ตุ้มโฮม ฮักแพง เบิ่งแงง สุขภาวะชุมชน

กลมุ่ เป้าหมาย ๑. ประชาชนในพนื้ ท่ีตำ� บลป่าก่อทั้ง ๑๓ หมู่บา้ น ๒. บุคคลในพืน้ ที่ทั่วไปทีส่ นใจเข้ามาศึกษาดูงาน รูปธรรมการด�ำเนินงาน ศูนย์บริการและถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรประจ�ำต�ำบล มีการจัดท�ำแปลงสาธิตเพ่ือให้ ประชาชนในพ้ืนท่ีต�ำบลปา่ ก่อ และพ้นื ทใี่ กลเ้ คียงทีส่ นใจเข้ามาศกึ ษาเรียนร้กู จิ กรรมท่ีศนู ย์บรกิ ารถ่ายทอด เทคโนโลยกี ารเกษตรประจำ� ตำ� บลจดั ใหม้ อี ยหู่ ลายกจิ กรรม เชน่ กจิ กรรมการประมงแบบพอเพยี ง กจิ กรรม ปลูกไผ่และขยายพันธุ์ กิจกรรมการปลูกพืชเพื่อศึกษาและกระจายพันธุ์ กิจกรรมแปลงหญ้าอาหารสัตว์ กจิ กรรมแปลงมะนาวและการขยายพนั ธ์ุ กจิ กรรมแปลงปลกู กลว้ ยเพอื่ ขยายพนั ธ์ุ กจิ กรรมแปลงปลกู สบั ปะรด พันธุ์ปัตตาเวีย เพื่อให้การด�ำเนินการของศูนย์บริการถ่ายทอดเทคโนโลยี เกิดประโยชน์สูงสุดกับผู้ที่เข้ามา ศึกษาเรียนรู้ จึงจัดให้มีวิทยากรผู้ที่มีความรู้ความสามารถและอาสาสมัครเกษตรประจ�ำหมู่บ้านคอยให้ค�ำ แนะนำ� และขบั เคล่ือนการด�ำเนนิ กิจกรรมในศูนยบ์ ริการถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตรประจ�ำต�ำบลคอยให้ คำ� แนะน�ำในการทำ� กิจกรรมต่างๆ ในศูนยเ์ รียนรู้ ผลการดำ� เนนิ งาน หลงั จากทอ่ี งคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลปา่ ก่อได้จดั ตง้ั ศนู ย์บรกิ ารถ่ายทอดเทคโนโลยขี นึ้ จากเดิม ประชาชนในพน้ื ทตี่ ำ� บลปา่ กอ่ ทส่ี นใจทำ� การเกษตรทยี่ งั ขาดความรใู้ นดา้ นการเกษตรและตอ้ งการความรเู้ พมิ่ เตมิ สว่ นใหญ่ไปศกึ ษาเรียนรูใ้ นพื้นทตี่ า่ งจงั หวัด ได้หันมาศึกษาเรยี นรูใ้ นพน้ื ท่ตี �ำบลปา่ กอ่ มากข้ึน โดยส่วน ใหญจ่ ะมโี รงเรยี นในเขตพนื้ ทตี่ ำ� บลปา่ กอ่ จำ� นวน ๔ แหง่ ไดผ้ ลดั เปลย่ี นหมนุ เวยี นนำ� เดก็ นกั เรยี นเขา้ มาศกึ ษา เรยี นรใู้ นแปลงสาธติ อยเู่ ปน็ ประจำ� และมปี ระชาชนในพน้ื ทต่ี ำ� บลปา่ กอ่ บา่ งสว่ น ทสี่ นใจดา้ นการเกษตรเขา้ มาศกึ ษาเรียนรู้ และสามารถนำ� ไปใชใ้ นชีวิตประจำ� วันได้จริง 224 องคก์ ารบรหิ ารส่วนต�ำบลป่ากอ่ อำ� เภอชานมุ าน จงั หวัดอ�ำนาจเจริญ

ประเดน็ การพัฒนาระบบอาหารชมุ ชน ศนู ย์เรยี นรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี ง หมบู่ า้ นทดี่ �ำเนินการ ประชากร ข้อมลู ดา้ นเศรษฐกจิ จำ� นวน ๑ หมู่บา้ น จำ� นวน ๓,๘๗๑ คน รายไดเ้ ฉล่ยี ชอ่ื หมบู่ ้าน บ้านเสว หญิง ๑,๙๕๙ คน ครัวเรอื น ๗๒,๑๗๕ บาท ชาย ๑,๙๑๒ คน หนีส้ นิ ครวั เรอื น ๓๕,๕๔๐ บาท ทุนทางสังคม กลุ่มเลีย้ งโค – กระบือ กลุ่มเกษตรปลอดสารปยุ๋ หมักมลู สตั ว์ กลมุ่ ป๋ยุ อินทรยี ์ชวี ภาพ กองทนุ ธนาคารข้าว กองทุนสวสั ดิการชุมชน ขอ้ มลู และเครื่องมอื ในการด�ำเนินงาน • ข้อมลู พ้ืนทเี่ กษตรกรรมต�ำบลโนนประดู่ • ข้อมูลการทำ� การเกษตรอินทรีย์ในพื้นท่ีตำ� บลโนนประดู่ Key Actors : ชมรมผู้สูงอายุตำ� บลโนนประดู่ พ้ืนท่:ี องคก์ ารบริหารส่วนต�ำบลโนนประดู่ อ�ำเภอสีดา จงั หวดั นครราชสีมา วทิ ยากร: นายสำ� เนียง ชวนนอก ต�ำแหนง่ : ปราชญ์ชาวบ้าน / ประธานชมรมผสู้ ูงอายตุ ำ� บลโนนประดู่ เบอรโ์ ทรศัพท์: ๐๘๑-๓๗๓-๖๐๙๐ ความเป็นมา เมือ่ ปี พ.ศ. ๒๕๕๖ นายส�ำเนยี ง ชวนนอก ประธานชมรมผสู้ งู อายุได้มีแนวคิดรเิ รมิ่ ในการทำ� การ เกษตรแบบเศรษฐกิจพอเพียงปลอดสารพิษ เนื่องจากในเขตต�ำบลโนนประดู่ ซึ่งมีพื้นที่เกษตรกรรมเป็น จำ� นวนมาก แตเ่ กษตรกรยงั ไมท่ ราบถงึ การทำ� การเกษตรทถี่ กู ตอ้ งปลอดภยั เพอ่ื ใหป้ ระชาชนภายในเขตพน้ื ที่ ไดต้ ระหนกั และเกดิ การเรียนรใู้ นการพงึ่ พาตนเอง มกี ารดำ� เนินชีวิตใหอ้ ย่อู ยา่ งพอประมาณตน เดนิ ทาง สายกลาง มคี วามพอดีและพอเพยี งกบั ตนเอง ครอบครัว และชุมชน โดยไมต่ ้องพึง่ พาปจั จัยภายนอกต่างๆ โดยใช้ปัจจัยด้านพื้นฐานในการด�ำเนินชีวิตที่ประชาชนท่ัวไปใช้ในการบริโภค มีการส่งเสริมให้ใช้พ้ืนที่ว่าง เปล่าบริเวณบ้าน ร่ัวรอบบ้านซึ่งจะเป็นการลดค่าใช้จ่ายภายในครอบครัว และเป็นการเสริมสร้างกิจกรรม นันทนาการ เป็นการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ มีคุณค่า สร้างความรักสามัคคี พัฒนาความผูกพันใน ครอบครวั มากยิ่งขน้ึ เพอ่ื ยกระดบั รายได้และพฒั นาคุณภาพชีวิต และเนน้ ขยายแหลง่ เรียนรู้ใหก้ ับหมบู่ า้ น เศรษฐกจิ พอเพียงตำ� บลโนนประดู่ องค์การบริหารสว่ นต�ำบลโนนประดู่ อำ� เภอสีดา จงั หวดั นครราชสมี า 225

กลมุ่ เป้าหมาย บา้ นเสว หมทู่ ี่ ๖ ตำ� บลโนนประดู่ อ�ำเภอสดี า จังหวัดนครราชสมี า รปู ธรรมการด�ำเนินงาน ๑. ไดจ้ ดั ทำ� ศนู ยเ์ รยี นรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี งประจำ� ตำ� บลโนนประดขู่ น้ึ ที่ บา้ นเลขท่ี ๘ หมทู่ ่ี ๖ บา้ น เสว ตำ� บลโนนประดู่ อำ� เภอสดี า จงั หวดั นครราชสมี า โดยไดร้ ว่ มกบั องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บล โนนประดู่ และส�ำนกั งานพฒั นาชุมชนอ�ำเภอสีดา ได้ท�ำการปลูกพชื และเลีย้ งสัตว์แบบผสม ผสาน เชน่ กล้วย มะพรา้ ว ฝรัง่ เพาะเห็ดนางฟา้ เลี้ยงไก่ เป็นตน้ ๒. ปญั หาท่ีพบในพนื้ ทีใ่ นตอนแรกคอื ปัญหาเรอ่ื งดินเค็มเน่อื งจากในเขตต�ำบลโนนประดู่อยใู่ น พ้ืนทีด่ ินเค็มรอ้ ยละ ๖๐ ของพืน้ ท่ี จงึ ท�ำการปรับปรงุ ดินโดยการใสป่ ุย๋ คอก และปุ๋ยอินทรยี ์ เพอ่ื ปรบั ปรงุ ดนิ ทำ� ใหด้ นิ มคี ณุ ภาพทด่ี ขี นึ้ ผลผลติ ทไ่ี ดใ้ นปแี รกๆ ยงั ไมป่ ระสบผลสำ� เรจ็ จนถงึ ปจั จบุ ันผลผลติ ทไี่ ดจ้ งึ มีปริมาณและคุณภาพมากขึ้น ๓. ได้ท�ำการเผยแพร่องค์ความรู้ที่ได้ให้แก่บุคคลท่ัวไป และเป็นศูนย์เรียนรู้ในการศึกษาดูงาน สำ� หรบั ผู้ท่ีสนใจในพน้ื ที่ต�ำบลโนนประดู่ จากหนว่ ยงานราชการ และองค์กรเอกชนต่างๆ ผลการด�ำเนนิ งาน ผลท่ีได้รับคือ เพื่อส่งเสริมและเป็นแหล่งเรียนด้านการท�ำเกษตร การถ่ายทอดองค์ความรู้ให้ ประชาชนในตำ� บลโนนประดทู่ สี่ นใจการทำ� เกษตรแบบผสมผสาน รวมทง้ั สง่ เสรมิ การใชช้ วี ติ ประจำ� วนั ตาม หลักของความ พอเพียง ความพอดี การใช้ชีวติ อยา่ งรอบคอบ ไมฟ่ ุ่มเฟือย ใชช้ วี ติ ในความไมป่ ระมาท ใชท้ รพั ยากรทม่ี อี ยู่ ใหเ้ กดิ ประโยชน์ มคี ณุ คา่ เกดิ รายได้ เพอ่ื ใหป้ ระชาชนทว่ั ไปสำ� นกึ ถงึ พระมหากรณุ าธคิ ณุ และตระหนกั ถงึ ความหว่ งใย ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั เพอ่ื เปน็ การชว่ ยเหลอื ยกระดบั ครวั เรอื นให้ มีคุณภาพชีวิตท่ดี ีข้ึน สง่ เสรมิ ใหป้ ระชาชนลดรายจ่ายเพม่ิ รายไดใ้ นการดำ� รงชีวิต เพื่อใหเ้ กดิ การบูรณาการ ความรแู้ ละภมู ิปญั ญาชาวบ้าน หน่วยงานภาครฐั 226 องคก์ ารบริหารสว่ นตำ� บลโนนประดู่ อำ� เภอสีดา จังหวัดนครราชสมี า

ประเด็น การพฒั นาระบบอาหารชุมชน แหลง่ เรยี นร้สู มุนไพรพน้ื บ้านอาหารปลอดภยั หมู่บ้านในเขตบรกิ าร ประชากร การประกอบอาชพี จำ� นวน ๑๒ หมู่บา้ น จำ� นวน ๔,๐๐๐ คน • ครัวเรือนเกษตรกร จำ� นวน ๗๙๔ ครัวเรือน หญงิ ๑,๙๙๕ คน • จ�ำนวน ๗๔๙ ครัวเรือน ชาย ๒,๐๐๕ คน • ครัวเรือนท่ปี ลกู สมุนไพรและ ผกั ๖๐๐ ครัวเรือน ชนิดสมุนไพรหายาก ๓๐ ชนิด ทนุ ทางสงั คม แหล่งเรยี นรู้ ๑๒ แหลง่ , เกษตรอ�ำเภอเมอื ง , กลุม่ ปุย๋ อินทรีย์ ข้อมูลและเครื่องมือในการด�ำเนินงาน • ขอ้ มลู จากการวิจยั ชุมชน RECAP เพอ่ื คน้ หาทุนทางสงั คมท่มี ีความช�ำนาญดา้ นสมุนไพร • กล่มุ ทางสังคมและบุคคลจติ อาสาเขา้ มาถ่ายทอดความรดู้ า้ นสมุนไพร • ขอ้ มลู การส่งเสรมิ พัฒนาการปลกู สมนุ ไพร Key Actors : สำ� นักปลัดเทศบาลหนองใหญ่ พนื้ ท:่ี เทศบาลต�ำบลหนองใหญ่ อ�ำเภอเมืองจนั ทร์ จงั หวัดศรีสะเกษ วทิ ยากร: นายจ�ำรัส บบุ ผา ต�ำแหน่ง: หวั หนา้ สำ� นกั ปลัด เบอร์โทรศพั ท:์ ๐๙๑-๘๓๔-๐๘๗๒ ความเป็นมา จดุ เรมิ่ ตน้ ของแหลง่ เรยี นรสู้ มนุ ไพรพนื้ บา้ นอาหารปลอดภยั เกดิ จาก เทศบาลหนองใหญไ่ ดน้ ำ� คณะ ทำ� งานเข้ารว่ มศึกษาดงู านอาหารปลอดภัย กบั องคก์ ารบรหิ ารสาวนตำ� บลหวั ขวางอ�ำเภอโกสมุ พิสัย จงั หวัด มหาสารคามและเห็นความส�ำคัญของการปลูกพืชสมุนไพรรวมทั้งการมีพืชผักอาหารที่ปลอดภัยให้กับคนใน ชุมชน และดว้ ยพ้ืนต�ำบลเป็นพนื้ ท่ีท่ีเหมาะแก่การเพาะปลูกพืชผักนาๆพนั ธ์ จงึ ได้ประชุมรว่ มคณะท�ำงานท่ี ศึกษาดงู านและผนู้ ำ� ชุมชน ปราญชาวบา้ น ในการส�ำรวจขอ้ มลู พ้ืนที่และพบวา่ ในชมุ ชนมคี รวั เรือนที่ปลกู สมุนไพรและสารมารถเป็นแหล่งเรียนรู้ได้ จ�ำนวน ๑๒ หมู่บ้านกรจ่ายตัวหมู่ละ ๑ แหล่ง จึงได้จัดท�ำแผน พฒั นาตำ� บล เมอื่ พฤษภาคม ๒๕๖๑ เพอ่ื พฒั นาเปน็ แหลง่ เรยี นรู้ ๑๒ แหลง่ ตน้ แบบสำ� หรบั ผทู้ ส่ี นใจในเรอ่ื ง สมุนไพร ในจ�ำนวนนมี้ ี ๗ แหลง่ ทีมสี มุนไพรทหี่ ลากหลายทงั้ สมุนไพรท่ีเปน็ ยา เชน่ โดไมร่ ู้ลม้ ขคี้ ากหรือลบั มหี ลวงทช่ี ว่ ยรกั ษาโรคผวิ หนงั และเปน็ ยาระบายอยา่ งดี หวั บกุ เตย เปน็ ตน้ และจำ� นวน ๕ แหลง่ เปน็ แหลง่ ผักปลอดสารพษิ ปลกู ขา้ วอนิ ทรีย์และสมุนไพรท่ีเปน็ อาหาร เช่น ขงิ ขาตะใคร้ กระชาย กระเพราะ และผัก นาๆ ชนิด ซงึ่ เป็นการกระจายและสร้างการเขา้ ถงึ และอาหารสำ� หรบั คนในชุมชนไดเ้ ปน็ อย่างดี เทศบาลต�ำบลหนองใหญ่ อ�ำเภอเมอื งจนั ทร์ จงั หวดั ศรษี ะเกษ 227

กลุ่มเปา้ หมาย ๑. ครัวเรอื นท่ีทำ� เกษตรกรรม จ�ำนวน ๗๙๔ ครวั เรือน ๒. ครวั เรือนที่ปลูกพืชผักสมนุ ไพร จำ� นวน ๖๐๐ ครวั เรอื น ๓. ประชาชนตำ� บลหนองใหญ่ จ�ำนวน ๑๒ หมู่บ้าน ท่สี นใจ รูปธรรมการดำ� เนนิ งาน ๑. จดั ทำ� แผนพัฒนาตำ� บลในการพฒั นาแหล่งเรียนรดู้ ้านสมุนไพรอาหารปลอดภัย ในปี ๒๕๖๐ ๒. จัดกิจกรรมอบรมการปลูกพืชสมุนไพรและประโยชน์ของพืชชนิดต่างๆ ร่วมกับคณะท�ำงาน และปราชญ์ชาวบา้ น ๓. จดั ทำ� แปลงรวบรวมพนั ธเ์ พอื่ จดั เปน็ แหลง่ เรยี นรขู้ องชมุ ชน และจดั ทำ� ทะเบยี นสมนุ ไพรหายาก ๔. เพาะและขยายพนั ธก์ ลา้ ไมท้ ร่ี วบรวมจากปา่ และบางสว่ นนำ� ปลกู คนื สปู่ า่ ตามสถานการณต์ อ่ ไป ๕. แสวงหาต้นกล้าพันธุ์สมุนไพรท่ีสูญพันธ์ไปแล้วในพ้ืนที่และไม้หายากใกล้สูญพันธุ์จากนอก พื้นท่ีมาปลูกและขยายพนั ธุ์เพิ่มในแหล่งเรยี นรู้ ๖. จดั ทำ� หนังสือคูม่ อื /เอกสารพืชสมุนไพรประจำ� แหลง่ เรยี นรู้และเอกสารเผยแพร่ จดั ทะเบียน และปา้ ยชือ่ พชื สมุนไพรแต่ละชนดิ ในแหลง่ เรยี นรู้ ๗. กจิ กรรมถา่ ยทอดความรแู้ ละคนื ขอ้ มลู สชู่ มุ ชน โดยมเี วทเี สวนาแลกเปลยี่ นเรยี นรสู้ ถานการณ์ สมนุ ไพรในระหว่าง หมอพน้ื บ้าน ตวั แทนชุมชนและตัวแทนกล่มุ เยาวชน และนทิ รรศการการ ผลการดำ� เนนิ งาน ๑. ท�ำให้ได้มีสมุนไพรท้ังที่เป็นยาและอาหารในครัวเรือนท่ีมีคุณภาพ ไม่มีสารพิษตกค้าง เกิด ความปลอดภัยแก่ผู้บริโภค ๒. ชมุ ชนใหค้ วามสำ� คญั กบั การดแู ลสขุ ภาพทไี่ ดจ้ ากการปรบั ประทานสมนุ ไพรและผกั ปลอดสาร ๓. มีรายได้เพิ่มมากข้ึน เนื่องจากผลผลิตที่ได้มีคุณภาพท�ำให้สามารถขายผลได้จากไม่มีการฉีด พ่นสารเคมปี ้องกนั และก�ำจัดศตั รพู ชื ๔. ลดปรมิ าณการนำ� เข้าสารเคมีปอ้ งกันและกำ� จัดศัตรูพชื 228 เทศบาลต�ำบลหนองใหญ่ อ�ำเภอเมอื งจันทร์ จังหวดั ศรษี ะเกษ

ประเด็น การพฒั นาระบบอาหารชมุ ชน ชุมชนดวนใหญ่ปลอดพยาธิใบไมต้ บั ดำ� เนินงานท้ังหมด ประชากรอายุ ผ้ทู ไ่ี ด้รบั การตรวจ ๑๘ หมูบ่ า้ น ๔๐ ปขี ้นึ ไป คดั กรอง จ�ำนวน ๒,๗๔๒ คน จำ� นวน ๙๐๕ คน ทนุ ทางสงั คม ตรวจพบพยาธิ ๘๐ คน โรงพยาบาลสง่ เสริมสขุ ภาพต�ำบลดวนใหญ่ พบพยาธิใบไม้ ๗๙ คน อสม. ตำ� บลดวนใหญ่ จ�ำนวน ๑๓๗ คน พบพยาธิปากขอ ๑ คน ส�ำนักงานสาธารณสุขอ�ำเภอวังหนิ ข้อมลู และเครื่องมือในการด�ำเนนิ งาน • ขอ้ มลู จาก รพ.สต.ดวนใหญ่ • ข้อมูลจากสาธารณสุขอำ� เภอวังหนิ • ขอ้ มลู จากโรงพยาบาลวังหิน Key Actors: โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตำ� บลดวนใหญ่ พ้นื ท่:ี องคก์ ารบรหิ ารส่วนต�ำบลดวนใหญ่ อ�ำเภอวังหิน จงั หวดั ศรสี ะเกษ วทิ ยากร: นายประเวช ทัดเทยี ม ต�ำแหน่ง: ผู้อ�ำนวยการโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพต�ำบลดวนใหญ่ เบอรโ์ ทรศพั ท์: ๐๖-๑๘๘๑๖๒๖๗ ความเป็นมา ข้อมลู จาก โรงพยาบาลวงั หิน พบว่าต�ำบลดวนใหญ่ อำ� เภอวงั หนิ จังหวดั ศรสี ะเกษ มอี ตั ราการ เสียชีวิตจากโรคมะเร็งตับมะเร็งท่อน�้ำดี สูงกว่าร้อยละ ๑๐ จึงได้รับคัดเลือกเป็นพ้ืนที่เป้าหมายพิเศษของ โครงการ Cascap ปี ๒๕๖๐ ดังนน้ั โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพต�ำบลดวนใหญ่ จงึ ไดจ้ ัดทำ� โครงการป้องกัน และแกไ้ ขปัญหาโรคมะเร็งตบั มะเร็งทอ่ น้�ำดีและพยาธใิ บไม้ตบั และจากผลการด�ำเนินงาน ปี ๒๕๖๐ พบ อัตราความชุกโรคพยาธิร้อยละ ๑๖.๕๖ พยาธทิ ่พี บมากทสี่ ุด คือพยาธใิ บไม้ตับ รอ้ ยละ ๑๐.๙๖ รองลงมา พยาธิปากขอ ร้อยละ ๐.๕๙ และพยาธิตัวตืดร้อยละ๐.๓๗ อัตราการคัดกรองมะเร็งท่อน�้ำดีในประชาชน อายุ ๔๐ ปขี ึ้นไป ได้รบั การตรวจอัลตรา้ ซาวด์ ๕๕๖ ราย ผลตรวจปกติ ๕๕๒ ราย คิดเป็นร้อยละ ๙๙.๒๘ และผิดปกติ ๔ ราย คิดเป็นร้อยละ๐.๗๒ มีอัตราการความชุกโรคพยาธิใบไม้ตบั สงู กว่ารอ้ ยละ ๑๐ ดังน้ัน โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลดวนใหญ่ จงึ ไดจ้ ดั ทำ� โครงการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาโรคมะเรง็ ตบั มะเรง็ ท่อน�้ำดแี ละพยาธใิ บไม้ตบั ปี ๒๕๖๑ โดยมีจำ� นวนกลมุ่ เปา้ หมาย ๙๐๕ คน องค์การบริหารสว่ นต�ำบลดวนใหญ่ อำ� เภอวงั หิน จงั หวัดศรสี ะเกษ 229

กลุม่ เป้าหมาย ๑. ประชาชนกลมุ่ เสย่ี งมะเรง็ ตบั และโรคมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี จำ� นวน ๙๐๕ คน ในพน้ื ทตี่ ำ� บลดวนใหญ่ ๒. ผู้รับผดิ ชอบงานป้องกนั ควบคุมโรคหนอนพยาธใิ นส�ำนักงานสาธารณสขุ อำ� เภอ วงั หนิ และ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพต�ำบล จำ� นวน ๑๒ คน รูปธรรมการด�ำเนินงาน ๑. อสม. สำ� รวจกลมุ่ เปา้ หมายอายุ ๔๐ ปี ขน้ึ ไป เพอ่ื ตรวจอจุ าระหาไขพ่ ยาธิ รวมไปถงึ สอบถาม ประวัตกิ ารเจบ็ ปว่ ย ๒. จดั ท�ำทะเบียนกลุม่ เป้าหมาย/กลุม่ เส่ยี งหลงั การตรวจคดั กรองเบอ้ื งต้นตามข้อ ๑ ๓. ตรวจคดั กรองมะเร็งตบั /ทอ่ นำ้� ดดี ้วยวธิ ีการอัลตรา้ ซาวด์ ในประชาชนกลุ่มเสีย่ ง อายุ ๔๐ ปี ขึ้นไป จากการคดั กรองเบอื้ งต้นจำ� นวน ๒,๒๐๐ คน ๔. จัดเวทีประชาคมทุกหมู่บ้าน เพ่ือให้ความรู้และแนวทางการปฏิบัติในการงดบริโภคปลาดิบ ในประชาชนทว่ั ไป ๕. จดั อบรมปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรมเรอ่ื งการควบคมุ ปอ้ งกนั โรคมะเรง็ ตบั มะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี และพยาธิ ใบไมต้ บั แกก่ ลมุ่ เสย่ี งทต่ี รวจพบไขพ่ ยาธใิ บไมต้ บั และพบความผดิ ปกติ จากการตรวจอลั ตราซาวดต์ บั จำ� นวน ๑๕๐ คน ๖. ประกวด “ ร้านส้มตำ� ปลอดปลารา้ ดิบ ต�ำบลดวนใหญ่ ” ๗. ประสานโรงเรยี นในพนื้ ทเ่ี พอ่ื จดั ทำ� แผนการสอนเรอ่ื งการปอ้ งกนั พยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี ๘. จัดมหกรรมรณรงค์ป้องกันและแก้ไขปัญหาโรคมะเร็งตับ มะเร็งท่อน้�ำดีและพยาธิใบไม้ตับ จดั กจิ กรรมทโี่ รงเรียนบ้านดวนใหญ่ และโรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพต�ำบลดวนใหญ่ ผลการด�ำเนนิ งาน ๑. ประชาชนกล่มุ เสี่ยงอายุ ๔๐ ปขี น้ึ ไป ได้รับการตรวจอลั ตรา้ ซาวด์ จ�ำนวน ๙๐๕ คน และสง่ ต่อรกั ษาในรายท่ตี รวจพบความผิดปกตทิ กุ ราย ๒. กลุ่มเส่ยี งเข้ารบั การอบรมปรบั เปล่ยี นพฤติกรรมสขุ ภาพ รอ้ ยละ ๑๐๐ 230 องค์การบริหารส่วนตำ� บลดวนใหญ่ อ�ำเภอวังหนิ จังหวดั ศรสี ะเกษ

ประเด็น การพัฒนาระบบอาหารชุมชน การดแู ลค้มุ ครองผู้บรโิ ภค หมู่บ้านในเขตบรกิ าร ประชากรท้ังสิน้ ขอ้ มูลโภชนาการ จำ� นวน ๕ หมู่บ้าน จำ� นวน ๓,๐๘๘ คน กนิ อาหารสุกๆดิบ จำ� นวน ๘๓๙ ครวั เรอื น หญงิ ๑,๔๙๓ คน รอ้ ยละ ๖.๒ ชาย ๑,๕๙๕ คน เกิดจากสารเคมี รอ้ ยละ ๕.๐๖ ทุนทางสังคม โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาต�ำบลหว้ ยฆ้อง / อาสาสมัครสาธารณสขุ ประจ�ำหมบู่ ้าน / องค์การบริหารส่วนต�ำบลป่าก่อ / สำ� นกั งานอำ� เภอสาธารณสขุ อำ� เภอชานมุ าน ข้อมูลและเคร่อื งมือในการดำ� เนินงาน • ข้อมลู และเครือ่ งมือในการด�ำเนนิ งาน • ชุดตรวจสารเคมใี นกระแสเลือด • ชดุ ตรวจสารปนเปอ้ื นในอาหาร • การรณรงค์ไมก่ ินปลาดบิ Key Actors: โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพตำ� บลหว้ ยฆ้อง พนื้ ท่ี: องค์การบรหิ ารส่วนตำ� บลปา่ กอ่ อำ� เภอชานมุ าน จังหวดั อ�ำนาจเจรญิ วิทยากร: นายปรีดา นะดาบตุ ร ตำ� แหนง่ : ผู้อ�ำนวยการกองสาธารณสุขและส่ิงแวดลอ้ ม เบอร์โทรศพั ท์: ๐๙๖-๑๒๗๑๐๘๔ ความเป็นมา จากข้อมลู เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๕๘ ผลการส�ำรวจและการตรวจสุขภาพของประชาชนในพื้นที่ หมู่ ๓, ๕, ๗, ๙, ๑๓ ต�ำบลป่าก่อ อ�ำเภอชานมุ าน จังหวัดอ�ำนาจเจริญ พบวา่ ประชากรส่วนใหญใ่ นพ้นื ท่ีมสี ภาวะ โรคแทรกซอ้ นเปน็ สว่ นมาก ซงึ่ มสี าเหตขุ องโรคโดยการตรวจเลอื ด พบวา่ ประชากรสว่ นใหญม่ สี ารเคมตี กคา้ ง ในร่างกาย ส่วนใหญ่มาจากสารเคมี ซ่ึงพบอยู่ในอาหาร และการด�ำรงชีวิตในแต่ละวันของเกษตรกร หลังจากการด�ำเนินโครงการตรวจคดั กรองสารเคมีในเลือด เป็นต้นมาท�ำให้คนในชุมชน ระมดั ระวงั ในการ ใชส้ ารเคมใี นการท�ำการเกษตร และการดูแลสุขภาพมากขน้ึ ท�ำให้คนในชมุ ชนมสี ุขภาพร่างกายทด่ี ขี ้ึนเป็น ลำ� ดบั โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลหว้ ยฆอ้ ง มกี ารจดั ทำ� โครงการเกย่ี วกบั การคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค โดยการ สมุ่ ตรวจหาสารเคมใี นผกั /ผลไม้ อาหารสดตามตลาดนดั และรมิ ทาง อาหารสดในชมุ ชน ถา้ เปน็ ผกั /ผลไมจ้ ะ มกี ารสง่ ตรวจหาสารเคมปี ลี ะ ๔ ครง้ั โดยแบง่ เปน็ ไตรมาสละ ๑ ครง้ั โดยการเกบ็ ตวั อยา่ งนำ� สง่ ตรวจทหี่ นว่ ย งานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคสำ� นกั งานสาธารณสุขอำ� นาจเจริญ สว่ นอาหารสด เชน่ ปลาทูสด เครอ่ื งในสัตว์ จะมี การสุ่มตรวจเดอื นละ ๑ ครัง้ เพ่อื หาสารบอแรกซแ์ ละสารฟอร์มาลนิ ปนเปอ้ื นในอาหาร องค์การบริหารสว่ นตำ� บลป่ากอ่ อ�ำเภอชานมุ าน จังหวดั อำ� นาจเจรญิ 231

กลมุ่ เป้าหมาย ๑. ประชาชน ๕ หมูบ่ ้าน ประกอบดว้ ย หมู่ ๓, ๕, ๗, ๙, ๑๓ ในตำ� บลปา่ ก่อ ๒. ร้านค้าแผงลอย ๓. กลมุ่ เกษตรกร รปู ธรรมการดำ� เนินงาน ออกสมุ่ ตรวจหาสารเคมใี นอาหารจะมเี จา้ หนา้ ทจ่ี ากโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลหว้ ยทมรว่ ม กบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ นในพน้ื ทหี่ มบู่ า้ นรบั ผดิ ชอบออกดำ� เนนิ การสมุ่ ตรวจรว่ มกนั สว่ นเจา้ หน้าท่งี านคุม้ ครองผ้บู ริโภคจากอำ� เภอจะร่วมออกสมุ่ ตรวจปีละ ๑ ครงั้ การออกสุม่ ตรวจสารเคมีในผัก/ผล ไม้ จะทำ� ในชว่ งเดอื นแรกของแตล่ ะไตรมาสและนำ� สง่ ตรวจทสี่ ำ� นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั อำ� นาจเจรญิ การ สุ่มตรวจหาสารบอแรกซ์/สารฟอร์มาลินในอาหารสดจะท�ำในช่วงวันศุกร์แรกของทุกเดือน และจะแจ้งให้ เจา้ ของกจิ การรบั ทราบผลการตรวจหาสารเคมกี ารออกสมุ่ ตรวจจะออกตรวจตามตลาดนดั ในชมุ ชนทง้ั ตลาด ช่วงเช้า และตลาดช่วงเยน็ นอกจากนี้ยงั มกี ารตรวจตามรา้ นขายผัก/ผลไม้ และรา้ นขายอาหารสดในชมุ ชน ทกุ รา้ นทมี่ กี ารจำ� หนา่ ย สาเหตทุ จ่ี ดั ทำ� โครงการนก้ี เ็ พอื่ ชว่ ยลดการไดร้ บั สารพษิ /สารเคมจี ากอาหารสดตาม รา้ นคา้ ในชมุ ชนเพอื่ ปอ้ งกนั โรคภยั ไขเ้ จบ็ ในอนาคตทจี่ ะตามมา โดยมวี ธิ กี ารดำ� เนนิ งาน ดงั นี้ (๑)จดั อบรมให้ ความรผู้ ปู้ ระกอบการรา้ นคา้ แผงลอย/อาหารสด (๒)ออกสมุ่ ตรวจผกั /ผลไม/้ อาหารสด ตามแผนการดำ� เนนิ งาน และ(๓)สรปุ รายงานผลการด�ำเนินงาน ผลการดำ� เนินงาน จากการท�ำโครงการคุ้มครองผู้บริโภคท่ีท�ำให้ผู้ประกอบการร้านค้าแผงลอย/อาหารสดในชุมชน ตระหนักในการเลอื กซ้ือผกั /ผลไม้ และอาหารสดมาจำ� หน่ายทมี่ ีคุณภาพมากขนึ้ ทำ� ใหป้ ระชาชนในพื้นที่มี ความมน่ั ใจในการเลือกซอื้ วัตถมุ าประกอบอาหาร 232 องค์การบริหารสว่ นต�ำบลปา่ ก่อ อำ� เภอชานุมาน จงั หวดั อำ� นาจเจรญิ

ประเดน็ การพฒั นาระบบอาหารชมุ ชน การป้องกนั โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ น้�ำดี หม่บู า้ นในเขตพน้ื ที่ ประชากรท้ังสนิ้ กินอาหารสุกๆ ดบิ ๆ ๑๒ หมูบ่ า้ น ๗,๖๘๓ คน ๓๘๖ คน ๑,๗๓๐ ครวั เรอื น หญิง ๓,๓๘๒ คน ปว่ ยติดเชอ้ื ๙๕ คน ชาย ๓,๔๐๑ คน มะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี ๒๙๗ คน ร้านสม้ ต�ำ ๑๒ แห่ง ทุนทางสังคม องค์การบรหิ ารส่วนต�ำบลขนุ ทอง / โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลดอนคนทา, ดอนศรี / อสม. ขอ้ มลู และเคร่ืองมอื ในการดำ� เนินงาน • แบบคดั กรอง แบบคัดกรองพ้นื ฐานเพอื่ กลมุ่ เสี่ยง (CCA๐๑) • ขอ้ มูลโภชนาการของนกั เรียน Key Actors: โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลดอนคนทา พ้ืนท:่ี ตำ� บลขนุ ทอง อำ� เภอบวั ใหญ่ จงั หวัดนครราชสีมา วิทยากร: นางสาวประภาสริ ิ ศรคี ง ตำ� แหน่ง: เจ้าพนกั งานสาธารณสขุ ปฏิบัติงาน โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพต�ำบลดอนคนทา เบอรโ์ ทรศัพท:์ ๐๘๖-๒๒๙๘๗๗๑ ความเป็นมา โรคพยาธใิ บไมต้ บั เปน็ ภยั เงยี บทอ่ี ยใู่ นวถิ ชี วี ติ และความเปน็ อยขู่ องคนไทย เกดิ จากพฤตกิ รรมการ กินอาหารที่ปรงุ จากปลาน้ำ� จดื มีเกล็ดแบบสกุ ๆ ดิบ ๆ ซึง่ มหี ลกั ฐานทางระบาดวทิ ยาบ่งช้วี ่า การเป็นโรค พยาธิใบไมต้ ับบอ่ ย ๆ ซำ�้ ๆ หลายครั้ง เป็นสาเหตใุ ห้เกิดโรคมะเรง็ ตับและทอ่ น้ำ� ดี และเป็น ๑ ใน ๕ วาระ แหง่ ชาติ ประเดน็ นโยบายสาธารณะเพอ่ื สขุ ภาพในการประชมุ เวทรี ว่ มพฒั นาขอ้ เสนอเชงิ นโยบายเพอ่ื กำ� หนด เป็นระเบยี บวาระสมัชชาสขุ ภาพแหง่ ชาติ คร้ังท่ี ๗ พ.ศ.๒๕๕๗ ซง่ึ พบวา่ อัตราผู้ปว่ ยจากจากพยาธิใบไมใ้ น ตับเพิม่ สูงข้ึน โดยพบมาในภาคอีสาน จากระบบขอ้ มลู ตำ� บล ตำ� บลขนุ ทอง ในปี ๒๕๖๐ พบวา่ มปี ระชากรทม่ี ภี าวะเสยี่ งจากการทำ� งาน และการเจ็บปว่ ย จำ� นวน ๑,๖๘๔ คน โดยมพี ฤติกรรมการกนิ อาหารสุกๆดบิ ๆ จำ� นวน ๓๖๘ คน คดิ เป็น ร้อยละ ๒๖.๘๕ จากสถานการณด์ งั กลา่ วโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตำ� บลดอนคนทา ร่วมกบั คณะแพทย์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยสี รุ นารี ในการจดั ทำ� โครงการแกไ้ ขปญั หาโรคพยาธใิ บไมใ้ นตบั ดว้ ย SES Mode เพอ่ื เป็นตำ� บลต้นแบบและปลอดโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดี องคก์ ารบรหิ ารสว่ นต�ำบลขุนทอง อำ� เภอบวั ใหญ่ จงั หวดั นครราชสมี า 233

กล่มุ เป้าหมาย ๑. ประชาชนอายุ ๑๕ ปขี ้นึ ไป จ�ำนวน ๕,๔๖๖ คน ๒. ประชาชนท่ีมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารสุกๆ ดิบๆ จ�ำนวน ๓๖๘ คน (จากระบบข้อมูล ต�ำบล ปี ๒๕๖๐) ๓. ร้านค้าส้มต�ำจ�ำนวน ๑๒ รา้ น รปู ธรรมการดำ� เนนิ งาน ๑. จัดเวทีระดมความคิดร่วมกับคณะแพทย์มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (มทส.)สาธารณสุข อำ� เภอ บวั ใหญ่ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลดอนคนทา แกนนำ� ชมุ ชน เพอ่ื หาแนวทางการแกไ้ ขปญั หา โดยใช้วธิ ี SES Mode ๒. คดั กรองผมู้ พี ฤตกิ รรมเสยี่ งดว้ ยวาจา ใชแ้ บบคัดกรอง CCA๐๑ จำ� นวน ๔,๐๗๗ ราย และ ตรวจอจุ จาระ ประชาชนอายุ ๑๕ ปีข้นึ ไป หากพบว่ามผี ู้ตดิ เชื้อสง่ ตอ่ โรงพยาบาลศูนยเ์ พื่อรับการรักษา ทมี แพทย์และ อสม.ออกตดิ ตามประเมินผล ส�ำหรับผูม้ ีอายุ ๔๐ ปี ขึน้ ไปทมี่ ีภาวะเส่ียงเขา้ รบั การตรวจมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดดี ว้ ยวธิ อี ลั ตราซาวด์ หากพบวา่ ปว่ ยจะมกี ารวางแผนการรกั ษา โดยการผา่ ตดั หรอื การประคบั ประคอง ทงั้ แพทยแ์ ผนปจั จบุ นั แพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลอื ก ๓. ตรวจเยย่ี มร้านคา้ สม้ ตำ� ในพืน้ ทีแ่ ละมอบธงและใบประกาศรา้ นค้าสม้ ตำ� ปลารา้ ตม้ สกุ ๔. อบรมสง่ เสรมิ ความรู้แกผ่ ู้น�ำดา้ นสุขภาพ ใหม้ คี วามรู้ความเขา้ ใจ เก่ยี วกบั โรคพยาธใิ บไม้ตับ และมะเรง็ ท่อน้�ำดี รว่ มถึงสง่ เสริมและปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพ ๕. ประชาสมั พนั ธแ์ ละรณรงค์ผ่านสือ่ ออนไลน์ หอกระจายข่าว และการเดินรณรงคโ์ ดยแกนนำ� ท้องท่ี อสม.และแกนน�ำในหมู่บ้าน ร่วมถึงกิจกรรมสร้างสรรค์ เช่น การประกวดภาพวาด เรียงความใน โรงเรียนด้วย ผลการด�ำเนนิ งาน ๑. รา้ นค้าสม้ ต�ำในชุมชน ปรบั เปลยี่ นพฤติกรรมโดยใช้น�้ำปลาร้าต้มสกุ ทกุ รา้ น ๒. โรงเรียนมกี ารบรู ณาการ การเรียนการสอนในวิชาสขุ ศึกษา – โภชนาการ นำ� ไปสู่การเรยี นรู้ และนำ� ไปบอกเล่าตอ่ ใหผ้ ปู้ กครองทราบถึงผลของการรับประทานปลาดิบ ๓. เกดิ เครอื ข่ายปอ้ งกันโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งท่อน�ำ้ ดีระดับต�ำบลและเครอื ขา่ ย ๔. เกิดการแปรรูปผลติ ภัณฑ์อาหารปลอดพยาธิใบไมต้ บั เชน่ ปลาร้าตม้ สุก แจ่วบองต้มสกุ 234 องค์การบรหิ ารส่วนตำ� บลขุนทอง อำ� เภอบัวใหญ่ จังหวัดนครราชสมี า

235

พมิ พท์ ี่ : หจก.โรงพมิ พ์คลังนานาวทิ ยา 232/199 ถ.ศรีจนั ทร์ ต.ในเมอื ง อ.เมอื ง จ.ขอนแก่น 40000 Tel. 0-4346-6444, 0-4346-6860-61 Fax. 0-4346-6863 E-mail : [email protected] 2561 รหสั 01 236