Innowacyjne i kreatywne metody pracy z uczniem

mnie to tego, żeby pójść o krok dalej w naszych szkolnych działaniach i dlatego proponuję innowację pedagogiczną o tematyce historycznej. Innowacja pedagogiczna OPIS INNOWACJI Nazwa innowacji: “Sierakowscy - ród zawsze wierny Polsce”. Rodzaj innowacji: metodyczno-organizacyjna. Termin realizacji: wrzesień 2021 - czerwiec 2022. Uczestnicy projektu: uczniowie klasy VIII e Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Sztumie. Autor: Aleksandra Budzowska. Formy realizacji: dodatkowe spotkania pozalekcyjne, wycieczki regionalne, np. do pałacu rodu Sierakowskich w Waplewie Wielkim, spotkania, rozmowy, wywiady z ciekawymi ludźmi regionu. CELE INNOWACJI Cel główny: Upowszechnianie i pogłębianie wśród uczniów historii Dolnego Powiśla. W tym przypadku będzie to historia jednego z rodów szlacheckich, który przyczynił się do krzewienia polskości w naszej Małej Ojczyźnie. Uczniowie odkrywać będą jak znaczącą rolę odegrał ród Sierakowskich, żyjąc i działając na terenie Dolnego Powiśla. 151

Cele szczegółowe: Uczniowie: - poznają warunki życia i pracy różnych środowisk żyjących dawniej w naszej okolicy, - poznają historię i zapoznają się z działalnością patriotyczną rodu Sierakowskich, - wzbogacają wiedzę, zwiedzają dwór rodu Sierakowskich w Waplewie Wielkim, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Tradycji Szlacheckiej, które jest oddziałem Muzeum Narodowego w Gdańsku, - wzmacniają poczucie odpowiedzialności za szerzenie dziedzictwa historyczno-kulturalnego Dolnego Powiśla, - rozwijają kreatywność poprzez realizację poszczególnych punktów innowacji, - kształtują szacunek i więź z regionem, - wykonują przewodnik opowiadający o historii rodu Sierakowskich (część haseł i pojęć tłumaczą na język angielski, przewodnik powstaje za pomocą narzędzi cyfrowych, będzie to forma prezentacji na bieżąco tworzona przez uczniów, a po zakończeniu projektu udostępniona m.in. na stronie szkoły), - planują, organizują, oceniają własną naukę, - dzielą się zadaniami, - współpracują w grupie, - uczą się zbierać informacje z różnych źródeł. 152

HARMONOGRAM REALIZACJI INNOWACJI ZADANIA FORMY I SPOSOBY TERMIN REALIZACJI REALIZACJI wrzesień 2021 r. Zapoznanie uczniów z 1. Przedstawienie uczniom założeń innowacją Sierakowscy - innowacji. od października ród zawsze wierny Polsce 2021 r. do maja 2. Podział na grupy zadaniowe. 3. Omówienie zasad i form 2022 r. przedstawiania realizowanych celów. Poznajemy historię rodu 1. Zebranie informacji o rodzinie Sierakowskich z Waplewa hrabiów Sierakowskich na - realizacja innowacji podstawie literatury dostępnej w bibliotece szkolnej, gminnej, domowych biblioteczkach, w internecie, rozmów i wywiadów z członkami rodzin, sąsiadami. 2. Rodzina hrabiów Sierakowskich jako mecenasi kultury i patriotyzmu. 3. Dwór w Waplewie Wielkim i jego historia, dzieje księgozbioru i dzieł sztuki zgromadzonych w pałacu waplewskim do 1939 roku. 4. Przedwojenne losy ostatnich właścicieli Waplewa - Heleny i Stanisława Sierakowskich (zebranie i opracowanie informacji dotyczących ich działalności patriotycznej, edukacyjnej oraz tragicznej śmierci z rąk hitlerowców), zbieranie informacji na temat pomników przyrody znajdujących się w przypałacowym parku. 5. Wycieczka do Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim, zwiedzanie kaplicy grobowej rodu Sierakowskich, spotkanie z obecnym kierownikiem Muzeum, wizyta w szkole podstawowej w Waplewie, spotkanie z uczniami i ich 153

opiekunami, rewizyta w Sztumie, oprowadzenie po ciekawych miejscach w mieście. 6. Bieżące tworzenie i monitorowanie przewodnika internetowego/prezentacji na podstawie uzyskanej wiedzy, wycieczek, wywiadów, zdjęć. Ewaluacja 1. Ankieta dla uczestników projektu maj 2022 r. - ich wiedza i odczucia po maj 2022 r. zakończeniu innowacji. czerwiec 2022 r. 2. Zajęcia historyczne czerwiec 2022 r. przeprowadzone przez uczestników innowacji w młodszych klasach naszej szkoły. Uczniowie w ten sposób podzielą się zdobytą wiedzą, doświadczeniem, zaprezentują efekty swojej całorocznej pracy nad projektem. 3. Zaprezentowanie i opublikowanie powstałego przewodnika na stronie internetowej szkoły. Prezentacja efektów Omówienie sprawozdania z wprowadzonej innowacji przeprowadzonej innowacji pedagogicznej podczas posiedzenia pedagogicznej Rady Pedagogicznej. OCZEKIWANE EFEKTY Uczeń: - zna historię rodu Sierakowskich, - potrafi opisać, w jaki sposób rodzina Sierakowskich zasłużyła się dla ziemi sztumskiej i Dolnego Powiśla, - zna zabytki, miejsca pamięci, symbole, muzea (Muzeum Tradycji Szlacheckiej), postacie związane z ziemią sztumską, działające na rzecz krzewienia polskości pod zaborami i zaraz po odzyskaniu niepodległości, - szanuje tradycje, osiągnięcia i pracę ludzi obecnie żyjących, jak i innych pokoleń, 154

- posługuje się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, - odpowiedzialnie i świadomie angażuje się w życie regionu, - przejmuje inicjatywę w zakresie samoedukacji, - działa, realizuje projekt systematycznie, zgodnie z założeniami. EWALUACJA Ewaluacja innowacji będzie prowadzona na bieżąco, przez cały rok szkolny, jak i pod koniec w formie podsumowania. Uczniowie zebrane materiały, dokumentację zdjęciową, zdobytą wiedzę systematycznie będą zamieszczać w tworzonym przewodniku. Ankieta przeprowadzona wśród uczestników projektu w maju oraz jej wyniki również znajdą się w podsumowaniu przewodnika. Uczniowie zamieszczą tam również swoje relacje i dokumentację zdjęciową z zajęć przeprowadzonych z uczniami innych klas naszej szkoły. Po przeprowadzeniu analizy, osiągnięte rezultaty z wdrożonej innowacji zostaną opisane w sprawozdaniu i przedłożone radzie pedagogicznej na zakończenie roku szkolnego. Podsumowanie Niewątpliwie dzisiejsza edukacja różni się od tej sprzed 20, 30 czy 50 lat. Jednym z najważniejszych elementów nauki jest obecnie technologia, bez której nie jesteśmy już w stanie funkcjonować w szkole i na rynku pracy. Czas pandemii Covid-19 w szczególny sposób ukazał, jak trudno byłoby funkcjonować w edukacji bez dzisiejszych zdobyczy technologii. Kreatywność, współpraca i pasja to umiejętności, które bardzo przydają się w czasach rozwijającej się cyfryzacji. Powinniśmy jednak pamiętać o tym, że, nauczając we 155

współczesnej szkole, nie możemy zapomnieć o przeszłości. Znajomość historii miejsca, w którym dorastamy, z którego się wywodzimy, daje nam poczucie jedności z tym miejscem i dodaje pewności siebie. Wiedza o przeszłości powinna być jednak przekazywana w sposób atrakcyjny i nowoczesny. Podsumowując moją pracę z punktu widzenia nauczyciela historii, muszę zgodzić się z założeniami ruchu, który w latach siedemdziesiątych zrodził się w Szwecji pod hasłem “Kop tam, gdzie stoisz”, a którego celem było zgłębianie przez człowieka przeszłości swojego domu, mieszkania, miasta, rodziny, historii niezafałszowanej i uznającej innych po to, aby odnaleźć własne korzenie i “swoje miejsce w świecie”144. 144 “Pomorze - trudna ojczyzna? Problemy kształtowania się nowej tożsamości. Dyskusja”, w: “Pomorze - trudna ojczyzna?”, pod red. A. Saksona, Poznań 1996, s. 356. 156

BIBLIOGRAFIA Książki: 1. Borzyszkowski J., Stażewski M., “Sztum 1806 - 1945”, Pelplin 2014. 2. Bukowski A., “Waplewo. Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim”, Wrocław 1989. 3. Nikitorowicz J., “Edukacja kulturalna i międzykulturowa”, Warszawa 2009. 4. Petrykowski P., “Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte”, Toruń 2003. 5. Sakson A., “Pomorze - trudna ojczyzna. Problemy kształtowania się nowej tożsamości”, Poznań 1996. Źródła internetowe: 1. https://www.facebook.com/TradycjaSzlachecka (dostęp 13.05.2021). 2. www.gim sztum.webd (dostęp 30.05.2021). 3. https://www.dziennikustaw.gov.pl/D2017000035601.pdf (dostęp 12.05.2021). 157

Wstęp Za nami (?) bezprecedensowy okres w dziejach edukacji polskiej. 11 marca 2020 roku ogłoszono decyzję o zamknięciu placówek oświatowych i szkół wyższych. Pierwotnie plany zamknięcia dotyczyły okresu dwóch tygodni, jednak sytuacja w kraju i dynamiczny rozwój pandemii sprawiły, że ponad rok później do szkół na dłużej, ale ciągle z przerwami, wróciły do nauki stacjonarnej w szkołach uczniowie pierwszego etapu edukacyjnego. Nagle nauczyciele i uczniowie (oraz rodzice) musieli się przenieść do „klas wirtualnych”. Niezależnie od wybranych form nauczenia zdalnego (połączenie na żywo z uczniami, wysyłanie kart pracy, wysyłanie notatek do przepisania do zeszytu, wskazywanie zadań do samodzielnego wykonania, wysyłanie linków do multimedialnych ćwiczeń interaktywnych, wysyłanie linków do filmików edukacyjnych) nauczyciele musieli sięgnąć po narzędzia TIK. Celem niniejszej pracy jest wskazanie kilku wybranych narzędzi TIK - platform i aplikacji z prostym w obsłudze interfejsem użytkownika. Stworzone za ich pomocą gry, ćwiczenia i pomoce dydaktyczne mogą stanowić dodatkowe ćwiczenia w procesie nabywania umiejętności czytania. Umiejętność ta jest jedną z dwóch (obok umiejętności pisania) kształtowanych na etapie edukacji wczesnoszkolnej, która rzutuje na efekty uczenia się na 158

dalszych etapach edukacyjnych. Innowacyjne wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnej na tym etapie edukacji poszerzy wachlarz ćwiczeń, które nauczyciel proponuje uczniom rozwijającym sprawność czytania na wszystkich jego poziomach. W części pierwszej przedstawiono pokrótce definicję i zakres TIK, nakreślono wymagania względem nauczycieli w obszarze umiejętności cyfrowych oraz zobrazowano model SAMR, który jest procesem wdrażania TIK w edukacji. Część druga zawiera kartę informacyjną innowacji pedagogicznej „Czytam? Pewnie, że TIK!”. Część trzecia to propozycje ćwiczeń doskonalących umiejętność czytania zbudowanych z pomocą prostych programów i aplikacji. W części ostatniej przedstawiono wnioski. Technologia informacyjno-komunikacyjna w edukacji Technologia informacyjno-komunikacyjna to termin, który pierwszy raz został użyty stosunkowo niedawno - 24 lata temu. Szerzej zaczęto się nim posługiwać w 2000 r. Dla przeciętnej nauczycielki edukacji wczesnoszkolnej (dla mnie) pod tym terminem kryje się laptop, Internet i aplikacje oraz programy, z których korzystam codziennie, nie tylko w pracy. Jednak to niewielki fragment tego, czym ta technologia jest. TIK lub, coraz popularniejszy (pochodzący z języka angielskiego), ICT to „rodzina technologii przetwarzających, gromadzących i przesyłających informacje w formie elektronicznej”145. Do narzędzi TIK zalicza się więc to wszystko, co umożliwia analizę i syntezę informacji, jej zapisywanie i przechowywanie oraz tworzenie i rozpowszechnianie. Inną grupą są narzędzia służące do komunikacji oraz bezpieczeństwo systemu i informacji. Urządzeniami, które umożliwiają przetwarzanie i zapis informacji są komputery / laptopy, serwery, dyski, pamięć przenośna. Media komunikacyjne stanowią na przykład telefonia, Internet, Bluetooth146. 145 http://konferencje.frse.org.pl/TIK/article/Definicje/lang:pl, dostęp 1.05.2021. 146 R. Seweryn, “Technologie informacyjne i komunikacyjne – wprowadzenie w problematykę”, w: “Technologie informacyjne i komunikacyjne na rynku turystycznym”, J. Berbeka, K.Borodako, s.11-29, https://www.ksiegarnia.beck.pl/media/product_custom_files/1/6/16243-technologie-informacyjne-i-komunikac yjne-na-rynku-turystycznym-krzysztof-borodako-fragment.pdf, dostęp 1.05.2021. 159

Czasy, w których żyjemy, charakteryzują się szybkim rozwojem narzędzi informacyjno-komunikacyjnych i technologii cyfrowych. Efektem jest to, że dla moich uczniów, „urodzonych ze smartfonem w ręku”, świat cyfrowy jest środowiskiem naturalnym. Dostęp do Internetu dla wszystkich uczniów w klasie, w której pracuję, jest czymś powszechnym. Poruszają się pewnie po sieci (w zakresie ich zainteresowań) oraz śmielej korzystają z urządzeń cyfrowych, nawet tych mniej oczywistych dla 10-latków, jak skaner czy drukarka. Porównując umiejętności uczniów z obecnej i poprzedniej klasy trzeciej, można zauważyć, że obecni 9-10-latkowie z większą łatwością, niż moi poprzedni uczniowie w tym wieku, opanowują wymogi zawarte w podstawie programowej z zakresu edukacji informatycznej. Na umiejętności informatyczne i (później) cyfrowe jako kompetencje kluczowe wskazuje Unia Europejska w zaleceniach w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Kompetencje kluczowe zdefiniowane przez Unię Europejską określają zestaw umiejętności, których ludzie potrzebują do „samorealizacji i rozwoju osobistego, zatrudnienia, włączenia społecznego, zrównoważonego stylu życia, udanego życia w pokojowych społeczeństwach, kierowania życiem w sposób prozdrowotny i aktywnego obywatelstwa”147. Kompetencje te rozwijane są przez całe życie, w edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej. Oznacza to, że ich rozwijanie to również zadanie nauczycieli, w dwojakim zakresie – rozwijanie swoich kompetencji oraz rozwijanie kompetencji uczniów. W 2018 r. wśród ośmiu kompetencji znalazły się również kompetencje cyfrowe (wcześniej, od 2006 r. kompetencje informatyczne). Wskazują one między innymi na wykorzystywanie cyfrowych technologii w szkole lub pracy oraz umiejętność krytycznego, odpowiedzialnego i bezpiecznego korzystania z tych narzędzi. Jest to o tyle trudne, że wiele nauczycielek i nauczycieli przed nastaniem nauczania zdalnego wykorzystywało technologię cyfrową w pracy w minimalnym zakresie. O ile kompetencje kluczowe to pewnego rodzaju zalecenia, to przed nauczycielami stoją również wymogi, które mówią o stosowaniu narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnej w swojej pracy i w czasie lekcji. TIK towarzyszy nauczycielom na drodze awansu zawodowego od 2013 r. (ubiegającym się o stopień nauczyciela mianowanego i dyplomowanego) oraz stażystom od 2018 roku. Obecnie umiejętność korzystania z narzędzi multimedialnych i informatycznych 147 Zalecenia Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, https://eurlex.europa.eu/legalcontent/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=EN, dostęp: 1.05.2021. 160

w pracy nauczyciela jest wymaganiem określonym na każdym etapie awansu zawodowego nauczycieli, są to odpowiednio § 6. 2. 6) dla stażysty, § 7. 2. 8) dla nauczyciela ubiegającego się o tytuł nauczyciela mianowanego i § 8. 3. 1)148. Oprócz jasno określonych warunków drogi rozwoju, której zresztą nie trzeba realizować, nauczycieli obowiązuje podstawa programowa. Zestaw treści i umiejętności, w które nauczyciele mają wyposażyć uczniów. W części przeznaczonej dla drugiego etapu edukacyjnego zapisy o technologii informacyjno-komunikacyjnej pojawiają się kilkukrotnie, najczęściej w kontekście realizacji celów poszczególnych przedmiotów za pomocą narzędzi TIK. Ponadto podstawa wskazuje, że „oczekiwane obecnie kompetencje obywateli w zakresie technologii cyfrowej wykraczają poza tradycyjnie rozumianą alfabetyzację komputerową i biegłość w zakresie korzystania z technologii”149, co jest wynikiem czasów bardzo szybkiego rozwoju technologii cyfrowych. Uczniowie, z którymi pracuję, jak wspomniano wyżej, płynnie poruszają się po Internecie, aplikacjach, które leżą w kręgu ich zainteresowań, czy nawet w mediach społecznościowych (!). Jednak jest to tylko ułamek tego, o czym mowa w podstawie programowej, a tym bardziej w opisie kompetencji cyfrowych. Ewa Radanowicz, opisując misję swojej szkoły, zwraca uwagę, że uczniowie mają nauczyć się wykorzystywać technologię, aby optymalizować swój proces uczenia się. Uczeń ma umieć zebrać i przetwarzać informacje, „jest zdolny do krytycznego myślenia, selekcjonowania informacji na wartościowe i zbędne oraz do pracy w szumie informacyjnym”150. W ten sposób rozwija się i doskonali kompetencje kluczowe oraz kompetencje przyszłości, które będą konieczne, kiedy pokolenie obecnych uczniów szkół podstawowych wejdzie na rynek pracy. Skoro nauczyciel ma być tym, który ma pobudzać ciekawość ucznia, rozwijać jego zainteresowanie, aktywność, kreatywność, umiejętność przetwarzania i krytycznego przyglądania się informacjom, stosując przy tym nowe metody, np. wykorzystując narzędzia TIK, sam musi być na nie otwarty. Czasami jesteśmy do tego obligowani nie tylko drogą awansu zawodowego i podstawą programową. 148 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001574/O/D20181574.pdf, data pobrania – 30.04.2021 r. 149 Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawa-programowa6, data pobrania: 1.05.2021r. 150 E. Radanowicz, “W szkole wcale nie chodzi o szkołę”, Głogów 2020, s. 39 161

MEiN corocznie określa podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa, które należy uwzględnić w swojej nauczycielskiej pracy. Od kilku lat wśród nich znajdują się takie, które mówią o rozwijaniu kompetencji cyfrowych uczniów lub swoich. W roku szkolnym 2020/2021 było to “Wykorzystanie w procesach edukacyjnych narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod kształcenia na odległość. Bezpieczne i efektywne korzystanie z technologii cyfrowych”151. W 2019/2020 - “Rozwijanie kreatywności, przedsiębiorczości i kompetencji cyfrowych uczniów, w tym bezpieczne i celowe wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego”152. W 2018/2019 - “Rozwijanie kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli. Bezpieczne i odpowiedzialne korzystanie z zasobów dostępnych w sieci”153. W kontekście powyższego wydaje się, że nauczyciele są wręcz zobligowani do stosowania narzędzi cyfrowych i rozwijania swoich kompetencji w tym zakresie. Oprócz wiedzy, umiejętności (i chęci) potrzebne jest również zaplecze dydaktyczne. Bez niego trudno będzie wdrażać powyższe. W ramach projektów współfinansowanych z EFS, w ramach RPO Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 wszystkie gdańskie samorządowe szkoły podstawowe zostały w 2018 r. wyposażone między innymi w zestawy 25 tabletów dla uczniów i 1 dla nauczyciela oraz stację dokującą i ekran do prezentacji, który jest zintegrowany z tabletami. W ramach jednego z programów RPO Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 gdańscy nauczyciele zostali przeszkoleni w zakresie obsługi tych tabletów, e-technologii w dydaktyce, interaktywnych narzędziach pracy z uczniem, tworzenia interaktywnych ćwiczeń i zadań, bezpieczeństwa i itp154. Szkoła, w której pracuję, podobnie jak większość w naszym mieście, jest wyposażona w tablice lub telewizory multimedialne i laptopy. Coraz więcej szkół jest doposażonych w te narzędzia, np. za sprawą rządowego programu Aktywna Tablica, którego drugi etap będzie realizowany w latach 2020 - 2024. W pierwszym roku trwania programu dofinansowanie otrzymało 120 szkół w województwie pomorskim155. Jednak nie trzeba szukać daleko. 151https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-panstwa-w-ro ku-szkolnym-20202021, data pobrania: 1.05.2021 r. 152https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-panstwa-w-ro ku-szkolnym-20192020, data pobrania: 1.05.2021 r. 153https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-panstwa-w-ro ku-szkolnym-20182019, data pobrania: dostęp 1.05.2021 r. 154https://www.gdansk.pl/wiadomosci/prawie-110-mln-zl-zainwestowanych-w-podniesienie-jakosci-edukacji-w- gdansku,a,134140, data pobrania: 1.05.2021 r. i oprac. własne 155 https://www.gdansk.uw.gov.pl/4940-aktywna-tablica-2020-wyniki dostęp 1.05.2021. 162

Któregoś razu w czasie lekcji przyrody potrzebowaliśmy kilku stoperów - kilkoro uczniów wyciągnęło swoje telefony i mogliśmy kontynuować zadanie. Innym razem (kiedy biblioteka była już zamknięta) uczennica pisząca wypracowanie kilkakrotnie pytała o synonimy różnych wyrazów, które chciała zastosować, aby uniknąć powtórzeń. Zaproponowałam, żeby sprawdziła w smartfonie, w słowniku synonimów. Później sama odkryła słownik rymów. Uczniowie w klasie trzeciej mają 10 lat. Uczniowie podstawówek zadeklarowali (w Ogólnopolskich Badaniach Fundacji “Dbam o Mój Z@sięg” przeprowadzonych w latach 2017 – 2019), że posiadali smartfon w wieku 9 lat. Mimo ogólnego zakazu używania telefonów komórkowych statut szkolny dopuszcza używanie go w wyjątkowych sytuacjach, w obecności nauczyciela. Dlaczego, skoro wiemy, że uczniowie używają (czasami wręcz nałogowo) smartfonów z dostępem do Internetu, nie chcemy tego wykorzystać w ramach rozwijania kompetencji cyfrowych? Jeżeli mamy jakiekolwiek zaplecze oraz wiedzę i umiejętności (albo co najmniej chęci, żeby w tym zakresie się rozwijać), to tylko od nas zależy, czy nasze nauczanie będzie oparte na narzędziach TIK i czy będzie ono efektywne. Decydując się na wykorzystanie narzędzi cyfrowych w czasie lekcji, należy zastanowić się, w jakim celu to robimy. Należy pamiętać, że „głównym celem zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych i narzędzi z nimi związanych nie powinno być stosowanie ich, bo tak jest modnie i na czasie, ale rozwinięcie odpowiednich umiejętności uczniów oraz przygotowanie ich do wykorzystania tych technologii w późniejszym życiu zawodowym”156. Procedura określania celów zastosowania narzędzi TIK jest w zasadzie taka sama, jak w czasie przygotowania do lekcji bez TIK. Na wstępie określamy cele lekcji – zastanawiamy się nad tym, dlaczego chcemy, aby uczniowie umieli akurat to, co sobie zakładamy. W swojej pracy, określając cele lekcji, odwołuję się do podstawy programowej, do kompetencji kluczowych oraz sprawdzam, czy cel jest użytkowy – zadaję sobie pytanie, które często słyszę od uczniów (nie zawsze jeszcze znajduję odpowiedź): „do czego nam się to przyda”? Planując wykorzystanie narzędzi TIK w czasie lekcji, warto również skonfrontować swoją koncepcję z założeniami teoretycznymi. W tym celu można odwołać się do narzędzia opracowanego przez dr Rubena Puentedure – Modelu SAMR. Model SAMR, czyli substitution, augmentation, modification i redefinition (podstawienie, powiększenie, modyfikacja, redefinicja) to cztery poziomy wykorzystania TIK w edukacji. Każdy stopień określa rolę ucznia, nauczyciela i samych narzędzi cyfrowych 156 M. Danieluk, “TIK w pigułce. Narzędziownik nauczyciela”, Poznań 2019, s.15 163

w procesie uczenia/nauczania. Zamieszczona poniżej infografika przedstawia ogólne założenia dla każdego z czterech poziomów tego modelu. Źródło: “DYDAKTYKA CYFROWA EPOKI SMARTFONA. Analiza cyfrowych aspektów dydaktyki gimnazjum i szkoły średniej. Raport ekspercki”, redakcja naukowa: Małgorzata Wieczorek-Tomaszewska, Stowarzyszenie “Miasta w Internecie”, 2013, s. 32. 164

Na pierwszym poziomie zastępuje się „analogowych przodków” narzędziami cyfrowymi, wykorzystując je w taki sam sposób. Zamiast pisać kredą po zielonej tablicy, pisze się wskaźnikiem na darmowym oprogramowaniu tablicy interaktywnej – OpenBoard. Innym przykładem może być przygotowanie zadania z pomocą www.liveworksheets.com oraz jego wydrukowanie i rozdanie uczniom, aby po nich pisali. TIK w tym momencie nie wnosi wiele do procesu uczenia się i nauczania (może z wyjątkiem czystszej podłogi w pobliżu zielonej tablicy). Poziom augmentation kieruje większą uwagę na zaangażowanie ucznia. Na tym etapie można wykorzystać np. platformę QUIZIZZ do sprawdzenia, co uczniowie zapamiętali z ostatniej lekcji przyrody. Uczniowie uzupełniają lub wybierają odpowiedzi do pytań, które ułożono w quizie i otrzymują natychmiastową informację zwrotną, co pozytywnie wpływa na ich zaangażowanie w proces uczenia się. Trudno jest nie zgodzić się, że stosowanie tego typu narzędzi niesie ze sobą korzyści: „w przypadku nauczyciela zauważalna oszczędność czasu poświęconego na sprawdzanie i omawianie wyników (który może być przeznaczony na tworzenie kolejnych quizów w sieci)”. Kiedy układamy pytania otwarte, brak spacji lub jej nadmiar sprawia, że zadanie nie zostaje zaliczone, tak więc mimo wszystko zawsze jeszcze powinno się sprawdzać odpowiedzi uczniów. Bez wątpienia jednak zaangażowanie ucznia jest tutaj bardziej widoczne niż na etapie pierwszym. Kolejny poziom to modification – modyfikacje. Na tym etapie narzędzia cyfrowe nie służą temu, żeby zastąpić narzędzia analogowe, korzysta się z nich, bo nie byłoby innej możliwości, aby wykonać zadanie. Przykładem może tu być strona https://pl.khanacademy.org/, którą polecam uczniom, którzy chcieliby poćwiczyć swoje umiejętności matematyczne, albo wykorzystuję na zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych. Uczniowie, logując się na utworzone przeze nauczyciela konta w wirtualnej klasie, sami wybierają zakres i stopień zaawansowania ćwiczonego materiału. Innym przykładem tego etapu mogą być przygotowane zadania uczniów dla siebie nawzajem za pomocą aplikacji https://learningapps.org/. Ostatni poziom – redefinition – redefinicja, „to poziom, na którym dzięki wykorzystaniu TIK mogą być wykonywane działania, zagadnienia czy problemy, które nawet nie mogły być wcześniej możliwe do wyobrażenia”157. W mojej klasie są to na przykład zajęcia z programowania za pomocą aplikacji Scratch Junior. Na tym poziomie 157 Tamże, s. 115 165

wykorzystywane narzędzie schodzi na drugi plan. Ważniejsza jest praca ucznia, jego zaangażowanie i efekt pracy. Uczeń staje się twórcą. Zrozumienie i odwoływanie się do Modelu SAMR, świadome korzystanie z narzędzi TIK i wchodzenie na coraz wyższe poziomy modelu ułatwi zatem transformację procesu edukacji i odejście od modelu nauczyciela transmisyjnego. Jednak, aby wchodzić na wyższe poziomy Modelu SAMR, niezbędne są nie tylko umiejętności i świadomość nauczyciela, ale też umiejętności dzieci. O pokoleniu, które obecnie uczy się na pierwszym etapie edukacyjnym, powszechnie się mówi, że urodziło się z tabletem w ręku. Nikogo już chyba nie dziwi widok dzieci kilkuletnich, które sprawnie wyszukują na tablecie lub smartfonie swoje ulubione bajki, gry lub piosenki. Do narzędzi TIK podchodzą z większą śmiałością niż ich dziadkowie; jest to dla nich środowisko naturalne. Jacek Pyżalski pisze, „że mamy obecnie do czynienia z wielkim procesem stopniowej inkluzji młodszych dzieci do grupy użytkowników nowych technologii. Jednocześnie oczywistym jest, że dzieci w tym wieku nie są w pełni samodzielne w swoim korzystaniu z urządzeń multimedialnych”158. Dzieci uczą się obsługi narzędzi TIK przez obserwację dorosłych lub metodą prób i błędów. Kiedy wchodzą do szkoły, obowiązek ten spoczywa na nauczycielach. Coraz częściej w mojej szkole uczniowie edukacji wczesnoszkolnej wykorzystują narzędzia TIK poza salą komputerową i formalną edukacją informatyczną, której wymagania określa podstawa programowa. Wykorzystujemy tablety w czasie omawiania zagadnień przyrodniczych, matematycznych, a nawet muzycznych. Korzystamy wtedy z Internetu, aplikacji lub programów edukacyjnych; do dyspozycji mamy multibooki, telewizor interaktywny i tablety. Najczęściej uczniowie z większym zaangażowaniem przystępują do aktywności z wykorzystaniem tych narzędzi, niewątpliwie ze względu na to, że „niepodważalną (…) zaletą zastosowania edukacyjnych programów komputerowych w edukacji wczesnoszkolnej jest połączenie zabawy, czyli naturalnej potrzeby dziecka w tym okresie rozwoju, z procesem uczenia się”159. Uczniowie chętniej na lekcjach powtórkowych z matematyki korzystają np. ze strony https://pl.khanacademy.org › kids niż z rozwiązywania kolejnych zadań z podręcznika, ćwiczeń lub kart przygotowanych przeze mnie, a ja również chętniej przy takich lekcjach korzystam z takiej opcji. Strona 158 J. Pyżalski, “Dorośli w wychowaniu małych dzieci do życia w świecie nowych technologii”, w: “Małe dzieci w świecie technologii informacyjno-komunikacyjnych pomiędzy utopijnymi szansami a przesadzonymi zagrożeniami”, red. naukowa J. Pyżalski, Łódź 2017, s.185. 159 S. Polcyn-Matuszewska, “Wykorzystanie przez nauczyciela klas początkowych multimedialnych programów komputerowych o charakterze edukacyjnym”, w: “Nauczyciel wczesnej edukacji kreatorem środowiska edukacyjnego dziecka”, red. E. Płóciennik, D. Radzikowska, Łódź 2016, s.69. 166

oferuje zadania na różnych poziomach, dlatego też, poza pierwszą lekcją, kiedy pokazywałam uczniom jak poruszać się po aplikacji i wszyscy razem zapoznawaliśmy się z jej możliwościami, na kolejnych zajęciach uczniowie pracowali indywidualnie, wybierając zagadnienie, które chcieli powtórzyć. Uczniowie w czasie takich zajęć nie są niezaangażowanymi odbiorcami. Wykonywanie zadań z wykorzystaniem narzędzi TIK wymaga od nich aktywności, wysiłku i zainteresowania, aby dojść do celu. Innowacja pedagogiczna Wymagania związane z włączaniem kompetencji cyfrowych określone przez podstawę programową, kierunki polityki oświatowej czy w końcu covidową rzeczywistość edukacyjną sprawiły, że zdecydowałam się na poszerzenie oddziaływań w tym zakresie. Na podstawie obserwacji wywnioskowałam, że uczniowie są bardzo zainteresowani zagadnieniami związanymi z kompetencjami cyfrowymi, dlatego postanowiłam połączyć rozwijanie obu tych kluczowych kompetencji. Swoje planowane działania ujęłam w formie innowacji pedagogicznej. 167

1. Tytuł innowacji: Czytam? Pewnie, że TIK! 2. Nazwa placówki: Szkoła Podstawowa nr … 3. Autorka: Maria Reliszko 4. Osoby wprowadzające: Maria Reliszko Xxx 5. Rodzaj innowacji: Metodyczna (w zakresie stosowania nowych metod i form pracy z uczniem) 6. Zakres innowacji: 6.1. Adresaci innowacji: uczniowie klas I Szkoły Podstawowej 6.2. Zajęcia edukacyjne, które obejmuje innowacja: zajęcia dodatkowe, edukacja wczesnoszkolna, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze 6.3. Czas realizacji innowacji: data wprowadzenia: IX 2021 r. data zakończenia: VI 2021 r. 7. Motywacja wprowadzenia innowacji: Impulsem do przygotowania i opracowania niniejszej innowacji jest obserwacja i analiza opinii wydanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, dotyczących kolejnych roczników uczniów przystępujących do klasy pierwszej w naszej szkole oraz uczniów z klas drugich i trzecich. Co roku wielu z nich jest obejmowanych pomocą psychologiczno-pedagogiczną: jest to udział w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych i/lub w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych. Umiejętność czytania to sprawność, która, jak wskazuje podstawa programowa, jest jedną z najważniejszych umiejętności, jaką zdobywa uczeń w procesie kształcenia. Wykorzystanie w doskonaleniu tej umiejętności narzędzi TIK poszerzy wachlarz różnorodnych ćwiczeń, których wymaga doskonalenie sprawnego czytania160. Będzie to forma wspierająca naukę czytania, którą będę stosowała nie tylko w czasie edukacji polonistycznej. 160 D. Czelakowska, “Metodyka edukacji polonistycznej dzieci w wieku wczesnoszkolnym”, Kraków 2014, s.76 -88. 168

8. Założenia innowacji: 8.1. Cel główny: ▪ Wykorzystanie narzędzi TIK w doskonaleniu umiejętności czytania. 8.2. Cele szczegółowe: ▪ doskonalenie płynnego, poprawnego, biegłego i wyrazistego czytania, ▪ usprawnianie percepcji wzrokowej i słuchowej, ▪ rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem, ▪ wzbogacanie słownictwa, ▪ wdrażanie do samodzielnego posługiwania się narzędziami cyfrowymi, ▪ wykorzystywanie dostępnych aplikacji i programów w procesie uczenia się, ▪ wzbudzenie zainteresowania czytaniem, ▪ motywowanie do systematycznych ćwiczeń, ▪ stwarzanie okazji do samodzielnego czytania, ▪ integrowanie grupy poprzez wspólną naukę, pracę, zabawę. 9. Harmonogram realizacji innowacji: L.P. Działanie termin 1. Przedstawienie innowacji podczas posiedzenia VIII 2021 r. Rady Pedagogicznej. 2. Przedstawienie założeń innowacji rodzicom IX 2021 r. uczniów. 3. Realizacja zadań. X 2021 r.– V2022 r. 4. Ewaluacja (bieżąca i końcowa) na bieżąco, po pierwszym semestrze, VI 2022 r. 10. Spodziewane korzyści z wprowadzenia innowacji: Oczekiwane efekty dla ucznia ▪ wzrost poziomu techniki czytania, ▪ wzrost rozumienia czytanych tekstów i poleceń, ▪ zwiększenie motywacji do czytania, ▪ chętne korzystanie z zasobów biblioteki, ▪ wykorzystywanie dostępnych aplikacji i programów w procesie uczenia się, ▪ zwiększenie wiary we własne siły i możliwości. 169

Oczekiwane efekty dla nauczyciela: ▪ podnoszenie jakości pracy szkoły, ▪ wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły, ▪ zwiększenie atrakcyjności prowadzonych lekcji, ▪ świadome wzbogacanie warsztatu pracy. 11. Ewaluacja innowacji W celu uzyskania informacji zwrotnej dotyczącej wprowadzonych ćwiczeń doskonalących umiejętność czytania w wersji cyfrowej przeprowadzę ankietę na zakończenie innowacji wśród rodziców, rozmowy indywidualne i grupowe z uczniami, które będą przeprowadzone w połowie i na zakończenie innowacji oraz obserwację uczniów w czasie przeprowadzania ćwiczeń. Ewaluacja będzie dotyczyła poprawności wykonywanych zadań, zaangażowania uczniów w ich wykonywanie oraz przyrostu umiejętności czytania. Przeprowadzenie ewaluacji w czasie trwania innowacji pozwoli na bieżąco modyfikować metody pracy oraz stopień trudności tworzonych gier i ćwiczeń. Ewaluacja końcowa pozwoli na wyciągnięcie wniosków co do trafności założeń i podjęcia decyzji o ewentualnym wprowadzeniu narzędzi cyfrowych na stałe do edukacji wczesnoszkolnej, nie tylko na zajęciach z edukacji informatycznej. Przykładowe wykorzystanie narzędzi TIK w procesie nauki czytania w ramach realizacji innowacji pedagogicznej Narzędzia, które do tej pory poznałam, i które zamierzam wykorzystać realizując innowację pedagogiczną, to: Classdojo, Classroom screen, portal Wordwall, zestaw aplikacji LearningApps.org (które obecnie przechodzi zmiany), platforma Quizizz, strona Jigsawplanet, platforma Baamboozle, Genially, narzędzia Microsoft, np. FORMS, a w czasie nauki zdalnej platforma Nearpod. 170

Decydując się na wykorzystanie narzędzi cyfrowych, aplikacji czy programów edukacyjnych w pracy z uczniami edukacji wczesnoszkolnej, należy wziąć pod uwagę kilka czynników: ▪ Czy aplikacja jest na tyle prosta w obsłudze, że po pierwszych zajęciach uczniowie będą w stanie samodzielnie ją obsługiwać? ▪ Czy mogę założyć wirtualną klasę i konta dla uczniów? ▪ Czy jest możliwość wyboru stopnia trudności zadania? ▪ Czy program/aplikacja udziela informacji zwrotnej? ▪ Czy forma, strona jest atrakcyjna (graficznie lub dźwiękowo) dla dzieci? ▪ Czy aplikację mogę zainstalować na szkolnych tabletach? Tak jak w pierwszych tygodniach września przypominam uczniom zasady korzystania z komputerów na zajęciach z edukacji informatycznej, tak też postępuję w przypadku pracy ze szkolnymi tabletami. Na pierwszych zajęciach czytam regulamin szkolny, na kolejnych przywołuję ważniejsze punkty. Od 2018 roku poszukuję i testuję narzędzia, które mogę wykorzystywać w pracy uczniami w klasach I–III. Te, które się sprawdzają i które wykorzystuję w pracy z uczniami, zapisuję na tablicy w Padlecie, który dostępny jest pod poniższym kodem QR: Poniższe ćwiczenia są tylko uzupełnieniem tradycyjnych metod nauczania czytania. W większości reprezentują pierwszy poziom modelu SAMR, ale w kolejnych latach edukacji wczesnoszkolnej, wraz z rozwojem umiejętności cyfrowych i uczniów, będzie można wspinać się na kolejne poziomy. Platforma Genial.ly to narzędzie, które skradło serca moje i moich uczniów w czasie zdalnego nauczania. Nawet w wersji podstawowej, bezpłatnej, umożliwia tworzenie prezentacji, gier i quizów w atrakcyjnej dla uczniów i nauczycieli formie. Osoby nieznające tego narzędzia powinny skorzystać z grupy w portalu społecznościowym Facebook, prowadzonej przez Justynę i Magdalenę Zaryczyńskie i Agnieszkę Halicką, oficjalne ambasadorki Genial.ly w Polsce - Genially - oficjalna polska grupa161. Dodatkowo ta ostatnia 161 https://www.facebook.com/groups/868064883659074 , dostęp: 20.06.2021 r. 171

tworzy tutoriale i udostępnia w serwisie YouTube, w których wyjaśnia krok po kroku, jak wykorzystywać różne możliwości tej platformy - eduTriki - Agnieszka Halicka162. Niestety, uczniowie, z którymi pracuję, nie mogą samodzielnie tworzyć prezentacji czy gier za pomocą Genial.ly, gdyż do założenia konta wymagany jest adres mailowy, którego (oficjalnie) moi uczniowie posiadać jeszcze nie mogą. Korzystając z Genial.ly można przygotować: prezentacje, wideoprezentacje, interaktywne obrazy, gry w tym quizy i popularne escape room, plakaty i wiele innych (w oparciu o gotowe szablony). Biblioteka z zasobami systematycznie rośnie. Bardzo często korzystam również z bogatych zasobów prezentacji udostępnionych przez innych nauczycieli. Prezentacje, które tworzę, wykorzystuję w czasie wszystkich lekcji: podczas edukacji polonistycznej, matematycznej, muzycznej, przyrodniczej, plastyczno-technicznej, a nawet podczas lekcji skupionych na rozwoju fizycznym dzieci. Zdjęcie 1. Zbiór prezentacji i gier na platformie Genial.ly autorki pracy. Źródło: opracowanie własne W ubiegłym roku szkolnym, w czasie pierwszego przejścia na edukację zdalną, przez pierwsze tygodnie nie łączyliśmy się z uczniami. Przygotowywaliśmy materiały i przesyłaliśmy uczniom/rodzicom. Po jakimś czasie utworzyłam prezentację, którą codziennie aktualizowałam o nowe zadania. Zaletą prezentacji Genial.ly jest to, że, posiadając jeden link, można zaobserwować wszystkie wprowadzane zmiany. Uczniowie zapisali prezentację w zakładkach i mieli łatwy dostęp do lekcji. Nawet po wprowadzeniu spotkań na TEAMS prezentacja została z nami jako podsumowanie zajęć lub na wypadek, gdyby trzeba było do 162 https://www.facebook.com/EduTrikiAgnieszkaHalicka , dostęp: 20.06.2021 r. 172

czegoś wrócić i powtórzyć. Bardzo ważne dla mnie było to, że w jednym miejscu mogę zebrać interesujące mnie materiały lub odnośniki do nich. Zdjęcie 2. Plan na czas edukacji zdalnej w klasie autorki pracy. Źródło: opracowanie własne z wykorzystaniem platformy Genial.ly. Platformę Genial.ly wykorzystuję również w czasie edukacji stacjonarnej, tworząc ćwiczenia lub gry do bieżących tematów. Ćwiczenia można wykonywać wspólnie na telewizorze czy tablicy multimedialnej, w czasie zajęć z edukacji informatycznej lub na lekcjach z wykorzystaniem tabletów. Doskonalenie umiejętności czytania wymaga stosowania wielu różnorodnych ćwiczeń, dlatego też ćwiczymy tę umiejętność na wszystkich przedmiotach, zwłaszcza w klasie pierwszej. We wczesnym etapie nauki czytania chętnie sięgamy po ćwiczenia opracowane przez Jadwigę Cieszyńską w oparciu o jej metodę Symultaniczno-Sekwencyjnej Nauki Czytania®. Jedno z takich ćwiczeń przygotowałam moim uczniom w formie prezentacji w Genial.ly. W ćwiczeniu wykorzystałam możliwość odsłuchania nagranego polecenia. Zadania polegają na pracy z sylabami otwartymi. Pierwsze z nich polega na wyszukaniu w ciemnościach sylab i ich odczytaniu – w tym celu uczniowie wykorzystują latarkę zamieszczoną w prezentacji. Zadanie drugie w tym zestawie polega na połączeniu mazakiem w pary sylab drukowanych i pisanych. Ostatnie zadanie polega na odczytaniu sylab w kolejności, która została określona przez ułożenie rytmu z przypisanych do sylab przedmiotów. 173

. Zdjęcie 3. Ćwiczenie „Sylaby”. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Cieszyńska J., Korendo M., Bala A., “Kocham szkołę! Podręcznik do nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną”, Kraków 2011. Jako bazę do tworzonych ćwiczeń często wykorzystuję również to, co znajduje się w podręcznikach i ćwiczeniach uczniów. Do następnej gry – SUDOKU – stworzonej w Genial.ly, wykorzystałam zestaw wyrazów, który znajdował się przy temacie „Karnawałowe stroje” w podręczniku „Wielka przygoda” wydawnictwa Nowej Ery. Niemal od pierwszych dni rozwiązujemy z uczniami różne łamigłówki. W pierwszej klasie jest to najczęściej właśnie sudoku. Zaproponowana wersja jest tą najłatwiejszą – o 16 polach, czyli 4 w małym prostokącie. Szybki instruktaż powinien być dla wszystkich uczniów zrozumiały. W tym sudoku uczniowie „wpisują” w diagram wyrazy: koszula, kapelusz, szyba, szata. Kolejność „wpisywanych” wyrazów wskazuje pojawiający się znak zapytania. Wybór odpowiedniego wyrazu zaprowadzi graczy do kolejnej strony, a nieprawidłowej - do ilustracji zachęcającej do ponownego wyboru. Wyrazy będące po prawej stronie, te, w które uczniowie mają klikać, zmieniają swoją kolejność, aby nie wykonywać zadania z pamięci, ale żeby za każdym razem przeczytać te wyrazy. Po ostatnim poprawnie „wpisanym” wyrazie uczniowie otrzymują brawa od animowanych bohaterów. 174

Zdjęcie 4. Ćwiczenie „Sudoku”. Źródło: opracowanie własne. Jednym z ulubionych ćwiczeń moich uczniów były rozsypanki wyrazowe lub zdaniowe. Propozycja pierwsza to zadanie, które przygotowałam z myślą o lekturze czytanej w klasie „Pierwszakach z kosmosu” Rafała Witka. Przygotowana plansza zawiera zdublowane, możliwe do przeciągnięcia, litery tworzące wyraz „pierwszaki”. Poszczególne litery są poukładane jedna na drugiej, dodatkowo spółgłoski i samogłoski są oznaczone przypisanymi im kolorami. Zadaniem uczniów jest ułożenie nowych wyrazów z hasła „pierwszaki”. Stopniowanie trudności może polegać na tym, że daną literę można wykorzystać w nowym wyrazie tyle razy, ile pojawia się w wyrazie podstawowym. Można też zaproponować ułożenie wyrazu rozpoczynającego bądź kończącego się na podaną przez nauczyciela literę. 175

Zdjęcie 5. Ćwiczenie „Pierwszaki”. Źródło: opracowanie własne. Propozycja druga to rozsypanka wyrazowa z zakresu edukacji muzycznej. Ćwiczenie polega na odczytaniu wyrazów i przeciągnięciu ich w odpowiednie miejsca tak, aby utworzyły logiczne zdania. Po jego ułożeniu uczniowie mogą kliknąć w ikonkę i sprawdzić, czy zadanie wykonali poprawnie. Ostatnim etapem jest przeczytanie wszystkich zdań z odpowiednią intonacją. Zdjęcie 6. Ćwiczenie „Rozsypanka wyrazowa – muzyka”. Źródło: opracowanie własne. Kolejna propozycja to ćwiczenie doskonalące umiejętność czytania ze zrozumieniem. Aplikacja Christmas Tree Maker - My Xmas, jak wskazuje jej nazwa, została przygotowana do wykorzystania podczas lekcji w okresie zimowo-świątecznym. Kod QR do aplikacji zamieszczono poniżej. Tworząc opis do zadania, z łatwością można uwzględnić indywidualizację i stopień zaawansowania w procesie uczenia się czytania. Można przygotować trzy opisy choinki o różnym stopniu trudności i długości tekstu. Przykładowy tekst i polecenie znajdują się poniżej. Analogiczne zadania można tworzyć, wykorzystując PAINT lub narzędzia dostępne on-line bez konieczności pobierania i instalowania, np.: ▪ Paint on-line - https://jspaint.app/, 176

▪ https://www.autodraw.com/, ▪ www.classroomscreen.com, ▪ https://whiteboard.fi/ (wykorzystując tę aplikację, nauczyciel najpierw tworzy klasę do zadania i udostępnia uczniom kod dostępu, co trwa to kilka sekund; zaletą pracy z tablicą jest możliwość bieżącego podglądu pracy wszystkich uczniów). W przypadku, kiedy zamierzam pokierować uczniów na konkretną stronę internetową, a jej adres jest długi lub skomplikowany, skracam linki za pomocą https://cutt.ly/pl. Podana strona umożliwia również zmianę nazwy linków, np. po skróceniu linku https://whiteboard.fi/ powstaje cutt.ly/cbI01jG, a po zmianie nazwy mogę podać uczniom: cutt.ly/rysunek. Czasami, głównie w czasie pracy stacjonarnej, teksty, linki, filmy, zadania itp. ukrywam za kodem QR za pomocą tej aplikacji, np. Cel: Ubierzesz choinkę zgodnie z opisem. Kryteria sukcesu: 1. Przeczytam opis choinki. 2. Otworzę za pomocą czytnika kodów na tablecie aplikację, która jest ukryta pod kodem. 3. Zainstaluję i uruchomię aplikację. 4. Wykorzystam wymienione w tekście ozdoby do ubrania choinki. „Nasza klasowa choinka” Nasza choinka jest drzewkiem sztucznym. Na jej czubku wisi złota gwiazda. Poniżej wiszą trzy biało-czerwone cukrowe laski. Pod nimi w jednej linii zawieszono cztery złote dzwonki z czerwonymi kokardkami. Pod dzwonkami mienią się cztery bombki. Pierwsza z nich jest z aniołkiem, a ostatnia ze św. Mikołajem. Pod bombkami świeci się pięć łańcuchów różnokolorowych lampek. Na samym dole błyszczą się śnieżynki. Trzy z nich są sześcioramienne, a trzy dziesięcioramienne. Są powieszone naprzemiennie. Pod choinką leżą prezenty. Po prawej stronie leżą: złote pudełko ze złotą wstążką, zielone pudełko w groszki oraz niebiesko-białe z granatową wstążką. Po lewej stronie leżą pudełka: granatowe w kształcie serca, w kwiatki oraz w czerwoną kratkę ze złotą wstążką. 177

Bardzo podoba mi się nasza klasowa choinka. Po stworzeniu pracy uczniowie mogą dokonać oceny koleżeńskiej i sprawdzić, czy choinka jest ubrana we wszystkie wymienione elementy. Kontynuacją zadania może być układanie rymów lub rymowanek do konkretnych ozdób choinkowych. Portal Wordwall razem z Genial.ly i Learningapps tworzą bazę, z której korzystam najczęściej, tworząc interaktywne zadania dla uczniów. Umożliwia on generowanie zadań interaktywnych i do wydruku (w wersji Standard, płatnej). W wersjach Basic (bezpłatnej) i Standard do wyboru jest 18 szablonów do ćwiczeń. W wersji Basic możemy wykonać tylko 5 ćwiczeń na jednym koncie. To skłoniło mnie do wykupienia opcji Standard (koszt 13 zł miesięcznie), która umożliwia tworzenie nieograniczonej liczby ćwiczeń. Platforma umożliwia sprawdzenie, jak z danym ćwiczeniem poradzili sobie uczniowie. Tak jak w Genial.ly, tak i tutaj możemy wykorzystywać zadania przygotowane przez innych. Ćwiczenia wykonane na tym portalu z łatwością można osadzić w prezentacji Genial.ly. Jednym z ćwiczeń dla uczniów, którzy mają trudności w nauce czytania, jest czytanie odwróconych w różnych kierunkach wyrazów, zaczerpniętych ze wspomnianej lektury „Pierwszaki z kosmosu”. Zadaniem ucznia jest przeczytanie wyrazu i wskazanie go wśród wszystkich wyrazów z zadania. Przed rozpoczęciem gry można poprosić uczniów o przeczytanie wszystkich wyrazów. Zdjęcie 7. Ćwiczenie „Poszukaj wyrazu”. Źródło: opracowanie własne. 178

Zadanie drugie opiera się na jednym z rozdziałów innej lektury proponowanej w edukacji wczesnoszkolnej - „Cukierku, ty łobuzie” Waldemara Cichonia. Zadaniem jest wyszukanie w pionie i w poziomie wyrazów wypisanych po prawej stronie. Wystarczy kliknąć w jedną literę wyrazu w wykreślance, a cały wyraz odznaczy się sam. Potem należy kliknąć w ten sam wyraz, który jest w grupie po prawej stronie. Zdjęcie 8. Ćwiczenie „Wykreślanka - Cukierku, ty łobuzie!”. Źródło: opracowanie własne. Kolejne zadanie jest bardzo często wykorzystywanym ćwiczeniem praktycznym doskonalącym technikę czytania: tworzenie par wyrazów z tej samej rodziny, w tym przypadku takich, które są zdrobnieniami. Ćwiczenie – gra na wzór gry PACMAN – polega na pokierowaniu robotem do miejsca, w którym zapisane jest zdrobnienie podanego wyrazu. Podobne zadania można tworzyć w ramach edukacji z zakresu różnych dziedzin. 179

Zdjęcie 9. Ćwiczenie „Zwierzęta gospodarskie”. Źródło: opracowanie własne. Innym zadaniem tego typu mogłoby być szukanie antonimów lub synonimów, wyrazów o takiej samej liczbie sylab, wyrazów, które można ułożyć z tych samych liter, wyrazów, które zawierają w sobie wyraz podstawowy lub wyrazu, który rymuje się z wyrazem podstawowym. Podobnym zadaniem – grą, w której uczeń steruje samolotem za pomocą strzałek – jest „Znajdź litery”. Ćwiczenie polega na wyszukaniu wszystkich liter „b”, a w drugim etapie „d”. Rozróżnienie tych liter to czasami duży kłopot dla dzieci. Podobne ćwiczenia można utworzyć ze wszystkimi literami podobnymi graficznie, np. p, d, b, g. Innym przykładem może być szukanie wyrazów, które pochodzą z tej samej rodziny, lub zdrobnień albo zgrubień tworzonych od wyrazu podstawowego. Zdjęcie 10. Ćwiczenie „Zbierz litery”. Źródło: opracowanie własne. Gry tej aplikacji są wyposażone w funkcję zegara odliczającego czas oraz liczbę „żyć”, czyli szans na kolejną próbę w razie pomyłki. Można jednak obie te funkcje wyłączyć: zegar nie będzie widoczny, a liczba „żyć” może być nieograniczona. Learningapps.org to aplikacja, która oferuje wiele narzędzi do przygotowania atrakcyjnych gier dla uczniów. Wśród nich można odnaleźć m.in: “Milionerów”, pasujące 180

pary na obrazie, zadanie z lukami, oś liczbową oraz tę, którą umieszczono poniżej. Po założeniu wirtualnej klasy i konta dla każdego ucznia nawet oni sami mogą przygotowywać zadania. Podobnie jak w przypadku Wordwall, interfejs Learnigapps jest prosty w obsłudze. Tak jak w przypadku Wordwall i Genial.ly można korzystać z wielu gier autorstwa innych osób. Aplikacja jest bezpłatna. W początkowym etapie nauki czytania można zaproponować uczniom układanie wyrazów z podanych liter. Wybrana gra to quiz. Z rozsypanki literowej uczniowie odczytują wyraz i wybierają właściwy wskazany w jednej z dwóch odpowiedzi. Można utworzyć trzy, cztery odpowiedzi - wtedy uczeń będzie miał więcej wyrazów do przeczytania. Zdjęcie 11. Ćwiczenie „Jaki to wyraz?”. Źródło: opracowanie własne. Innym ćwiczeniem, również do zastosowania we wczesnym etapie nauki czytania, jest łączenie wyrazów z ilustracją. Gra „Pasujące pary” umożliwia przygotowanie gry łączącej teksty, ilustracje, pliki dźwiękowe, filmy w dowolnej konfiguracji. W zaproponowanym zadaniu uczeń ma za zadanie połączenie ilustracji z wyrazem, który jest zapisany kolorowymi sylabami zgodnie z kolorystyką z podręcznika z pierwszej klasy. Innym tematem gry może być połączenie ilustracji rebusu z hasłem lub krótkiej zagadki z odpowiedzią lub ilustracją odpowiedzi. Kontynuacją zadania może być układanie i zapisywanie zdań z podanymi wyrazami, wymiana zeszytami między uczniami oraz ich odczytywanie. 181

Zdjęcie 12. Ćwiczenie „Połącz w pary”. Źródło: opracowanie własne. Kolejnym zadaniem jest tworzenie rodziny wyrazów. W zaproponowanej grze „Odsłoń obrazek” uczniowie wybierają kolejne puzzle pasujące do podanego wyrazu. Za każdym ruchem odkrywają fragment ilustracji. W tym przypadku jest to zdjęcie szkoły. Kiedy uczeń wybierze niewłaściwy wyraz, otrzyma informację zwrotną. Podobnie jest po ukończeniu zadania. Następnym krokiem może być wymyślanie kolejnych słów, które mogłyby znaleźć się w danej rodzinie wyrazów. Analogiczne zadanie można wykonać podczas edukacji przyrodniczej i pogrupować np. zwierzęta gospodarskie i domowe lub podczas edukacji plastycznej, określając, co jest potrzebne do malowania, a co do rzeźbienia. Zdjęcie 13. Ćwiczenie „Rodziny wyrazów”. Źródło: opracowanie własne. „Grupowanie” to gra, która umożliwi podział tekstów, obrazów, plików dźwiękowych, filmików według dowolnej zasady, którą wymyśli nauczyciel. W podanym ćwiczeniu uczniowie po przeczytaniu rzeczowników wybierają, do której grupy - rzeczy, roślin, zwierząt czy osób - należą. Innymi zadaniami polegającymi na grupowaniu mogłoby być dopasowanie zwierząt do wskazanych ekosystemów lub grupowanie instrumentów muzycznych. 182

. Zdjęcie 14. Ćwiczenie „Do jakiej grupy pasuje?”. Źródło: opracowanie własne. Doskonaleniu umiejętności czytania służą również proste krzyżówki. Za pomocą gry „Krzyżówka” można stworzyć łamigłówkę o dowolnej tematyce. Poniżej zaproponowano krzyżówkę do lektury „Pierwszaki z kosmosu”. Po ustawieniu kursora na cyfrze pojawia się podpowiedź. Po wpisaniu odpowiedniego wyrazu litera, która jest wykorzystana w haśle, automatycznie się do niego przenosi. Po odczytaniu hasła można zaproponować uczniom odczytanie definicji słowa w słowniku języka polskiego, utworzyć rodzinę wyrazów, poszukać do niego rymów, ułożyć, zapisać i doczytać zdania lub ułożyć zagadkę. Zdjęcie 15. Ćwiczenie „Krzyżówka - \"Pierwszaki z kosmosu\". Źródło: opracowanie własne. 183

Ciekawe zadania można skonstruować z pomocą gry „Kolejność”. Dzięki niej można przygotować np. wydarzenia z lektury, opowiadania, wiersza itp. i poprosić uczniów o ułożenie treści chronologicznie. Ich zadaniem będzie odczytanie wszystkich zdań i poprzesuwanie tak, aby całość tworzyła spójną historię. W propozycji znalazły się wydarzenia z baśni „Kopciuszek” (na podstawie fragmentów z podręcznika do klasy 2 „Oto ja” wydawnictwa MAC). Podobnie można utworzyć ćwiczenia z ułożeniem wyrazów od tych z najmniejszą liczbą sylab, do największej lub w kolejności alfabetycznej. Zdjęcie 16. Ćwiczenie „Baśń o Kopciuszku”. Źródło: opracowanie własne. Każde zadanie stworzone za pomocą gier w Learningapps może kończyć się wpisaną przez nauczyciela informacją zwrotną. Ostatnie aktualizacje platformy wprowadziły możliwość tworzenia kolekcji aplikacji, w których można między innymi śledzić pracę uczniów. Learningapps ma bardzo prosty w obsłudze interfejs użytkownika, dzięki czemu uczniowie dość szybko uczą się samodzielnie tworzyć gry dla swoich kolegów i koleżanek. 184

Zdjęcie 17. Ćwiczenie stworzone przez uczennicę. Źródło: archiwum własne. Zakończenie Celem niniejszej pracy było wskazanie narzędzi TIK z prostym w obsłudze interfejsem użytkownika, za pomocą których nauczyciel może przygotować ćwiczenia doskonalące umiejętność czytania uczniów pierwszego etapu edukacyjnego. Wskazane w pracy narzędzia pozwalają korzystać z pracy osób, które udostępniły swoje prace, ale są też na tyle proste w obsłudze, że w prosty sposób można materializować swoje pomysły, a przede wszystkim indywidualizować zadania dla uczniów. Praca z uczniami, którzy posiedli już pewne umiejętności w zakresie obsługi aplikacji i programów, jest nieco łatwiejsza. Jednak taka forma pracy z uczniami edukacji wczesnoszkolnej, zwłaszcza w pierwszej klasie, kiedy wielu uczniów na zajęciach z edukacji informatycznej dopiero uczy się włączać komputer i manipulować myszką, przysparza trudności. Z tym większą uwagą należy dobierać proste w obsłudze programy, platformy czy aplikacje. Uczniowie taką formę pracy odbierają jako zabawę, coś przyjemnego i chętnie zasiadają do pracy z komputerem czy tabletami – okres nauki zdalnej tego nie zmienił. Ponadto często słyszę, że czas nauki z tabletem czy laptopem nie jest wliczany do tych limitowanych minut z urządzeniami cyfrowymi, na które uczniowie mają przyzwolenie od rodziców. Warto więc świadomie sięgać do narzędzi TIK, które angażują uczniów, a „przy okazji” wspierają proces uczenia się. 185

Bibliografia: 1. “Aktywna tablica 2020. Wyniki”, https://www.gdansk.uw.gov.pl/4940-aktywna-tablica-2020-wyniki (dostęp 1.05.2021). 2. Cieszyńska J., Korendo M., Bala A., “Kocham szkołę! Podręcznik do nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną”, Kraków 2011. 3. Czelakowska D., “Metodyka edukacji polonistycznej dzieci w edukacji wczesnoszkolnej”, Kraków 2014. 4. Danieluk M., “TIK w pigułce. Narzędziownik nauczyciela”, Poznań 2019. 5. “Konferencja monitoringu tematycznego, Centrum Nauki Kopernik” http://konferencje.frse.org.pl/TIK/article/Definicje/lang:pl (dostęp 1.05.2021). 6. Radanowicz E., “W szkole wcale nie chodzi o szkołę”, Głogów 2020. 7. Wieczorek-Tomaszewska M. (red.), “Dydaktyka cyfrowa epoki smartfona. Analiza cyfrowych aspektów dydaktyki gimnazjum i szkoły średniej. Raport ekspercki”, www.ldc.edu.pl (dostęp 1.05.2021). 8. Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2020/2021, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiat owej-panstwa-w-roku-szkolnym-20202021, (dostęp 1.05.2021). 9. Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiat owej-panstwa-w-roku-szkolnym-20192020 (dostęp 1.05.2021). 10. Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2018/2019, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawowe-kierunki-realizacji-polityki-oswiat owej-panstwa-w-roku-szkolnym-20182019 (dostęp 1.05.2021). 11. Podstawa programowa, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podstawa-programowa6 (dostęp 1.05.2021). 12. Polcyn-Matuszewska S., “Wykorzystanie przez nauczyciela klas początkowych multimedialnych programów komputerowych o charakterze edukacyjnym”, w: “Nauczyciel wczesnej edukacji kreatorem środowiska edukacyjnego dziecka”, Płóciennik E., Radzikowska D., Łódź 2016. 13. “Prawie 110 mln zł zainwestowanych w podniesienie jakości edukacji w Gdańsku”, https://www.gdansk.pl/wiadomosci/prawie-110-mln-zl-zainwestowanych-w-podniesienie-j akosci-edukacji-w-gdansku,a,134140 (dostęp 1.05.2021). 186

14. Pyżalski J., “Dorośli w wychowaniu małych dzieci do życia w świecie nowych technologii”, w: “Małe dzieci w świecie technologii informacyjno-komunikacyjnych pomiędzy utopijnymi szansami a przesadzonymi zagrożeniami”, red. J. Pyżalski, Łódź 2017. 15. Rozporządzanie MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001574/O/D20181574.pdf (dostęp 30.04.2021) 16. Seweryn R., “Technologie informacyjne i komunikacyjne – wprowadzenie w problematykę”, w: “Technologie informacyjne i komunikacyjne na rynku turystycznym”, J. Berbeka, K. Borodako, Warszawa 2017, https://www.ksiegarnia.beck.pl/media/product_custom_files/1/6/16243-technologie-infor macyjne-i-komunikacyjne-na-rynku-turystycznym-krzysztof-borodako-fragment.pdf (dostęp 1.05.2021). 17. Zalecenia Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, https://eurlex.europa.eu/legalcontent/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from =EN, (dostęp 1.05.2021). 187

Wstęp Wychodząc naprzeciw nasilającej się niechęci młodych ludzi do czytania książek, stworzyłam innowację, której celem było oswojenie dzieci ze słowem czytanym poprzez zorganizowanie przyjaznego i aktywnego środowiska czytelniczego. Rozbudzenie zainteresowania czytaniem książek powinno zacząć się od najmłodszych lat, dlatego też moją innowację skierowałam do dzieci z klas I – III. Wczesne, ale i świadome czytanie książek przez dzieci buduje ich potencjał edukacyjny i życiowy. Warto czytać dzieciom, potem warto towarzyszyć im podczas samodzielnych przygód z książką, by w rezultacie nauczyć ich miłości do czytania, która poszerza horyzonty myślowe i rozwija kompetencje społeczne. Poniżej przedstawiam opis innowacji z założeniami organizacyjnymi i programowymi oraz cele, metody i formy realizacji działań wraz z przewidywanymi efektami i założeniami ewaluacyjnymi. 188

Opis innowacji a) założenia organizacyjne: ● Okres: Innowacja obejmuje roczny cykl spotkań czytelniczych z uczniami klas I – III, podczas których będą czytane metodą dialogową książki o potencjale dydaktycznym, związane z problematyką bliską życiu najmłodszych, będą to książka biograficzna oraz książki humorystyczne i relaksujące. ● Sposób dokumentacji: zdjęcia ze spotkań, przekład intersemiotyczny, publikacje (tekst wraz ze zdjęciami) ze spotkań czytelniczych na profilu facebookowym szkoły. b) założenia programowe: Będą to spotkania pełne śmiechu, pytań, odpowiedzi, żywych i spontanicznych reakcji młodych słuchaczy na świat przedstawiony w tekstach kultury. Rolą słuchaczy będzie aktywne wchodzenie w fabułę czytanych tekstów, ilustrowanie swoich emocji gestem i mimiką, udzielanie odpowiedzi na pytania zadawane przez książkę oraz opowiadanie historii na podstawie oglądanych ilustracji. Dialog, jaki się wytworzy przy udziale czytającego, książki i słuchaczy, będzie miał za zadanie zaspokoić ciekawość poznawczą uczniów. Najważniejszą rolą, jaką mogą przyjąć słuchacze, będzie współtworzenie czytanego tekstu, gdyż książki będą opowiadały swoje historie, z którymi, poprzez silne oddziaływanie na słuchacza, uczeń się utożsami. Staną się one tworzywem przyjaznym i wartym analizy słownej czy przekładu intersemiotycznego. Oddziaływanie tekstu kultury na młodego słuchacza – przy udziale czytającego książkę – zbuduje interaktywną sytuację 189

nadawczo-odbiorczą, w której podmiotem oddziaływania będzie słuchacz i jego aktywność, a medium łączącym nadawcę (czytającego) i odbiorcę (słuchacza) - tekst kultury. Cele innowacji: a) Cel główny: ● rozwijanie zainteresowania tekstami kultury u dzieci z klas I – III poprzez ich aktywny udział w spotkaniach czytelniczych. b) Cele i zadania szczegółowe: ● rozwijanie wrażliwości uczniów na słowo czytane i obrazy (ilustracje); ● wdrażanie uczniów do odbioru tekstów kultury na poziomie werbalnym i niewerbalnym (gest, mimika, ruch ciała), na poziomie semantycznym (znaczeniowym) i krytyczno-twórczym (interpretacyjnym); ● rozwijanie zaangażowanej postawy czytelniczej wśród uczniów, opartej na aktywnym (dialogowym) modelu odbioru tekstów kultury; ● rozwijanie ciekawości czytelniczej poprzez dobór odpowiednich lektur, pobudzających do myślenia, do żywej reakcji na słowo czytane, aktywizujących czytelnika do zadawania pytań, udzielania odpowiedzi i analizy interpretacyjnej. Metody i formy realizacji działań: a. Metoda: czytanie dialogowe, w którym czytelnik i słuchacz są równorzędnymi partnerami dyskursu. b. Formy: spotkania autorki innowacji z poszczególnymi klasami. 190

Przewidywane efekty: ● wzrost zainteresowania słowem czytanym, jego bogactwem interpretacyjnym, jego polisensoryczną siłą przekazu, ● wzbogacenie repertuaru lekturowego najmłodszych, ● otwarcie najmłodszych na inny sposób lektury, w którym czytelnik może być współautorem tekstu, bo jego interpretacja staje się równoważna z czytaną lekturą, ● wzrost kompetencji czytelniczych: rozumienie tekstu w aspekcie semantycznym i krytyczno-twórczym, ● wzrost wiedzy na temat otaczającego świata i możliwych jego interpretacji, ● wzrost wrażliwości, kształtowanie gustu czytelniczego, wprowadzenie do świata kultury. Ewaluacja: a. ankieta skierowana do uczniów; b. rozmowy indywidualne i grupowe nt. odbytych spotkań czytelniczych. Szczegółowa analiza wyników ankiety i przeprowadzonych rozmów pozwolą ocenić stopień realizacji zamierzonych celów. Działania te pomogą wyciągnąć wnioski, zaplanować pracę i ewentualnie zmodyfikować metodę pracy. Wszystkie wyniki i uwagi zostaną opracowane w sprawozdaniu oraz udostępnione dyrektorowi szkoły. Działanie (zadania i formy realizacji): 191

Lektury: – B. J. Novak “Książka bez obrazków”, – Jean – Luc Fromental “365 pingwinów”, – Maria Isabel Sanchez Vegara “Stephen Hawking”, – The Tjong-Khing “Gdzie jest tort?”, – A. i D. Mizielińscy “Miasteczko Mamoko”. Arkusz zgłoszenia innowacji pedagogicznej Podstawa prawna: Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz.1148 ze zm.) - art.1, pkt 18, art.55 ust.1 pkt. 4, art.68 ust.1 pkt 9, art 86 ust.1. I INFORMACJE O INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ 1. Interaktywne spotkania z książką Tytuł innowacji: 2. Nazwa szkoły/placówki: 3. Imię i nazwisko dyrektora szkoły/placówki: 4. Gmina: 192

5. Powiat: 6. Adres: 7. Telefon: II OPIS ZASAD INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ 1. Typ innowacji: Metodyczna 2. Anna Orlikowska Autorka innowacji: 3. Celem programu jest: Cele innowacji: ● rozwijanie wrażliwości uczniów na słowo czytane i obrazy (ilustracje); ● wdrażanie uczniów do odbioru tekstów kultury na poziomie werbalnym i niewerbalnym (gest, mimika, ruch ciała), na poziomie semantycznym (znaczeniowym) i krytyczno – twórczym (interpretacyjnym); ● rozwijanie zaangażowanej postawy czytelniczej wśród uczniów, opartej na aktywnym (dialogowym) modelu odbioru tekstów kultury; ● rozwijanie ciekawości czytelniczej poprzez dobór odpowiednich lektur, pobudzających do myślenia, do żywej reakcji na słowo czytane, aktywizujących czytelnika do zadawania pytań, udzielania odpowiedzi i analizy interpretacyjnej. 193

4. Realizatorzy Uczniowie klas 1 – 3 innowacji: 5. Przewidywany Rok szkolny czas realizacji innowacji: 6. Przewidywane ● wzrost zainteresowania tekstem kultury, jego bogactwem efekty: interpretacyjnym, jego polisensoryczną siłą przekazu; ● wzbogacenie repertuaru lekturowego najmłodszych; ● otwarcie najmłodszych na inny sposób lektury, w którym czytelnik może być współautorem tekstu, bo jego interpretacja staje się równoważna z czytaną lekturą (czytanie dialogowe); ● wzrost kompetencji czytelniczych: rozumienie tekstu w aspekcie semantycznym i krytyczno-twórczym; ● wzrost wiedzy na temat otaczającego świata i możliwych jego interpretacji; ● rozwinięcie wrażliwości, kształtowanie gustu czytelniczego, wprowadzenie do świata kultury. 7. W przypadku, gdy innowacja wymaga przyznania szkole/ placówce dodatkowych środków budżetowych uzyskano/ nie uzyskano pisemną zgodę organu prowadzącego na finansowanie planowanych działań innowacyjnych, o czym mowa w § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki Tak Nie Nie dotyczy X 194

/ zaznaczyć znakiem X 8. Inne informacje: Podstawa teoretyczna czytania dialogowego W interaktywnym czytaniu książek główną rolę pełni sama książka. Bardzo dobrze w tym modelu czytania sprawdzają się książki obrazkowe, które wyzwalają aktywność słuchacza, pozwalając mu snuć własne opowieści na podstawie oglądanego obrazka, a najlepiej sekwencji obrazków składających się na fabułę książki. Dzięki zachętom typu CROWD, tłumaczonym jako zagęszczanie pytań, słuchacz staje się aktywnym czytelnikiem książki163. ● C (ang. completion prompts) – zachęcanie uczniów do zakończenia zdania, ● R (ang. recall prompts) – kształcenie kompetencji czytelniczych uczniów za pomocą pytań związanych ze zdarzeniami z fabuły książki zarówno tekstowej jak i wizualnej, ● O (ang. open-ended prompts) – zachęcanie uczniów do opowiadania czytanych książek obrazkowych, skupianiu się na detalach obrazkowych historii, ● W (ang. wh- prompts) – zachęcanie uczniów do aktywnej lektury inicjowane przez pytania, np. why, what, when, whom, where i inne oraz pytania rozstrzygnięcia (Czy?) i dopełnienia (Jaki? Który? Komu? Czemu? Kogo? Jak? i in.), które uruchamiają wyobraźnię dzieci, ● D (ang. distancing prompts) – zachęcanie, którego celem jest skłonienie uczniów do 163 M. Cackowska, “Potencjał edukacyjny i emancypacyjny książki obrazkowej w środowisku rodzinnym i przedszkolnym”, w: “Problemy Wczesnej Edukacji” nr 2 2016, s. 10-15. 195

poszukiwania związków pomiędzy tym, co przedstawione w książce, a doświadczeniami z własnego życia. Materiał książkowy i realizacja innowacji Do czytania dialogowego wybrałam książki obrazkowe, których już sam tytuł elektryzował uwagę dzieci. “Gdzie jest tort?”164 z obrazami The Tjong - Khinga czy “Miasteczko Mamoko”165 z ilustracjami Aleksandry i Daniela Mizielińskich to doskonałe propozycje dla najmłodszych uczniów szkoły podstawowej. W książce “Gdzie jest tort?” pytanie pojawia się już w tytule i tropem tegoż pytania można czytać, a właściwie opowiadać treść lektury. W trakcie czytania rodzą się dylematy. 164 The Tjong - Khing, “Gdzie jest tort,” Gdańsk 2017. 165A. i D. Mizielińscy, “Miasteczko Mamoko”, Warszawa 2016. 196

Podążać śladem złodziejaszków i wpadać co rusz w tarapaty wraz z nimi? Iść ręka w rękę z parą psów Zdjęcie 1. Ucieczka z tortem. Źródło: The Tjong - Khing “Gdzie jest tort” goniących swój tort, czy może skupić się na bohaterach drugoplanowych, takich jak małpy i ich figle albo kameleon z jego rozterkami miłosnymi bądź podążyć za innymi bohaterami, których jest tu bez liku i każdy z nich chce być zauważony? Tropów w książce jest bardzo dużo i każdy z nich zmienia odczytanie lektury. Sposobów na odczytanie książki jest tyle, ilu jest czytelników, bo każdego z nich może zainteresować inna postać i inny wątek. Tropy te krzyżują się ze sobą, rozchodzą i łączą. Nie ma kanonicznego odczytania tekstu. Rolą nauczyciela jest bycie moderatorem i towarzyszem. Czytający zagaja historię i potem zadaje pytania, na które dzieci chętnie odpowiadają, gdyż są bardzo zainteresowane kluczowym pytaniem o tort i jego zagadkowe zniknięcie. W trakcie lektury pojawiają się liczne dygresje, rodzą się uczniowskie pytania oraz ciekawe interpretacje przygód bohaterów. Dzieci wchodzą nie tylko w interakcję z książką, ale również ze sobą. Poprzez różne interpretacje uczą się argumentować i przedstawiać swój sposób odczytania historii bądź fragmentu książki na forum klasy. 197

Zdjęcie 2. Upadek ze skały. Źródło: The Tjong - King “Gdzie jest tort” W “Miasteczku Mamoko” słuchacz poznaje historie wielu bohaterów, każdego z nich możemy nazwać pierwszoplanowym. To od dziecka zależy, czy będzie “czytać” o 198

przygodach Ady Wygadanej, Olafa Misia czy woli zaprzyjaźnić się Szymonem Detektywem. Dużą popularnością cieszy się Tajemniczy Uciekinier, którego uczeń poznaje tylko fragmentarycznie pod postacią kolorowej stopy. To niedookreślenie bardzo ich frapuje. “Miasteczko Mamoko” uczy “czytania” fabuły poprzez towarzyszenie jednemu z bohaterów w ciągu jego dnia, od pobudki do późnego wieczoru. Uświadamia uczniom, że wybrana postać ma swoje plany, które udaje się jej zrealizować lub nie, że ma swoje obowiązki i swoich przyjaciół oraz czas na przyjemności. Jak w prawdziwym życiu. Książkę można czytać z tą samą grupą lub indywidualnie po kilka/kilkanaście razy, wystarczy zmienić bohatera na innego i mamy nową historię. Zdjęcie 3. Olaf Miś. Źródło: A. i D. Mizielińscy “Miasteczko Mamoko”. 199

Zdjęcie 4. Przykłady pytań nawiązujących do przygody Olafa Misia. Źródło: A. i D. Mizielińscy “Miasteczko Mamoko”. Powyższy wycinek z jednej z ilustracji z “Miasteczka Mamoko” pokazuje natłok informacyjny, w jakim żyje współczesny człowiek. Sposobem na multum dochodzących wiadomości i obrazów jest skupienie uwagi na jednym bohaterze i jego wątku. Na obrazku 200