คู่มือครู หลักภาษาฯ ม.4

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Evaluate Engage Explain Explain Expand อธบิ ายความรู้ 1. นักเรียนพจิ ารณาขอ ความ และรว มกันอภปิ ราย กลบทนาคบริพันธ์ เช่น ดงั ตอไปน้ี “...แล้วเร่งรัดจัดสรรพลรถาหมื่นสี่พัน พื้นพิจิตรรังสรรค์สุวรรณรัตน์ “...งอกเรียงเปนแถว ภาคเพินเนินแนว ระแวก สุวรรณรถจ�ารัสอร่ามเรือง อร่ามรุ่งบรรเทืองอัมพรเพริศ อัมพรพรายธงชายเฉิดเฉลิมงอน ศิลา เกศแกว กระกุม ปมุ ลายทอตา กาํ จดั ขัทีรา เฉลิมงามสยอนไม่ต่อติด ไม่ต่อต้านทานฤทธ์ิเข้ารุกราญ เข้ารุกรับยับแตกฉานพังประลาต ษาลาแตงรัง ไผผ ากกรากตรวก ลีเภาเถามวก พา่ ยประลัยลงด่ืนดาษพสุธาธาร...” พากพันกระสงั มะยมุ ชมุ แสง แพงพวยตน ต้ัง หลหาดเหยี รหัง ภงั คสี มีแสม...” นอกจากน้ี ผู้อ่านยังได้รับรสไพเราะจากการใช้ถ้อยค�าท่ีสละสลวย ประณีต ของ • บทประพันธขา งตน นักเรียนคิดวา เปน มหาชาติภาคอ่ืนๆ ด้วย เชน่ 1 วรรณคดเี ร่ือง มหาชาตขิ องภมู ภิ าคใด ค ีรบี รรพอพยรต �ะม ส คุรปฺโียรคแ์า สก องฏะสเกห่อุถงน็ ชม 5โีแานส ง สส นไาปาย2ถนกงึนรบา้�ะร6ถจร้า�าพลยตาต าอ้ เง ห วศหลิ ว้ ายหตนรา้อผก3าธร4า ร นักเรียนมขี อสงั เกตอยางไร ร ะยบั จเปบั ลสวี ป มลณาบปี ประะพลางิ ดฬ7ัง ดรังะแยสบั งจสบัรุ ยีท์กงั้ า รบ รู8ปบรระรทพมุ โตรุก โข (แนวตอบ เนอื้ ความขางตนเปนวรรณคดี เรื่องมหาชาติสํานวนภาคใต สงั เกตจาก ภูมปิ ระเทศและพรรณไมท่ีปรากฏ สว นใหญ เปน พรรณไมใ นปาชายเลน) • นกั เรยี นบอกลักษณะเฉพาะของสงั คมและ ประพริบพร้อยพราย จับสายเสโล ชะอ่า� รุกโข ชอนื ติณณา วฒั นธรรมทปี่ รากฏในบทประพันธม หาชาติ สาํ นวนขางตน (มหาชาตภิ าคใต้) (แนวตอบ ปรากฏภูมิประเทศและพรรณไมใ น ทอ งถ่นิ ของภาคใต ซึง่ เปน พืชทีเ่ กดิ ในพนื้ ทป่ี า ๗.๒ คุณค่ำด้ำนเนือ้ หำ ชายเลน เชน แพงพวย แสม เปน ตน) 2. นักเรยี นบันทกึ ความเขา ใจลงในสมุด ความรู้ที่ได้จากการอา่ น มีดังน้ี ๑. ร้เู นอื้ เร่อื งโดยยอ่ ของมหาชาตทิ ง้ั ๑๓ กัณฑ์ เปน็ พื้นฐานในการศึกษาวรรณคดี ขยายความเขา้ ใจ Expand เร่อื ง มหาชาตหิ รอื มหาเวสสันดรสา� นวนต่างๆ ต่อไป ๒. รู้จักลักษณะของมหาชาติส�านวนต่างๆ ซึ่งมีลักษณะเด่นแตกต่างกันออกไป ทัง้ มหาชาตภิ าคกลาง มหาชาติภาคเหนอื มหาชาติภาคอสี าน และมหาชาติภาคใต้ ๓. รู้ลักษณะเฉพาะของสงั คมไทยในทอ้ งถิ่นต่างๆ จากมหาชาตสิ �านวนทอ้ งถนิ่ 1. นกั เรียนรวมกนั อภิปรายในประเด็น ตอ ไปน้ี ๗.๓ คุณค่ำดำ้ นปัญญำและควำมคิด • ภาพสะทอ นทางสังคมและวฒั นธรรมที่ ๑. การท�าบุญจะให้ท�าเสร็จสมประสงค์ต้องอธิษฐานจิต ต้ังเป้าหมายชีวิตท่ีตน ปรากฏในเทศมหาชาตขิ า งตน สงผลตอการ ปรารถนาไว้ แตค่ วามปรารถนาจะส�าเรจ็ สมดังต้งั ใจหรือไม่ ผูน้ นั้ ตอ้ งมศี ีลบรบิ ูรณ์ กล่าวคือ ส่อื สารเน้ือหาหรอื ไม อยา งไร ● ต้องกระทา� ความดี (แนวตอบ กลา วถงึ ฉากทแ่ี สดงความใกลชิด ● ต้องรักษาความดนี ้ันไว้ สอดคลอ งกบั บรบิ ทของเร่อื ง สามารถส่อื ● หมน่ั เพมิ่ พนู ความดีใหม้ ากย่งิ ขึ้น จนิ ตภาพและสอนหลักธรรมไดเ ปนอยางดี ๒. การทา� ความดีตอ้ งทา� เรอ่ื ยไป ทุกชาตทิ กุ ภพตอ่ เนื่องไม่ขาดสาย 2. นักเรยี นรวมกนั คนควา มหาชาติสาํ นวนของ 240 ทองถน่ิ ตางๆ ทส่ี ะทอนลกั ษณะเฉพาะของ สงั คมและวัฒนธรรมในแตละทองถนิ่ 3. นกั เรียนบนั ทกึ ความเขาใจลงในสมดุ ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT นักเรยี นควรรู 1 บรรพตา หรือบรรพโต คือ บรรพต หมายถึง ภเู ขา นกั เรียนพจิ ารณาบทประพนั ธ 2 บท ตอ ไปนี้ (ก) “...ปนู โศรกตองหมองใจ เหลยี วผอไปทางใด กห็ ันแตเ หมยหมอกกุม เหลยี วหาทางวังขวงคมุ พระ 2 สนานน้ํา การอาบนา้ํ บรรณศาลา...” และ (ข) “...ผูใดจกั มาผาไมไ วห ้ือเปนหลวั ผใู ดจักมาชวยกพู ี่ 3 ตรอก คอื โตรก หมายถึง ชอ งลึกของเขา ตมุ หวั นางหนุนหมอนและหมผา...” บทประพันธท งั้ สองบทขา งตน เปนบทประพันธจ ากมหาชาตภิ าคใดบา ง เรยี งลาํ ดับจาก (ก) ไป (ข) 4 หนาผาร คือ หนาผา 1. ภาคเหนือ ภาคใต 5 ประพาฬ แกวชนิดหน่งึ มสี ีแดงออ น เกดิ จากหินปะการงั ใตทะเล 2. ภาคอีสาน ภาคใต 6 แสงสุรีย แสงอาทิตย 3. ภาคกลาง ภาคใต 4. ภาคอีสาน ภาคเหนือ 7 ปะลงิ เปลง วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 4. ภาคอีสาน ภาคเหนอื สังเกตจากกลวธิ ที าง 8 บูร เตม็ สมบรู ณ ทัง้ หมด วรรณศลิ ป และการใชภาษา โดยใชค าํ งา ย และไมเนนการพรรณนา 240 ค่มู ือครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expand Engage Explore Explain Evaluate ขยายความเขา้ ใจ Expand 1 1. นักเรียนพิจารณาขอความ จากนน้ั รว มกนั ๓. ในเรอ่ื งมหาชาตไิ ดแ้ สดงตวั อยา่ งของพระชาตทิ ย่ี งิ่ ใหญด่ ว้ ยทศบารมี เหน็ ตวั อยา่ ง อภปิ ราย ดงั ตอไปน้ี การบา� เพญ็ บารมอี นั ยากย่ิงที่มนษุ ย์ปุถุชนธรรมดาจะทา� ได้ “นอกจากการฟงเทศนมหาชาตแิ ลว การนํา ๔. คณุ คา่ ของมหาชาตเิ ปน็ เรอ่ื งทป่ี ระจกั ษช์ ดั ในศรทั ธาของพทุ ธศาสนกิ ชนมายาวนาน หลักธรรมหรอื ขอคิดทไี่ ดจากเทศนม หาชาติ ต้งั แตส่ มัยสโุ ขทัยดงั ที่ปรากฏในจารกึ นครชมุ มาปฏิบัติ ถอื เปนแนวทางสําคญั ทีช่ วยให ๕. แสดงให้เห็นถึงความเชื่อและความศรัทธาในพระพุทธศาสนาที่อยู่คู่กับสังคมไทย พทุ ธศาสนิกชนดาํ รงชีวิตดวยความผาสุก จากอดีตจนถึงปัจจุบนั นบั ต้งั แตชาติภพนจ้ี นถงึ ชาตติ อๆ ไป” ๖. สะท้อนให้เห็นถึงประเพ2ณีทางพระพุทธศาสนาท่ีส�าคัญเกี่ยวกับการท�าบุญ • นกั เรยี นเหน็ ดวยกับคาํ กลาวขา งตน หรอื ไม ฟงั เทศนข์ องพทุ ธศาสนกิ ชน เชน่ อานสิ งสก์ ารฟงั เทศนม์ หาชาติ การตงั้ ใจฟงั เทศนม์ หาชาติใหจ้ บ อยางไร ครบบริบรู ณ์ภายในวนั เดยี วท้ัง ๑๓ กณั ฑ์ เป็นเหตใุ หส้ า� เร็จความปรารถนาทุกประการ ดงั นี้ (แนวตอบ นักเรียนสามารถอภปิ รายไดอยาง หลากหลายขนึ้ อยูก บั เหตผุ ลของนักเรยี น ● เมอ่ื ตายจากโลกนไ้ี ปแลว้ จะมโี อ3กาสไดพ้ บพระพทุ ธเจา้ พระนามวา่ ศรอี รยิ เมตไตรย เปน ตน วา เนน การนาํ หลกั ธรรมและขอคดิ ● เม่ือดับขนั ธจ์ ะได้ไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ และเสวยทพิ ยสมบัติมโหฬาร ไปปฏิบตั ิ อาทิ การใหท านเพอื่ ลดละการ ● เมื่อตายไปแล้วจะไมต่ กนรก ถอื ตัวตน เปนแนวทางสําคญั ท่ีชวยใหส ังคม ● เมือ่ ถึงยุคพระศรีอรยิ เมตไตรย จะได้จุติไปเกิดเปน็ มนษุ ย์ มคี วามผาสกุ ยิง่ ขึน้ ) 4 ● เมื่อได้ฟังธรรมต่อหน้าพระพักตร์ของพระพุทธองค์ จะได้ดวงตาเห็นธรรม เป็นอริยบคุ คลในพระพุทธศาสนา 2. นกั เรียนรว มกนั อภิปรายในประเด็นเกยี่ วกบั ๗. มหาชาติในแต่ละท้องถิ่นมักจะแสดงให้เห็นถึงลักษณะวิถีชีวิต ความเป็นอยู่ ภาพสะทอ นทางสังคมและวัฒนธรรมจาก และความเช่อื ได้อย่างชดั เจน วรรณคดเี ร่ือง มหาชาติ ดงั ตอ ไปน้ี • นักเรียนคดิ วา การรบั วรรณคดเี รอ่ื ง มหาชาติหรือมหาเวสสันดรชาดก เป็นวรรณคดีทางพระพุทธศาสนาท่ีมีอิทธิพลต่อ มหาชาตหิ รอื มหาเวสสนั ดรชาดก เขา มาใน สังคมไทยมาต้ังแต่สมัยสุโขทัยเร่ือยมาจนถึงปัจจุบัน ด้วยเป็นแนวทางในการบ�าเพ็ญตนอย่าง ประเทศไทยเปนระยะเวลายาวนาน และมี ผเู้ สยี สละ เพอ่ื ความสงบสขุ ของสงั คม วรรณคดเี รอื่ งนยี้ งั มคี ณุ คา่ ทง้ั ดา้ นเนอื้ หาและดา้ นวรรณศลิ ป ์ คาํ ประพันธหลากหลายสํานวน สะทอ นภาพ เพราะแต่ละส�านวนเกิดจากความเช่ือและความศรัทธาในพระพุทธศาสนา และเป็นมรดกทาง สงั คมและวัฒนธรรมไทยท่มี ตี อ วรรณคดี วฒั นธรรมส�าคัญของคนไทยในแตล่ ะทอ้ งถ่นิ ท่คี วรอนรุ กั ษ์และสบื ทอดต่อไป เรื่องน้ใี นดา นใดบาง อยา งไร (แนวตอบ สะทอนภาพสงั คมและวฒั นธรรม 241 ไทยในประเดน็ ตอไปนี้ เปน ตนวา 1. อิทธพิ ลทางพระพทุ ธศาสนาทก่ี อ ใหเกดิ การสรา งสรรควรรณคดีอนั เปน ผลจากความ ศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา 2. พระพทุ ธ- ศาสนาเปนรากฐานทางสงั คมวฒั นธรรมไทย 3. คตคิ วามเชอื่ ตลอดจนประเพณีพธิ กี รรม ของสังคมไทยมีความผกู พนั เกี่ยวขอ งกบั พระพุทธศาสนา) 3. นกั เรยี นบันทกึ ความเขาใจลงในสมดุ ขอ สแอนบวเนนOก-าNรคEดิT นกั เรียนควรรู ขอ ใดกลา วถึงคุณคาของวรรณคดีเรอื่ ง เทศนมหาชาตหิ รอื มหาเวสสันดร 1 ทศบารมี คอื บารมีทีพ่ ระโพธิสตั วไดทรงบําเพ็ญ 10 ประการในชาตติ างๆ ชาดกทมี่ ตี อ สงั คมและวัฒนธรรมไทยไมถกู ตอง ประกอบดว ย 1. พระเตมีย บาํ เพญ็ เนกขัมมบารมี 2. พระมหาชนก บาํ เพ็ญวิริย- บารมี 3. พระสุวรรณสาม บาํ เพญ็ เมตตาบารมี 4. พระเนมิราช บาํ เพ็ญอธษิ ฐาน- 1. สะทอนประเพณกี ารทําบญุ ทางพระพุทธศาสนา บารมี 5. พระมโหสถ บําเพญ็ ปญ ญาบารมี 6. พระภูรทิ ัต บําเพญ็ ศีลบารมี 2. บทประพนั ธแ สดงวถิ ชี วี ติ ความเปนอยูของคนในแตล ะทองถน่ิ 7. พระจันทกมุ าร บําเพ็ญขันตบิ ารมี 8. พระนารท บําเพญ็ อุเบกขาบารมี 3. แสดงถึงความศรัทธาในพระพุทธศาสนาของคนไทยนับจากอดตี จนถึง 9. พระวทิ ูร บําเพญ็ สจั จบารมี 10. พระเวสสนั ดร บําเพญ็ ทานบารมี 2 อานสิ งส ผลแหง กศุ ลกรรม ผลบุญ ประโยชน เชน อานสิ งสกฐิน ปจ จุบัน 4. สะทอนความเปนหนึง่ เดยี วของวฒั นธรรมไทย สังเกตไดจากการใช บทประพนั ธเ ร่ืองเทศนม หาชาตฉิ บบั เดยี วกัน วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. สะทอนความเปน หนงึ่ เดยี วของวัฒนธรรม 3 สคุ ติ ภมู ทิ ี่ถอื วาไปเกิดแลว มีความสขุ ความสบาย หรอื หมายถึง สวรรค เชน ขอใหวญิ ญาณไปสสู ุคติ ไทย สงั เกตไดจากการใชบ ทประพันธเรอ่ื งเทศนม หาชาติฉบับเดยี วกัน 4 อรยิ บุคคล บคุ คลผบู รรลุธรรมวเิ ศษ มโี สดาปตตมิ รรค เปน คํากลาวทีไ่ มถ ูกตอง เนื่องจากบทประพันธในแตล ะภูมิภาคมีความ แตกตา งกัน และในแตละภมู ภิ าคกป็ รากฏบทประพนั ธจ าํ นวนหลายฉบบั ค่มู อื ครู 241

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธิบายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Evaluate Engage Expand Expand ขยายความเขา้ ใจ 1. นกั เรียนรวมกันอภปิ รายในประเดน็ ตอไปนี้ ปกณิ กะ • นักเรียนคดิ วา เพราะเหตใุ ด นกั เรียนจึง ควรอนรุ ักษแ ละสบื สานประเพณกี ารเทศน เครอ่ื งกัณฑเ์ ทศน ์ มหาชาตเิ อาไวใ หเ ปน มรดกของทองถิ่น และ มรดกของชาตสิ บื ตอ ไป เครอ่ื งกณั ฑเ์ ทศน ์ คอื ของที่ (แนวตอบ นักเรยี นสามารถอภิปรายไดอยาง ใสใ่ นกระจาดเปน็ เครอื่ งกณั ฑท์ ม่ี ขี นม หลากหลายข้นึ อยกู บั เหตผุ ลของนกั เรยี น ต่างๆ อาหารแห้ง เช่น ข้าวสาร เปนตน วา การท่ีตองอนุรกั ษป ระเพณี ปลาแห้ง เน้ือเค็ม และส้มสูกลูกไม้ การเทศนม หาชาตเิ อาไวใ นปจ จุบนั เนอ่ื งจาก ตามแต่จะหาได้ มักมีกล้วยทั้งเครือ การเทศนม หาชาติเปน วรรณคดีทางพระพุทธ- มะพร้าวทั้งทะลาย และอ้อยท้ังต้น ศาสนาท่มี ีอทิ ธพิ ลตอสงั คมไทยมาเปน ระยะ ตามคตินิยมวา่ เป็นของปา่ ดังที่มีใน เวลายาวนานนบั ตง้ั แตส มัยสโุ ขทัย ความ ปา่ วงกต ยาวนานของวรรณคดีเรื่องดังกลา วจงึ นับเปน เคร่ืองกัณฑ์ท่ีถือว่าถูก ภาพสะทอ นทางวัฒนธรรมของชาติในฐานะ แบบแผน ปรากฏในเร่ืองประเพณี รากรวมทางวฒั นธรรม ผอู านสามารถศกึ ษา เทศน์มหาชาติของกรมพระนราธิป- ประวัตศิ าสตรค วามคดิ ตลอดจนอารมณ ประพนั ธ์พงศ์ มคี วามตอนหนึง่ ว่า ความรสู ึกและการตีความหลักคาํ สอนในยคุ “เครื่องกัณฑ์น้ันมักมีเครื่องสรรพาหาร ผลไม้กับวัตถุปัจจัย คือ เงินตราเราน่ีดีๆ และผา้ ไตร สมัยตา งๆ ของพระเวสสันดรไดอยา งหลาก อนั นเี้ ปน็ ธรรมเนยี มไมใ่ ครข่ าด ทมี่ เี ครอ่ื งบรขิ ารอนื่ ตา่ งๆ เพมิ่ เตมิ อกี ดว้ ยกม็ มี าก บรขิ ารสา� หรบั มหาชาตทิ ี่ หลาย ตามลกั ษณะสาํ นวนอนั หลากหลาย ถอื วา่ ถกู แบบแผนนนั้ มกั จดั เปน็ จตปุ จั จยั คอื ผา้ ไตรนน้ั อนโุ ลมเปน็ ตวั จวี รปจั จยั สรรพาหาร ผลไม ้ อนโุ ลม นอกจากนี้ เนอ้ื หาเกยี่ วกบั การบริจาคทานของ ในเสนาสนะปจั จยั เสอื่ สาดอาสนะและไมก้ วาด เลอ่ื ย สวิ่ ขวาน อนโุ ลมในบิณฑบาตปัจจัย ยาและเคร่ือง พระเวสสันดรยงั เหมาะแกก ารนาํ เสนอและ ยาต่างๆ นา้� ผึ้ง นา�้ ตาล อนุโลมในคลิ านปัจจัยบรขิ าร” สอนสงั่ ผคู นในทุกยุคสมัย โดยเฉพาะสมยั สว่ นวตั ถปุ จั จยั ไดแ้ ก ่ เงนิ เหรยี ญตดิ เทยี นซง่ึ ปกั บนเชงิ รองพานตงั้ ไว ้ หากมผี บู้ รจิ าคเงินเปน็ ธนบัตร บรโิ ภคนิยมในปจ จุบันท่มี ีการยึดตดิ กับตัวตน ก็ใช้ไม้เล็กๆ คีบธนบัตรปักลงท่ีเทียนอีกทีหน่ึง นอกจากน้ีก็ต้องจัดเตรียมเคร่ืองบูชากัณฑ์เทศน์มีเทียน มากเกินไป การบริจาคทานจงึ เปน การละทง้ิ ประจ�ากัณฑ์เล่มหน่ึงขนาดใหญ่ พอจุดได้ตลอดเทศน์จบกัณฑ์ ปักไว้ข้างอาสนสงฆ์ เมื่อพระขึ้นธรรม- ตวั ตนของบุคคล และใหความชวยเหลอื ผูอืน่ มาสน์ เจ้าของกัณฑ์จะยกเคร่ืองกัณฑ์ข้ึนตั้ง กราบพระผู้จะแสดงเทศนาแล้วจึงจุดเทียนประจ�ากัณฑ์น้ี ใหพน ทกุ ข) เคร่ืองบูชาอ่ืนๆ ท่ีเว้นไม่ได้ก็มีฉัตรธงรูปชายธง ธูปเทียนพระคาถา ดอกไม้อย่างละพัน เท่าจ�านวน พระคาถาทที่ งั้ เรอ่ื งมจี า� นวนหนง่ึ พนั คาถา มผี า้ เขยี นภาพระบายสหี รอื ปกั ดว้ ยไหมเปน็ รปู ภาพประจา� กณั ฑ์ 2. นักเรยี นบนั ทึกความเขา ใจลงในสมุด ทง้ั ๑๓ กณั ฑ ์ ทเี่ รยี กวา่ “ผา้ พระบฎ” หรอื “ภาพพระบฎ” มพี านหมาก หรอื ขนั ใสห่ มากพลใู สถ่ วายพระดว้ ย 3. นักเรยี นศกึ ษาเกีย่ วกบั การเทศนมหาชาติใน พานหมากหรือขันใส่หมากน้ี บางแห่งก็ประดับประดาสวยงามเรียกว่า “หมากพนม” คือเอา “พานแว่น ฟ้า” ๒ ชัน้ ใส่หมากพลจู ดั เปน็ รปู พมุ่ ประดบั ดว้ ยฟกั ทอง มะละกอ เครอ่ื งสดแกะสลกั ประดบั ดว้ ยดอกไม้ ทอ งถ่นิ พรอมทํารายงานเกยี่ วกบั การเทศน สดก็มีบ้าง ส�าหรับเทียนพระคาถาพันหนึ่งนั้นจะแบ่งปักบนปากขันสาคร ท�าน�้ามนต์เท่าจ�านวนพระ มหาชาตใิ นทองถ่ินของนกั เรยี น คาถาของแต่ละกัณฑ์ ดงั นน้ั ถา้ พระสงฆจ์ ะเทศนก์ ณั ฑท์ ศพร กจ็ ดุ เทยี นพระคาถา ๑๙ เลม่ กณั ฑห์ มิ พานต์ กจ็ ดุ เทียนพระคาถา ๑๓๔ เลม่ เป็นตน้ 242 บรู ณาการอาเซียน บรู ณาการเชื่อมสาระ ครสู ามารถเชอ่ื มโยงองคค วามรจู ากการเรยี นเรอื่ ง มหาชาตหิ รอื มหาเวสสนั ดร- พระเวสสนั ดรชาดก ถอื เปน พระชาตสิ ดุ ทา ยของพระสมณโคดมทต่ี อ งผา นอดตี ชาติ ชาดก กบั วชิ าในกลุมสาระการเรยี นรูสังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ไมน อ ยกวา 500 ชาติ ดงั ปรากฏในนิบาตชาดกของพระไตรปฏ ก นอกจากน้ี ยงั มี รายวิชา ภูมศิ าสตร โดยพจิ ารณาเกี่ยวกับสภาพทางดา นภมู ปิ ระเทศและ ชาดกทปี่ รากฏในปญ ญาสชาดก ซง่ึ เปน ชาดกทีไ่ มป รากฏในพระไตรปฏก โดย ภมู อิ ากาศของแตล ะภมู ภิ าคในประเทศไทยทปี่ รากฏในวรรณคดเี รอ่ื ง มหาชาติ ไมทราบทม่ี าและไมทราบชื่อผูแ ตง จํานวนกวา 50 เรื่อง และเปนวรรณกรรมท่พี บ หรือมหาเวสสันดรชาดกสาํ นวนตา งๆ โดยเฉพาะสาํ นวนทอ งถิน่ ของ ในเอกสารใบลานกระจายไปทวั่ ดนิ แดนอุษาคเนย หรอื เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต แตล ะภูมภิ าค นอกจากความแตกตา งเกยี่ วกับฉากในการดาํ เนินเรือ่ งแลว ความเชอ่ื เรอื่ งพระชาตสิ ดุ ทา ยของพระสมณโคดมนี้ เปน พน้ื ฐานความเชอื่ ทฝ่ี ง รากลกึ ภมู ปิ ระเทศและภมู ิอากาศในแตละทอ งถนิ่ ยงั สง ผลตอ ประเพณีและวฒั นธรรม โดยเฉพาะอยางย่งิ ในดนิ แดนอสี าน-ลานชาง ซงึ่ ไดแกดินแดนภาคอสี านของไทย ตลอดจนคณุ คา ทางวรรณศลิ ปจ ากกลวิธกี ารประพนั ธท แี่ ตกตา งกัน นอกจาก และประเทศลาวในปจ จบุ นั จนไดร บั การบนั ทกึ ไวใ นฮตี 12 ซงึ่ เปน ประเพณที ชี่ าวอสี าน นักเรยี นจะสามารถเชอื่ มโยงองคความรูเก่ยี วกับภูมศิ าสตรกบั วัฒนธรรม ปฏบิ ัตใิ นโอกาสตางๆ ทั้งสบิ สองเดือน ที่ยดึ ถือกันมาชานาน ความสัมพันธร ะหวา ง เพอ่ื ใหเกดิ ความเขา ใจบทประพันธอ ยางลกึ ซง้ึ ไดแลว นักเรยี นยงั สามารถ รากฐานทางวฒั นธรรมอันมีแกนกลาง คือ พระพทุ ธศาสนาน้ี นับวา มสี วนสําคัญยิ่ง นําขอ มลู ดังกลา วไปใชในการศึกษาคนควา ในระดับสงู เกย่ี วกับสงั คมวิทยา ในการขยายและการพัฒนาความเขาใจเกย่ี วกับความสาํ คญั ของสังคมและ วัฒนธรรมและมานษุ ยวิทยาวฒั นธรรม ในประเดน็ เกี่ยวกบั ความสมั พนั ธ วฒั นธรรมโดยเฉพาะคตคิ วามเชอ่ื ซงึ่ จะนาํ ไปสกู ารกาํ หนดนโยบายดา นความสมั พนั ธ ระหวางวฒั นธรรมกับส่ิงแวดลอมไดอ ีกดว ย อนั ดีระหวา งประเทศไทยและประเทศลาวรวมถงึ ประเทศอืน่ ๆในภมู ภิ าคตอไป 242 คมู่ อื ครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Explain Expand Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate ค�าถามประจา� หนว่ ยการเรยี นรู้ 1. นักเรยี นสรปุ ลักษณะเดนทางวรรณศลิ ปข อง วรรณคดเี รื่อง มหาชาติในแตล ะภูมภิ าคได ๑. เหตุที่พระเวสสนั ดรถกู เนรเทศออกจากเมืองคืออะไร ๒. พระนางมัทรตี ้องการตามเสด็จพระเวสสันดรเพราะเหตใุ ด 2. นกั เรยี นสรุปสาระสาํ คญั ดา นภาพสะทอ นทาง ๓. เหตุใดจึงเรียกเร่ืองมหาเวสสันดรชาดกว่า “มหาชาติ” และเร่ืองมหาชาติมีอิทธิพลต่อคนไทย สงั คมและวฒั นธรรมของแตละภูมภิ าค ใน ฐานะรากรว มทางวฒั นธรรมได อยา่ งไรบา้ ง ๔. พระพุทธองคท์ รงเทศนาเร่อื งมหาเวสสันดรชาดก เพราะเหตุใด 3. นกั เรยี นสามารถนําขอคิดและคติธรรมไป ๕. มหาชาตฉิ บบั ทอ้ งถนิ่ ในแตล่ ะภาค มลี กั ษณะการแตง่ แตกตา่ งไปจากมหาชาตสิ า� นวนภาคกลาง ประยุกตใชใ นการดําเนินชวี ิตได อย่างไร 4. นักเรียนสรุปสาระสําคัญของวรรณคดีในฐานะ มรดกทางวฒั นธรรมของชาติได กจิ กรรมสรา้ งสรรค์พัฒนาการเรยี นรู้ หลกั ฐานแสดงผลการเรียนรู ๑. ฟงั เทศน์มหาชาติในโอกาสท่ีวัดใกล้ๆ จัดใหม้ เี ทศน์มหาชาติ 1. ความเรียงสรปุ สาระสาํ คญั ดา นประวัติความ ๒. ให้นักเรียนจัดท�าป้ายนิเทศ อธิบายเก่ียวกับประวัติความเป็นมาของหนังสือและประเพณี เปนมา ผแู ตง ลกั ษณะเดนทางวรรณศิลป ตลอดจนภาพสะทอ นสงั คมดานคติความเชือ่ การเทศนม์ หาชาติ จากวรรณคดีมหาชาติในภาคกลางและ ๓. เชิญวิทยากรที่มีช่ือเสียงในท้องถ่ินมาบรรยายให้ความรู้เรื่องมหาชาติ และประเพณีการเทศน์ ภูมภิ าคตา งๆ มหาชาติ 2. ความเรียงสรปุ สาระสําคญั จากวรรณคดี ๔. หาโอกาสอ่านมหาชาติหรือมหาเวสสันดรชาดกส�านวนท้องถิ่นใดก็ได้ ๑ กัณฑ์ แล้วลอง มหาชาตภิ าคกลางกัณฑท ศพรและกณั ฑ มหาพน เปรียบเทียบกับกัณฑ์เดียวกันในส�านวนภาคกลาง เกี่ยวกับเนื้อหา การใช้ภาษา และค่านิยม ท่ปี รากฏในเรอ่ื ง 3. ความเรียงสรปุ สาระสาํ คญั ดานขอ คิดและ ๕. แสดงบทบาทสมมติ โดยเลือกกัณฑ์ที่ชื่นชอบที่สุด แต่งบทสนทนาเอง จัดหาเคร่ืองแต่งกาย คตธิ รรมสามารถประยกุ ตใ ชใ นการดาํ เนนิ ชวี ติ ได และเคร่อื งดนตรปี ระกอบที่มีในทอ้ งถิ่น ตามความเหมาะสม 4. ตารางบนั ทกึ ลกั ษณะการใชค าํ ภาษาบาลี 243 สันสกฤตจากวรรณคดเี รอื่ ง มหาชาติสํานวน ตางๆ พรอ มยกตวั อยางประกอบ 5. ความเรียงสรุปสาระสําคัญดา นสงั คมและ วฒั นธรรม ตลอดจนภูมปิ ญญาทางภาษา 6. รายงานเปรยี บเทยี บคําศพั ทภ าษาบาลี สนั สกฤตสํานวนทองถน่ิ กับสํานวนภาคกลาง ในดานคณุ คาทางวรรณศลิ ปและภาพสะทอน ทางสังคมและวฒั นธรรม 7. ความเรียงสรปุ สาระสาํ คัญของวรรณคดใี น ฐานะมรดกทางวัฒนธรรม แนวตอบ คาํ ถามประจาํ หนว ยการเรยี นรู 1. ตอบไดใ น 2 ระดบั ไดแ ก ระดบั แรก คอื นําชา งปจจัยนาเคนทรบ ริจาคเปนทาน สวนในระดับทส่ี อง คอื ความไมเ ขา ใจในคณุ คาของการบาํ เพญ็ ทานบารมี เพอ่ื ชวยใหผูอ ่นื พนทกุ ขและเปนการลดละความเหน็ แกตวั โดยยึดตนเองเปนท่ีต้งั 2. เพราะพระนางมัทรไี มป รารถนาเพยี งความสขุ ทางโลกจากความสขุ สบายทางกายเทาน้ัน แตพระนางทรงตอ งการบําเพญ็ พระบารมีและปรนนิบัตพิ ระเวสสนั ดร 3. เพราะเปน พระชาตทิ ย่ี ง่ิ ใหญข องพระโพธสิ ตั วท จี่ ะบาํ เพญ็ พระบารมคี รบถว น และเปน การบาํ เพญ็ พระบารมอี นั ยงิ่ ใหญ กอ นการตรสั รเู ปน พระพทุ ธเจา ในพระชาตติ อ ไป มอี ทิ ธิพลตอความเชอื่ เร่ืองการทาํ บุญสะสมบารมีและคุณความดี ตลอดจนพิธีกรรมการเทศนม หาชาติในภมู ภิ าคตา งๆ ของประเทศไทย อันเปน รากรว มทาง วัฒนธรรม 4. เพราะมีฝนโบกขรพรรษตกหลังจากที่พระประยรู ญาติละทฐิ ิมานะแลว และพระสาวกตางแปลกใจกบั ฝนโบกขรพรรษ พระพุทธเจา จงึ ทรงตรัสเลา วา ในอดตี เคยเกิด ฝนโบกขรพรรษตกเชนนี้มาแลว หลังจากนน้ั จึงทรงตรัสเทศนาเรอ่ื ง มหาเวสสนั ดรชาดก 5. แตล ะภาคใชล กั ษณะของภาษาถน่ิ โดยภาคเหนอื มกี ารใชก ลวิธกี ารซ้ําคาํ ตน วรรค ภาคอีสานใชค ําส้นั แตบ รรยายใหเกดิ จนิ ตภาพ ภาคใตม ลี ักษณะคาํ สัน้ กระชับ มกี ารพรรณนามากกวาภาคเหนือและภาคอีสาน แตน อยกวา ภาคกลาง และมีการสอดแทรกลักษณะทางภูมิศาสตร อาทิ สภาพภมู ิประเทศไมวา จะเปนทะเล หรอื ภูเขา รวมทั้งพชื พรรณในทองถน่ิ ตลอดจนสภาพสงั คมและวัฒนธรรม เปนตน วา วถิ ีชวี ิต อาหารการกนิ ของแตละภูมภิ าคไวดว ย ค่มู อื ครู 243

กระตนุ้ Enคgวagาeมสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Explain Expand Evaluate Explore บทเสรมิ เปาหมายการเรยี นรู บทอาขยาน ทองจาํ และบอกคณุ คาบทอาขยานตามที่กําหนด และบทรอ ยกรองทีม่ คี ณุ คา ตามความสนใจและนาํ ไปใชอ า งองิ สมรรถนะของผเู รยี น 1. ความสามารถในการสอื่ สาร 2. ความสามารถในการคดิ 3. ความสามารถในการใชทักษะชีวิต คุณลักษณะอนั พงึ ประสงค 1. มีวนิ ัย 2. ใฝเ รียนรู 3. ซือ่ สตั ยส จุ รติ 4. มุงมนั่ ในการทาํ งาน กระตนุ้ ความสนใจ Engage ครสู นทนาซักถามกระตนุ ความสนใจ ดงั ตอ ไปน้ี บทอาขยาน คอื บททอ งจาํ การเลา การบอก การสวด เรอ่ื ง นทิ าน ซง่ึ เปน • นักเรยี นเคยทองบทอาขยานหรือไม • บทอาขยานทน่ี ักเรียนทองมเี นือ้ หาเก่ียวกบั การทองจําขอความหรือคําประพันธท่ีชอบ บทรอยกรองท่ีไพเราะ โดยอาจตัดตอน มาจากหนังสือวรรณคดี เพ่ือใหผูทองจําไดเห็นความงดงามของบทรอยกรอง ท้ังใน อะไรบาง ดา นวรรณศลิ ป การใชภ าษา เนอื้ หา และวธิ กี ารประพนั ธ สามารถนาํ ไปเปน แบบอยา ง • นกั เรียนมีเทคนคิ วธิ กี ารทองจําบทอาขยาน ในการแตงบทรอยกรอง หรือนําไปใชเปนขอมูลอางอิงในการพูด และการเขียน ไดเปน อยางดี อยา งไร (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความ คิดเห็นไดอยางหลากหลายขน้ึ อยกู ับเหตุผล ของนกั เรยี น) เกร็ดแนะครู การเรยี นการสอนบทอาขยานนี้ ครคู วรเนนการทบทวนความรูเ ดมิ ของนกั เรียน เปน หลกั วา นักเรยี นจดจําบทอาขยานไดม ากนอ ยเพียงไร และบททน่ี ักเรยี นจดจํา ไดน ้นั มเี น้ือหาเกยี่ วกบั อะไรบา ง เพอ่ื ใหครสู ามารถประเมินความสนใจของนกั เรียน และเปนการช้ีแนะใหนักเรยี นเห็นประเด็นดา นเน้อื หาของบทอาขยานแตละบทวา มเี นื้อหาเกยี่ วกับประเด็นใดบา ง อยางไร บทอาขยานแตล ะเร่อื งมีคุณคา ทาง วรรณศิลปส อดคลองกบั เนื้อหาหรือไม อยางไร เพ่ือใหน กั เรยี นเกิดความเขาใจและ ตระหนกั ในคุณคาและความสําคญั ของบทอาขยานมากย่ิงขน้ึ ชว ยใหนกั เรียนเกดิ ความซาบซง้ึ ในบทประพนั ธ และตระหนกั ในคุณคาและความสาํ คญั ของ วรรณคดไี ทยในฐานะทีเ่ ปนมรดกทางวฒั นธรรม 244 คมู่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Evaluate Explain Expand Engage กระตนุ้ ความสนใจ ๑. การทอ งจาํ บทอาขยาน นักเรยี นรวมกันถา ยทอดประสบการณ โดย นกั เรยี นในหอ งรวมกนั ลงมตวิ า บทอาขยานที่ พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ ไดน้ ยิ ามคา� อาขยาน (อา-ขะ-หยฺ าน) นกั เรยี นจดจาํ ไดม ากท่ีสดุ คอื บทใด ใหน ักเรยี น ไวว้ า่ หมายถึง บทท่องจา� , การเล่า, การสวด, เร่อื ง, นิทาน ทองบทอาขยานที่นักเรยี นไดเรียนมาพรอมกนั จากน้นั ครใู ชคาํ ถามกระตนุ ความสนใจ ดังตอ ไปน้ี ในระยะแรก (พ.ศ. ๒๔๗๗-๒๔๗๘) การท่องอาขยานเป็นการท่องจ�าบทร้อยกรองที่ ไพเราะ ซง่ึ ตดั ตอนมาจากหนงั สอื วรรณคดี โดยนา� มาทอ่ งประมาณ ๓-๔ หนา้ แตเ่ มอื่ มกี ารประกาศ • นกั เรยี นคิดวา บทอาขยานทีน่ ักเรียนทองไป ใช้หลักสูตรประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๕๒๑ หลักสูตรมัธยมศึกษา พุทธศักราช ๒๕๒๑ และ ขา งตน ใหข อ คิดเกีย่ วกบั อะไร หลักสูตรมธั ยมศึกษา พุทธศักราช ๒๕๒๔ จนถงึ หลกั สตู รฉบบั ปรับปรุง พทุ ธศักราช ๒๕๓๓ ซึง่ (แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความ ในทกุ หลักสตู รที่กลา่ วมา มไิ ด้ระบใุ หช้ ัดเจนเกี่ยวกับการให้ทอ่ งบทอาขยาน อนั เปน็ สาเหตุให้การ คดิ เห็นไดอยางหลากหลาย จากนัน้ จึง ท่องบทอาขยานเริ่มลดน้อยลงไป จนถึงพุทธศักราช ๒๕๓๘ จึงได้มีการก�าหนดให้ท่องบท รว มกันลงมต)ิ อาขยานในระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย แต่ก็ยงั ไม่แพร่หลายเทา่ ท่ีควร สา� รวจคน้ หา Explore ดงั นนั้ ตง้ั แตพ่ ทุ ธศักราช ๒๕๔๒ เป็นตน้ มา กระทรวงศกึ ษาธกิ ารจงึ มนี โยบายก�าหนดให้ มกี ารทอ่ งบทอาขยานในสถานศกึ ษาอยา่ งจรงิ จงั ทงั้ นเ้ี พอ่ื ใหน้ กั เรยี นมโี อกาสทอ่ งจา� บทรอ้ ยกรองท่ี นกั เรียนรวมกันศกึ ษาความหมายและความ มีความไพเราะ ให้คติสอนใจ เพื่อเป็นการสง่ เสรมิ ใหน้ ักเรียนเกดิ ความซาบซึ้ง เห็นความงดงาม สาํ คญั ของบทอาขยาน จากนนั้ แบง นกั เรียนออก ของภาษา และเห็นคุณค่าของภาษาและวรรณคดีไทยที่เป็นเอกลักษณ์และมรดกทางวัฒนธรรม เปน 4 กลุม จบั สลากศึกษาบทอาขยานแตละบท ของชาติ ท่ีควรค่าแก่การรักษาและสืบสานให้คงอยู่ตลอดไป รวมท้ังยังช่วยกล่อมเกลาจิตใจให้ พรอมออกมานําเสนอหนาชน้ั เรียน นา� ไปส่กู ารดา� เนนิ ชวี ติ ที่ดงี ามอีกดว้ ย อธบิ ายความรู้ Explain ๑.๑ วตั ถปุ ระสงค์ในการอาน ๑) เพือ่ ใหน้ ักเรียนตระหนกั ในคณุ ค่าของภาษาไทย และซาบซ้ึงในความไพเราะของ 1. นักเรยี นรวมกันตอบคาํ ถาม ตอไปนี้ บทร้อยกรอง • นักเรยี นคิดวา การทองจําบทอาขยานมี ความสาํ คญั อยางไร ๒) เพอื่ ให้เกิดความภาคภมู ิใจในความสามารถของกวไี ทย (แนวตอบ ชว ยใหนกั เรียนจดจําบทประพันธ ๓) เพื่อเปน็ พื้นฐานในการแต่งค�าประพันธ์ ทม่ี คี วามไพเราะใหคตสิ อนใจ นักเรยี นเกิด ๔) เพื่อให้เป็นสื่อในการถ่ายทอดคุณธรรม คติธรรม และข้อคิดท่ีเป็นประโยชน์แก่ ความซาบซ้งึ เหน็ ความงามและคุณคา ของ เยาวชน ภาษาและวรรณคดไี ทยอันเปน มรดกทาง ๕) เพอื่ สง่ เสรมิ ใหม้ จี ติ สา� นกึ ทางวฒั นธรรมของคนในชาติ ในฐานะ “รากรว่ มวฒั นธรรม” วัฒนธรรมที่ควรคาแกการรักษา) • นกั เรียนคิดวา การทองจาํ บทอาขยานมี ๑.๒ บทอาขยานทก่ี �าหนดใหท อ งจ�า บทอาขยานที่กา� หนดให้ท่องจ�า แยกประเภทได้ ดงั น้ี ประโยชนต อ นักเรียนอยางไร ๑) บทหลัก หมายถึง บทอาขยานท่ีกระทรวงศึกษาธิการเป็นผู้ก�าหนดให้นักเรียน ทอ่ งจ�า โดยคดั เลอื กกวนี พิ นธ์ที่มคี ุณคา่ ทางวรรณศลิ ปและคติชีวติ ใหน้ กั เรยี นทุกชั้นทั่วประเทศ (แนวตอบ เปนตน วา ชว ยใหเ หน็ คณุ คา ทอ่ งจ�าทุกภาคเรียน ของภาษาและวรรณคดอี นั เปนมรดกทาง วฒั นธรรม ชวยกลอ มเกลาจติ ใจใหน าํ ไปสู 245 ความดีงาม นอกจากน้ี ยังสามารถนาํ บท อาขยานไปยกตวั อยางหรือกลา วอางได) 2. นกั เรียนบันทกึ ความเขา ใจลงในสมุด ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT เกรด็ แนะครู ขอ ใดอา นออกเสยี งคาํ ที่ขีดเสน ใตไ ดถ กู ตอ งตามลักษณะคาํ ประพนั ธ ครคู วรกระตุนความสนใจของนักเรยี นดว ยการเนน ทบทวนความรเู ดิมในบท 1. ขาขอเคารพอภวิ นั ท ระลกึ คุณอนนั ต อาขยานทน่ี กั เรยี นทอ งจํา โดยเฉพาะอยางย่งิ ความโดดเดน ของบทอาขยานดาน อภิวนั ท อานวา อะ-พ-ิ วัน เนอ้ื หา ภาษา รปู แบบ รวมถงึ ภาพสะทอนสังคมจากบทประพนั ธ เพื่อใหน กั เรียน 2. ถึงหนาวังดงั่ หนงึ่ ใจจะขาด คดิ ถึงบาทบพิตรอดศิ ร เกิดความเขาใจและตระหนกั ในคณุ คา ของวรรณคดใี นฐานะวฒั นธรรมทางภาษา อดศิ ร อานวา อะ-ดดิ -สอน เปน ตน วา คณุ คา ทางวรรณศลิ ปจ ากการใชภาษาที่มคี วามไพเราะ สอดคลอ งกับ 3. ฝา ยนครกาญจน จัดขุนพลพวกดา น เน้อื หาอยา งลกึ ซึง้ นาํ เสนอผา นกลวธิ ที มี่ คี วามแยบยล ดวยภาษาที่มคี วามคมคาย กาญจน อานวา กาน-จะ-นะ โดยความเขาใจดงั ที่กลาวมาขา งตนตองเกดิ จากตัวผเู รยี นเอง ในการจัดการเรยี น 4. จงึ ดํารสั อธษิ ฐานสมานจติ คิดสิ่งใดใหสมอารมณประสงค การสอนครผู สู อนจึงไมค วรบอกคณุ คา ทางวรรณศิลปแกผเู รยี นโดยตรง แตครูควรใช อธษิ ฐาน อานวา อะ-ทิด-ถาน คําถามหรือยกตวั อยางใหน กั เรยี นไดศกึ ษาดว ยตนเอง วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. ถงึ หนา วงั ด่ังหน่งึ ใจจะขาด คิดถึงบาทบพติ รอดศิ ร อดศิ ร อา นวา อะ-ดดิ -สอน เปน การอานโดยเนน เสียงสัมผัสของฉนั ทลกั ษณ คมู่ ือครู 245

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Expand Evaluate Engage Explain อธบิ ายความรู้ 1. นักเรียนกลมุ ท่ี 1 นาํ เสนอบทอาขยานหลกั จาก ๒) บทรอง หมายถึง บทอาขยานที่ครูผู้สอนหรือสถานศึกษาเป็นผู้ก�าหนดให้ วรรณคดี เรื่อง อิเหนา ตอนศึกกะหมงั กหุ นงิ นักเรยี นท่องจา� เพม่ิ เตมิ จากบทหลักทีก่ ระทรวงศกึ ษาธิการกา� หนด อาจเปน็ บทรอ้ ยกรองที่แสดง ดว ยวธิ ีการทอ งจาํ พรอมกนั จากน้นั รว มกนั ภูมิปญั ญาทอ้ งถนิ่ เชน่ เพลงพน้ื บ้าน เพลงกลอ่ มเดก็ บทกวรี ว่ มสมยั ท่ีมีคุณค่า โดยก�าหนดให้ ตอบคําถามในประเดน็ ตอไปน้ี ทอ่ งจ�าภาคเรยี นละ ๑ บท เป็นอย่างน้อย • บทอาขยานเรือ่ ง อิเหนา ตอนศึกกะหมัง- กุหนงิ มคี วามโดดเดนดา นวรรณศลิ ป ๓) บทเลือกอิสระ หมายถึง บทอาขยานที่นักเรียนแต่ละคนช่ืนชอบและเลือกสรร อยางไร มาทอ่ งเองด้วยความสมัครใจ โดยความเหน็ ชอบของครผู สู้ อนหรือสถานศกึ ษา แต่ต้องบอกได้ว่า (แนวตอบ เปน ตน วา บทประพนั ธน ี้มีความ มเี หตผุ ลอย่างไร จงึ ได้เลือกบทร้อยกรองน้ันๆ มาท่องเป็นบทอาขยานของตนเอง โดดเดนดา นการเลน เสียง เลนคาํ อาทิ “เบญจวรรณจบั วัลยช าลี ๒. บทอาขยาน ระดับชัน้ มธั ยมศึกษาปีที่ ๔ เหมอื นวนั พ่ไี กลสามสุดามา” ในบทประพันธท ี่ยกมามีการเลนคาํ พอ งเสียง ๒.๑ อาขยานบทหลกั คําวา “วัน” ถงึ 3 คาํ ไดแ ก คําวา “เบญจวรรณ” ซ่งึ หมายถึง นกแกว ขนาดใหญ อเิ หนา ตอนศกึ กะหมังกุหนิง คาํ วา “วลั ย” ซ่ึงมาจากเถาวัลย และ คาํ วา “วัน” หมายถงึ วันเวลา กอใหเกิดเสยี ง ว่าพลางทางชมคณานก โผนผกจับไม้อึงมี่ เสนาะและความไพเราะ ตลอดจนความหมาย เบญจวรรณจับวัลย์ชาลี เหมือนวันพี่ไกลสามสุดามา ทีส่ มบูรณอยางเปน ลําดบั นอกจากน้ี เนือ้ หา นางนวลจับนางนวลนอน เหมือนพี่แนบนวลสมรจินตะหรา ทีน่ าํ เสนอยังมีลักษณะของนริ าศซงึ่ แสดงถึง ความโศกเศราครํ่าครวญอีกดวย) 2. นักเรยี นบนั ทึกความเขาใจลงในสมุด ขยายความเขา้ ใจ Expand จากพรากจับจากจ�านรรจา เหมือนจากนางสการะวาตี แขกเต้าจับเต่าร้างร้อง เหมือนร้างห้องมาหยารัศมี 1. นักเรียนยกบทประพันธใ นประเดน็ ตอไปนี้ นกแก้วจับแก้วพาที เหมือนแก้วพ่ีท้ังสามส่ังความมา • นกั เรียนยกบทประพันธท่มี ีเน้อื หาสอดคลอ ง ตระเวนไพรร่อนร้องตระเวนไพร เหมือนเวรใดให้นิราศเสน่หา กบั กลวิธีทางวรรณศิลปที่นักเรียนกลมุ ที่ 1 เค้าโมงจับโมงอยู่เอกา เหมือนพ่ีนับโมงมาเมื่อไกลนาง นําเสนอ คับแคจับแคสันโดษเด่ียว เหมือนเปล่าเปลี่ยวคับใจในไพรกว้าง (แนวตอบ นกั เรียนสามารถยกบทประพนั ธไ ด ชมวิหคนกไม้ไปตามทาง คะนึงนางพลางรีบโยธี อยา งหลากหลาย โดยเฉพาะบทประพันธท่ี ปรากฏในบทอาขยานเร่ือง อเิ หนา ตอน 246 ศกึ กะหมงั กุหนงิ ซ่งึ เนนการใชกลวธิ กี าร เลน คาํ ) 2. นักเรียนบนั ทึกความเขา ใจลงในสมุด เกร็ดแนะครู ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT ขอ ใดแบง จงั หวะในการอานบทรอยกรองไมถูกตอง ครูควรเพิ่มเตมิ ความรูเ กี่ยวกับลลี าในบทประพนั ธป ระเภทรอ ยกรองวา ลีลาใน 1. แกม ช้าํ ช้ํา/ใครตอง อันแกมนอ ง/ช้าํ เพราะชม การประพันธส งผลตอ การอานออกเสยี งทาํ นองเสนาะ การอา นออกเสียงทํานอง 2. พระโหยหวน/ครวญเพลง/วังเวงจติ ใหค นคิด/ถึงถน่ิ /ถวิลหวงั เสนาะควรพจิ ารณากลวธิ ีทางวรรณศิลป ดังตอไปน้ี การซ้าํ คาํ การกระเพอื่ มของ 3. องคพ ระ/อานนท/ ทา นเลา วา ขา/พเจา ไดฟง/มาแลว/ดงั นี้ เสยี งสงู -ตํ่า สั้น-ยาว หนัก-เบา ซ่งึ เกิดจากการวางถอ ยคําสัมผสั รวมถึงการแบง 4. มคี าํ /หลายคาํ ควรจะ/จดจํา ถอยคาํ /เลา เรียน ใหแ จง /เจนเจตน วรรคตอนในชวงจังหวะของบทประพนั ธ ตลอดจนการสรรคาํ ใหเหมาะสมกบั ชวง สังเกต/การเรยี น ดว ยความ/พากเพียร จังหวะหรือบรรยากาศ เพือ่ แสดงอารมณค วามรูสึกจากบทประพันธ ตัวอยา งเชน วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. บทอาขยานหลกั เรอ่ื ง อิเหนา ตอนศกึ กะหมังกุหนิง ทย่ี กมาขา งตน กลาวถึง แกม ช้ําชา้ํ /ใครตอง อันแกม นอ ง/ชํ้าเพราะชม ความเศราโศกอันเนอ่ื งมาจากความอาลยั รกั ของกวี มกั ใชเ สียงที่มีความนุมนวล เปนคาํ ประพนั ธป ระเภทกาพยย านี 11 ทถ่ี ูกตองควรแบง วรรคตอน ดังน้ี แสดงจังหวะของคําอยา งเนิบชา เปนตน แกมชํ้า/ช้ําใครตอ ง อันแกมนอ ง/ช้ําเพราะชม 246 คู่มือครู

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Explain Expand Evaluate Explain อธบิ ายความรู้ ค�านมัสการมาตาปติ ุคณุ 1. นักเรยี นกลุมที่ 2 นําเสนอบทอาขยานหลกั เร่ือง คํานมสั การมาตาปต ุคุณและคาํ นมัสการ ชนนีเป็นเค้ามูล อาจรยิ คุณ ดว ยวิธกี ารทองจําพรอ มกนั ข้าขอนบชนกคุณ จากน้นั รว มกนั ตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี ผู้กอบนุกูลพูน ผดุงจวบเจริญวัย • บทอาขยานหลักเรือ่ ง คาํ นมสั การมาตา- ฟูมฟักทะนุถนอม บ บ�าราศนิราไกล ปต คุ ณุ และคาํ นมัสการอาจริยคณุ สะทอน แสนยากเท่าไรๆ บ คิดยากล�าบากกาย คณุ ธรรม คตธิ รรม และขอคดิ ท่เี ปน ตรากทนระคนทุกข์ ถนอมเลี้ยง ฤ รู้วาย ประโยชนตอ นักเรยี นอยา งไร ปกป้องซ่ึงอันตราย จนได้รอดเป็นกายา (แนวตอบ เปนตน วา คํานมสั การมาตาปตคุ ุณ เปรียบหนักชนกคุณ ชนนีคือภูผา สะทอนถงึ พระคณุ ของบิดามารดาในการให ใหญ่พื้นพสุนธรา ก็ บ เทียบ บ เทียมทัน กาํ เนดิ ตลอดจนการอบรมเลยี้ งดจู นเตบิ ใหญ เหลือที่จะแทนทด จะสนองคุณานันต์ สว นคํานมสั การอาจรยิ คณุ สะทอ นพระคณุ แท้บูชไนยอัน อุดมเลิศประเสริฐคุณ ของครูอาจารยในการอบรมสง่ั สอนสรรพ วทิ ยาการทส่ี ามารถนําไปปรับใชในการ คา� นมสั การอาจริยคุณ ดําเนนิ ชีวิต รวมถึงการอบรมความประพฤติ ของนักเรียนใหม คี วามถูกตองดงี าม บท ต่อพระครูผู้การุญ ประพนั ธท ั้งสองสะทอนคุณธรรมใหน กั เรยี น อนึ่งข้าค�านับน้อม อนุสาสน์ทุกสิ่งสรรพ์ ตระหนกั ในความกตญั รู คู ณุ บดิ ามารดาครู โอบเอื้อและเจือจุน ท้ังบุญบาปทุกส่ิงอัน อาจารย และตอบแทนพระคุณ ซ่ึงถือเปน ยัง บ ทราบก็ได้ทราบ ขยายอัตถ์ให้ชัดเจน คณุ ธรรมอนั ประเสรฐิ ) ช้ีแจงและแบ่งปัน และกรุณา บ เอียงเอน จิตมากด้วยเมตตา ให้ฉลาดและแหลมคม 2. นกั เรียนบันทึกความเขาใจลงในสมุด เหมือนท่านมาแกล้งเกณฑ์ หะจิตมืดที่งุนงม ขจัดเขลาบรรเทาโม- ก็สว่างกระจ่างใจ ขยายความเขา้ ใจ Expand กังขา ณ อารมณ์ ถือว่าเลิศ ณ แดนไตร คุณส่วนนี้ควรนับ จิตน้อมนิยมชม 1. นักเรียนยกบทประพนั ธในประเด็น ตอไปน้ี ควรนึกและตรึกใน • นักเรียนยกบทประพนั ธท่ีมีเนอื้ หาสะทอ น คุณธรรม คตธิ รรม และขอคิดที่เปน ประโยชนตอนักเรียน จากบทประพันธที่ นักเรียนกลุมที่ 2 นําเสนอ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถยกบทประพันธไ ด อยางหลากหลาย ท่มี ีเนอ้ื หาสะทอ นขอ คิด 247 คุณธรรม และคติธรรม) 2. นักเรยี นบันทึกความเขา ใจลงในสมดุ ขอ สแอนบวเนนOก-าNรคEิดT เกร็ดแนะครู บทประพนั ธเร่ือง คํานมสั การมาตาปต ุคณุ และ คาํ นมัสการอาจริยคณุ ครคู วรเพม่ิ เตมิ ความเขา ใจเกยี่ วกบั การอา นทาํ นองเสนาะวา การอา นบทรอ ยกรอง เปนบทประพันธทีใ่ ชเปนสื่อสอนคณุ ธรรมและจริยธรรมไดอยางไร จงอธบิ าย ประเภทตางๆ ตามทาํ นองลีลาและจงั หวะของบทประพันธทมี่ มี าแตเ กา กอน เพอ่ื แนวตอบ บทประพันธเรื่อง คาํ นมัสการมาตาปต คุ ุณ และ คาํ นมสั การ ใหผ อู า นผูฟง ไดเ ขา ถงึ ความงามของภาษาในบทประพนั ธ ผูทมี่ คี วามสามารถในการ อาจริยคณุ เปน บทประพันธท ี่มีเนื้อหาในการสงั่ สอนคุณธรรมจรยิ ธรรมได อานบทประพนั ธไดอ ยางไพเราะจะสามารถถา ยทอดความงามของภาษาใหผูฟงเกิด เปน อยางดี โดยปลกู ฝง ใหนักเรยี นสาํ นกึ ในพระคุณของบดิ ามารดา และ จินตภาพและความประทับใจย่งิ ข้นึ สวนจังหวะลลี าในการอา นทาํ นองเสนาะแตล ะ ปลูกฝง ใหศษิ ยร ูคุณของครูอาจารย โดยเริ่มตนจากการตระหนกั ในพระคุณ ประเภทจะคลายคลงึ กันตามรูปแบบฉนั ทลกั ษณ การอานทาํ นองเสนาะในบท ของบคุ คลทเ่ี ราใกลชิด เม่ือปฏิบตั จิ นเปนนิสัยแลว นักเรียนก็จะเหน็ คุณคา รอยกรองแตละชนิดจะมคี วามแตกตา งกันท้ังในดานทาํ นอง ลลี า การทอดเสยี ง และเคารพยกยอ งบุคคลทค่ี วรเคารพ พรอมตระหนักวา ความกตัญู ความไพเราะจากการอา นทํานองเสนาะเกิดจากนา้ํ เสยี งและความสามารถของ กตเวทีเปน สมบตั ขิ องคนดี ผอู า น ฉะน้ัน นกั เรยี นจงึ ตอ งฝก ฝนวธิ กี ารอานทาํ นองเสนาะอยา งสม่ําเสมอ ค่มู ือครู 247

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Explore Explain Expand Evaluate Engage Explain อธบิ ายความรู้ 1. นกั เรียนกลมุ ที่ 3 นาํ เสนอบทอาขยานหลัก มงคลสูตรค�าฉนั ท์ เรอ่ื ง มงคลสตู รคาํ ฉันท ดว ยวธิ ีการทองจํา พรอ มกนั จากน้นั รว มกนั ตอบคาํ ถาม ตอ ไปน้ี อเสวนา จ พาลานํ ปณฺฑิตานญฺจ เสวนา • บทอาขยานหลกั เรือ่ ง มงคลสูตรคาํ ฉันท ปูชา จ ปูชนียานํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ สะทอนคณุ ธรรม คติธรรม และขอคดิ ที่เปน เพราะจะพาประพฤติผิด ประโยชนต อ นักเรยี นอยา งไร หนึ่งคือ บ่ คบพาล เพราะจะพาประสบผล (แนวตอบ เปน ตนวา สะทอ นหลกั มงคลสตู ร หนึ่งคบกะบัณฑิต อภิบูชนีย์ชน 14 ประการ ไดแก ไมค บคนพาล คบบณั ฑิต หน่ึงกราบและบูชา อดิเรกอุดมดี บชู าบคุ คลท่ีควรบชู า อยใู นสถานท่อี นั ควร ข้อนี้แหละมงคล ปุพฺเพ จ กตปุญฺญฺตา สะสมบญุ และคณุ ความดี ตัง้ ตนไวชอบ เปน ๒ ปฏิรูปเทสวาโส จ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ พหสู ูต รอบรู มีวินัย กลา ววาจาสภุ าษิต บาํ รงุ เหมาะและควรจะสุขี บดิ ามารดา สงเคราะหบุตร สงเคราะหภ รรยา อตฺตสมฺมาปณิธิ จ ณ อดีตะมาดล ทํางานไมค ่ังคา ง ซงึ่ คณุ ธรรมเหลาน้ลี ว นเปน ความอยู่ประเทศซ่ึง ณ สภาวะแห่งตน แนวทางในการประพฤตปิ ฏิบัติของบคุ คล ซ่งึ อีกบุญญะการท่ี อดิเรกอุดมดี มคี วามสอดคลองเหมาะสมกบั ชว งวยั ของ อีกหมั่นประพฤติควร วินโย จ สุสิกฺขิโต นักเรยี น นักเรยี นสามารถนําไปเปน แนวทาง ข้อนี้แหละมงคล เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ ในการปฏิบตั ิ สง ผลตอความเจริญรุงเรอื งใน ๓ พาหุสจฺจญฺจ สิปฺปญฺ จ และก�าหนดสุวาที ชีวิตไดเปนอยางด)ี จะประกอบมนุญการ สุภาสิตา จ ยา วาจา นรเรียนและเช่ียวชาญ 2. นกั เรยี นบันทึกความเขาใจลงในสมดุ ความได้สดับมาก ฤดิแห่งประชาชน อีกศิลปศาสตร์มี จะประสิทธ์ิมนุญผล ขยายความเขา้ ใจ Expand อีกหนึ่งวินัยอัน อดิเรกอุดมดี อีกค�าเพราะบรรสาน ปุตฺตทารสฺส สงฺคโห 1. นกั เรยี นยกบทประพันธใ นประเด็น ตอไปนี้ ท้ังสี่ประการล้วน เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ • นกั เรียนยกบทประพนั ธท่มี เี นอ้ื หาสะทอน ข้อนี้แหละมงคล ตุระด้วยหทัยปรีย์ คุณธรรม คตธิ รรม และขอคดิ ท่เี ปน ๔ มาตาปิตุอุปฏฺฐฺานํ ก็ถนอมประหน่ึงตน ประโยชนตอนักเรยี น จากบทประพนั ธท ่ี บ่ มิยุ่งและสับสน นกั เรยี นกลมุ ท่ี 3 นาํ เสนอ อนากุลา จ กมฺมนฺตา อดิเรกอุดมดี (แนวตอบ นักเรยี นสามารถยกบทประพนั ธไ ด บ�ารุงบิดามา- อยา งหลากหลาย เนอ่ื งจากบทประพันธเ รอื่ ง หากลูกและเมียมี มงคลสูตรคําฉนั ทมขี อ คดิ ท่เี ปน ประโยชน) การงานกระท�าไป ข้อนี้แหละมงคล 2. นักเรยี นบันทึกความเขา ใจลงในสมดุ 248 เกรด็ แนะครู ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT ขอใดมีการเวนวรรคตอนในการอา นบทประพันธไดถ ูกตอง ครูควรเพ่ิมเตมิ ความรูเก่ียวกบั วิธีพิจารณาบทรอยกรองวา บทรอ ยกรองถอื เปน 1. เอาซ่งึ /ทรัพยสนิ อนั เจาของ/มยิ นิ ยอม ภูมปิ ญญาทางภาษาทม่ี คี ณุ คา และความสําคัญ แสดงใหเ ห็นลกั ษณะนสิ ัยเฉพาะของ 2. เพดาน/ดารา/ระยา ยอ ย ทองทบั /ประดบั /พลอยเรือนอรา ม คนไทยทีเ่ ปน คนเจาบทเจา กลอน มอี ารมณส นุ ทรยี ะตอสิง่ ท่มี ากระทบอารมณความ 3. รเมียรไม/ใบโบก/สโุ นกเกาะ สดุ เสนาะ/เสียงนก/ซึ่งผกโผน รสู ึกสามารถถายทอดออกมาเปน บทรอยกรองในรปู แบบตางๆ นอกจากสุนทรยี ะ 4. กราบกราบ/แลวกต็ รึก/ราํ ลกึ ปอง เดชะ/กองกศุ ล/ที่ตนทํา ทางภาษาแลว ความงดงามทางภาษาดงั กลาวยังตอ งมคี วามสอดคลอ งกบั เนอ้ื หา ในบทประพันธด วย กลา วไดวาเน้อื หาเปน ส่ือสรา งความเขา ใจบทประพนั ธ รวมถึง วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เน้อื หามคี วามสาํ คญั ในฐานะเปน ส่อื ชกั นําหรือโนมนาวจติ ใจผูอ านบทประพันธใหมี ความรสู กึ คลอยตาม และรบั รสทางวรรณศิลปไดอ ยา งลกึ ซ้งึ กอใหเ กดิ ความซาบซง้ึ รเมียรไม/ ใบโบก/สุโนกเกาะ สดุ เสนาะ/เสียงนก/ซง่ึ ผกโผน ในคณุ คาทางวรรณศลิ ปจ ากเน้ือหาในบทประพนั ธไดเ ปน อยางดี เปน การแบง วรรคตอนการอา นกลอนสุภาพ โดยมวี ิธกี ารแบง วรรคตอน ดังนี้ 3/2/3 3/2/3 248 คู่มือครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Expand Evaluate Explain อธบิ ายความรู้ Explain ๒.๒ อาขยานบทเลือก 1. นักเรียนกลุมท่ี 4 นําเสนอบทอาขยานเลือก เรือ่ ง นิราศนรินทรค ําโคลง ดว ยวธิ ีการทองจาํ นริ าศนรนิ ทร์คา� โคลง พรอ มกัน จากน้ันรว มกนั ตอบคาํ ถาม ตอไปนี้ • บทอาขยานเลอื กเรอื่ ง นิราศนรินทรค าํ โคลง สะทอ นความสามารถของกวอี ยา งไร (แนวตอบ สะทอ นความสามารถในดา น อยุธยายศลม่ แลว้ ลอยสวรรค์ ลงฤๅ การนาํ เสนอทศั นะไดก ลมกลืนกบั คณุ คา สิงหาสนป์ รางคร์ ัตนบ์ รร- เจิดหล้า ทางวรรณศิลป) บญุ เพรงพระหากสรรค์ ศาสน์รุง่ เรอื งแฮ 2. นกั เรียนบันทกึ ความเขา ใจลงในสมุด บงั อบายเบิกฟ้า ฝึกฟื้นใจเมือง ขยายความเขา้ ใจ Expand เรอื งเรอื งไตรรัตนพ์ ้น พันแสง รินรสพระธรรมแสดง ค�่าเชา้ เจดีย์ระดะแซง เสยี ดยอด 1. นักเรียนรว มกันอภปิ รายในประเด็นท่ีวา ยลยิง่ แสงแกว้ เก้า แกน่ หล้าหลากสวรรค์ • บทอาขยานท่นี ักเรยี นนําเสนอ สะทอน ... จติ สํานึกทางวัฒนธรรมของคนในชาติ โฉมควรจักฝากฟา้ ฤๅดิน ดีฤๅ ในฐานะ “รากรวมวฒั นธรรม” ไดอ ยางไร เกรงเทพไทธ้ รณินทร์ ลอบกล้�า (แนวตอบ นักเรียนกลา วถึงพฒั นาการของ ฝากลมเลื่อนโฉมบนิ บนเล่า นะแม่ วรรณคดี ท้ังในดานเน้ือหา ภาษา และ ลมจะชายชักช้า� ชอกเน้ือเรียมสงวน รปู แบบ รวมถงึ กระบวนการประเมินคาทาง .... วรรณศิลป ตลอดจนคตคิ วามเชอ่ื ทปี่ รากฏ จากมามาล่วิ ล้า� ลา� บาง ในวรรณคดี ซึง่ มีรากฐานเดียวกัน) บางยี่เรอื ราพลาง พพี่ ร้อง 2. นักเรยี นทกุ คนบนั ทกึ ความเขาใจลงในสมุด เรอื แผงชว่ ยพานาง เมยี งม่าน มานา ตรวจสอบผล Evaluate บางบร่ ับค�าคล้อง คล่าวน�า้ ตาคลอ ... 1. นักเรียนสามารถทองบทอาขยานได เอยี งอกเทออกอ้าง อวดองค ์ อรเอย 2. นกั เรียนสรปุ สาระสําคญั ของบทอาขยาน เมรุชุบสมทุ รดินลง เลขแตม้ พรอ มยกตวั อยา งประกอบ อากาศจักจารผจง จารกึ พอฤๅ โฉมแม่หยาดฟ้าแย้ม อยรู่ ้อนฤๅเหน็ หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. บันทึกประเมินการทองจําบทอาขยาน 249 2. ความเรยี งสรปุ สาระสําคญั ของบทอาขยาน พรอ มตวั อยา งประกอบ บรู ณาการเชือ่ มสาระ เกร็ดแนะครู ครบู ูรณาการเชอ่ื มโยงความรูจากการทองบทอาขยานกบั วชิ าในกลมุ สาระ ครูควรเพ่ิมเติมความรูเกี่ยวกับคุณคาของวรรณคดใี นฐานะวัฒนธรรมทางภาษา การเรียนรูศลิ ปะ ในรายวชิ าดนตร-ี นาฏศลิ ป เน้อื หาเกี่ยวกับการขบั รองเพลง ซึ่งเปน ภาพสะทอ นสังคมและวัฒนธรรมไทยทีม่ ีพัฒนาการตอเนื่องมาเปนลําดบั ไทย โดยนกั เรียนสามารถทาํ ความเขาใจหลักการและข้นั ตอนการขบั รอ ง ครูช้ีแนะเก่ียวกับคณุ คา ทางวรรณศลิ ปจ ากการใชภาษาทม่ี ีความไพเราะ ใหข อคดิ เพลงไทย และสามารถนาํ องคค วามรูจากรายวชิ าดงั กลา วมาฝกฝน เพือ่ ให ท่ีลกึ ซึง้ นาํ เสนอผา นกลวิธที ีม่ คี วามแยบยลคมคายไดส อดคลองกลมกลนื เปน เกดิ การอานบทประพนั ธโ ดยใชทํานองเสนาะไดอ ยางเหมาะสม เนอ้ื เดียวกนั ในการจัดการเรียนการสอน ครผู สู อนควรใชคาํ ถามหรอื ยกตวั อยา ง ในลักษณะตางๆ ใหน ักเรยี นไดพิจารณา เพ่ือใหน ักเรยี นเกดิ ความเขาใจลกั ษณะ รวมทางสงั คมและวฒั นธรรมทป่ี รากฏในบทประพันธ พรอมเสนอความคิดเห็น ตามศกั ยภาพของตัวผูเรียน จากนัน้ จงึ สรปุ ความคิดเหน็ ของนกั เรยี น เพ่ือสราง ความเขา ใจและใหนกั เรียนศึกษาคนควาขอ มลู ในระดบั สูงตอไป คมู่ อื ครู 249

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Explain Expand Evaluate บรรณานกุ รม กุสุมา รกั ษมณี. ๒๕๔๙. การวเิ คราะหว์ รรณคดไี ทยตามทฤษฎีวรรณคดสี ันสกฤต. พิมพค์ ร้งั ท่ี ๒. กรงุ เทพมหานคร: ภาควชิ า ภาษาตะวนั ออก มหาวิทยาลยั ศิลปากร. เจตนา นาควชั ระ. ๒๕๔๒. ทฤษฎเี บอ้ื งตน้ แหง่ วรรณคด.ี พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๒ (ปรบั ปรงุ ถอ้ ยคา� ). กรุงเทพมหานคร: ศยาม. ชลดา เรอื งรักษ์ลขิ ิต. ๒๕๔๖. วรรณลลิต: รวมบทความวจิ ยั วรรณคดแี ละค�าประพันธ์ไทย. กรุงเทพมหานคร: โครงการเผยแพร่ ผลงานวชิ าการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั . ชิต บรุ ทตั . ๒๕๔๑. สามคั คีเภทค�าฉันท.์ พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๓๔. กรงุ เทพมหานคร: องคก์ ารค้าของครุ ุสภา. ด�ารงราชานภุ าพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ๒๕๓๔. ชีวิตและงานของสนุ ทรภู่ ฉบับกรมศิลปากรตรวจช�าระใหม่. พมิ พค์ ร้ังที่ ๗. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พ์คุรสุ ภาลาดพรา้ ว. เทพรตั นราชสดุ า สยามบรมราชกมุ าร,ี สมเดจ็ พระ. ๒๕๔๗. “ทกุ ขข์ องชาวนาในบทกว.ี ” ใน ขา้ ว: ขวญั ของแผน่ ดนิ . สกุ ญั ญา สจุ ฉายา (บรรณาธกิ าร). กรงุ เทพมหานคร: มลู นธิ ขิ า้ วไทย. ธเนศ เวศรภ์ าดา. ๒๕๔๙. หอมโลกวรรณศิลป:์ การสรา้ งรสสนุ ทรยี ์แหง่ วรรณคดีไทย. กรุงเทพมหานคร: ปาเจรา. นรินทรธิเบศร์ (อิน), นาย. ๒๕๔๕. โคลงนิราศนรนิ ทร์ ฉบับกรมศิลปากรตรวจชา� ระใหม.่ พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๓๐. กรงุ เทพมหานคร: อกั ษรเจรญิ ทศั น.์ นยิ ะดา เหล่าสนุ ทร. ๒๕๔๒. พนิ จิ วรรณาการ. กรงุ เทพมหานคร: แมค่ า� ผาง. พิทยาลงกรณ, กรมหม่นื . ๒๕๕๐. นิทานเวตาล เล่ม ๑-๕. กรุงเทพมหานคร: อักษรเจรญิ ทัศน.์ พุทธเลศิ หล้านภาลยั , พระบาทสมเดจ็ พระ. ๒๕๔๖. อิเหนา. พิมพค์ รงั้ ท่ี ๑๕. กรงุ เทพมหานคร: ศิลปาบรรณาคาร. ภาษาไทย, สถาบนั สา� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน. ๒๕๔๖.แนวการอา่ นวรรณคดแี ละวรรณกรรม.กรงุ เทพมหานคร: สถาบนั ภาษาไทย สา� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน. มงกฎุ เกลา้ เจ้าอยหู่ ัว, พระบาทสมเดจ็ พระ. ๒๕๔๑. มงคลสูตรค�าฉนั ท.์ พิมพค์ รัง้ ที่ ๑๘. กรงุ เทพมหานคร: กองวรรณกรรมและ ประวตั ศิ าสตร์ กรมศิลปากร. . ๒๕๔๗. หวั ใจชายหนมุ่ . พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๒. กรงุ เทพมหานคร: อกั ษรเจรญิ ทศั น.์ ราชบณั ฑติ ยสถาน.๒๕๕๖.พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานพทุ ธศกั ราช๒๕๕๔.กรงุ เทพมหานคร:ศริ วิ ฒั นาอนิ เตอรพ์ รนิ้ ท์จา� กดั (มหาชน). . ๒๕๕๐. พจนานุกรมศัพทว์ รรณคดไี ทย ภาคฉันทลักษณ์. กรุงเทพมหานคร: สหมิตรพร้ินตงิ้ แอนด์พบั ลสิ ช่งิ จา� กดั . รน่ื ฤทยั สจั จพนั ธ์ุ ชมยั ภร แสงกระจา่ ง และอรพนิ ท์ คา� สอน. ๒๕๔๗. พลงั การวจิ ารณ:์ วรรณศลิ ป.์ กรงุ เทพมหานคร: ประพนั ธส์ าสน์ . วิชาการและมาตรฐานการศกึ ษา, ส�านัก. ๒๕๔๘. บทอาขยานภาษาไทย. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พ์ สกสค. วทิ ย์ ศิวะศริยานนท์. ๒๕๔๔. วรรณคดแี ละวรรณคดีวจิ ารณ.์ พมิ พค์ รัง้ ที่ ๖. กรงุ เทพมหานคร: ธรรมชาติ. ศรสี นุ ทรโวหาร (นอ้ ยอาจารยางกรู ),พระยา.๒๕๔๖.คา� นมสั การคณุ านคุ ณุ และวรรณพฤตคิ า� ฉนั ท.์ กรงุ เทพมหานคร:อกั ษรเจรญิ ทศั น.์ ศลิ ปศาสตร,์ สาขาวชิ า มหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช. ๒๕๕๐. เอกสารการสอนชุดวชิ า ๑๒๓๐๖ พฒั นาการวรรณคดไี ทย. พิมพค์ รั้งท่ี ๗. นนทบุรี: มหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมาธริ าช. ศึกษาธกิ าร, กรม. ๒๕๒๗. มหาเวสสันดรชาดก ฉบบั ๑๓ กณั ฑ์. พิมพ์คร้งั ที่ ๑๑. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พค์ รุ สุ ภาลาดพรา้ ว. สจุ ติ รา จงสถติ วฒั นา. ๒๕๔๙. ภาษาวรรณศลิ ปใ์ นวรรณคดไี ทย. พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๒. กรงุ เทพมหานคร: โครงการเผยแพรผ่ ลงานวชิ าการ คณะอกั ษรศาสตรจ์ ฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย. เสฐยี รโกเศศ (นามแฝง). ๒๕๔๖. การศึกษาวรรณคดแี ง่วรรณศิลป.์ พิมพ์ครัง้ ที่ ๕. กรุงเทพมหานคร: ศยาม. เอมอร ชิตตะโสภณ. ๒๕๔๕. การศกึ ษาเปรียบเทยี บวฒั นธรรมไทยผ่านวรรณกรรมช้ินเดน่ ของไทย: รายงานวจิ ัย. พมิ พค์ รัง้ ท่ี ๓. เชียงใหม่: โรงพิมพม์ งิ่ ขวญั . 250 250 ค่มู ือครู

สรา้ งอนาคตเดก็ ไทย ดว้ ยนวตั กรรมการเรยี นรรู้ ะดบั โลก >> ราคาเลม่ นกั เรยี นโปรดดจู ากใบสง่ั ซอ้ื ของ อจท. คมู่ อื คครมู่ ู บอื รค.รภู บาษร.าภไทายษาวไรทรยณวครดรณฯี มค.ด4ฯี ม.4 บรษิ ทั อกั ษรเจรญิ ทศั น์ อจท. จำกดั 142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรงุ เทพมหานคร 10200 โทร./แฟกซ.์ 02 6222 999 (อตั โนมตั ิ 20 คสู่ าย) 8 885 88654896 41932 25183200253.8-00 3.- www.aksorn.com Aksorn ACT ราคาน้ี เปน็ ของฉบบั คมู่ อื ครเู ทา่ นน้ั