8. Sınıf Türkçe -KASB

1BÖLÜM: SÖZCÜKTE ANLAM Çok Anlamlılık Gerçek Anlam Mecaz Anlam Terim Anlam Sözcükler Arası Anlam İlişkileri Anlam Olayları Söz Öbeklerinde Anlam

1. Bölüm Sözcükte Anlam SÖZCÜKTE ANLAM Anlam; “bir kelimeden, bir sözden, bir davranýþ veya olgudan anlaþýlan þey; bunlarýn hatýrlattýðý düþünce veya nesne” diye tanýmlanabilir. Sözcük de tek baþýna bir anlamý olan veya herhangi bir anlamý olmayýp yalnýz cümle kuruluþuna yarayan anlatým aracýdýr. Çok Anlamlılık Dilimizin zenginliğinin bir göstergesi olan çok anlamlılık, sözcüklerin birden çok anlamda kullanıl- masıdır. Sözcüğün hangi anlamda kullanıldığı ise cümlenin bağlamından hareket edilerek bulu- nabilir. “Gitmek” sözcüğü verilen cümlelerde farklı anlamlarda kullanılmıştır: • Bu yol nereye gider? (Çıkmak, ulaşmak) • Böyle giderse sonunu hiç iyi görmüyorum. (Sürmek, devam etmek) • Bu renk ona hiç gitmedi. (Yakışmak) • Elindeki paranın çoğu kiraya gidiyor. (Tüketilmek, harcanmak) • Bahar gitti, yaz geldi. (Geçmek) Örnek 1 Örnek 2 Deryadan bölünmüş sellere döndüm Buralarda karanlık Duydum ki Ateşi kararmış küllere döndüm bir mağara olduğunu unutmuşsun Vakitsiz açılmış güllere döndüm gözlerimin rengini. Dost senin derdinden ben yana yana duydum. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “dönmek” sözcüğü şiirdekiyle aynı anlamda kullanılmıştır? ★■ Duymak A) İçerde anahtarın acı bir gıcırtıyla döndüğünü duy- dum. ●▲ B) Ertesi gün aynı yoldan Bodrum’a döndük. Zeka Küpü Yayınları Dışarıdaki sesleri Elimin üzerine düşen kar C) Dikmen yolları, mabede adak için gidenlerin yolları- duymamış gibi tanelerinin soğukluğunu davranıyordu. duymaya başlamıştım. na dönmüştü. D) Yatağında sabaha kadar dönüp durdu. Yukarıdaki sembollerle belirtilmiş cümlelerin hangile- rinde “duymak” sözcüğü aynı anlamda kullanılmıştır? Çözüm 1 A) ★ ve ●  B) ● ve ▲  C) ■ ve ★  D) ■ ve ▲ “Dönmek” sözcüğünün şiirdeki anlamı “bir şeye benze- mek” şeklindedir. Seçenekler incelendiğinde bu anlamın Çözüm 2 C seçeneğinde kullanıldığı görülmektedir. Cümleler incelendiğinde “duymak” sözcüğü ★ ve ■ ile Cevap C belirtilen cümlelerde “haber almak”, ● ile belirtilen cüm- lede “işitmek” ve ▲ ile belirtilen cümlede “hissetmek” an- 2 lamında kullnılmıştır. Dolayısıyla “duymak” sözcüğünün aynı anlamda kullanıldığı cümleler ★ ve ■ sembolleriy- le belirtilmiştir. Cevap C 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Örnek 3 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “bulmak” sözcüğü karşısında verilen anlama uygun kullanılmamıştır? Cümle Anlam A) Nihayet paramı buldum. Kaybedilen şeyi yeniden ele geçirmek B) Ben de söylediklerini akıllıca buldum. Herhangi bir görüşe varmak C) Bize yiyecek bir şeyler bulacağım. Sağlamak, temin etmek D) İşin özünü bulmaya çalışıyorum. Bir şeyi elde etmek Çözüm 3 A, B ve C seçeneklerinde “bulmak” sözcüğü karşısında verilen anlama uygun kullanılmıştır. D seçeneğinde ise bulmak sözcüğü “bir şeyi elde etmek” anlamında değil “varlığı bilinmeyen bir şeyi ortaya çıkarmak” anlamında kullanılmıştır. Cevap D Uyarı Dilimizdeki her sözcükte çok anlamlılık özelliği yoktur. Örneğin “insanı yakın ilgi ve bağlılık göstermeye yönelten duy- gu” anlamına gelen “sevgi” sözcüğü başka bir anlamda kullanılmaz. Örnek 4 Örnek 5 Ek Durumundaki “-de ve -ki” Yazılışı Güncel Türkçe Sözlük'te Ara çğ ı öşüâ î û 1. Bulunduğu düzeyden aşağı inmek Zeka Küpü Yayınları Yukarıdaki görsellerde yer alan nesnelerden herhangi 2. Üzerinde bulunduğu yere yıkılmak biriyle yapılacak bir iş için “çekmek” fiili kullanılacaktır. 3. Birdenbire oturmak 4. Deve, sığır vb. olduğu yere oturmak I. germek 5. Basmak, yayılmak II. kaydetmek 6. Sis, duman vb. inerek kaplamak III. çıkarmak IV. atmak Yukarıda TDK Güncel Türkçe Sözlük satırına yazılan bir kelimenin bazı anlamları sıralanmıştır. Buna göre numaralanmış sözcüklerden hangisi ve- rilen görsellerden herhangi biriyle ilişkilendirilemez? Buna göre sözlük satırına yazılan kelime aşağıdaki- lerden hangisi olabilir? A) I B) II C) III D) IV A) Yıkılmak B) Devrilmek Çözüm 5 C) Çökmek D) Yatmak Verilen anlamlar görsellerle ilişkilendirildiğinde I ipi çek- mek, II film çekmek, III su çekmek şeklinde kullanılabi- Çözüm 4 lir. Ancak “çekmek” fiili görsellerden herhangi birinde “at- mak” fiiliyle kullanılamaz. Dolayısıyla doğru cevap D Seçenekler incelendiğinde verilen anlamların “çökmek” seçeneğidir. kelimesinin anlamıyla uyumlu olduğu görülmektedir. Do- layısıyla doğru cevap “C” seçeneğidir. Cevap D Cevap C 3 Türkçe

TEST 1 PEKİŞTİRME TESTİ 1100 1. Bir sarsıntı... Uyandım uzun süren uykudan, 3. Murat ve Oya çok anlamlılık oyunu oynamaktadır- Geçiyordu araba yola benzer bir sudan lar. Oyun, sözcük kutusundan bir kart seçilerek baş- Karşıda hisar gibi Niğde yükseliyordu lamakta, kartın üzerindeki sözcük oyuncular tara- Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu fından sırasıyla farklı anlamlara gelecek şekilde Ağır ağır önümden geçti deve kervanı cümle içinde kullanılarak devam etmektedir. Sözcü- Bir kenarda göründü beldenin viran hanı ğü, daha önce kullanılmış anlamında kullanan bir oyuncu olursa oyun, başka bir kart çekilerek devam Seçeneklerden hangisi yukarıdaki şiirde altı çizi- etmektedir. Oyunun bir bölümü şöyledir: li sözcüklerden herhangi birinin anlamını karşı- lamaz? almak A) Yönelmek B) Yavaş yavaş Murat : Y erdeki su damlasını peçeteyle aldım. C) İşitilmek D) Belirmek Oya : Üzerime bir şal alacağım. Murat : B u tencere en fazla iki kilogram fasulye alır. 2. Öğretmen öğrencileriyle kelime oyunu oynamakta- Oya : G önderdiğiniz selamı aldım. dır. Öğrencilerden seçtikleri bir kelimeyi cümle içe- Murat : E krandaki lekeyi özel bir bezle almalısın. risinde kullanmalarını ve o kelimenin cümledeki an- Oya : Çuval bu kadar cevizi almaz. lamını söylemelerini istemektedir. Buna göre oyunda ilk olarak hangi ifadeden son- ra yeni sözcük kartı çekilmelidir? Öğrenci Kelime Cümle Cümledeki Zeka Küpü Yayınları A) Murat’ın 2. cümlesinden sonra Anlamı B) Oya’nın 2. cümlesinden sonra C) Murat’ın 3. cümlesinden sonra Bu konudaki D) Oya’nın 3. cümlesinden sonra irademizin ne Nilay Görmek kadar güçlü Bir şeye 4. DOST GAZETE GELİŞİM GAZETESİ erişmek Hakkında soruş- Genç doktor bi- olduğunu turma açılan me- siklet sürerken göreceksiniz. muru doğuya düşüp beyin ka- sürdüler. naması geçirmiş Sevim Aramak Ben onlar gibi Önem durmadan lüks vermek, istemek bir hayat aramıyorum. Hakan Burada yapılan Sorumlu BÜLTEN MAGAZİN HABER Sormak her işi benden bulunmak Çobanın sürdüğü Ünlü manken yüzüne koyunların yarı- sürdüğü kremi tanıttı. sorarlar. sını telef ettiler Burak Duymak Bir köylüden Öğrenmek, buralarda iş haber aradığınızı almak duydum. Buna göre tablodaki bir kelimenin anlamını yan- Seçeneklerden hangisi \"sürmek\" sözcüğünün ga- lış belirleyen öğrenci seçeneklerden hangisini zete haberlerinde kullanılan anlamlarından biri söyleseydi o kelimenin anlamını doğru belirtmiş değildir? olurdu? A) İnce bir tabaka olarak yaymak A) Bir şeyin yokluğunu duymak B) Bulunduğu yerden ceza olarak göndermek B) Sual etmek, bilgi istemek C) Piyasaya çıkarmak C) Kavramak, anlamak D) Önüne katıp götürmek D) İşitmek, ses almak 8. Sınıf 4

PEKİŞTİRME TESTİ 1 TEST 5. • Takımımız gol yememek için saatlerce dayandı. Zeka Küpü Yayınları 6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “görmek” sözcü- • Bütün sınıfları boyadık, öğretmenler odasını ğü “bir olaya tanık olmak, yaşamak, izlemek” anla- bıraktık. mında kullanılmıştır? • Kışın sonu baharı getirir. • Binanın bütün ağırlığını bu kalın kolonlar taşıyor. A) Bugün ben bir güzel gördüm Seçeneklerden hangisi yukarıda verilen altı çi- Hilal kaşı keman olmuş zili sözcüklerden herhangi birinin anlamını kar- şılamaz? B) Şimdi ben deniz gören sundurmamda Seni düşünüyorum akşamdan sabaha A) Bir şeyin bitimi, nihayet B) Katlanmak, üstlenmek C) Öyle günler gördüm ki, aydın gökler kararıp C) Karşı durmak, karşı koymak Bahtım bir bulut gibi üstüme çöker oldu D) Eski durumunu değiştirmemek D) Dün seni gördüm rüyamda Arnavut kaldırımlı taş sokakta 7. Yürümek: ▲ Karada ya da suda, herhangi bir yöne doğru sürekli olarak yer değiştirmek. ● Üzerine doğru gitmek, akın etmek, saldırmak. ★ Yol almak, ilerlemek. ✿ Yayan gezmek, yayan gitmek/gelmek. Cümleler ▲●★✿ I. Bu yürüyüşle biz hedefimize ulaşamayız. II. Ordu, salı günü bütün gücüyle şehre yürüdü. III. Buraya yürüyerek gelmişler. IV. Buz dağları güneye doğru yürümüş. “Yürümek” sözcüğünün sembollerle belirtilmiş anlamları, verilen tablodaki cümlelerde kullanılan anlamlarıyla sı- rasıyla yukarıdan aşağıya doğru eşleştirilecektir. Bu bilgilere göre doğru eşleştirme aşağıdakilerden hangisidir? A) ▲●★✿ B) ▲●★✿ C) ▲●★✿ D) ▲●★✿ I. I. I. I. II. II. II. II. III. III. III. III. IV. IV. IV. IV. Türkçe 5

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Gerçek Anlam (Temel Anlam, Düz Anlam, Konuluş Anlamı, Sözlük Anlamı) Sözcüğün akla ilk gelen, herkesçe bilinen asıl anlamına gerçek anlam denir. Sözcüğün ortaya çıkmasını sağlayan, sözlükte ilk sırada gösterilen ve yeni anlamlar edinmesine kaynaklık eden anlamıdır da diyebiliriz. Bir sözcük tek başına söylendiğinde ya da yazıldığında her zaman gerçek anlamlıdır. Örneğin; “atmak” sözcüğünün gerçek (ilk) anlamı “bir nesneyi fırlatmak”tır. “Topu bana attı.” cümlesinde “atmak” sözcüğü gerçek anlamında kullanılmıştır. Örnek 6 Sevgili Günlük Bugün babamla göz doktoruna gittik. Bir süredir her şeyi bulanık görüyordum. Doktor amca bana yumuşak bir ses tonuyla bol bol havuç yemem gerektiğini söyledi. Çünkü gözlerim bozulmuş. Gözlük takmaya başlayacağım. Aslında bu beklediğim ve beni mutlu eden bir şeydi. Artık gözlerim eski keskinliğine kavuşacaktı. İyi geceler! Nihal’in günlüðünün sayfasýnda kutu içine alýnan sözcüklerden hangisi gerçek anlamlýdýr? A) yumuşak  B) görüyordum  C) bozulmuþ  D) keskinliğine Çözüm 6 Kutu içine alýnan sözcüklerden “görüyordum” sözcüğü akla ilk gelen anlamıyla kullanıldığı için gerçek anlamlıdır. Cevap B Örnek 7 • Kan verdikten sonra bayılan hasta sedyeye yatırıldı. • Gözlerini sonuna kadar açmış bize bakıyor. • Bisikletten düştüğünde kanayan dizi bir süre sonra yara hâline gelmişti. • Onu ilk gördüğümde keskin bakışları dikkatimi çekmişti. Yukarıda gerçek anlamı dışında kullanılan kelime seçeneklerde gerçek anlamıyla, gerçek anlamıyla kullanılan kelime de seçeneklerde gerçek anlamının dışında kullanılmıştır. Buna göre hangi seçenekteki cümle belirtilen duruma uygun değildir? A) Geçmişin yaralarını sarmanın tek yolu bugünün güzelliğini görebilmekten geçer. B) Bıçağın keskin tarafı ile elini kesince bir çığlık attı. C) Kedimiz Kurabiye’nin şirin tavırlarına bayılıyorum. D) Perdeleri sonuna kadar açıp en sevdiği şarkıyı dinlemeye başladı. Çözüm 7 Verilen cümlelerde bayılmak (gerçek), açmak (gerçek), yara (gerçek), keskin (mecaz) anlamı ile kullanılmıştır. Verilen bilgilere göre seçeneklerde mecaz anlama gelecek şekilde kullanılması gereken “açmak” sözcüğü gerçek anlamıyla kullanıldığı için hata yapılmıştır. Cevap D 6 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Mecaz Anlam Bir ilgi veya benzetme sonucu, sözcüğün sahip olduğu gerçek anlamdan tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir. Örnekler: “Þarkýlar ruhumu okþadý.” cümlesinde “okþamak” sözcüðü gerçek anlamýndan tamamen uzaklaþa- rak yeni bir anlam kazanmýþtýr, bu nedenle mecaz anlamlýdýr. “Geçmiþi düþünürken hayale daldý.” cümlesinde “dalmak” sözcüðü mecaz anlamlýdýr. “Ýnce davranýþlarýyla ilgi çekti.” cümlesinde “ince” sözcüðü mecaz anlamlýdýr. Verilen bu sözcükler sözlük anlamlarından uzaklaşarak başka bir anlama gelecek şekilde kullanıl- mışlardır. Uyarı Gerçek anlamlý bir sözcüðün yerine ancak eþ anlamlýsý getirilebilir. Mecaz anlamlý bir sözcüðün yerine ise baþka bir sözcük getirilebilir. Örnek: “Kara günler gelir geçer.” cümlesindeki “kara” sözcüðünün gerçek anlamý “siyah”týr. Ama bu cümlede “kara” sözcüðü mecaz anlamlý olduðundan yerine “siyah” sözcüðünü getiremeyiz. Buradaki “kara gün”, “kötü gün” anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır, o yüzden bu cümledeki “kara” sözcüğünün zıt anlamlısı “iyi” sözcüğü olur. Örnek 8 Aşağıdaki şemaya “çırpınmak” sözcüğünün gerçek ve mecaz anlamıyla kullanıldığı cümleler yerleştirilmiştir. Gerçek Anlam Mecaz Anlam Sudan çıkmış balık çırpınıyordu. çırpınmak Ailesini geçindirmek için çırpınıyordu. Buna göre hangi seçenekte verilen sözcüğün şemasında hata yapılmıştır? A) Gerçek Anlam Mecaz Anlam B) Gerçek Anlam Mecaz Anlam Domatesleri ezmek Kendinden Beslenme kırmak Ona olan ezip sos zayıf olanı saatinde inancımı bir yaptı. ezmek sana cevizlerini anda kırmıştı. yakışmaz. çıkarıp kırdı. C) Gerçek Anlam yanmak Mecaz Anlam D) Gerçek Anlam parlamak Mecaz Anlam Oyuna geç Bilinçsizlik Sildiği ayna Aniden kalınca yüzünden ışıl ışıl parlayıp biletlerimiz ormanların bir parlıyordu. aniden yandı. kısmı yandı. sakinleşiyorum. Çözüm 8 A, B ve D seçeneklerinde verilen sözcükler gerçek ve mecaz anlamlarına uygun olarak kullanılmıştır. C seçeneğinde “yanmak” sözcüğü gerçek anlamıyla kullanılması gereken yerde mecaz anlamıyla, mecaz anlamıyla kullanılması ge- reken yerde ise gerçek anlamıyla kullanılmıştır. Bu nedenle C seçeneğindeki şemada hata yapılmıştır. Cevap C Türkçe 7

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Terim Anlam Bilim, sanat, spor ve meslek alanlarýnda kullanýlan; kesinleþmiþ anlamý bulunan, özel anlam ka- zanmýþ sözcüklere terim anlamlý sözcükler denir. Her bilim dalýnýn kendine özgü terimleri vardýr: Matematik: Toplama, çýkarma, bölme, açý... Edebiyat: Vezin, uyak, þiir, makale... Dil bilgisi: Sýfat, zarf, özne, yüklem, tamlayan... Fizik: Dalga, hýz, ivme... Müzik: Nota, sol anahtarý, perde, makam... Tiyatro: Sahne, kulis, replik, rol, perde... • Sanatçý seslendirdiði esere çok yüksek perdeden girmiþti. • Üçgenin iç açýlarý toplamý 180 derecedir. • Bu þiir, 11’li ölçü ile yazýlmýþtýr. • Şiirin kafiye şemasını bulmalarını istedi. • Bu rolü kabul etmiyor. Uyarı • Sözcüklerin terim olup olmadýklarý kullanýldýklarý cümlelerden anlaþýlýr: Geometri dersinde doğrunun tanımını öğrendik. (Terim) O hep doğruyu söyler. (Temel anlam) • Terim anlamlý sözcükler, tek anlamlýdýr ve anlamlarý kiþiden kiþiye göre deðiþmez. • Bazen terim anlamlý bir sözcük birkaç alanda kullanýlabilir: Perde: 1. Müzik terimi (Þarkýsýný yüksek perdeden söyledi.) 2. Tiyatro terimi (3 perdelik oyun sahnelendi.) • “Güneþ, ay ve dünya” sözcükleri gök cismi anlamýnda kullanýldýklarý zaman terim anlamlýdýr. Günlük kullaným- dakiler terim sayýlmazlar ve küçük harfle yazýlýrlar: Bu oda güneþ almýyor. (terim deðil) Dünya, Güneþ’in etrafýnda döner. (terim) Örnek 9 I. Arkeoloji II. Sanat III. Mimari IV. Ekonomi Yandaki görselde bulunan unsurlar anlatılırken numaralanmış alanlardan hangilerine ait terim anlamlı kelimeler kullanılabilir? A) I, III ve IV B) II, III ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV Çözüm 9 Görseldeki unsurları şöyle anlatabiliriz: “Bir ören yerinde taştan yapılmış heykel üzerinde hayvan kabartmaları dikka- timizi çekmektedir, ayrıca heykelin her iki yanı taş duvarla örülmüş.” Bu anlatımda yer alan ören yeri “arkeoloji”, hey- kel ve kabartma “sanat”, taş duvar “mimari” alanıyla ilgili terim anlamlı sözcüklerdir. Dolayısıyla I, II ve III numaralı alan- lar doğru cevaptır. Cevap C 8 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 2 TEST 1101 3. 123 1. 1. Bu işte bence onun da parmağı var. 2. Nilay kalbi temiz bir öğrencimizdir. kök zamir açı 3. Davranışları yüzünden gözümüzden düştü. 4. Kardeşlerine her daim kol kanat geriyordu. 4 5 6 5. Yıkadığı pirinçlerin suyunu süzdü. mısra dekor tahıl 6. Öğretmenin sorduğu sorular hepimizi terletti. Yukarıdaki cümlelerde yer alan sözcükler anlam 7 8 9 özelliklerine (gerçek - mecaz) göre bir sayı doğru- köprü fay taç sunda farklı renklerle gruplandırılacaktır. Buna göre sayı doğrusundaki hangi gruplandır- Bazı terim anlamlı sözcükler birden fazla alana ait ma doğrudur? olabilir. A) Buna göre telefon tuşlarında yer alan sözcük- 123456 lerden hangileri açıklamaya uygun terim anlam- lı sözcüklerdendir? B) 123456 A) 1 - 5 - 6 B) 3 - 7 - 9 C) 1 - 7 - 9 D) 2 - 4 - 8 C) 123456 Zeka Küpü Yayınları 4. (1) Bahar aylarında Büyükada pek güzel olur, hava çok sıcak olmadığından dilediniğiniz gibi gezebilir- D) siniz. (2) Şu yokuşları olmasaydı yürüyüşleri ne gü- 123456 zel olurdu adanın. (3) Sizi nefes nefese bırakan dik yokuşlar, kıvrımlı yollar hevesinizi biraz kaçırır. (4) Faytonların arkalarında bıraktığı kokular da hiç çe- kici değildir doğrusu. Verilen metinde yer alan numaralanmış cümle- lerden hangilerinde mecaz anlamlı sözcüklere yer verilmiştir? 2. Sözcük A) 1 - 2  B) 3 - 4  C) 1 - 4  D) 2 - 4 Onu hayatımdan 4 çıkardım. Havanın da 3 hacmi vardır. Ailesinin bu ince 2 5. Profesör Kerem sabah erkenden laboratuvarına tavrı hoşuna gitti. Yarın sizi 1 görmek isterim. 1 gitti. Yeni bir araştırmaya başlayacağı için çok Anlam 2 Gerçek heyecanlıydı. Hemen mikroskobunun başına geçti. Mecaz 3 Terim Gerçek İnceleyeceği organizmayı tüpten çıkardı. Yukarıdaki grafikte, altı çizili sözcüklerle anlamlar 4 eşleştirilmiştir. Yukarıda numaralanmış sözcüklerden hangisi Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? terim anlamlı değildir? A) 1  B) 2  C) 3  D) 4 A) 1  B) 2  C) 3  D) 4 Türkçe 9

2 TEST PEKİŞTİRME TESTİ 6. Yazar toplumdan kopuk bir şekilde eser vermeme- Zeka Küpü Yayınları 8. Bir kütüphanede, kitapların sırt kısmına yapıştırılan lidir. Çünkü bir sanatçının görevi insanları anlatmak etikette; aşağıdaki tabloda verilen konu başlıkları- ve onlara yeni dünyalar açmaktır. Böyle olursa okur na göre belirlenmiş sınıflama numarası, yazarın so- yazarı göklere çıkarır. Onu hiç ama hiç unutmaz. yadının ilk üç harfi ve eserin türü yazılmıştır. I. önemsemek 000 Din II. oluşturmak 100 Dil III. yükseltmek 200 Edebiyat IV. ortaya koymak 300 Tarih 400 Felsefe Verilen metinde, numaralanmış anlamlardan han- gisini karşılayan bir sözcük yoktur? Aşağıda bir kütüphanedeki bazı kitaplarla ilgili bil- giler verilmiştir: A) I  B) II  C) III  D) IV • Uğultulu Tepeler, Emily Bronte, Roman 7. Hangi düşünürün sözü tamamen gerçek anlam- • Bir İmparatorluk Çökerken, Cahit Uçuk, Anı lı sözcüklerden meydana gelmiştir? • Doğruyu Söylemek, Michel Foucault, Felsefe • Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği, Milan Kundera, A) Ben şansa inanırım, ne kadar sıkı çalışırsam şansımın o kadar arttığını görüyorum. Roman T. Jefferson Buna göre isminde mecaz anlam bulunan bir ki- B) Neden iki kulağımıza karşılık bir dilimiz var? tabı almak isteyen okurun alacağı kitabın kün- Çok dinleyelim de az konuşalım diye. yesi aşağıdakilerden hangisi olabilir? Diogenes A) 300 B) 400 C) Çalışmak, uçup giden bir alışkanlıktır; bırak- ması kolay, yeniden başlaması zor bir alış- Bro Uçu kanlıktır. V. Hugo Roman Anı D) Sevilmemek acı bir şeydir ama sevememek C) 400 D) 200 daha da acıdır. Fou Kun M. Unamuno Felsefe Roman 9. Sarp, okuduğu kitapta kendisi için anlam ifade eden cümleleri şöyle not almıştır: sf 71: onun ölçülü konuşmalarını hep takdir ettik. sf 42: Zihninizde kötülüğün yeşermesine izin vermeyin. sf 19: Sizi kıskananlar olacaktır, oralı bile olmayın. sf 34: Biriktirdiğiniz parayı kolayca harcamışsınız. sf 49: Bu kitabı her gün açmak isteyeceksiniz. Buna göre Sarp'ın notları mecaz ve gerçek anlamlı sözcüklere ve sayfa numarasına göre sıralandığında hangi sıralama doğru olur? A) Mecaz, mecaz, gerçek, mecaz, gerçek B) Gerçek, mecaz, gerçek, mecaz, gerçek C) Mecaz, gerçek, gerçek, mecaz, gerçek D) Mecaz, gerçek, mecaz, gerçek, mecaz 10 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Sözcükler Arası Anlam İlişkileri Sesteş (Eş sesli) Sözcükler Yazýlýþlarý ve okunuþlarý bütünüyle ayný olduðu hâlde anlamlarý farklý olan sözcüklerdir. Bunlarýn ayný seslerden oluþmasý yalnýzca birer rastlantýdýr. Örnekler: yaz: mevsim ocak: bir ay adý yüz: sayý adý yaz: yazmak eyleminin emir kipi ikinci kiþi tekil biçimi ocak: ateþ yakýlan yer yüz: baþýn bir bölümü ➤ Bazı ünlülerinde düzeltme işareti (^) bulunduran sözcükler düzeltme işareti bulundurmayan sözcüklerle sesteþ deðildir: hala - hâlâ kar - kâr dahi - dâhi adet - âdet yar - yâr alem - âlem ➤ Yazýlışlarý ayrý, okunuþlarý ayný olan kimi sözcükler vardýr; bunlar da sesteþ deðildir: grup (öbek, topluluk) - gurup (günbatýmý vakti) hak etmek (hak kazanmak) - hakketmek (taşı işlemek) tabii (doğal) - tabi (evet) vb. ➤ Ayný kökten türediði halde bazen ad, bazen de eylem olarak kullanýlan kökteþ sözcükler sesteþ deðildir: boya- Eline bulaşan pembe bir boyaydı. (isim) Çocuk odasını pembeye boyadı. (fiil) Uyarı Mecaz anlamlý sözcüklerin eþ seslisi yoktur: Soğuk davranış / soğuk hava sesteş değil Örnek 10 Cümleler • Kadın, oğluna yaramaz küçük arı hikâyesini anlattı. • Dengesini kaybeden çocuk aniden yere düştü. • Elindeki satırı mutfak dolabına bıraktı. • El sözüne inanıp sakın dostunun gönlünü kırma, dedi. Bu cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin eş seslilerinin sözlük anlamları aşağıda verilmiştir. Sözlük Anlamı • İçinde yabancı şeyler bulunmayan, katışıksız, katkısız • Uyurken zihinde beliren olayların, düşüncelerin bütünü • Bir sayfa üzerinde yan yana gelen kelimelerden oluşan ve alt alta sıralanmış her bir dizi • Yakınların dışında kalan kimse, yabancı Buna göre altı çizili sözcüklerden hangisinin eş seslisinin sözlük anlamı verilmemiştir? A) arı B) düş C) satır D) el Çözüm 10 “El” sözcüğü cümlede “yakınların dışında kalan, yabancı” anlamında kullanılmıştır. Oysa “el” sözcüğünün sesteşinin sözlük anlamı “kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan, tutmaya ve iş yapmaya yarayan bölümü” şeklindedir. Dola- yısıyla cevap D seçeneğidir. Cevap D Türkçe 11

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler Yazýlýþlarý ve okunuþlarý ayrý, anlamlarý ayný olan sözcüklerdir. Ayný kavramý dile getiren bu söz- cükler arasýnda anlam farklýlýðý yoktur, birebir ayný kavramý karþýlamaktadýrlar. Örnekler: ulus - millet yýl - sene okul - mektep cevap - yanýt aný - hatýra öðrenci - talebe misafir - konuk doða - tabiat al - kýrmýzý dize - mýsra siyah - kara yurt - vatan Uyarı • Eþ anlamlý sözcükler, ayný kavramý karþýladýklarýndan birbirlerinin yerine kullanýlabilir. Ancak kalýplaþmýþ ve yer- leþmiþ ya da mecaz anlamlı sözcüklerde bu, her zaman mümkün deðildir. “Alným ak.” ifadesinde “ak” sözcüðü yerine eþ anlamlýsý olan “beyaz” sözcüðü getirilemez. “Kara gün dostu” veya “kara haber” ifadelerinde de “kara” sözcüðü yerine “siyah” sözcüðü getirilemez. • Tek baþlarýna eþ anlamlý gibi görünen sözcükler cümle içerisindeki kullanýmlarýnda her zaman birbirlerinin yerini tutmayabilirler. Bir sözcüðün eþ anlamlýsý kullanýldýðý cümleye göre deðiþir. Örnek 11 Gönül ehli, iyi bir kişi, boyunca bir ev yaptırdı. Birisi ona dedi ki “Gücün var, bundan daha iyi bir ev yaptırsan olmaz mı?” Ev sahibi şöyle cevap verdi, “Yüksek köşk, saray yaptırmaktan ne çıkar? Bırakıp gitmek için bu kâfidir. Oğlum, sel yolunda ev yapma. Böyle yerde yapılan bina daima yıkılagelmiştir. Kervan halkının yolda saray, ev yaptırması ak- la uygun değildir. Seçeneklerdeki cümlelerden hangisinde yukarıdaki metinde kullanılan sözcüklerden herhangi birinin eş an- lamlısı kullanılmamıştır? A) Ey ahali! Duyduk duymadık demeyin! B) Geçen sene bu konutlar arasında çekiliş yapıldı. C) Kuvvetin varken koşturmaya bak sen. D) Köşkten çıktık ve bahçenin her noktasını uzun uzun dolaştık. Çözüm 11 “Halk” sözcüğünün eş anlamlısı olan “ahali” sözcüğü A seçeneğinde, “ev” sözcüğünün eş anlamlısı olan “konut” söz- cüğü B seçeneğinde, “güç” sözcüğünün eş anlamlısı olan “kuvvet” sözcüğü C seçeneğinde kullanılmıştır. D seçene- ğindeki cümlede bulunan sözcüklerden herhangi birinin eş anlamlısı verilen metinde yoktur. Cevap D 12 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler Farklý köklerden gelen ve anlamca birbirinin karþýtý olan sözcüklerdir. Örnekler: güzel - çirkin eski - yeni iyi - kötü inmek - çýkmak aþaðý - yukarý... uzak - yakýn Uyarı Bir sözcüğün zıt anlamısıyla olumsuzu birbiriyle karıştırılmamalıdır: Gitmek - gitmemek, aðlamak - aðlamamak sözcükleri karþýtlýk oluþturmaz. Gitmek - gelmek, aðlamak - gülmek sözcükleri karþýt anlamlıdır. ➤ Her sözcüðün karþýt anlamlýsý yoktur: Duvar, masa, saat, pencere... ➤ Bir sözcüðün karþýt anlamlýsý, kullanýldýðý cümleye göre deðiþir: “Camlarda koyu renkli perdeler vardı.” “Açık renkler daha çok hoşuma gidiyor.” Bu cümlelerde geçen “koyu” ve “açık” sözcükleri gerçek anlamlarýnda kullanýldýðý için zýt anlamlýdýr. “Yemeğin kıvamı biraz koyu olmuş.” cümlesinde geçen “koyu” sözcüðünün zýt (karþýt) anlamlýsý ise “açık” olamaz. Çünkü sözcük bu cümlede “sulu” sözcüğünün karşıtı olarak kullanýlmýþtýr. Örnek 12 Erhan : Bir beyaz düş gördüm gece Dedemin odun kokan evinde Efe : Bir destandır Çanakkale Kucağına oturmuşum ninemin Yer üstündekilerin değil de Oyuncağım halamın elinde Altındakilerindir en çok Gösterişsiz, kefensiz erlere Ada : Kırmızı boyalı oyuncak evim Berk : Düştü gökten bir bacaksız peri Umudumun etrafına çitler çektim Elinde sopası bir ileri bir geri Hani hiç kopmayacaktı salıncak Düş satarmış kimsesizlere Uçan balonlardan vazgeçtim Ayağına alıp salladı beni Çocuklardan hangi ikisinin þiirinde zýt anlamlý sözcükler bir arada kullanýlmýþtýr? A) Efe - Ada B) Ada - Berk C) Efe - Berk D) Erhan - Berk Çözüm 12 Cevap C 13 Efe’nin þiirinde “alt-üst”, Berk’in þiirinde “ileri-geri” sözcükleri zýt anlamlýdýr. Türkçe

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler Ortak özellikleri olan varlýklarý, kavramlarý karþýlayan sözcükler genel anlamlýdýr. Varlýklarý, kav- ramlarý tek tek düþündüren, tek bir varlýðý karşılayan sözcükler ise özel anlamlýdýr. Sözcüklerin herhangi bir biçimde birbirini kapsamasý, birbirinin içinde düþünülmesi genel ve özel anlamý oluþ- turur. Genel ve özel anlamlýlýk göreceli (deðiþken) kavramlardýr. Bir sözcüðe göre genel anlamlý olan bir sözcük, diðerine göre özel anlam taþýyabilir: “Varlýk → Canlý → Bitki → Çiçek → Papatya” sýralamasýnda “çiçek” sözcüðü “bitki” sözcüðüne gö- re özel, “papatya” sözcüðüne göre genel anlamlýdýr. Kitap hayal dünyamızın merkezidir. Cümlelerindeki “kitap” sözcüğü ilk cümlede genel, Kitabını yere düşürdü. ikinci cümlede özel anlamlıdır. Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler Sayýlabilen, ölçülebilen, çoðalýp azalabilen bir durumu bildiren sözcükler nicel anlamlý sözcükler- dir: geniş bir bavul, uzun yol, ağır çanta... Bir kavramýn, nesnenin ölçülemeyen, sayýlamayan özelliklerini; nasýl olduðunu bildiren sözcükler nitel anlamlý sözcüklerdir: güzel ev, faydalı yemek, iyi insan... Nicel ve nitel anlamlýlýk kavramlarý da genel-özel anlam gibi görecelidir: “Hafif kutularý bana taþýttý.” cümlesinde “hafif” sözcüðü nicel anlamlýdýr. “Hafif hareketleri ona yakýþtýramýyorum.” cümlesinde “hafif” sözcüðü nitel anlamlýdýr. Örnek 13 Örnek 14 Zeka Küpü İlköğretim Okulu Varlık Beşiktaş Canlı Avrupa Balık Dünya Lüfer CİnaEsnraklıEnefke Edebiyat Zeka Küpü Yayınları Düzyazı türleri Düşünce yazıları Makale Yukarýdaki þekillerin hangisinde genelden özele bir net 500 gram sýralama yoktur? Şimdi, A) Kare B) Daire 500 C) Üçgen D) Dikdörtgen gramlık ve 250 Çözüm 13 gramlık kutularda Karenin içindeki sýralama özelden genele yapýlmýþtýr. En özel varlýk Zeka Küpü Ýlköðretim Okulu, en genel var- Verilen afişte kaç nicel anlamlı kaç sözcük kullanıl- lýk ise Dünya’dýr. mıştır? Cevap A A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 14 Çözüm 14 Afiş incelendiğinde “gram”sözcüğünün nicel anlamlı ol- duğu ve afişte 2 kez kullanıldığı görülecektir. Cevap B 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Soyut ve Somut Anlamlı Sözcükler Beþ duyu organýmýzdan biri ya da birkaçýyla algýlayabildiðimiz kavramlarý anlatan sözcükler so- mut anlamlý sözcüklerdir: masa, kalem, soðuk, tatlý, ses... Duyu organlarýmýzla algýlayamadýðýmýz kavramlarý anlatan sözcükler soyut anlamlý sözcüklerdir: heyecan, sevgi, endiþe, korku, özlem... Uyarı Bir sözcük yeni anlamlar (terim anlam ve mecaz anlam) kazanýrken niteliðinde deðiþiklikler olabilir. Örneğin; soyut an- lamlý bir sözcük somut anlamlý, nicel anlamlý bir sözcük nitel anlamlý, özel anlamlý bir sözcük genel anlamlý olarak kul- lanýlabilir. Sözcüðün niteliðinin, kullanýldýðý cümleye göre deðiþebileceði unutulmamalýdýr. Güzel sözleri ile beni çok etkiledi. (soyut) Güzel, çeþme baþýna gitmiþ. (somut) Örnek 15 Örnek 16 Son isteğin nedir? Oyun oynayan 4 arkadaş kendilerine verilen kelimeleri 1 yalnızca somut anlamlı sözcüklerle anlatacaklardır. Sorusu Kelime Anlatıldığı Cümleler Çok çok kolaydır. Hikmet ? Öğrencileri vardır. 2 Onları geleceğe hazırlar. İlk istediğin nedir? Sınav yapar. Sorusundan İpek ? Beyaz renk olur. 3 Sütten elde edilir. Çünkü o soruyu Kahvaltıda yenir. Kimse kimseye soramadı Korkusundan. Zeka Küpü Yayınları Emre ? Her gün yayımlanır. Fotoğraflar kullanılır. 4 Sayfaları incedir. Özdemir Asaf’ýn “Kelebek” adlý þiirinde geçen altý çi- Buse ? İçerisine kitap konur. zili sözcüklerle ilgili aþaðýdakilerden hangisi yan- Farklı boyutları vardır. lýþtýr? Ev, okul ve ofislerde bulunur. A) 1. sözcük soyut anlamlýdýr. Buna göre hangi sözcüğün anlatımında yanlışlık ya- B) 2. sözcük somut anlamlýdýr. pılmıştır? C) 3. sözcük gerçek anlamlýdýr. D) 4. sözcük soyut anlamlýdýr. A) Gazete B) Peynir C) Kitaplık D) Öğretmen Çözüm 15 Çözüm 16 2 numaralı sözcük soyut anlamlı olduğundan B seçene- ğindeki yorum yanlıştır. Çocuklar kelimeleri yalnızca somut anlamlı sözcüklerle anlatmak zorundadır. Ancak “öğretmen” sözcüğünü an- Cevap B latan Hikmet, cümlelerinin birinde soyut anlamlı olan “ge- lecek” sözcüğünü kullanmış ve yanlışlık yapmıştır. Türkçe Cevap D 15

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Yansıma Sözcükler Doğadaki bazı seslerin taklidiyle oluşup dile yerleşmişlerdir. Yapým ekleriyle türetilebilen, kimi za- man ikileme biçiminde kullanýlabilen sözcüklerdir: çat, pat, þangýr, me, hav, þýr, mýr, cýz, hor, kýrt, cart, kütür... çatýrdamak, melemek, þangýrtý, havlayan, þýrýltý, cýzýrtý, cýzýrdamak... Uyarı Bir sözcüðün yansýma olabilmesi için kökünün bir ses taklidi olmasý gerekir. O yüzden “kişnemek, ötmek, pırıltı” gibi sözcükler yansıma değildir. Örnek 17 Oktay Rifat’ýn “Deniz ve Balýkçý” þiirinde geçen altý çizili sözcüklerle ay- Sesi hiç çıkmıyordu denizin, nı anlam özelliğine sahip bir sözcük aþaðýdaki cümlelerin hangisinde Bugün mırıldanıyor. vardýr? Yarın homurtuyla köpürebilir. Oysa yalnız yaşayan balıkçı A) Kardeşini daha da kızdırıyordu. Engine bakıyor arada bir B) Kuşlar ağacın dallarında ötüşüyordu. Konuşmadan duruyor günlerce C) Gözlerinde kimsenin bilmediði yýldýzlar ýþýldýyor. D) Gök gürlemesiyle çocuklar yerinden fırladı. Çözüm 17 Verilen şiirde altı çizili sözcükler yansıma sözcüklerdir. D seçeneğindeki “gürlemek” sözcüğünün kökü olan “gür” de bir yansıma sözcüktür. Cevap D Birbirini Çağrıştıran Sözcükler Bir sözcüðün anlamý veya görevi dolayýsýyla baþka sözcükleri düþündürmesi, çaðrýþtýrmasýdýr. Çiçek denildiğinde gül, menekşe vb. sözcüklerin Kış denildiğinde kar, soğuk vb. sözcüklerin akla gelmesi gibi... Örnek 18 bilim duygu makale arzu his gözlem Yan tarafta “bilim” sözcüğünden başlanıp bu sözcüğün çağrıştırdı- araştırma kanıt ğı sözcükler takip edilerek bir akıllı telefonun ekran kilidi oluşturu- kısmet deney rastlantı sonuç lacaktır. D) Buna göre aşağıdaki şekillerden hangisi oluşturulan ekran ki- lidi olabilir? A) B) C) Çözüm 18 Bilim sözcüğünün çağrıştırdığı sözcükler sırayla “araştırma, deney, kanıt, makale, gözlem ve sonuç”tur. Bu sözcükler takip edildiğinde oluşan şekil D seçeneğinde verilmiştir. Cevap D 16 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 3 TEST 1102 1. \"Şiir; yeni yollar, yeni söyleyişler, yeni imgeler, yeni 3. Baygınlığım ne kadar devam etti bilmiyorum. Kendi- dize kuruluşları, yeni biçimler denemek anlamına I gelir. Yenilik hiç kuşkusuz yalnız, biçimde ya da şi- me geldiğimde başımda annemle ablam vardı. Sürek- irin tekniğinde kalmaz, içeriği de etkiler. Hem şiirin li bileklerime kolonya döküyor ve alnımı, şakaklarını içeriği ve biçimi ayrılmaz bir ikilidir.\" II ovuyorlardı. Elimi başıma değdirmek istediğimde  Haydar Ergülen III kolumu oynatamadığımı fark ettim. Annem sürekli: I. şekil “Bu iş böyle gitmez.” diye söyleniyordu. IV II. şüphesiz Metinde geçen altı çizili sözcüklerden hangile- III. konu rinin yerine “sürmek” sözcüğü getirilebilir? IV. sadece A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) I, II, III ve IV V. yazmak VI. yöntem Numaralanmış kelimelerden hangileri metinde yer alan altı çizili kelimelerden herhangi birinin eş anlamlısı olabilir? A) I, III ve VI B) II, IV ve V C) III, V ve VI D) I, II, IV ve VI 2. 4. +¼O\\D Aslan Zeka Küpü Yayınları .ñ]ODUEXJ¼QPXWIDNWDQ§ñNDPDGñP VDUñELUEH]OHGLSN¶ğHWHPL]OLN\\DSWñP Kartal %DğDN Serçe %HQGHVDEDKWDQEHULKL§RWXUPDGñP ‡RN\\RUXOGXP Geyik 'LOHN Fare ðğOHULPLG¼QELWLUGLßLPL§LQEXJ¼QNH\\LI §D\\ñL§L\\RUXPNLWDSRNX\\RUXP Kelebek Karınca Kertenkele 6RQJ¼O Ağaç +D\\GLLğOHULQLELWLUHQOHUEDQDNDKYH\\H Ot JHOVLQ Verilen besin zinciri şemasındaki canlılar aşağıdaki numaralanmış sözcüklere göre gruplandırılacaktır. Yukarıdaki mesajlaşmada bulunan sözcüklerden ba- zılarının eş seslisi cümle içerisinde kullanılacaktır. I. Otçul Buna göre hangi cümle istenilen duruma örnek II. Etçil oluşturmaz? III. Sürüngen IV. Kemirgen A) Kapının önündeki kovanın içi çok kirli görünüyor. V. Bitki B) Sürekli aynı şeyleri tekrarlamaktan bezdim artık. C) Ben bir daha seninle onun arasında kalmak is- Verilenlere göre numaralanmış sözcüklerden hangileri sadece bir varlık için genel anlamlı söz- temiyorum. cük olabilir? D) Hakkında söylenenleri duyunca arkadaşına çok A) I ve V B) I, III ve IV kızdı. C) III ve IV D) II, III ve V 17 Türkçe

3 PEKİŞTİRME TESTİ 5. İnsanın durulduğu zamanlar da olur, yorulduğu zamanlar da. Ama ömrü tüketen kırıldığı zamanlardır. TEST 6. yazar Zeka Küpü Yayınları rakip yarış 1 roman 2 mücadele tip davranış psikoloji tedavi 3 Yukarıda, ortadaki üçgenlerde yer alan kavramla- rın çağrıştırdığı sözcüklerden ikisi verilmiştir. Yunus Emre Buna göre numaralanmış yerlere sırasıyla han- gi sözcükler getirilebilir? Yukarıdaki sözde aşağıdaki sözcüklerden han- gisinin eş anlamlısı yoktur? 123 A) kazanmak konu düğüm B) kazanmak konu sendrom A) vakit B) bitirmek C) başarı kahraman düzen C) yok olmak D) fakat D) başarı sayfa somut 7. Altın sarısı saçları vücudunun yarısına kadar uzanan ay yüz- lü bir güzelin yosun yeşili gözlerle kendine baktığını görünce Nicel - nitel anlamlı sözcükler ne yapacağını şaşırmış. Günleri haftalar, haftaları aylar kovalamış ve geçen her gün Soyut - somut anlamlı sözcükler adamın yüreğindeki ateşi büyütüp aşka çevirmiş. Aşk ateşi dayanılmaz bir hâl almış zamanla. Masal, duyulan ama ne yazık ki pek bilinmeyen ya da gerek- Terim - zıt anlamlı sözcükler tiği biçimde tanınmayan bir türdür. Elmanın sadece kırmızı tarafının zehirlemesi, camdan papuç- Eş sesli - eş anlamlı sözcükler lar ve perilerin kuğu bakışları masalların vazgeçilmezleridir. Yukarıda kar kristalleriyle belirtilmiş metinler sırasıyla karşılarında verilen anlam özelliklerine sahip sözcükleri içe- rAis)inde bulunduracaktır. B) A) B) BsAAiu))onlauşgtöurreabyialinrl?ışlık yapılmBBay)) an metinlerin kar kristalleri kullanıldığında aşağıdaki kar tanelerinden hangi- A) B) C) D) C) D) C) D) C) D) C) D) 18 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Anlam Olayları Her sözcüðün baþlangýçta tek anlamý, tek ses ve yapýsý vardýr. Zamanla sözcüðün yapýsýnda ve anlamýnda deðiþiklikler olur. Sözcükler yeni anlamlar kazanýr, anlam deðiþmelerine uðrar. Böyle- ce dilimiz hem biçim hem de kavram açýsýndan zenginleþir. Deyim Aktarması (İstiare) Sözcüðün, benzetme amacýyla baþka bir sözcüðün yerine kullanýlmasýdýr. Ýki varlýk veya kavram arasýnda benzerlik iliþkisi kurularak biri için kullanýlan sözcük, diðerine aktarýlýr. Bu; doðadan in- sana, insandan doðaya, duyudan duyuya aktarma yapýlarak soyut bir durumu somutlaþtýrmak amacýyla somut anlamlý sözcüklerden yararlanýlarak vb. yollarla yapýlabilir: Ýnsandan doðaya: İnsana özgü kavramlarýn insan dýþýn- Duyular arasý: Bir duyuyla ilgili kavramýn diðer bir du- daki varlýklar için kullanýlmasýdýr: Þiþenin aðzý, kel tepe- yu için kullanýlmasýdýr: Keskin söz, tatlı söz... ler, hasta deniz, sokaðýn baþý, kör kuyu... Doðadan insana: İnsan dýþýndaki kav- Deyim Somutlama - Soyutlama: Somutlama; soyut, anlatýl- ramlar için kullanýlan sözcükleri, insanýn Aktarması masý güç gibi görünen duygularýn, düþüncelerin somut niteliklerini ve davranýþlarýný anlatmak anlamlý kavramlarla, sözcüklerle anlatýlmasýdýr. Örneğin için kullanmaktýr: Sert öðretmen, yu- “Bu çorbaya sevgimi kattım.” cümlesinde “sevgi” sözcü- muþak baba, tatlý çocuk... ğü bir baharat çeşidi olarak düşünülmüş. Soyutlama da somutlamanın tam tersi bir özelliğe sahiptir yani somut Doğadan Doğaya: Doğada var olan bir özelliğin doğa- olan bir şeyi ya da durumu soyut kavramlarla anlatmak- daki başka bir varlıkla kullanılmasıdır: Dağlar dalgala- tır. Örneğin “Yürekli bir genç” ifadesinde “yürekli” söz- nıyor. Rüzgâr uludu sabaha kadar. cüğü soyut bir kavram olan cesaret için kullanılmıştır. Örnek 19 I II III IV Numaralanmış görsellerin hangisinde doğadan doğaya aktarma yapılmıştır? A) I  B) II  C) III  D) IV Çözüm 19 Verilen görseller incelendiğinde I ve IV’te doğadaki varlıklar insan gibi düşünülerek insandan doğaya aktarma yapıl- mıştır. Bu görseller için “elbiselerini giyinmiş turp veya kaplan” dediğimizde turp ve kaplanı insan gibi düşünmüş olu- ruz. III. görselde insanın kafası limon gibi düşünülerek doğadan insana bir aktarım vardır. II. görselde bir müzik alet- lerinin bazı bölümleri portakal dilimlerine benzetilmiş, doğadaki bir varlıktan diğer bir varlığa aktarma yapılmıştır. Cevap B Türkçe 19

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Ad Aktarması (Mecâz-ı Mürsel) Benzetme amacý güdülmeden, bir sözcüðün gerçek anlamý dýþýnda baþka bir sözcüðün yerine kullanýlmasýna ad aktarmasý (mecâz-ý mürsel) veya düz deðiþmece denir. Ad aktarmasında söz- cük karşıladığı kavramın dışında başka bir kavramı ifade eder. Bu anlam olayında sözcük ben- zerlik dışında bazı anlam ilgileriyle başka bir sözcüğün yerine kullanılır. a) Parça - Bütün İlgisi b) İç - Dış İlgisi Bir varlığın bütünü söylenerek ondaki bir Bir varlığın içindekini söyleyip dışını ya parça veya bunun tam tersi kastedilir. da dışındakini söyleyip içindekini kastet- mektir. Örnek: Örnek: “Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilâl” dizesinde hilâl (parça) sözcüğüyle “Sobayı yak da ısınalım.” cümlesinde so- bayrağımız (bütün) kastedilmiştir. bayı (dış) yakmak ifadesiyle sobanın için- deki yakacak odun (iç) vb. kastedilmiştir. El ayak çekilince ortalık sakinleşti. Bu cüm- lede “el ve ayak” (parça) söylenerek in- “Her ihtimale karşı arabanın deposunu sanlar (bütün) kastedilmiştir. boşaltmışlar.” cümlesinde depo (dış) söz- cüğü ile, deponun içindeki benzin (iç) Ad kastedilmiştir. Aktarması c) Sanatçı - Eser İlgisi d) Yer/Yön - Kişi/Topluluk İlgisi Sanatçının ismi söylenip eseri kastedi- “Erzurum bu olaya tepki gösterdi.” cüm- lir. lesinde Erzurum (yer) kelimesi ile, kas- tedilen Erzurum halkıdır (kişi). Örnek: Örnek: “Bu yaz Tanpınar’ı ve Akif’i zevkle oku- dum.” cümlesinde “Tanpınar’ı ve Akif’i” “Batı’nın bu olaya tepkisi merak ediliyor.” (sanatçı) okumaktan kastedilen bu sa- cümlesinde Batı (yön) ile, kastedilen Ba- natçılara ait kitapları (eser) okumaktır. tılı devlet ve toplumlardır (kişi, halk). Örnek 20 • “Usta kalem, yeni kitabıyla okurlarını sevindirdi.” cümlesinde .............. ( ) sözcüğüyle .............. ( ) kastedilmiştir. • “Akşam seni cepten ararım.” cümlesinde .............. ( ) sözcüğüyle .............. ( ) kastedilmiştir. • “Sanki bir çift göz beni izliyordu.” cümlesinde .............. ( ) sözcüğüyle .............. ( ) kastedilmiştir. Ad aktarmasında parça - bütün ilgisini yukarıdaki cümlelerle örnekleyen bir kişi verilen boşluklara sırasıyla hangi kelimeleri getirmelidir? A) kalem - parça, yazar - bütün / cep - parça, cep telefonu - bütün / göz - parça, insan - bütün B) usta - parça, yazar - bütün / cep - parça, cep telefonu - bütün / göz - parça, insan - bütün C) kalem - bütün, yazar - parça / cep - bütün, cep telefonu - parça / göz - bütün, insan - parça D) usta - bütün, yazar - parça / cep - bütün, cep telefonu - parça / göz - bütün, insan - parça Çözüm 20 Verilen ilk cümlede “kalem”, ikinci cümlede “cep”, üçüncü cümlede “göz” sözcükleri ile bütüne ait bir “parça” verilmiş ve sırasıyla “yazar”, “cep telefonu”, “insan” olan “bütün” kastedilmiştir. Cevap A 20 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Dolaylama Bir sözcükle anlatılabilecek kavram ve varlýklarý, genellikle anlatýmý güzelleştirmek amacıyla, bir- den çok sözcükle anlatmaktır. Bir sözcük grubunun dolaylama olabilmesi için yaygınlaşmış olma- sı gerekir: Yavru vatan Kýbrýs Türkiye’nin kalbi Ankara File bekçisi Kaleci Bacasýz sanayi Turizm Beyaz altýn Pamuk Altýn boynuz Haliç Kara elmas Kömür Beyaz perde Sinema Derya kuzusu Balýk Ege’nin incisi Ýzmir Meþin yuvarlak Futbol topu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk Örnek 21 123 45 Taş kömürü Pamuk Mars Hamsi Ay 6 8 9 7 A Milli Sezen Aksu Haliç Zeytin dalı Basketbol Takımı D) 5 Yukarıdaki görsellerden kaçı dolaylama biçiminde ifade edilemez? A) 2  B) 3  C) 4  Çözüm 21 1 Kara elmas, 2 beyaz altın, 3 kızıl gezegen, 4 derya kuzusu, 6 12 dev adam, 7 minik serçe, 8 altın boynuz gibi ifadeler- le adlandırıldığı için bunlarda dolaylama vardır. Fakat 5 ve 9 numaralı görseller için herhangi bir dolaylama yoktur. Cevap A Türkçe 21

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Söz Öbeklerinde Anlam Birden çok sözcüðün yan yana gelmesiyle oluþan fakat bir kavramý karþýlayan anlamlý dil birlikle- rine söz öbeði denir. Söz öbeðini oluþturan sözcükler gerçek ya da mecaz anlamlarý ile kullanýlabilir. Bazý deyimler dýþýnda söz öbekleri yargý bildirmez, soyut ya da somut bir kavramý dile getirir. Söz öbeklerinin baþlýcalarý; ikilemeler, deyimler ve sözcük gruplarý (tamlamalar, fiilimsi gruplarý, edat gruplarý, baðlama gruplarý)dýr. İkilemeler Anlatýmý etkili kýlmak, kavramý zenginleþtirmek ve çeþitli anlam ilgileri kurmak amacýyla ayný söz- cüðün veya yakýn anlamlý, karþýt anlamlý, anlamsýz iki sözcüðün yan yana getirilmesiyle oluþturu- lan söz öbeðine “ikileme” denir. Ýkilemeler hem anlamca hem de görevce tek sözcük gibi kullaný- lan kalýplaþmýþ sözlerdir. Her sözcük türü ile ikileme yapýlabilir. Ýkilemeler, genel kuruluþlarý ayný olmak üzere anlamsal kuruluþlarýna göre deðiþik- likler gösterir: a) Ayný sözcüðün tekrarlan- b) Eþ anlamlý (anlamdaþ) veya c) Karþýt anlamlý sözcüklerle masýyla oluþan ikilemeler: yakýn anlamlý sözcüklerle yapý- yapýlan ikilemeler: lan ikilemeler: ev ev, sýra sýra, koþa koþa, ya- gece gündüz, iyi kötü, iniþli vaþ yavaþ, hýzlý hýzlý, uzun Eş anlamlı: mal mülk, ses seda, çýkýþlý, az çok, dost düþman, gi- uzun, serin serin, aðýr aðýr, ça- zarar ziyan de gele, ileri geri, aþaðý yukarý, buk çabuk... sabah akþam... Yakın anlamlı: ağır aksak, delik deşik, akıl fikir, güle oynaya d) Anlamsýz iki sözcüðün kul- e) Biri anlamlý diðeri anlamsýz iki f) Birinci sözcüðün baþýna “m” lanýlmasýyla oluþan ikileme- sözcükten oluþan ikilemeler: harfini getirdikten sonra ikin- ler: ci sözcük olarak kullanma eðri büðrü, boy pos, ufak tefek, yoluyla yapýlan ikilemeler: ývýr zývýr, mýrýn kýrýn, palas pan- çerden çöpten, incik boncuk, yýrtýk dýras, eften püften, eciþ bücüþ, pýrtýk... ev mev, adam madam, ders abur cubur... mers, para mara, çocuk mocuk... g) Bir eylemin olumlu - olumsuz h) Yansýma sözcüklerle yapýlan iki- ý) Aralarýnda çeþitli anlam iliþ- biçimlerinin kullanýlmasýyla lemeler: kileri bulunan sözcüklerin oluþan ikilemeler: yan yana kullanýlmasýyla horul horul, þýrýl þýrýl, çat pat, ça- oluþan ikilemeler: bilir bilmez, duyar duymaz, olur tur çutur, výz výz, cik cik, gürül gü- olmaz, gider gitmez... rül, mýr mýr... saçý baþý (daðýnýk), aðzý dili (ol- mamak), göz kulak (olmak), tasý taraðý (toplamak)... Uyarı • Ýkilemeyi oluþturan sözcüklerden birisi veya ikisi ayný ya da farklý çekim ekleri olabilir: gide gele, sorup soruþturup, alt alta, art arda, sýcaðý sýcaðýna... • Ýkilemeyi oluþturan sözcüklerin arasýna bazý sözcükler girebilir: etkili mi etkili, kötü ama ne kötü, baðýr da baðýr... • Ýkilemeler ayrý yazýlýr ve aralarýna hiçbir noktalama iþareti konulmaz. 22 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Örnek 22 A ıvır E bücüş B palas F kırın C mırın G zıvır D eciş H pandıras Yukarıdaki sözcüklerle dilimizde kullanılan dört ikileme oluşturunuz. Bu ikilemelerin anlamlarını aşağıdaki bölümlerden seçiniz. ● Her yeri çarpık, çirkin bir biçim almış olan ★ Bir isteği karşılamada isteksiz davranmak ♥ İşe yaramaz, gereksiz, küçük, önemsiz ▲ Derlenip toparlanmaya olanak verilmeden, yaka paça Oluşturulan ikilemeler ve bunların anlamları hangi seçenekte doğru eşleştirilmiştir? A) A - G → ●  B) B - H → ♥  C) C - F → ★  D) D - E → ▲ Çözüm 22 Seçenekler incelendiğinde “mırın kırın” ikilemesi “bir isteği karşılamada isteksiz davranmak” anlamına gelir. Doğru eş- leştirme C - F → ★ şeklinde olur. Cevap C Örnek 23 ufak tefek iyi kötü yavaş yavaş eğri büğrü pırıl pırıl olur olmaz doğru dürüst abur cubur çat pat Verilen tabloda oluşumları bakımından eşleşebilen ikilemeler aynı sembolle gösterilecek, bunun dışında kalan ikile- meler ise “ ” sembolüyle belirtilecektir. Buna göre “ ” sembolünün gelebileceği yerler hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) B) C) D) Çözüm 23 “Ufak tefek” ve “eğri büğrü” sözcükleri bir anlamlı bir anlamsız kelimelerin yan yana gelmesiyle “pırıl pırıl” ve “yavaş yavaş” sözcükleri aynı sözcüklerin tekrarıyla oluştukları için kendi aralarında gruplanırlar. “İyi kötü” zıt anlamlı sözcük- lerin, “doğru dürüst” yakın anlamlı sözcüklerin, “abur cubur” anlamsız sözcüklerin, “olur olmaz” olumlu ve olumsuz söz- cüklerin, “çat pat” yansıma sözcüklerin yan yana gelmesiyle oluşmuştur. Gruplandıkları başka ikilemeler olmadığı için bunların bulunduğu yere “ ” işareti getirilir. Cevap B Türkçe 23

Sözcükte Anlam 1. Bölüm Deyimler Bir durumu, kavramý, olayý, davranýþý ya da duyguyu etkili bir þekilde anlatan; en az iki sözcük- ten oluþup genellikle mecaz anlam kazanarak gerçek anlamlarýnýn dýþýnda kullanýlan kalýplaþmýþ söz öbeklerine deyim denir. • Genel kural niteliði taþýmayan sözlerdir. (Bu yönüyle atasözlerinden ayrýlýr.) Özel durumlarda anlatýmý renklendir- mek, canlandýrmak, somutlamak, zenginleþtirmek vb. amaçlarla kullanýlýr. • Kalýplaþmýþ sözlerdir. Sözcükleri, baþka sözcüklerle eþ anlamlý bile olsa deðiþtirilemez: Atý alan Üsküdar’ý geçti. (Atý alan Pendik’i geçti.) Çamur at, izi kalsýn. (Çamur at, leke kalsýn.) • Deyimi oluþturan sözcüklerin yerleri deðiþtirilemez. Deyimlerin yapýsýnýn deðiþtirilmesi anlatým bozukluðuna yol açar: Gözü arkada kalmak (Arkada gözü kalmak) Kirli çamaþýrlarýný ortaya dökmek (Ortaya kirli çamaþýrlarýný dökmek) • Deyimi oluþturan sözcüklerin cümlede tek baþýna bir anlamý ve görevi yoktur; deyimdeki sözcüklerin oluþturduðu kalýbýn bir anlamý ve görevi vardýr. • Kimi deyimler mecaz anlam taþýmaz: Çoðu gitti, azý kaldý. Göz göze gelmek. Hem suçlu hem güçlü. Ýsmi var, cismi yok. Uyarı Bir sözcüðün deyim içinde yer alýp almadýðýný ya da deyimleþip deyimleþmediðini anlamak için sözcüðün mecaz an- lam kazanýp kazanmadýðýna ve baþka sözcüklerle kalýplaþýp kalýplaþmadýðýna bakmak gerekir. Etkinlik Deyimler a. etle tırnak gibi Deyim Bulmaca b. can atıyordu Aþaðýdaki cümlelerde boþ býrakýlan yerleri uygun deyimlerle doldurunuz. c. dut yemiş bülbüle döndü Cümleler d. akıntıya kürek çektiğimizi 1. Öfkeden .....g......, ne dediğini bilmiyor. e. gözünü doyurmaz 2. Büyüklerinin öğütlerini dinlemiyor, söylenenleri ......f..... f. kulak ardı ediyor 3. Dışarıdaki kavgayı görünce korkudan .....c......, kimseyle konuşmuyor. g. gözü döndü 4. Anlattığınız her şeyi .....h...... dinliyorum. h. can kulağıyla 5. Bu değerli konuya ......ı..... için teşekkür ederim. ı. parmak bastığınız 6. Yeni işine başlamaya .....b...... ama umduğu gibi olmadı. i. akla karayı seçtim 7. Kardeşim ve ben ......a....., asla ayrılamayız. 8. .....d...... biliyorum; yine de uðraþmak istiyorum. 9. Aldýðý para hiçbir zaman .....e...... hep daha fazlasýný isterdi. 10. Yazarýn son eserini bulana kadar ......i..... 24 8. Sınıf

1. Bölüm Sözcükte Anlam Örnek 24 Örnek 25 Evrenin ana maddesini Bir eser kaleme alırken yalnızca kendi sesini duymak keşfetti, kadın olduğu için I adı önemsenmedi: Cecilia Payne-Gaposchkin gerçek bir ustalıktır. İçinden geldiği gibi yazabilmek ve Devrimsel Keşifler II Yukarıdaki afişte anlatılanlar aşağıdakilerden han- gerçek bir yazarlıktır. O çok ünlü ressamın yaptığı gibi, gisiyle özetlenemez? bir horoz resmi çizerken horoz görmemek için kendi atöl- A) Kadri bilinmemek B) Dikkate almamak yesine kapanmalı tüm yazarlar. Evrensel değerlere, be- C) Görmezden gelinmek D) İyi gözle bakılmamak ğenilere ulaşan bir eser ve kendini ilhamına esir eden Çözüm 24 Zeka Küpü Yayınları III Afişte anlatılanlar A, B ve C seçeneklerindeki deyimler- bir sanatçı ödülünü mutlaka zamanın elinden alır. le özetlenebilir fakat D seçeneğindeki deyimin afişte vur- gulanan mesajla bir ilgisi yoktur. IV Cevap D Yukarıdaki metinde yer alan altı çizili ifadelerden hangisi deyim olarak kullanılmamıştır? A) I  B) II  C) III  D) IV Çözüm 25 Numaralanmış ifadelerden “kaleme almak”, (yazmak), “içinden geldiği gibi”, (istediği şekilde), “esir eden” (tut- sak eden) anlamlarını karşılayan deyimlerdir. “elinden alır”, ifadesi ise metinde (mahrum etmek, yasaklamak) anlamında kullanılmadığı için deyim değildir. Cevap D Örnek 26 İyimser Duygusal Yaratıcı Kontrolcü Kötümser Tarafsız 1. Onu bilirim olayları değerlendirirken her zaman bardağın dolu tarafına bakar. 2. Kararını vermeden önce günlerce düşünüp taşındı. 3. Bu eseriyle edebiyatımızda bir çığır açıldı diyebiliriz. 4. O her şeyi toz pembe görüyor zaten. 5. Öylece hiç istifini bozmadan işine devam ediyordu. 6. Onunla selamı sabahı kesmiş galiba. Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözlerin cümleye kattıkları anlamlardan hangileri yukarıdaki şapkalar- dan herhangi biriyle uyum sağlamaz? A) 1 ve 2  B) 1 ve 4  C) 3 ve 4  D) 5 ve 6 Çözüm 26 Verilen cümleler incelendiğinde sırasıyla 1. cümlede “iyimserlik” sarı, 2. cümlede “kontrollü davranma” mavi, 3. cüm- lede “yenilikçilik ve orijinallik” yeşil, 4. cümlede “aşırı iyimserlik ve duygusallık” kırmızı ve sarı şapkayla eşleştirilebilir. Ancak 5. cümlede “ilgisizlik” ve 6. cümledeki “küskünlük” anlamları herhangi bir şapkayla eşleşmemektedir. Cevap D Türkçe 25

TEST 4 PEKİŞTİRME TESTİ 1103 1. I. Seni gördüğüm zaman 3. I Dilim neden tutulur Seni gördüğüm zaman Kafile bu Güller elimde kurur sulak yerde bata çıka ilerliyordu. II. Biraz dur başucumda IV Gidenin ▲ Hısım akraba II Kan ter içinde kalmışım uçurumda arkasından herkes onu Azrail göz kırpsa ■★ yolcu etmek Ecel bize kucak açsa kıs kıs ● gülüyorlardı. için oradaydı. III. Aşk bana zor geliyor Mırın kırın ediyor, Gecenin en karası hiç kimseye net Sensiz üstüne kimsesiz Belkiyle keşkenin kavgası bir cevap vermiyordu. IV. Hoyrat bir aşk içinde Yandım çok zaman III Söyle koca bir hayat nasıl geçer ▲ Bu kursa gelen öğrencilerin çoğu akıllı uslu öğ- Senle geçen her ömür sana benzer rencilerdir. Bir müzikçalar uygulamasında yukarıdaki şarkılar- Zeka Küpü Yayınları dan içinde en çok deyim bulunduran şarkı ilk sıra- ■ Çat pat bazı şeyleri öğrenmiş işte! da çalınacaktır. ● Eğri büğrü yollardan geçerek zirveye ulaştık. Buna göre müzikçalarda çalınacak ilk şarkı aşa- ★ Yalan yanlış sözlerle insanları aldatmamalısın. ğıdakilerden hangisidir? Yukarıdaki sembollerle belirtilen cümlelerdeki ikile- A) I  B) II  C) III  D) IV meler oluşma biçimlerine göre aynı özelliği göste- ren ikilemelerin yer aldığı numaralı alanlardaki cüm- lelerle eşleştirilirken bazı yanlışlıklar yapılmıştır. Buna göre eşleştirme sırasında yanlışlık yapı- lan cümleler aşağıdakilerden hangileridir? A) I ve II B) II ve IV C) I ve III D) I ve IV 2. Yukarıdaki film afişindeki ifadelerde, 4. Aklımdaki şiiri yazabilmek için gece gündüz deme- I. Deyim aktarması den çalıştım, usta kalemleri her gün ama her gün II. Dolaylama okudum. Ve sonunda amacıma ulaştım. Şiirim kar- şımda; kelimeler olması gerektiği gibi kol kola gir- III. Ad aktarması miş yerli yerinde bana göz kırpıyorlar. Alacağım hiç- bir ödül bu sevincin yerini tutamaz. Şiirim başlı numaralanmış anlam olaylarından hangileri vardır? başına bir ödüldür bana, onu hiçbir maddi kazanç- la kıyaslayamam. Verilen metinde seçeneklerden hangisinin örne- ği yoktur? A) Yalnız I B) Yalnız II A) Deyim B) İkileme C) I ve III D) II ve III C) Ad aktarması D) Dolaylama 26 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 4 TEST 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme, yük- 7. lemle birlikte deyimleşmiştir? A) Bunca hataya rağmen burnundan kıl aldırmı- yordu. B) Abimle dereden tepeden konuşarak vakit ge- çirdik. C) Bu sorunu çözmek için kardeşimle kafa kafaya verdik. D) Onun gözü kara bir çocuk olduğunu söylemiştim. 6. Aysel Öğretmen öğrencilerine 5 deyim vererek öğ- I. Dolaylama rencilerinden bu deyimleri anlamlarına uygun ola- II. Deyim aktarması rak kullanmalarını istemiştir. Öğrenci performansla- III. Ad aktarması rını aşağıdaki grafikte puanlayan Aysel Öğretmen her doğru deyim kullanımı için grafiğin birer bölü- Verilen film afişinde numaralanmış anlam olay- münü A noktasından başlayarak saat yönünde bo- larından hangileri vardır? yayacaktır. Öğrencilerden Mustafa'nın kullandığı deyimler şöy- Zeka Küpü Yayınları A) Yalnız I B) I ve II ledir: C) Yalnız III D) II ve III • Salgın hastalık nedeniyle herkes evinde vakit 8. ▲ ★ geçiriyor. Sokaklardan el ayak çekilmişti. • Takımımız son Avrupa şampiyonuna karşı ol- dukça güzel bir futbol ortaya koydu. Son şam- piyon kendisine kafa patlatan takımımıza karşı etkili bir atak geliştiremedi. • Bölgeden gelen haberler oldukça kötü. Sizler ora- dayken biz burada diken üstünde oturuyoruz. • Ekiplerimizin dağ başındaki hastayı helikopter- le alıp hastaneye getirmesi göz kamaştırıcı bir operasyondu. • Telaştan ne yapacağını bilmiyor, etekleri zil ça- lıyordu. Buna göre Aysel Öğretmen’in Mustafa için ha- zırladığı grafik hangisidir? A) A B) A ●■ C) A D) A Yukarıda sembollerle belirtilmiş kitaplardan han- gisinde insandan doğaya aktarım yoluyla bir de- yim aktarması yapılmıştır? A) ▲  B) ★  C) ●  D) ■ Türkçe 27

TEST 1 BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 1104 1. • Misafirlerin gelmesine ne kadar kaldı. 3. Hiç Büyümeyen Erkekler! • Tam beş sene benimle kaldı. • O aileden bir bu kız çocuğu kaldı. • Oda duman içinde kaldı. • Çiftlik ona babasından kalmış. • Artık pek bir şey kalmadı oğlunun gelmesine. Yukarıdaki cümlelerde \"kalmak\" sözcüğü kaç fark- lı anlamda kullanılmıştır? A) 3  B) 4  C) 5  D) 6 Özellikle erkeklerde görülen Peter Pan Sendro- mu, yetişkin oldukları halde çocuk gibi davranan, sorumluluk almaktan kaçan bireylerde gözlenen bir davranış bozukluğu türüdür. Bu sendrom, özellikle otorite figürü olmadan yetişen kişiler ara- sında görülür. Peter Pan Sendromu’na sahip ki- şiler, evlenmekten kaçar. Evlendikleri takdirde sorumluluklarını eşlerinin üzerine yıkmaya çalı- şırlar. 2. Gerçek anlam, bir sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. Zeka Küpü Yayınları I. Ana kuzusu II. Bir eli yağda bir eli balda Mecaz anlam, sözcüğün gerçek anlamından tama- III. Gözü bağlı olmak men uzaklaşıp bağlarını kopararak kazandığı yeni IV. Adım atmamak anlamdır. Yukarıdaki sendromu yaşayan kişiler için numa- ralanmış deyimlerden hangisi kullanılamaz? Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden gerçek A) I  B) II  C) III  D) IV anlamında kullanılanlar geometrik şekillerin iç böl- gesine, mecaz anlamda kullanılanlar geometrik şe- 4. Adamın boyu benden uzundu. Üstünde rengi bile killerin dış bölgesine yazılacaktır. anlaşılmayan solmuş siyah bir gömlek, yırtık pırtık bir pantolon vardı. Birbirine karışmış uzun, kirli saç 1. İstanbul semalarını kanatlarıyla yırttı güzel martı. ve sakalıyla çok kötü, ürkütücü görünüyordu. I. Birden çok eş anlamlı sözcüğe yer verilmiştir. 2. Bu yol seni önce başarıya, oradan üniversiteye II. Nicel anlatımlı sözcük vardır. götürür. III. Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerden oluşan ikileme vardır. 3. Püsküllü kuyruğunu sallayan tay, sineklere kar- IV. Eş sesli ve zıt anlamlı sözcüklere yer verilme- şı amansız bir mücadele veriyordu. miştir. Verilen metinle ilgili yapılan numaralanmış de- 4. Bu kalabalık şehre ısınamadım bir türlü. ğerlendirmelerden hangisi yanlıştır? A) I  B) II  C) III  D) IV 5. Hayata karşı babamın ellerini sırtımda hisset- mem güven veriyor bana. Buna göre sözcüklerin geometrik şekillerdeki gösterimleri hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) • 5 B) • 1 •2 •1 •3 •4 •2 •3 •5 •4 C) •4 D) •1 •3 •1 •5 •2 •3 •4 •2 •5 28 8. Sınıf

BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 5. • Doğruyu söylemek cesaret ister. Zeka Küpü Yayınları 6. Zamanlarının büyük bir kısmını para • Bu bakış açısıyla nereye varmak istiyor. kazanmak ve saklamakla geçiren insanlar, • İki noktadan yalnız bir doğru geçer. sonunda en çok istediklerinin satın • Bu trafikte sıkışıp kaldık. alınamayacak şeyler olduğunu anlarlar. • Yüzün perde perde solmakta. • Bu melodiyi bir yerden hatırlıyorum. Aldous Huxley Yukarıdaki cümleler, terim anlamlı sözcük içerip içer- Yukarıdaki görselde yer alan cümlede aşağıda- meyen cümleler şeklinde gruplandırılacaktır. kilerden hangisi yoktur? A) Soyut anlamlı sözcük Buna göre doğru gruplandırma aşağıdakilerden B) Nicel anlamlı sözcük hangisidir? C) Yansıma sözcük D) Eş sesli sözcük var yok A) B) C) D) 7. A Ad aktarması Zeka Küpü Yayınları B Eş sesli sözcük 1 C Zıt anlamlı sözcük D Nicel - nitel anlamlı sözcük A Deyim B Terim anlamlı sözcük 2 D Somut anlamlı sözcük C Dolaylama 3 A Mecaz anlamlı sözcük B Gerçek anlamlı sözcük C Yakın anlamla oluşan ikileme D Soyut anlamlı sözcük 1. Burada ise yalnız gerçek: Çıplak, çirkin, yalçın gerçek! Boz toprak dalgaları, alabildiğine uzuyor. Yeknesak ovayı ikiye bölen Porsuk Çayı şiddetli bir zelzelenin açtığı bir uzun yılankavi yarık gibidir. 2. Yağmur bardaktan boşanırcasına yağıyor, sokakları sel götürüyordu. Çay çoktan taşmış, kıyıdaki evlerin eşik- lerini yalamaya başlamıştı. Kadınlar evlerde, ak sakallı erkekler kahvelerde toplanıyordu. 3. Önce Tekke Deresi'nin üstü karardı, sonra şimşekler çakmaya başladı, ardından da kara günlerin habercisi yağmur boşandı. Kasabanın doğuya meyilli sokaklarında sağlı sollu ırmaklar peyda olmuştu. Zaman yağmur- la iç içeydi sanki. Verilen optikte sözcükte anlamla ilgili bazı konu başlıkları yer almaktadır. Buna göre numaralanmış metinlerde hangi konu başlıklarıyla ilgili örnek sözcük veya sözcük grubuna yer verilmemiştir? A) 1 A B C D B) 1 A B C D C) 1 A B C D D) 1 A B C D 2 ABCD 2 ABCD 2 ABCD 2 ABCD 3 ABCD 3 ABCD 3 ABCD 3 ABCD Türkçe 29

TEST1 ÇIKMIŞ SORULAR 1. I. Tedirgin etmek, sataşmak 1105 II. İnsanın içine işlemek, duygulandırmak, etkile- mek 4. Kapadokya sadece toprağıyla değil mikroklima özel- III. İlişkin olmak, ilgili olmak, değinmek likleriyle de ön planda oldu. Bu sayede, köklü bir “Dokunmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin han- geçmişe sahip Kapadokya bağları hem Kızılırmak’ın gisinde numaralanmış anlamlarından herhangi yumuşatıcı etkisini hem de 900 ile 950 metre ara- biriyle kullanılmamıştır? sındaki rakımın yaz serinliğini bir araya getiriyor. Yaz güneşini iyi alan bu bağlarda kalitesi yüksek A) Masamın üzerindeki evraklara kimse dokun- üzümler yetiştiriliyor. masın. Terimler sözlüğü oluşturulmak istenirse bu me- B) Bugün ona dokunmayın, keyfi yerinde değil. tindeki terim anlamlı kelimelerden hangilerine C) Bu konuya dokunduklarını pek görmedim eleş- sözlükte yer verilmelidir? tirmenlerin. A) metre - mikroklima - rakım D) Hiçbir şiirin bana bu kadar dokunduğunu hatır- B) metre - rakım - serinlik C) güneş - mikroklima - toprak lamıyorum. D) güneş - serinlik - toprak LGS Çıkmış Soru 2. I. Biri gelinceye değin bir yerde kalmak, durmak II. Süre tanımak, acele etmemek 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “temizlik” kav- III. Aramak, istemek ramını anlatan bir söz kullanılmamıştır? “Beklemek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin han- gisinde numaralanmış anlamlarından herhangi Zeka Küpü Yayınları A) Annem bayramdan önce evin her yanını silip sü- biriyle kullanılmamıştır? pürürdü. A) İkramın sebebini anlamak için telaşsız bekledi. B) Kendini temize çıkartmak için üstünün aranma- B) Ben de seni burada dünden beri bekliyordum. sını istedi. C) Yeni gelen eşyaları gözlerini dört açarak bekledi. D) Tecrübeli denizcinin muhakkak bir beklediği var. C) Teyzem çok titiz bir kadındı, evinin her tarafına bal dök yala. MEB Örnek Soru D) Hiç beklemeden kar gibi çamaşırları serip eve 3. O, beyaz bir kuştu, ak kanatlıydı; döndü. Yol gibi dağları aşan atlıydı; Hayaldi, hayalden bile tatlıydı; MEB Örnek Soru Ne ışık bıraktı, ne iz bıraktı! Bu şiirdeki sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakiler- 6. Deyimlerin bazı özellikleri şunlardır: den hangisi söylenemez? • Deyimler, kalıplaşmış sözcüklerdir. A) Soyut anlamlı sözcüğe yer verilmiştir. • Deyimlerde bulunan sözcüklerin yerine eş an- B) Yansıma sözcük vardır. lamlıları getirilemez. Sözcüklerin yerleri değişti- C) Somut anlamlı sözcükler bulunmaktadır. rilemez. D) Eş anlamlı sözcükler birlikte kullanılmıştır. • Deyimler bir kavramı ya da bir durumu anlatmak Çıkmış Soru için kullanılır. Ders verme amacı taşımaz. 30 Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurallardan birine uymayan bir söyleyiş vardır? A) Çok özeniyordum öğretmenime sanki kendini kalp kazanmaya adamıştı. B) Kuzenim, amcamın verdiği bütün işlerde ayağı- nı sürüdüğü için iş bitmiyordu. C) Başının yüzünün sadakası olsun diye üzerine düşen mirastan vazgeçti. D) İlgili sözleşmelerin altına imzamızı atarken as- lında söz veriyorduk. MEB Örnek Soru 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST AA7. GGAAZEZETETESSİ İ BBGGAAZEZETETESSİ İ CC DD9. GT“GÇAüıArZkkmçEZeaETkS”ETöszESölüzSİkc’İüüğnüdneü5n6TfüarrkklGDı aiGlAnKlAZaumrEZuımETvuaETnrEdSuınrSİ vGİeübnucne-l ŞAŞMAPMİYPOİYNOONLOALCAACKAK EDEEDBEİYBAİYTAIMTIMZIINZIUNSUTSATA YAYŞAAŞNAlAaNNrAdONaLOnALYbAaİYÇzİNÇılaİNrı şunlardıİrN: GİNİGLİİZLİGZAGZAEZTEETLEELREİ,Rİ, TATKAIMKIMBEBLELLİ LOİLODLUD,U, KAKLAELMEİM, Sİ,OSNOYNAYZADZIĞDIĞI ŞKUAŞKNDUAUENDRSUE1İÖMR.S YİÖMZLİİYçİEZBLeDİÖErBİ:iYDdÖALİe:YLEAnLLLAELdHAışHarıya vaMGrmAİMGLLLaAİİLÎBkLLTİ,YÎABTgEKİYAiTItMEKİmNTIMİeNÖIkMZİV.IÖINGZVIÜNGYÜLYELE BUBNUUNBUİRBİKREKNEANRAARA KİTKAİTBAINBINAINALNALTAMTAMKAK YAYZAMZIMŞ2!I.Ş ! Elde edilmek, sağlaYnAmYZADaZIkD,Iistihsal edilmek. YAYZAINZ!IN! ÜZÜEZREEROEKOUKRULRALRAIYRLIYALA BUBLUULŞUTŞUTU 3. Bir meslek veya bilim kurumunda okuyup yetiş- mek, mezun olmak. TEETSEİSİ CCGGAZAEZTEETSEİSİ DDGGAZAEZTEETSEİSİ 4. Bulunduğu yeri bırakıp başka yere geçmek, ay- IUNSUTASTA YAYŞAŞNAANNAONLOAYLAİÇYİİNÇİN İNGİNİLGİZİLGİZAGZAEZTETLERLEİ,Rİ, rılmak, ilgisini kesmek. YZADZIĞDIIĞI ŞUŞNUUNSUÖSYÖLEYDLEİ:DAİL: LAALLHAH MİLMLİÎLTLAÎ KTAIMKIIMMIIZMINIZIN MATAMKAK KAKDAEDREİMRİİZMİİBZÖİ BYÖLEYLE GAGLİABLİYİBEİYTEİNTİİNÖİVÖGVÜGYÜLEYLE Çıkmak sözcüğünün kullanıldığı cümleler: LRAIYRLIYALA YAYZAMZIŞM!IŞ! YAYZADZI DI a. Tören hazırlığını tamamladıktan sonra okuldan Yukarıdaki gazete manşetlerinin hangisinde “yaz- çıktık. mak” sözcüğü, “yazı ile bildirmek, haber vermek” anlamında kullanılmıştır? b. İş başvurusundan beklediğimiz sonuç çıkmadı. A) A GAZETESİ B) B GAZETESİ c. Vefalı genç doktor çıkıp birçok hayat kurtardı. C) C GAZETESİ D) D GAZETESİ d. Yeni ev almamıza rağmen eski evimizden çıka- MEB Örnek Soru madık. Buna göre çıkmak sözcüğünün anlamı ile bu an- lamlara göre kullanıldığı cümleler hangisinde doğru eşleştirilmiştir? Zeka Küpü Yayınları A) 1 - a 2-b 3-c 4-d B) 1 - d 2-c 3-b 4-a C) 1 - d 2-a 3-d 4-c D) 1 - a 2-d 3-b 4-c 8. Yaşam şeklimiz, vaktimizi değerlendirme biçimimiz MEB Örnek Soru ve yaşadığımız kentler gittikçe değişiyor. Bilgisayar, internet, akıllı telefon gibi teknolojik ögeler yaşamı- mızı yeniden şekillendirdi. Sağlıkla ilgili yeni geliş- melere imza atmak (etkisini kalıcı duruma getirmek) I 10. Aşağıdaki şekillerde numaralanmış bölümlere, çev- resindeki sözcük veya söz gruplarının çağrıştırdığı konusunda bizi harekete geçiren (bir işin yapılma- en uygun kavram yazılmak istenmektedir. II sına sebep olmak, kımıldatmak, canlandırmak), bu yenilikler oldu. Böyle araçlar yapılabiliyorsa mu- Huzur Azim Beden dili cize ilaçlar üretilebilmesinin de artık eli kulağında 1 2 3 III Aile Paylaşmak İrade Çalışmak Haberleşmek Dinlemek (çok yakın bir zamanda olması beklenen) olmalı. Peki, sizce insanoğlu bu muhteşem yenilikler saye- Buna göre, numaralanmış yerlere getirilecek sinde hastalıkların hakkından gelebilecek (zor bir kavramlar aşağıdakilerin hangisinde doğru ve- rilmiştir? IV işi başarı ile sona erdirmek) mi? 1 2 3 Başarı Mutluluk Bu parçada numaralanmış sözlerden hangisinin A) İletişim İletişim Başarı anlamı yay ayraç içinde verilen açıklamayla B) Mutluluk Başarı İletişim uyuşmamaktadır? C) Mutluluk Mutluluk Başarı D) İletişim A) I  B) II  C) III  D) IV MEB Örnek Soru MEB Örnek Soru Türkçe 31

TEST1 ÇIKMIŞ SORULAR 11. İnsan beyninin karar verme sürecine ilişkin çığır açı- 13. Kesici bir aletin kesmeyen yanı cı bilgiler; insana, kendi zihninin işleyişine ilişkin bir içgörü sağlayarak onu daha doğru kararlar verme Gönül kırıcı, huysuz, sert yönünde eğitiyor. Bir şeyin içe gelen yanı, arkası Altı çizili ifadelerin bu cümleye kazandırdığı anlam aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? “Ters” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu anlamlardan herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Var olduğu bilinmeyen bir şeyi ortaya çıkarma / Bir konudaki duyguları diğer bir kişiyle aynı olma A) Oldukça ters bir adammış. B) Anlattığının tersi anlaşılınca mahcup oldu. B) Bir alanda yeni bir yöntem başlatma / Kendi duy- C) Bıçağın tersiyle vidayı yerinden oynattı gularını, kendi kendini anlayabilme yeteneği D) Yemeği elinin tersiyle itti. C) Yeni bir şey ortaya koyma / Aynı düşüncede, ay- MEB Örnek Soru nı görüşte olma 14. • Ateş, düştüğü yeri yakar. D) Değişen koşullara uyabilmek için yeni metotlar • Ayağını yorganına göre uzat. kullanma / Kendine özgü bir nitelik taşıma • Güneş balçıkla sıvanmaz. • Ağaç, yaprağıyla gürler. MEB Örnek Soru Zeka Küpü Yayınları Aşağıdakilerden hangisi, bu atasözlerindeki al- 12. 1793’te Londra British Museum’a Çin’den gülibrişim tı çizili sözcüklerin karşıladığı anlamlardan biri ağacı tohumları getiriliyor. Yıllarca sergileniyor; değildir? hiçbir kıpırdama, hareket yok… 1940 yılında Lond- ra bombalanıyor ve müzenin botanik bölümüne, A) Gerçekler B) Dert I C) Akraba D) Meslek tam da bu tohumların bulunduğu kabine bir parça isabet ediyor. Kabin paramparça… Haftalar sonra MEB Örnek Soru II III savaş alanından fidanlar yükseliyor. 150 yıldır uyu- CEVAP ANAHTARI yan gülibrişim tohumları yeşermiş… Hayattaysan SÖZCÜKTE ANLAM umut her zaman var. IV PEKİŞTİRME TESTİ TEST - 1 1-A 2-C 3-C 4-C 5-D 6-C 7-B Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin sözlük anlamla- TEST - 2 1-A 2-B 3-C 4-B 5-B 6-A 7-B 8-D 9-D rı aşağıda karışık olarak verilmiştir. TEST - 3 1-D 2-C 3-D 4-C 5-C 6-B 7-A TEST - 4 1-B 2-B 3-C 4-D 5-C 6-C 7-C 8-D Sözlük Anlamı • Piyango vb. şans oyunlarında kazanma, çıkma, BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ TEST - 1 1-C 2-B 3-C 4-D 5-C 6-C 7-B vurma. • Sanat ve bilim eserlerinin veya sanat ve bilime ÇIKMIŞ SORULAR TEST - 1 1-A 2-C 3-B 4-A 5-B 6-B 7-B 8-A 9-A 10-C yarayan nesnelerin saklandığı, halka gösteril- mek için sergilendiği yer veya yapı. 11-D 12-B 13-B 14-D • Küçük, özel bölme. • Olması beklenen veya olacağı düşünülen şey. ETKİNLİK Deyim Bulmaca Numaralanmış sözcüklerden hangisinin anlamı 1-g 2-f 3-c 4-h 5-ı 6-b 7-a 8-d 9-e 10-i yanlış verilmiştir? 8. Sınıf A) I. B) II. C) III. D) IV. MEB Örnek Soru 32

3BÖLÜM: PARAGRAF Paragrafta Anlam Paragrafın Yapısı Paragrafın Anlatım Yönü

3. Bölüm Paragraf PARAGRAFTA ANLAM Paragrafta Konu Paragrafta üzerinde durulan olay, durum ya da görüþe konu denir. Türü ve yazýlýþ amacý ne olursa olsun, her yazýnýn bir konusu vardýr. Konu, yazýnýn kaynaðýdýr. Konu- suz bir yazýda, cümleler arasýnda baðlantý yoktur. Bu nedenle konusuz yazý düþünülemez; çünkü ko- nu yazarýn üzerinde durduðu, hakkýnda yazý yazdýðý kavram ya da kavramlar bütünüdür. Uyarı Konunun belirlenebilmesi için þu sorular sorulabilir: – Yazar neyden bahsediyor? – Yazarýn bu yazýda anlattýðý nedir? – Yazar bu metinde ne anlatıyor? Uyarı Konu, bir cümle ile ifade edilmez. Bu nedenle konuyu buldurmaya yönelik sorularda seçenekler bir cümle niteliðinde olmaz. Paragrafýn konusu ile ana düþünce arasýnda çok yakýn bir iliþki vardýr. Konu genellikle giriþ cümlesinde verilir. Örnek 1 I II III IV Verilen karikatürlerden hangileri farklı konuları ele almaktadır? C) I - IV D) II - IV A) I - II B) II - III Çözüm 1 Karikatürler incelendiğinde I ve IV. karikatürde paralı eğitim eleştirisi II. karikatürde ise maddi yönden güçlü kişilere ay- rıcalık tanınması eleştirilmiştir. III. karikatürde ise parayla elde edilen makamların bir garantisinin olmadığı vurgulan- mıştır. Dolayısıyla II ve III. karikatürler farklı konulardan bahsetmektedir. Cevap B 2 8. Sınıf

3. Bölüm Paragraf Parçada Başlık Başlık ana fikirle doğrudan ilgilidir. Konu ve ana fikir bulunduktan sonra başlığı bulmak oldukça basit- tir. Başlık genellikle tek, bazen iki kelimeden oluşur. Hatta konuyu oluşturan kelime çoğunlukla başlık yerine de geçer. Başlığa bakınca parça, parçaya bakınca başlık akla gelir. İki kavram arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Örnek 2 Sanatýn asýl iþlevi, insanýn düþüncesini ve insani yönünü geliþtirmek, insana duyarlýlýk kazandýrmaktýr. Sanatla ilgilen- meyen kişiler dar kalýpların içinde, sýð düþünceler üzerinde dolanýp durur. Onlar; insani duygulardan, güzellikten, es- tetikten, sevgiden, merhametten yoksundur. Sanat, insanlarý birbirine yaklaþtýrýr; insanda güzel duygularý uyandırır. Bu parça için en uygun baþlýk aþaðýdakilerden hangisidir? A) Sanat ve Yaratýcýlýk B) Sanat ve Ýnsan C) Sanatýn Geliþimi D) Sanatýn Sýnýrlarý Çözüm 2 Parçada sanatýn insana kazandýrdýklarýndan söz edilerek sanatýn asýl iþlevinin insani duygulara seslenmek olduðu vur- gulanmýþtýr. Sanat ve insan ilişkisi ele alındığından en uygun başlık B seçeneği olmalıdır. Cevap B Örnek 3 Çoğu ailede öteden beri çok kötü bir alışkanlık var; çocuklarını söyletmez ve dinlemezler. Zavallılar lafa karışınca ‘Sen büyüklerin konuşmasına karışma!’ der, sustururlar onları. Ne kadar yanlış, hatta zararlı bir hareket! Halbuki tam tersi- ne, çocukları serbestçe konuşmaya, düşündüklerini, duyduklarını olduğu gibi ifade etmeye teşvik etmeliyiz; böylece hem çocukların hatalarını düzeltmeye imkân bulunur, hem de ileride yalancı ve riyakâr olmalarının önüne geçilmiş olur. Kısacası çocuklarımızı, düşüncelerini hiç çekinmeden açıkça ifade etmeye, içtenlikle inandıklarını savunmaya, bunun yanında da başkalarının samimi düşüncelerine saygı beslemeye alıştırmalıyız. Aynı zamanda onların temiz yürekle- rinde yurt, ulus, aile ve yurttaş sevgisiyle beraber doğruya, iyiye ve güzel şeylere karşı sevgi ve ilgi uyandırmaya ça- lışmalıyız. Bence bunlar, çocuk eğitiminde, ana kucağından en yüksek eğitim ocaklarına kadar her yerde, her zaman üzerinde durulması gereken önemli noktalardır. Ancak bu suretledir ki, çocuklarımız memlekete yararlı birer vatandaş ve mükemmel birer insan olurlar. I. Çocuk Eğitiminde Otoriterliğin Sonuçları II. Konuşan Çocuk, Özgür Yurttaş III. Ailede Çocuk Eğitimi IV. Çocuk Eğitimi ve Vatandaşlık Numaralanmış ifadelerden hangisi yukarıdaki metin için en iyi başlık olabilir? A) I  B) II  C) III  D) IV Çözüm 3 Verilen metinde düşündüklerini çekinmeden rahatça söyleyebilen çocukların ileride özgür bireyler olacağı aksi durum- da içine kapanık, gerçek duygu ve düşüncelerini istediği gibi yansıtamayan sorunlu bireylerin ortaya çıkabileceği vur- gulanarak konuşmakla özgür birey olma arasında bir bağ kurulmuştur. Cevap B Türkçe 3

Paragraf 3. Bölüm Parçada Ana Düşünce Paragrafýn okuyucuya iletmek istediði mesaja, “paragrafýn ana düþüncesi” denir. Bu ana düþünce, yazarýn konuya bakýþ açýsýný ortaya koyar. Ana düþünce; yorumlanabilir, geliþtirilip geniþletilebilir olmalýdýr. Okuyucuda iz býrakmalý, okuyucu- ya ders verir nitelikte olmalýdýr. Yazýda diðer düþünceler ana düþünceye baðlý olmak zorundadýr. Eðer paragrafýn ana düþüncesi- ne ters düþen cümlelere yer verilirse paragrafýn bütünlüðü, akýþý, tutarlýlýðý bozulmuþ olur. Ana düþünce; paragrafýn yapýsýna göre giriþ, geliþme veya sonuç bölümlerinde verilebileceði gibi, paragrafýn içine sindirilmiþ de olabilir. Paragrafýn ana düþüncesini buldurmaya yönelik soru kalýplarý þunlardýr: • Parçada asýl anlatýlmak istenen nedir? • Parçada vurgulanmak istenen düþünce hangisidir? • Parçadan çýkarýlabilecek en kapsamlý yargý hangisidir? • Paragrafýn ana düþüncesi hangisidir? • Parçada vurgulanan temel düþünce aþaðýdakilerden hangisidir? Uyarı Paragrafýn ana düþüncesiyle konusu birbirine karýþtýrýlmamalýdýr. Konu; hakkýnda yazý yazýlan herhangi bir þey, ana düþünce ise hakkýnda yazý yazýlanla ilgili olarak ileri sürülen düþün- cedir. Örnek 4 Bir nesnenin sanat ürünü sayılabilmesi için sahip olması gereken özelliklerden en önemlisi, onun özgün oluşudur. Da- ha önce başkası tarafından yapılmış bir ürünü taklit ederek ortaya çıkarılan eserler güzel olsa da kişinin kendi duygu- larını ve düşüncelerini yansıtmadığı ve özgün olmadığı için sanat yapıtı sayılmaz. Fabrikada seri olarak çok sayıda üretilen birbirinin eşi ürünler de sanat yapıtı değildir. Yukarıdaki parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) Güzel olan her şey sanat eseridir. B) Sanat eserlerinin birçok taklidi yapılmıştır. C) Sanat eseri her şeyden önce özgün olmalıdır. D) Sanat eserini belirleyen birçok ölçüt vardır. Çözüm 4 Verilen metinde bir nesnenin sanat eseri sayılabilmesinde onun özgün olması ön planda tutulmaktadır. Metnin ilk cüm- lesinde de bu durum açıkça ifade edilmiştir. Metinde bir nesnenin sadece güzel oluşunun sanat eseri olması için ye- terli olamayacağının üzerinde de durularak sanat eserinin tek ölçütünün özgünlük olduğu vurgulanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir. Cevap C 4 8. Sınıf

3. Bölüm Paragraf Parçada Ana Duygu Ana duygu; bir edebi eserde okuyucuya hissettirilmek istenen, okuyucunun iç dünyasında uyandı- rılmaya çalışılan, eserin öne çıkardığı asıl duygudur. Sevinç, özlem, ayrılık, kin, korku vb. kavram- lar bir edebi eserin ana duygusu olabilir. Ana duygu, ana düşünce gibi didaktik (öğretici) bir amaç taşımaz. Ana duygu okurun bir eseri oku- duğunda yüreğinde yoğunlaşan ve etkisinde kaldığı temel duygudur. Ana duygu öğreticilikten çok, etkilemeyi amaçlar. Örnek 5 Bu romanı bitirdiğimde bir yandan köşklerinden kahkaha sesleri yükselen, kıyısında çocukların Marmara Denizi’nin keyfini sürdüğü, balıkçısı, sucusu, kedisiyle geçmişte kalmış bir Bakırköy, bir İstanbul gözümde canlanmış bir yan- dan da içimde tekrar o günlere gitme isteği belirmişti. Yukarıda dile getirilen romanla ilgili özellikle hangi duygu vurgulanmaktadır? A) Sevinç  B) Kýzgýnlýk  C) Özlem  D) Yalnýzlýk Çözüm 5 Metinde eski İstanbul’un arzu edilen yönlerini anlatan bir romandan bahsedilerek geçmişe ait özlem ifade edilmiştir. Cevap C Örnek 6 Herkesin bir umudu vardır Bir savaşı, bir kaybedişi, Bir acısı, bir yalnızlığı Bir hüznü... Çünkü herkesin bir gideni vardır, İçinden bir türlü uğurlayamadığı Verilen şiirde vurgulanmak istenen asıl duygu aşağıdakilerden hangisidir? A) aşk  B) yalnızlık  C) özlem  D) karamsarlık Çözüm 6 Şiirde herkesin bir umuda, hüzne, yalnızlığa, kaybedişe, savaşa ve acıya sahip olmasının temelinde “içinden bir tür- lü uğurlayamadığı” gidenine duyulan özlem duygusunun olduğu vurgulanmıştır. Cevap C Türkçe 5

Paragraf 3. Bölüm Parçada Yardımcı Düşünce Ana düþünce, paragraftaki düþüncelerin anlamýný sentezleyen, paragrafýn geneline iliþkin bir yargý taþýr. Yardýmcý düþünceler, ana düþüncenin etrafýnda oluþup ona belirginlik kazandýran düþüncelerdir. Ana düþünceye baðlý olarak oluþan yardýmcý düþüncelerin iþlevi; ana düþünceyi açýklamak, geliþtir- mek, inandýrýcý kýlmaktýr. Genellikle paragrafýn geliþme bölümünde yer alan yardýmcý düþünceleri be- lirlemek için, paragraftaki düþüncelerden hangilerinin ana düþünceyi desteklediðini, hangilerinin ana düþünceyle çeliþtiðini doðru yorumlamak gerekir. Uyarı Olumsuz soru tiplerinin çoğu yardımcı düşünceyi buldurmaya yönelik sorulardır. Bu tip sorularda bizden yanlış olan cevap istendiği için soru kökünü dikkatli okumak gerekir. Zaten olumsuz soru ifadelerinin altı mutlaka çizilidir. Uyarı Paragrafýn yardýmcý düþüncesiyle ilgili sorular, þu soru kökleriyle yöneltilmektedir: • Bu parçada aþaðýdakilerden hangisine deðinilmemiþtir? • Bu parçadan aþaðýdaki sonuçlarýn hangisine ulaþýlamaz? • Bu parçada aþaðýdaki sorulardan hangisinin yanýtý yoktur? • Bu parçadan aþaðýdakilerden hangisi çýkarýlamaz? • Bu parçaya göre, aþaðýdakilerden hangisi söylenemez? Örnek 7 5. Kışın içimiz donar. Coşku, yerini acımasızlığa bırakır. 4. Sonbaharda kış için hazırlık yapmak üzere kolları sıvarız. 3. Yazın olgunlaşırız, dolu dolu yaşarız, içimiz dışımız taşar. 2. İlkbahar; içimizde bir uyanış, bir şeylere yeniden başlama duygusu uyandırır. 1. Bir mevsimde yüreğimizi dolduran duygu, öteki mevsimde kapımızı çalmaz. Paragrafa birinci basamaktaki ana düþünce cümlesiyle baþlayan kiþi, sonraki basamaklardaki yardýmcý düþüncelerle ana düþünceyi desteklemek istemiþtir. Hangi basamaktaki düþünce ana düþünceyi desteklemez? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 Çözüm 7 4. basamak dışındaki diğer basamaklarda 1. basamakta belirtilen mevsimlere göre “duygu değişiminin yaşandığını”- destekleyen cümlelere yer verilmiştir. 4. basamakta ise 1. basamaktaki duygu değişimini ifade eden bir cümleye yer verilmemiştir. Cevap C 6 8. Sınıf

3. Bölüm Paragraf Parçada Soru Bu tip sorular da konu ile ilgilidir. Çünkü sorulan bir soruya karşılık birtakım açıklamalar yapılmakta- dır. Parçanın hangi sorunun cevabı olduğu sorulur. Parçada anlatılan bilgiler, soru hakkında bize ipucu verecektir. Bu tip soruları çözerken parçanın ilk cümlesine dikkat etmek gerekir. Parça “evet, hayır” gibi ifadelerle başlıyorsa bu sözcükler de bizim için ipucudur. Uyarı Aşağıdaki soru kökleri bu konuyla ilgilidir: • Bu parça, aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabıdır? • Bu parçada aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur? • Bu parça, aşağıdaki sorulardan hangisine cevap vermez? • Bu sözler, aşağıdaki sorulardan hangisine verilmiş bir cevaptır? Örnek 8 ✿ Beyit ne demektir? ▲ Mesnevi nedir? ■ Uzun hikâyelerde neden mesnevi tercih edilir? ● Mesneviler kaç bölümden oluşur? ★ Mesnevinin diğer şiir biçimlerinden farkı nedir? Özellikle Arap, Fars ve Osmanlı edebiyatında kendi aralarında uyaklı beyitlerden oluşan ve aruz ölçüsüyle yazı- lan divan edebiyatı şiir biçimidir. Mesnevide her beytin kendi arasında kafiyelenmesi, hem yazma kolaylığı sağlar hem de daha uzun metinlerin bu şekle uygun olarak kaleme alınmasına imkan tanır. Bu nedenle uzun aşk öykü- lerinde, destanlarda, mesnevi kullanılmıştır. Klasik düzende bir mesnevi; tevhid, münacat, naât, miraciye, eserin sunulacağı büyüğe övgü, mesnevinin yazılış sebebini belirten sebeb-i nazım ve asıl hikâyenin anlatıldığı bölüm olan âgâz-ı destan bölümlerinden oluşur. Mesnevilerde yer ve zaman kavramının belli olmaması ve olayların ola- ğanüstülükler taşıması mesnevinin masal ve destanlarla olan ortak özelliklerindendir. Yukarıdaki metinde sembollerle ifade edilen sorulardan hangilerinin cevabı vardır? A) ▲ ve ■ B) ✿, ● ve ★ C) ▲, ■ ve ● D) ■, ✿ ve ▲ Çözüm 8 Verilen metinde mesnevinin tanımını, kaç bölümden oluştuğunu ve neden uzun metinlerde tercih edildiğini belirten ifa- deler yer almıştır. Cevap C Örnek 9 Þunun için: Ankara kent olarak önemli bir okur potansiyeli barýndýrýyor. Ayrýca laik cumhuriyetin, çaðdaþ Türkiye’nin beþiðidir baþkentimiz. Ankara’da þimdiye deðin bizim düþündüðümüz ve gerçekleþtirdiðimiz boyutta bir kitap fuarýnýn açýlmamýþ olmasý büyük bir eksikliktir. Bu paragraf aþaðýdaki sorulardan hangisinin yanýtý olabilir? A) Kitap fuarý için Ankara’yý neden seçtiniz? B) Ankara niçin önemli bir kentimizdir? C) Ankara’nýn sorunlarý nelerdir? D) Ankara’yý sevme sebebiniz nedir? Çözüm 9 Verilen metinde kitap fuarı için neden Ankara’nın tercih edildiği anlatılmıştır. Cevap A Türkçe 7

1TEST PEKİŞTİRME TESTİ 1112 1. 4. Yukarıdaki görselin vermek istediği mesaj aşa- ğıdakilerden hangisiyle ilgili olamaz? A) Bilgiye ulaşmayı kolaylaştırmak B) Bilginin önemini kavratmak C) Bedensel engelli insanlara bilgiye ulaşmada yar- dımcı olmak D) Bilgiye ulaşmada alternatifler üretmek 2. Ben öksüz bir aðacým dað eteðinde Zeka Küpü Yayınları Bir bölgedeki kayalar üzerinde bulunan resimlerle Ayýrdýlar insanlar dostlarýmdan düþüncesizce ilgili yapılan değerlendirmeler şunlardır: Dallarýmda cývýl cývýl öten kuþlar nerede • Barınma ihtiyacına karşı çözüm üretilmiştir. Göklerim yýldýzsýz bundan böyle geceleri • Çevresel tehlikelere karşı bazı savunma araç- Dilimde eski günlerin heceleri Þimdi, aðlamak düþtü yalnýz baþýma ları geliştirilmiştir. Býraktým insanlardan þikâyeti • İnsanlar bazı hayvanları evcilleştirmişlerdir. • Yaşanılan bölgede kış mevsiminin etkileri hisse- Aþaðýdakilerden hangisi “aðaç” þiirindeki duy- gulardan biri deðildir? dilmiştir. • İnsanlar besin kaynaklarının çoğunu denizden A) Kýzgýnlýk B) Özlem C) Sitem D) Yalnýzlýk karşılamışlardır. Buna göre yapılan değerlendirmelerden kaçına 3. Her birimizin, her gün istediðimizi yapmaya uygun ulaşılabilir? olan hiç olmazsa üç saati vardýr. Ünlü Darwin de A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 saðlýðýnýn elveriþsizliði yüzünden ancak üç saat çalýþabilen bir adamdý. Fakat yirmi dört saatin için- 8. Sınıf de çalýþma ile geçirilen bu üç saat, Darwin’e bütün dünyaya yayýlan bir ün kazandýrmýþtý. Yukarýdaki parça yorumlandýðýnda aþaðýdaki yar- gýlardan hangisine ulaþýlabilir? A) Çok çalýþmak başarıyı beraberinde getirir. B) Çalýþmak isteyen, zor durumlarda bile çalışma- ya zaman ayırabilir. C) Her insan günde en az üç saat çalýþmalýdýr. D) Önemli olan bilinçli ve verimli çalışmaktır. 8

PEKİŞTİRME TESTİ 1 TEST 5. Sözcüklerin ses ve biçim özelliklerinde ya da dilin Zeka Küpü Yayınları 7. Evet, insanlarla daha iyi iletiþim kurmak için bu yo- söz dizimi yönündeki niteliklerinde bilinçli olarak de- lu seçtim. Böylesi, gençlerin ilgisini izlemek için de ğişikliklere gitmek, dilde bulunmayan yeni sözcük- kolay bir yol. Kitap okuruyla doðrudan buluþmak leri kullanmak \"dilsel sapma\" kavramıyla açıklanır. hoþuma gidiyor. Okuyucularýn eleþtirilerini doðru- Bu tür kullanımlar edebiyatımızda daha çok II. Ye- dan alabiliyorum. Ancak hava þartlarý buna her za- ni adı verilen şiir anlayışına sahip şairler tarafından man elveriþli olmuyor. kullanılmıştır. Örneğin II. Yeni şairlerinden olan Ce- Yukarıdaki metin aşağıdakilerden hangisinin ce- mal Süreya’nın bir şiirinin ismi olan \"Üvercinka\" ke- vabı olabilir? limesi, öncelikle \"güvercin\" kelimesini çağrıştırmak- A) Kitaplarýnýzý sergilemek ve satmak için niçin so- tadır. Kelimenin sonundaki \"-ka\" ise Slav dillerinde kaklarý tercih ediyorsunuz? kadın isimlerine getirilen bir küçültme ekidir. Böyle- B) Okuyucularýnýzýn eleþtirisini öðrenmek için mi likle şair, güvercin kelimesi ve \"-ka\" ekinin çağrışım- halk arasýna katýlýyorsunuz? larından hareketle dilde o güne kadar hiç olmayan C) Bir yazar, okuyucusuyla doðrudan iletiþim kur- \"Üvercinka\" kelimesini türeterek şiirine bir anlam ve malý mýdýr? çağrışım zenginliği katmıştır. D) Ýnsanlarla iletiþim kurmak için en etkili yol kitap yazmak mýdýr? Bu bilgilere göre aşağıdaki şiirlerden hangisinde yukarıda belirtilen dil kullanımına uygun bir ör- 8. nek yoktur? A) Karac'oğlan her cefayı biliyor Sualciler yedi yerde soruyor Yetmiş iki millet bir ar'ya geliyor Dur bakalım canım mahşer kalır mı B) Büyür ekin gözüm ilen Yeller eser sözüm ilen Bir ışığı özüm ilen Duyar inanrı giderim C) Güncül kuşlar göçmez ise Doğru dalı seçmez ise Varıp suyun içmez ise Dağlara yarın giderim D) Dirim kısa ölüm uzundur Cehennette herhal abiler. Siz de gelir misiniz, Cehennette benimle buluşmaya abiler? 6. Çaðdaþ edebiyatta, þiirin bütününü oluþturan doku I. Tatlı karpuz nasıl olur? içinde, dizenin önemsiz bir ayrýntý gibi durduðu an- II. Bir karpuzun olgun olup olmadığı nasıl belli olur? layýþý yaygýndýr. Oysa yerine göre, bir baþýna an- III. İyi karpuz nasıl seçilir? lamý olmayan tek bir sözcük, þiirde dize kimliði ka- IV. Karpuzlarda cinsiyet farklılığı var mıdır? zanabilir. Onsuz þiirin eli ayaðý tutmaz. Numaralanmış soru cümlelerinden hangisi ve- rilen tablo için en kapsamlı başlık olabilir? Bu paragrafta yazarýn üzerinde durduðu konu aþaðýdakilerden hangisidir? A) I  B) II  C) III  D) IV A) Dizenin önemsiz görünmesine raðmen þiirin bel- 9 kemiði olduðu B) Þiirlerin dizesiz de yazýlabileceði C) Çaðdaþ edebiyatta þiirin önemi D) Tek sözcüðün birçok anlam taþýyabileceði Türkçe

TEST 1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1116 1. Mitokondri; hücreye ener- Zeka Küpü Yayınları 2. Gazeteci: (I) ............................ ji veren, hücrede canlılığın Zeka Küpü Yayınları Yazar: Öyküler arasında uzun soluklar alıp vermek devamını sağlayan orga- beni dindiriyor. Bir sonraki öykü için durmalı, bir sü- neldir ve babadan değil, re hareket etmemeliyim ki kalemi elime aldığımda anneden gelir. Anne her çocuğuna enerjisini daha doğ- takılıp durmamı gerektiren hiçbir ağırlık olmasın. rusu, enerji üretme mekanizmasını verir. Harcanan her enerji annenin çocuğuna verdiği mitokondriden Gazeteci: (II) ............................ gelir. Biz farkında olmadan annelerimizi gizli bir şifre gibi her hücremizin içinde taşırız. Öyleki; bu yazıyı ya- Yazar: Evet dediğiniz gibi, Calvino kendi kurmaca zarken ve siz bunu okurken annelerimizin bizlere mi- dünyasında en çok tekrar edenin kent, olduğunu ras bıraktıkları mitokondrinin ürettiği enerjiyi kullandık. söyler; Atay’da “oyun”, Tanpınar’da “zaman” ve Bor- ges’te “labirent”. Benim eserlerime gelince görmez- Mitokondri hücre içindeki organellerin en karmaşık den gelmeye çalışsam da “ölüm” imgesi bir şekil- ve ilginç olanlarından biridir. Kendine has DNA'sı, de kahramanlarımın omuzlarına dokunuyor. kendine özgü kişiliği, kendine has proteinleri, çalış- ma mekanizması ve prensibi vardır. Hücre içinde Bu konuşmada boş bırakılan yerlere sırasıyla enerji üretirken aynı zamanda hücreyi ölümlerden aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir? korur, bölünür, çoğalır, hücre içinde dolaşır, nerede enerji lazımsa oraya gider. Hücre içinde sanki an- A) (I) Öykülerinizin yazımında sizi en çok ne zor- nemizmiş gibi çalışmaya biz ölünceye kadar devam luyor? eder. Ve her kadın mitokondrisini çocuğuna arma- ğan eder, dolayısıyla hayat enerjisi anneden yavru- (II) Size göre bir eserde en vazgeçilmez olan suna geçer. Bu yüzdendir ki insanlık tarihi araştır- nedir? ması yapıldığında erkeğe değil, kadına bakılır. Annelerimizin mitokondri DNA'sına, o DNA'nın ne- B) (I) Öykülerinizi genelde hangi zaman diliminde relere gittiğine, kimlerden kimlere geçtiğine bakıla- yazmayı tercih ediyorsunuz? rak yaşam enerjisinin haritası çıkarılır. (II) Size göre bir eserde en vazgeçilmez olan Metne göre seçeneklerden hangisi söylenemez? nedir? A) İnsanın harcadığı enerjinin kaynağı mitokondri C) (I) Öykülerinizi yazarken özellikle dikkat ettiği- adlı organeldir. niz bir şey var mı? B) Mitokondrinin hücre içindeki tek görevi enerji (II) Dünya ve bizim edebiyatımızdaki bazı ünlü üretmektir. öykücülerin eserlerinde çok sık tekrar eden bazı kavramlar var. Sizin eserlerinizde de C) Mitokondrinin ürettiği enerji bir şifre gibi hücre- böyle bir durum var mı? lerin içinde taşınır. D) (I) Öykülerinizi yazmanız çok vakit alıyor mu? D) Çocuğun taşıdığı DNA'da annenin proteinleri, (II) Eserlerinizde ölüm imgesini neden çok sık kişiliği vardır. görüyoruz? 3. John Holcroft günümüz dünyasını, sosyal medyayı, büyük şirketleri ve teknoloji bağımlılığını, özellikle dünya için za- rarlı gördüğü birçok bilimsel çalışmayı son derece zeki çizimlerle eleştiren bir sanatçı. Onun çizimleri pek çok insan tarafından rahatsız edici bulunuyor, zira gerçekleri en yalın haliyle insanın yüzüne çarpmayı seven bir sanatçı. Buna göre aşağıdaki karikatürlerden hangisi John Holcroft'un eserlerinden biri olmayabilir? A) B) C) D) 10 8. Sınıf

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 4 - 6. soruları aşağıda verilen metne göre cevaplayınız. TİYATRONUNUN GÜLDÜREN YÜZÜ NEJAT UYGUR \"Ben m cephem sahne. Ben t yatronun b r nefer y m. Asker hastalıktan ölmez; kurşunla ölür. Ben de cephede yan sahnede alkışlarla ve alkışların arasında ölmek st yorum.\" • 1927 Zeka Küpü Yayınları • 1949 - 2007 10 Ağustos 1927’de Kilis’te subay bir babanın oğlu Nejat Uygur askerliğini yaptıktan sonra 1949 yılın- olarak dünyaya geldi. da kendi tiyatrosunu kurmuştur. Uygur’un toplam- da profesyonel ve amatör olarak 60 yıla yakın bir • 1934 - 1947 tiyatro geçmişi olmuştur. Bunun yanında almış ol- Siirt, Ezine ve İntepe’deki okullarda ilkokul eğitimi- duğu sayısız ödülleri ve rol aldığı birkaç sinema fil- ni tamamladı. Orta eğitimini ise Sarıyer, Çanakka- mi de vardır. Uygur 2 kez ABD, 4 kez Avrupa tur- le ve Manisa’daki okullarda tamamladı. Güzel Sa- nesine çıkmış 35 yıla yakın bir süre Anadolu natlar Okulunun Heykelcilik Bölümüne girdi. Fakat turnesi yapmıştır. Kültür Bakanlığı tarafından 1998 bu okuldan mezun olamadı. yılında “Devlet Sanatçısı” unvanı kendisine veril- miştir. Belkıs Dilligil Onur Ödülü (2007) aldığı ödül- • 1947 - 1949 lerdendir. Oynadığı oyunlardan “Cibali Karakolu” İlk mesleği tiyatro oyuncusu olmamakla birlikte as- oldukça ün yapmıştır. kere gidene kadar Panama şilebinde gemici olarak çalışmıştır. Gemide çalışırken kimsenin canının sı- • 2013 kılmadığını çünkü herkese fıkralar anlatıp taklitler 13 Kasım’da aramızdan ayrılmıştır. yaptığını söylemiştir. 4. Yukarıdaki metinden hareketle Nejat Uygur’la ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Ömrünün sonuna kadar tiyatro yaptığı B) Eğitim hayatında çeşitli zorluklar yaşadığı C) Tiyatroya gemiciyken başladığı D) Hayatının büyük bir bölümünü tiyatroya adadığı 5. Nejat Uygur’un tarihlerle bölümlendirilerek verilmiş hayatı başlıklarla verilecek olursa aşağıdakilerden hangisi bu başlıklardan biri olamaz? A) Eğitim Hayatı B) Doğumu C) Sanat Hayatı D) Özel Hayatı 6. Nejat Uygur’dan alıntılanan sözde, Nejat Uygur’un mesleğiyle ilgili söylediklerini aşağıdaki kavramlardan hangisi en iyi özetler? A) Sağduyu B) Vefa C) Bağlılık D) Özveri Türkçe 11

TEST1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 7. 8. ORYANTİRİNG Peyami Safa İÇİNDEKİLER 11 12 Yazın Hayatı Romancılığı BÖLÜMLER 16 I. Oryantiring Nedir? 17 Sanat ve Düşünce II. Oryantiring Tarihi Edebiyat Dünyası Anlayışı III. Oryantiring Nasıl Oynanır? IV. Oryantiring Çeşitleri Peyami Safa küçük yaşlarda başladığı yazar- Zeka Küpü Yayınları • Oryantiring kelimesi, İngilizce “orienteering” ke- lık serüvenine birçok eser sığdırmış ve bu se- limesi aracılığıyla, İsveç dilindeki “orientering” rüvende birçok fikri değişim yaşamıştır. Ga- kelimesinden dilimize geçmiştir. İlk resmi faali- zetecilik mesleğini uzun yıllar sürdürmesi, yet yirminci yüzyılın başlarında İsveç’te Albay dönemin öne çıkan gazete ve dergilerinde Ernst Killiander tarafından yapılmıştır. yazılar yayımlaması, Türk Dil Kurumu üyeli- ğinde ve İstanbul temsilciliğinde bulunması, • Oryantiring’de amaç, hedefleri en kısa sürede Türk Felsefe Cemiyetinde yer alması, konfe- tamamlamaktır. Yarışmacılar parkur boyunca ranslar vermesi, Osmanlı İmparatorluğu'nda karşılaşsalar da yarışmacıların birbirini izleme- doğup imparatorluğun çöküşüne, Balkanlar leri yasaktır. Tüm hedeflere ulaşamayanlar oyun- ve Trakya üzerinden gelen Türk göçlerine, dan atılır. Oyunculara bir kaç dakika arayla çı- yeni Türk devletinin kuruluşuna, Tanzimat'la kış verilmelidir. başlayan yenileşmenin Atatürk Devrimleri ile hızlanmasına, Türkiye'de tek partili döneme, • Uluslararası Oryantiring Federasyonunun kabul Türkiye'de çok partili döneme ve 27 Mayıs ettiği dört Oryantiring disiplini vardır: Koşu, en Darbesi'ne şahit olması onun fikri yönündeki yaygın oryantring branşıdır. Yürüyerek ve koşa- değişimlerde temel etkiye sahip olay ve ge- rak yapılabilir. Kayak, Kuzey disiplini kayağıyla lişmeler olmuştur. Yazarın bu değişimlerini yapılır. Patika; özellikle engellilere yönelik, hız farklı konularda yazdığı sayısı 18’e varan dü- unsurunu geri plana iten disiplindir. şünce ağırlıklı eserlerinde de görebiliriz. Söz konusu eserlerini “Kimdir, Nedir?” isimleriyle • Oryantiringde sporcular kendilerine verilen ya- seri halinde çıkarmıştır. Yazar bu eserlerin- rışma bölgesinin haritasında belirtilmiş hedefle- de muhafazakarlığı, milliyetçiliği ve Türk in- re sırayla ve en kısa sürede ulaşmaya çalışırlar. kılabının devrimci yönünü benimseyen bir tu- Kontrol noktalarında turuncu - beyaz bayraklar tum sergilemiştir. bulunur. Yarışmacılar, bayrağın yanındaki zım- bayı ellerindeki fişe basarak kontrol noktasına Wikipedia'da Peyami Safa ile ilgili araştırma yap- ulaştıklarını kanıtlar. mak isteyen bir öğrenci wikipedia ekranında yer alan kutucuklardan birini seçtiğinde karşısına yukarıda- Yukarıda Oryantiring oyunuyla ilgili bir kitabın için- ki metin çıkmıştır. dekiler kısmından bazı bölüm başlıkları ve bu bö- lümlere ait metinler verilmiştir. Buna göre öğrencinin wikipedia ekranında seç- tiği kutucuk aşağıdakilerden hangisi olabilir? Buna göre numaralanmış konu başlıklarından hangisi verilen metinlerden herhangi biriyle il- gili olamaz? A) I B) II C) III D) IV A) Yazın Hayatı B) Romancılığı C) Sanat ve D) Edebiyat Düşünce Anlayışı Dünyası 12 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 1119 3. I. Başınız ağrıyorsa “Kendinizi hangi konuda yar- gılıyorsunuz, uğraşıp baş edemediğiniz düşün- 1. Doğup büyüdüğüm mahallede herkes birbirini tanır- celeriniz nelerdir?” sorularının cevabını bulma- dı. Kimse aç uyumaz; kimsenin düğünü, cenazesi lısınız. Baş ağrılarının çoğu kendini acımasızca unutulmazdı. Pek az küslük olur, kalpler kolay ko- eleştirme, öz güven kayıpları ve kişinin, yaptığı lay kırılmazdı. Bugüne kıyasla masal gibi bir yerdi her şeyi değersiz görmesiyle ilgilidir. mahallemiz. Şüphesiz, burası eserlerimdeki konu- ya ve karakterlere yön verdi. II. Migren türü baş ağrısı kendine ve her şeye kı- zan, oldukça mükemmeliyetçi olan, kendilerine Bu metin aşağıdaki sorulardan hangisine cevap acımasızca baskı yapan kişiler tarafından yara- vermek amacıyla yazılmıştır? tılır. Migrende, yoğun olarak bastırılmış kızgın- lık vardır. A) Nasıl bir çocukluk geçirdiniz? B) Çocukluğunuzun geçtiği yerler eserlerinizi nasıl III. Boyun fıtığı ve ağrıları; düşüncelerimizde esnek olmamak, yaşadığımız sorunların öteki yüzünü etkiledi? görememek, başka bir kişinin bakış açısını an- C) Usta bir yazar, yaşadığı yeri eserlerinde ne öl- layamamaktan kaynaklanır. çüde anlatmalıdır? Bu üç metinden çıkarılabilecek ortak sonuç aşa- D) Günümüzdeki toplumsal ilişkileri nasıl değerlen- ğıdakilerden hangisidir? diriyorsunuz? A) Vücuttaki ağrıların temel nedeni öfke duygusu- nun bastırılmasıdır. LGS B) İyi bir dinlenme, stresin neden olduğu tüm has- 2. Sosyal medya devi bazı şirketler, kendi üyelerinin Zeka Küpü Yayınları talıklardan kurtulabileceğimiz ideal bir süreçtir. verilerini işleyip kullanabilmek için bazı özel prog- ramlar geliştiriyor. Kişilerle ilgili elde ettikleri veriler- C) Olumsuz duygu, düşünce ve tutumlar bazı has- den yola çıkarak da onları etkilemeye çalışıyor. talıklara yol açar. 2013’te açıklanan bir araştırmaya göre bu tür prog- ramlar, kullanıcılarının karakterini beğendiği içerik- D) Her şeyi en iyi şekilde yapma çabası vücut sağ- lerden yola çıkarak doğru tahmin edebiliyor. Şirket- lığını tehdit eder. ler bu tip programlar sayesinde sizi, sosyal medya hesabınızdaki 9 beğeninize bakarak bir iş arkada- LGS şınız kadar, 65 beğeninize bakarak bir akrabanız kadar, 225 beğeninize bakarak ebeveyniniz kadar 4. Ben Ömer Halisdemir, tanıyabiliyor. Beğendiğiniz içeriklere dayanarak ya- Gözlerimde göremezsiniz korkuyu. şınızı, cinsiyetinizi, kültür seviyenizi, siyasi görüşle- Arkamdan söylesinler şu türküyü: rinizi hatta o anki ruh hâlinizi sadece bir tıkla tespit Gencecik yaşında düşmüştü şehit, edebiliyor. Cihan görmedi böyle bir yiğit. Ben Ömer Halisdemir, Bu parçaya göre sosyal medya kullanımı, Bin canım daha olsa Veririm yine vatan uğruna. I. Kişilerin internet şifrelerinin ele geçirilmesi Bu dizelerde aşağıdaki duygulardan hangisine II. İnsanların, zamanlarını verimsiz kullanması yer verilmemiştir? III. İnsanları yönlendirebilecek haber ve yayınlara yer verilmesi IV. Kişiye özel reklamlar sunulması durumlarından hangilerini ortaya çıkarabilir? A) I ve II. B) I ve III. A) Kahramanlık B) Merhamet C) II ve IV. D) III ve IV. C) Cesaret D) Vatan sevgisi LGS LGS Türkçe 13

TEST1 ÇIKMIŞ SORULAR 5. (I) Çocuk kitaplarının eğitici olması gerektiğini dü- 7. Ticarette kâr ve zarar hanesi diye bir terim kullanı- şünenler, çocukların sevdiği kitapların büyük bir kıs- lır. Bunu bir an için dilimize de uyarlamaya çalışa- mını saçma sapanlıkla suçluyor. (II) Oysa öncelikli lım. Dilimizde ne gibi kazançlarımız, ne gibi kayıp- olan ne tür olursa olsun çocuğun bir kitabı isteye- larımız olduğu araştırılmaya değer. Bu dil yüzyıllar rek ve zevkle okuması, “O yazarın başka kitabı var boyunca nasıl örülmüş, çağın şartlarına göre ne gi- mı?” diye merak etmesidir. (III) Ancak birisi çıkıp bi dönüşümleri gerçekleştirmiş ve bir ara nasıl çö- ona “Niye saçma sapan kitaplar okuyorsun?” diye- zülmüş, daha sonra kendini nasıl yenilemiş, özleş- rek onun kitap okuma sevgisini baltalıyor. (IV) Bu miş, tekrar yabancılaşmaya başlamış? “Emgek” tür yanlış söylemler ancak “Çocuğu Kitap Okumak- kelimesinden “zahmet”e, “eziyet”e ve son olarak tan Soğutmanın On Yolu” isimli bir makalede yer “emek”e nasıl dönülmüş? “Takat”tan “dayanma gü- alabilir. cü”ne, “başarım”a, ardından “performans”a nasıl ge- çilmiş? Bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşa- ğıdakilerden hangisi söylenemez? Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir? A) I. cümlede bazı kişilerin, eğitici olmayan çocuk A) Dilimizin gelişim ve değişim süreci kitaplarını gereksiz gördüğü dile getirilmiştir. B) Dilimizdeki yabancılaşmanın nedenleri C) Dilimizin kazanç hanesine yazılan kelimeler B) II. cümlede asıl önemli olanın çocukların kitap D) Dilimizde karşılığı olmayan kelimeler okuması olduğu belirtilmiştir. Çıkmış Soru C) III. cümlede çocuklara kitap okuma sevgisi ka- zandırma yolları üzerinde durulmuştur. Zeka Küpü Yayınları D) IV. cümlede yanlış yaklaşımların, çocukları ki- tap okumaktan uzaklaştıracağı anlatılmıştır. Çıkmış Soru 6. Ben İstanbul şarkılarıyla büyüdüm. Dedem ud ça- 8. Halk hikâyelerinde ilk olarak hikâyeye konu olan bir lar, ninem şarkı söylerdi. “Üsküdar’a gider iken aldı olay gerçekleşir. Sonra bu olay sözlü gelenek için- da bir yağmur.” derdi mesela, ben o yağmurla ısla- de kuşaktan kuşağa aktarılır. Bu aktarmalarda, hikâ- nırdım. “Gel ey denizin nazlı kızı!” derdi, denizden yeyi anlatanlar bazı bölümlerine türküleri de dâhil çıkıp geliveren nazlı bir kız olurdum. ederler. Daha sonra âşıklar (saz şairleri, halk şair- leri) bu hikâyeleri belli bir sıraya göre yeniden dü- Bu metinde yazarın asıl anlatmak istediği aşa- zenleyerek halka açık yerlerde saz eşliğinde anla- ğıdakilerden hangisidir? tırlar. Böylece son şeklini alan halk hikâyeleri, yazıya geçirilerek unutulmaktan kurtarılmış olur. A) Dedesi ve ninesinin sanata ilgi duyduğu B) Kendisini İstanbul şarkılarıyla bütünleştirdiği Bu metin halk hikâyeleriyle ilgili aşağıdaki so- C) Kendisinin, İstanbul şarkılarını sürekli tekrarla- rulardan hangisine cevap vermek amacıyla ya- zılmıştır? dığı D) Dedesi ve ninesinin, İstanbul şarkılarını çok sev- A) Ortaya çıkmasında âşıkların rolü var mıdır? B) Diğer metin türleriyle ilişkisi bulunur mu? diği C) Hangi konular ele alınmıştır? D) Oluşum süreci nasıldır? Çıkmış Soru Çıkmış Soru 14 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 9. I. Başarılı insanlar, ara vermeden mücadele edenlerdir. II. Ne kadar çok bilirsen o kadar az emin olursun. III. Matematikte zekâdan önce sabır gelir. Numaralanmış cümlelerden hangileri, Çoğu kişiye göre matematikten anlamak doğuştan sahip olunan bir yetenektir. Bu anlayışa göre matematiksel ye- teneğe ya sahipsinizdir ya da değilsinizdir. Oysa bazı araştırmalara göre bu alanda gösterilen performans; yete- nekten çok, matematiğe karşı takınılan tavırla ilgili. Çabalamaya istekli hele bir de gayretliyseniz matematikte us- talık kazanmanız pekâlâ mümkün. paragrafının ana fikrini desteklemektedir? A) Yalnız I.  B) I ve III.  C) II ve III.  D) I, II ve III. MEB Örnek Soru 10. • İsminin ne anlama geldiği Zeka Küpü Yayınları 11. Gazeteci: (I) ............................ • Gelir kaynağı Yazar: Ben İstanbul’un mütevazı bir mahallesinde Zeka Küpü Yayınları doğdum. Hayalleri, özlemleri ve umutlarıyla yaşa- • Coğrafi konumu ma bağlı insanların bulunduğu bir mahalle... Ne ya- zık ki buradaki insanlar acılarını, sevinçlerini kimse- • Halk arasında nasıl anıldığı ye duyuramıyorlardı. İşte ben, öykülerimle onların sesi olmak istedim. Aşağıda tanıtılan şehirlerin hangisinde bu bilgi- Gazeteci: (II) ............................ lerin tümüne yer verilmiştir? Yazar: O kadar çok ki hangisini söylesem bilemiyo- rum. Ancak gençliğimizde hem beni hem kuşağımı- A) Endonezya’nın başkenti ve en büyük şehri olan zı etkilemiş bir yazar olan Rilke’nin “Malte Laurids Cakarta’nın diğer adı Big Durian’dır. Cakarta; Brigge’nin Notları” adlı eseri; yaşamı, doğayı, insan kendine has iklimi, bitki örtüsü ve doğal güzel- ilişkilerini oya gibi işleyen anlatımıyla bende ayrı bir likleri sayesinde seyahatiniz boyunca sıkılma- yere sahiptir. yacağınız bir şehirdir. Monas, Ancol Rüya Par- kı, Endonezya Minyatür Parkı şehirde gezilecek Bu konuşmada boş bırakılan yerlere sırasıyla yerler arasındadır. aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir? B) Bir Güney Asya ülkesi olan Bangladeş’in baş- A) (I) E serlerinizde İstanbul’u anlatmanızın nede- kenti Dakka, dünyanın en fazla nüfusa sahip ye- ni nedir? dinci şehridir. Çok kalabalık olduğu için şehirde “bisiklet taksi” uygulaması yaygındır. Halk ara- (II) Ü slubunuzu belirlerken Rilke’den etkilendi- sında “camiler şehri” olarak bilinir. Sıcak, yağış- niz mi? lı ve nemli bir iklimi vardır. B) (I) S izi yazmaya teşvik eden olay veya durum C) İskenderiye, beş milyonu aşan nüfusuyla Mı- ne oldu? sır’ın Akdeniz kıyısındaki büyük şehirlerinden- dir. Önemli bir sanayi bölgesi olan İskenderiye, (II) H ayatınıza yön veren bir eser var mıdır? ülkenin dış ticaretinin büyük bir bölümünü kar- C) (I) İstanbul’un yoksul bir mahallesinde yaşama- şılar. İsmini Makedonya Kralı İskender’den al- mıştır. nız, yazarlığınızı nasıl etkiledi? (II) Ç ok tanınan ama sizi hayal kırıklığına uğra- D) Kuzey Afrika’nın batısında, Fas’ın orta kısmın- da yer alan Marakeş’in kelime anlamı “Tanrı’nın tan bir yazar oldu mu? ülkesi”dir. Toprağının kızıl renkli olmasından do- D) (I) Ö ykülerinizde karakterleri kurgularken nele- layı bölgede yaşayanlar ona “kızıl şehir” demek- tedir. Marakeş, dünyanın en çok tercih edilen tu- re dikkat edersiniz? rizm merkezlerinden biri olduğu için ülke (II) G ençliğinizde sizi en çok etkileyen sanatçı ekonomisine büyük katkı sağlar. kim olmuştu? MEB Örnek Soru MEB Örnek Soru Türkçe 15

TEST 1 ÇIKMIŞ SORULAR 12. Bazen Sık sık Her zaman Alışverඈşe çıkmadan önce lඈste hazırlarım. Tüketeceğඈm mඈktarda yemek pඈşඈrmeye dඈkkat ederඈm. Fazla gıdaları dondurucuya kaldırırım. Gıdaların kalan bölümünü yemek yapımında değerlendඈrඈrඈm. Alışverඈş yaparken uygun fඈyatlı yerlerඈ tercඈh ederඈm. Tüketeceğඈm mඈktarda gıda satın alırım. Son kullanma tarඈhඈ yaklaşan ürünlerඈ satın almam. Hඈçbඈr zaman Bu görsele getirilebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) İnsanların Gıda Saklama Koşullarına İlişkin Görüşleri B) Müşterilerin Alışveriş Tercihlerini Belirleyen Faktörlerin Sıklığı C) Tüketicilerin Gıda Tasarrufu Konusundaki Davranış Dağılımı D) Tüketicilerin Toplam Harcamalarında Gıda Ürünlerinin Oranı MEB Örnek Soru 13. İnsanoğlu var olduğu günden beri etrafıyla iletişim içindedir. İletişim becerilerini geliştirmek için sürekli icatlar yap- mış ve bu alanda hiç durmadan çalışmıştır. Mağara resimleri de iletişimin ilk basamağıdır. Görsele bakarak çizildiği dönemle ilgili yorumlar yapan biri hangi yorumu yapamaz? A) Dönem insanlarının ava çıktığı B) Spor müsabakaları düzenledikleri C) Hangi aletleri kullandıkları D) Tarım alanında hayvanlardan yararlandıkları MEB Örnek Soru 16 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 14. Dünya yüzeyඈnඈn %6’sının çölleşmඈş, %29’unun da çölleşme yolunda olduğunu bඈlඈyor musunuz? Çok geç olmadan. Bu afişle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İnsanlara farkındalık kazandırmak amaçlanmıştır. B) Orman yangınları çölleşme oranını etkilememiştir. C) Orman yangınları doğaya büyük zarar vermiştir. D) Dünyada ormanlık alanlar gittikçe azalmıştır. MEB Örnek Soru 15. Bilinçaltının bazı özellikleri şunlardır: • Olumsuzluk kavramını anlayamaz. • Ciddiye alınmaması gereken bilgileri ciddiye alır. • Zaman kavramı yoktur; dün, bugün, yarın arasındaki farkı bilmez. Aşağıdaki metinlerden hangisi bilinçaltının bu özelliklerinden herhangi biriyle ilişkilendirilemez? A) Bilinçaltı, dışarıdan gelen tüm tehditlere yanıt vererek sistemi canlı tutmaya çalışır. Ancak bu canlı tutma işle- vini buluttan nem kapacak şekilde yerine getirerek tehlikeleri gereğinden fazla abartır. B) Bilinçaltı, geçmişte yaşadığımız bir olayın çoktan bittiğinin farkına varmaz. Çünkü insanın başından geçen olumsuz olaylar bilinçaltında hemen çözülmez, her hatırlandığında şu anda yaşanıyormuş gibi algılanır. C) Bilinçaltı her şeyi fiziksel olarak görür. Örneğin işimiz, okulumuz, tuttuğumuz takım, yaklaşan bir sınav gibi so- yut durumları anlayamaz. O sadece somut durumlarla ilgilenir. Soyut tehditlere çok ilgisiz cevaplar verebilir. D) Bilinçaltı, negatif durumları anlamlandıramıyor; aklımıza gelen her şeyi “istediğimiz bir durum” olarak algılıyor. Kısacası neye odaklanırsak bize onu yaşatıyor. MEB Örnek Soru Türkçe 17