Karartma Geceleri-Rıfat ILGAZ

ederlerken, yataklar na uzan nca hep gelecek günlere kayd r rlard ııı ııkonuyu. Gene öyle olmu tu dün ak am... Cibali'deki k zla şşıevlenmeyi dü ünüyordu Cengiz. Bir bitirirsem üniversiteyi diyordu, şavukatl k staj na ba lar ba lamaz do ru Fatih Evlendirme ıışşğMemurlu u'na... Ö retmenli i de sevmiyor de ilim ama... insan ğğğğısevdi i i te b rak yorlar m ki... ğ şıııCengiz'in dersi olmadı ığ günler geç uyurlard . ıKüt diye kapanm t sokak kap s : ı ışı ı«Cengiz!» «Korkma Abi, benim!» «Ne zaman ç kt n soka a sen!» ı ığ«Uyku tutmad , çay demledim... Bakt m uyuyorsun, Gittim ıııgazete ald m tütüncüden! imdi dinle Abi! Haberler löküm!» ıŞMasan n üzerine serdi gazeteleri, birini çekip ba lad okumaya: ışı«Türkiye Büyük Millet Meclisi, hükümetin Almanya'ya veya mihver devletlerine krom ihrac n n durdurulmas hakk ndaki ı ıııkarar n tasvip etti.» ı ı«Güzeeel!» dedi Mustafa, «Diyecek yok bu habere! Demek hükümet, Almanlar n s rtüstü gidece ini anlad art k! Ba ta ıığıışSaraço lu, onun ba nda da Millî ef!..» ğş ıŞ«Von Papen'in papuçlar , at ld demektir dama!» ıı ı«Yerine yeni papuçlar gerekecek, Rooseveltler, Çörçiller!..»(*) Masan n üstündeki gazetelerden birine de Mustafa yap t . Önce ıı ışsava haberlerine göz gezdirdi. Birinci sayfadaki haritadan şcepheleri parma yla izledi. Steplerden bat ya do ru uzanan oklar ğ ıığSovyet s n rlar n hemen her yerden yar p geçmi ti. ı ıı ıışSütunlar aras nda Cengiz'in gözünden kaçan bir haber daha ıyakalam t : ı ış(*) ikinci Dünya Sava 'ndan sonra Amerika'dan, ingiltere'den ş ıal nan postallar n ad Ruzvelt ve Çörçil'di. ıııKararatma GeceleriR fat ILGAZı201www.eskikitaplarim.com

«Dinle Cengiz!» dedi, «Müttefiklerin spanya'ya yapt klar bir İııöneri... Bundan sonra İspanyollar da Almanlar'a Volfram vermeyecekmi ! Anl yorsun de il mi, biz krom vermeyece iz, şığğispanyollar da Volfram! Kaderimiz t pat p birbirinin benzeri... ki ııİküçük fa ist dost, tepetaklak gelmi büyük bir fa ist devletin sava şşşşendüstrisini küçük ölçüde baltalamak zorunda kal yor!» ıH zla göz gezdiriyordu sütunlarda: ı«i te bu hepsinden daha güzel!» şBir solukta okumu tu haberi, Cengiz pek bir ey anlayamam t : şşı ış«Aman Abi!» dedi, «Hele unu yava yava oku!» şşş«Anadolu Ajans 'n n bir haberi bu! Son günlerde hükümetçe ı ıkapat lan Orhun mecmuas n n sahibi Nihal Ads z ile Konservatuvar ıı ııö retmenlerindenğSabahattinAli'ninAnkara'dagörülenmahkemesinde Nihal Ads z lehinde yap lan ta k nl klar dolay s yla ıışı ıı ınezaret alt na al nmalar zorunlu olan baz kimseler nezdinde ç kan ıııııevrak n verdi i üphe üzerine, Reha o uz Türkkan ve Zeki Velîdî ile ığ şğDoktor Ferit Cansever'in istanbul'da bulunan evlerinde ve daha bazıyak nıarkada larşınezdindeistanbulS k yönetim ı ıKomutanlı ığn'ca aramalar yap lm ve elde edilen vesikalar tetkik ıışedilmi tir.» ş«Kromu kesmenin do al bir sonucu mu bu demek istiyorsun ğAbi? Krom kesilince fa izm hayranlar n n solu u da kesilecek öyle şı ığmi?» «Daha gerisi de var haberin!.. Nas l gözünden kaçt ? Irkç l k ve ııı ıTuranc l k amaçlar güden bütün dernekler kapat l yor... Dernek ı ııı ıyöneticileri üzerinde yetkili ki iler kovu turmaya ba l yorlar... şşş ıPe inden yeni tutuklamalar... Fethi Teveto ul'lar , Türke 'ler, şğışBar man'lar... Hamza Sadi'ler, Orhan aik'ler... OhooL Vay!.. Vay!.. ıŞVay!..» «Müthi !.. Sence bunun anlam ?» şı«ilk kez fa istlerle, onlar n kar s nda olanlar n ayn ceza şışı ıııkanununa göre yarg lanmaya geçilmesi...» ı« u ünlü ceza kanununa göre...» ŞKararatma GeceleriR fat ILGAZı202www.eskikitaplarim.com

«Evet, öyle!» «Fa izmi ayakta tutmak için, fa istleri yarg lamak ha!.. Do aya şşığayk r de il mi bu?» ı ığ«Her eye ayk r , yaln z politikaya de il!.. Politika dedimse bilim şı ıığalan na gelen politikaya de il. Mahalle kahvesine giren politikaya.» ığCengiz, a k nl ktan kurtulmam a benziyordu: ş şı ıış«Bunu, ayr ca rkç lııı ı ığyla övünen Saraço lu hükümeti yap yor!» ğıdedi, «En a lacak yan da bu!» ş şıı«Hay r, Millî ef hükümeti yap yor» ıŞı«Korkulur bu adamlardan!» «Ne olursa olsun olumlu bir davran ! Bir a amad r bu davran ışşıışmemleketimiz için... Ama ne çare ki bir içtenli i yok! Geli en olaylar n gerisine ğşıdü memek için bo çabalar...» şşKahvalt haz rlıı ı ığna ba lam t Cengiz. Gidiyor, geliyor masan n şı ışıüstünü donat yordu. ıDolab n bir kö esinde uzun süredir sakladışı ığ çilek reçelinden tabaklar na birer ka k koyarken: ış ı«A z m z tadlans n!» dedi, «Böyle günler için sakl yordum!» ğı ııı«Bu ak am kadeh bile kald rabiliriz bu geli menin erefine!» şışş«Tamam! imdiden haz rl a geçiyorum ben! Bal kla iyi gider Şı ığıde il mi rak ?» ğı« yi gider!» İ«Ah dinine yandı ığm, bir radyomuz olsayd !» dedi, «Birazdan ıyeni haberler getiririm sana! Üniversite kaynar bugün!» «Sanmam!» dedi, «Üniversite daha ı ıs nmad bile, nas l ııkaynas n!..» ıAyak üstünde içiyordu çay n ... Ha ladı ışı ığ yumurtalara elini bile sürmüyordu. «Otur can m!» dedi, «Acele etme!» ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı203www.eskikitaplarim.com

«Yok Abi!» dedi, «Oturamam! Hemen ç kaca m! Sen ne ığ ıyapacaks n ben gelene kadar?» ıHaberler sersemletmi ti Mustafa'y . çindeki gezmek, dola mak şıİşiste ini birden yitirivermi ti. Bunun fark na varan Cengiz: ğşı«Ne oldu sana!» dedi, «Bilen bilmeyen de seni onlardan biri sanacak! Baya üzüldün Turanc lar'a!» ğ ıı«Korkunç bu yöneticiler!» dedi, «Her ey yapar bu adamlar.» ş«Biliyorsun İstiklâlSava 'ndakiş ıdümenlerini!İştirakiyûn F rkas 'n da bu adamlar kurmad lar m yd ? Ne sa lar bellidir, ne ıı ıııığısollar ... u sava süresince Saraço lu kanad yla sa c olduklar ıŞşğığ ııgibi, bir gün gelir solcu da olurlar!» «Solcu olamazlar kolay kolay! Solculuk için öyle eyler söyleyip şhalk n kula n doldurdular ki...» ığı ı«Yapar bu adamlar!..» Gömle ini de i tirmi , yeni aldğğ şşı ığ boyunba n tak yordu. ğı ıı«Ç kar onu!» dedi, gülerek, «Üzerinde k rm z benekler var diye ııı ıgötürürler seni!» «Yok Abi!» dedi, «Bugün kravat m n k rm z s üzerinde duracak ı ııı ı ıvakit bulamazlar... Sa c lar kovalamaktan...» ğ ıı«Bu i ten ekmek yiyenler, bugün izin mi yapacak san yorsun! şıOnlar hiç ilgilendirmez, sa c lar n tutuklanmas !» ığ ıııGülüyorlard ama, bunun biraz olsun gerçekle ilgisi oldu unu da ığbilmiyor de illerdi. ğHaz rlı ı ı ığn bitirmi ti Cengiz, iki dirhem bir çekirdek olmu tu: şş«E er!» dedi, «K z na gidiyorsan, beni bo una umutland rma ğı ışıhaber getirecek diye!» «Çocuk musun Abi! Böyle günde k z m dü ünürüm ben! Bir ıışyandan Almanlar, bir yandan Türkiye'deki kuyruklar paketlenirken ık z n s ras m ?» ı ııııKararatma GeceleriR fat ILGAZı204www.eskikitaplarim.com

« yi haberlerin ya amla s k s k ya ili kisi vard r. Bu adamlar İşı ıı ışıya am n dü man d r ama, biz öyle de iliz!» şışı ığ«Yok Abi, sevi menin de zaman var! Sen gazeteleri şıezberlemeye çal ! Sana s cak s cak haberler getirece im! Haydi ışıığho ça kal!» şF rt na gibi ç km t d ar . Perdeyi bir kö esinden, güne girecek ı ııı ışışışşkadar aralam t Mustafa. Ayd nl k içindeydi ortal k. Oysa bugün ı ışı ııç kacak, ellerini arkas na at p yol s ra yürüyecekti, ıııışu ilkyaz güne inin s caklşıı ı ığn kemiklerinde duya duya... Bu haber, doymu şinsanlar n gev ekli ine itivermi ti onu. Kendini iktidardakilerle ayn ışğşıenlemde görüyordu. Öyle ya... Onlarla birlikte fa istlerin kar s nda şşı ıde il miydi? Hatta iktidardakiler art k kar s nda de il yan ba nda ğışı ığış ıgibiydi onun. Kimin için, kimlere kar sava acakt art k? Almanlar ş ışııkaç yordu, rkç lar, Turanc lar kulaklar ndan tutulup içeri at l yor, ıııııı ıdernekleri, dergileri kapat l yordu. Toplumcular n yapamad klar n ı ıııı ıMillî ef yap yordu i te! D arda Alman fa izmi, içerde onlara ba l Şışışşğ ıyerli fa istler sap r sap r dökülüyorlard . şıııBir ayd n olarak ne yapm t ki bugüne kadar, bu olaylarda k l ıı ışıkadar bir pay m vard ? Durup dururken piyangodan para ç km ııııışbir adamdan ne ayr m kalm t ? ı ıı ış Zekâs yla m övünecekti; sa duyusuyla, bilgisiyle, at l mlar yla ıığı ıım ? Hele sanat ! ııSanat n n, airli inin ne pay olmu tu bütün bu geli melerde? ki ı ışğışşİparal k bir bilet bile almadan, çekili lere kat lm , üstelik ışıışkazanm t . ı ışPijamalar n ç karmadan yata n n üzerine uzand yeniden... ı ı ığı ııGazetelerden birini ald eline... Mizah yaz lar yerine, askerlik ıııyorumlar yapan bir emekli generalin yaz s n okumaya ba lam t . ıı ı ışı ışNeler, ne diller döküyordu adamca z! ğ ıDisiplinli bir ordunun gücü, böyle büyük stratejik çekilmelerde anla l rd i te! Bu olanaklara sahip bir ordu, dü man askerini şı ıışşkuca na çeker, çeker... Sonra iki yandan sar verirdi bir kad n ğ ıııkucaklar gibi! Böyle aptalca ilerleyen Rus askerlerini büyük bir meydan muharebesi bekliyordu, darma duman etmek için! Almanlar o kadar güçlüydüler ki, müttefikler bu yüzden kinci İCephe'yi bile açacak olana henüz kendilerinde bulam yorlard . Ah, ğ ıııKararatma GeceleriR fat ILGAZı205www.eskikitaplarim.com

bir açsalard bu kinci Cephe'yi! Almanlar bütün planlar n hep bu ıİı ıcepheye göre düzenlemi lerdi! şBu generalin, Hitler'le Do u Cephesi'nde nas l kar la tğış ış ğı ı ın anlatan bir yaz s n an msam t . «Leningrad'daki ordular n i ini ı ı ııı ışışneden bir an önce bitirmiyorsunuz?» sorusuna Hitler'in verdi i ğcevap uydu: « stersek hemen alabiliriz Leningrad' ! şİıÇevrilmi bir kent, kendili inden dü ece i için insan harcamak şğşğistemiyoruz, bo yere!» Milyonlarca Alman' harcay p da giremedi i şıığLeningrad için bunlar söylüyordu Führer, i te bu generalin ışyaz s nda! i te böyle yorumcuydu bu yazarlar! ı ışNe olursa olsun yolun sonu görünüyordu art k! kinci Dünya ıİSava ergeç fa izmin çat rt larla y k lmas yla bitecekti. Sava a ş ışı ıı ıışgirmemi bir ulus olarak büyük kazançlarla ç kmas n bilmeliydik. şıı ıÇekti imiz açlğı ığ, yoksullu u, s k nt lar bir a rl k olarak koymas n ğı ııığı ıı ıbilmeliydik terazinin kefesine. Sözüm ona yan tutmam t k bu ı ışsava ta. Ne Almanlar'la birlik olmu , ne ngilizler'in, Amerikal lar' n şşİııkar s na ç km t k... Ne de müttefiklerin saflar nda çarp m t k, şı ııı ışıışı ışyan tutmadı ı ı ığm z göstermek için. Olanlarla yetinmekten, ya da ba kalar n n ba ar s yla sarho olmaktan gev emi , kendimizden şı ışı ışşşgeçmi tik. Sokak kap s nda dönen anahtar n k rt s dü lerini lif lif şı ıışı ı ı ışda t vermi ti. ğı ış«Abi, konu tu!..» diye girdi odaya Cengiz, «Millî ef konu tu, şŞşAnkara'da 19 May s Stad 'nda! Dinledim radyoda Abi!» ıı«Ne konu tu?» ş«Sa c l k da, Turanc l k da, rkç l k da suçtur, dedi gençlere. ğı ıı ııı ıT pk solculuk gibi dedi. Uyan k olacaks n z haaa!..» ıııı ı«Demek solculuk kadar, sa c l k da suç dedi, öyle mi?» ğı ı«Öyle dedi namussuzum, Gençlik Bayram 'n açarken!» ı ı«Milyonlarcainsan,birırk n,ıöbüründendahaüstünolmayaca n ispatlamak için silinmedi mi yeryüzünden! Böylece ğı ıırkç lı ı ığn dünya çap nda bir suç olaca gerçe i ç kmad m ortaya! ığ ığıııAma solculu u suçlamak için küçük bir kan t m var ellerinde? ğııKararatma GeceleriR fat ILGAZı206www.eskikitaplarim.com

Ne de dünya çap nda bir olay!.. Bununla birlikte sömürülen ıuluslar solculuktan yana tan kl a ça rmaya bile haz r de iller ıı ığğ ıığhenüz! Hele davac olarak görmeye...» ı«Bir gün onlar da al rlar yerlerini dünya mahkemesinde.» ıCengiz ceketini ç kar p yata n üstüne atarken: ıığ ı«Ba ka bir haber daha Abi!» dedi, «Bunu da üniversitelilerden şö rendim kahvede... ğEmniyet Müdürlü ü'nde ne kadar solcu varsa sorgular n hemen ğı ıbitirip Ankara'ya yollam lar, birkaç gün önce!» ış«Neden?» «Ankara'da bakacaklarm davalar na!» ışı«Turanc lar, Birinci ube'de rahats z olmas nlar diye bo altm ıŞıışışolacaklar hücreleri desene! Eee art k beni yüzle tirecekleri kimse ışkalmad demektir oralarda!» ı«Özeniyor musun yoksa gitmeye?» «Hani özenmiyor da de ilim! Orda bizim yüzümüze bakan ğbulunmaz art k! ıİşsiz kimse kalmayaca için e inip durmazlar ğ ışüzerimde!» «Yok Abi, önümüz yaz... Seni denize sokmadan yollamam oraya!» «Bana deniz yasak, birçok eylerin yasak oldu u gibi! Güne in şğşço u bile yasak!» ğ«Rak da yasak de il ya!.. Peki Abi, bir iki tek yuvarlayal m da, ığıöyle konu al m, olmaz m ?» şııCengiz kolal gömle ini ç kard , i yaparken giydi i pijama ığıışğüstünü geçirdi s rt na, kollar n s varken: ı ıı ı ı«Bal k ay klayaca m!» dedi. «Sardalya ald m, yar m kilo! ıığ ıııRak m z da var... Biz de genciz Abi, bu bayramda hakk m z yok mu ı ıı ıbizim de!» «Ancak genç oldu umuz için. Gene de bir olay bu bizler için... ğBir ya am bayram !» şıKararatma GeceleriR fat ILGAZı207www.eskikitaplarim.com

Mutfa a girmi ti. Musluklardan akan sular n sesine söyledi i ğşığgençlik mar n n sözcükleri karşı ıı ışyordu: «Güne ufuktan imdi do ar Yürüyelim arkada lar!» şşğşXIII Haz rd soka a ç kmaya... Her eyi yerli yerindeydi, mendili, ıığışkalemi, not alacak kâ tlar ... Yaln z sigaras kalmam t . Az daha ğ ııııı ışbelgesini doldurmadan ç kacakt yola! Bozmamal yd gelenei... ııııKalemini ç kar p ba lad yazmaya: ıışı«24 May s... Emniyet Müdürlü ü'ne gidiyorum, teslim olmak ığiçin...» İmzay atmadan önce okudu. Ho una gitmemi ti. Her zaman ışşayn eyleri yaz yordu, y rt p att , ba lad yenisine: ışıı ıışı«24 May s... Güzel bir bahar günü... Benim için so uk korkusu ığkalmad .ıFa istlerişmuhakemeedebilecekbirmahkemeyeç kaca m dü ünerek Emniyet Müdürlü ü'ne teslim olmaya ığı ışğgidiyorum.» Okudu bir kez, be enmi ti. yimserlik a r bas yordu ama, ğşİğ ııolsundu bu kadar, imzas n att . Bundan sonra her ç kı ııı ı ışnda bu sat rlar yazmas yarar na olacakt . ıııııKatlad , koydu cebine. ıİki saati vard Ayten'le bulu mas na...Bir saatini yola ay rd ışıııbunun. Bir saatini de denize kar oturup, o gelene kadar yaz ş ııyazmaya... Onu kar dan gelirken görebilece i bir masaya ş ığoturacakt . Genç k zl a yeni geçmi bir çocuk yürüyü üyle elleri ıı ığşşh rkas n n cebinde yakla t . Onu birden görünce k zaracakt , her ıı ış ııızamanki gibi. Uzun süre çekmemek üzere uzatacakt ufac k ellerini, serin ııavuçlar na. Onlar n s caklıııı ığndan, içtenli inden alaca n ald ktan ğğı ıısonra b rakacakt yava ça masan n üstüne. Ayten gözlerinin içine ıışıbak pımeraklabekleyecekti,öyküsüiçinsöyleyeceklerini.Be endi ini, çok be endi ini söyleyince, gözleri suya bat r lm ğğğğı ıışKararatma GeceleriR fat ILGAZı208www.eskikitaplarim.com

birer kara üzüm tanesi gibi nemlenecekti co kudan. Sonra yeni şyazdı ığ öyküsünü uzatacakt , kendine biraz daha güvenle. ıGerçekten de güzeldi okudu u öykü, çok be enmi ti. ğğşŞoförü de il, düpedüz kendisini anlat yordu, gerçek yanlar yla... Ama, ğıısevgilisi sinemadaki şoförün sevgilisine benzemiyordu hiç. Görünümünü çizdi i k z n, kendisiyle benzerli ini gizleyebilmesi ğı ığiçin, göze çarpan yanlar n ters yüz ederek vermi ti. Çok uzun ı ışboylu çizmi ti k z , esmer de il sarşı ığı ışnd , oförden daha ya l yd ışş ııüstelik... Gel gelelim, yarattı ığ biçimin içine kendisi girip oturmu tu, bütün duygusallşı ığ ile... Kap y çekip caddeye do ru yürüyünce paltosunun kendisine ı ığa r geldi ini anlam t , geç dönerse i ine yarard elbet... k v r p ğ ığı ışşıı ı ıkoluna alm t , biçimlice... ı ışTütüncüden bugüne yara r iyi bir sigara almal yd , Almanlar' ş ııııtutan bir de gazete... Dillerini k v r p nerelerine sokmu lard bakal m! Her ç kı ı ışııı ı ışnda ayr bir tütüncüden al rd gazetesini. Yüzgöz olmak hiç ho una ııışgitmezdi böyle dar zamanlarda... Adam kap s n n önüne ç km ı ı ııışgüne leniyordu gerine gerine... ş«Bir Yenice!» dedi, «Bir de Tasvir!» Girdi yerine, uzatt istediklerini deli inden. ığİlk gözüne çarpan, büyük puntolu ba l klar n olmayş ııı ışyd ilk ısayfada... Bütün haberler önemini yitirmi ti demek, tutucu şsekreter için... Güne , insan caddelerden çok, sur dşıı ışna uzanan sokaklara itiyordu. Tramvay caddesinden Sar güzel'e do ru yürüdü yava ığşyava ... Arka sokaklardan Aksaray'a inecekti, Fatih'e u ramadan... şğBir mahalle kahvesinin önünden geçiyordu. Ba ka bir gün olsa şkahve önlerinden gitmekten sak n rd . i siz güçsüzlerin iki dirse ini ı ıışğdayay p yoldan geçenleri gözlemesi sak ncal yd onun için... Bir ııııumursamazl k vard bugün üzerinde nedense... Bütün insanlar n ıııonuniyili iniğdü ündü üneşğinand ranıgüne lişbirgökyüzü,alabildi ine uzan yordu üzerinde... ğıBir ça r duydu geriden, biraz da buyrultu gibi geldi ona: ğ ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı209www.eskikitaplarim.com

«Behzat Bey!» Kimdi bu seslenen? Toparland birden. Behzat Bey'in kim ıoldu unu da, onu ça ran da bulup ç karm t ku kuyla. ğğ ıııı ışş«Buyrun Basri Bey!» dedi, istemeyerek. «Unutmam s n z ad m ?» dedi. ışı ıı ı«Unutur muyum 2C'deki o lunuzun ad bile akl mda! Nas l bizim ğıııdelikanl bakal m? Oysa babas ndan önce delikanl y kendisinin ıııı ıbilmesi gerekirdi. Bo bulunmu tu. şş«O lum mu?..» dedi, «Çok iyi ö retmenler derse kald r yormu , ğğı ışhemen her gün! yi de notlar al yormu ! Nas l oldu bu i akl m İışışıermedi hiç!..» «Söz vermi tim ya size!» şHiç görmedi i al madğışı ı ğ ters bir anlam vard yüzünde Basri ıDönmez'in. «B rak n art k ııışakay !Sizin Mustafa Ural oldu unuzdan hiç ığku kum yok art k.» şı«O kadar güveniyor musunuz kendinize?» dedi, gülümsemeye çal arak. ış« imdi sizden kimli inizi istesem gösteremeyeceksiniz, gene Şğde il mi?» ğ«Evet!» dedi,«Gösteremeyece im!» ğ«Öyleyse karakola kadar gitmek zorunday z! Orda ispat ıedersiniz Mustafa Ural olmadı ı ı ığn z ! Biraz geç kalm olsak da...» ışHiç bozmam t : ı ış«Nas l isterseniz!» dedi ıKaçar diye mi, yoksa dost görünmek için mi, koluna girmek istiyordu. «Birinci seferinde ne ise ne ama!» dedi, «Komiser vard arada ıçünkü... kinci seferinde olan biteni karakolda anlat nca alay ettiler İııbenimle. Emniyet Müdürlü ü'nden ça r p ğğı ıŞube Müdürü ifademi Kararatma GeceleriR fat ILGAZı210www.eskikitaplarim.com

bile ald . Sizin hiç haberiniz yok bunlardan! Meslekten bile ıatabilirledi saflı ığm yüzünden!» «Yaa!.. Öyle demek! Hiçbirinden haberim yok bunlar n.» ı«Durumumu kurtarabilirim art k! Size rastlamam o kadar iyi ıoldu ki bugün.» Birden k z n elyaz s yla yazdı ıı ıı ığ öyküyü an msam t , cebindeki... ıı ışbiliyordu çok dururlard böyle eylerin üzerinde... yi olmazd k z ışİııiçin, birçok bak mdan. ıKendisinin olmadı ı ığn da söyleyemezdi, bu yaz n n: ı ı«iyi ama Basri Bey!» dedi, «Ben teslim olmaya karar vermi tim şbu sabah! Emniyet Müdürlü ü'ne gitmek için ç km t m yola.» ğıı ış«Buna kimseyi inand ramazs n z art k! Geçti!» ıı ıı«inand r r m inand rmas na!» dedi, «Cebimde kâ t var çünkü, ı ı ııığ ıbak n!» ıÇ kard cebinde sabahleyin yazdııı ığ kâ d uzatt .Ald heceleye ğı ıııheceleye okudu. Basri Dönmez: «Hakl s n z!» dedi, bitik bir sesle... ı ı ıAvladı ığ çullu un ölü bir ku oldu unu anlayan avc n n y k nt s ğşğı ıı ıı ıiçinde: «Hakl olman za hakl s n z ama...» ııı ı ı«Beni yakalam görünmeniz yine sizin elinizde...» dedi, ış«Üzülmeyin siz!» «Nas l, anlayamad m!» ıı«Elinizdeki kâ d y rtars n z olur biter!» ğı ı ıı ıBombo tu gözlerinin içi. ş«Bunu yapamam!» dedi, «Okumam için verdiniz bunu bana!» Tramvay caddesine yakla yorlard .Bu i i bir an önce bitirmek ş ıışiçin: Kararatma GeceleriR fat ILGAZı211www.eskikitaplarim.com

«Bak n!» dedi, «Benim cebimde de var bir kâ t! Siz onu ığ ıy rtars n z, ben de bunu!» ıı ıÇ karm gösteriyordu Ayten'in Öyküsünü. Basri Dönmez sürüp ıışgiden bir a k nl kla durmu bak yordu. Mustafa elindeki ni y rt p ş şı ışıı ıparçalar n att ta lar n üzerine. ı ıışı«Neydi o!» diye yürüdü üzerine Basri Dönmez. «Hani o gece evinden kaçtı ığm kad n n mektubu!» dedi gülerek. ı ıBasri Dönmez de, biraz öfkeden olacakt ,elindeki kâ d y rt p ığı ıı ıatt raylar n üzerine. ıı«Haydi!» dedi Mustafa, « imdi gidebiliriz! Öde tik!» ŞşAz ilerdeki duraktan kalkan tramvay, h zla geçmi ti önlerinden ışsalk m saçak...Diklemesine geçtiler yolu, sa a sola k vr lmadan. Bir ığıısüre sonra, karakoldan yana sapt lar. Kar durakta tramvay ış ıbekleyenler, ku kuyla bak yorlard arkalar ndan. şıııArkada ça bir gidi de ildi bu. En azdan sorgusu yap lacak bir şşğısan kt önde giden, ya da mahkemede adaml olarak bulunmas ı ıııgereken bir suçlu... Son i lemleri için karakola götürülen… şBasri Dönmez, i ine önem verdi ini belirtmek isteyen bir şğtitizlikle dirsekledi Mustafa'y : ı«Yürü!» XIV «Ta oda» daha da so umu tu. Tabanlar ndan do ru yükselen şğşığıslak bir so uk, her yan n sar yordu vakit ilerledikçe. Maskelenmi ğı ıışgemici feneri can çeki iyordu merdivenlerde. Fitili gazs zl ktan şı ıkapkara bir duman sal veriyordu. ıCezaevi komutan merdivenin üst ba ndan seslenmese gözleri ış ıneredeyse kapanacakt Mustafa Ural' n. Halil, ıııslak duvara dayanmışkestiriyordu.Silkindilerbirden.Komutanaltbasamaklardayd : ıKararatma GeceleriR fat ILGAZı212www.eskikitaplarim.com

«Nerede bu adamlar? Uyudular m yoksa?» ıTopuklar sertçe çekilen nöbetçi postallar , her eyin yolunda ıışgitti ini belirtiyordu komutan na: ğı«Mustafa Ural haz rlans n! Savc ya gidecek, sorguya!..» ıııNas l haz rlanacakt , ne yapmas gerekirdi haz rlanmak için? ıııııKomutan bunu dü ünmü olacakt : şşı«Onba , al n bu adam yukar !» dedi, «Yüzünü gözünü y kas n!» ş ııııııSorguya gidecek olan bir tutuklunun k lı ı ığndan k yafetinden ıtutukludan çok, cezaevi yönetmeni sorumluydu. Eli yüzü y kanacaksa biraz da komutan n ad na y kanacak demekti. Bir de ııııtra isterdi ama, «kapal » daki adam için ola an say l rd bu şığı ııkadarc k sakal. ıMustafa yorgun ad mlarla merdiveni ç kt . Her basamak onu ıı ıbiraz daha ayd nl a ula t r yordu. Bahçede kimseler yoktu. Henüz ı ığşı ıtutuklular n hava alma saati gelmemi olacakt . Saat olsa olsa ışıdokuz, dokuz buçuktu. Çorba içilmi ti. Mutfaktan bo karavana şştang rt lar , ka k ang rt lar duyuluyordu. ı ıış ışı ııDemek sorguya aç ac na gidecekti Mustafa. Ne sorgusuydu bu? ıİddianamesi henüz haz rlanmadıı ı ğna göre, ilk sorgusu mu yap lacakt ,ııyoksadüngecekisuçlamayıkitab naım ıuyduracaklard , bir disiplin cezas ile. ııMerdivenlerin ba nda dikilen komutan buyrultular ya d r yordu ş ığı ıgörevlilere: «Götürün unu musluklara! Hamdi Çavu .al iki süngülü yan na, şşısen götüreceksin savc ya! Kimseyle konu turma yollarda. Adamlar ışıçoktur bunlar n. Aç gözünü!» ıTophane Merkez Komutanlı ı ığ'n sol yan ndan çevirerek indiler ıcaddeye. Mustafa, bileklerinden neredeyse dirseklerine kadar zincir kelepçe vuruldu u için dengeli yürüyemiyor, önden giden Çavu , ğşzaman zaman durarak onun yeti mesini bekliyordu. Daha h zl şı ıyürümesi için gerisindeki iki süngü, neredeyse kaba etlerine saplanacakt .ı«Kapal »daıuzunsüreyatmaktanayaklar ıhamlam t . Uyku sersemli i, yorgunluk, büsbütün acemile tirmi ti ı ışğşşonu. Kararatma GeceleriR fat ILGAZı213www.eskikitaplarim.com

Tramvay caddesine indiler. K pk rm z Be ikta tramvay , ııı ışşıgerisindeki ikinci mevki arabay sürükleyerek önlerinden geçti. ıSalk m salk m yolcular komut alm erler gibi birden ba lar n ııışşı ıüzerlerine çevirdiler. Çat lan ka lar n ard ndan merakl ve aceleci ışıııbak larla izliyorlard onlar . ışııTramvaycaddesinidiklemesinegeçips k yönetim ı ımahkemelerinin bahçesine girdiler. Banklarda, d ardan getirilen ışsan klarla, tan klar oturmu olacaklard . ıışıMuhaf zlar da ba lar nda. Bir bölümü de onlar n yak nlar yd . ıışıııııKitab n basan Kemal de getirilenlerin aras nda m yd ? Bir göz ı ııııçabuklu uyla inceledi banklarda oturanlar . ğıTam önünden geçti i bankta... ükran' n paltosu... ükran' n ğŞıŞısaçlar ... ıŞükran' n aln , gözleri... Ürkmü , ıışş şa rm , anlams z ıışıbak lar ... Paltosunun yakas na gömülmü küçük bir ba . Onun ışıışşba ... Onun vücudu. Birden kösteklendi ayaklar Mustafa'n n, ş ıııduraklad . ı«Yürü!» Bir gün önceden haber alm olmal yd sorgusunun yap laca n . ışııığı ıKimden, kitapç dan m ? Ondan ö rense, birlikte gelmeleri ıığgerekmez miydi? Kimden ö renirse ö rensin gelmi i te! ükran ğğş şŞbirden aya a kalkm t . Yürüyemiyor a k n a k n dikiliyordu. ğı ışş şış şıKarma karı ışk bir yüzle bak yordu kocas na. Önden giden Çavu , ıışMustafa Ural' geni bir kap dan geçirdi, merdivenlerden ç karak bir ışıısalona soktu. Kö ede bir bank n ucuna ili mi iki kelepçeli er şışşoturuyordu, yanlar nda da muhaf zlar ... Bir oto bölü ündendi ııığbunlar, yakalar ndaki i aretlerden anla ldışşı ı ığna göre. Merdiven ba ndaki nöbetçi, bu salona suçlulardan ba kas n geçirmiyordu. ş ışı ıŞükran'lagörü mesişolanaks zdııdemek.Neyapsadagörü ebilseydi onunla? şBir Yüzba , Hitit heykellerindeki k sa boylu iri ba l adamlara ş ıış ıbenzeyen bir yüzba , yava yava merdivenlerden ç k yordu. ş ışşı ıYakas ndaki terazilerden anla ldışı ı ığna göre ya savc yd ya da ııyarg ç. Belki kendisini bu yüzba «oguya çekecekti. Bundan m izin ış ııalmal yd kar s yla görü ebilmek için? ııı ışKararatma GeceleriR fat ILGAZı214www.eskikitaplarim.com

A a daki postal sesleri çizme seslerine kar t , inzibat erleri ş ğıı ışh zla merdivenleri ç kt lar, iki subayla bir astsubay aralar na ıı ıııalm lard . Ba lar nda k rm z kolba l bir yüzba ... ışışııı ığ ı ış ıSan k subaylar çevik ad mlarla yürüdüler Mustafa'n n önünden. ıııDaha ilerde bir s ran n ucuna oturmu erlerin yan na geçtiler. ıışıKolba l yüzba oturduklar s ray güvenli görmedi i için birden ğ ı ış ıı ıığMustafa'y getiren çavu a döndü: ış«Çavu !» dedi, «Sen kar daki sivili al da uraya geçir! Oraya şş ışbiz oturaca z.» ğ ıEmrin yerine getirilip getirilmedi ini izlemeden getirdi i ğğsubaylara: «Kalk n!»dedi, «Kar ya geçin!» ış ıMustafa Ural, tam o anda bunlardan birinin son defa Bak rköy'de ıkar la tş ış ğı ı lhan Paytak oldu unu anlay vermi ti. ilhan da onu İğıştan m t ama birden ba n önüne e mi , h zla geçmi ti yan ndan. ı ı ışşı ığşışıYan dönüp yüzba n n gösterdi i s ran n ucuna oturmu tu. şı ığıışMustafa'n n, kendisini görmedi ini san yor, bak lar n kaç r yordu. ığıışı ıı ıSuçlar n n ne olabilece ini dü ünüyordu Mustafa. Siyasal bir suç ı ığşolabilir miydi? Yoksa bugünlerde tutuklanan Turanc larla bir ili kisi mi vard ? ışıE er ilhan Paytak böyle bir suçtan san ksa büyük bir yan lg ğıı ıolmal yd bu i te. Bilirdi onun ak mlarla bir ili kisi olmadıışışı ı ığn . Peki, ne olabilirdi suçu? iki kanatl salon kap s aç lm , bir onba ıı ııışş ıelindeki listeden adlar okumaya ba lam t : «Hasan Altay! lhan şı ışİPaytak!.. Fahri Y ld r m!.. » Onba n n okumas bitince bu getirilenler ı ı ışı ııad na yüzba : ış ı«Tamam!» dedi, dik sesiyle, «Hepsi de burda!» Listenin okunmas n izledi i anla lan bir komutan içerden seslendi: ı ığş ı«Önce Aste men lhan gelsin! lhan Paytak!» lhan Paytak ğİİİkurtulu u içeri sşı ığnmakta ararcas na birden kalkt yerinden, ııarkas n Mustafa'ya çevirerek h zla içeri dald . ı ıııPe inden bir de inzibat çavu u. şşKararatma GeceleriR fat ILGAZı215www.eskikitaplarim.com

Bir duru ma m yd bu, yoksa sorgu mu?.. Henüz tutuklamalar şııyap lmam olacakt . ıışıSubaylar n manevra kemerleri üzerlerindeydi çünkü. Savc ya ııç kar l yorlard ilk sorgulan için. Mutlaka oto bölü ünde i lenmi bir ıı ıığşşsuçtu bu. Ya da ortakla a ç kar lm bir olay vard ortada. şııışıİçerdeki onba yeniden ç kt , yüzba ya sokularak sordu: « ki ş ıı ış ıİde sivil olacakt , diyor komutan. Bu iki sivili soruyor. Benzinleri ısubaydan sat n alan o iki sivili.» ıK rm z kolba l yüzba dal na bas lm gibi öfkelendi: «Generale ıı ığ ış ııııştelefonla anlatm t m durumu, henüz tutuklanmadı ışı ı ığn biliyordu. Gerekirse Adli Amir'e de anlat r m. Ça rs n beni içeri!» ı ığı ıOnba yeniden girdi, ç kt ,yüzba y içeri ald ktan sonra Mustafa ş ıı ışı ııUral' getiren çavu un yan na geldi. Bir üst rütbeli komutan ışıdikli iyle bildirdi komutan n buyru unu: ğığ«Mustafa Ural' n sorgusu ö leden sonraya kald , saat üçte ığıgeleceksiniz!» «Peki!» dedi, çavu , «Kâ d m imzalay n da götüreyim!» şğı ı ııYaz c lar n odas na girdi ç kt : ı ıııı ı«Gidiyoruz!» dedi, «Süngü tak!» Mustafa'n n kelepçesini yeniden ba lad bileklerine. Merdivenin ığıba ndaki nöbetçiyi selamlad . ndiler. ş ııİÖnden giden Mustafa, d kap da içeri girmek isteyen ükran'la ışıŞyüz yüze gelmi ti. şNöbetçinin elinden kurtulup girmek istiyordu. Mustafa'y görünce ıbirden geriledi: «Söyleyeceklerim var sana! Çavu efendi bir dakka!» şÇavu aralar na girmi ti, kollar n iki yana açarak: şışı ı«Yasak!» diye diretti. Mustafa'ya bir şeyler anlatmak istiyordu. Ama yasakt , ıanlatmak, konu mak yasakt i te. şışŞükran arkas ndan sesleniyordu Musatafa'n n: ııKararatma GeceleriR fat ILGAZı216www.eskikitaplarim.com

«Yanl anlama sak n!» diyordu. ışıÇavu konu mamas için itiyordu arkas ndan Musatafa'y .H zl şşıııı ıad mlarla süngülülerin önünde dengesini bozmadan yürüyordu. ıKendisini suçlayan İhan' n ne duruma dü tü ünü görmü tü ışğşyukar da.ıBirdendirilmi ,şgüçlenmi ti.şArt kıkapal daıdayatabilirdi.Ta Oda'da da. şBebek tramvay n n önünden h zla geçtiler kar ya. Tophane ı ıış ıs rtlar na do ru yürüdüler. Ayaklar nda sabahki haml k da ıığııkalmam t . Çavu birden geriye döndü. ı ışşBeklenmeyen yumu ak bir sesle: ş«Kimdi o kad n?» diye sordu,« yi bir kad na benziyor.» ıİı«Öyledir!» dedi Mustafa, «Çok iyidir.» «Bir eyler anlatmak istiyordu sana! Ça ray m da surda biraz şğ ııkonu un!» ş«Sa ol çavu um! D ardakilerden ne kadar çok ey i itirsek, ğşışşşi imiz o kadar a rla r. şğ ış ıEzilir kal r duvarlar n aras nda. Sa ol!» ııığSON Kararatma GeceleriR fat ILGAZı217www.eskikitaplarim.com

1911'de Kastamonu Cide’de do du. Nüfus ğkayd 24 Nisan 1911. Kendisi ubat 1910'da ıŞdo du unuğğanlat r.ı7Temmuz1993'teİstanbul'da ya am n yitirdi. lkokula Cide'de şı ıİba lad , Terme'de bitirdi. Orta ö renimine şığKastamonu'da ba lad . Liseden ayr l p yat l şıı ıı ıolan Muallim Mektebi'ne girdi. 1930'da mezun oldu. Bolu Gerede, Akçakoca, Gümü ova'da şilkokul ö retmenli i yapt . 1938'de Ankara Gazi ğğıE itim Enstitüsü'nü bitirdi. 1939’da Adapazar ğıve İstanbul'dakiortaokullardaTürkçeö retmeni olarak çal t . 1940’ta Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne ğı ışgirdi. 1943’te ilk kitab \"Yarenlik\" yay nland . iirleri ola anüstü ilgi gördü. ıııŞğOcak 1944’te yay nlanan \"S n f\" adl ıı ıışiir kitab toplat ld , bir süre ıı ıcezaevinde kald . Serbest b rak ld ktan sonra bir y l ö retmenlik yapt . ııı ıığı1950’li y llarda gazetecili e ba lad . 1940 ku a yazarlar n eserlerine yer ığşış ğııveren \"Yürüyü \" dergisinin sorumlu yönetmenli ini üstlendi. Aziz Nesin'le şğ\"Markopa a\" dergisinin ç kar lmas na kat ld , yaz i leri müdürlü ünü yapt . şıııı ıışğı1952'de \"Adembaba\" isimli mizah dergisini ç kard . Dolmu , Ta , ıışşKarikatür, Şaka gibi dönemin ünlü mizah dergileriyle, Yeni Gazete'de yaz lar yazd . Ocak 1953’te \"Devam\" adl iir kitab yay nland ve bu kitap ııışıııda toplat ld , kendisi tekrar cezaevine kondu. Ayn y llarda çe itli ı ııışsenatoryumlarda verem tedavisi gördü. Yaz ve iirlerinden ötürü yakla k ışş ı5 buçuk y l hapis yatt . 1952-1960 aras nda Tan gazetesinde düzeltmen, ıııdizgici ve röportaj yazar olarak çal t . As l ününü 1959'da Türkiye'deki ıı ışıe itim sistemini ele tirmek amac yla yazdğşıı ı ğ \"Hababam S n f \" adl kitapla ı ı ııkazand . Çok tutulan ve tekrar tekrar bas m yap lan bu öyküler dizisi, ıı ııtiyatro ve birçok kez sinemaya da uyarland . 1952-1960 aras nda siyasi ııbask lar nedeniyle gerçek ismiyle yazamad . 1961 Anayasas yürürlü e ııığgirdikten sonra kendi ad yla yaz ve iir yay nlama özgürlü üne kavu tu. ıışığşVatan, Demokrat zmir, Yeni Gün, Yeni Ulus gazeteleri ile Akbaba İdergisinde yazd . 1970’te Bas n ııŞeref Kart ald . 1974’te emekli oldu. ııCide’ye yerle ti. 12 Eylül 1980 döneminde tekrar gözalt na al nd . 70 şıııya nda olmas na ra men gözleri ba lanarak gerekçesiz sorguya çekildi ve ş ıığğbir aydan fazla gözalt nda tutuldu. Tutuklulu u sona erince ölümüne kadar ığİstanbul’da ya ad . şıİlk şiirleri ile yaz lar , Kastamonu'da yay nlanan ııı\"Nazikter\" ve \"Aç ksöz\" dergileri ile \"Güzel nebolu\", \"Güzel Tosya\", ıİ\"Samsun\" gazetelerinde ç kt . Ki isel duygular n yans ttı ışı ıı ı ığ ölçülü uyakl bu ıdönem iirlerini sonraki kitaplar na almad . 1940'lardaki toplumsal gerçekçi şıışairler ku a n n en önemli temsilcisi. Siyasal ve ideolojik sorunlar yal n ş ğı ıııbir dille ortaya koydu, insanlar n ya ant lar n , öykünmesiz ve gösteri siz ışıı ışbir dille yans tt . ı ı