสอนตามสมควร หากท่านท่ีนำไปใช้มีข้อเสนอแนะใดๆ กรณุ าแจ้งใหผ้ ู้เขียนทราบด้วย ผู้เขยี นยินดีรบั ฟงั ขอ้ คิดเหน็ ตา่ งๆ และขอขอบคุณมา ณ โอกาสน้ีดว้ ย อาจารย์ ดร.ธีรว์ รา สุตัณฑวิบลู ย์ ตุลาคม 2564 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง[2] สารบญั หนา้ คำนำ.......................................................................................................................................... (1) สารบัญ........................................................................................................................................ (2) แผนบรหิ ารการสอนประจำรายวชิ า........................................................................................... (5) แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 1............................................................................................. 1 บทท่ี 1 หนส้ี นิ หมนุ เวยี น............................................................................................................... 3 หนีส้ ินท่สี ามารถกำหนดได้แน่นอน…………………………………….……………………………….. 4 หนี้สินท่ีขนึ้ อยกู่ ับผลการดำเนินงานของกจิ การ…………………………………………………….. 18 หนสี้ นิ ท่เี กิดขึน้ สบื เน่อื งจากเหตกุ ารณใ์ นอนาคต…………………………………………………… 20 หนส้ี ินโดยประมาณ……………………………………………………………………………………………. 21 สรุป................................................................................................................................ 26 แบบฝกึ หัด...................................................................................................................... 27 เอกสารอา้ งอิง................................................................................................................. 28 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 2.............................................................................................. 29 บทที่ 2 หนส้ี นิ ไมห่ มนุ เวยี น.......................................................................................................... 31 หุ้นกู้...........................................................................................................................,.... 32 การไถ่ถอนห้นุ ก.ู้ ............................................................................,................................. 41 หุน้ กู้เปลีย่ นเปน็ หุ้นทนุ .................................................................................................... 44 การแสดงหน้สี ินระยะยาวในงบดลุ .................................................................................. 47 สรุป................................................................................................................................. 48 แบบฝกึ หัด.......................................................................................................................49 เอกสารอ้างองิ ..................................................................................................................49 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 3.............................................................................................. 51 บทท่ี 3 การบญั ชหี า้ งหนุ้ สว่ น....................................................................................................... 53 ประเภทของห้างหุ้นส่วน................................................................................................. 54 การบันทึกบัญชขี องห้างหุน้ ส่วน..................................................................................... 63 บัญชที ุนของหุน้ ส่วน....................................................................................................... 76 สรุป................................................................................................................................ 87

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง[3] สารบญั (ต่อ) หนา้ แบบฝกี หัด...................................................................................................................... 88 เอกสารอ้างองิ ................................................................................................................. 90 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 4............................................................................................... 92 บทที่ 4 การแบง่ กำไรขาดทนุ ....................................................................................................... 94 หลักเกณฑก์ ารแบ่งกำไรขาดทุน...................................................................................... 94 การคิดโบนัสใหห้ ุ้นสว่ น....................................................................................................99 รายการปรับปรงุ และปิดบัญชีของหา้ งหุน้ สว่ น................................................................. 100 งบการเงนิ ของหา้ งหนุ้ ส่วน.............................................................................................. 101 สรุป......................................................................................................................………. 109 แบบฝึกหดั .............................................................................................................……… 110 เอกสารอ้างอิง........................................................................................................……. 112 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 5.............................................................................................. 114 บทท่ี 5 การเปลย่ี นแปลงหา้ งหนุ้ สว่ น......................................................................................... 116 การซอื้ ส่วนในทุนโดยจา่ ยแก่ห้นุ สว่ นเดิมคนเดียวหรอื หลายคน...................................... 116 การที่หุ้นส่วนใหมน่ ำเงินสดหรือสนิ ทรัพย์อื่น ๆ มาลงทุนในห้างหุ้นส่วน........................ 124 การเปลย่ี นแปลงหนุ้ ส่วนเมอ่ื หุ้นสว่ นตายหรือลาออก...................................................... 131 การเลกิ หา้ งหุ้นส่วน......................................................................................................... 136 การเปลย่ี นแปลงจากหา้ งหนุ้ ส่วนเปน็ บริษทั จำกดั ........................................................... 141 การตายของผเู้ ป็นหุ้นส่วน................................................................................................ 145 สรุป................................................................................................................................. 147 แบบฝกึ หัด....................................................................................................................... 147 เอกสารอา้ งองิ ................................................................................................................. 148 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 6............................................................................................... 150 บทที่ 6 การบญั ชบี รษิ ัทจำกัด....................................................................................................... 152 การจัดตง้ั บริษัทจำกัด...................................................................................................... 152 เงนิ ทุนของบรษิ ทั จำกดั .................................................................................................... 155

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง[4] สารบญั (ต่อ) หนา้ หุน้ ทุน.............................................................................................................................. 156 ค่าใชจ้ ่ายในการจัดตง้ั บริษทั จำกดั ................................................................................... 177 สรปุ .................................................................................................................……......... 179 แบบฝกึ หดั .......................................................................................................……......... 180 เอกสารอ้างองิ .................................................................................................……......... 180 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 7.............................................................................................. 182 บทท่ี 7 การจา่ ยเงนิ ปนั ผล.......................................................................................................... 184 กำไรสะสม...................................................................................................................... 184 เงินปันผล…………........................................................................................................... 187 สรุป................................................................................................................................ 205 แบบฝกึ หัด..................................................................................................................... 205 เอกสารอา้ งองิ ................................................................................................................ 207 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 8.............................................................................................. 209 บทที่ 8 การเปลย่ี นแปลงในสว่ นของผถู้ อื หนุ้ ……........................................................................ 211 การจ่ายเงนิ ปันผล.......................................................................................................... 211 การเพิม่ ทุน..................................................................................................................... 227 การลดทนุ ...................................................................................................................... 232 สรุป................................................................................................................................ 234 แบบฝึกหดั ..................................................................................................................... 235 เอกสารอ้างองิ ................................................................................................................ 236 ภาคผนวก…….............................................................................................................................. A-1

[5] แผนบรหิ ารการสอนประจำวชิ า รหสั วชิ า AC62603 3(2-2-5) รายวชิ า การบญั ชีขนั้ กลาง2 (Intermediate Accounting 2) เวลาเรยี น 60 ช่วั โมง/ภาคเรียน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง คำอธบิ ายรายวิชา การบัญชีเกี่ยวกับกิจการห้างหุ้นส่วน การดำเนินงาน การแบ่งปันผลกำไรขาดทุน การเปลี่ยนแปลงส่วนของเจ้าของ การเลิกกิจการ การชำระบัญชีของห้างหุ้นส่วน การบัญชีเกี่ยวกับ บริษทั จำกัด วัตถุประสงค์ทว่ั ไป เพื่อให้ผู้เรียนมีผลการเรียนรู้ตามที่หลักสูตรกำหนด โดยผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจใน วิชาชีพบัญชี โดยการนำแนวคิด ทฤษฎี หลักการและกระบวนการทาง การบัญชีขั้นกลาง ที่ ประกอบด้วย หนี้สิน และส่วนของเจ้าของหรือส่วนของผู้ถือหุ้น มาฝึกปฏิบัติงานด้านวิชาชพี บัญชีได้ ฯลฯ เน้อื หา 4 ชว่ั โมง 4 ช่ัวโมง บทท่ี 1 หนีส้ นิ ระยะสน้ั หน้ีสนิ ที่สามารถกำหนดไดแ้ น่นอน หนี้สินท่ีขน้ึ อยู่กบั ผลการดำเนินงานของกจิ การ หน้ีสินที่เกดิ ข้นึ สบื เน่อื งจากเหตกุ ารณ์ในอนาคต หนสี้ นิ โดยประมาณ สรปุ แบบฝกึ หัด เอกสารอ้างองิ บทท่ี 2 หนสี้ นิ ระยะยาว ห้นุ กู้ การไถ่ถอนหุ้นกู้

[6] มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห้นุ ก้เู ปลี่ยนเปน็ ห้นุ ทุน 4 ช่ัวโมง การแสดงหนีส้ ินระยะยาวในงบดุล 4 ช่ัวโมง สรุป 4 ชวั่ โมง แบบฝึกหดั เอกสารอ้างอิง บทท่ี 3 การบญั ชีห้างหุน้ ส่วน ประเภทของหา้ งหนุ้ สว่ น การบันทกึ บัญชีของห้างหุ้นสว่ น บัญชที นุ ของห้นุ สว่ น สรุป แบบฝกี หดั เอกสารอ้างองิ บทที่ 4 การแบง่ กำไรขาดทุน หลักเกณฑ์การแบ่งกำไรขาดทนุ การคิดโบนสั ใหห้ ้นุ ส่วน รายการปรบั ปรงุ และปิดบญั ชีของหา้ งหนุ้ สว่ น งบการเงนิ ของห้างหุ้นสว่ น งบเงินทนุ ของผู้เปน็ หุ้นส่วน สรุป แบบฝึกหัด เอกสารอ้างอิง บทท่ี 5 การเปลีย่ นแปลงห้างหุน้ สว่ น การซ้อื สว่ นในทุนโดยจา่ ยแก่หุน้ สว่ นเดมิ คนเดียวหรอื หลายคน การทีห่ ุ้นสว่ นใหม่นำเงินสดหรือสนิ ทรัพยอ์ ื่น ๆ มาลงทุนในห้างหุ้นสว่ น การเปลี่ยนแปลงหุน้ ส่วนเมื่อหุ้นสว่ นตายหรอื ลาออก การเลกิ ห้างหุ้นส่วนเปลีย่ นแปลงจากห้างหนุ้ ส่วนเป็นบริษัทจำกัด การตายของผู้เปน็ ห้นุ สว่ นสรปุ แบบฝึกหัด เอกสารอ้าง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง [7] 4 ช่ัวโมง บทที่ 6 การบญั ชบี รษิ ัทจำกัด 4 ชั่วโมง การจัดตัง้ บริษทั จำกดั 4 ชั่วโมง เงินทนุ ของบรษิ ทั จำกัด หุ้นทนุ ค่าใช้จา่ ยในการจัดตัง้ บรษิ ัทจำกัด สรปุ แบบฝึกหดั เอกสารอ้างอิง บทที่ 7 การจา่ ยเงินปนั ผล กำไรสะสม เงนิ ปนั ผลสรปุ แบบฝึกหัด เอกสารอ้างอิง บทท่ี 8 การเปลยี่ นแปลงในสว่ นของผถู้ อื หุ้น การจา่ ยเงินปนั ผล การเพิ่มทนุ การลดทนุ สรุป แบบฝกึ หัด เอกสารอ้างอิง วธิ สี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีการสอนบรรยาย 2. วธิ ีการสอนอภปิ ราย 3. วิธีการสอนโดยใชแ้ บบฝึกปฏบิ ตั ิ 4. วิธกี ารสอนโดยใชก้ รณศี ึกษา 5. วิธกี ารแลกเปลย่ี นเรียนรู้ สอ่ื การเรยี นการสอน 1. แผน่ ภาพเล่ือนประกอบคำบรรยาย 2. ตำประกอบการเรียนการสอนวชิ าการบัญชีช้นั กลาง 2 3. สอื่ การเรยี นรู้ Online / Offline

[8] การวดั ผลและการประเมนิ ผล รอ้ ยละ 70 รอ้ ยละ 20 1. การวดั ผล รอ้ ยละ 20 1.1 คะแนนระหว่างภาครวม รอ้ ยละ 20 1.1.1 สอบกลางภาค ร้อยละ 10 1.1.2 ทดสอบยอ่ ย ร้อยละ 30 1.1.3 การทำรายงาน 1.1.4 พฤตกิ รรมการเรียน 1.2 คะแนนสอบปลายภาค มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 2. การประเมนิ ผล ความหมายของผลการเรยี น ค่าระดบั คะแนน ค่ารอ้ ยละ ระดบั คะแนน ดเี ย่ียม 4 80-100 A ดมี าก 3.5 75-79 B+ ดี 3 70-74 B ดพี อใช้ 2.5 65-69 C+ พอใช้ 2 60-64 C อ่อน 1.5 55-59 D+ ออ่ นมาก 1 50-54 D ตก 0 0-49 E

ห น้ า | 1 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 1 หวั ขอ้ เน้ือหามหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 1. หน้สี ินที่สามารถกำหนดได้แน่นอน 1.1 เจ้าหนกี้ ารค้า 1.2 ต๋วั เงินจา่ ย 1.3 เงินปันผลค้างจา่ ย 1.4 เงินรบั ล่วงหน้าจากลูกคา้ 1.5 หนสี้ นิ คา้ งชำระ 1.6 หน้สี นิ ท่เี กย่ี วกบั การจา่ ยค่าจา้ งแรงงาน 1.7 ภาษที รัพย์สนิ ค้างจา่ ย 2. หนี้สินทข่ี นึ้ อยกู่ บั ผลการดำเนินงานของกิจการ 3. หนี้สินทเี่ กดิ ข้ึนสบื เนอื่ งจากเหตกุ ารณใ์ นอนาคต 4. หนส้ี นิ โดยประมาณ 4.1 การประกนั คณุ ภาพสนิ คา้ 4.2 บตั รกำนัลหรอื สญั ญาท่ีจะให้บริการในอนาคต 4.3 การออกบตั รคปู องเพ่อื แลกสินค้า สาระสำคญั 1. หนี้สินที่สามารถกำหนดได้แน่นอนคือ หนี้สินที่กิจการสามารถกำหนดจำนวนเงินและวัน ครบกำหนดของหนสี้ ินได้อย่างถูกต้องแน่นอน 2. หน้สี นิ ที่ข้ึนอยกู่ ับผลการดำเนินงานของกิจการ หมายถงึ หนส้ี นิ ที่มจี ำนวนมากน้อยเท่าใดให้ พิจารณาจากผลการดำเนนิ งานของกจิ การแต่ละงวด 3. หนีส้ นิ ที่เกิดขึ้นสบื เนื่องจากเหตุการณ์ในอนาคต เปน็ หนี้สนิ ทมี่ จี ำนวนแน่นอนทราบวันครบ กำหนด แตไ่ ม่ทราบวา่ จะเกดิ ขน้ึ หรอื ไม่ ซ่ึงยังไม่ถือเปน็ พันธะของกจิ การ 4. หน้ีสินโดยประมาณเป็นหนส้ี ินทเ่ี กดิ ขึน้ แน่นอน แต่ไม่ทราบจำนวนเงนิ และวนั ทจ่ี ะเกิดข้ึน วัตถปุ ระสงค์การเรียนรู้ 1. เพื่อให้สามารถจำแนกได้วา่ รายการอยา่ งใดท่ีถือวา่ เกดิ หนสี้ นิ ขึน้ 2. เพื่อให้สามารถแบ่งแยกความแตกต่างระหว่างหนีส้ นิ โดยประมาณกับหนี้สนิ ที่อาจจะเกดิ ข้นึ ในอนาคตได้ 3. เพอ่ื ใหส้ ามารถแสดงรายการหนี้สนิ ระยะส้ันในงบดลุ ได้อยา่ งถูกต้อง

ห น้ า | 2 วธิ สี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วิธีการสอน 1.1 วธิ กี ารสอนบรรยาย 1.2 วธิ ีการสอนอภปิ ราย 1.3 วิธีการแลกเปลี่ยนเรยี นรู้ 1.4 วธิ กี ารสอนออนไลน์ 2. กิจกรรมการเรียนการสอน 2.1 นกั ศกึ ษาแลกเปลีย่ นเรยี นรู้ 2.2 ผูส้ อนบรรยาย 2.3 ให้นักศึกษาแบ่งกลมุ่ อภปิ ราย 2.4 การเรียนการสอนแบบออนไลน์ การวดั ผลและการประเมนิ ผล 1. การสงั เกตพฤติกรรมของผเู้ รียนระหว่างการแลกเปล่ียนเรยี นรู้ 2. การซักถามและการตอบคำถามของผเู้ รียนในช้ันเรียน / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนักศึกษาทีฝ่ กึ ปฏิบัตแิ บบฝึกหดั ทา้ ยบทเรียน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 3 บทที่ 1 หนี้สนิ หมนุ เวยี น การดำเนินธุรกิจของแต่ละกิจการเพื่อให้ได้มาซึ่งสินทรัพย์ ส่วนหนึ่งอาจได้มาจากการซื้อ หรือมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ได้มาจากการลงทุนจากส่วนของเจ้าของ และอีกส่วนหนึ่งอาจได้มาจากการกู้ยืมหรือจากบุคคลอ่ืน ก่อให้เกิดหนี้สินขึ้นภายในกิจการ หนี้สินเป็นภาระผูกพันของกิจการซึ่งจะส่งผลให้กิจการ สูญเสีย ทรัพยากรที่มีประโยชน์เชิงเศรษฐกิจได้ในอนาคต ดังนั้นหนี้สิ้นจึงเป็นภาระผูกพันที่ส่งผลทำให้กิจการ ต้องจ่าย ซึ่งการชำระหน้ีสนิ อาจชำระ ดว้ ยเงนิ สด สินทรัพย์อ่ืนทีไ่ ม่ใชเ่ งนิ สดหรอื บรกิ ารก็ได้ จากประกาศสภาวิชาชีพบัญชี ตามมาตรฐานการบัญชี ฉบับที่ 37 เรื่อง ประมาณการหนี้สิน หนี้สนิ ท่ีอาจเกิดขน้ึ และสินทรพั ยท์ ่ีอาจเกิดขึ้น ได้ให้ความหมายหน้ีสนิ ไว้ว่า ภาระผูกพันในปัจจุบันของ กิจการ ซึ่งเป็นผลจากเหตุการณ์ในอดีตที่การชำะภาระผูกพันนั้นคาดว่าจะส่งผลให้กิจการต้องสูญเสีย ทรพั ยากรทมี่ ปี ระโยชนเ์ ชิงเศรษฐกิจ หนี้สิน หมายถึง พันธะผูกพันกิจการอันเกิดจากรายการค้า เช่น การซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ การกู้ยมื ซึง่ จะตอ้ งชำระคืนในภายหน้าดว้ ยสินทรัพย์หรือบริการ หนสี้ นิ อาจจำแนกออกเป็น 2 ประเภท ใหญ่ๆ คือ หนี้สินระยะสนั้ (หนี้สนิ หมุนเวยี น) และหน้ีสนิ ระยะยาว (หนส้ี นิ ไมห่ มุนเวียน) ดังนั้น หนี้สินระยะสั้น (หนี้สินหมุนเวียน) จึงเป็นภาระผูกพันที่จะถึงกำหนดชำระภายใน 12 เดือน หรือภายใน 1 ปี เป็นหนี้สินที่กิจการคาดว่าจะจ่ายชำระหนี้สินนั้นภายในรอบระยะเวลา ดำเนินงานตามปกติของกิจการ การชำระหนี้สินหรือภาระผูกพันอาจทำได้หลายลักษณะ เช่น การจ่ายเงินสด การจ่ายชำระด้วย สินทรัพย์หมุนเวียน การโอนสินทรัพย์อื่น การให้บริการของกิจการ ในอนาคต การเปลยี่ นภาระ ผูกพนั เดิมเปน็ ภาระผูกพันใหม่โดยการก่อหน้ีสินอ่ืนข้ึนใหม่เพ่ือชำระหน้ีสิน เดิม เปน็ ต้น หนสี้ ินหมุนเวียน แบ่งออกเป็น 1. หนส้ี นิ ที่สามารถกำหนดได้แนน่ อน (Determinable Liabilities) 2. หนี้สินที่ขึ้นอยู่กับผลการดำเนินงานของกิจการ (Liabilities Dependent on Operating Result) 3. หนสี้ ินที่อาจจะเกิดขึน้ ในอนาคตซ่งึ ข้นึ อย่กู ับเหตกุ ารณ์ (Contingencies) จากประเภทของหนส้ี นิ ขา้ งตน้ สามารถแบง่ ประเภทของหนีส้ ินหมนุ เวียนได้เป็น 2 ประเภท ดังน้ี 3.1 หนี้สินหมนุ เวยี นทก่ี ำหนดมูลคา่ ได้แน่นอน (Determinable current liabilities) หนี้สินหมุนเวียนประเภทนี้สามารถกำหนดมูลค่าที่ต้องชำระคืนเป็นจำนวนเงินที่แน่นอนหรือ สามารถ ประมาณมูลค่าได้อย่างน่าเชื่อถือว่าจะต้องชำระเป็นจำนวนเท่าใด ภายในระยะเวลา 1 ปี เช่น เจ้าหนี้ การค้า เงินกู้ยมื ระยะสัน้ คา่ ใชจ้ ่ายค้างจ่าย เปน็ ต้น

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 4 3.2 ประมาณการหนี้สินหมุนเวยี น (Estimated current liabilities) หนีส้ ินหมนุ เวียน ประเภทนี้ถือเป็นส่วนหนึ่งของการประมาณการหนี้สิน หากการประมาณการหนี้สินนั้นเป็นหนี้สิน ที่กิจการจะต้องชำระภายใน 1 ปี เช่น หนี้สินจากการขายบัตรของขวัญ หนี้สินจากการรับประกัน คณุ ภาพสนิ คา้ เป็นต้น 1. หนสี้ นิ หมุนเวียนท่ีกำหนดมลู คา่ ไดแ้ น่นอน (Determinable liabilities) หนี้สินหมุนเวียนที่กำหนดมูลค่าได้แน่นอน หมายถึง หนี้สินที่เกิดขึ้นแล้วและสามารถกำหนด มูลค่าหนี้ได้ทั้งจำนวนเงินและระยะเวลาที่ต้องจ่ายชำระได้อย่างถูกต้องแน่นอน เช่น เงินเบิกเกินบัญชี ธนาคาร เงินกู้ยืมระยะสั้นจากสถาบันการเงิน เจ้าหนี้การค้าและตั๋วเงินจ่าย ระยะสั้น เงินกู้ยืมระยะ ยาวที่ถึงกำหนดชำระภายในหนึ่งปี เงินกู้ยืมระยะสั้นจากบุคคลหรือกิจการที่เกี่ยวข้องกัน เงินกู้ยืม ระยะสั้นอื่น หนี้สินหมุนเวียนอื่น เช่น ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย รายได้รับ ล่วงหน้า เป็นต้น โดยหนี้สิน หมุนเวียนทีก่ ำหนดมลู ค่าได้แน่นอนแตล่ ะประเภทมีรายละเอยี ดดังน้ี 1.1 เจา้ หนก้ี ารคา้ (Account Payable) นักบัญชีจะต้องให้ความสนใจเกี่ยวกับรายการที่เกิดขึ้นในวันสิ้นงวดปัจจุบันและในวันต้นงวด ต่อไป เพื่อดูว่าการบันทึกเกี่ยวกับรายการรับมอบสินค้าและบริการนั้นเกิดขึ้นพร้อมกับการบันทกึ บัญชี เจ้าหนี้หรือไม่ ตัวอย่างเช่น กิจการรับมอบสินค้าในวันสิ้นงวด แต่ยังไม่ได้รับใบกำกับสินค้าจากผู้ขาย สินค้าดังกล่าวอาจถูกนับรวมอยู่ในสินค้าคงเหลือปลายงวดแล้วแต่ยังไม่ได้บันทึกคนเกี่ยวกับการซื้อ สนิ ค้าเปน็ เงนิ เชอ่ื ดังกล่าว เจ้าหนี้การค้า หมายถึง จำนวนเงินที่กิจการค้างชำระค่าสินค้าหรือค่าบริการที่ซื้อมาเพื่อขาย หรือเพื่อใช้ในการผลิตสินค้าหรือบริการ ซึ่งเป็นหนี้สินที่เกิดจากการดำเนินงานตามปกติ ของกิจการ และลักษณะของการเกิดเจ้าหนี้จะมาพร้อมกับการที่กิจการอาจได้รับส่วนลดเงินสดซึ่ง เป็นเงื่อนไขการ ชำระเงนิ เพอื่ จงู ใจให้กิจการชำระหนเี้ รว็ ข้ึน เชน่ 1. เงื่อนไข 2/10 , n/30 หมายถึง กิจการจะต้องจ่ายชำระหนี้ภายใน 30 วันนับแต่ วันที่ใน ใบกำกบั สนิ ค้า แตถ่ ้ากิจการชำระหนี้ภายใน 10 วนั นับแต่วันทใี่ นใบกำกับสินค้า กิจการจะได้รับส่วนลด เงนิ สด 2% 2. เงื่อนไข 2/10E.O.M. , n/60 หมายถึง กิจการจะต้องจ่ายชำระหนี้ภายใน 60 วัน นับแต่ วันท่ใี นใบกำกับสินค้า แต่ถ้ากจิ การชำระหนี้ภายในวนั ท่ี 10 ของเดือนถดั ไปนบั แตว่ นั ท่ใี นใบกำกับสินค้า กิจการจะไดร้ ับส่วนลดเงนิ สด 2% 3. เงอ่ื นไข 2/10 , E.O.M. หมายถึง กิจการจะต้องจ่ายชำระหนี้ภายในสนิ้ เดือนนับแต่วันที่ใน ใบกำกับสนิ คา้ แตถ่ ้ากจิ การชำระหนภี้ ายใน 10 วนั นบั แตว่ ันทใ่ี นใบกำกบั สนิ คา้ กิจการจะ ได้รบั ส่วนลด เงนิ สด 2%

ตัวอย่างการบันทกึ บัญชี ห น้ า | 5 วนั กอ่ หนี้ xx xx เดบิต ซือ้ สินค้า xx xx เครดิต เจ้าหนก้ี ารคา้ วนั ชำระและไดร้ ับเปน็ เงนิ สด เดบิต เจ้าหนก้ี ารค้า xx เครดิต เงินสด / เงินฝากธนาคาร มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ส่วนลดรบั ตัวอย่าง บริษัท แอมป์ จำกัด ซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ 50,000 บาท วันที่ 15 มกราคม 25x1 เงื่อนไข 2/10 , n/30 และจ่ายชำระหนค้ี า่ ซ้อื สนิ ค้าในวันที่ 25 มกราคม 25x1 การบนั ทึกบัญชี 25x1 ม.ค. 15 เดบติ ซ้อื สินค้า 50,000 เครดติ เจา้ หนก้ี ารคา้ 50,000 บนั ทึกรายการซ้ือสนิ ค้าเปน็ เงินเชอ่ื 25x1 เดบติ เจา้ หนีก้ ารค้า 50,000 ม.ค. 25 เครดติ เงนิ สด / เงินฝากธนาคาร 49,000 1,000 ส่วนลดรบั บนั ทึกรายการจ่ายชำระหนีแ้ ละได้รบั สว่ นลด กรณีทีซ่ อ้ื สนิ ค้ามี ส่วนลดเงินสด ที่ผู้ขายใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื กิจการสามารถบนั ทึกบญั ชไี ด้ 2 วิธี ดังน้ี 1. วิธียอดขั้นต้น (Gross method) กิจการจะบันทึกยอดซื้อและเจ้าหนี้การค้าด้วยราคา ใน ใบกำกับสินค้า ถ้ากิจการชำระหน้ีภายในระยะเวลาที่กำหนดและได้ส่วนลด กิจการถึงจะบันทึก บัญชี ส่วนลดรับ ข้นึ มา ซึง่ วิธนี เ้ี ป็นวธิ ที ่ีนิยมปฏบิ ตั ิ 2. วิธียอดสุทธิ (Net method) กิจการจะบันทึกยอดซื้อและเจ้าหนี้การค้าด้วยราคาหลัง หัก ส่วนลด ถา้ กิจการชำระหนโ้ี ดยไม่ได้รบั สว่ นลดจะบันทึกสว่ นลดน้ีไว้ในบญั ชีสว่ นลดรับท่ีสูญไปซึ่งถือเป็น ค่าใชจ้ า่ ยอื่น ในงบกำไรขาดทนุ

ห น้ า | 6 ตัวอย่าง บริษัท แอมป์ จำกัด ซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ วันที่ 1 มีนาคม 25x1 จำนวน 75,000 บาท เงื่อนไข 1/20,n/45 ต่อมาบริษัทได้จ่ายชำระหนี้บางส่วนในวันที่ 20 มีนาคม 25x1 จำนวน 50,000 บาท สว่ นท่ีเหลือกจิ การจะจา่ ยชำระวันท่ี 15 เมษายน 25x1 การบันทกึ บญั ชี วธิ ียอดขนั้ ตน้ วธิ ยี อดสทุ ธิ 25x1 25x1 มี.ค. 1 เดบติ ซ้ือสนิ ค้า 75,000 มี.ค. 1 เดบติ ซอื้ สินคา้ 74,250 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เครดิต เจ้าหนกี้ ารค้า 75,000 เครดติ เจา้ หนก้ี ารค้า 74,250 บนั ทึกการซอ้ื สินค้าเปน็ เงนิ เช่ือ บันทึกการซ้ือสนิ คา้ เป็นเงินเชอื่ ม.ี ค. 20 เดบิต เจ้าหนี้การค้า 50,000 ม.ี ค. 20 เดบติ เจา้ หนีก้ ารค้า 49,500 เครดิต เงนิ สด 49,500 เครดิต เงินสด 49,500 สว่ นลดรับ 500 บันทกึ การชำระหนี้และไดร้ บั ส่วนลด บนั ทึกการชำระหน้แี ละไดร้ ับส่วนลด เม.ย.15 เดบิต เจา้ หนก้ี ารค้า 25,000 เม.ย.15 เดบติ เจา้ หนกี้ ารค้า 24,750 เครดิต เงินสด 25,000 สว่ นลดรบั ท่ีสูญไป 250 เครดติ เงนิ สด 25,000 บนั ทึกการชำระหนี้ทเี่ หลือ บันทึกการชำระหน้ีท่ีเหลือ 1.2 ตั๋วเงนิ จา่ ย (Notes Payable) ตั๋วเงินจ่ายถือเป็นหนี้สินหมุนเวียนประเภทหนึ่ง เมื่อกิจการรับรองตั๋วจะบันทึกรายการโดย เครดติ บัญชตี ๋ัวเงินจ่ายการรับรองต๋ัวเงนิ จ่ายอาจเกิดข้ึนจากรับรองตวั๋ เงินเพ่ือซื้อสินค้า ซื้อสินทรัพย์เพื่อ การชำระหน้ีหรอื การกูย้ ืม ตัว๋ เงินจ่ายแบง่ ออกเปน็ 2 ชนิดซ่ึงจะมวี ิธีการบันทึกบญั ชแี ตกต่างกนั ดังน้ี 1. ตั๋วเงินง่ายชนดิ ไม่มดี อกเบย้ี (Non-interest-bearing note) เปน็ ตั๋วเงินท่ใี นวันท่ีออกตั๋วเสมือนหนึง่ ได้มีการรวมดอกเบีย้ ไวใ้ นหน้าต๋ัวแล้ว ดังน้ันจะไม่มีอัตรา ดอกเบ้ยี ระบไุ ว้ บนหน้าตัว๋ ในวนั ท่ตี ัว๋ เงินครบกำหนด ผอู้ อกตวั๋ จะจ่ายเงินเท่ากับจำนวนเงินตามหน้าต๋ัว โดยไม่มี การจ่ายดอกเบี้ยในวันครบกำหนด แต่ในความเป็นจริงแล้วจำนวนเงินตามหน้าตั๋วได้รวม ดอกเบี้ย ไว้ล่วงหน้าแล้ว จำนวนดอกเบี้ยที่ถูกหักไว้ล่วงหน้าที่เรียกว่า “ส่วนลดในตั๋วเงินจ่าย” ( Discount on notes payable) ซึ่งจะแสดงรายการในงบแสดงฐานะการเงินเป็นบัญชีปรับมูลค่ากับ บัญชี ตัว๋ เงินจ่ายระยะส้นั

ห น้ า | 7 ตวั อยา่ งของตัว๋ เงินจา่ ยชนดิ ไม่มีดอกเบ้ยี ตัวอย่าง วันที่ 10 มีนาคม 25x5 บริษัท แอม จำกัด ซื้ออุปกรณ์สำนักงานราคา 200,000 บาท โดย รบั รองตวั๋ เงนิ อายุ 2 เดอื น การบันทึกบัญชี 25x5 มี.ค.10 เดบติ อุปกรณ์สำนักงาน 200,000 เครดติ ตัว๋ เงนิ จ่าย 200,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ซอ้ื อุปกรณ์สำนักงานโดยรับรองต๋วั เงิน พ.ค.10 เดบิต ตั๋วเงินจ่าย 200,000 เครดิต เงนิ สด 200,000 จ่ายชำระหนี้ตามต๋ัวเมือ่ ครบกำหนด ตัวอย่าง บริษัท โอห์ม จำกัด ออกตั๋วเงินจ่ายเพื่อซื้อสินค้า 25,000 บาท ในวันที่ 16 มีนาคม 25x1 เปน็ ตั๋วชนดิ ไม่มดี อกเบย้ี ระยะเวลา 60 วัน การบนั ทึกบญั ชี 25x1 มี.ค. 16 เดบิต ซือ้ สนิ ค้า 25,000 เครดติ ตว๋ั เงินจา่ ย 25,000 บนั ทึกออกตว๋ั เงนิ จ่ายระยะสั้นเพื่อซ้ือสินค้า พ.ค. 15 เดบติ ตวั๋ เงนิ จา่ ย 25,000 เครดติ เงินสด 25,000 บันทึกการจา่ ยชำระเงินตามตัว๋ เงินจา่ ยที่ครบกำหนด ตัวอย่าง หากบริษัท โอห์ม จำกัด ออกตั๋วเงินจ่ายชนิดไม่มีดอกเบี้ยเพื่อขอกู้เงินจากธนาคาร ในวันที่ 1 เมษายน 25x1 จำนวน 100,000 บาท อายุต๋ัว 1 ปี ธนาคารคดิ ส่วนลด 5% ต่อปี การบันทกึ บัญชี 25x1 เม.ย. 1 เดบิต เงินสด 95,000 ส่วนลดในต๋วั เงินจ่าย 5,000 เครดติ ตวั๋ เงินจ่าย 100,000 บันทึกออกตัว๋ เงินจ่ายระยะสน้ั เพอื่ ขอกู้เงินจากธนาคาร

25x1 เดบติ ดอกเบีย้ จ่าย 3,750 ห น้ า | 8 ธ.ค. 31 เครดติ สว่ นลดในตวั๋ เงินจา่ ย 3,750 1,250 25x2 บนั ทกึ การตัดส่วนลดในต๋ัวเงินจา่ ย เม.ย. 1 เดบิต ดอกเบย้ี จ่าย 1,250 เครดิต ส่วนลดในต๋วั เงินจ่าย บนั ทึกการตดั สว่ นลดในต๋วั เงนิ จา่ ย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เดบิต ต๋วั เงินจ่าย 100,000 เครดติ เงินสด 100,000 บันทกึ การจ่ายชำระเงินตามตั๋วเงนิ จ่ายทคี่ รบกำหนด 2. ต๋ัวเงนิ จ่ายชนดิ มีดอกเบย้ี (Interest-bearing note) เป็นตั๋วเงินจ่ายที่ในวันที่ ออกตั๋วเงินจ่ายไม่มีการรวมดอกเบี้ยไว้ในหน้าตั๋ว ในวันที่ตั๋วเงินครบ กำหนด ผู้ออกตั๋วจะจ่ายเงิน เท่ากับจำนวนเงินตามหน้าตั๋วพร้อมจ่ายดอกเบี้ยตามอัตราที่ระบุไว้ในต๋ัว ตั๋วเงนิ จา่ ยจะบันทกึ บัญชีดว้ ยมูลค่าหนา้ ตั๋วเสมอ ตัวอยา่ งของตวั๋ เงนิ จา่ ยชนดิ ท่มี ดี อกเบ้ยี แต่ไมร่ วมดอกเบย้ี ไวใ้ นต๋ัว ตัวอยา่ ง เม่ือวันที่ 15 มนี าคม 25x5 กิจการซื้อสินคา้ เป็นเงนิ เชื่อจำนวน 70,000 บาท โดยรบั รองตั๋วเงิน อายุ 2 เดอื น อัตราดอกเบ้ีย 12% ต่อปี การบันทกึ บัญชี 25x5 มี.ค. 15 เดบิต ซอ้ื 70,000 เครดิต ต๋ัวเงินจ่าย 70,000 ซอ้ื สนิ ค้าเป็นเงินเช่ือโดยรับรองตั๋วเงิน พ.ค. 15 เดบิต ซอ้ื 70,000 ดอกเบ้ยี จา่ ย 1,400 เครดติ ตั๋วเงนิ จา่ ย 71,400 จา่ ยชำระหนี้ตามตวั พรอ้ มดอกเบ้ีย

ห น้ า | 9 ตัวอย่าง บริษัท แอน จำกัด ออกตั๋วเงินจ่ายเพื่อซื้ออุปกรณ์สำนักงาน ในวันที่ 5 เมษายน 25x1 จำนวน 48,000 บาท อายตุ ั๋ว 75 วัน อตั ราดอกเบีย้ 12% การบันทึกบัญชี 25x1 เม.ย. 5 เดบิต อุปกรณส์ ำนักงาน 48,000 เครดติ ตว๋ั เงนิ จ่าย 48,000 กิจการออกตวั๋ เงนิ จา่ ยระยะสั้นเพื่อซื้อสนิ ค้า มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ม.ิ ย. 19 เดบิต ตว๋ั เงินจา่ ย 48,000 ดอกเบี้ยจ่าย 1,184 เครดิต เงนิ สด 49,184 จา่ ยชำระเงินตามตว๋ั เงนิ จ่ายท่ีครบกำหนด ตัวอย่าง หากบริษัท แอน จำกัด ออกตั๋วเงินจ่ายชนิดมีดอกเบี้ยเพื่อขอกู้เงินจากธนาคาร ในวันที่ 1 พฤษภาคม 25x1 จำนวน 90,000 บาท อายุตัว๋ 6 เดอื น อัตราดอกเบี้ย 7% การบนั ทกึ บญั ชี 25x1 พ.ค. 1 เดบิต เงินสด 90,000 เครดิต ตั๋วเงนิ จา่ ย 90,000 บันทกึ ออกต๋ัวเงนิ จ่ายระยะสั้นเพ่อื ขอกูเ้ งนิ จากธนาคาร ธ.ค. 31 เดบิต ดอกเบย้ี จา่ ย 4,200 เครดิต ดอกเบ้ยี คา้ งจ่าย 4,200 บนั ทึกการปรบั ปรุงดอกเบ้ียคา้ งจา่ ย 25x2 พ.ค. 1 เดบิต ต๋ัวเงินจา่ ย 90,000 ดอกเบีย้ ค้างจ่าย 4,200 ดอกเบย้ี จ่าย 2,100 เครดติ เงนิ สด 96,300 บันทึกการจ่ายชำระเงินตามต๋วั เงินจ่ายท่คี รบกำหนดพรอ้ มดอกเบีย้

ห น้ า | 10 ตวั อยา่ งของตว๋ั เงนิ จา่ ยชนิดมดี อกเบยี้ และรวมดอกเบยี้ ไว้ในตวั๋ ตัวอย่าง วันที่ 10 มีนาคม 25X5 บริษัท ออย จำกัด ขอกู้เงินจากธนาคารจำนวน 200,000 บาท โดยรับรองตั๋วเงินอายุ 2 เดือน อตั ราดอกเบยี้ เงินกู้ 12% ตอ่ ปี โดยรวมดอกเบ้ียไว้ในตวั๋ การบันทึกบัญชี 25x5 มี.ค. 10 เดบิต เงนิ สด 200,000 ดอกเบ้ยี จ่ายลว่ งหน้า 4,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เครดิต ต๋ัวเงนิ จ่าย 204,000 กเู้ งนิ จากธนาคารโดยรบั รองตั๋วเงิน พ.ค. 10 เดบิต ตวั๋ เงนิ จา่ ย 204,000 เครดติ เงินสด 204,000 จ่ายชำระหน้ตี ามต๋วั พร้อมดอกเบย้ี พ.ค. 10 เดบิต ดอกเบ้ยี จา่ ย 4,000 เครดิต ดอกเบย้ี จ่ายลว่ งหน้า 4,000 ปรบั ปรุงดอกเบี้ยจา่ ยล่วงหน้า การปรบั ปรงุ ดอกเบ้ยี จ่ายเมื่อส้นิ งวดบญั ชี ตั๋วเงินชนิดมีดอกเบี้ยต้องมีการปรับปรุงดอกเบี้ยจ่ายในวันสิน้ งวดบัญชี การปรับปรงุ พิจารณา ดงั นี้ 1. ตั๋วเงินชนิดมีตอกเบี้ยแต่ไม่รวมดอกเบี้ยไว้ในตั๋ว ในวันสิ้นงวดต้องคำนวณดอกเบี้ยจ่ายของ งวดแล้วบนั ทึกรายการปรบั ปรงุ โดย เดบติ ดอกเบีย้ จ่าย xx เครดติ ดอกเบ้ียคา้ งจ่าย xx 2. ตั๋วเงินชนิดมีดอกเบี้ยและรวมดอกเบี้ยไว้ในตั๋ว ในวันสิ้นงวดคำนวณดอกเบี้ยจ่ายของงวด แล้วปรบั ปรงุ บญั ชีดอกเบี้ยจ่ายล่วงหน้าซ่งึ บนั ทกึ ไว้ในวันรับรองตว๋ั เงินรายการปรับปรงุ เปน็ ดงั น้ี เดบิต ดอกเบี้ยจา่ ย xx เครดติ ดอกเบีย้ จา่ ยล่วงหน้า xx

ห น้ า | 11 ตัวอย่าง วันที่ 1 ธันวาคม 25x5 กิจการกู้เงินจากธนาคารจำนวน 80,000 บาท โดยรับรองตั๋วเงินอายุ 3 เดือน อตั ราดอกเบี้ย 12% ต่อปี การบนั ทึกรายการปรบั ปรุงเม่ือต๋วั เงนิ มีดอกเบ้ียแตไ่ ม่รวมดอกเบ้ียไว้ ในต๋ัวเปน็ ดงั นี้ การบันทกึ บญั ชี 25x5 ธ.ค. 1 เดบิต เงนิ สด 80,000 เครดิต ตว๋ั เงนิ จ่าย 80,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กเู้ งนิ จากธนาคารโดยรับรองตวั๋ เงินจ่าย ธ.ค. 31 เดบติ ดอกเบย้ี จา่ ย 800 เครดิต ดอกเบยี้ ค้างจา่ ย 800 ปรบั ปรงุ ดอกเบี้ยค้างจ่าย 1 เดอื น 25x6 ม.ี ค. 31 เดบติ ตว๋ั เงนิ จ่าย 80,000 ดอกเบ้ยี จ่าย 1,600 ดอกเบย้ี คา้ งจ่าย 800 เครดติ เงนิ สด 82,400 จ่ายชำระหน้ีตามตวั๋ พรอ้ มดอกเบยี้ การบันทึกรายการปรับปรงุ เมอื่ ต๋ัวเงินมดี อกเบีย้ และรวมดอกเบี้ยไว้ในต๋ัวเปน็ ดังนี้ 25x5 ธ.ค. 1 เดบิต เงินสด 80,000 ดอกเบี้ยจ่ายล่วงหนา้ 2,400 เครดิต ตัว๋ เงินจา่ ย 80,000 กู้เงินจากธนาคารโดยรบั รองตัว๋ เงนิ จา่ ย ธ.ค. 31 เดบิต ดอกเบ้ยี จา่ ย 800 เครดิต ดอกเบ้ยี จ่ายลว่ งหนา้ 800 ปรบั ปรงุ ดอกเบยี้ จา่ ย 1 เดือน

ห น้ า | 12 25x6 มี.ค. 1 เดบิต ตัว๋ เงินจ่าย 82,400 ดอกเบ้ยี จา่ ย 1,600 เครดติ เงนิ สด 82,400 ดอกเบ้ยี จา่ ยล่วงหน้า 1,600 จา่ ยชำระหนตี้ ามต๋ัวพรอ้ มดอกเบี้ย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง1.3 เงินปนั ผลคา้ งจา่ ย (Dividends Payable) เงินปนั ผลเกิดขนึ้ จากการประกาศจ่ายโดยมติของคณะกรรมการบริษัท ในวันที่ประกาศจ่ายเงิน ปันผลถือว่าบริษัทมีภาระผูกพันที่จะต้องจ่ายเงินปันผลภายในเวลาที่กำหนด เนื่องจากระยะเวลา นับตั้งแต่วันประกาศจ่ายถึงวันที่จ่ายเงินปันผลเป็นระยะเวลาสั้น เงินปันผลค้างจ่ายจึงจัดเป็นหนี้สิน ระยะสั้น กรณีบริษัทประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นทุนของบริษัทเอง หรือเรียกว่าการประกาศจ่าย ห้นุ ปนั ผล หนุ้ ปนั ผลค้างจ่ายน้ันจะนำไปแสดงภายใตห้ วั ขอ้ ส่วนของผูถ้ อื หุน้ ไม่ถือเปน็ หนี้สนิ ระยะสนั้ ดังนั้น เงินปันผลค้างจ่าย หมายถึง เงินปันผลท่ีกจิ การประกาศจ่ายแล้ว แต่ยังไม่ได้จ่าย ให้แก่ ผู้ถือหุ้น เงินปันผลเป็นการแบ่งผลกำไรของกิจการให้แก่ผู้ถือหุ้นตามมติที่ประชุมใหญ่ของผู้ถือหุ้น ประจำปี ดังนั้นเงินปนั ผลจงึ ไม่ใช่ค่าใช้จ่ายในการดำเนนิ งาน จะมีวันที่เกี่ยวข้องกับการ จ่ายเงินปันผล อยู่ 3 วันคือ (1) วันประกาศจ่ายเงินปันผล เป็นวันที่กิจการประกาศจ่ายเงินปันผล ให้แก่ผู้ถือหุ้น โดย อาจจ่ายเงินสดปนั ผลหรือจา่ ยห้นุ ปนั ผลซ่ึงเป็นไปตามมติทีป่ ระชมุ ผ้ถู ือหุ้น (2) วันท่ีบันทกึ รายช่อื ผถู้ ือหุ้น ที่มีสิทธิ์ที่จะได้รบั เงินปันผล และ (3) วันจ่ายปันผล กิจการจะบันทึก บัญชีรับรู้เป็นหนี้สินในงบการเงนิ ในวันประกาศจ่ายเงินปันผล การบันทึกบัญชี ณ วันประกาศจ่ายเงินปันผล และวันจ่ายเงินปันผล สามารถบันทึก ได้ 2 วิธี ดังนี้ วธิ ีท่ี 1 ณ วนั ท่บี รษิ ัทประกาศจ่ายเงินปันผลจะบนั ทกึ ลดยอดกำไรสะสมลง และ บันทกึ เงนิ ปัน ผลค้างจ่ายเป็นหนี้สินไว้ ณ วันที่จ่ายเงินปันผลจะบันทึกจ่ายชำระเงินปันผลค้างจ่าย ที่บันทึกบัญชีไว้ การบนั ทกึ บัญชจี ะเปน็ ดังน้ี เดบติ กำไรสะสม xx เครดติ เงนิ ปนั ผลคา้ งจ่าย xx บันทกึ ประกาศจ่ายเงินปนั ผล เดบิต เงินปันผลค้างจา่ ย xx เครดิต เงินสด xx บันทกึ จ่ายเงินปนั ผล

ห น้ า | 13 วธิ ีท่ี 2 ณ วนั ท่ีบริษัทประกาศจ่ายเงินปันผลจะบันทึกเงินปันผลเปน็ ค่าใช้จ่าย และ บันทึกเงิน ปันผลค้างจ่ายเป็นหนี้สินไว้ และวันสิ้นงวดต้องปิดบัญชีเงินปันผล เพื่อลดยอดบัญชี กำไรสะสมลง ณ วนั ทจ่ี ่ายเงินปันผลจะบนั ทึกจา่ ยชำระเงินปันผลค้างจ่ายท่บี นั ทึกบญั ชีไว้ การบนั ทกึ บัญชีจะเปน็ ดังน้ี เดบติ เงินปันผล xx เครดิต เงนิ ปันผลค้างจา่ ย xx บนั ทึกประกาศจา่ ยเงนิ ปนั ผล มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงเดบิต กำไรสะสม xx เครดติ เงนิ ปนั ผล xx บันทกึ ปิดบญั ชเี งินปันผลเขา้ บัญชีกำไรสะสม เดบิต เงินปันผลคา้ งจา่ ย xx เครดติ เงินสด xx บนั ทึกจ่ายเงินปันผล 1.4 รายไดร้ ับลว่ งหน้า (Unearned revenue) รายได้รับล่วงหน้า หมายถึง จำนวนเงินที่กิจการได้รับมาก่อนการส่งมอบสินค้าหรือ บริการ กิจการจึงมีภาระผูกพันที่จะต้องจ่ายชำระหนี้สินนั้นในอนาคต โดยการส่งมอบสินค้าหรือการ ให้บรกิ ารในอนาคต รายได้รบั ล่วงหนา้ เช่น รายไดค้ า่ สมาชิกรับล่วงหน้าเป็นตน้ ในวันรับเงิน กิจการจะ บันทึกรับรู้รายไดร้ บั ล่วงหน้าเป็นหนี้สนิ หากรายได้รับล่วงหน้ามีกำหนดเวลาไม่เกิน 12 เดือน จะแสดง รายได้รับล่วงหน้านั้นเป็นหนี้สินหมุนเวียนในงบการเงนิ หากมีกำหนดเวลายาวนาน เกินกว่า 12 เดือน จะแยกรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ สว่ นทเี่ กินกว่า 12 เดอื นมาแสดงเป็นหนส้ี นิ ไม่หมุนเวียน บันทึกบัญชีดงั นี้ วนั กอ่ หน้ี (วนั รบั เงนิ ) เดบิต เงินสด xx เครดิต รายไดร้ ับลว่ งหน้า xx วันส้นิ งวดบญั ชี บันทกึ ปรับปรุงรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ เป็นรายไดข้ องงวดบญั ชปี ัจจบุ นั เดบติ รายได้รบั ลว่ งหนา้ xx เครดติ รายได้ xx

ห น้ า | 14 ตัวอยา่ ง บรษิ ัท อิม๋ จำกดั ไดร้ บั เงนิ ค่าเชา่ หอพักล่วงหน้าวนั ท่ี 1 พฤศจกิ ายน 25x1 เป็นระยะเวลา 3 เดือน เดือนละ 6,000 บาท การบันทึกบญั ชี 25x1 พ.ย. 1 เดบิต เงนิ สด 18,000 เครดิต รายได้ค่าเช่ารับลว่ งหนา้ 18,000 บันทึกรบั ค่าเชา่ ลว่ งหนา้ 3 เดือน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ณ วันสิ้นงวดเมื่อลูกค้ามาใช้บริการเข้าอยู่ในหอพักแล้ว 2 เดือน กิจการจะโอนรายได้ค่าเช่า รบั ล่วงหนา้ เป็นรายได้ บันทึกบญั ชโี ดย 25x1 ธ.ค. 31 เดบติ รายได้ค่าเช่ารบั ล่วงหน้า 12,000 เครดิต รายได้ค่าเชา่ 12,000 บนั ทึกโอนรายได้ค่าเช่ารับลว่ งหน้าเปน็ รายได้คา่ เชา่ 1.5 หนส้ี ินค้างชำระ (Accrued Liabilities) หน้สี นิ คา้ งชำระ หมายถึง ภาระผกู พันท่เี กิดขน้ึ จากภาษีต่าง ๆ ซ่งึ คา้ งชำระ ได้แก่ ภาษาเงินได้ ภาษีทรัพย์สิน และภาษีการค้า กรณีที่ภาษีค้างชำระดังกล่าวมีจำนวนมากและถือว่ามีสาระสำคัญ จะตอ้ งแยกบัญชหี น้สี ินคา้ งชำระนไ้ี วต้ า่ งหาก 1.6. ภาษเี งินได้หกั ณ ที่จา่ ย (Income Taxes Payable) ภาษีเงินได้หัก ณ ที่จ่าย หมายถึง จำนวนเงินที่นายจ้างหักจากเงินไดท้ ี่นายจ้างเป็นผู้จ่าย โดย กฎหมายกำหนดให้นายจ้างมีหน้าที่ต้องหักภาษีเงินได้ ณ ที่จ่าย จากเงินเดือนและค่าแรง ที่จ่ายให้แก่ ลกู จา้ งไว้ และนำสง่ กรมสรรพากร ภายใน 7 วันนับแต่วนั ส้นิ เดือนของเดือนทจี่ ่ายเงิน ภาษีเงินได้หัก ณ ทีจ่ ่าย สามารถเขยี นสมการคำนวณเงนิ ได้สทุ ธิของลูกจา้ งคือ เงินเดือนและค่าแรงสุทธิ = เงินเดอื นและค่าแรง – ภาษีเงินได้หัก ณ ทจ่ี า่ ย การบันทึกบัญชี ณ วันก่อหนี้หรือวันที่กิจการหักภาษีเงินได้ ณ ที่จ่ายจากเงินเดือนและค่าแรง สามารถบนั ทึกบญั ชไี ด้ 3 กรณดี งั นี้

ห น้ า | 15 กรณีที่ 1 พนกั งานและลูกจ้างเป็นผูจ้ า่ ยค่าภาษีเงินไดเ้ องทง้ั หมด ในกรณนี ี้พนักงานและลกู จ้าง จะได้รับเงนิ จำนวนเทา่ กับเงินเดอื นและค่าแรงสทุ ธิหลงั หักภาษเี งินได้หัก ณ ทีจ่ ่าย บันทกึ บญั ชโี ดย เดบิต เงินเดือนและคา่ แรง xx เครดิต เงินสด/เงินฝากธนาคาร xx ภาษเี งนิ ไดห้ กั ณ ทีจ่ ่ายคา้ งจา่ ย xx กรณีที่ 2 นายจ้างหรือกิจการเป็นผู้จ่ายค่าภาษีเงินได้ให้ทั้งหมด โดยจะบันทึกจำนวนภาษีท่ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง คำนวณจากเงินได้ของพนักงานไว้ในบัญชีภาษีเงินได้ ในกรณีนี้พนักงานและลูกจ้างจะได้รับเงินเต็ม จำนวน บันทึกบัญชีโดย เดบิต เงนิ เดือนและค่าแรง xx ค่าภาษีเงนิ ได้ xx เครดติ เงนิ สด/เงนิ ฝากธนาคาร xx ภาษีเงินไดห้ ัก ณ ท่ีจ่ายค้างจ่าย xx กรณีท่ี 3 นายจ้างหรือกิจการออกค่าภาษีเงินได้ให้บางสว่ น ในกรณีนี้พนักงานและ ลูกจ้างจะ ได้รับเงินจำนวนเท่ากับ เงินเดือนและค่าแรงสุทธิหลังหักภาษีเงินได้หัก ณ ที่จ่ายส่วนที่ พนักงานต้อง รบั ภาระภาษี บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต เงินเดอื นและคา่ แรง xx คา่ ภาษีเงินได้ xx เครดติ เงินสด/เงินฝากธนาคาร xx ภาษเี งนิ ไดห้ ัก ณ ทจ่ี า่ ยค้างจ่าย xx วนั ชำระหนีห้ รอื วันทน่ี ำภาษหี ัก ณ ที่จ่ายส่งกรมสรรพากร ทัง้ 3 กรณี จะบันทึกบัญชโี ดย เดบิต ภาษเี งินไดห้ ัก ณ ทจ่ี ่ายคา้ งจ่าย xx เครดติ เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร xx ตัวอยา่ ง นายจ้างหน้าท่ีหกั ภาษีของลูกจ้างจากคา่ จ้างท่ีจ่ายเพื่อนำสง่ กรมสรรพากร กิจการแห่งหน่ึงจ้าง พนักงานคือ นายอิ๋ม ทำงาน โดยจ่ายค่าจ้างเดือนละ 4, 000 บาท บริษัทจะหักภาษีเพื่อนำส่ง กรมสรรพากรเดอื นละ 200 บาท รายการบญั ชเี มื่อมกี ารจ่ายคา่ จ้างเป็นดังนี้ การบนั ทึกบัญชี เดบติ ค่าจา้ ง 4,000 เครดิต เงนิ สด 3,800 ภาษีเงินได้หกั ณ ทจี่ า่ ย 200

ห น้ า | 16 วธิ ีการบนั ทึกบัญชเี ก่ียวกบั ภาษเี งินได้หัก ณ ท่ีจ่าย สามารถแสดงไดต้ ามตัวอยา่ งดงั นี้ ตัวอย่าง เดอื นธันวาคม 25x1 กจิ การจ่ายเงนิ เดือนพนักงาน เดอื นละ 25,000 บาท ตอ้ ง หกั ภาษีเงินได้ ณ ที่จ่าย เดอื นละ 500 บาท การบันทกึ บญั ชี 1. กรณที ่ีพนักงานและลูกจา้ งเป็นผู้จา่ ยคา่ ภาษีเงินได้เองทัง้ หมด บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบิต เงนิ เดือนและค่าแรง 25,000 เครดติ เงินสด 24,500 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ภาษเี งนิ ไดห้ กั ณ ทีจ่ ่ายคา้ งจ่าย 500 บนั ทึกการจ่ายเงนิ เดอื นและคา่ แรงโดยพนักงานเปน็ ผู้จา่ ยค่าภาษีเอง 2. กรณที ่นี ายจ้างหรอื กิจการเปน็ ผจู้ ่ายค่าภาษีเงินได้ให้ท้ังหมด บันทกึ บัญชีโดย เดบิต เงนิ เดอื นและค่าแรง 25,000 คา่ ภาษเี งนิ ได้ 500 เครดิต เงินสด 25,000 ภาษีเงนิ ได้หกั ณ ที่จ่ายค้างจ่าย 500 บนั ทึกการจ่ายเงินเดือนและค่าแรงโดยนายจ้างเปน็ ผู้จา่ ยคา่ ภาษี 3. กรณที ีน่ ายจา้ งหรอื กิจการออกคา่ ภาษเี งินไดใ้ ห้บางสว่ น โดยออกคา่ ภาษีเงนิ ไดค้ นละ ครึ่ง บันทกึ บัญชโี ดย เดบิต เงนิ เดอื นและคา่ แรง 25,000 ค่าภาษีเงินได้ 250 เครดติ เงนิ สด 24,750 ภาษเี งนิ ได้หกั ณ ทจี่ า่ ยคา้ งจ่าย 500 บนั ทึกการจา่ ยเงนิ เดอื นและคา่ แรงโดยนายจ้างและพนักงานจ่ายภาษคี นละคร่ึง กรณีเงินเดือนจ่ายระหว่างลาพัก พนักงานบริษัทมีสิทธิลาพักตามเกณฑ์ที่แต่ละบริษัทกำหนด ขึน้ โดยระยะเวลาในการลาพกั ไม่เท่ากัน ตัวอย่าง นายอิ๋มทำงานมีรายได้สัปดาห์ละ 2,000 บาท ทำงานมาแล้วเป็นเวลา 5 ปี และมีสิทธิลาพัก ปีละ 2 สัปดาห์ ดังนั้นรายได้ทั้งปีของนายอิ๋มจะเท่ากับ 14,000 บาท (2, 000 บาท x 52 สัปดาห์) แต่นายอิ๋มทำงานจริงๆ เพียง 50 สัปดาห์รายได้ของนายอิ๋มต่อสัปดาห์จึงเท่ากับ 2,080 บาท (104,000 / 50) นั่นคอื รายได้ระหว่างลาพักเท่ากับสัปดาหล์ ะ 80 บาท (2,080 - 2,000) รายการบัญชี เพอ่ื บันทกึ การจ่ายเงนิ เดอื นแต่ละสปั ดาหต์ ้ังแต่สปั ดาห์ท่ี 1 ถงึ สปั ดาหท์ ่ี 50 เปน็ ดังน้ี

การบนั ทกึ บญั ชี 2,080 ห น้ า | 17 เดบิต เงินเดือน เครดิต เงินสด (ยงั ไมไ่ ด้หักภาษ)ี 2,000 เงนิ เดอื นระหว่างลาพกั ค้างจ่าย 80 1.7 ภาษมี ลู คา่ เพิ่มคา้ งจ่าย (Value Added Tax Payable) ตามประมวลรัษฎากรกำหนดให้ผู้ประกอบการที่จดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่ม มีหน้าที่ เรียกเก็บ ภาษีมูลค่าเพิ่มจากผู้ซื้อสินค้าหรือบริการทุกครั้งที่มีการขาย การบันทึกบัญชีให้เครดิต บัญชีภาษีขาย และเมื่อผู้ประกอบการซื้อสินค้า สินทรัพย์หรือบริการต่าง ๆ ต้องจ่าย ภาษีมูลค่าเพิ่ม การบันทึกบัญชี ให้ เดบิต บัญชีภาษีซ้อื เมื่อส้นิ เดือนจะคำนวณภาษมี ลู ค่าเพ่มิ ดังนี้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ภาษมี ูลค่าเพม่ิ = ภาษขี าย – ภาษีซอ้ื ถ้าภาษีขายมากกว่าภาษีซื้อ ผู้ประกอบการจะต้องชำระภาษีส่วนต่างนั้นให้กับ กรมสรรพากร แตถ่ า้ ภาษีซื้อมากกวา่ ภาษขี าย ส่วนตา่ งให้ถือเป็นเครดิตภาษีในเดือนถดั ไป การบนั ทกึ บัญชเี ป็นดังนี้ กรณีท่ี 1 ถ้าภาษขี ายมากกว่าภาษซี ื้อ เดบิต ภาษขี าย xx เครดติ ภาษีซอ้ื xx ภาษมี ลู ค่าเพม่ิ คา้ งจ่าย xx บัญชภี าษีมลู คา่ เพ่ิมค้างจ่ายให้แสดงเป็นหนส้ี ินหมนุ เวียนในงบแสดงฐานะการเงนิ และกิจการ ต้องชำระภาษีมลู ค่าเพ่ิมให้กรมสรรพากรภายในวนั ท่ี 15 ของเดือนถัดไป บันทึกบญั ชี ดังน้ี เดบติ ภาษมี ลู ค่าเพมิ่ ค้างจา่ ย xx เครดิต เงินสด xx กรณที ี่ 2 ถ้าภาษีซอ้ื มากกว่าภาษีขาย xx เดบิต ภาษขี าย xx ภาษมี ลู คา่ เพ่ิมชำระเกนิ เครดิต ภาษีซอื้ xx บัญชีภาษีมูลค่าเพิ่มชำระเกินให้แสดงเป็นสินทรัพย์หมุนเวียนในงบแสดงฐานะ การเงิน และ ถือเป็นเครดติ ภาษขี องเดือนถัดไป

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 18 2. หนสี้ นิ ทข่ี ้ึนอยูก่ ับผลการดำเนินงานของกจิ การ หนี้สินที่ขึ้นอยู่กับผลการดำเนินงานของกิจการหมายถึงหนี้สินที่มีจำนวนมากน้อยเท่าใดให้ พจิ ารณาจากผลการดำเนินงานของกิจการ ได้แก่ เงนิ โบนัส (Bonus) โบนสั เปน็ จำนวนเงินท่ีจ่ายให้ตาม เงื่อนไขข้อตกลง ซึ่งอาจเป็นข้อตกลงในการแบ่งผลกำไรในระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนหรือเป็นการจ่ายเพ่ือ ตอบแทนผลงานของลูกจ้างหรือจ่ายตามสัญญาเช่า ดงั นั้น โบนสั ถอื เปน็ คา่ ใช้จา่ ยในการดำเนินงานของ กิจการ แสดงในงบกำไรขาดทุน และโบนัสค้างจ่ายถือเป็นหนี้สินระยะสั้นในงบดุลผู้จัดการสาขาได้รับ ซึง่ คดิ จากกรณตี ่อไปนี้ 1. กำไรกอ่ นหักภาษีเงินได้และก่อนหกั โบนัส 2. กำไรหลังหกั โบนัสแต่กอ่ นหกั ภาษเี งินได้ 3. กำไรหลงั หักโบนัสและหลังหกั ภาษีเงินได้ 4. กำไรหลังหักภาษีเงนิ ไดแ้ ต่กอ่ นหกั โบนสั ตัวอยา่ ง บริษัท ตูน จำกัด มีแผนที่จะจ่ายโบนัสให้กับผู้จัดการสาขาของบริษัท เพื่อส่งเสริมการทำงาน ให้ดีข้ึนโดยจะจ่ายโบนสั ใหใ้ นอตั รา 20% ของกำไรทสี่ าขาทำได้เกินกวา่ 40,000 บาทตอ่ ปีสาขากมีกำไร ก่อนหักโบนัสและก่อนหักภาษีเงินได้ 160,000 บาทบริษัทเสียภาษีเงินได้ในอัตรา 40% การคำนวณ โบนสั ในแต่ละกรณเี ป็นดงั นี้ ให้ B = โบนัส T = ภาษเี งนิ ได้ กรณีท่ี 1 คดิ โบนัสจากกำไรกอ่ นหกั ภาษเี งนิ ไดแ้ ละกอ่ นหกั โบนัส B = 20% (160,000-40,000) = 24, 000 บาท T = 40% (160,000-24,000) = 54,400 บาท กรณที ่ี 2 คิดโบนสั จากกำไรหลงั หักโบนัสแต่กอ่ นหกั ภาษีเงนิ ได้ B = 20% (160,000-40,000-B) 1.2 B = 24,000 B = 20,000 บาท T = 40% (160,000-20,000) = 56,000 บาท กรณีท่ี 3 คดิ โบนสั จากกำไรหลังหกั โบนสั และหลังหักภาษีเงนิ ได้ B = 20% (160,000-40,000-B-T) = 20% [160,000-40,000-B-40% (160,000-B}] = 20% (120,000-B-64,000 + 0.4B) = 20% (56,000-0.6B)

ห น้ า | 19 = 11,200-0.12 B 1.12B = 11,200 B = 10, 000 บาท T = 40% (160,000-10,000) = 60, 000 บาท กรณีที่ 4 คิดโบนสั จากกำไรหลงั หักภาษีเงินได้แต่ก่อนหกั โบนัส B = 20% (160, 000-40,000-T) = 20% [120, 000-40% (160, 000-B}] = 20% (56, 000 + 0. 4B) 0.92B = 11,200 B = 12,174 บาท T = 40% (160,000-12,174) = 59,130 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอยา่ ง บริษัท ตอย จำกัด มีกำไรสุทธิกอ่ นหักโบนัสและภาษีประจำปี 25x8 จำนวน 5,000,000 บาท บริษัทฯ จึงประกาศจ่ายโบนัส 5% ณ วันสิ้นปี(ภาษีเงินได้นิติบุคคล 30%) การคำนวณโบนัสในแต่ละ กรณเี ปน็ ดังนี้ ให้ B = โบนสั T = ภาษเี งนิ ได้ กรณีที่ 1 คิดโบนสั จากกำไรก่อนหกั ภาษเี งนิ ได้และก่อนหกั โบนัส กำหนดให้ B = โบนัส T = ภาษเี งนิ ได้ สมการ B = 5%*(5,000,000-T) (1) T = 30%*(5,000,000-B) (2) ดงั นน้ั B = 177,664.97 T = 1,446,700.51 กรณที ่ี 2 คิดโบนัสจากกำไรหลงั หกั โบนัสแต่ก่อนหักภาษีเงินได้ สมการ B = 5%*(5,000,000-T-B) (1) T = 30%*(5,000,000-B) (2) ดงั นนั้ B = 169,082.13 T = 1,449,275.36

กรณที ี่ 3 คดิ โบนสั จากกำไรหลังหักโบนสั และหลังหักภาษีเงินได้ ห น้ า | 20 B = 5%*(5,000,000-B) T = 30%*(5,000,000-B) (1) (2) ดงั นั้น B = 238,095.24 T = 1,428,571.43 (1) (2) กรณีท่ี 4 คิดโบนสั จากกำไรหลังหักภาษีเงนิ ได้แต่ก่อนหักโบนสั สมการ สมการ B = 5% * 5,000,000 T = 30%*(5,000,000-B) ดังนั้น B = 250,000 T = 1,425,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 3. หน้ีสินท่ีเกิดขน้ึ สืบเนอื่ งจากเหตุการณใ์ นอนาคต หนี้สินที่เกิดขึ้นสืบเนื่องจากเหตุการณ์ในอนาคต (Contingent Liability) หมายถึง หนี้สินที่ อาจจะเกิดข้นึ หรอื ไม่เกิดขนึ้ อันเปน็ ผลสบื เนื่องจากเหตุการณใ์ นอนาคต ก่อนท่ีจะมีการออกแถลงการณ์ ของคณะกรรมการมาตรฐานการบัญชีฉบับที่ 5 (F.A.S.B. Statement No. 5) ข้อแตกต่างระหว่าง หนี้สินที่อาจจะเกิดขึ้นสืบเนื่องจากเหตุการณ์ในอนาคตกับหนี้สินโดยประมาณยังไม่ชัดเจนและยังมี ความสบั สนอยู่วา่ หนีส้ นิ (Contingencies) ใดต้องบนั ทกึ เปน็ บัญชคี า้ งจา่ ย หน้ีสินใดเพียงแต่แสดงข้อมูล เปิดเผยในงบการเงินเท่านั้นและหนี้สินใดไม่จำเป็นต้องบันทึกบัญชีหรือแสดงรายการในงบการเงิน แถลงการณ์ FASB ฉบับที่ 5 นม้ี ีข้นึ เพ่อื กำหนดมาตรฐานและวธิ ีการรายงานเกีย่ วกับหน้สี ินดงั กลา่ ว หนี้สินที่อาจจะเกิดในภายหน้า เป็นหนี้สินที่มีจำนวนแน่นอน ทราบวันครบกำหนดหนีท้ ี่แนช่ ดั แต่หนี้จำนวนดังกล่าวนี้ไม่แน่ว่าจะเกิดขึ้นหรือไม่และยังไม่เป็นพันธะต่อกิจการด้วย ตัวอย่างเช่น การนำตั๋วเงินรับไปขึ้นเงินท่ีธนาคารก่อนตั๋วถงึ กำหนด กิจการมีคดีอยู่ในระหว่างรอคำพิพากษาซึง่ ยังไม่ ทราบวา่ จะแพ้หรือชนะคดี กจิ การอาจถูกประเมนิ ค่าภาษเี พิ่ม เมอ่ื หน้จี ำนวนนย้ี ังไมเ่ ป็นพนั ธะต่อกิจการ ดงั นัน้ การแสดงหนส้ี ินท่อี าจจะเกดิ ข้นึ ในภายหน้าในงบดลุ อาจแสดงใตด้ งั นี้ - แสดงเป็นหมายเหตตุ ่อท้ายงบดลุ - แสดงเปน็ รายการหนส้ี นิ ในงบดลุ แตไ่ ม่ออกยอดรวมในหน้ีสนิ ของกิจการ - แสดงเปน็ หมายเหตุในวงเลบ็ - แสดงโดยการจดั สรรกำไรสะสม วิธที ีน่ ิยมใช้กนั โดยท่วั ไปคอื วิธแี สดงเปน็ หมายเหตตุ ่อทา้ ยงบดลุ ตัวอย่างการแสดงรายการหนี้สินที่อาจจะเกิดขึ้นในภายหน้าในงบดุลของบริษัทรามาจำกัดมี ดงั นี้

ห น้ า | 21 หนี้สนิ ที่อาจจะเกดิ ขึ้นในภายหนา้ 210,000 บาท - ค่าภาษีการค้าที่อาจถกู กรมสรรพากรประเมนิ เพ่ิม 400,000 บาท - คา่ ประกนั เงนิ กูใ้ ห้บริษทั ในเครอื 100,000 บาท - ตวั เงนิ รบั ทนี่ ำไปขึ้นเงินก่อนถงึ กำหนด 710,000 บาท 4. หน้ีสนิ โดยประมาณ หนี้สินโดยประมาณ (Estimated Liabilities) หมายถึง หนี้สินที่เกิดขึ้นแน่นอน แต่ไม่ทราบ จำนวนเงินและวันที่จะเกิดขึ้น เป็นหนี้สินที่มีพันธะเกิดขึ้นกับกิจการแน่นอนแล้ว การบันทึกบัญชี เก่ียวกับประมาณการหน้ีสินที่มักเกิดข้นึ กบั กิจการโดยท่วั ไป ได้แกก่ าร ขายบัตรกำนลั หรือบัตรของขวัญ การรับประกันคุณภาพสินค้า และการส่งเสริมการขาย (คูปอง แลกของขวัญ หรือของสมนาคุณ) โดย สามารถอธบิ ายถงึ วธิ กี ารบนั ทึกบัญชีและการแสดงรายการ ในงบการเงินไดด้ ังนี้ 1. การประกนั คณุ ภาพหรือการออกใบรับประกันคณุ ภาพสินค้า (Product Waranties) ประมาณการหนี้สินจากการขายสินค้าที่มีการรับประกันคุณภาพ การจำหน่ายสินค้า บางประเภท กจิ การอาจจะให้บริการหลงั การขาย (After sales services) โดยมีการรับประกันคุณภาพ สินค้าหลังการขาย โดยการให้บริการตรวจซ่อมหรือ เปลี่ยนส่วนที่ชำรุดเสียหายภายในระยะเวลาที่ กำหนด ค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมที่เกิดขึ้นจะบันทึก เป็นค่าใช้จ่ายในงวดที่มีการขาย แต่การซ่อมแซม เป็นรายการที่เกิดขึ้นหลังการขายอาจเกิด ภายหลังจากวันส้ินงวดบัญชีท่ีมกี ารขาย เนื่องจากระยะเวลา การรับประกันยังไม่สิ้นสุด ดังนั้นในวันสิ้นงวดบัญชีกิจการจึงประมาณค่าใช้จ่ายในการรับประกัน คุณภาพโดยใช้ข้อมลู และ ประสบการณก์ ารรบั ประกนั คณุ ภาพที่เกิดขึ้นในอดีต หน้สี นิ โดยประมาณที่เกีย่ วกับการประกนั คุณภาพสินคา้ เป็นปญั หาย่งุ ยาก โดยทั่วไปบริษัทจะมี การรับประกันคุณภาพสินค้า ถ้าสินค้าเกิดเสียหายภายในเวลาที่กำหนดไว้ในสัญญารับประกัน หน้ีสิน ดังกล่าวเกิดข้ึนเม่อื มีการขาย และอาจบันทึกบัญชีเมื่อขายหรอื บนั ทึกในวันสิ้นงวดดงั น้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เดบิต คา่ ใช้จ่ายการประกันสินค้า xx เครดิต หนีส้ ินโดยประมาณจากการรบั ประกนั สินค้า xx (บนั ทกึ หนี้สินโดยประมาณตามสญั ญารับประกันสนิ คา้ ) เมื่อสินค้าที่ขายเกิดเสียหายภายในระยะเวลาระกันและมีการให้บริการแก่ลูกค้ากิจการจะ บนั ทึกบัญชดี ังน้ี เดบิต หนส้ี นิ โดยประมาณจากการรับประกันสินค้า xx เครดติ เงินสด xx (บนั ทึกคา่ ใชจ้ ่ายในการให้บริการต่อลกู คา้ )

ห น้ า | 22 วิธีการบัญชีอีกวิธีหนึ่งทำได้โดยไม่มีการบันทึกบัญชีหนี้สินโดยประมาณเมื่อมีการขายต่อเมื่อ มีการใหบ้ ริการแก่ลูกค้าจงึ จะบันทึกบญั ชีโดย เดบติ บัญชีคา่ ใช้จา่ ยการประกันสินคา้ ตามจำนวนที่เกินข้ึน จรงิ และในวันสิน้ งวดใหแ้ สดงยอดทเ่ี หลือของลกู คา้ ท่ีจะมาขอรบั บรกิ ารตามสญั ญาการรับประกันสนิ คา้ การประมาณหนี้สินที่เกิดจากเงื่อนไขการขายสินค้าโดยรับประกัน มักเป็นปัญหาท่ียุ่งยากกิจการ ส่วนใหญม่ กั จะขายสินค้าโดยรับประกันการเปลีย่ นแทนหรือซ่อมแซมสิง่ บกพร่องของสนิ ค้าในระยะเวลา ท่กี ำหนดให้ โดยทว่ั ไปมักจะบนั ทกึ หน้สี ินโดยประมาณ และคา่ ใช้จ่ายจากการขายสินคา้ โดยรับประกันน้ี ณ วันส้นิ งวด มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอย่าง บริษัท นุ่น จำกัด เป็นผู้ผลติ และจำหน่ายเครื่องใช้ไฟฟ้า โดยมีนโยบายการรับประกันคุณภาพ สินค้า 1 ปีหลังการขาย ในปี 25x1 แผนกเครื่องซักผ้า มีการขายเครื่องซักผ้าไป จำนวน 50 เครื่อง ราคาเครื่องละ 18,000 บาท บริษัทคาดว่าจะมีค่าใช้จ่ายเกิดขึ้นประมาณ 20% ของยอดขาย ในระหว่างปี 25x1 มลี กู ค้ามาใชบ้ ริการซ่อมและเปลี่ยนอะไหลท่ ีช่ ำรุดเปน็ เงนิ 35,000 บาท ม.ค. – ม.ี ค. 25x2 มีลกู คา้ มาใชบ้ ริการซอ่ มและเปลยี่ นอะไหล่คิดเปน็ เงิน 100,000 บาท ม.ิ ย. 25x2 หมดเขตการรับประกนั คณุ ภาพสินค้า การบันทกึ บญั ชี 25x1 ม.ค.- ธ.ค. เดบติ เงนิ สด 900,000 เครดติ ขายสินค้า 900,000 บันทึกการขายสนิ ค้า ม.ค.- ธ.ค. เดบิต ค่าใช้จา่ ยในการรบั ประกนั คณุ ภาพ 35,000 เครดิต เงนิ สด 35,000 บนั ทึกคา่ ใช้จ่ายในการรับประกันคณุ ภาพสินค้า 25x1 ธ.ค. 31 เดบิต ค่าใชจ้ ่ายในการรับประกนั คณุ ภาพ 145,000 เครดิต ประมาณการหนีส้ ินจากการรับประกนั คณุ ภาพ 145,000 บนั ทึกปรบั ปรงุ ประมาณการหนสี้ นิ จากการรบั ประกนั คุณภาพ การคำนวณ ยอดขายสินคา้ = 900,000 บาท ประมาณค่าใช้จ่ายในการรับประกัน (900,000 x 20%) = 180,000 บาท ในระหว่างปีลกู ค้ามาใชบ้ รกิ ารรบั ประกัน = 35,000 บาท ดงั น้ัน สว่ นทย่ี ังไม่มาใช้บรกิ าร = 145,000 บาท

25x2 ห น้ า | 23 ม.ค.-มี.ค. เดบิต ประมาณการหน้ีสนิ จากการรบั ประกันคุณภาพ 100,000 เครดติ เงินสด 100,000 บันทกึ การค่าใชจ้ ่ายในการรบั ประกนั คณุ ภาพสินค้า ม.ิ ย. เดบิต ประมาณการหนสี้ ินจากการรับประกันคุณภาพ 45,000 เครดติ รายได้จากการหมดเขตการรบั ประกนั 45,000 บนั ทกึ การหมดเขตการรับประกนั คุณภาพสินค้า มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 2. บัตรกำนลั หรอื สัญญาท่จี ะใหบ้ ริการในอนาคต (Gift Certificate or Service Contracts) บัตรกำนัล บางกิจการมีการออกบัตรกำนัลซ่ึงเป็นสญั ญาในการใหบ้ ริการหรือจัดหาสินคา้ ใน วันข้างหน้า เมื่อมีการใช้บัตรจะเดบิตบัญชีหนี้สินและเครดิตบัญชีรายได้ ตัวอย่างของรายการดังกล่าว ได้แก่ บัตรทานอาหารที่ร้ายขายอาหารซึ่งจำหน่ายเป็นราย เดือนคูปองที่ปั๊มน้ำมันหรืออู่รถออกให้กับ ลูกค้า บัตรโดยสารรถเมล์เป็นรายเดือนที่จำหน่ายให้กับนักเรียน นักศึกษา และบัตรกำนัลที่ออกโดย ร้านคา้ ปลกี เน่ืองจากรายการดังกล่าวเป็นจำนวนเงนิ เล็กน้อยและมีมาก ดงั นนั้ บางรายการอาจไม่มีการ นำมาใช้เพ่อื ขอรับบริการ บางรายการอาจมกี ารกำหนดระยะเวลา เชน่ บตั รโดยสารรถประจำทางแต่ละ เดือน ซึ่งถ้าไม่มีผู้ใดนำมาใช้บริการแลว้ ก็ให้โอนบัญชีหนี้สินเป็นบัญชีรายได้ของกิจการ แต่บางรายการ อาจไม่กำหนดระยะเวลาในการใช้ เช่น บัตรกำนัลที่ร้านสรรพสินค้าขายให้กับลูกค้า ลูกค้าอาจนำบัตร มาใชซ้ ้ือสนิ คา้ เม่ือใดก็ได้ ในกรณนี กี้ ย็ งั คงตั้งเปน็ บัญชหี นสี้ ินไปพลางก่อน จนกวา่ จะมีหลักฐานแน่ชัดว่า ไมม่ ผี ูม้ าขอใช้บรกิ ารดังกลา่ ว จงึ โอนเขา้ บญั ชรี ายได้ของกิจการ กิจการอาจมีนโยบายส่งเสริมการขายโดยการให้ของสมนาคุณ เช่น แจกของแถมแจกคูปอง หรอื แสตมป์ เมื่อลกู ค้าเก็บสะสมได้ครบตามที่กำหนดกน็ ำมาแลกสินคา้ ได้ การสง่ เสรมิ การขายลักษณะ นี้ทำให้กิจการมีภาระผูกพันหรือหนี้สินที่จะจ่ายสินค้าตามจำนวนที่ลูกค้ามีสทิ ธิ โดยจำนวนที่เกิดข้นึ นน้ั ไมแ่ นน่ อน แต่สามารถประมาณมลู ค่าได้อยา่ งนา่ เชื่อถือ กิจการจะบันทึก บญั ชีประมาณการหนี้สินหรือ หนส้ี นิ โดยประมาณ ในงวดที่มีการขายสินคา้ ตวั อยา่ ง บริษัท ขนมหวาน จำกัด เปน็ ผู้ผลิตและจำหนา่ ยขนมปังแผน่ มีนโยบายส่งเสรมิ การขาย โดย สามารถนำถุงเปล่าท่ีใช้บรรจุขนมปัง จำนวน 6 ถงุ พร้อมเงนิ สด 5 บาท มาแลกซอื้ ขนมปงั ได้ 1 ถุงโดย มีระยะเวลาในการส่งเสริมการขาย 6 เดือน เริ่มเดือนตุลาคม 25x1 สิ้นสุดเดือนมีนาคม 25x2 ยอดขายขนมปังตั้งแต่เดือนตุลาคม ถึง 31 ธันวาคม 25x1 บริษัทขายขนม ปังไปจำนวน 30,000 ถุง ราคาขายถงุ ละ 30 บาท ราคาทนุ ถุงละ 20 บาท ในปนี ปี้ รากฏว่ามีลกู คา้ นำถงุ เปลา่ ทีใ่ ชบ้ รรจขุ นมปงั มา แลกซื้อขนมปังไปเป็นจำนวน 1,200 ถุง จากประสบการณ์การขาย ในอดีตบริษัทคาดว่าจะมีลูกค้ามา แลกสินค้าประมาณ 70% เท่านั้น มกราคม 25x2 ลูกค้านำถุงเปล่าขนมปังมาแลกซื้อขนมปังไปอีก จำนวน 2,000 ถงุ และมีนาคม 25x2 หมดเขตการสง่ เสริมการขาย

ห น้ า | 24 การบันทกึ บญั ชี เดบิต เงินสด 900,000 25x1 เครดิต ขายสนิ ค้า ต.ค.- ธ.ค. บันทกึ การขายขนมปงั 900,000 ต.ค.- ธ.ค. เดบติ เงนิ สด 6,000 ค่าใชจ้ า่ ยในการส่งเสริมการขาย 18,000 เครดติ สนิ ค้าคงเหลอื 24,000 บนั ทกึ การแลกซอื้ สนิ ค้า มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ธ.ค. 31 เดบติ คา่ ใชจ้ ่ายในการสง่ เสริมการขาย 34,500 เครดติ ประมาณการหนีส้ ินจากการส่งเสรมิ การขาย 34,500 บันทึกการปรบั ปรุงประมาณการหน้สี นิ จากการแลกสนิ ค้า การคำนวณ = 5,000 ถุง ยอดขายขนมปัง 30,000 ถุง แลกสินค้าได้ (30,000/6) = 3,500 ถุง ประมาณการที่ลกู ค้าจะนำมาแลก (5000x 70%) = 1,200 ถงุ ในระหวา่ งปีลูกคา้ แลกไปแล้ว = 2,300 ถุง ดงั นั้น ส่วนทยี่ งั ไม่นำมาแลก (3,500 -1,200) = 34,500 บาท คดิ เปน็ เงินรวม 2,300 x 15 10,000 25x2 30,000 ม.ค. เดบิต เงินสด 40,000 ประมาณการหน้สี นิ จากการสง่ เสริมการขาย เครดิต สินค้าคงเหลือ บนั ทึกการแลกซือ้ สนิ ค้า มี.ค. 31 เดบติ ประมาณการหน้ีสนิ จากการส่งเสรมิ การขาย 4,500 เครดติ รายได้จากการหมดเขตการสง่ เสรมิ การขาย 4,500 บันทกึ การหมดเขตการส่งเสรมิ การขาย

ห น้ า | 25 3. การออกบตั รคูปองเพ่ือแลกสินคา้ (Coupons) การออกบัตรคูปองเพื่อแลกสินค้า กิจการบางแห่งอาจมีการส่งเสริมการขายโดย การขายบัตร กำนลั หรือเช็ค ของขวญั ในโอกาสต่าง ๆ เพอ่ื ใหผ้ ้รู ับท่ไี ด้รบั บตั รกำนัลมีโอกาสไดเ้ ลือกซ้ือสินค้าตามที่ตน ต้องการ โดยนำบตั รกำนัลมาแลกโดยไม่ต้องจา่ ย เงินสด เม่อื กจิ การได้ขายบตั รกำนลั หรอื เชค็ ของขวัญ ให้แก่ลูกค้าแล้ว กิจการจะมีหนี้สินเกิดขึ้นทันที ณ วันที่ขาย ในวันที่มีการนำบัตรกำนัลมาใช้ กิจการจะ บนั ทกึ โอนเปล่ียนบัญชปี ระมาณการหน้สี ินมาเปน็ รายได้ของกิจการถงึ แม้วา่ บตั รกำนลั หรอื เชค็ ของขวัญ ทข่ี ายอาจไม่ไดน้ ำมาแลกท้ังหมดกต็ าม วันสิ้นงวดบญั ชีกิจการจะตอ้ งประมาณ มลู คา่ ของบัตรกำนัลที่ยัง มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ไม่ได้นำมาใช้บริการเป็นรายได้อื่น เพื่อเป็นการส่งเสริมการขายสินค้าบางชนิด ธุรกิจอาจออกคูปอง เพื่อให้ลูกค้านำมาแลกเปลี่ยนเป็นเงินสดหรือสินค้า ในกรณีดังกล่าวถือว่ากิจการได้ก่อหนี้สิน โดยประมาณขึน้ จำนวนเท่ากบั มูลค่ารางวัลท่ีลูกคา้ จะมาขอรับหรือแลกเปลยี่ น วนั ทม่ี กี ารขายบตั รกำนลั บันทกึ บัญชปี ระมาณการหน้สี ิน ในงวดทมี่ ีการขายบัตรกำนลั เดบติ เงนิ สด xx เครดิต ประมาณการหน้ีสินจากการขายบัตรกำนัล xx วนั ชำระหนี้ เป็นวันท่ลี ูกคา้ ได้นำบตั รกำนัลมาแลกสนิ คา้ หรือมาใช้บริการ เดบิต ประมาณการหน้สี ินจากการขายบัตรกำนัล xx เครดติ ขาย/รายไดค้ ่าบริการ xx วนั ท่มี กี ารขายบตั รกำนลั บนั ทึกบัญชีประมาณการหนสี้ ิน ในงวดทม่ี กี ารขายบัตรกำนลั เดบิต เงนิ สด xx เครดติ ประมาณการหน้ีสนิ จากการขายบัตรกำนลั xx วนั ชำระหน้ี เปน็ วนั ทลี่ ูกคา้ ไดน้ ำบตั รกำนัลมาแลกสนิ ค้าหรือมาใช้บริการ เดบติ ประมาณการหน้สี ินจากการขายบตั รกำนัล xx เครดิต ขาย/รายไดค้ า่ บริการ xx วันสิ้นงวดบัญชี จะบันทึกปรับปรุงประมาณการหนี้สินจากการขายบัตรกำนัล ที่ยังไม่มีผู้ นำมาใชแ้ ละหมดอายมุ าเปน็ รายได้อนื่ เดบติ ประมาณการหนส้ี นิ จากการขายบตั รกำนัล xx เครดิต รายไดจ้ ากบัตรกำนลั หมดอายุ xx วิธีการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับประมาณการหนี้สินจากการขายบัตรกำนัล สามารถแสดงได้ตาม ตวั อยา่ งดงั นี้

ห น้ า | 26 ตัวอย่าง บริษัท สายฟ้า จำกัด ก่อตั้งครบ 60 ปี เมื่อวันที่ 1 มกราคม 25x1 มียอดการขายบัตรกำนัล เป็นเงินสด จำนวน 350,000 บาท ในระหว่างปีมีลูกคา้ นำบัตรกำนัลมาใช้ คิดเป็นมูลคา่ 280,000 บาท ส้ินปีมีบัตรกำนลั หมดอายุจำนวน 50,000 บาท รายการบันทึกบัญชเี ปน็ ดังน้ี 25x1 ม.ค. 1 เดบติ เงนิ สด 350,000 เครดติ ประมาณการหน้ีสินจากการขายบัตรกำนัล 350,000 บนั ทึกการขายบตั รกำนัล มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ม.ค.- ธ.ค. เดบติ ประมาณการหน้สี นิ จากการขายบตั รกำนัล 280,000 280,000 เครดติ ขายสินคา้ บนั ทึกการขายสนิ ค้าตามบัตรกำนลั ธ.ค. 31 เดบิต ประมาณการหน้ีสินจากการขายบัตรกำนัล 50,000 50,000 เครดิต รายไดจ้ ากบตั รกำนลั หมดอายุ บนั ทกึ โอนส่วนของบัตรกำนัลหมดอายุเป็นรายได้ สรปุ หนี้สิน เป็นภาระผูกพันที่ส่งผลทำให้กิจการต้องจ่ายชำระหนี้ให้แก่บุคคลอื่นในอนาคต การ ชำระหนี้สินอาจจ่ายชำระเงินสด สินทรัพย์หรือบริการก็ไดแ้ ล้วแตจ่ ะตกลงกันไว้ การรับรู้เป็นหนี้สนิ จะ รับรู้ในงบการเงินเมื่อเข้าเงื่อนไข 2 ประการ คือ (1) มีความเป็นไปได้ค่อนข้างแน่นอนที่กิจการจะต้อง สูญเสียประโยชน์เชิงเศรษฐกิจของทรัพยากร ที่มีในอนาคต (2) มูลค่าของภาระผูกพันที่ต้องชำระนั้น สามารถวัดหรือกำหนดจำนวนเงินได้อย่าน่าเชื่อถือ การจัดประเภทหนี้สิน สามารถแบ่งประเภทตาม การวัดมูลค่าได้เป็น 3 ประเภท คือ (1) หนี้สินที่สามารถกำหนดมูลค่าได้แน่นอน หมายถึง หนี้สิน หมุนเวียนที่กิจการสามารถกำหนด จำนวนเงินได้แน่นอน หรือประมาณได้อย่างน่าเชื่อถือแม้ว่าใน บางครั้งกิจการไม่อาจที่จะกำหนด เวลาในการชำระหนี้ได้อย่างแน่นอน (2) ประมาณการหนี้สิน หมายถึง หนี้สินที่มีความไม่แน่นอน เกี่ยวกับจังหวะเวลาหรือจำนวนที่ต้องจ่ายชำระ และ (3) หนี้สินท่ี อาจเกิดขึ้น หมายถึง หนี้สินที่มีความไม่แน่นอนเกี่ยวกับจังหวะเวลาหรือจำนวนทีต่ ้องจ่ายชำระ หากใช้ เกณฑ์รอบระยะเวลาการดำเนินงานตามปกติเป็นเกณฑ์สามารถแบ่งหนี้สินเป็น 2 ประเภท คือ (1) หนี้สินไม่หมุนเวียน หมายถึง หนี้สินที่จะต้องจ่ายชำระในระยะเวลา 1 ปีหรือ หนึ่งรอบระยะเวลา ดำเนินงาน และ (2) หนส้ี ินไม่หมนเุ วียนหมายถึง หนส้ี นิ ที่จะต้องจา่ ยชำระใน ระยะเวลาที่เกนิ กว่า 1 ปี หรือหนง่ึ รอบระยะเวลาดำเนินงาน ดังนั้น หนี้สินท่ีเป็นผลสืบเนือ่ งจากการทำสัญญาหรือการดำเนินงาน โดยสามารถกำหนดจำนวนเงนิ และวันครบกำหนดของหน้ีสินได้ถูกต้องแน่นอน ถอื เป็นหนี้สินท่ีสามารถ กำหนดไดแ้ น่นอนสว่ นหน้ีสินทมี่ จี ำนวนแน่นอนทราบวันครบกำหนดทถี่ ูกต้องอย่างแน่ชัด แต่ไมท่ ราบว่า

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 27 จะเกิดขึ้นหรือไม่และยังไม่เป็นพันธะต่อกิจการ ถือเป็นหนี้สินที่เกิดขึ้นสืบเน่ืองจากเหตกุ ารณ์ในอนาคต หรือหนส้ี ินที่อาจจะเกิดขึ้นในภายหน้า แบบฝกึ หัด 1. บริษัท แสงฟ้า จำกัด เป็นผู้แทนจำหน่ายผลิตภัณฑเ์ คร่ืองใช้ไฟฟ้าทกุ ชนิด เงื่อนไขการขาย ของบริษัทคือขายโดยรับประกันสินค้าให้ลูกค้า 6 เดือน ถ้าสินค้าที่ขายเสียหายในระหว่าง 6 เดือน บริษัทยินดีที่จะซ่อมให้ฟรี ในระหว่างปี 25x9 บริษัทขายสินค้าได้ 6,000,000 บาท และประมาณว่าจะ มีค่าใช้จ่ายเกิดขึ้นจากการขายสินค้าโดยรับประกันน้ี 5% ของยอดขาย ในระหว่างปีลูกค้าของบริษทั ได้ นำผลิตภัณฑ์ที่ซื้อจากบริษัทมาซ่อมตามเงื่อนไขทำให้บริษัทเสียค่าใช้จ่ายในการนี้ 160,000 บาท รายการบัญชีในสมุดรายวนั ของบรษิ ทั แสงฟ้า จำกดั 2. บริษัท ธวัชชัยอะไหล่ จำกดั กู้เงนิ จากธนาคาร 540,000 บาท โดยออกตั๋วชนิดไม่มีดอกเบี้ย ในวนั ท่ี 31 ธันวาคม 25x6 ขณะท่ดี อกเบ้ียมีอตั รา 8% บรษิ ัทจะจา่ ยชำระหนตี้ ามตว๋ั เงินจ่ายในวันท่ี 31 ธันวาคม 25x7 และสัญญาจะขายสินค้าในราคาพิเศษให้กับธนาคารเป็นเวลา 1 ปี ให้บันทึกรายการใน สมุดรายวันทั่วไป 3. บริษัท พายุ จำกัด ซื้อสินค้าสำหรับสมนาคุณลูกค้าในระหว่างปีเป็นเงิน 40,000 บาท ใน ระหว่างปีบรษิ ัทขายสนิ ค้าได้ 4,000,000 บาท และลกู คา้ ท่ีซ้ือสินค้า 500 บาท จะไดบ้ ัตรกำนัล 1 ฉบับ เพื่อนำไปแลกสินค้าสำหรับสมนาคุณมูลค่า 4 บาท ในระหว่างปีลูกค้าได้ นำบัตรกำนัล มาแลกสินค้า สำหรับสมนาคุณ จำนวน 8,000 ฉบับ และคาดว่าลูกค้าจะนำบัตรกำนัล มาแลกสินค้าสมนาคุณอีก 20% ของบัตรกำนลั ทเ่ี หลอื จากโจทย์ขา้ งตน้ ใหค้ ำนวณและบันทึกรายการในสมุดรายวนั ทั่วไป 4. บริษัท ชมพู่ จำกัด มีกำไรสุทธิก่อนหักโบนัสและภาษีประจำปี 2548 จำนวน 5,000,000 บาท บรษิ ัทฯ จึงประกาศจ่ายโบนัส 5% ณ วนั สิ้นปี (ภาษีเงินไดน้ ิติบุคคล 30%) ให้คำนวณโบนัสในแต่ ละกรณเี ปน็ ดงั น้ี กรณีที่ 1 กำไรกอ่ นหักภาษีเงนิ ไดแ้ ละก่อนหักโบนสั กรณีที่ 2 กำไรหลังหักโบนัสแตก่ อ่ นหกั ภาษเี งนิ ได้ กรณีที่ 3 กำไรหลงั หักโบนัสและหลังหักภาษเี งินได้ กรณีท่ี 4 กำไรหลงั หักภาษีเงนิ ได้แต่กอ่ นหักโบนัส 5. บริษัท สายฟ้า จำกัด มีแผนจะจ่ายโบนัสให้กับผู้จัดการสาจาของบริษัทเพื่อส่งเสริม การทำงานให้ดีขึ้น โดยจะจ่ายโบนัสในอัตรา 20% ของกำไรที่สาขาทำได้เกินกว่า 10,000 บาท สาขาที่ 1 มีกำไรก่อนหักโบนัสและก่อนหักภาษีเงินได้ 40,000 บาท บริษัทฯ เสียภาษีเงินได้นิติบุคคล 40% ให้คำนวณโบนสั ในแตล่ ะกรณเี ป็นดงั น้ี

ห น้ า | 28 กรณีท่ี 1 กำไรกอ่ นหักภาษีเงินไดแ้ ละกอ่ นหักโบนสั กรณที ี่ 2 กำไรหลงั หกั โบนสั แต่กอ่ นหกั ภาษีเงินได้ กรณที ี่ 3 กำไรหลังหักโบนัสและหลงั หักภาษีเงนิ ได้ กรณีที่ 4 กำไรหลงั หักภาษีเงนิ ได้แต่กอ่ นหักโบนัส เอกสารอ้างอิงมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ธารินี พงศ์สุพัฒน์. (2559). การบัญชีขั้นกลาง 2. ภาควิชาบัญชี คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พิมพ์พนา ปีตธวัชชัย และคณะ. (2563). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั สปุ รญิ ญา ชกุ ะวฒั น์. (2561). การบญั ชีขนั้ กลาง 2. พิมพ์ครง้ั ที่ 8. กรงุ เทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัย รามคำแหง สภุ าณี อนิ ทนจ์ ันทร.์ (2558). การบัญชหี นสี้ นิ และสว่ นของเจา้ ของ. คณะวทิ ยาการจดั การ มหาวิทยาลัย ราชภฎั นครปฐม อรชุมา มลู ศร.ี (2558). การบัญชีขนั้ กลาง 2. คณะวทิ ยาการจัดการ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎอุดรธานี แบบฝึกปฏิบัติชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน : หน่วยที่ 1-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 1 : หน่วยที่ 1-8 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 2 : หน่วยท่ี 9-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธริ าช, 2007) Beans, F..A., Anthony, J.H., Bettinghaus, B., and smith, K.A. (2012). Advanced Accounting. 11th ed. New Jersey : Pearson Prentice Hall. Christensen, T.E., Cottrell, D.M., amd Baker, R.E. (2014). Advanced Financial Accounting. 10th ed. Singapore : McGraw-Hill. Keiso, D., Weygandt, J., & Warfield,T. (2 0 1 0 ) . FUNDAMENTALS OF INTERMEDIATE ACCOUNTING. America : John Wiley & Son. Williams, J.R., and others. (2015). Financial accounting. 15th ed. Singapore : McGraw-Hill.

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 29 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 2 หัวขอ้ เนอื้ หา 1. หุ้นกู้ 1.1 การจำหนา่ ยห้นุ กู้ 1.2 ดอกเบย้ี หนุ้ กู้ 1.3 การตดั ส่วนเกนิ และส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้ 2. การไถ่ถอนหุ้นกู้ 2.1 หนุ้ กู้ชนดิ ไถ่ถอนเปน็ งวด 2.2 การไถ่ถอนหุ้นกู้ชนิดไถ่ถอนเป็นงวดก่อนครบกำหนด 3. หุ้นกเู้ ปลีย่ นเปน็ หุ้นทุน 4. การแสดงหน้ีสนิ ระยะยาวในงบดุล สาระสำคญั 1. หนี้สินระยะยาวเป็นหนี้สินที่มีระยะเวลาครบกำหนดเกินกว่ารอบระยะเวลาดำเนินงานของ กิจการ หน้สี นิ ระยะยาวทีส่ ำคญั คอื หุ้นกู้ 2. หุน้ ก้ทู ก่ี จิ การไถ่ถอนมาแลว้ อาจถือไวเ้ พ่ือนำออกมาขายใหม่ การไถถ่ อนจะมกี ารชำระมูลค่า หุ้นตามที่ตกลง และบันทึกกำไรหรือขาดทุนจากการไถ่ถอนหุ้นกู้ ทั้งนี้ ผลต่างระหว่างจำนวนเงินที่ต้อง จา่ ยเพือ่ ไถถ่ อนหนุ้ กกู้ บั มูลค่าตามบัญชีของหุ้นกหู้ ักคา่ ใช้จา่ ยในการจำหน่ายห้นุ กู้ทเี่ หลอื 3. การเปลี่ยนแปลงหุ้นกู้เป็นหุ้นทุน บริษัทจะต้องชำระดอกเบี้ยหุ้นกู้ส่วนที่ค้างชำระก่อน การเปลย่ี นแปลง 4. การแสดงหนี้สินระยะยาวในงบดุล ควรแจ้งรายละเอียดเกี่ยวกับหนี้สินระยะยาวให้ชัดเจน โดยใสห่ มายเหตใุ หค้ รบถ้วน วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. เพอื่ ให้สามารถแสดงรายการหนสี้ ินระยะยาวในงบดลุ ได้อย่างถูกต้อง 2. เพ่อื ใหส้ ามารถคำนวณดอกเบ้ยี ห้นุ กู้ได้ และสามารถตดั บัญชสี ่วนเกนิ และสว่ นต่ำกว่ามูลค่า ห้นุ กู้ได้อยา่ งถูกต้อง 3. เพื่อให้สามารถอธบิ ายลกั ษณะของห้นุ กู้และสามารถบนั ทึกรายการเกีย่ วกับการไถ่ถ่อนหุ้นกู้ ได้อยา่ งถูกต้อง

ห น้ า | 30 วิธสี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีการสอน 1.1 วธิ ีการสอนบรรยาย 1.2 วธิ กี ารสอนอภปิ ราย 1.3 วธิ กี ารแลกเปล่ียนเรยี นรู้ 1.4 วิธีการสอนออนไลน์ 2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน 2.1 นกั ศกึ ษาแลกเปลีย่ นเรยี นรู้ 2.2 ผสู้ อนบรรยาย 2.3 ให้นักศึกษาแบง่ กล่มุ อภิปราย 2.4 การเรียนการสอนแบบออนไลน์ การวดั ผลและการประเมนิ ผล 1. การสงั เกตพฤติกรรมของผเู้ รยี นระหว่างการแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ 2. การซักถามและการตอบคำถามของผเู้ รยี นในชั้นเรยี น / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนักศึกษาที่ฝึกปฏิบตั แิ บบฝึกหัดท้ายบทเรยี น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 31 บทที่ 2 หนสี้ นิ ไมห่ มนุ เวียน การประกอบธุรกิจบางกิจการจำเป็นต้องหาเงินทุนมาจากแหล่งเงินทุนภายนอกด้วยมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การก่อหนี้สินระยะยาวหรือหนี้สินไม่หมุนเวียน โดยผลตอบแทนที่กิจการต้องจ่ายให้นักลงทุนจะ มีความแตกต่างกนั ถ้าเป็นการจัดหา เงินทุนจากการออกหุ้นทุนกจิ การต้องจา่ ยผลตอบแทนใหแ้ ก่ผู้ถือ หุ้นทุนในรูปของเงินปันผล ซึ่งไม่ถือเป็นค่าใช้จ่ายแต่จะถือเป็นส่วนหนึ่งของการแบ่งกำไร หากจัดหา เงินทุนจากบุคคลภายนอกด้วยการก่อหนี้สินระยะยาวกิจการต้องจ่ายผลตอบแทนให้แก่บุคคลภายนอก ในรูปของดอกเบี้ยจ่าย ถือเป็นค่าใช้จ่ายทางภาษีได้ การก่อหนี้สินระยะยาวหรือหนี้สินไม่หมุนเวียน มีลกั ษณะ แตกตา่ งจากหน้สี ินหมุนเวียนในเร่ืองของระยะเวลาในการชำระคืน คือ มีระยะเวลาการชำระ คืน เกนิ กวา่ หน่งึ ปี หนี้สินระยะยาว เป็นหนี้ที่มีกำหนดชำระเกินกว่า 1 ปี หรือ 1 รอบระยะเวลาการดำเนินงาน ตามปกติ ได้แก่ ห้นุ กหู้ รอื พันธบัตร เจา้ หนีจ้ ำนอง การขายสินคา้ โดยมีระยะเวลาการรบั ประกันมากกว่า 1 ปี เงนิ รับลว่ งหนา้ จากลกู คา้ เงนิ บำนาญพนกั งานและรายได้รับล่วงหน้าบางประเภท เมื่อบริษัทต้องการเงินทุนมาใช้หมุนเวียนในการดำเนินงานหรือใชเ้ ป็นส่วนลงทุนในบรษิ ัท เชน่ ขยายกิจการ สร้างโรงงานใหม่ ซื้อเครื่องจักรและอุปกรณ์ทันสมยั เพื่อใช้ในการผลิต กิจการใช้วธิ กี ารกอ่ หนีร้ ะยะยาว โดยบรษิ ัทต้องวเิ คราะหใ์ หไ้ ดว้ า่ บริษัทสามารถทำกำไรจากการขยายกิจการได้และสามารถ ชำระหนี้ได้ตามกำหนดเวลา และบริษัทต้องวิเคราะห์ให้แน่ชัดก่อนว่า การก่อหนี้สินระยะยาวดีกว่า การออกหุ้นทุน เมื่อมีหนี้สินระยะยาวบริษัทจะต้องจ่ายดอกเบี้ยตลอดเวลา ซึ่งถือเป็นรายจ่ายบริษัทไม่ ว่าบริษัทจะมีกำไรหรือขาดทุนก็ตาม ปัญหาที่เกิดขึ้น ได้แก่ หุ้นทุนอาจคาดว่าจะไม่ได้ความนิยมจาก ผู้ลงทนุ ปญั หาเร่ืองเงินปันผลซึ่งถอื เป็นผลตอบแทนแกผ่ ู้ถือห้นุ และปญั หาที่ผูถ้ ือหุ้นเดิมอาจไม่เห็นด้วย ในการออกหุ้นใหม่ ความหมายและลักษณะของหนี้สินไม่หมุนเวียน เมื่อหนี้สินนั้นเป็นไปตามเงื่อนไขตรงกันข้าม กับหนี้สินหมุนเวียน คือ 1. มีการชำระเกินกว่ารอบระยะเวลาการดำเนินงานตามปกติของกิจการ 2. วัตถุประสงคเ์ บื้องตน้ ไมไ่ ด้มีไวเ้ พื่อค้า และ 3. กำหนดชำระเกินกว่า 12 เดอื นนบั จากรอบระยะเวลา รายงาน จากข้างต้นสามารถสรุปได้ว่า หนี้สินไม่หมุนเวียน หมายถึง หนี้สินหรือภาระผูกพันที่จะ ถึงกำหนดเกินกว่า 1 ปี หรือเปน็ หนสี้ ินระยะยาวทีก่ ิจการจะจา่ ยชำระหน้ีสนิ นน้ั เกินกว่ารอบ ระยะเวลา ดำเนนิ งานตามปกตขิ องกจิ การ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 32 ความสำคัญของหนี้สินไมห่ มนุ เวียน หนี้สนิ ไมห่ มนุ เวียนมคี วามสำคัญในการเปน็ ทางเลอื กของ กิจการในการจดั หาเงนิ ทนุ หลายประการ ดงั นี้ 1. เป็นแหล่งเงินทุนเดียวที่กิจการสามารถหาได้ในขณะนั้น เนื่องจากการหาแหล่งเงินทุนด้วย การเพิม่ สว่ นของเจา้ ของอาจกระทำได้ยาก 2. หากกิจการออกเป็นตราสารหนี้ เช่น หุ้นกู้ กิจการสามารถวางแผนการจ่ายดอกเบี้ยที่ อาจจะตำ่ กวา่ ผลตอบแทนทีจ่ ่ายจากเงนิ ปนั ผลได้ และมรี ะยะเวลาทีก่ ำหนดไวแ้ น่นอน 3. การได้เปรียบทางภาษี เนื่องจากดอกเบี้ยที่จ่ายให้ผู้ถือตราสารหนี้ถือเป็นค่าใช้จ่ายที่ สามารถนำไปหักกำไรเพื่อเสียภาษีเงินได้ ในขณะที่เงินปันผลที่กิจการจ่ายไปไม่สามารถนำไปหักกำไร เพ่อื เสยี ภาษเี งินได้ 4. ไม่ต้องมีผู้มีสิทธิออกเสียงในกิจการเพิ่มขึ้น เพราะการออกตราสารหนี้ให้กับผู้ถือหุ้น เป็น บุคคลภายนอก มผี ลทำใหส้ ทิ ธสิ ว่ นไดเ้ สียของเจ้าของไมล่ ดลงและรักษาสัดสว่ นการ บรหิ ารงานต่อไปได้ เหมือนเดิมประเภทของหนี้สินระยะยาวหรือหนี้สินไม่หมุนเวียน ประกอบด้วย 1. หุ้นกู้ 2. เงินกู้ยืม ระยะยาว และ 3. ต๋ัวเงนิ จ่ายระยะยาว 1. หนุ้ กู้ (Bonds payable) เมื่อกิจการต้องการจัดหาเงินลงทุนระยะยาวเพื่อมาใช้ในการดำเนินงาน การออกหุ้นกู้ซึ่งเป็น หน้ีสินระยะยาวจะส่งผลให้กจิ การจัดหาเงินได้ง่ายกวา่ การจัดหาเงนิ ทนุ จากนักลงทุน เมื่อมีผู้มาซ้ือหุ้นกู้ ของกิจการผู้ซื้อหุ้นกู้รายนั้นจะมีฐานะเป็นเจ้าหนี้ของกิจการ และผลตอนแทนที่ผู้ซื้อหุ้นกู้จะได้รับคือ ดอกเบี้ยที่กิจการจะจ่ายให้ตามอัตราที่กำหนดไว้ในหุ้นกู้ และจะได้รับชำระเงินในราคาตามมูลค่าของ หุ้นกู้ตามระยะเวลาที่กำหนดไว้ในหุ้นกู้ โดยการศึกษาหุ้นกู้จะเริ่มตั้งแตค่ วามหมายของหุ้นกู้คุณสมบัติ ของหุ้นกู้ชนิดของหุ้นกู้ การบัญชีสำหรับหุ้นกู้ และการแสดงรายการในงบการเงิน โดยมีรายละเอียด ดังนี้ ความหมายของหุ้นกู้ คือ ตราสารทางการเงินที่กิจการออกให้เพื่อเป็น หลักฐานในการกู้ยืมเงิน ระยะยาว โดยปกติหุ้นกู้จะแสดงราคาตามมูลค่าซึ่งจะต้องจ่ายชำระ ณ วันครบกำหนด กำหนดเวลา ชำระคืนหรือวันไถ่ถอน อัตราดอกเบี้ยและวันที่จะต้องจ่ายดอกเบี้ย ชนิดของหุ้นกู้ การออกหุ้นกู้มี หลายลักษณะ ขึ้นอยู่กับนโยบายของกิจการที่นำหุ้นกู้ออกขายและขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมทาง เศรษฐกิจในขณะนั้น ซ่งึ การออกหุน้ กู้จะต้องอยภู่ ายใต้การกำกบั ดูแลโดยพระราชบัญญัตหิ ลกั ทรัพย์และ ตลาดหลักทรพั ย์แหง่ ประเทศไทย พ.ศ. 2535 ซงึ่ ชนดิ ของหนุ้ กู้ สามารถแบ่งได้หลายลักษณะ ดงั นี้ 1) หุ้นกู้ที่มีสินทรัพย์ค้ำประกัน (Secured bonds) คือ หุ้นกู้ที่กิจการออกโดยนำ สินทรัพย์มาค้ำประกันหุ้นกู้นั้น ถ้ากิจการเลิกหรือล้มละลาย ผู้ถือหุ้นกู้ชนิดนี้มีสิทธิได้รับชำระหนี้ จาก จำนวนเงินที่ขายสินทรัพย์ที่ค้ำประกันหุ้นกู้นั้นก่อนเป็นอันดับแรก หากเงินสดจากการขาย สินทรัพย์ ค้ำประกันไมเ่ พียงพอชำระหน้ผี ู้ถือห้นุ ก้กู จ็ ะกลายเปน็ เจา้ หน้ที ่วั ไปสำหรับยอดหนท้ี ่ยี งั ไมจ่ ่ายชำระ 2) หุ้นกู้ที่ไม่มีสินทรัพย์ค้ำประกัน (Unsecured bonds) คือ หุ้นกู้ที่กิจการออกโดยไม่มี สินทรัพย์มาค้ำประกันหุ้นกู้นั้น ถ้ากิจการเลิกหรือล้มละลาย ผู้ถือหุ้นกู้ชนิดนี้มีสิทธิเหมือนเจ้าหนี้ทั่วไป ของกิจการ ซ่งึ มสี ทิ ธิไดร้ บั ชำระหนีเ้ ท่ากับเจา้ หนค้ี นอ่นื ๆ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 33 3) หนุ้ กู้ท่รี ะบุชอ่ื ผถู้ อื (Registered bonds) หุ้นกชู้ นิดนี้จะจา่ ยเงินตน้ และ ดอกเบ้ยี ใหก้ ับ ผ้ถู ือหุน้ กทู้ ีม่ ีชอ่ื อยใู่ นทะเบยี นผูถ้ ือห้นุ การซอ้ื ขายหุน้ กูจ้ ะตอ้ งมีการออกหุ้นใบใหม่ 4) หุ้นกู้ที่ไม่ระบุชื่อผู้ถือ (Coupon bonds) หุ้นกู้ชนดิ นี้จะจ่ายเงินต้นและดอกเบี้ยให้กบั ผถู้ อื กรรมสิทธิ์ การโอนกรรมสิทธ์สิ ามารถกระทำได้โดยการส่งมอบใบห้นุ 5) หุ้นกู้ที่ไม่จ่ายดอกเบี้ยจนกระทั่งถึงวันครบกำหนดไถ่ถอน (Zero-coupon bonds) คือ ห้นุ ก้ทู ี่ไมม่ ีการจ่ายดอกเบ้ยี ระหว่างงวด แต่จะจา่ ยพร้อมเงนิ ตน้ เมือ่ หุน้ กู้ครบกำหนดไถ่ถอน 6) หุ้นกชู้ นิดไถ่ถอนก่อนครบกำหนด (Callable bonds) คือ หุ้นกูท้ กี่ ิจการผู้ออกมีสิทธิที่ จะเรยี กหุ้นกมู้ าไถถ่ อนคืนกอ่ นวนั ครบกำหนดได้ 7) หนุ้ กูแ้ ปลงสภาพ (Convertible bonds) คอื ห้นุ กู้ทใ่ี ห้สทิ ธแิ ก่ผู้ถอื หุ้นกู้ท่จี ะนำไปแลก หรือแปลงสภาพเป็นหนุ้ ทนุ ตามเงื่อนไข เวลา และราคาทรี่ ะบไุ ว้ในใบหุ้นนน้ั 8) หุ้นกู้ที่ครบกำหนดไถ่ถอนเป็นงวด (Serial bonds) คือ หุ้นกู้ที่ออกพร้อมกัน ทั้ง จำนวนแต่ครบกำหนดไถ่ถอนเป็นงวด ๆ 9) หุ้นกู้ที่ครบกำหนดไถ่ถอนทั้งจำนวน (Term bonds) คือ หุ้นกู้ที่ออกพร้อมกันและ ครบกำหนดไถ่ถอนพร้อมกนั ท้งั จำนวน ดังนน้ั จึงสรปุ สิทธขิ องผลู้ งทุนซ้ือพันธบตั รไดด้ ังน้ี 1) สิทธทิ ี่พันธบัตรเหล่านนั้ กำหนดให้แก่ผู้ถือ พันธบัตรในลักษณะต่าง ๆ 2) สิทธิได้รับดอกเบี้ยพันธบัตร และ 3) สิทธิได้รับการไถ่ถอนพันธบัตรเม่ือ ครบกำหนด การบันทึกบัญชีหุ้นกู้ การขายหุ้นกู้ของกิจการนั้น กิจการต้องคำนวณราคาขายหุ้นกู้ โดย พิจารณาอัตราดอกเบี้ยหุ้นกู้ของกิจการเปรียบเทียบกับอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงในท้องตลาด ซึ่งกิจการ อาจขายหนุ้ กไู้ ดใ้ นราคาแตกตา่ งกันดงั นี้ 1) ถ้าอัตราดอกเบี้ยของหุ้นกู้ใกล้เคียงหรือเท่ากับอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงในท้องตลาด กจิ การจะขายหุ้นกไู้ ดใ้ นราคาตามมลู คา่ 2) ถ้าหากอัตราดอกเบี้ยของหุ้นกู้ต่ำกว่าอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงในท้องตลาด คำนวณ ราคาขายหุ้นกู้ได้จาก การนำมูลค่าปัจจุบันของหุ้นกู้ บวกด้วย มูลค่าปัจจุบันของดอกเบี้ยหุ้นกู้กิจการ อาจขายหนุ้ กไู้ ด้ในราคาตำ่ กว่ามลู คา่ 3) ถา้ อตั ราดอกเบี้ยของหนุ้ กู้สงู กวา่ อัตราดอกเบี้ยทแี่ ทจ้ ริงในท้องตลาดกิจการจะขาย หุ้น ก้ไู ดใ้ นราคาทส่ี งู กวา่ มูลคา่ การที่ราคาขายหุ้นกู้ต่ำกว่าหรือสูงกว่ามูลค่าถือเป็นการชดเชยดอกเบี้ยของหุ้นกู้ที่มี อัตรา แตกต่างจากอัตราดอกเบี้ยทีแ่ ท้จริงในท้องตลาดนั่นเอง ในการขายหุ้นกู้จะบันทึกบัญชหี ุ้นกู้ ด้วยราคา ตามมูลค่าเสมอ และบันทึกส่วนต่างที่เกิดจากการขายหุ้นกู้ในราคาต่ำกว่ามูลค่าใน บัญชีส่วนลดมูลค่า หุ้นกู้ (Premium on bonds) และบันทึกส่วนต่างที่เกิดจากการขายหุ้นกู้ในราคา สูงกว่ามูลค่าในบัญชี ส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้ (Discount on bonds) บัญชีส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้หรือ ส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้เป็นบัญชี ปรบั มลู ค่าบญั ชขี องหุ้นกู้ใหเ้ ป็นมูลค่าปจั จุบัน โดยนำบัญชีส่วนเกนิ มลู ค่าหุ้นกู้ไปบวกกับบัญชีหุ้นกู้ หรือ

ห น้ า | 34 นำบญั ชสี ่วนลดมูลค่าห้นุ กไู้ ปหกั จากบญั ชหี ุน้ กู้ เพ่อื แสดงมลู คา่ ปัจจุบันของหุ้นกู้ในงบแสดงฐานะการเงิน การบนั ทึกบัญชีสำหรบั หุ้นกู้ จะมีวธิ ีการดงั น้ี 1.1. การจำหนา่ ยหนุ้ กู้ การนำหุน้ กูอ้ อกขายนน้ั กจิ การอาจขายหนุ้ กตู้ รงตามงวดการจ่ายดอกเบี้ย คอื ขายห้นุ กู้ในวันที่ กำหนดจ่ายดอกเบี้ย หรือขายหุ้นกู้ระหว่างงวดการจ่ายดอกเบี้ยคือขายหุ้นกู้ หลังจากวันที่กำหนดจ่าย ดอกเบี้ย ตามเงื่อนไขของหุ้นกู้ บริษัทผู้นำหุ้นกู้ ออกจำหน่ายจะอยู่ในข้อสัญญาต่อการชำระหนี้ใน อนาคต 2 ประการคือ 1. การจ่ายคืนเงินในจำนวนที่แน่นอนตามวันวันที่ที่แน่นอน ซึ่งเท่ากับราคาท่ี ปรากฏในหุ้นกู้ หรอื มูลค่าหุ้นกู้ และ 2. การจา่ ยดอกเบยี้ ตามงวดเวลา ปกติกำหนดเป็นงวด 6 เดือน ใน จำนวนซง่ึ ระบไุ ว้ในห้นุ กู้ ในการกำหนดอัตราดอกเบี้ยหุ้นกู้ จะต้องพิจารณาถึงอัตราดอกเบี้ยในท้องตลาดด้วย ซึ่งมี ผลกระทบโดยตรงตอ่ การจัดหาเงินกู้ ถ้าอัตราดอกเบ้ียในท้องตลาดสงู กว่าอตั ราดอกเบย้ี ในหุน้ กู้ จะขาย ได้ในราคาที่มีส่วนลดหรือขายได้ในราคาต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้ ในทางตรงกันข้าม ถ้าอัตราดอกเบี้ยใน ทอ้ งตลาดตำ่ กวา่ อัตราดอกเบ้ยี ในหุ้นกู้ จะขายได้ในราคาท่ีมสี ่วนเกินหรือขายได้ในราคาสูงกว่ามูลค่าหุ้น กู้ ดังนั้นผลแตกต่างระหว่างอัตราดอกเบี้ยในท้องตลาดกับอัตราดอกเบี้ยในหุ้นกู้ จะถูกปรับให้เท่ากัน ดว้ ยการเปลี่ยนแปลงราคาขายของหุ้นกู้ โดยมิตอ้ งแกไ้ ขเงอื่ นไขข้อสญั ญาต่าง ๆ ของหนุ้ กู้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอย่าง บริษัท อุ๋ง จำกัด 7% อายุ 5 ปี มูลค่า 200,000 บาท เงื่อนไขของนกู้รมีว่าจะคืนเงินต้น 200,000 บาท ให้ผู้ถือนกู้เมื่อส้นิ ปีท่ี 5 และจ่ายดอกเบย้ี ใหท้ ุกปๆี ละ 14,000 บาท ข้อเสนอนีจ้ ะส่งไปยัง ผู้ลงทุน ธนาคารและนายหน้าหรือตัวแทนจำหน่ายหุ้น ราคาหุ้นกู้ที่เสนอขายจะเป็นเท่าใดขึ้นอยู่กับ อัตราดอกเบี้ยแท้จริงของหุ้นกู้ (อัตราดอกเบี้ยในท้องตลาด) การคำนวณราคาขายของหุ้นกู้ภายใต้ข้อ สมมติเก่ยี วกับอัตราดอกเบยี้ ทแี่ ท้จรงิ แตกต่าง 2 ประเภท เปน็ ดงั น้ี 1) ราคาจำหนา่ ยหนุ้ กู้ชนิด 7% เมอ่ื อัตราดอกเบี้ยท่ีแท้จรงิ เทา่ กบั 8% (อัตราดอกเบยี้ ที่แท้จริง สูงกวา่ อัตราดอกเบยี้ ในหุ้นก)ู้ มลู ค่าปัจจุบันของเงนิ จำนวน 200,000 บาททจี่ ่ายในวันสน้ิ ปีท่ี 5 ณ อตั ราดอกเบย้ี 8% ต่อปี (200,000 x 0.6806) 136,120 บาท มูลคา่ ปจั จบุ ันของเงนิ จำนวน 14,000 บาท ที่จ่ายทุกปเี ป็นเวลา 5 ปี ณ อตั ราดอกเบ้ยี 8% ต่อปี (14,000 x 3.9927) 55,898 บาท ราคาจำหน่ายห้นุ กู้ 192,018 บาท

ห น้ า | 35 2) ราคาจำหน่ายหนุ้ กชู้ นดิ 7% เมื่ออัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงเท่ากับ 6% (อตั ราดอกเบยี้ ท่ีแทจ้ รงิ ต่ำกว่าอัตราดอกเบีย้ ในหุน้ กู้) มลู ค่าปัจจุบันของเงินจำนวน 200,000 บาท ท่ีจ่ายในวันสนิ้ ปที ่ี 5 ณ อตั ราดอกเบี้ย 6% ต่อปี (200,000 x 0.7473) 149,460 บาท มูลค่าปจั จบุ นั ของเงนิ จำนวน 14,000 บาท ที่จ่ายทุกปเี ป็นเวลา 5 ปี ณ อัตราดอกเบ้ยี 6% ต่อปี (14,000 x 4.2124) 58,974 บาท ราคาจำหน่ายหุน้ กู้ 208,434 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง หนุ้ กูช้ นิด 7% ถ้านำออกจำหนา่ ยเม่ืออัตราดอกเบี้ยแท้จรงิ เทา่ กับ 7% จะขายไดใ้ นราคาตาม มูลคา่ ซึ่งคำนวณไดด้ ังนี้ มูลค่าปัจจบุ นั ของเงินจำนวน 200,000 บาท ทีจ่ า่ ยในวันส้นิ ปที ่ี 5 ณ อัตราดอกเบี้ย 7% ต่อปี (200,000 x 0.71299) 142,598 บาท มูลคา่ ปัจจุบันของเงินจำนวน 14,000 บาท ท่ีจ่ายทุกปีเป็นเวลา 5 ปี ณ อัตราดอกเบ้ีย 7% ต่อปี (14,000 x 4.10019) 57,402 บาท ราคาจำหนา่ ยหุน้ กู้ 200,000 บาท การตัดส่วนเกินหรือส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้ ส่วนเกินหรือส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้ เกิดจากการที่กิจการ ขายหนุ้ กไู้ ด้ในราคาสูงกว่าหรอื ตำ่ กว่าราคาตามมลู ค่า เน่ืองมาจากอตั ราดอกเบยี้ ของหุ้นกู้ไมเ่ ทา่ กับอัตรา ดอกเบี้ยที่แท้จริงในท้องตลาด บันทึกการตัดส่วนเกินหรือส่วนลดมูลค่าหุน้ กู้เขา้ บัญชีดอกเบี้ยจ่าย เป็น การปรับ ดอกเบี้ยจ่ายของหุ้นกู้ตามบัญชีให้ใกล้เคียงกับดอกเบี้ยจ่ายที่แท้จริง รายการบัญชีเพื่อบันทึก การจำหนา่ ยหุ้นในราคาทตี่ ่ำกวา่ หรอื สงู กว่ามูลคา่ ห้นุ กู้ บนั ทึกบัญชดี ังน้ี 1) ราคาจำหน่ายหนุ้ กู้ต่ำกว่ามลู ค่าหุ้นกู้ เดบิต เงนิ สด 192,018 สว่ นตำ่ กว่ามลู คา่ หุ้นกู้ 7,982 เครดติ หนุ้ กู้ 200,000 บันทกึ การจำหน่ายหนุ้ กู้ในราคาตำ่ กว่ามูลคา่ หุน้ กู้ 2) ราคาจำหน่ายหนุ้ กู้สงู กว่ามลู ค่าหนุ้ กู้ เดบติ เงนิ สด 208,434 เครดติ หุ้นกู้ 200,000 ส่วนเกินมลู ค่าห้นุ กู้ 8,434 บันทกึ การจำหน่ายหนุ้ กู้ในราคาสูงกวา่ มลู คา่ หนุ้ กู้

ห น้ า | 36 1.2 ดอกเบยี้ หนุ้ กู้ เมื่อผลต่างระหว่างอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงกับอัตราดอกเบี้ยหุ้นกู้ เป็นสิ่งที่กระทบต่อ ราคาตลาดของหนุ้ กู้ จำนวนส่วนเกินหรอื ส่วนตำ่ กว่ามูลค่าห้นุ กจู้ งึ มผี ลกระทบต่อดอกเบย้ี จ่ายของผู้ออก หุ้นกู้ สงิ่ น้ีสามารถแสดงให้เห็นไดโ้ ดยการเปรียบเทยี บดอกเบีย้ จ่ายถัวเฉลีย่ ต่อไป ภายใตเ้ ง่ือนไขเกี่ยวกับ อตั ราดอกเบ้ยี แทจ้ ริงที่แตกตา่ งกันดงั น้ี 1) อัตราดอกเบี้ยแท้จริงเท่ากับ 8% ดอกเบี้ยจ่ายตามอัตราที่กำหนดไว้ในพันธบัตร ปีละ 14,000 บาท เป็นเวลา 5 ปี 70,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง บวก ส่วนตำ่ กวา่ มลู ค่าพนั ธบัตร (200,000 – 192,018 ) 7,982 บาท ดอกเบีย้ จา่ ยตลอดอายพุ ันธบตั ร 5 ปี 77,982 บาท ดอกเบย้ี จา่ ยถวั เฉล่ยี ต่อปี (77,982 / 5) 15,596 บาท 2) อัตราดอกเบี้ยแท้จริงเท่ากับ 6% ดอกเบี้ยจ่ายตามอัตราที่กำหนดไว้ในพันธบัตร ปีละ 14,000 บาทเปน็ เวลา 5 ปี 70,000 บาท หกั สว่ นต่ำกว่ามูลคา่ พนั ธบตั ร (208,434 – 200,000) 8,434 บาท ดอกเบ้ียจ่ายตลอดอายุพันธบัตร 5 ปี 61,566 บาท ดอกเบย้ี จา่ ยถวั เฉลย่ี ตอ่ ปี (61,566 / 5) 12,313 บาท วธิ กี ารตดั สว่ นเกนิ มลู ค่าหุน้ กหู้ รือสว่ นตำ่ มลู คา่ หุ้นกู้ มี 2 วธิ ี คือ 1) วิธีเส้นตรง (Straight-line method) เป็นการตัดส่วนเกินหรือส่วนลด มูลค่าหุ้นกู้ไปเป็น ดอกเบย้ี จา่ ยดว้ ยจำนวนเทา่ กนั ทกุ งวด ซง่ึ เมือ่ ครบกำหนดไถ่ถอนหนุ้ กู้ สว่ นเกินหรือสว่ นลดมูลค่าหุ้นกู้ก็ จะถูกตัดออกไปหมดพอดี คำนวณโดยการนำส่วนเกินหรือส่วนลดมูลค่า หุ้นกู้หารด้วยจำนวนงวด ดอกเบ้ีย เขยี นเปน็ สมการคำนวณได้ดังนี้ สว่ นเกินหรอื ส่วนต่ำมูลค่าหุ้นตดั บัญชตี อ่ งวด = สว่ นเกินหรอื สว่ นต่ำมูลคา่ หุ้นกู้ จำนวนงวดดอกเบยี้ 2) วิธอี ัตราดอกเบ้ียท่ีแท้จริง (Effective interest method) เป็นการตดั ส่วนเกินหรอื สว่ นลด มูลค่าหุ้นกู้ไปเป็นดอกเบี้ยจ่าย โดยการคำนวณหาอัตราดอกเบี้ยในท้องตลาด หรืออัตราดอกเบี้ยที่ แทจ้ รงิ ณ วันทน่ี ำหนุ้ กู้ออกขาย คำนวณดอกเบ้ยี จ่ายในแตล่ ะงวดไดโ้ ดยการนำราคาตามบัญชีของหุ้นกู้ ณ วันต้นงวด คูณกับอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงในท้องตลาด ดอกเบี้ยจ่ายที่ได้ในแต่ละงวดจะมีจำนวนไม่ เทา่ กนั แต่อัตราดอกเบีย้ ท่ีแทจ้ ริงในแตล่ ะงวดจะเท่ากัน ผลต่างระหวา่ งดอกเบ้ียท่ีแท้จริงกับดอกเบ้ียที่ คำนวณได้ในแต่ละงวดเป็นจำนวนที่นำไปตัดบัญชีสว่ นเกนิ หรือส่วนลดมลู คา่ หุ้นกู้ สามารถเขียนสมการ คำนวณดอกเบย้ี ทแี่ ท้จรงิ ของห้นุ กู้ ไดด้ ังนี้

ห น้ า | 37 ดอกเบี้ยทแ่ี ท้จริง = ราคาปจั จบุ นั หรือราคาตามบญั ชหี ุ้นกู้ × อตั ราดอกเบ้ียที่แท้จริง ส่วนต่ำกว่าและส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้นี้ จะต้องตัดจ่ายอย่างสมำ่ เสมอตลอดอายุของหุ้นกู้ ซึ่งอาจ ตัดส่วนเกินและส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้ ตามวิธีเส้นตรงเป็นผลให้ดอกเบี้ยจ่ายแต่ละปีมีจำนวนเท่าๆ กัน รายการบญั ชเี พือ่ บันทกึ การจ่ายดอกเบยี้ และการตดั ส่วนเกนิ และส่วนต่ำกว่ามลู คา่ ห้นุ กเู้ ป็นดงั นี้ 1) หนุ้ กู้ขายได้ในราคาต่ำกว่ามลู คา่ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เดบติ ดอกเบี้ยจา่ ย 14,000 เครดิต เงนิ สด 14,000 จ่ายดอกเบี้ยหุ้นกู้ เดบติ ดอกเบย้ี จา่ ย 1,596 เครดติ ส่วนต่ำกว่ามลู ค่าหุ้นกู้ 1,596 ตดั สว่ นต่ำกว่ามลู คา่ หุน้ กู้ 2) หุน้ ก้ขู ายได้ในราคาสูงกวา่ มลู คา่ 14,000 เดบิต ดอกเบยี้ จ่าย 14,000 เครดติ เงนิ สด จา่ ยดอกเบย้ี หนุ้ กู้ เดบิต ส่วนต่ำกว่ามูลคา่ หนุ้ กู้ 1,687 เครดติ ดอกเบี้ยจา่ ย 1,687 ตดั สว่ นสูงกวา่ มลู คา่ หนุ้ กู้ หากกิจการบันทึกการตัดบัญชีส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้หรือส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้ ตรงกับงวดการจ่าย ดอกเบี้ย ดอกเบี้ยจ่ายจะบันทึกบัญชีด้วยจำนวนเท่ากับ เงินสดจ่ายต่องวดบวกส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้ตัด บัญชี หรือส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้หักเงินสดจ่ายตอ่ งวด ดังนั้น ควรทำในวันสิ้นปีเพียงครั้งเดียว โดยไม่ต้อง ตัดส่วนเกินหรอื สว่ นต่ำกว่ามลู ค่าหุ้นกู้ทุกครั้งที่มกี ารจา่ ยดอกเบ้ียในระหว่างปี ท้ังนี้ เพื่อให้งานด้านการ บันทกึ ลดน้อยลง 1.3 การตดั สว่ นเกนิ และสว่ นต่ำกวา่ มลู คา่ หุน้ กู้ ส่วนเกินหรือส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้ เกิดจากการที่กิจการขายหุ้นกู้ได้ในราคาสูงกว่าหรือต่ำกว่า ราคาตามมูลค่า เนื่องมาจากอัตราดอกเบี้ยของหุ้นกู้ไม่เท่ากับอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงในท้องตลาด บันทึกการตัดส่วนเกินหรือส่วนลดมูลค่าหุ้นกู้เข้าบัญชีดอกเบี้ยจ่าย เป็นการปรับ ดอกเบี้ยจ่ายของห้นุ กู้

ห น้ า | 38 ตามบัญชีให้ใกล้เคียงกับดอกเบี้ยจ่ายที่แท้จริง การบันทึกบัญชีดอกเบี้ยจ่ายในแต่ละงวดควรเท่ากับ ดอกเบี้ยจ่ายที่แท้จริง ดังนั้น อัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงของหุ้นกู้ จึงเป็นอัตราที่คิดจากราคาตามบัญชีของ หนุ้ กู้ ณ วนั ต้นงวด การคำนวณดอกเบ้ียจ่ายตามวธิ นี ี้ คอื วธิ ีดอกเบี้ยทบต้น (ดอกเบ้ียแท้จริง) เมื่อหุ้นกู้ จำหน่ายได้ในราคาที่มีส่วนลด มูลค่าตามบัญชีของหุ้นกู้ในแต่ละงวดจะเพิ่ม ดังนั้นจำนวนดอกเบี้ยที่ แท้จริงในแตล่ ะงวดจึงเพิ่มข้นึ เมื่อจำหน่ายหนุ้ กู้ได้ในราคาท่ีมสี ว่ นเกิน มูลคา่ ตามบัญชีของหุ้นกู้จะลดลง จนหุน้ กคู้ รบกำหนด ดงั นั้นจึงมผี ลทำใหจ้ ำนวนดอกเบ้ียที่แทจ้ ริงในแต่ละงวดลดลงดว้ ย การตัดส่วนเกิน และส่วนตำ่ กว่ามูลคา่ ตามวธิ เี ส้นตรง และตามวธิ ดี อกเบยี้ ทบต้นเป็นดงั น้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตารางแสดงการตัดสว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ หนุ้ กู้ตามวิธเี สน้ ตรง (หนุ้ กู้มลู คา่ 200,000 บาท ดอกเบ้ีย 7% ต่อปี จ่ายชำระดอกเบย้ี ทกุ ปี จำหน่ายไป ในราคา 192,018 บาท อตั ราดอกเบย้ี แท้จริง 8% ทบตน้ ทุกป)ี ดอกเบยี้ จา่ ย สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ ดอกเบย้ี จา่ ย สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ มลู คา่ ตามบญั ชี ปีที่ 7% หนุ้ กตู้ ดั บญั ชี “ถวั เฉลย่ี ” หนุ้ กตู้ ามบญั ชี หนุ้ กู้ ณ วนั สน้ิ ปี (1) (2) = (1/5×7,982) (3)=(1)+(2) (4)=(4)-(2) (5)=200,000-(4) ณ วันที่นำหุน้ กู้ออกจำหน่าย 7,982 192,018 1 14,000 1,596 15,596 6,386 193,614 2 14,000 1,596 15,596 4,790 195,210 3 14,000 1,596 15,596 3,194 196,806 4 14,000 1,596 15,596 1,598 198,402 5 14,000 1,598* 15,598* - 200,000 ตารางแสดงการตดั สว่ นเกนิ มลู ค่าหนุ้ กตู้ ามวธิ เี สน้ ตรง (หุ้นกู้มูลค่า 200,000 บาท ดอกเบี้ย 7% ต่อปี จ่ายชำระดอกเบี้ยทุกปี จำหน่ายไปในราคา 208,434 บาท อตั ราดอกเบี้ยแทจ้ ริง 6% ทบตน้ ทกุ ปี) ปีท่ี ดอกเบยี้ จา่ ย สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ ดอกเบย้ี จา่ ย สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ มลู คา่ ตามบญั ชี 7% หนุ้ กตู้ ดั บญั ชี “ถวั เฉลยี่ ” หนุ้ กตู้ ามบญั ชี หนุ้ กู้ ณ วนั สน้ิ ปี (1) (3)=(1)+(2) (4)=(4)-(2) (5)=200,000-(4) (2) = (1/5×8,434) ณ วันทีน่ ำหนุ้ ก้อู อกจำหนา่ ย 8,434 208,434 6,747 206,747 1 14,000 1,687 12,313 5,060 205,060 12,313 3,373 203,373 2 14,000 1,687 12,313 1,686 201,686 12,313 200,000 3 14,000 1,687 12,314* - 4 14,000 1,687 5 14,000 1,686*

ห น้ า | 39 ตารางแสดงการตัดสว่ นเกนิ มลู คา่ หนุ้ กตู้ ามวธิ เี สน้ ตรง (หุ้นกู้มูลค่า 200,000 บาท ดอกเบี้ย 7% ต่อปี จ่ายชำระดอกเบี้ยทุกปี จำหน่ายไปในราคา 192,018 บาท อตั ราดอกเบ้ียแท้จรงิ 8% ทบตน้ ทกุ ป)ี ดอกเบยี้ จา่ ย ดอกเบย้ี แทจ้ รงิ ท่ี สว่ นตำ่ กวา่ สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ มลู คา่ ตามบญั ชขี อง มลู คา่ หนุ้ กตู้ ัด หนุ้ กตู้ ามบญั ชี หนุ้ กู้ ณ วนั สนิ้ ปี ปีที่ 7%ของ จา่ ย (8% ของราคา (4)=(4)-(3) (5)=200,000-(4) มลู คา่ หนุ้ กู้ หนุ้ กตู้ ามบญั ช)ี บญั ชี (3)=(1)-(2) (1) (2) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ณ วันท่นี ำห้นุ กอู้ อกจำหน่าย 7,982 192,018 193,379 1 14,000 15,361 1,361 6,621 194,849 196,437 2 14,000 15,470 1,470 5,151 198,152 200,000 3 14,000 15,588 1,588 3,563 4 14,000 15,715 1,715 1,848 5 14,000 15,598* 1,848* - ตารางแสดงการตดั สว่ นเกนิ มลู คา่ หนุ้ กตู้ ามวธิ ดี อกเบยี้ ทบตน้ (หุ้นกู้มูลค่า 200,000 บาท ดอกเบี้ย 7% ต่อปี จ่ายชำระดอกเบี้ยทุกปี จำหน่ายไป ในราคา 208,434 บาทอตั ราดอกเบ้ยี แทจ้ รงิ 6% ทบต้นทกุ ปี) ปที ี่ ดอกเบย้ี จา่ ย ดอกเบยี้ แทจ้ รงิ ท่ี สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ สว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ ตามบัญชี 7%ของ จา่ ย (8% ของราคา หนุ้ กตู้ ดั บญั ชี มลู คา่ หนุ้ กตู้ าม ของหนุ้ กู้ ณ วนั สน้ิ ปี มลู คา่ หนุ้ กู้ หนุ้ กตู้ ามบญั ชี)(2) (3)=(1)-(2) (5)=200,000-(4) (1) บญั ชี (4)=(4)-(3) ณ วันท่ีนำหุน้ กู้ออกจำหน่าย 8,434 208,434 1 14,000 12,506 1,494 6,940 206,940 2 14,000 12,416 1,584 5,356 205,356 3 14,000 12,321 1,679 3,677 203,677 4 14,000 12,221 1,779 1,898 201,898 5 14,000 12,102* 1,898* - 200,000

ห น้ า | 40 การแสดงสว่ นเกนิ และสว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ หนุ้ กใู้ นงบการเงนิ ณ วันที่นำหุ้นกูอ้ อกจำหนา่ ย ราคาตามบัญชีของหุ้นกู้จะเท่ากับรายไดท้ ี่ได้รบั จากการจำหน่าย หันกู้ เนื่องจากรายได้เหล่านี้คำนวณขึ้นโดยถือว่าเป็นมูลค่าปัจจุบันของการจ่ายชำระหนี้ในอนาคต ณ อัตราดอกเบี้ยซึ่งกำหนดโดยตลาด ดังนั้นส่วนเกินและส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้จึงเป็นรายการปรับมูลค่า หุ้นกู้ รายการหุ้นกู้จะปรากฏในงบดลุ ณ วนั ทน่ี ำออกจำหนา่ ย ดงั น้ี 1) จำหน่ายหุน้ กู้ในราคาตำ่ กว่ามูลคา่ หนสี้ ินระยะยาว มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง หุน้ กู้ 7% อายุ 5 ปี มูลคา่ ณ วันครบกำหนด 200,000 หัก สว่ นต่ำกว่ามูลคา่ หุ้นกู้ 7,982 ราคาตามบญั ชีของหนุ้ กู้ 192,018 2) จำหน่ายหนุ้ กใู้ นราคาสงู กวา่ มลู คา่ 200,000 หนสี้ ินระยะยาว 8,434 หุ้นกู้ 7% อายุ 5 ปี มูลคา่ ณ วนั ครบกำหนด 208,434 บวก ส่วนเกนิ มลู คา่ หุ้นกู้ ราคาตามบัญชีของหุ้นกู้ ณ วันที่นำหุ้นกู้ออกจำหน่ายหุ้นกู้จะมีราคาตามบัญชีต่ำหรือสูงกว่ามูลค่า ณ วันครบกำหนด เนื่องจากอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงสูงหรือต่ำกว่าอัตราดอกเบี้ยที่ต้องจายชำระตามเงื่อนไขของหุ้นกู้ การตัดส่วนเกินและส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้จึงเป็นการปรับราคาตามบญั ชีของหุ้นกู้ ให้ลดลงหรือเพิ่มขน้ึ เท่ากับมูลคา่ ณ วันครบกำหนด ส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้ถือเป็นรายได้รอตัดบญั ชีและส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้ ถอื เปน็ รายจ่ายรอตัดบัญชี เปน็ ส่วนทำให้ค่าใช้จ่ายในการออกห้นุ กู้เพมิ่ ขน้ึ ตน้ ทนุ ในการจำหนา่ ยหนุ้ กหู้ รอื คา่ ใชจ้ า่ ยในการออกหนุ้ ต้นทุนที่เกี่ยวกับการนำหุ้นกู้ออกจำหน่าย ได้แก่ ค่าธรรมเนียมที่จะต้องชำระตามกฎหมาย ค่าธรรมเนียมที่จ่ายให้นักบัญชี ค่าจดทะเบียนหุ้นกู้ ค่าพิมพ์หุ้นกู้ ค่าโฆษณาขายหุ้นกู้ ค่านายหน้าใน การจำหน่ายหุ้นกู้ ฯลฯ ค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ถ้าเป็นค่าใช้จ่ายไม่มากอาจถือเป็นค่าใช้จ่ายในปีที่จำหน่าย หนุ้ กู้กไ็ ด้ แต่ถ้าตน้ ทุนในการจำหนา่ ยห้นุ กู้มจี ำนวนมากจะถอื เป็นรายการค่าใชจ้ ่ายรอตัดบัญชีซึงจะต้อง ตัดจ่ายตลอดอายุของหุ้นกู้ ทั้งนี้เพราะผลประโยชน์ที่ได้รบั จากหุ้นกู้มีอยู่ตลอดอายุของหุ้นกู้โดยบนั ทึก รายการเดบิตค่าใช้จ่ายในการออกหุ้นกู้รอตัดบัญชีเครดิตเงินสด การบันทึกต้นทุนในการจำหน่ายหุ้นกู้ อาจทำได้อีกวิธีหนึ่ง คือ นำต้นทุนในการออกหุ้นกู้ไปรวมกันส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นกู้หรือหักออกจาก ส่วนเกินมูลค่าหุ้นกู้ ดังนั้น ในการออกหุ้นกู้ การออกหุ้นกู้กิจการจะมีค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ที่เก่ียวข้อง เช่น คา่ จดทะเบียน คา่ จดั พิมพ์ ใบหุ้น ค่าธรรมเนียมทางกฎหมาย คา่ นายหน้า เปน็ ต้น คา่ ใช้จ่ายในการออก