Innowacyjne i kreatywne metody pracy z uczniem

Zdjęcie 10. Zdjęcie ze strony Pobble 365. Źródło: The Bear Necessities (pobble 365.com). Uczniowie wymyślali pytania, a ja zapisywałam je na flipcharcie. 251

Zdjęcie 11. Pytania uczniów. Źródło: archiwum własne. Oto pytania, które powstały podczas zajęć: ● Dlaczego tutaj nie ma żadnych drzew? ● Dlaczego tu nie ma żadnego człowieka? ● Dlaczego tu nie ma pingwinów? ● Dlaczego jest tak dużo śniegu? ● Dlaczego tu nie ma igloo? ● Czemu tam nie ma domów z cegieł? ● Jak niedźwiedzie robią norki ze śniegu? ● Dlaczego na Antarktydzie jest śnieg? ● Dlaczego nie ma tu miasta? ● Co by było, gdyby misie żyły w ciepłych krajach? 252

● Czy niedźwiedzie się potykają na śniegu? ● Czy niedźwiedzie polarne żyją na Antarktydzie? ● Czy widać tam ocean? ● Dlaczego małe niedźwiadki mają małe łapki, a duże duże? ● Co by było, gdyby miś utonął? ● Czy misie znają odpowiedzi na te wszystkie pytania? ● Po co misie mają futerko? ● Skąd się biorą niedźwiedzie? ● Czy misiom jest zimno? ● Skąd się bierze niebo? ● Czemu tam są górki śniegu? ● Dlaczego misie są na Antarktydzie? ● Skąd się biorą górki śniegu? ● Dlaczego miś się wspina na mamę? ● Czemu misie siedzą na śniegu? ● Po co misie jedzą foki? ● Dlaczego misie są białe? ● Jak misie mogą żyć na Antarktydzie? ● Dlaczego dwa misie czekają? ● Dlaczego ten duży miś jest trochę żółtawy? ● Kto zrobił to zdjęcie? ● Gdzie misie idą? ● Jak misie się rodzą? ● Dlaczego śnieg jest taki głęboki? ● Skąd jest śnieg? 253

● Dlaczego turyści robią zdjęcia niedźwiedziom? Zadane pytania mogą stanowić wstęp do wielu tematów takich jak: niedźwiedzie polarne, pory roku, kontynenty, zachowania zwierząt, sposoby odżywiania zwierząt, turystyka, zjawiska pogodowe i wiele innych. Zastosowanie tej rutyny sprawia, że uczniowie mają wpływ na swoją edukację, co znacznie podnosi stopień ich zainteresowania. Uczniowie na etapie klasy zerowej dopiero oswajają się z zadawaniem pytań, ale im wcześniej zaczniemy ćwiczyć, tym lepsze efekty możemy osiągnąć w przyszłości. Filmy krótkometrażowe Krótkometrażowe filmy są świetną inspiracją do omawiania trudnych tematów podczas lekcji wychowawczych lub na lekcji języka polskiego czy języka obcego, a także jako zachęta do pisania opowiadań. Mój pomysł na wykorzystanie filmu na lekcji w klasach młodszych w połączeniu z rutyną zrodził się przy okazji klasowego konfliktu. 254

Zdjęcie 2. Kard z filmu. Źródło: Bridge - Disney pixar funny Animated short film - YouTube. Podczas tej lekcji wykorzystałam rutynę “Most”. Uczniowie na kartkach musieli zapisać trzy słowa, dwa pytania i jedno porównanie dotyczące pojęcia “konflikt”. Zdjęcie 3. Notatka ucznia. Źródło: archiwum własne. W przypadku klas młodszych zapisujemy pomysły na tablicy. Tutaj pojawiło się więcej pojęć, ponieważ pracowaliśmy w grupie. 255

Zdjęcie 4. Zapis uczniowskich pomysłów na tablicy. Źródło: archiwum własne. Wykorzystując to narzędzie, uczniowie rozszerzają zakres omawianego zagadnienia. Rodzą się pytania, które stanowią wstęp do dyskusji. Tworzymy własną definicję słowa, przybliżamy dzieciom to pojęcie, oswajamy się z nim. Krótki, zabawny film stanowi punkt wyjścia do rozmów o tym, czym dla naszych uczniów jest konflikt, czy często mają do czynienia z tym problemem, jak sobie z nim radzą. Możemy stworzyć klasowe zasady radzenia sobie w trudnej sytuacji. Dzięki tworzeniu własnych pytań wzrasta zainteresowanie tematem wśród uczniów. Możemy także połączyć rutyny i stworzyć listę pytań, które przychodzą nam do głowy, kiedy myślimy o konflikcie. Wykorzystamy tu rutynę „Kreatywne pytania”. Dzięki pytaniom poszerzymy zakres tematu, a także będziemy w stanie jako nauczyciele zdiagnozować, co naprawdę interesuje dzieci w tym temacie. Dzieci, dzięki temu, że same zadają pytania, czują się usłyszane i mają poczucie, że ich zdanie jest ważne. 256

Kolejny pomysł na wykorzystanie rutyn jako wstępu do dyskusji pojawił się przy okazji lekcji w klasie czwartej. Krótkometrażowy film „Snack attak”, opowiadający o starszej pani, która przez przypadek częstuje się nieswoim ciastkiem i negatywnie ocenia młodego człowieka siedzącego obok niej, posłużył nam jako wstęp do rozmowy na temat pierwszego wrażenia i chciwości, a także tego, jak osądzamy ludzi na podstawie pozorów. Uczniowie zdali sobie sprawę z tego, jak schematycznie oceniamy ludzi po wyglądzie, oraz jak często sugerujemy się tym, co widzimy w pierwszej chwili. Rozwinęła się dyskusja na temat tego, co sprawia, że oceniamy człowieka w dany sposób i jak to, co w pierwszym momencie myślimy, może być krzywdzące dla osoby obserwowanej. Pojawił się temat empatii, uczniowie mieli okazję podzielić się swoimi osobistymi doświadczeniami. Ta lekcja na długo pozostała w ich pamięci. 257

Zdjęcie 5. Uczniowie podczas pracy. Źródło: Archiwum własne. Zdjęcie 6. Notatka ucznia. Źródło: archiwum własne. Ogromną zaletą krótkometrażowego filmu jest to, że niezwykle przyciąga uwagę. Uczniowie są zachęceni do działania, film pobudza ich emocje. Rutyna, którą stosujemy, kiedy zatrzymujemy film w danym momencie lub po jego zakończeniu, sprawia, że oglądanie nie jest już tylko biernym odbiorem. W klasie siódmej zaproponowałam pracę z filmem „The black hole”. W tym przypadku zastosowałam rutynę „Most 321” oraz rutynę „Widzę, myślę, zastanawiam się”. Bohaterem tego filmu jest młody mężczyzna, którego widzimy podczas pierwszych sekund filmu. Zatrzymujemy się, aby pomyśleć i zadać “kreatywne pytania”: kim on jest, gdzie pracuje, jakie ma cechy charakteru, jak wygląda jego życie poza pracą. Zarówno zadawanie pytań, jak 258

i rutyny pozwalają uczniom ukierunkować uwagę, określić nasze przypuszczenia, a także zastanowić się, co sprawia, że myślimy w dany sposób. Zdjęcie 7. Kadr z filmu ”The black hole”. Źródło: The Black Hole | Future Shorts - YouTube. Dalszy temat lekcji sam pojawił się w wypowiedziach uczniów. 259

Zdjęcie 8. Notatka ucznia. Źródło: Archiwum własne. 260

Zdjęcie 9. Notatka ucznia. Źródło: archiwum własne. 261

Film oraz rutyny dały nam wstęp do rozmowy o samotności, depresji, monotonii. Pojawiło się wiele ciekawych wniosków. Uczniowie chętnie dzielili się swoimi przeżyciami. Podsumowanie W pracy w szkole bardzo ważne jest pochylenie się nad uczniem. Nauczyciele często zastanawiają się, jak zachęcić i zmotywować uczniów do pracy. Odpowiedzią na te dylematy mogą być rutyny myślenia (thinking routines). Dzięki ich zastosowaniu uczniowie mają realny wpływ na proces nauki. Rutyny są także doskonałym narzędziem diagnozującym. Dzięki zastosowaniu ich podczas rozmów na poważne tematy nauczyciele mają wgląd w tok rozumowania swoich uczniów. Rutyny zbliżają uczniów i nauczycieli do siebie, ale dzieje się to w sposób nieinwazyjny i niewymuszony, dają pogląd na to, co uczniów interesuje, jakie mają upodobania, diagnozują stopień zrozumienia tematu. Dzięki zadawaniu pytań pracujemy świadomie i z większym zaangażowaniem. 262

Bibliografia 1. Czaja-Chudyba I., “Myślenie krytyczne w edukacji”, Łódź 2020. 2. Kujawiński J., “Ewolucja szkoły i jej współczesna wizja”, Poznań 2010. 3. Płuska K., “Twoje kompetencje miękkie”, e-book. 4. Siegel H., “Myślenie krytyczne i indoktrynacja”, Bydgoszcz 2019. 5. Szmidt K., Płóciennik E., “Myślenie pytajne”, Łódź 2020. 6. Wasilewska- Kamińska E., “Myślenie krytyczne jak cel kształcenia”, Warszawa 2016. 263