Karartma Geceleri-Rıfat ILGAZ

«Dedim ya, çok kar t rma!» ı ış«Peki, peki! Telefon i i kolay! Ç kar m birazdan. Önce bir yemek şııyiyelim!» «Yemekten önce içecek bir ey... Sudan gayr ne olursa olsun!» şı«Haydi birer çay içelim! Ne zamand r sakl yordum, bir paket ııçay m var» ıGitti, geldi, sobaya odun att ... ı«Ablam bakkala yollad m, eker için...» dedi. ıış«Çay n ekeri için ha?» ış«Biraz eker için... Biraz da... Kap da seni bekleyen varsa...» şı«Çaya m ça racaks n kap dakileri?» ığ ııı«Onlar bizi ça rmas nlar da...» ğ ıı«Geçen sabah sorma ba ma gelenleri... Bizim Kaya'n n ş ııarma an var ya...» ğıHemen anlam t : ı ış«Burhan Morkaya'ya m rastlad n yoksa?» ıı«Nerden bildin! Torpil gibi dola yor, çarp p da pa.tlayacak yer ş ııar yor namussuz! ıDadanm eroine, daha do rusu dadand rm lar...» ışğıışAnlaml anlaml güldü: ıı«Bizi hiç dadand ran ç km yor.» dedi. «Eee sonra?» ııı«Sabahsabahç ktı ıkar ma,ş ıZeyrekHamam 'nda... ıKurtuluncaya kadar akla karay seçtim. G c r g c r y kad m, ıı ıı ııısal verdim, iki lira da eroin paras cebine!» ıı«Sevap i lemi sin! Ne mal oldu unu anlay ncaya kadar, çok kök şşğısöktürdü bize... Tak l r pe imize, git diyemezsin, buyur diyemezsin. Ferit ı ışsürgünden kaç p da geldi i zaman polisler Ferit'in yerini ö renip ığğBurhan' elçi olarak göndermi ler... kisine bir ev tutuvermi ler... ışİşKararatma GeceleriR fat ILGAZı151www.eskikitaplarim.com

Burhan gider, oltas na kimi takt ysa getirir Ferit'in odas na... Onlar ıııkonu urken polisler öbür odada defter defter not tutarlar... Bir gün şbenim d6 ç kt kar ma Burhan... Haz rlan dedi, seni bir yere ı ış ııgötürece im. Nereye dedim... Bir arkada n gösterece im sana! ğşı ığGörünce küçük dilini yutacaks n! Sak n Ferit'e götürmeyesin beni, ııdedim. Bozuldu! Ama hiç bozmad . Yok can m dedi, içmeye ııgidiyoruz. Yürü gidelim!Ben de bozar m y m art k, girdim koluna, ı ııindik Bal kpazar 'na... Ismarlamadııı ı ğ bal k kalmad .» ıı«Ismarlamadı ığ rak da kalmam t r, a z ndan lâf almak için!» ıı ışğ ı«Öyle oldu, ben onun a z ndan ald m lâf en sonunda. Ne ğ ıııherzeler yedi ini ö rendim o gün. O zamanlar daha eroine ğğba lamam t . Rak n n üstüne iki esrar sigaras yla yetinmi ti. imdi şı ışı ıışŞher eyi eroin, rak s da, esrar da! Kafa diye bir ey kalmam art k. şı ıışışıYoksa eline dü mü ken kurtarabilir miydin tatl can n !» şşıı ı«Öyle oldu! Yaptı ığ ince hesaplar n içinde kilitlenip kald . Kök ıısöktürdü bana da...» D arda hava güzeldi ama gene de çekiliyordu soba... Kuru ışodunlar kolayca tutu mu tu: şş«Eee ç karabilirsin paltonu art k!» dedi. ııKendisi kal n bir kazakla duruyordu. ı«Hele biraz daha s ns n oda! çimde fazla bir ey yok... Hattâ ı ııİşceket bile...» Ş şa rm t : ıı ış«Cekete ne oldu?» dedi. «Sorma!» Çengelde as l duran devetüyü bir ceketi ald , uzatt : ı ııı«Bunun pantolonu da bizim Zühtü'de...» dedi, «Giyebilirsin!» «Zühtü nerde?» « çerde!» İPaltosunu ç kar p giydi Mustafa: ııKararatma GeceleriR fat ILGAZı152www.eskikitaplarim.com

«Tam bana göre!» dedi, «Demek 142. maddeden, bir tak m ıelbiseyi böylece kendi elinle içeri att rm olacaks n!» ıışı«Kendi yerime!» dedi, «Bu sefer zor kurtard k paçay , bu bir kat ııelbise zekât m olsun!» ı«Beni sormad lar m sana, içerde?» ıı«Sormaz olurlar m ! Masan n üstünde k rk kadar s n f... ıııı ıToplad klar , suçlu kitaplar... ııBir de camekân n tahtas na toplu i neyle tutturulmu resmin... ıığşVesikal k!» ı«Nerden bulmu lar? Okuldan ç kal danberi vesikal k resim şıııçektirmedim. Arad' n çizdi i kroki olmas n! Uyan ta ç kan?» ığıışı«O i te! Samim'in yaz s n n ortas na koymu tu Cavit Yamaç. şı ı ıışKesip camekâna ili tirmi ler, polislere tan tmak için!» şşı«Ben hâlâ d arda oldu uma göre...» ışğBir ç ng rak sesi sofada yank land . ıııı«Ablam!» dedi, «Ö rendi art k buralarda dola an polisleri... ğışBakal m ne haberler getirdi?» ıindi merdivenlerden Faruk, bir süre d arda kald ktan sonra ışıyüklüce bir tepsiyle döndü. Üstünde bardaklar, tabaklar, ka klar ş ıaras nda büyük bir çaydanl k... Bir küçük tabakta da tepeleme ııtoz eker... ş«Müjde!» dedi, «Hiçbir tak nt yokmu arkanda! imdi rahatça ıışŞiçebiliriz çay m z !» ı ı ıÖnce soban n kapa n kapatt , bardaklar doldurduktan sonra ığı ıııelindeki çaydanlı ığ soban n üstüne yerle tirdi: : ış«içebildi in kadar çay!» ğŞöyle kald r p elindeki barda n rengini inceledi: ı ığ ı«Ablan k ym çaya, sa olsun!» ıışğ«Çok arad m içerde, 23 numarada bu çay !» dedi, «Dü ün bi ıışkere, helan n tam biti i indeki bir hücre... Burnunun dire ini k ran, ış ğğırutubet mi, hela kokusu mu belli olmayan bir koku... Tavan ndan, ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı153www.eskikitaplarim.com

duvarlar ndan ııslak borular geçiyor. Kap s n n üzerinde el ı ı ıgeni li inde bir pencerecik... Üzerinde tel kafes... Çimentodan ş ğyap lma bir tümsek, üzerinde tene irden daha küçük bir kerevet... ışBurada hem oturacaks n, hem yatacaks n, e er bulabilirsem yiyip ıığiçeceksin... Sonradan ö rendim bu hücrenin bir ünü oldu unu. ğğGirip ç kanlar aras nda mezarl k diye ad varm . Yani senin ııııışanlayaca n Çanakkale türküsünde oldu u gibi, ölmeden mezara ğ ığkoydular beni! Tam anlam yla yeralt nday m... Tavandan sular ıııs z yor, s z yor de il, üzerime ak yor. ı ıı ığıBana bütün bunlardan daha ac geleni, beklemek! Sorguyu ıbeklemek, seni suçlamak için nedenler yaratmaya çal anlar n ışıkar s na ç kmay beklemek... Dü ün Mustafacşı ııışı ığm, böyle bir yerde bir bardak çay n ne demek oldu unu bir dü ün! Güzel demlenmi ığşşbir çay n anlam n yani...» (*) ıı ıFaruk, hücresindeymi gibi önce s caklşıı ı ığn avuçlar nda duymak ıistercesine s k yordu çay barda n . Sonra konu tu u sürece dibine ı ığı ışğçöken ekerleri kar t r yordu dalg n dalg n: şı ı ışıı«Dü ün, şŞubat so u unun bu hücredeki ac mas zlğ ğıı ı ı ığn ! Yar ıuyur, yar uyan k iki gece geçiriyorum, böyle bir yerde... Hücrenin ııkap s aç l yor bir ara... Sabah m , ak am m belli de il... Bir el ı ıı ıışığuzan yor içeri... Bu el, polis eli de olsa rahatça uzanabilirim. ıAvucunda bir bardak çay!» Bu uzat lan barda avuçlar nda imi gibi dudaklar na getirdikten ığ ıışısonra, ayn tad bulmu ças na: ıışı«Ne çay ya!..» dedi, içini çekerek. «Güzel demlenmi ! Eline sa l k ablan n!» şğ ıı«Üçüncü gün kar s ndaki hücreden biri soruyor, sen kimsin, şı ıad n ne, diye... ıSöylüyorum, o da söylüyor ad n ... Demek nöbetçimiz bir ara ı ıuzakla m olacakt yan m zdan. Ne zaman sorguya çekerler diye, şışıı ıkorka korka soruyorum. Çekerler diyor, yak nda... Moral bozmak ıiçin, on be gün bir ay ça rmazlar adam ... Gönlünü ferah tut!» şğ ıı(*) Ö. F. Toprak' n «Duman ve Alev»inden yararland m. ııKararatma GeceleriR fat ILGAZı154www.eskikitaplarim.com

«Söyle Farukcu um, sanatoryum görmü u ci erle o hücrede ğş şğkaç gün dayanabilirim ben?» Bir süre bak yor yüzüme kestirmek için: ı«Hiç belli olmaz!» diyor. «Demek o hücrelere girmi ç km olanlar, ilerde gireceklere hep şıışböyle söylemek zorundalar, öyle mi?Gönlünüzü ferah tutabilmeniz için. Peki dostum, ben de öyle yapaca m...» ğ ıKalkt , soban n üstündeki çaydanl ktan bardaklar yeniden ııııdoldurdu. «Ne var ne yok bugünlerde, dergilerde, gazetelerde?» diye sordu Mustafa. «Mart say s n okudun mu Turan dergisinin?» ı ı ı«Okuyamad m!» ı«Var bende, vereyim de oku! Nihal Ads z'in Ba bakana mektubu ışvar.» Kalkt , kitap raflar ndan bir dergi çekti uzatt . Mustafa sayfalar n ıııı ıkar t r p yaz y ararken, çekti elinden ald : ı ı ışı ıı«De mez» dedi, «Sana birkaç sat r okuyay m, önemli ğııyerlerinden!» İkinci çay n da içip bitirdikten sonra Ba bakan Saraço lu'ya ı ışğyaz lm aç k mektuptan atlaya atlaya okumaya ba lad : ıışışı «Bir erkek lisesinde Türkçülükle alay ederek, arabac araba ıolmadı ığ gibi; Türkçü de, Türk de il diyen tarih ö retmenleri var... ğğBoy boy dergiler ç k yor, bu dergiler hep ayn teranelerle ahlâk, ı ııvatan ve eref duygusuna millet hakikat na sald r yor. şıı ıTaassupla mücadele ediliyormu gibi göstererek mukaddesatla şe leniyor. Bu dergiler biri kapat l nca ayn imzalarla bir ba kas ğı ıışıç k yor. Bu i siz güçsüz serseriler paray nerden buluyor?» ı ışı«Hep bunu söylerler, bu adamlar!Bizim Yürüyü dergisini nas l şıç kardıı ı ığm z ortada... Kendi cebimizden para kat p Ç karm yor ııımuyduk? Ya onlar nas l yay nl yorlar dergilerini... Bol ilân paras , ıı ııgizli ellerden... Kâ t dersen gani...» ğ ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı155www.eskikitaplarim.com

«Nihal Ads z, yaz s n n sonunda ihbar görevine haz r oldu unu ıı ı ıığda yaz yor, dinle! Bu hürriyeti bo maya çal anlar n kimler ığışıoldu unu bizi ba kalar na köle etmek istedikleri halde mühim ğşımevkileri i gal edenlerin listesini Türkçülük'le e lenen, Türk şğgeldi ine pi man olan ö retmenlerin kimler oldu unu söyleyebilir, ğşğğdaha birçok karanl k noktalar n ayd nlanmas na yard m edebilirim... ıııııSözü çok uzatmadan Millî E itim Bakanlğı ığ'ndaki solculardan söz açmakla iktifa edece im.» ğ«SabahattinAli'denba layacak!şSonrageçecekba ka şö retmenlere! Dil Kurumu üyelerine, üniversitedeki ö rencilere... ğğNe yapmas n istiyor Saraço lu'nun? ı ığİçeri atmas n m bu ı ııö retmenleri? Bugüne kadar atmad m içeri hiç? Bütün hücreler ğııdolup ta m yor mu Emniyet Müdürlü ü'nde?.. Fa ist talyan ceza şığşİyasas ndan yürütülmü 141, 142'nci maddeler yürürlükte oldu u ışğsürece «S n f» gerçe inden kimse söz edemeyecek. Ama, bu ı ığmadde yürürlükteyken Turanc lar, rkç lar, Ba bakan'la içli d l ııışı ışmektupla abileceklerşi teşböyle...Solcular nılistesiniyay mlamaktan ç karlar ne bu rkç lar n? Almanlar memlekete ııııııgirdikleri zaman kimleri kur una dizeceklerini göstermek. Onlara şrahat bir ortam haz rlamak her halde...» ı«Onlara ortam, kendilerine sa lamca koltuk! Sonra dökülecek ğbinlerce ayd n n oluk oluk kan !.. Ama güvendikleri da lara karlar ı ıığya maya ba lad ! Bu tedirginlikler, bu yüzden. Alman i gal güçleri ğşışiçin haz rlanm olan listeleri, ıışşimdi Saraço lu'na sunuyorlar, ğumutsuzluktan, dü k r klşı ı ı ığndan!» Faruk bir ba ka dergi daha ald raftan sayfalar n kar t r yordu. şıı ıı ı ış«Eski, gerçekten çok eski bir ozan n yaz s ndan sana birkaç sat r ıı ııokuyay m... Senin ad n, Kaya'n n, Niyazi'nin adlar da geçiyor ııııiçinde... Dinle!» Bir soluk ald ktan sonra, okumaya ba lad : ışı«Son ç kan ayl k solcu bir derginin hem de milliyetçi ıımuharrirlerin bile seve seve bahsetti i bir macera... Bu say s n da ğı ı ıbir s n f n açl k ve st rab n hayk ran iirlerle doldurmu ! Hayret ı ı ııı ıı ıışşediyorum: Acaba, Türkiye'de bir s n f mücadelesi olmadı ıı ı ığn zannetmekte ben mi yan l yorum? Acaba Türkiye'nin s n fs z bir ı ıı ı ımemleket oldu unu sanmak yaln z benim mi hatamd r? Bu rejime ğııayk r dü ünceler ta yan ben miyim? ı ışş ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı156www.eskikitaplarim.com

Yoksa bu iirleri ters mi anl yorum? Onlar bu rejimi terennüm şıeden halis ink lâp airleridir de benim geri ve kal n kafam m bunu ışııalm yordu?» ı«Bak!» dedi, «Bu çok do ru i te! E er u memlekette bir i çi ğşğşşs n f varsa ki, biz bu s n f n var oldu unu söylüyoruz? Elbet kavgas ı ı ıı ı ığıda olacakt r. Ama bu i çi s n f henüz uyanmam sa, kendi ışı ı ıışkendisinin varlı ı ığn henüz alg lamam sa bu durum o s n f n ıışı ı ıyoklu unu ispatlamaz ki!» ğAblas kap da görünmü tü. çeri girmeden sesleniyordu bize: ıışİ«Yemek istemeyecek misiniz daha? Ö len çoktan geçti!» ğ«Biz varlı ı ı ığm z , kurtulu umuzu bu s n f n silkinip kalk nmas na şı ı ıııba layan, at l mlara haz r sanatç lar z. Onlar ne derlerse desinler, ğı ııııüzerimize dü en görevi yapaca z.» şğ ı«Öyle!» dedi Mustafa, «23 numaralara da kapatsalar, kitab m z ı ı ıtoplay p pe lerimize de dü seler do ru bildi imiz yoldan ışşğğş şa mayaca z.» ğ ıUnutmu tu Mustafa ac ktşı ı ı ığn . Özlemini çekti i bir arkada la ğşbulu mu tu. şşKonu acak öylesine çok eyler vard ki... Nerden ba lay p, şşışınereye geçece ini kar t r yordu. Faruk: ğı ı ış«Burda m yiyece iz?» diye sordu: ığ«Oda s cak, daha iyi olmaz m ?» dedi Mustafa. ıı«Peki, burada yiyelim!» Ablas na yard m için hemen ç kt . Mustafa, raflardaki kitaplar ııı ııdiplerinden okuyor, görmediklerini çekip kar t r yordu. ı ı ışİşte u en şüst ba taki kitap da onun suçlanm kitab yd . Utan r gibi şışıııpembele mi kapa yla, Faris'in yazdşşğ ıı ığ k l ç gibi harflerle içeri ini ı ığbelirtmeye çalı ışyordu. Dört formal k kitaptan bile korkuyorlar, diye ıdü ündü. Ne vard içinde sanki? Belirtmeye çal tşıı ı ı ı ış ğ s n f gerçe inin ğen yal n dizelerle verili i de il mi? Gerçeklerden neden ışğkorkuyorlard bu kadar? Emekçinin uyanıı ışndan m , yoksa i çinin ışuyan p belli bir s n f n adam oldu unu benimsemesinden mi? Peki, ıı ı ıığuyan rlarsaıneolurdu?Hemenkendilerinis rtlar ndan ııKararatma GeceleriR fat ILGAZı157www.eskikitaplarim.com

silkeleyebileceklerine mi inan yorlard ? Bu, o kadar çabuk, o kadar ııkolay m olacakt ? ııIrkç lar,ıTuranc lar,ıTürkçüoldu unuğsöyleyenlernelerdü ünüyorlard ? S n fs z bir Türkiye istediklerini söylüyorlard . şıı ı ııS n flar aras nda ç kacak kavgadan m korkuyorlard ? Bu adamlar ı ıııııgerçekten kavga istemiyorlar m yd ? Bu rkç bozuntular bütün ıııııokullarda askerce bir e itim uygulay p di ten t rna a silahl bir ğışığıgençlik ortaya ç karmay dü ünmüyorlar m yd ? Türk olan , ıışıııolmayan kendilerine katarak kanl kavgalarla bir imparatorluk ııkurmak, yüzy llard r sürüklendi i sava larla yoksul dü mü ıığşşşAnadolu halk n serüvenlere sürüklemek. Türk olmayan az nl klar n ı ıı ııkökünü kaz y p ar , duru bir ulus ortaya ç karmay amaçlamak suç ı ııııde il miydi? ğGeni bir tepsi içinde üstü kapal sahanlarla yemekler gelmi ti. şışYaz masas n n üstüne dizildi. Taslardaki, olsa olsa çorba olacakt . ıı ııAç p kapa n bakt Mustafa. ığı ııTarhana çorbas yd , k ta k yamette sokak sokak dola rken ııışış ıgözünde buram buram tüten, tarhana çorbas ... ıÖnce çorbadan ba lad lar. şı«En büyük s k nt m neydi içerde, biliyor musun?» dedi Faruk. ı ıı« ubatta içerde oldu una göre, s k nt n so uktan olacakt Şğı ıığıherhalde... Ya da yataks zl k. Yoksa benim gibi, tarhana çorbas m ı ıııçekti can n?» ı«De il! Hiçbiri de il! Bilemezsin, o hücrelere dü meyince, ğğşanlayamazs n... ıKonu mamak. B rak dostu, arkada , tan dşış ıı ı ığ... Kim olursa olsun, birisiyle konu mak... Bu yüzden insan sorguya şçekilince s rf konu ma olsun diye, akl na ne gelirse anlatabilir, ilgisi ışıolsun olmas n! Bir de kar s na, konu turmay bilen biri ç karsa! ışı ışııKonu mak, konu acak birini bulmak çok önemli, içerde. şşDinlemektençok,anlatmakistiyorinsan...Kendisindensevgilisinden, tan d klar ndan söz etmek... ı ııBir gün, kar daki hücrede yatan arkada la yattş ışı ı ığm z yerden konu urken hücremin el kadar penceresinden nöbetçi polisin çat k şıKararatma GeceleriR fat ILGAZı158www.eskikitaplarim.com

ka larşıgörünüvermezmi!Birdenparladıadam,nekonu uyorsunuz, diye! Konu tu umuz da ne? Çaydan, kahveden şşğlaf ediyoruz. İş büyümü , nöbetçi polis gidece i yerlere gitmi şğşba vuracaklar yerlere ba vurmu tu. Ça rd lar diktiler kar lar na şışşğ ıış ııbizi, soruyorlard , ne konu uyordunuz diye. Sorgu ba lam t ışşı ışk yas ya. Ne konu uyorduk? Ayr ayr sorguya çekildi imiz halde ıışıığverdi imiz ifadeler t pat p birbirini tutmu tu. Dinlediklerimizle ğıışkonu tuklar m z uyuyordu birbirine. Art k yakam z b rakabilirlerdi şı ııı ııde il mi? Ne gezer! Sorgu, bütün h z yla yeniden ba lam t . ğı ışı ışİfadelerimizin birbirini tutmas onlar büsbütün i killendirmi ti. Siz, ıışşaran zda tertiplemi olacaks n z bu konu may , yakalandışı ışıı ı ığn z zaman bize yutturmak için... Söyleyin bakal m, esas konu man z ışıhangi konu üzerindeydi?.. Biz, ba ka hiçbir konu üzerinde şkonu muyorduk diye direndikçe canavar kesildiler. nsan böyle şİs kı ı ışk bir durumda çaydan, kahveden mi konu ur diye yürüdüler şüzerimize.» «Böyle bir yerde, böyle bir zamanda iki çift lâf etmenin ne demek oldu unu bilmeleri için onlar n da bu hücrelerden gelip ğıgeçmeleri gerekir. Ya amak ba ka, ya ayanlar , gözlemek gene şşşıba ka! Bizim getirece imiz toplumcu sanat, kendi ya ayşğşı ı ışm zdan do acak. Yaln z, yükün alt na girenlerin ya ant s n saptamakla ğıışı ı ıyetinmeyece iz.» ğKonu mas n sürdürdü Mustafa: şı ı«Okumak için okul ar yorum çocuklu umda... Kar ma halk ığş ıçocuklar n n gitti i yat l okullar ç k yor, ö retmen okullar ... Asker ı ığı ıı ığıoluyorum, er olarak ko u larday m... Hastalan yorum, ilkel halk ğ şııhastanelerinde uzun süre... Bunlar n hiçbiri de yüzde yüz kendi ıiste imle olmuyor. Önümde bir cezaevi dönemi var... Ben buraya ğisteye isteye mi giriyorum? Görüyorsun ne kadar direniyorum gitmemek için! Ama biraz daha geli mem, i imde ustala mam için oralar da görmem şşşıgerekecek... Bu kalem, elimde oldu u sürece biliyorum, buralardan ğbelki de hiç ç kamayaca m. Halka dönük bir yazar olu um çiziyor ığ ıştoplumsalkaderimi.İçeridü ünceşdebeylerko u una ğ şyat rmayacaklar beni. ıİlk aylar m hücrelerde, kapal odalarda geçecek, biliyorum. ııSonra geçece im dem Baba ko u lar na! Ama bütün bunlar, beni ğğ şıKararatma GeceleriR fat ILGAZı159www.eskikitaplarim.com

yeti tirmekten, ba ar l bir yazar olmaktan öteye geçmeyecek. şşı ıDaha da bilenmi , görevimin bilincine varm olarak ç kaca m, şışığ ıe er ç kabilirsem.» ğıYemekler aceleye getirilmi oldu u halde gene de güzeldi. şğDomates salças yla yap lan pilâv n pirinçleri tane taneydi. Mustafa ıııölçüsünden daha ço unu yemek için zorluyordu kendisini. ğYakalan rsa, uzun süre besinsiz kalaca n biliyordu çünkü. ığı ıKaçı ı ışn n nedenlerinden biri de, sa lğ ğı ı ın biraz da bir düzene koymak içindi. Ya ayşı ış gürültülü, düzensiz geçti i halde, dinlenecek bol zaman ğbulabiliyor, so ukta, aç k havada dola mas bile iyi geliyordu ğışıci erlerine. Saatlerce yürüdü ü halde yorulmamas da bunu ğğıgöstermiyor muydu? Tabaklar tertemiz ç karm t . Faruk, bir iki ka k pilâv ııı ışş ııtaba nda b rakmak zorunda kalm t : ğ ııı ış«Dostum!» dedi, «Ben yava yava haz rlanay m, ilk i im şşııştelefondu de il mi? ğSonra?» «Kitapç Kemal'in önünden de geç, bakal m duruyor mu yerli ııyerinde?» «Olur! Bir iki kitabevinde i im var zaten... Sen yatar uyursun!» ş«Çok iyi olur!» dedi, «Sen bana bir battaniye getir, yeter!» Tepsiyi kucaklay p ç kt d ar . Çok geçmeden paltosunu giyip ıı ıışıkap da dikildi. ıElindeki battaniyeyi uzat rken: ı«Haydi ho ça kal dostum!» dedi, «Çok gecikmem ben!» ş«Geç de kalsan, erken de gelsen gece yar s ç kaca m evden. ı ıığ ıHaydi güle güle!» Uzakla an ayak sesleri her basamakta biraz daha azald . Sokak şıkap s n n küt diye kapanmas yla büsbütün kayboldu ı ı ııKararatma GeceleriR fat ILGAZı160www.eskikitaplarim.com

Mustafa odunlar n ç t rt s n dinleye dinleye, tüylü Siirt ıı ı ı ı ıbattaniyesinin alt nda aradıı ığ uykuya kavu tu. şIX Gecenin koyu karanlı ığ yetmiyormu gibi bir de yap kan bir sis şışinmi ti kentin üzerine. Bunu, aral k kalan kahve kap lar ndan, şıııpencere k y lar ndan s zan soluk ı ıııı ışklardan anl yordu. Bu c v k gece ıı ıbir lodosun arma an yd istanbul sokaklar na. ğıııMerdivenlisokaktanindi,Selimpa a'ya.şDüdüksesleriuzakla nca açt ad mlar n . ş ıııı ıİşi, ikinci döneme b rakmadan vurdu ükran'in yattıŞı ığ odan n ıpenceresine. Karanl k, sisle s vandııı ı ğ için her zamanki gibi çömelip beklemeyi yersiz bulmu tu. Kula ayak seslerinde, perdenin bir şğ ıkö esinden aç lmas n bekledi bir süre. Perde aralanm ama, üst şıı ıışkattan bir pencere sesi gelmi ti kula na. Ba n kald r p bakt ysa şğ ışı ıı ııda hiçbir şey görememi ti. Yukardan baksalarda, kendisini şgöremeyeceklerini dü ünerek k m ldamadan durdu. şı ıElini pencereye uzat p bir kez daha vurmay dü ünürken perde ıışaraland . ıŞükran'in ba n n yar s göründü kö eden. Aç lmas n şı ıı ışıı ıbeklemek üzere gitti, kap n n önünde büzülerek durdu. Çok ı ıgeçmeden içerden sürgü çekilmi , yüz yüze gelivermi ti ükran'la: şşŞ«Gel, çabuk!» dedi kar s . ı ıOturduklar daireden içeri girip kap y sürgülerken: ıı ı«Geçen gece geldin mi sen?» diye sordu. «Yani iki gece önce, de il mi, geldim.» ğ«Yengenin evindeydim, Zehralar'da...» «Sokakta kald m...» dedi, «Bütün gece...» ı«Bilmiyordum ki gelece ini...» ğ«Zarar yok...Sen nas ls n?» ıı ıSofan n lâmbas n söndürüp odaya girmi ti. ıı ışKararatma GeceleriR fat ILGAZı161www.eskikitaplarim.com

«Merak ettin mi beni evde bulamay nca?» diye sordu. ı«Ettim.» «Sonra?» «Emniyet Müdürlü ü'ne götürmediklerini ö renince de çok ğğsevindim!» «Nas l anlad n götürmediklerini?» ıı«Telefonla... Derleme'de oldu unu anlay nca geldim i te! Peki ğışsen benim eve u radğı ı ığm nerden anlad n?» ı«Ayten... Ev sahibinin, k z bir eyler söylemek istedi... Hiç ı ışdurmad m üzerinde, merak etmez göründüm.» ıBirden ku kuyla bakt yüzüne Mustafa'n n: şıı«Derleme'ye kim telefon etti? Sen mi?» «Bir arkada !» şBir süre ikisi de sustular. Neden sonra: «Ay n son günü!» dedi, ükran, «Evde ne eker var, ne de ıŞşçay... Biliyorum seversin ama... Gelece ini bilseydim borç harç ğbulurdum gene de... Nas ls n, sa lı ığ ğı ın iyi mi?» «Bak i te! Çok iyiyim! Bu gün bol yemek yedim, uyudum. şOkumaya yazmaya zaman bile buldum bu arada...» «Demek istiyorsun ki, art k gidip teslim olmak...» ı«Hiçbir ey demek istemiyorum, olan söylüyorum, ilerisi için de şıhiçbir ey dü ündü üm yok. Bu i ne kadar uzarsa, sa lşşğşğ ğı ım için o kadar iyi olacak!» «Sa lğ ğı ın hepimiz için çok önemli... Bak, gene Ali evde de il! şğZehra'ya al m ken getirmiyorum eve. Getirmiyorum ama akl m ışışıda hep onda.» «Seni aradı ı ığn pek sanm yorum. Do du undan beri al t rd k ığğı ışıonu... Hele beni bir sene görmese...» dedi Mustafa. « imdi de annesinin yoklu una al t rmam z istiyorsun, öyle Şğı ışı ımi?» Kararatma GeceleriR fat ILGAZı162www.eskikitaplarim.com

«Alı ışrsa kötü olaca n sanm yorum. Biliyorsun ikimiz de anas z, ğı ıııbabas z büyüdük say l r, yat l okullarda. Bir kötülü ünü mü gördük ıı ıı ığböyle yeti menin? isteriz, çocu umuz anas n n, babas n n dizinin şğı ıı ıdibinde büyüsün... Rahat b rak yorlar m ki ihsanlar ...» ıııı«Düzenimizi ke ke ona göre kursayd k, yani bizim düzenimizi şıdemek istiyorum.» K rg nd ükran. ıııŞ«Sa lamca de il mi?» dedi Mustafa. ğğ«Sa lam, çürük... Düzen düzendir, uymas n ba arabilirsek... ğı ışBütün sorun büsbütün kopup gitmemekte...» «Hem kendimiz için, hem de bir üyesi olmakla övündü ümüz u ğştoplum için yapaca m z hiç mi bir ey yok... Bizi okutanlar ad na ğı ışıhiç olmazsa...» «Ben art k hiçbir eyle övünemiyorum.» ış«Övünmek zorunda da de iliz ayr ca, övünmeye hak kazanal m ğııönce...» Şükran biraz da umursamazl kta: ı«Ben günümü dü ünür oldum, sen gideli... Geçimimizi... şÇocu umuzu...» dedi. ğ«Peki, günümüzü, dü ünmek gerekirse, birlikte dü ünelim gene şşde... i li'den postaya at lan mektubumu ald n m ?» diye sordu Ş şıııkonuyu de i tirmek için. ğ ş«Ald m, al r almaz da telefon ettim. Önce okul müdürlü üne! ıığBuldum Tahir Bey'i... Ay n birinci günü kocam n aylııı ı ığn almaya gelece im dedim.» ğ«Terslik etmedi ya!» «Yok hay r! Çok iyi davrand . Kocan raporlu oldu una göre ve ıığsizi de mutemet tayin etti ine göre alabilirsiniz, dedi. Ay n birinci ğıgünü ö leden sonra te rif edin!» ğş«Buna çok sevindim. Bu kadar kolay olaca n sanm yordum!» ğı ııKeyfi yerine gelmi ti Mustafa'n n. şıKararatma GeceleriR fat ILGAZı163www.eskikitaplarim.com

«Sana oldu u gibi verece im aylğğı ı ığn !» dedi. «Ben yar s n alaca m!» ı ı ığ ı«Tümünü verece im ben.» ğ«Anlad m, bütün ay görünmemi istemiyorsun demek!» ı« i sonuçland r ncaya kadar bu parayla geçinmeni istiyorum İşı ıaç kças .» ıı«Ayn i i ben, yar m ayl kla da yapabilirim!» ışıı«Zorlama beni! Kendi aylı ığmla evi çevirebilirim. Sen de olmayaca na göre...» ğ ıD ardan, kap dan t k rt lar geliyordu... ışıı ı ı«i itiyor musun!» diye dürttü ükran' . şŞı«Evet... Kap da...» diye f s ldad . ıı ıı«Dur, ben bakay m,» dedi. ı«Gitme sen!» «E er eve girdi imi gördülerse nas l olsa yakalayacaklar beni! ğğıİyisi mi... Açay m da, olsun bitsin!» ı«Peki!» dedi, «Aç!» İçi burkulur gibi olmu tu. Kendisini yakalamalar n al p şı ııgötürmelerini istiyordu, demek Şükran. Kalkt , önce sofan n ıılâmbas n yakt . Sonra sürgüyü çekip aral ktan bakt . Aaa! Ayten'di ı ııııbu! Hemen girmi ti içeri, kap y s rt yla kapatt : şı ı ı ıı«Kaç n, kaç n!» dedi, «Babam haber verecek karakola!» ıı«Ç kt m soka a?» ı ıığ«Giyiniyor! Ben annemle konu urken i ittim. Girdi inizi görmü şşğşpencereden.Zaten ku kulan yordu son günlerde, sürgüye i aret şışkoymu ... Hemen ç k n, çabuk!..» şı ı«Peki, ç k yorum. ükran! Haydi ho ça kal n!» ı ıŞşıŞükran toplanmaya vakit bulamam t . Ayten onu iterek kap ya ı ışıgötürdü, kendi eliyle çekti sürgüyü kula na f s ldar gibi: ğ ıı ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı164www.eskikitaplarim.com

«Güle güle!» dedi, «Sak n bir daha gelmeyin eve! Babam ıyakalatacak!» Ç k nca da sürgüledi arkas ndan kap y . ı ııı ıMustafa, karanl kla so ukla birden yüz yüze gelince kendine ığgelir gibi olmu tu. Ne i ti bu! Nas l bir k zd bu Ayten böyle... şşıııMart'in dokuzuncu günü de eve yeme e gelirken pencereden i aret ğşetmi , a a da polislerin bekledi ini anlatm t ona. imdi de büyük şş ğığı ışŞbir tuzaktan kurtar yordu. Peki dönüp yukar ç karken ya babas yla ıı ııkar la rsa merdivenlerde? Kaçtş ış ıı ığ anla l nca babas bütün h nc n şı ıııı ıya ondan al rsa? ıHem gidiyor, hem söyleniyordu kendi kendine. «Hay: bacaks z ıAyten, hay!..» Ne i ler çevirmi ti gene... Herhalde babas karakola şşıgitmek için soka a ç kana kadar bekleyecek, babas gidince de ğııç kacakt odas na... Belki de mutfak kap s n aral k b rakm t ıııı ı ıııı ışinerken... Yava ça girer mutfak kap s ndan, yata na sokulurdu. şı ığ ıHem yakay ele verse de ne olacakt ! Amac onu kaç rmak de il ıııığmiydi? Ba arm t i te! şı ışşBabas asacak de ildi ya, k z n ! Polisler gelecek... Evde ığı ı ıbulamay nca bir yanl l k oldu u ç kacakt ortaya... ıı ışğııŞükran'dan özür dileyip ayr lmaktan ba ka yap lacak i kalmayacakt . ışışıHay, bacaks z haaay!.. Ortalıı ığ birbirine katm t gece yar s . Bir ı ışı ıbak ma ortalıı ığ birbirine katm de il, böylece yat t rm olacakt !.. ışğı ışışıPeki ama bu saatte nereye gidecekti? Karakol, evi bütün kadrosuyla çevirecekti az sonra, polisleri, bekçileriyle...Ayaklar ıneden geri geri gidiyordu böyle? Evde olacak curcunay , bir k y dan ıı ıseyretmek mi istiyordu? in yürürlü e girdi ine inanmak için İşğğHalit Bey'in kap y çekip karakola gitti ini gözleriyle görmek mi ı ığistiyordu yoksa? Merdivenli soka n üst ba ndaki kireç kuyusuna uzan p da ğ ış ııkap y m kollasayd ? ı ıııDo rusu çocukluk olurdu bu! Çok geçmeden Selimpa a Soka ğşğ ıpolislerle, bekçilerle t kl m t kl m dolacakt . ı ıı ııİşin akaya gelir yan şıyoktu. Bir an önce nereye olursa olsun yönelip uzakla mas şıgerekirdi. Kararatma GeceleriR fat ILGAZı165www.eskikitaplarim.com

Saat iki buçukla, üç aras olmal yd . Dörtte dört buçukta sabah ıııezan okunurdu. u halde geçmesi gereken iki saatlik bir zaman ıŞıvard . Polisin düdüklerinin can çeki mek üzere oldu u netameli ışğsaatlerdi bu saatler... Peki ama ükran'in durgunlu u karars zlŞğı ı ığda ne oluyordu? a k nl ktan m yd kap n n önünde dikilip kalmas . Ş şı ıııı ııOnu d kap ya kadar geçirmek için bile ç kmam t daireden. Ne ışııı ışistiyordu, kendi eliyle gelecek olan polislere teslim etmek mi? Hiçbir ey anlamam t davran lar ndan. Peki Halit Bey, neden şı ışışıu ra yordu? Ne kadar olsa suçla, suçluyla u ra m eski bir ğş ığşışjandarma komutan oldu undan m yd ? ığııEmekliyeayr lsaıdagenekendisiniyasalar nıbekçisigördü ünden mi? Evinin, mahallesinin, memleketinin selâmeti için ğpolisçe aranan birini kendi elce iziyle karakola teslim etmek, onun ğiçin bir görevden çok bir al kanl k da olabilirdi. ışıMustafa'yla u ra mas , polisin iste i üzerine d kap ya bir sürgü ğşığışıtakmakla ba l yordu. Bana ne deyip geçmemi ti bir yana, kendisini ş ışbir görevli olarak atam t bu i e. Biraz da gönüllü olarak. ı ışşYak zı ıAyten?Bugünekadarbabas n nı ıgörü lerinin şdü ünü lerinin sakatlşşı ığna inanm , hangi konuda olursa olsun ona ışkar ç kmay huy edinmi bir k zd . şı ıışııBabas n n polisle olan anla mas na, karakolla kayna mas na ı ışışıkar , direnmeyi kendi ki ili inin, özgürlük anlayş ış ğı ı ışn n bölünmez bir parças saym da olabilirdi. ıışOrtaokulu bitirme s navlar nda, bir iki gün Türkçe'ye çal t rdııı ışı ığiçin pekiyi tan yordu onu..Gerçekçi bir kafacıı ığ vard . Kendi ıya ndaki k zlardan ayr lan yan , bu sa lam ele tirici niteli inden, ş ıııığşğgeliyordu. Pe in yarg lara s rt çevirmesini, gerçekleri aray p şıııbulmas n seviyor, herkesin kolayca kabullenece i yarg lara ı ığıku kuyla bakmas n biliyordu. Bütün dü ündüklerini, gerekirse şı ışeyleme dönü türecek güçten de, dirençten de yoksun de ildi şğüstelik. Ayten üzerindeki yarg lar na, kendisiyle ilgili olan son olaylarla ııvarm de ildi. ışğYazdı ığ bir iki kompozisyonu okumu tu. Yaz lar nda ki isel bir şıışyetenek gibi görünen yanlar , onun karakter yap s n n belirli ıı ı ıçizgileriydi. Benimsemedi i görü leri, konusunu ne denli süslerse ğşKararatma GeceleriR fat ILGAZı166www.eskikitaplarim.com

süslesin, ye lemeyece ini bildi inden, yaz s n gözden geçirirken, ğğğı ı ıiçini de sat r sat r okumu tu onun. Yürekliydi. Haks zlıışı ı ığn kar s na şı ıç kabilirdi gerekirse... Kendi sorununda yard mc olu u da bunu ııışispatlayan güzel bir örnek de il miydi? ğOn alt , on yedi ya lar ndaki bir k z n, hiç de elveri li olmayan ışıı ışbir ortamda, bu biçimde bir geli me göstermesinin nedenlerini şdü üne dü üne arka yollardan Süleymaniye Camii'nin önüne şşgelmi ti. Ba n kald r p baktşşı ıı ıı ığ zaman, a armaya yüz tutan ğalacakaranl kta uçlar sisler içinde silinip giden minareleri, ikinci bir ııgök halinde kavislenen kubbesiyle bir da gibi yükseliyordu az ğilerisinde. Hangi erefede okundu u belli olmayan ezan, suskusunu delik şğde ik eden uyar s na ba lam t i te: şı ışı ışş«Namaz uykudan hay rl d r Haydin namaza!» ı ı ıAyten'in yi itli iyle yeniden eline geçirdi i özgürlük, bir ba ka ğğğşanlamkazanm tı ışonuniçin.Tutumunurastlant lara ıb rakmamal yd bundan sonra, daha uyan k olmal , ölçülü dengeli ıııııya amal yd . şııÖlçülü ya amak! Bu da bir ba ka zincir vurmak olacakt kendi şşıeliyle kendi özgürlü üne... K s tlamalar n çevreledi i bir ya amda ğı ıığşözgürlükten iz mi kal rd T^E er yitirilmesi gerekirse özgürce ıığyitirilmeliydi, toplumun kurtulu u yolunda, olumlu bir eyleme şkar arak... Yazdışı ığ her dizede bu eylemin bir çekirde ini ğgörmeseydi, alacakaranl klarda bu arka sokaklarda ne i i vard ? ışıAyaklar n n onu Çar amba'ya götürdü ünün fark na varabilmi ti ı ışğışneden sonra... Son ç ktı ı ığ evin kap s na do ru sürükleniyordu, ı ığbilinçalt n n buyrultusuna uyarak... Oysa Faruk Toprak'la görülecek ı ıi lerini görmü , konu acaklar n konu mu , ondan ö reneceklerini şşşı ışşğö renmi ti. ğşCa alo lu yoku unda kar l kl sava lar sürüp gidiyordu demek. ğğşşı ı ışTuranc lar'in uzun y llardan beri varmak istedikleri amaca tam ııeri tiklerini sand klar s rada, attan dü er gibi s rtüstü gitmeleri, şııışıç lg na döndürmü olacakt onlar . Dü k r klı ışıışı ı ı ığ içindeydiler. Toplumcular'a sald r lar da hep bu umutsuzluktan geliyordu ı ııi te.şDergilerindear nş ıar n,ş ıilericiayd nlar nıılisteleriniyay nlayarak jurnalc l klar na h z veriyorlard . Oysa bu kara listeler ıı ııııKararatma GeceleriR fat ILGAZı167www.eskikitaplarim.com

çok önceden düzenlenip mutlu yar nlar için saklanm t . Fa ist ıı ışşsürüleri bir gedik bulup da s n rdan içeri girdikleri zaman kar lar na ı ış ııi te bu 169 şlistelerle ç kacaklard . Demek Almanlar'in geli inden umutlar n ıışı ıkesmi olacaklard ki, kendi dergilerinde, «ilk Türkçü Ba bakan» şışdiye kendilerinden sayd klar Saraço lu'ya bu listeleri sunuyorlard ıığıgiderayak... Vatan hainlerinin cezaland r lmalar n istiyorlard . ı ıı ııBunlar n kar s na ç kan imdilik elde bir Tan gazetesi vard . 0 ışı ıışıda zaman zaman kapat larak kula çekiliyor, hizaya getirilmeye ığ ıçalı ı ışl yordu. Türlü bask lara ald rmayan birkaç yazar, ba ta Sabiha ıışSertel olmak üzere, vurucu yaz larla Turanc lar'in da iktidar n da ıııkar lar na ç k yorlard . D arda fa ist sürülerinin her gün biraz ş ııı ııışşdaha yenilgiye sürüklendikleri şu günlerde tarihsel görevlerini ba armaya çalşı ışyorlard , yurt içinde. ı Bütün ilerici sanatç lar susturulmu , kimi Anadolu'ya sürülmü , ışşkimi içeriye at lm t . Faruk Toprak'tan ö rendi ine göre , Emniyet ıı ışğğMüdürlü ü'ndeki toplumcular n say lar yüzü a k nd . Ankara'dan; ğııışııİzmir'den, Karabük'ten getirilenler de çoktu aralar nda. ıAlmanlar'in Sovyet s n r nda sald r ya geçtikleri gün, harmandal ı ı ıı ııoynayan Saraço lu'nun güvendi i da lara kar ya maya ba lam t . ğğğğşı ışGüttü ü politikan n ç kmaz ndan çark etmesi gerekirdi art k... ğııııMustafa, e er fazla iyimserli e kap lm yorsa, fa izmin kaz ad mlar ğğıışııpaytakla m t biraz. Sonra ne olacak, nas l bir politika şı ışıtutturacaklard bizimkiler! ıMustafa kendi pay na çok ilerisini dü ünmüyordu, kinci Dünya ışİSava 'na girmeden yorgun dü en halk m z n biraz soluk almas n , ş ışı ı ıı ıinsan gibi ya ama olanaklar n kazanmas n istiyordu, bir sanatç şı ıı ııolarak... Henüz politikaya güçle kar acak ne deneyimleri vard , ne ışıde yetene i... Ama ko ullar her gün biraz daha itiyordu onu ğşeylemlerin içine. Belki bir gün... Uzaktan bir düdük sesi uyard onu tatl dü lerinden: ıış«Heeey! Efendi!» Dönüp bakt bir polis... Yan nda da bir bekçi... Kaç p kaçmamay ııııdü ünüyordu. şKararatma GeceleriR fat ILGAZı168www.eskikitaplarim.com

Ortal k tüm ayd nl kt art k. Tek tük gelenler geçenler... ıı ı ııMalta'dayd , arka sokaklarda... Az ileride Karagümrük Ortaokulu... ıKo an bir adam, arkas nda yeti mek isteyen bir polis, bir bekçi... şışYok ho una gitmezdi bu durum. Nas l olsa yakalan rd . şııı«Dur!» Gözlerini k rp t r p üzerine gelenleri bekliyordu. Polis yakla t , ıı ı ışş ıyakla t . Sa eli, kaputun üstünden ba lanm manevra ş ığğışkemerinde... Kemerde bir de büyücek tabanca... Amma k l f s k ı ı ıı ıs k kapal ... ı ıı«Kimsin, nerden geliyorsun?» Bu ses hiç yabanc gelmiyordu ona. Sak n!.. Tamam o!.. O gece ııkendisini sal veren polis... Ad Basri... Soyad neydi bakay m? ııııDönmez! «Tan mad n z m beni?» dedi, «Ben...» ıı ıı«AaaaL Siz misiniz Behzat Bey!..» «Benim!.. Bugün nöbetçiyim de, okulda... Düzeltecek ödevler de var...» «Çok güzel! Buyrun, surda bir çay içelim! brahim az önce İoca n yak yordu. Çok erkencisiniz ma allah!..» ğı ıış«Öyle oldu, gene... Bak n, bu sabah her eyim yerli yerinde... ışCeketim de üzerimde, hüviyetim de, ceketimin cebinde... O gece bo una ku kulanmşşı ışm misafir eden han mdan.» ıPi kin pi kin gülüyordu Basri Dönmez. şşYan ndaki bekçiye döndü:«Sen Malta'da dola rs n!» dedi, ışı ı«Yar m saat sonra Gündo du Eczanesi'nin önünde bulu uruz. ığşŞimdilik bize biraz müsade, hadi aslan m! ıİşte böyle Behzat Bey!.. Sizde ne haberler var, görü meyeli?» şŞöyle bir toparland . ki gün geçmi ti aradan. Okula gidip Hilmi ıİşÇayan' görmemi olmal yd . Çocu unun gelece i söz konusu ışıığğoldu u için unda burda sözünü etmemi olmal yd , o geceki ğşşıırastlant n n. ı ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı169www.eskikitaplarim.com

«Ben sözümde durdum, konu tum Hilmi Bey'le!» dedi Mustafa, ş«Çal t rdı ışı ı ığm söyledim sizin çocu u.» ğ«Çokte ekkür!şSizüzerinizeald n zı ıya...Benart k ıdü ünmüyorum bile. Sa olun!» şğBu arada söz vermi ti kendi kendine, ne yap p yapacak, Cengiz'i şıgörecekti. Yaln z Türkçesi'yle de il, bütün dersleriyle ilgilenmesini ığrica edecekti ondan. Belki de hemen... Evet, onu görmesi, her bak mdan yararl olacakt . Aylıııı ı ığn onun arac lı ı ığyla alabilirdi, Şükran'dan. İyi ama Cengiz, ona güler yüz gösterecek miydi bu kez?.. «Kaç ö renci var, Behzat Bey?» diye soruyordu Basri Dönmez. ğDikkatini okula çekmek için... Müdür yard mc lıı ı ığ yaptı ığ sürece s k ıs k kar la tış ış ğı ı sorulardan biriydi bu. Haz rl kl yd bu konu üzerinde: ı ı ıı«Bin kadar ö rencimiz var.» dedi. «Be yüz kadar ö leden önce ğşığgelir, be yüz kadar da ö leden sonra... Biliyorsunuz, çifte ö retim şığğyap yoruz. Nöbetçi ö retmenlerin yedide okulda olmas gerekiyor.» ığıBir göz att kolundaki saate Basri Dönmez: ı«Var daha zaman n z!» dedi, «Bak brahim! Biz hlamur içmeyiz, ı ıİıçay demleyeceksin! Hani senin küçük bir demlik vard ya!..» ıSabah namaz ndan ç kan iki üç ya l mü teri de dipteki masada ıış ışoturuyor, ıhlamurlar nı ıiçiyorlard .ıSakall s ,ı ıalm tı ışçay n ıkokusunu: «Demli e çokça atarsan biz de nasipleniriz arada!» dedi. ğİşin özelli i bozulaca için bu ortakl k durumu hiç de ho una ğğ ıışgitmemi ti, Basri Dönmez'in... ş«Bizim i imiz acele!» demekle yetindi, «Elini çabuk tut!» ş«Evet!» dedi, «Ortaokulumuzun kadrosu gerçekten çok zengin, ehliyetli arkada lar var kadroda!» ş«Hakl s n z!» dedi, «Gerçekten ehliyetli arkada lar... Aç kças , ı ı ışııçocuklar m zda i yok!» ı ışKararatma GeceleriR fat ILGAZı170www.eskikitaplarim.com

«Müdürümüz de çok tecrübeli bir idareci... Bununla birlikte ö rencilerden istedi imiz rand man alam yoruz, çevre çok fakir... ğğıııÇo u i çi, memur çocu u... ğşğKimisinin evinde geceleri lâmba bile yanm yor. Bak ms z ıııçocuklar... ki y l önce müdür yard mc lİııı ı ığ yaptı ığm s rada tam on ıbe çocu un sabahlar gazete satarak okudu unu görmü , ö leden şğığşğsonraya alm t m onlar ... Saat dörtte kalk yorlard k ta, ı ışıııışk yamette...» ı«Demek b rakt n z müdür yard mc lıı ııı ı ı ığn !» diye sordu. «B rakt m. Çocuklar durmadan cezaland rmak zorunda kaldııııı ığm için... S ra ö retmeniyken beni çok seven çocuklar n, idareye ığıgeçince benden korktuklar n , beni sevmediklerini gördüm. Hakl , ı ııhaks z azarlamak zorunda kal yordum, hele devams zlar ... Müdür, ııııkravat takacak bu çocuklar diye emirler vermeye kalk t m deli ı ışıoluyordum. Toplant larda üç be çocu u s radan ç kar r, ba lard ışğııışıkravats z olduklar için azarlamaya.» ııİki i çi girmi ti içeri. Bunlardan biri hiç de yabanc gelmiyordu şşıMustafa'ya... Bir çocuk velisi olabilirdi. Onlardan yana selam verdiler. Sakall n n masas selâm kabullenip kar lı ııış ğı ı ı ın vermi ti. Bir şku ku girmi ti içine, sivil memur olamaz m yd bunlar? şşııKahvecinin önlerine b raktıı ığ çay n s caklııı ığna ald rmadan ıba lam t içmeye. şı ış«Nas l?» diye sordu polis, «Güzel de il mi?» «Çok güzel!» diye ığgeçi tirdi soruyu, akl ba ka yerlerde... «Temiz çay yapar brahim! şışİBütün gece devriye gezdikten sonra, bilmezsiniz bu çay n ne ıdemek oldu unu. Hem uykuyu da t r, hem yorgunlu u… ğğ ı ığDinçte tirir adam baya . şığ ıŞu sava hay rl s yla bir bitse de, şı ı ıkalksa u karartma! şAlmanlar s n r m za yerle ti yerle eli izinler de kalkt ... Her gün ı ı ı ışşısald r bekleniyor. ı ıHer taraf casus dolu... Solcular da az tt lar son günlerde. Geçen ı ıgün polis müdürlü ünde i im ç km t ... Birinci ube t kl m t kl m, ğşıı ışŞı ıı ıhep solcu, S k yönetim askeri hakimleri, sorguya çekiyorlar v z r ı ıı ıv z r... Nedir zorlar bilmem ki! Ne isterler u fakir milletten!» ı ıışKararatma GeceleriR fat ILGAZı171www.eskikitaplarim.com

Öfkesini yat t rmak için akaya vurdu Mustafa: «Onlar, isteseler ı ışşisteseler zengin milletten bir ey isterler!» dedi. şO da kat lm t bu akaya: ıı ışş«Öyle ya!» dedi,«Vere vere hal mi kald fakir halkta? Saraço lu ığyapt sizin dedi inizi. Zenginlerden varl k vergisi isteyerek!» ığı«Az nl klar n zenginlerinden...» ı ıı« yi yapt ! Bak Almanlar, göz açt r yor mu Yahudiler'e, anas n İıı ıı ıa lat yorlar! Böyle yapacaks n bu namussuzlara! ithalat onlar n ğıııelinde. Vergi ver dersin, yan çizerler...» «Halk çekiyor s k nt y .» ı ıı ı«Az nl k firmalar silinip gitti, bir milyon, yar m milyon varl k ı ııııvergisi... Vermedin mi do ru A kale'ye!» ğş«Verdin mi kal yorsun i inin ba nda! Verdi ini ç karmak için ışş ığısattı ığn mala zam! Bu para, bu varl k vergisi kimin s rt ndan ç km ıı ııışolacak en sonunda?» Ba lam t dü ünmeye: şı ışş«Gene fakir halk n s rt ndan!» dedi. ıı ı«Aman duymas nlar! Solcu diye yakalarlar sonra!» ıGülü üyorlard . şı«Zenginden varl k vergisi alman n, fakire ne faydas olacak ıııki...» dedi. «Olur olmas na ama... Bu i i Saraço lu yapamaz. Bu toplanan ışğparayla halk n yarar na yat r m yapacak bir ba bakan gelmeli!» ııı ış«Yok mu böyle adam?» diye sordu. «Var, olmaz m ? Ba bakan bir partiden ç kar. Hangi partiden? ışıHerhalde bu Halk Partis'inden de il?» ğÇizmeden yukar ç k yordu. Birden toparland :«Siz u saatinize ıı ıışbakar m s n z?» dedi, Mustafa. ı ı ı«Yediyi on geçiyor!» «Ben yava yava gireyim yola!» şşKararatma GeceleriR fat ILGAZı172www.eskikitaplarim.com

Basri Dönmez yerinden kalkm t , kahvenin yan na gitmi ti. Bu ı ışışs rada içeriye en son girenlerden biri Mustafa'ya sokuldu: ı«Mustafa Bey!» dedi, «Sizi Ni anta Ortaokulu'na gitmi diye şş ışduymu tuk. Bizim çocuk söylediydi...» ş«Yok böyle bir ey!» dedi kendini toparlayarak, «O s ralarda şırapor alm t m da ... ı ışBak n, derse giriyorum imdi!» ış«Aman b rak p gitmeyin, bizim çocuklar !» ııı«Bana kal rsa bir yere gidece im yok! Onlar göndermesin de! ığİşte böyle! Haydi ho ça kal!» şHesab ödeyip gelmi ti Basri Dönmez «Neler söylüyor?» diye ışsordu, «Ni anta 'na vermi ler sizi?» «Vard bir zamanlar böyle bir şş ışısöylenti.»dedi,«Benmüdüryard mc lıı ı ığndanayr ldı ı ı ığm söylemi tim ya... Çocuklar büsbütün çekilece imi sanm lard şğışıö retmenlikten... Kimisi de ba ka okula verilece imi yaym ... ğşğışNi anta Ortaokulu laf da o zaman ç km t .» şş ıııı ış«Size Mustafa Bey der gibi geldi bana...» «Evet, öyle dedi. Ni anta Ortaokulu'na verilen Mustafa'yla şş ıkar t rm olacak!» ı ışış«Soyad neydi onun?» ı«Vallaaa soyad n bilmiyorum... Ben geldi imde yoktu bu ı ığarkada ...» ş«Karakolda geçen gün bir Mustafa Ural lâf geçiyordu da... ıGaliba solcuymu bu adam...» şAç lman n yersizli ini anlam olacakt , birden sustu Basri ıığışıDönmez: «Neyse!» dedi, «Bizi ilgilendirmez... Bekçi İbrahim, surda Gündo du Eczanesi'nin önünde olacakt ... Haydi güle güle Behzat ğıBeyci im! lginizi beklerim art k!» ğİı« yi günler! Çay çok minneti geçti, te ekkürler...» İş«Rica ederim... yi günler!» İKararatma GeceleriR fat ILGAZı173www.eskikitaplarim.com

Rahat bir soluk alm t Mustafa. yi ama biraz sonra yolda tek ı ışİba na kalan Basri Dönmez, kendisi için iyi eyler dü ünmezse... ş ışşKu ku ba lamadan kö eyi dönmeliydi! şşşTam okul yolunun tersi bir soka a sapmal , h zla uzakla mal yd ğıışııbu kesimden. Ku kusunu karakola gidip peki tirmeye kalk t m mutlaka bir şşı ışıipucu elde edebilirdi. Üç dört y l bu bölgede ö retmenlik yapm t , polislerden biri ığı ışç kar, Mustafa Ural'la kendisi aras nda bir ili ki kuruverirdi. Bir ıışdaha bu bölgenin s n rlar içine girmemeliydi, rahatça ötebilece i ı ıığbir çöplüktü ama, bu gibi sak ncalar da vard i te. ııışTramvay caddesine diklemesine vurup kar ya geçti. Gene ş ıayaklar onu tan d k sokaklara do ru sürüklemek istiyordu. Hemen ıı ığsa a k vr lan Cengiz'in soka na sapacakt . E er okulda dersi ğıığ ıığvarsa, tam evden ç kmaya haz rlandııı ığ saatlerdi. Soka dönünce, pencerenin teneke deli inden f rlayan soba ğ ığıborusundan, kalkmaya haz r Haliç vapuru gibi dumanlar ısavruldu unu gördü. Bu saatte savrulan duman onun yaln z evde ğıbulundu unuğde il,ğenaz ndanıö leyeğkadardad ar ışıç kamayaca nığı ımüjdeleyeniyibirhaberdi.Yukardakilereduyurmamak için dokundu kap ya yava tan. Kimseyi beklemedi i ışğbelliydi, Cengiz'in. Duyuramam t , ikinci vuru u kar l ks z ı ışşşı ııkalmam t . Perde araland , bir ba göründü. Ama içerdeki onu ı ışışgörmemi , görse de tan mam , tamsa da inanmam olacakt ki şıışışıperdeyi tümüyle aç p bakt , i te tan m t sonunda... Duyuyordu ıışı ı ışsöylene söylene geldi ini: ğ«Aman Abi, sensin haaa? Vallaha gözlerime inanamad m... ıBaya gençle mi sin, dipdiri olmu sun!..» ğ ışşşKap aç lm t : ııı ış«Ho geldin Abi! Ne kadar sevindim bir bilsen! Seni böyle şsapasa lam gördü üme... ğğSen gittikten sonra ne kadar üzüldüm, ne kadar k zd m ııkendime! Çok anlatacaklar m var sana! Konu muyoruz Çi dem'le! ışğBir bak ma iyi de oldu! nsanlar n birbirini tan mas için böyle ıİıııKararatma GeceleriR fat ILGAZı174www.eskikitaplarim.com

olaylar gerekirmi demek. Geç öyle!.. Ç kar paltonu! Odam çok şşıs cak de il mi? Odun bol!» ığHiçbir yapmac k yan yoktu bu içten kar layıış ıı ışn! Gerçekten sevinmi ti, hiçbir anlam olamazd , onun bu duygusallşııı ığndan ku kulanman n: şı«Bilemezsin Abi, sen ayak bastı ığn günden beri evde bir bereket... D ardan özel dersler ç kt . Yabanc bir firman n ışı ıııtemsilcisine Türkçe dersi veriyorum... «Be ders oldu, aylşı ığm kadar para ald m. yi oldu geldi in, ıİğadama kolay dil ö retmenin yollar n gösterirsin bana!» ğı ı«Hele sen bir soluk al da, biraz da ben konu ay m!» dedi şıMustafa Ural. «Konu ursun Abi! Hele ben içimi dökeyim bir! Kendime öylesine şk zd m ki o günkü olay için... Bir k za aç k vermenin yersizli ini o ıııığgün anlam t m ancak, hem de benim gibi dü ünmeyen bir k za... ı ışşıBöyle birinin, zaman gelince nas l kar mda olabilece ini ıış ığdü ünmemi tim. Görü ayr lşşşı ı ı ığn n bu kadar sert uç verece ini ğakl mdan geçirmemi tim o güne kadar...Akl mdan geçirsem de ışıönemsemezdim ki! Biraz duygusal davransayd k, do rusu biraz ığerkeklik yapmaya kalk sayd k, kolay kolay kurtaramazd k ışııpaçam z . Hemen gidecekti karakola! Neyse durup dururken bir ı ık skançl k olay yaratt m da benden nefret etti ini söyleye söyleye ıııığayr lmak zorunda b rakt m. En güçlü silah ilkel yarat klar için i te, ıııışk skançl k!..» ıı«Geri tepen bir silah da olabilir yerine göre.» «Çi dem, biraz da ğkendini be enmi in biri! Buna gururlu da diyebiliriz... Beni tramvay ğşdura nda, Cibali'ye giden tütüncü k zlardan biriyle gördü. Her eyi ğ ıışbağ ş ılar ama, bunu bağ ş ılamazd i te! Ertesi gün bir kavga ba lad ışşıkantinde... Benden nefret etti ini, benden i rendi ini söyledi aç k ğğğıaç k... Senin anlayaca n, bu i de böylece sona erdi!» ığ ış«E er erdiyse! Ya bunun bir oyun oldu unu anlarsa?» «Oyun ğğde il ki! Seviyorum Nuran' ! E er seni urada görse Nuran, a z n ğığşğı ıaç p da niçin geldi diye sormaz bile..» ı«Aman ne görsün, ne de sorsun! B rak ışimdi gönül serüvenlerini. Nerden geliyorum sabah sabah biliyor musun? Bir polisin çay n içtim, az önce.» ı ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı175www.eskikitaplarim.com

«B rak ışakay Abi! E er istersen çay m da var! Ihlamur ığıiçirmeyece im bu sefer sana! D yard m ald m dilimizin ğışıısayesinde.» «Sak n ö retece in Türkçe'yle birlikte Türk'lü ünü de sat n ığğğıalmaya kalk mas nlar!» ışı«Geç bunlar Abi! Söyle bana! Acele yap lacak bir i var m ? ıışıBugün kalantor hocalar gibi üçüncü derse gidiyorum. urada bir Şsaat kadar oturabilirim, e er bir i ç karmazsan!» ğşı«Dur, akl ma gelmi ken... Bir ö renci için ricam olacak senden... ışğNeydi ad ? ıBabas n n ad , Basri... Soyad Dönmez... Bir ka t vermi ti ı ııığ ışama... Y rtt m üzerimde bulunmas n diye... Neydi çocu un ad ? ııığıHilmi Ça an' n s n f nda... ikinci s n fta iki senelik ö renci...» ğıı ı ıı ığ« kinci s n flara ben gidiyorum... Yaln z 2C ile 2A'ya...» İı ıı«Tamam! 2C olacak... Çocu un ad n unuttum. 2C'de soyad Dönmez olan bir ö renci... ğı ıığBabas polis» ı«Bulurum Abi!» «Bu çocukla ilgileniver!» «Hiç merak etme! Ba ka?» ş«Esas mesele... Bugün ay n biri... Ayl k günü!» ıı«Evet paralanaca z!» ğ ı« ükranŞbenimaylı ı ığmalacak,okuldan...Mutemedimolarak...» «Yani gideyim, Derleme'ye öyle mi?» «Bugün de il! Bugün, o gidip alacak, okuldan!» ğ«Ne vakit istersen, Abi! Yaln z unu söyleyebilirim aç kça! Özel ışıdersten aldı ı ğm parayla borçlar m n büyük bir bölümünü kapatt m. ı ııAylı ı ığm n ço u elimde kalacak... ğGeçinip gideriz gül gibi. Kararatma GeceleriR fat ILGAZı176www.eskikitaplarim.com

«Güzeeel!.. Demek konuklu a kabul ediyorsun beni!» ğ«Kalabildi in kadar!» ğ« u halde aylŞı ığm için pek acele etmesek de olur. San yorum ki ıbu ayl k i i polisçe de biliniyor. Paran n bir bölümünün elime hangi ışıyollardan geçece ini bekliyorlar gibi geliyor bana!» ğ«Do ru, uyan k olmal ! Aç k vermeyiz Abi! Sen art k yirmi ğııııgündür bu i in ustas oldun!» şı«Ustas de il, ancak i çisi... Benim i im polisten kaçmak... ığşşYakalanmamak...Polislekar la ncaş ış ıdaçuvallamamak...Rastlant lardan yararlanmas n bilmek bir de...» ıı ı«Hepsi bu kadar de il demek.» ğ«Yirmi günlük deneylerime göre bu kadar de il... Bir de ğdostlar n deste i, yard m .» ığı ıAyten gelmi ti akl na. E er bu becerikli k z, bu uyan k k z, kap y şığıııı ıçal p onu d ar ç karmasayd , zor kurtulurdu polisin elinden... Peki ıışı ııbu kurtulu u neye borçluydu? Bu i lerdeki yirmi günlük deneyimine şşmi? Yoksa rastlant lardan yararlanmas n bilmesine mi? Hangi ıı ırastlant lardan yararlanm t ki? Ayten'in ona kar olan ac ma ıı ışş ııduygusunun rastlant ile ne ilgisi vard ?.. Ac ma diyordu, bu bir ıııaç dan yanl da say lmazd . Ci erlerinden hasta oldu unu bilmesi, ıışıığğtutuklan p götürülürse sonuçlar n dü ünmesi de il miydi onu bu ıı ışğatakl aığsürükleyen?Validebağ ıSanatoryumu'ndayattı ı ığn , y llardan beri bilmiyor de ildi. ükran'la birlikte bir iki kez onu ığŞgörmeye geldiklerini an msam t . Sanata kar olan sevgisinden de ıı ışş ıileri gelebilirdi. Severdi kitap okumay . Bo zamanlar nda gelir, ışıbe enebilece i bir kitap isterdi ondan. Onun için a r oldu unu bile ğğğ ığbile verdi i kitaplar , büyük bir çaba harcayarak okur, e er ğığsevmediyse be enmedi ini aç kça ortaya koymakla birlikte, kitab n ğğııgerçek de erini de bulup ç karmas n bilirdi. ğıı ı«Birer sigara yakabilir miyiz abi?» diye yabanc bir sigara uzatt ııgülerek: «Yakal m!» dedi, «Bugün gerçekten keyfim yerinde... Öyle ışeyler oldu ki, hakettim bu sigaray !» ı«Ne oldu Abi?» Kararatma GeceleriR fat ILGAZı177www.eskikitaplarim.com

«Bir kapandan kurtuldum, on alt , on yedi ya nda bir k z n ış ıı ıyard m ile de...» ı ı«Kurtuldun, öyle mi? Nas l k z bu? Kimin k z ? Okur yazar m ?» ııı ıı«Senin Çi dem kadar de il!» ğğ«Nas l oldu, anlat Abi!» ı«Bizim ev sahibi beni tam ele verirken k z durumu haber verdi ı ıbana!» «A kolsun! Ne k zm ya!.. Bir bizim evdeki olay dü ün, bir de şıışışbu olay ! Benim yeni sevgilim hiç de a a kalmaz ev sahibinin ış ğık z ndan... Neden ileri geliyor bu? ı ıBiri üniversiteliydi, biri de i te böyle...» şBir süre dü ündü. Gene kendi buldu sorunun yan t n : şı ı ı«Bak Abi, unu diyebilirim. Silme bir cahilin do ru yola girmesi şğçok daha kolay... Bunu biraz daha geli tirirsek, memleketin büyük bir gerçe i de şğç kar ortaya. ıHalk m zdan geli meler istedi imiz zaman, onu alfabesiz b rakan ı ışğıyetkililer bile rahatça öyle diyebiliyorlar: Ne yaz k ki halk m z şıı ıcahil... Ondan olgun davran lar bekleyemeyiz!» ış«Sonra da bu halk sözüm ona olgunla t rmak için bir sürü ış ıuydurma kurslar, okullar, dernekler, cemiyetler, de il mi? Onlara ğparadoks da olsa söyleyece imiz gerçek u: Bereket versin ki ğşhalk m z cahil!» ı ı«Çok do ru. Çi dem'le yaptğğı ı ığm z tart malar hat rl yorum, ışıı ıtoplum sorunlar üzerinde!» ı«Kök söktürürdü sana de il mi? Neden? O konulardaki ğbilgisizli inden de il! ğğÖylesine namussuzca şeyler ö retmi ler ki, bunlar silip ğşıatam yor kafas ndan. Sen elinde sünger, önce bunlar sileceksin, ııısonra yenilerini vereceksin! ki ayr i ...» İışKararatma GeceleriR fat ILGAZı178www.eskikitaplarim.com

Hem konu uyor, hem de ükran'dan paray nas l, ald raca n şŞııığı ıdü ünüyordu. Birden day s n n k z Zehra gelmi ti akl na... şı ı ıı ışıDi çilik'te okuyordu... şCengiz derse gitti i bir gün onu göremez miydi? Biliyordu, son ğgünlerde Şükran' n s k s k onlara gidip geldi ini. Hele Ali , ııığşyengesinin yan ndayd hemen her gün. ııCengiz bir yan ile de üniversiteli oldu u için üzerine dikkati ığçekmeden kolayca Zehra ile konu abilirdi. şİyi ama ondan ku kulanmaz m yd Zehra? şııCengiz birden f rlam t aya a: ıı ışğ«Daha çok konu acaklar m var, seninle!» dedi. «Ben imdi şışgidiyorum... Bugün ayl k günü... K rk alt ki i var s rada, ayl k ııışııalacak...» «Kaçta döneceksin?» « ki ö leden önce, iki ö leden sonra dört dersim var. i im İğğşbitince hemen gelirim.» «Senin Di çi Okulu'nda arkada n var m ?» diye sordu birden. şş ıı«Çooook!» «Görü üyor musun onlarla?» ş«Eh i im dü tükçe...» şş«Dolacak di in var m senin?» şı«Var, bir tane... Dolar m dolmaz m bilmiyorum.» ıı«Aman vaktini geçirme! Çekerler sonra!» Gülüyordu. «Di çi misin be!» dedi Cengiz, «Diyelim ki di çisin, a z m n içini şşğı ımi gördün?» «Ben di için sana bir şşey söylemedim ki ...Senin oraya gitmenin tam vakti demek istedim. Gitmi ken de day m n k z var şı ıı ıorda, ad Zehra... Onu göreceksin! Soyad Akal n! Biçimine getirip ıııtan acaks n onunla!» ışıKararatma GeceleriR fat ILGAZı179www.eskikitaplarim.com

«Kaç nc senesi?» ıı«Üç y l önce götürüp yazd rm t m oraya... Ama kaç nc ııı ışııs n ftad r, kendisi daha iyi bilir. Bugün gelir, bir eyler yedikten ı ıışsonra gidersin!» «Ö leden sonra gidersem bulmam zorla r. Onlar daha çok ğş ıö leden önce çalğı ışrlar. Yar n dersim yok!» ı«Peki öyleyse, yar n gidersin!» ıKap n n yan ndaki çengelden paltosunu al rken: ı ııı«E er ac k rsan gazoca n yakar, eti s tabilirsin, beni hiç ğı ığı ıı ıbekleme. Yok, e er beklersen tam ikiyi on geçe gelirim. Helvalar, ğpast rmalar, sucuklar...» ı«Beklemeye çalı ı ışr m öyleyse!» «Haydi ho ça kal Abi!» ş«Polisin o lunu da unutma! Soyad Dönmez. Ad ? Hay Allah!.. ğııPolis Basri Dönmezin o lu', can m!» ğıBir haftad r Di Hekimli i Okulu'na gidip geliyordu Cengiz. Önce ışğdi inin röntgenini çektirmi ti... şşİkinci gidi inde dolabilece ini şğsöylemi lerdi. şBir ak am geç vakit döndü. Kap y anahtar ile aç p girmi ti. şı ııışDaha içeri girmeden seslendi: «Tamam!» «Nedir bu tamam olan?» dedi Mustafa, müsveddelerden ba n şı ıkald rd da. ıı«Tan t k!» dedi. ı ış«Zehra ile mi?» «Evet, onunla! Geçen sefer uzaktan görmü tüm. Tan t k bizim şı ışDündar' n arac lıı ı ığ ile... Liseden s n f arkada md Dündar. Ben bir ı ış ııiki sene e lendim yollarda... O ğKararatma GeceleriR fat ILGAZı180www.eskikitaplarim.com

Di çili i bitirip, askerli ini de tamamlad ktan sonra girmi şğğışasistan olarak. Senin anlayaca n iyi arkada t r Dündar, di imi de o ğ ış ışdolduduruyor. O tan t rd Zehra'yla beni.». ı ışı«Senin ö retmenlik yaptğı ı ığn da söyledi mi, tan t r rken?» ı ı ış«O söylemedi ama ben açt m... Karagümrük Ortaokulu'nda da ıyard mc ö retmenlik yap yorum dedim. Bir ara sokuldum yan na ıığııda Karagümrük Ortaokulu'na Mustafa Ural' n yard m yla girdim ıı ıdedim. Öyle mi diye bir süre bakt yüzüme. Çok memnun oldum ıMustafa A abeyimi tan dğı ı ı ığn za... Sa l k durumunu ö renmek ister ğ ığmisiniz, diye sordum, yoksa görüyor musunuz onu, dedi. Saklamad m. Hem de s k s k gördü ümü söyledim, sa l k ııığğ ıdurumunun çok iyi oldu unu söyleyince çok sevindi. Belki inanmaz, ğdiye, bir dizi şiir yazdı ı ığn da anlatt m. Sizde bu diziden ımüsveddeler varm deyince güldü... Siz yeni yazd klar n getirin, ışıı ıben de eskilerini veririm, dedi. Çok ak ll k z!» ı ı ı«Yani!» dedi, «Ona beni gördü ünü inand rmak için bütün ğıhünerini gösterdin öyle mi?» «Öyle yapt m!» ı«Çok güzel! Yar n yazdıı ığm mektubu götürür verirsin!» «Akl na koydun bir kere, u ayl k i ini... Paras z m y z surda?» ışışıı ı«Can m, otuz k rk lira cebimde bulunursa kötü mü olur! ilerde ııhiç mi para laz m olmayacak yani?» ı«Peki Abi, sen ne istersen onu yapaca m!» ğ ı«Di inin dolgusu nas l gidiyor?» şı«Hiç yoktan bir di kazand rd n bana! Oyuk çok geni , dolgu şııştutmaz diyor Dündar, bir kaplama yapacak. İşimi bitirip de ç karken, kap n n önünde Zehra'ya rastlad m. ıı ııBir arkada yla konu uyordu. Yan nda on alt , on yedi ya lar nda ş ışıışıbir k z... Yukarda da görmü tüm bu k z , di çi koltu unda da... » ışı ışğ«Nas l bir k z bu?» ıı«Karaya yak n esmer... » ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı181www.eskikitaplarim.com

«Saçlar aln ndan kesilmi ... E er yenisini yapt rmad ysa, ıışğııbenekli bir palto... » «Benekliydi paltosu... » «Ve... k sa beyaz çoraplar...» ı«Tamam!» «Ev sahibinin k z !» ı ı«Do rudur.ğÜniversiteninönündengeçtiler.Veznecilereyürüdüler... Arkalar ndan yakıı ı ışkl bir delikanl gidiyordu. Utangaç ısoyundan... E er dedim, k zlar tramvay caddesinden geçip sa a, ğığya da sola sapt klar zaman bu delikanl da arkalar na tak l rsa, ııııı ıyüzde yüz bu k zlardan birine tutkundur... Bir süre bekledim ıdurakta... K zlar kar ya geçip hemen saymanlış ıı ığn önünden sapt lar...ıDelikanlıdape lerinden!şArt kıhiçbirku kum şkalmam t .» ı ış«Demek bizim Zehra'n n, ya da ev sahibinin k z Ayten'in ıı ısevgilisi oldu una inand n öyle mi?» ğı«Yüzde yüz! kisinden birinin!» İ«Ben hiç sanm yorum! Paltosu nas ld delikanl n n? K rç l bir ıı ıı ıı ıpalto de il mi» ğ«Evet, öyleydi. Polis mi diyeceksin Abi?» «Öyle demek gerekiyor. Gene de belli olmaz... nsan bir İçemberin içine girdi mi, olaylar hep kendisiyle ilgi görmeye ıba l yor. Kim bilir, Zehra ev sahibinin k z ndan az ilerde ayr ld ktan ş ıı ıı ısonra, evlerine sap nca o polis sandıı ı ığm z delikanl yla konu acak, ışsinemada bulu mak üzere ayr lacakt r. Ama ben gene de bir polis şııolmas ku kusundan kendimi kurtaramayaca m.» ışğ ı«Ben de olmaz diyemiyorum.» «Yar n, sen Zehra'y izlemekten vazgeçer, yazdııı ığm mektubu verirsin! Konu mazs n da...» şı«Art k getirdi im dergileri, gazeteleri gözden geçirebilirsin! Ben ığyemek haz rlı ı ığna ba l yorum!» ş ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı182www.eskikitaplarim.com

Kalkt , ask daki paltosunun cebinden bir tomar gazete ald , ıııuzatt Mustafa'ya: ı« te Turan dergisi! Geçen geli inde laf n etmi tik... Nisan İşşı ışsay s ...» ı ıŞöyle bir sayfalar n çevirdi. Gözü Sabahattin Ali'nin ad na tak ld ı ııı ısat rlar n aras nda... Böyle bir dergide Sabahattin Ali'nin ad ııııherhalde hay rla an lmayacakt . ıııOkudu: «Bu hezeyanlar yazan Sabahattin Ali, bugün kültür i lerinin ışmühim bir mevkiinde Marif Vekili Hasan Ali'nin ahsi sempatisi şsayesinde, bat rmak istedi i Türk milletinin paras yla rahatça ığıya amaktad r.» şıBat rmak istedi i Türk milleti haaa! Hangi toplumcu, Türk ığmilletinin mutlulu u için i kencelere gö üs germekten y lm t r ğşğıı ışbugüne kadar? Hele Sabahattin Ali... P r l p r l yaz lar yla hep ı ıı ıııhalk n n gelece ine ı ığı ışk tutmay dü ünmedi mi? ışBilgisizlikten kurtulup, insan gibi ya amas için sava mad m ? şışııSayfalar öyle h zla öfkeyle çevirdi. Ba ta Nâz m olmak üzere ışışıbirçok toplumcu adlar karalan yordu. Türk milletini bat ran bu ııde erli sanatç lard haaaa!.. Gözlerini k rpmadan Almanlar' n saf na ğıııııkat l p ulusun kaderini Hitler'in delili ine teslim etmek isteyenler, ı ığulusu soyup İsviçre bankalar na yat ranlar de il de, milleti ıığbat ranlar bunlar, öyle mi? Halk için kafalar n n ürünlerini ortaya ııı ıdöken ayd nlar, sanatç lar, gazeteciler... Ç kard klar dergilerde ııııı«Kelle kesem, kan içem!» diye iirler yaz p, sen Çerkez'sin, o şıArnavut'tur, unlar Laz'd r diyerek kendi halk n a a layanlar, sen şıı ış ğıbizdensin, bizim gibi Türkçü'sün diye zaman n Ba bakan 'na aç k ışıımektuplar yay nlay p Milli E itim Bakan 'n solcu diye rapor edenler ıığı ıen de erli profesörleri,en seçme ö retmenleri isim isim jurnal ğğedenler... Bunlar ortalarda ellerini, kollar n sallaya sallaya dola p, una ı ış ışbuna a z dolusu hakaret ederken, o kendi aya yla gidip, beni ğ ığ ıar yormu sunuz, ne yapacaksan z yap n, ister as n, ister kesin, ışııınas l diyebilirdi? ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı183www.eskikitaplarim.com

Yeryüzünde binlerce ki i, soluk aldşı ı ığm z süre içinde cephelerde, da ba lar nda, toplama kamplar nda, üstün rkç l k ad na sap r ğşıııı ııısap r dökülürken o, halk çocuklar n n açlıı ıı ı ığn , bak ms zlıı ı ı ığn şiirle tirdi i için nas l suçlular listesine geçerdi? şğıCengiz'in çatal ka k seslerine kar an ça r s : ş ıışğı ı«Buyur Abi... Bir sofra ki, bekâr evinde bundan daha mükemmeli can sa lğ ğı ı!..» «Bu gidi le beni polislerin eline aslan gibi bir tutuklu olarak şteslim edeceksin! F st k üzümle beslenen kurbanl k bir koç gibi!» ı ııXI «Do dun do al ne oyun gördün, ne oyuncak! ğğıUyu benim mavi k z m şı ıDem geçecek, devran geçecek, Kelo lan murada erecek ğSökülecek hasbahçenin çitleri A layan nar gülecek!» ğSabahtan beri yaz yordu. tti önündeki ka tlar bir yana... Gün ıİğ ııı ı ış ğ, perdenin çiçeklerini daha canl gösteriyor, odaya bir bahçe ıhavas getiriyordu. Durulmazd böyle havada... ııPijaman n ceketini s y rd att s rt ndan... Suyun s nmas n ıı ıııı ıı ıı ıbeklemeden duvardaki el kadar aynan n içine yüzünü s d rmaya ıığ ıçal a çal a tra oldu. ışışşŞükran'in Zehra arac lı ı ığ ile gönderdi i bohçadan böyle günler ğiçin sakladı ı ğ gömle i ç kard , kravat n ba lad . Hava, palto ğııı ığıistemeyecek kadar güzeldi ama, ne olur, ne olmaz diye giydi paltosunu. Tam kap dan ç kaca s rada an msam t , cebine teslim ıığı ııı ışka d koymadan ç ktğı ıı ı ı ığn . Çekti bir ka t, yaza yaza ezberledi i ğ ığsat rlar s ralad : ıı ııKararatma GeceleriR fat ILGAZı184www.eskikitaplarim.com

«Bugün 12 May s... Emniyet Müdürlü ü'ne gitmek üzere yola ığç k yorum. Teslim olmaya karar verdim. Mustafa Ural.» ı ıKatlay p koydu cebine. Kap n n ikinci anahtar n çividen ald . ıı ıı ııE er sa salim dönerse, kap y vurmadan girecekti içeri. kincisi de ğğı ıİCengiz'deydi anahtar n... ıSokakta kalmazd arkada dönemezse. ış ıİlk i i, Fatih'e kadar yürüyüp duraktan birkaç gazete almak şoldu. Ayak üzeri ba l klara bir göz gezdirdi, sava la ilgili ş ışhaberlere... Almanlar'dan yana olanlar sevindirecek hiç de hay rl ıı ıbir haber yoktu. Aç k aç k bir ey söylenmiyordu ama, ezbere ıışbildi i Do u Cephesi biraz daha çökmü tü. Fatih park ndaki ğğşıbanklar,hükümetdairelerindekidevams zımemurlar ıbekleyenlerle, i sizlere açm t kuca n ... Boyac lar, kendilerine şı ışğı ııyard mc olan ilkyaz güne inde habire f rça sall yorlard , bütün ıışıııgövdeleriyle. Mustafa, da lmaya yüz tutan, ayakkab lar n ğ ııı ıonlardan kaç ra kaç ra geçti önlerinden... Bir i sizin ucunda ıışpinekledi i banklardan birine ili ti, açt gazetelerinden birini. ğşıSabahattin Ali, Saraço lu'ya yaz lan aç k mektupta geçen ğııyenilmez yutulmaz hakaretler için dâva açm t . Bu dâva ikiye ı ışay r yordu gençleri... Bir yanda hakaret edeni tutan rkç lar, ı ıııTuranc lar, Alman fa izminin hayranlar , öbür yanda özgürlü ün, ışığtoplumcu ilkeleri, ilericili i, devrimcili i tutanlar... ğğSabahattin Ali öyle diyordu, bir gazetede, kendine hakaret şeden ki i için: ş«Her yaz s nda muhakkak surette memlekette mevki ve öhret ı ışolmu kimselere tecavüzü itiyad edindi i ve bunu bir şğşöhret vesilesi saydı ı ığn bildi im suçluya kendi üslubu ile cevap vererek ğarzusuna hizmet etmeye ne vaktim, ne de vaziyetim müsaittir... Suçlu, herkese hakareti itiyad edinmi biridir. Bu cüreti günden şgüne artarak devam edip gitmektedir.» Gazetelerduru mayşıanlat yorlardııbütünayr nt lar yla... ıııDuru ma Ankara'da oluyordu ama, şİstanbul'dan gidenlerle mahkeme salonu t kl m t kl md . Hakaret edeni de, edileni de ı ıı ııtutanlarla koridorlar bile dolup ta yordu. Alman fa izminden yana ş ışolanlar,kahrolsunsolculardiyeba r yorlardğı ııdurmadan.Mahkemedenç kt ktanı ısonrayürüyü eşgeçiyorlardıUlusKararatma GeceleriR fat ILGAZı185www.eskikitaplarim.com

Meydan 'na do ru! Polis da tmak istese de istiklâl Mar ığğ ış ısöyleyerek onlar hareketsiz b rak yorlar, yeniden Adliye'ye do ru ııığko uyorlard . şıSabahattin Ali'ye vatan haini diyen suçlunun ileri sürdü ü ğkan tlar dayan ks z kalm , Türk Ceza Kanunu'nun 482'nci ıııışmaddesine uyularak suçlu cezaland r lm t . Ceza tecil olunmu ı ıı ışşSabahattin Ali de davas n kazanm oluyordu böylece. ı ıışAma bu tecil, suçludan yana olanlar co turmaya yetip artm t . ışı ışYa as n Türk yarg çlar , diye bas yorlard yaygaray ... H zlar n şıııııııı ıalamayarak kendilerinden yana oldu una inand klar Saraço lu için ğıığgösteriler yapa yapa ba bakanl a do ru yürüyorlard . Ba bakanl k şığğışıönünde polisle çat an gençler gene ışİstiklâl Mar oyununa ş ıba vurarak polisin elinden yakalar n kurtar yorlard kurnazl kla. şı ııııBütün sald r larla co up ta malar bir ezilmi likten, bir ı ışşşumutsuzluktan, dü k r klşı ı ı ı ığn n tepkilerinden ba ka ne olabilirdi! şBeklenen «Yeni Nizam», çat rt larla y k l yordu i te! Almanlar yurda ı ıı ı ışgirip kendilerini göz kama t r c geçit resimlerinde yanlar na şı ı ııalamayacaklard , geni meydanlarda... Dü ledikleri koltuklar tepe ışştaklak olmak üzereydi... Ama gene de Alman fa izminin şölmeyece ine inançlar n yitirmemeye çalğı ıı ışr görünüyorlard bu ıkafatasç lar... ıAlman rk n n üstünlü üne inanan bizim yerli rkç lar m z, kendi ıı ığııı ıırklar na bile güvenemedikleri halde nerden al yorlard bu co up ııışta ma h z n ? Biz yeryüzünde üstün rk tan m yor, kendi rk m z şı ı ııı ııı ı ıde il de kendi ulusumuzu hiçbir ulustan üstün görmesek bile, ğhiçbir ulustan da a a görmüyorduk. E er bir ulus bugün ba ka bir ş ğığşulustan daha üstünse bunun nedeni ne kafa çevresinde ne de kan ndakiıalyuvarlardayd .ıBu,birulusunegemenolmatutkusundan ileri gelmiyor muydu? Afrika'y , Asya'y , biraz da Avrupa'y sömürü düzenine zorla ııısokmu bir ulusun kölesi olmaya özenmek övünülecek bir ey şşmiydi? Evet bir düzen gerekirdi, ulusça mutlu olmak için... Bu, sömürüyedayanmayan,ba kaşuluslar nıba ms zlğ ıı ı ığna, özgürlü üne sayg göstermeyi öngören bir düzen olmal yd ! ğııı«Biz...» diyordu Mustafa, «Halklar aras nda, s n flar aras nda ıı ıısömürünün sürüp gitmesini ele tiriyor, bir olanak e itli i şşğKararatma GeceleriR fat ILGAZı186www.eskikitaplarim.com

yarat lmas n istiyoruz. Onlar bizim bu karde çe isteklerimizin ıı ışkar s na, ki iler nas l e it olabilirmi diye kendi bencillikleri ile şı ışışşç k yorlar.» ı ıNe zaman bu duygular n , bu dü üncelerini yazacak, halk m za ı ışı ıduyuracakt ? ıŞimdiden bir kitapl k ışiir vard elinde. Bunlar bir daha ııyay nlayamayacak m yd ? ıııYazmak, yay nlamak hakk , yaln z insan hor görenlere mi ııııverilmi ti? şGüne , yapraklar n aras ndan s yr larak ba n n üstüne do ru şıııışı ığyükseldikçe do adan gelen bir özgürlük havas , bir umursamay , ğıışbir uçar l k dolup ta yordu içinden. ı ış ıBu gün korkmuyordu yakalanmaktan nedense. Sa lğ ğı ından gelen bir güvendi bu biraz da... iki ayl k bir dinlenme vücutça çok ışeyler kazand rm olacakt . O sinsi öksürük, hemen hiç yok ıışıdenecek kadar kesilmi , i tah düzelmi ti. Faruk Toprak'in 23 şşışnumaral hücresinde bile günlerce kalacak gücü buluyordu bu anda ıkendisinde. Zaten Cengiz'in evindeki durum da bir bak ma farks z de ildi ki ıığhücrede ya amaktan... Geceleri ç kmadşıı ığ gibi.gündüzleri de pencereyi aralay p bakam yordu. Bu çekingenlik kendisini ele ııvermesinden çok, Cengiz'in ba n belâya sokmamak kayg s ndan şı ıı ıileri geliyordu. Bundan sonra güzel havalarda s k s k ç kacak, temiz havadan , ıııgüne ten yararlanacakt . Özgürlü ünü yitirme pahas na da olsa, şığıgerekliydi sa lğ ğı ı için... K denilen felaketten kurtulmu tu i te. u ışşşŞgüne , şşu ci erlerine çekti i temiz hava e siz birer sa l k ğğşğ ıkayna yd . Bank n bir ucunda kendi halinde oturan adam kendisini ğ ıııincelemiyor muydu? Yoksa okuyup bitirdi ini görünce elindeki ğgazeteyi mi isteyecekti? «Okur musunuz?» diye uzatt , dostça. Birden güleçle ivermi ti ışşyüzü: «Yok beyim!» dedi. «Gazete okumak kim biz kim! E er varsa, ğbir sigara...» Kararatma GeceleriR fat ILGAZı187www.eskikitaplarim.com

İçmese de her zaman bir sigara paketi bulunurdu cebinde! Ç kar p verdi. Bir de kendi ald a z na. Her iki sigaray da ayn ııığ ıııkibritle yakt . Demek u adam n, belki bu anda tek iste i olan ışığsigaraya sahipti de, böyle bir varlı ı ğ cebinde ta makta oldu undan ş ığbile habersizdi. Duman n savururken dü ünüyordu... Acaba ı ışdiyordu, bu yan mdaki adam benim özlemini çekti im bir eye ığşsahip oldu unun fark nda m yd ? Belki onun tek sahip oldu u varl k ğııığıda buydu, kuru bir özgürlük!.. Ama nas l bir özgürlüktü ki, can ııçekti i zaman bir sigara içmekten bile yoksundu? Daha daha... u ğŞduraktan kalkan bir tramvaya binememek, az ilerdeki lokantaya girip bir çorbac k bile içememek!.. i te bütün bunlara belli olmayan ışbir süre için dar bir ölçüde de olsa, kendisi sahipti... Bir saatli ine, ğbelki bir iki günlü üne... ğKonu abilirdi bu garip ki iyle, kimin nesi oldu unu ö renmek şşğğiçin... Ama konu masa da bilirdi öyküsünü... Ya Sivas'tan gelmi ti, şşya Giresun'dan... i sizdi, i aram t uzun bir süre... Ama, imdi şşı ışşaram yordu art k... Arasa da bulamayaca n biliyordu. Yap da ıığı ııçal m t , bir iki kez hastalan p i e gidemeyince, bu gibilerini kö e ışı ışışşba lar ndan say hesab götüren day lar n gözünden dü mü tü. şııııışşAdam m yoktu memlekette, onunla m u ra acaklard !.. ıığşıAksaray'da saatin önünde istemedi in kadar yap i çisi... S radan ğışısay, al götür, tepe tepe kullan!.. «Haydi eyvallah hem erim!..» şOnun derdini dinleyecek zaman yoktu Mustafa'n n! Hava nas l ıııgüzel, ba n kald r p bir baksa daha iyi anlayacak u garip ki i... şı ıı ışşAma o halde bile de il, kendi derdinde. ğBirden toparlan yor garip ki i... Hiç böyle kravatl birinden bir ışıeyvallah koparamam bugüne kadar, belli... Yüzünü k zart p çoook ışıısigaralar koparm ama... ışBu sigara istemek, öbüründen çok daha kolay... Birini isteyerek al yorsun, öbürü kendili inden veriliyor. Bugüne kadar ona hiç ığkimse istemeden bir ey vermemi ti ki, bir selâm bir Tanr selâm şşııbile... Aksaray'a do ru gidiyordu ayaklar , Bulvar'dan geçmeye cesaret ğıedemeden yan sokaklardan yürüyordu... Kendisini tan yanlara ırastlayabilirdi. Ev nah urac kta! şıHalit Bey al r bu saatlerde filesini, Aksaray pazar na ç kar. ıııOnunla yüz yüze gelirse deliye döner sonra... Sisli karartma Kararatma GeceleriR fat ILGAZı188www.eskikitaplarim.com

gecelerinde bile üst kat n penceresinden yolunu bekleyen ki i, ışkimbilir neler yapard onu yakalatmak için! ıK zm yordu Halit Bey'e... Neden k zs nd ? Kendini bildi bileli bu ıııııi in pe inde çürütmü de il miydi ömrünü?.. Adam kovalam , şşşğışh rs z yakalam !.. Aldı ıışı ığ emekli aylı ığ bile, ömür boyunca yaptı ığbu tür i lerin kar lşş ğı ı ı olarak verilmiyor mu? Elbet onu yakalatmay ıdü ünecek... Elbet ona kelepçe vurup karakola götürmek şisteyecek... Onun için zararl bir ki i Mustafa, evi için, mahallesi ışiçin... Belki k z Ayten için... Öyle ya! ı ıOnun kitap verdi ini bilmiyor mu? Bu kitaplar n zararl ğııoldu unu, k z n n kafas n böylece altüst edece ini dü ünmüyor mu ğı ı ıı ığşhiç? Çünkü bu tür i leri, ayr nt lar na akl yatmasa da, kula na şıııığ ıf s ldam de iller miydi? Mustafa da bu tür kitaplar yaz p ı ıışğıısürenlerden de il mi piyasaya?.. ğHorhor'u yar yolda b rak p ara yoldan Bulvar'a sapt . Evini ııııgörmek istiyordu uzaktan da olsa... Tatl , ac günler, geceler ııgeçirdi iğevini...Kar s nı ı ıan ms yordu...ııOnaiyigünlergöstermedi ini dü ünüyordu... Onun istedi i bir koca olsayd , yani ğşğıonun istediklerini yapm olsayd , kendisine mutluluk getirebilirdi ışıelbet. Kendisi de mutlu olabilir miydi? Bir k y s ndan da olsa ı ı ıtutundu u davadan, bu suçlu gördükleri sanattan uzak ya ayabilir ğşmiydi? Sanat na inan yordu. Sa lam bir yolda oldu una inan yordu... ıığğıBütün bu inandı ığ ş eylerin içinde kar s n n, o lunun mutlulu u da ı ı ığğvard . E er iyi günler geçirecekse, mutlu olmaya hakk varsa, hep ığıbirlikte olacaklard , herkesle birlikte... O bir tapu kâtibinin dar ıdünyas içinde borçsuz harçs z küçük rahatl klara hiçbir zaman ıııözenmemi ti. şİşte evi duruyordu kar s nda... Sabahleyin ç karken alt kat n şı ıııbütün pencerelerini de açm t kar s ... Korkusu yoktu kimseden ı ışı ıçünkü... Bu pencerelerden eve girilece ini dü ünmezdi... Böyle ğşdü ünmeye al t r lmam t . Mustafa da ona insanlardan gerekdi i şı ı ışı ışğzaman ku kulan laca m söylememi ti. Evinin kap s nda hâlâ şığ ışı ıyolunu gözleyenler dikiliyorlar m yd ? Onlar da art k kesmi ııışolabilirlerdi dönü ünden umutlar n ... Halit Bey bile eve bir daha şı ıu ramayaca na inanm olmal yd ... Ama gene de hiç belli ğğ ıışııolmazd ... Yüklendikleri i i sonuna kadar götürmek isteyen görev ışKararatma GeceleriR fat ILGAZı189www.eskikitaplarim.com

dü künü ki ilerde yok de ildi bu memlekette. Evini beklemezlerdi şşğama, Şükran' n pe ini gene de b rakmazlard . Derleme'ye bir ışııu rasa mantar gibi bitiverirlerdi kap n n önünde! ğı ıÜst kat n pencereleri de aç kt ... Gene böyle bir gündü, güne li ıı ışbir gün. Surdan sap p evine do ru yürüyordu. Ayten'i görmü tü ığşpencerede... Bugünkü gibi... Kapkara saçlar... Güne in şı ışklar ıalt nda p r l p r l yan yordu o gün... Sallam t elini, ona kap y ıı ıı ııı ışı ıgöstermi ti yukardan... şBiri vard pencerede... Ba n içeri çekmi ti bir anda. Çok ışı ışgeçmeden o ba yeniden göründü. Oydu. Onun ba yd . Mustafa şş ııhiç dü ünmeden sallad elini... Tan d m yoksa? Tan m olacak ki o şıı ııı ışda sall yordu i te! Yüzü, saçlar nda dola an ışışı ışnlar gibi p r l p r l ı ıı ıoluvermi ti: ş«Her zaman böyle uyan k!» diyordu yürüdükçe, «Her zaman ıat l mlara haz r!» ı ııSözde liseye göndermiyordu babas , ev k z olmas n istiyordu... ıı ıı ıKim bilir, zekâs ndan ürktü ü için de olabilir. Ayten de okumak ığistemiyordu herhalde. Okumak istiyordu da, diplomada gözü yoktu. Elinden kitap dü müyordu hiç... Kendisini anlayacak, sevecek birini şbulmas n çok isterdi Ayten'in... Kolay de il, bir karakol komutan ı ığıgibi adam n k z olarak ya amak... Ya ömrü ona ba kald rmakla ıı ışşıgeçecekti, ya da boyun e mekle... Yoktu ikisinin ortas ... Ayten de ğıbu iki yoldan birini seçmi ti. şİstanbul'da ilk namaz k ldı ı ığ, Valide Camii'nin önünden geçip Yenikap 'ya do ru yürüyordu... Elleri, keyifli zamanlarda oldu u ığğgibi, gene arkas ndayd . Denizin nemli serinli i geliyordu her soluk ıığal ta. Gidip bir yal kahvesinde oturmak... Elinin içinde s cak bir ışııinsan eli... Küçük bir el... Dönüp bak yordu bir eyler sezinleyerek: ış«Ayten!.. Sen misin?» «Gördüm pencereden... El sallad n z! Belki önemli bir ı ışey söyleyeceksiniz diye ko tum pe inizden!» şş«Bir ey mi?» şGerçekten a rm t : ş şıı ışKararatma GeceleriR fat ILGAZı190www.eskikitaplarim.com

«Sana çok şeyler söylemek isterim... Ama... Olur mu, ne dersin?» «Neden olmas n, söyleyin! Sizi dinliyorum!..» ı«Ya görürlerse... Hiç iyi olmaz... Önce sana çok te ekkürler... şBak buralarda, bu güne li havada, dola mam sana borçluyum şşıben...» Elini s k ca tutuyordu, b rak p gitmemesi için. «Aman neler ı ııısöylüyorsunuz!..» diyordu, «Sizi bir tavuk gibi bast rmalar hiç ho uma gitmezdi ıışdo rusu... Hele iki karakol polisinin önünde gitmeniz...» ğ«S rf bunun için mi uyard n beni?» ıı«Bunun için... Daha ba ka eyler için... Rapor alacak kadar şşhasta oldu unuz için... ğSiz hasta olmadan, ba ka ö retmenler gibi rapor almazs n z şğı ıki...» « imdi bunlar b rakal m Ayten! Seni görmek beni çok Şııısevindirdi. Sen hemen eve dön!» Suçlu suçlu dikiliyordu, önüne bakarak: « yi ama, benim çok İanlatacaklar m vard size... Surda bahçeler var... Yenikap 'da... ıııBiraz oturay m yan n zda...» Gülüyordu Mustafa: «Ya ikimizi birden ıı ıyakalarlarsa?..» O da gülüyordu: «Ben gene elinizden tutar, sizi kaç r r m!» Ho una gidiyordu bu ı ı ışiçtenlik... «Peki!» dedi, «Sen önümden yürü! Şu ilerdeki bahçenin bir kö esinde otur! şGeliyorum ben de!» Elini b rakt , h zla yürüyüp geçti önüne... Lâcivert h rkas n n ııııı ıceplerine sokmu tu, her iki elini de... Kollar n gerdirerek ceplerini şı ıa a yaş ğıdo ruğbast r yordu.ı ıBeyazk saıçoraplarıgeneayaklar ndayd . Çocukluktan genç k zl a geçen vücuduna bir ııı ığyürüyü biçimi bulamamaktan gelen acemilik içinde, yürüyor mu, şko uyor mu ilerliyordu i te önünde. Mustafa ad mlar n açmasa şşıı ıgözünden kaybedebilirdi çoktan... Kararatma GeceleriR fat ILGAZı191www.eskikitaplarim.com

Tren köprüsünün alt ndan geçip sola sapm t . Mustafa'n n gelip ıı ışıgelmedi ini inceledikten sonra, k tan kalma odun yğışı ığnlar n n ı ıaras ndan geçti. Az önce Mustafa'n n gösterdi ine de il de, ıığğparmakl kla çevrilmi bahçelerden en kuytusuna girdi. Nereye ışoturdu unu gösterebilmek için dikildi bir süre. Birini ar yormu gibi ğışdört yan n kolluyor, onun yakla mas n bekliyordu.. ı ışı ıGarsonlardan biri hemen bitmi ti önünde. Dil dökerek kendi şkesimine dü en masalara çekmek istiyordu. Durumu kurtarmak şiçin, birden döndü Mustafa'ya: « uras nas l?» dedi, «Daha yak n m olsun denize?» ŞııııAcemi bir sevgili utangaçlı ığ içindeydi. Mustafa'y yan nda ııbulunca arkas n denize verip oturuverdi. ı ı«Güzel!» dedi, «Ama sizin yeriniz daha güzel, kimse görmeyecek yüzünüzü!» «Beni dü ünmen ho uma gidiyor. Çok ak ll bir ablas n sen! şşı ııÜzerime kanat geren bir abla!» «Abla olmak da niye? Anlayamad m...» ı«Yapt klar n ya na göre çok ak ll ca da...» ıış ıı ı«Gene de abla olmayabilirim!» «Peki!» dedi gülerek, «Arkada m ol öyleyse!» ş ı«De il miyiz ki?» ğ«Do ru! Sizin eve geldi imiz günden beri arkada z hep, be ğğş ışsenedir...» «Evet, tam be y l oluyor.» şı«Okullar aç l rken gelmi tim evi görmeye... Sen kap n n ı ışı ıönünde...» «Seksek oynuyorduk Gülümser'le...» « imdi anlat bakal m, o gece beni kap d ar ettikten sonra ne Şııışıyapt n?» ı«Hiç!.. H zla ç kt m merdivenlerden... Mutfa n kap s n aral k ıı ığ ıı ı ııb rakm t m... ıı ışKararatma GeceleriR fat ILGAZı192www.eskikitaplarim.com

Bilirsiniz, bizim mutfa n merdiven ba nda d ar aç lan bir ğ ış ıışııkap s vard r. Girdim içeri, do ru yata a... Babam n hemen ı ıığğıhaz rlan p inemeyece ini biliyordum » ıığ«Sonra ne oldu?» «Babam, anneme ne söylediyse dedi ini yapt . Giyinip gitti ğıkarakola... Yar m saat sonra da döndü. Annemle gene içerde ıbir eyler konu tu ama, ben art k dinlemedim... Yata mdan ç k p, şşığ ıı ıgelen polislere pencereden bile bakmad m...» ı«Demek polisler geldi ha?» «Ertesi gün ükran Abla'y gördüm, o anlatt . Sokak kap s n n Şııı ı ızili çal nm ... ıışPencereden sormu , kimdir o, diye... Ben komiser demi biri, şşMustafa Bey'i almaya geldik! Bir iki polis kap n n önünde ı ıdikiliyormu ... Efendim demi ükran Abla, Mustafa, ne zamand r şş Şıeve u ram yor. yi ama, bu gece girerken görmü arkada lar... ğıİşşYok Mustafa burda, ben bile dola an Mustafa sand m. şııArkada n z da aldanm olabilir... Biz e er istersek eve girebiliriz... şı ıışğŞükran Abla, e er evi aramak istiyorsan z, buyurun aray n demi , ğıışaç yorum kap y ... Komiser iki polisle iç kap n n e i ine kadar ıı ıı ış ğgelmi ... nand k olmadşİıı ığna, bir yanl l k oldu, özür dileriz! Bu ı ışsefer ükran Abla, yakm bütün lâmbalar , hay r demi , girin de Şışıışaray n! Yar n Emniyet Müdürlü ü'nden ça r lmaktansa, gelmi ken ıığğ ışaray n da olsun bitsin! Peki, demi ler odalara, mutfa a, banyoya ışğgirmi ler, yata n, kanepenin alt na kadar aram lar...» şğ ııış «Demek bulamam lar beni öyle mi?» «Öyle olmu i te!» ışş ş«Küçük bir ku haber getirmi Mustafa'ya... Sonra p rrr diye şşıuçup gitmi .» ş«Bir karga!» «Hay r, küçük sevimli bir ku !» ış«Küçük demeyin hiç olmazsa...» «Vaktinden önce büyümü kocaman bir ku , gagas yla t k t k şşıııvurmu kap ya.» şıKararatma GeceleriR fat ILGAZı193www.eskikitaplarim.com

«Kap aç l nca bir de bakm ki içerde daha büyük bir ku , di i ıı ıışşşbir ku , pençeleri aras na alm bir... bir... tutsak ku u...» şıışş«Öyle deme... Bir horozu...» «Bu da nerden ç kt ?» ı ı«Her air, biraz horoz de il midir, ötmesini bildi i için...» şğğ«Evet. Vakitsiz öten bir horoz. Bu vakitsiz öten horozlar ıtutarlar...» «Beslemek için bir kümese kapat rlar...» ı«Ama, sevimli bir ku kümesin kap s n aç p sal verir. Sonra şı ı ıııhoroz, döner dola r, kendi çöplü üne gelir, kanatlar n ç rpa ç rpa ş ığı ı ııdola r.» ş ıGülüyordu: «Evet, biraz da öyle!» « imdi kendi çöplü ünde arkada l k ediyor bir piliçle...» Şğş ı« yi ki civciv demediniz!» İ«Nas l derim, kocaman bir piliç!» ı«Siz beni böyle küçülte küçülte... Ya da büyülte büyülte...» «Tavuk olmaktan m korkuyorsun?» ı«Korkmuyorum, siz beni öyle ş ımart yorsunuz ki, bir gün ıbüyüdü üme gerçekten inanaca m! Kendimi büyükler aras nda ğğ ııgördükçe de küçüle küçüle...» «Sen küçülmezsin kitaplar sevdi in sürece...» ığ«Biliyor musunuz, ben öykü yazmaya ba lad m!» şı«Demek iirden vazgeçtin!» ş«Siz bana iiri ö retiyorum diye, iirin zorlu unu ö rettiniz... şğşğğŞiirin tam anlam yla bir yürek, ya da yüreklilik i i oldu unu ışğanlad ktan sonra ...» ı« ster misin seni büyük bir öykücüyle tan t ray m...» İı ışıKararatma GeceleriR fat ILGAZı194www.eskikitaplarim.com

«Öykü yazmaktan da m vazgeçmemi istiyorsunuz?Yooook!.. ıYaz lar m okumadan bunu yapamazs n z!» ıı ıı ıH rkas n n cebinden katlanm bir iki ka t ç kar p uzatt : ıı ıışğ ıııı«Buyrun!»dedi«Bakal mıkendinizibuöyküdebulupç karabilecek misiniz? Bir film görmü tüm de geçenlerde... Bir ışFrans z filmi...» ı«Bir oförün ba ndan geçenleri gösteriyordu de il mi? Hani şş ığadam ezdikten sonra teslim olup olmamay dü ünen bir oför... Bir ıışşkad n ç km t kar s na...» ııı ışşı ı«Düpedüz bir kad n de il, sevgilisi...» ığ«Çok mu önemli sevgilisi olmak?» «En önemli yan bu de il mi, filmin?» ığ«Kar s olamaz m yd , teslim olmamas n isteyen?» ı ıııı ı«Olamazd ! Bütün kad nlar... Yani suçlular n kar lar , kocalar suç ııııııi leyip de cezalanmalar gerekti i zaman, gidip adalete teslim şığolmalar n isterler. Oysa bir sevgili, ne pahas na olursa olsun ı ıısevdi i erke inden ayr kalmak istemez!» ğğı«Öyle mi? Neden böyle bu?» diye sordu Mustafa. «Siz benim gerçekçi olmam için tâ okuldan beri çok u ra t n z. ğşı ıKompozisyonlar m okurken, gözlemci olmam isterdiniz benden. ı ııÇevremi incelemeyi, ki ilerin üzerinde durmay ö rendim böylece. şığŞimdi söyleyeyim, kar lar, yani evli kad nlar demek istiyorum, ııkocalar söz konusu olunca ta gibi gerçekçi oluverirler. Ayn kad n ışııba ka bir konuda öylesine romantik olur ki, a ar kal rs n z!» şş şı ı ıVerdi i yaz y cebine koyarken: ğı ı«Alt nda ad n da yaz h m ?» diye sordu. ıııı«Ad m yaz l de il! Korktu umdan de il bu, henüz bir ad de ilim ıı ığğğğde ondan.» « imdiden kutlayabilirim seni, öykünden ötürü... Olaylar da, Şıkendini de, geçen ki ileri de yerli yerine koymas n biliyorsun! şı ıGeriye ne kal yor, bir yaz i çili i mi? ıışğKararatma GeceleriR fat ILGAZı195www.eskikitaplarim.com

Bui çilikşdebirinciyaz ndaısa lanmasa,ğikincisinde,üçüncüsünde mutlaka sa lanacak.» ğ«Yeni ele tirilerinizi ne zaman dinleyece im, yaz m üzerindeki şğıgörü lerinizi?» ş«Kaç gün sonra dinlemek istersin?» «Hemen de il, birkaç gün bu kar la mam z n co kusunu ğş ışı ışya ayay m. Sonra size yeniden kavu man n özlemini bir süre şışıçekeyim. Üç dört gün sonra, nas l?» ı«Bir iki gün sonra 19 May s Bayram ... Çok kalabal k olur ıııbahçeler... Cumartesi, Pazar da geçelim... Pazartesi günü! Oldu ımu?» «Oldu! Pazartesi günü saat tam ikide ben gene bu masan n ıba nday m!» ş ıı«Kimseye bir ey söyleyip söylememekte serbestsin!» ş« ükran Abla'ya da öyle ni?» Ş«Sana b rak yorum bu yan m.» ıııGarson bütün bu bahçelerde çal anlar gibi masalar na geç ışıgelmi ti: ş«Efendim!» dedi, «Ne emredersiniz? Ihlamur, gazoz... Bugün dondurmam z da var!» ıAyten'e sordu Mustafa: «Bir dondurma?» «Hiçbir ey söylemesem...» ş«OlmaaazL» «Bir hlamur öyleyse...» ı« ki hlamur bize!» İıGarson gitmi ti, hlamurlar getirinceye kadar konu madan şıışbeklediler. Ayten belli etmeden Mustafa'y inceliyordu: ı« yisiniz de il mi?» diye birden soruverdi, »Çok iyisiniz?» İğKararatma GeceleriR fat ILGAZı196www.eskikitaplarim.com

«Kötüyüm desem inan r m s n z?» ıı ı ı« yi görünüyorsunuz, çok!» İ«Evet iyiyim! Bir eye, bir olaya haz r olmak var ya... Hattâ bir şıat l ma... insan iyi yapan da bu i te! nsan, girece i kavgan n çap ı ıışİğııkadar iyi olma gere ini duyuyor. ğE er insan n içinden geliyorsa kavgaya girmek, haz rlğıı ı ığ da o ölçüde ba ar l oluyor.» şı ı«Amma çap n zdan büyük bir sava a girmek isterseniz?» ı ış«Ko ullar n büyüttü ü, kazan lmaz, ba ar lmaz bir biçime şığışısoktu u sava lar vard r. ğşıBizim rkç lar m z n girmeyi tasarlad klar sava lar gibi...» ııı ı ııışIhlamurdan bir yudum alm t . Konunun onu açmadı ışı ığ sonucuna var p da, tam konu mas n kesece i bir s rada: ışı ığı«Almanlar Romanya'ya kadar çekilmi ler!» dedi Ayten. ş«Ters söyledin!» dedi gülerek, «Ruslar Romanya'ya girmi ler. şBir kol da güneye do ru iniyormu , Bulgaristan'a...» ğş«Demeks n rlar m zdanı ıı ıçekilmekzorundakalacaklar,Almanaklar...» «Öyle olacak! Bu çekili in etkisi yazarlar m zda da görülecek, şı ıpolitikac lar m zda da... Bizim Türkçülü ümüz bir kan meselesi ıı ığoldu u kadar, en az o kadar da bir vicdan meselesi, bir kültür ğmeselesidir, diyen Ba bakan m z acaba gene böyle rkç l k nutuklar şı ııı ıısöyleyebilecek mi, Hitler'e özenip de?» «Turanc lar m z ne yapacaklar bundan sonra, dersiniz?» ıı ı«O kadar önemli de il art k, pek yak nda sava a girebiliriz. ğıışBar ta söz sahibi olabilmek için.» ış«Gülmezler mi bize sonra?» «Bizim politikac lar m z korkmazlar ki gülünç olmaktan!» ıı ı«Ya kinci Cephe ne zaman aç lacak?» İı«Sen neler biliyorsun be!» Kararatma GeceleriR fat ILGAZı197www.eskikitaplarim.com

«Neden bilmeyecek misim, bütün gazetelerin yazdı ığ bu! Babam bile kaç kez ç kartma yapt ! Bir Fransa'ya asker ç kar yor, bir ııııYunanistan'a! Ba kumandan siz olsayd n z nereye ç kar rd n z şı ıııı ıaskerinizi?» «Ben baban gibi asker de ilim! Nereden cephe aç laca na akl m ğığ ııermez benim! Ama ne zaman cephe aç laca n bilebilirim.» ığı ı«Ne zaman?» «Kuzey kom umuz e er Stalingrad Sava gibi bir sava daha şğş ışkazan rsa, hemen...» ı«Ya kaybederse?» «Kaybederse haydi haydi aç l r. Elverir ki Sovyet ordusu da ı ıAlman ordusu da belini do rultamas n!» ğı«Sava tan söz açt k da akl ma geldi. Bir subay gelip gidiyor sizin şııeve...» «Bir subay m ? lhan olmas n?» ıİı«Ye ilköy'den geliyormu ! Her seferinde elinde bir ekmek...» şş«Her seferinde mi dedin? O kadar s k m geliyor?» ıı«Evet, hemen her hafta... Geçen hafta Ali 'i de al p Ye ilköy'e şışgittiler...» «Pazar günü olacak... Hava da çok güzeldi o gün...» «Ali çok e lenmi , anlata anlata bitiremedi. Bir gazinoya şğşgitmi ler, k y da...» şı ı«Olacak o kadar...» «Ne kadar anlayamad m?» ı«Bir baba, çolu unun çocu unun ba nda olmazsa... Bir arkada ğğş ışda tutar, onlar al r, gezmeye götürür, i te böyle! Ama bizim gibi ıışbir arkada bir gün kalkar, böylelerinden arkada l k istemeye şş ıkalkı ışrsa... Eli bo döner.» şKimseye k zam yordu. Yaln z arkada deyimi yerinde miydi, onu ııışdü ünmeye ba lam t . En dar zaman nda ba vuruyordu ona. O şşı ışışarkada , bir gececik bile al koymak yüreklili ini gösteremiyordu. şığKararatma GeceleriR fat ILGAZı198www.eskikitaplarim.com

Diyelim ki bu yürek i idir, herkesten bu davran beklenemez. Ama şışbir güler yüz de mi gösteremezdi ona, kap s n çaldı ı ıı ığ zaman... Yedikleri köftelerin paras n bile cebindeki son kuru lardan ödeten ı ışadam, kar s n bir gazinoya götürüyordu, yedirip içirmek için... Peki ı ı ıama ükran neden ona lhan' n eve gelip gitti inden söz etmemi ti Şİığşbugüne kadar? Üzgün bir yüzle soruyordu Ayten: «Bağ ş ılay n beni... dedikodu yapt ysam...» ıı«Anlattı ı ığn dedikoduluk bir olay olarak m görüyorsun?» ı«Ben olan anlatt m size... Bunun bir dedikodu olup olmadııı ı ığn siz bileceksiniz?» içinden gelmedi i halde gülüyordu: ğ«Bunu hemen bilemeyece im...» dedi, «Cezaevinden ç kt ktan ğı ısonra anla lacak! Bu konu üzerinde senin daha ço unu bilmeni de ş ığistemem!» «Peki Mustafa Bey!» dedi, gülümseyerek, «Ben de daha ço unu ğö renmeyece im!» ğğH rkas n n dü melerini ilikliyordu: ıı ığ«Anlad m!» dedi, «Gitmek istiyorsun art k!» ıı«Babamdan azar yemek ar ma gidiyor. Beni ister istemez yalana ıal t rd . imdi ben nerdeyim biliyor musunuz, Diki Yurdu'nda... ı ışıŞşBizim Fahire'nin evi böyle zamanlar için Diki Yurdu olur. Arada şs rada ondan bir etek al r bizim eve getiririm. Babama göstermek ııiçin.» «Tabii Pazartesi günü saat ikide de Fahriye'ye gideceksin, ete i ğgeri b rakmak için!» ı«Öyle olacak!» «Bekleyece im gene burda!» ğ«Gelirim!» İkisi de kalkm t aya a. Uzattı ışğı ı ğ eli, Mustafa'n n avucunun ıiçinde b rakarak: ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı199www.eskikitaplarim.com

«Sizi görememek de var de il mi?» dedi, «Benim hat r m için, ğı ıPazartesi'ye kadar yakalanmay n! Size güzel bir yaz daha ııgetirece im yakalanmazsan z! Ho ça kal n, sizi böyle sapasa lam ğışığgördü üme çok sevindim.» ğS cac kt eli, avucundan kurtar r kurtarmaz, sanki s caklıı ıııı ı ığn yitirmesin diye hemen h rkas n n cebine sokuvermi ti. Biraz sonra ıı ışbahçenin parmakl klar aras ndan k sa beyaz çoraplar n n h zla ııııı ııgeçti ini gördü Mustafa. Pikaptan bir türkü yükseliyordu. ğYeni mi ba lam t çalmaya bu pikap, onlar konu urken de şı ışşçal yor muydu, bilmiyordu... Bildi i bir ey varsa çok dinledi i bu ığşğhalktürküsününşimdiherzamandandahaçokonuduyguland rdıı ığyd . Her ey güzeldi, deniz, yepyeni bir anlam içinde ışserüvenini sürdürüyor, mart lar gagalar n bir dald rd lar m bo ıı ıııışdönmüyorlard .ıYakalad klar nıı ıhemenyutuyorlard ,ısular n ı ıdamlata damlata... XII Uyandı ığ zaman perdeyi s y r nca gökyüzünün maviii iyle göz ı ı ığgöze gelmi ti. şDurulmazd böyle havalarda: ı«Cengiz!» diye seslendi,«Ç k yorum bugün ben! Gençlerle ı ıbirlikte bayram yapaca m, 19 May s Bayram ...» ğ ıııYata nda yoktu, çay haz rl yor olmal yd , tek ki ilik mutfa nda. ğ ıı ııışğ ı«Bugün gene cebimde kâ d m... » dedi, «Ba m al p ç k yorum! ğı ışı ııı ıAk ama dönmezsem, sak n a lama benim için!» şığD arada ilkyaz güzelli i... Yaprak hışğı ı ı ışrt s , insan n kan na ıınerden sindi i belli olmayan eterli alkollü bir tutku... ğMutfaktan bir kar l k gelmedi inin ayr m nda bile de ildi. şı ığı ığF rlam t yata ndan... ıı ışğ ıGece yar lar na kadar masa ba nda yazar çizer konu urlard . ıış ışıYata a girdikten sonra da sürdürürdüler konu malar n ama, konu ğşı ıbirden de i iverirdi. Gözleri aç kken olandan bitenden söz ğ şıKararatma GeceleriR fat ILGAZı200www.eskikitaplarim.com