ภาษาสันสกฤตสำหรับบุคคลทั่วไป

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลท่ัวไป ตวั อย่างการแจก อี การันต์ สตรีลงิ ค์ วิภักติ ndI (แมน่ า้ ) พหุ. ประถมำ. เอก. ทวิ. ทวิตยี ำ. n*> ตฤตียำ. ndI n*aE จตุรถ.ี nadyaḥ ปญั จม.ี nadī nadyau ษษั ฐ.ี ndI> สัปตมี. ndIm! n*aE สัมโพธน. nadīḥ nadīm nadyau ndIi-> n*a ndI_yam! nadībhiḥ nadyā nadībhyām ndI_y> n*E ndI_yam! nadībhyaḥ nadyai nadībhyām ndI_y> n*a> ndI_yam! nadībhyaḥ nadyāḥ nadībhyām ndInam! n*a> n*a>e nadīnām nadyāḥ nadyoḥ ndI;u n*am! n*a>e nadīṣu nadyām nadyoḥ n*> nid n*aE nadyaḥ nadi nadyau 144

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลท่ัวไป นำมศัพท์ อี กำรนั ต์ สตรีลงิ ค์ kumarI (เด็กหญิง) gi& h[I (แมเ่ รอื น) jnnI (แม่) devI (พระเทวี) ngrI (ชาวเมือง) narI (หญงิ สาว) pTnI (ภรรยา) pÇu I (ลูกสาว) pi& wvI (แผ่นดิน) -ignI (พส่ี าว) ra}I (ราชนิ ี) l]mI (พระนางลักษม)ี vapI (หนองนา้ , บึง) soI (เพ่อื น) ÿI (ความละอาย) ตวั อย่างประโยค ngy>R AacaySR y vaPya< ³IfiNt ชาวเมือง ท. ย่อมเล่น ในหนองน้า ของอาจารย์ -ignI kmu ayaR sh gnr< gCDtu พส่ี าว จงไป สูเ่ มือง พรอ้ มดว้ ยเด็กหญงิ jnNy> sda puÇI> gaepayNtu แม่ ท. จงคมุ้ ครอง ซึง่ ลูกสาว ท. ทุกเม่อื gi& h[I ngrI_y> Aade nm! Apct! แม่เรือน หุงแล้ว ซ่งึ ข้าวสกุ เพอ่ื ชาวเมือง ท. ra}I àasade l]mIm! ApUjyt! พระราชินี บูชาแล้ว ซ่งึ พระนางลกั ษมี ในปราสาท 145

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป (6) นามศพั ท์ อู การนั ต์ อู การนั ต์ มีเฉพาะสตรีลงิ ค์ การแจกวภิ กั ติส่วนใหญ่จะมรี ปู คลา้ ยกบั อุ กำรันต์ เพียงแต่เปลย่ี น อุ เป็น อู เท่านั้น เพื่อให้จดจาได้ง่ายข้ึน ให้นา วิ ภักตสิ าเรจ็ รูปเหล่านี้ไปประกอบกบั นามศพั ท์ได้เลย วภิ ักตสิ ำเรจ็ รปู อู กำรันต์ สตรีลงิ ค์ วิภกั ติ เอก. ทวิ. พหุ. ประถมำ. ทวติ ยี ำ. ^> vaE v> ตฤตียำ. จตุรถี. ūḥ vau vaḥ ปัญจมี. ษัษฐี. ^m! vaE ^> สัปตม.ี สมั โพธน. ūm vau ūḥ va ^_yam! ^i-> vā ūbhyām ūbhiḥ vE ^_yam! ^_y> vai ūbhyām ūbhyaḥ va> ^_yam! ^_y> vāḥ ūbhyām ūbhyaḥ va> vae> ^nam! vāḥ voḥ ūnām vam! vae> ^;u vām voḥ ūṣu % vaE v> u vau vaḥ 146

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทว่ั ไป ตวั อยำ่ งกำรแจก อู กำรันต์ สตรลี ิงค์ วภิ กั ติ vxU (หญงิ สาว) พหุ. ประถมำ. เอก. ทว.ิ ทวติ ียำ. vXv> ตฤตียำ. vxU> vXvaE จตุรถี. vadhvaḥ ปัญจมี. vadhūḥ vadhvau ษัษฐี. vx>U สปั ตมี. vxUm! vXvaE สัมโพธน. vadhūḥ vadhūm vadhvau vxUi-> vXva vx_U yam! vadhūbhiḥ vadhvā vadhūbhyām vxU_y> vXvE vxU_yam! vadhūbhyaḥ vadhvai vadhūbhyām vx_U y> vXva> vxU_yam! vadhūbhyaḥ vadhāḥ vadhūbhyām vxUnam! vXva> vXvae> vadhūnām vadhvāḥ vadhvoḥ vxU;u vXvam! vXvae> vadhūṣu vadhvām vadhvoḥ vXv> vxu vXvaE vadhvaḥ vadhu vadhvau นำมศัพท์ อู กำรันต์ สตรีลงิ ค์ cmU (กองทัพ) æU (ค้ิว) yvagU (ขา้ วตม้ ) v;a-R U (กบ) ñïU (แมผ่ วั ) vxU (หญงิ สาว) 147

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป ตัวอย่างประโยค vxU> àatr! rWyayam! AgCDt! หญงิ สาว ไปแลว้ ในหนทาง ตอนเชา้ n&pa> ngre cmU< r]eyu> พระเจ้าแผน่ ดนิ ท. พงึ รกั ษา ซ่งึ กองทัพ ในเมือง ñïU> neÇ_e ya< tara> ApZyt! แมผ่ ัว เห็นแลว้ ซึง่ ดวงดาว ท. ด้วยดวงตา ทส. pué;a> v;aR-U< ma tafyNtu บรุ ุษทั้งหลาย จงอยา่ ตี ซ่ึงกบ vxU> àitidnm! ñïUm! AhRNtu หญงิ สาว ท. จงเคารพ ซึ่งแมผ่ ัว ทกุ วัน jnnI puÇay yvagUm! Apct! แม่ ปรงุ แล้ว ซง่ึ ขา้ วตม้ แก่ลูกชาย care a> sOya> v;aR->U ma care yNtu โจร ท. จงอย่าลัก ซึ่งกบ ท. ของเพือ่ น 148

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทว่ั ไป แบบทดสอบทา้ ยบท 1. จงแปลเปน็ ภาษาไทย kaka> cÁcva v;aR->U hriNt vXvE àitidnm! p:u pain yCDiNt Vyaix> ñïUm! ApIfyt! llna> g¼aya< v;a-R mU Amaecyt! n&pSy cm>U àja> gaepayet! 2. จงแปลเปน็ ภาษาสนั สกฤต หญิงสาว เห็นแลว้ ซ่ึงกบ ในสระนา้ แมผ่ ัว ไมค่ วรปรงุ ซึ่งขา้ วตม้ ตอนกลางวนั กองทัพ ของพระเจา้ แผน่ ดนิ ยอ่ มอยู่ ทีแ่ มน่ ้าคงคา เด็ก ท. ฆา่ แล้ว ซ่งึ กบ ท. ดว้ ยไฟ พราหมณ์ ให้แลว้ ซง่ึ ขา้ วตม้ แกภ่ รรยา ท. 149

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลทั่วไป (7) นามศัพท์ ฤ การันต์ ฤ การันต์ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือเป็นศัพท์บ่งบอกเครือญาติ เช่น ipt& (พ่อ) เป็นต้น และเป็นศัพท์ท่ีสร้างมาจากธาตุ แปลว่า “ผู้.....” เช่น nte & (ผู้นา) เป็นต้น ศพั ท์ท้ัง 2 ประเภทนม้ี ีการแจกวภิ ักติแตกตา่ งกันเพียงเลก็ นอ้ ย เท่านั้น เพ่ือให้จดจาได้ง่ายขึ้น ให้นาวิภักติสาเร็จรูปเหล่านี้ไปประกอบกับ คานาม ฤ กำรนั ต์ ได้เลย (7.1) วิภกั ตสิ ำเรจ็ รูป ฤ กำรนั ต์ ปุลลงิ ค์ วิภักติ เอก. ทว.ิ พหุ. ประถมำ. Aa AaraE Aar> ā ārau āraḥ ทวิตยี ำ. Aarm! AaraE §n! āram ārau ṝn ตฤตียำ. ra \\_yam! \\i-> rā ṛbhyām ṛbhiḥ จตรุ ถี. re \\_yam! \\_y> re ṛbhyām ṛbhyaḥ ปัญจมี. %> \\_yam! \\_y> uḥ ṛbhyām ṛbhyaḥ ษัษฐี. %> ra>e §[am! uḥ roḥ ṝṇām สัปตม.ี Air rae> \\;u ari roḥ ṛṣu สัมโพธน. A> AaraE Aar> aḥ ārau āraḥ 150

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทัว่ ไป ตวั อย่ำงกำรแจก ฤ กำรันต์ ปลุ ลงิ ค์ วภิ กั ติ ipt& (พอ่ , บิดา) พห.ุ ประถมำ. (บ่งบอกเครอื ญาติ) ทวิตียำ. iptr> ตฤตยี ำ. เอก. ทว.ิ จตรุ ถ.ี pitaraḥ ปญั จม.ี ipta iptraE ษัษฐ.ี iptn¨ ! สัปตม.ี pitā pitarau สมั โพธน. pitṝn iptrm! iptraE ipti& -> pitaram pitarau pitṛbhiḥ ipÇa ipt&_yam! ipt&_y> pitrā pitṛbhyām pitṛbhyaḥ ipÇe ipt&_yam! ipt&_y> pitre pitṛbhyām pitṛbhyaḥ ipt>u ipt_& yam! ipt¨[am! pituḥ pitṛbhyām pitṝṇām iptu> ipÇae> ipt&;u pituḥ pitroḥ pitṛṣu iptir ipÇa>e iptr> pitari pitroḥ pitaraḥ ipt> iptraE pitaḥ pitarau 151

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทว่ั ไป วภิ กั ติ net& (ผูน้ า) พหุ. ประถมำ. (สรา้ งมาจากธาตุ) ทวติ ียำ. เอก. ทว.ิ netar> ตฤตยี ำ. จตุรถี. neta nte araE netāraḥ ปญั จมี. ษษั ฐ.ี netā netārau nte n¨ ! สปั ตมี. สัมโพธน. netarm! nte araE netṝn netāram netārau nte i& -> nÇe a nte &_yam! netṛbhiḥ netrā netṛbhyām nte &_y> nÇe e net_& yam! netṛbhyaḥ netre netṛbhyām net&_y> nte u> nte _& yam! netṛbhyaḥ netuḥ netṛbhyām net[¨ am! nte u> neÇae> netṝṇām netuḥ netroḥ nte ;& u netir neÇa>e netṛṣu netari netroḥ nte ar> net> netaraE netāraḥ netaḥ netārau ขอ้ สงั เกต ฤ การันต์ ปุลลิงค์ ทส่ี รา้ งจากธาตุ ตา่ งจากท่ีเปน็ เครือญาตเิ ลก็ นอ้ ย เฉพาะประถมา. ทวิ.พหุ. และทวตี ยี า. เอก. ทวิ. และสัมโพธน. ทว.ิ พห.ุ 152

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลท่วั ไป (7.2) วิภักตสิ ำเร็จรปู ฤ กำรนั ต์ สตรีลงิ ค์ วภิ กั ติ เอก. ทว.ิ พห.ุ ประถมำ. ทวติ ยี ำ. Aa AaraE Aar> ตฤตียำ. จตรุ ถ.ี ā ārau āraḥ ปญั จม.ี ษษั ฐ.ี Aarm! AaraE §> สปั ตมี. สัมโพธน. āram ārau ṝḥ ra \\_yam! \\i-> rā ṛbhyām ṛbhiḥ re \\_yam! \\_y> re ṛbhyām ṛbhyaḥ %> \\_yam! \\_y> uḥ ṛbhyām ṛbhyaḥ %> ra>e §[am! uḥ roḥ ṝṇām Air ra>e \\;u ari roḥ ṛṣu A> AaraE Aar> aḥ ārau āraḥ ข้อสงั เกต ฤ การันต์ สตรีลงิ ค์ ต่างจากปุลลิงค์เลก็ นอ้ ยเฉพาะ และทวีตยี า. พหุ. 153

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลท่วั ไป ตวั อย่ำงกำรแจก ฤ กำรนั ต์ สตรลี งิ ค์ วิภกั ติ mat& (แม,่ มารดา) พหุ. ประถมำ. (บ่งบอกเครือญาติ) ทวติ ยี ำ. ตฤตยี ำ. เอก. ทว.ิ จตุรถ.ี ปัญจม.ี mata matraE matr> ษัษฐี. สัปตม.ี mātā mātarau mātaraḥ สมั โพธน. matrm! matraE mat¨> mātaram mātarau mātṝḥ maÇa mat_& yam! mat&i-> mātrā mātṛbhyām mātṛbhiḥ maÇe mat_& yam! mat_& y> mātre mātṛbhyām mātṛbhyaḥ mat>u mat&_yam! mat_& y> mātuḥ mātṛbhyām mātṛbhyaḥ mat>u maÇae> mat[¨ am! mātuḥ mātroḥ mātṝṇām matir maÇae> mat;& u mātari mātroḥ mātṛṣu mat> matraE matr> mātaḥ mātarau mātaraḥ 154

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทว่ั ไป Svs& (น้องสาว) (บง่ บอกเครอื ญาติ) วภิ กั ติ เอก. ทวิ. พหุ. ประถมำ. ทวิตยี ำ. Svsa SvsaraE Svsar> ตฤตียำ. จตุรถี. svasā svasārau svasāraḥ ปัญจมี. ษัษฐี. Svsarm! SvsaraE Svs¨> สปั ตม.ี สัมโพธน. svasāram svasārau svasṝḥ Svöa Svs&_yam! Svs&i-> svasrā svasṛbhyām svasṛbhiḥ Svöe Svs&_yam! Svs&_y> svasre svasṛbhyām svasṛbhyaḥ Svsu> Svs_& yam! Svs&_y> svasuḥ svasṛbhyām svasṛbhyaḥ Svs>u Svöa>e Svs[¨ am! svasuḥ svasroḥ svasṝṇām Svsir Svöae> Svs;& u svasari svasroḥ svasṛṣu Svs> SvsaraE Svsar> svasaḥ svasārau svasāraḥ ขอ้ สงั เกต Svs& (นอ้ งสาว) แมจ้ ะเปน็ ศัพท์บ่งบอกเครอื ญาติ แตก่ ารแจกวภิ ักตคิ ลา้ ย คาศพั ท์ที่สร้างมาจากธาตุ 155

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทัว่ ไป (7.3) วิภักติสำเร็จรปู ฤ กำรันต์ นปุงสกลิงค์ วภิ กั ติ เอก. ทว.ิ พห.ุ ประถมำ. ทวติ ยี ำ. \\ \\[I \\i[ ตฤตียำ. จตุรถี. ṛ ṛṇī ṛṇi ปัญจม.ี ษษั ฐี. \\ \\[I \\i[ สัปตมี. สมั โพธน. ṛ ṛṇī ṛṇi \\[a \\_yam! \\i-> ṛṇā ṛbhyām ṛbhiḥ \\[e \\_yam! \\_y> ṛṇe ṛbhyām ṛbhyaḥ \\[> \\_yam! \\_y> ṛṇaḥ ṛbhyām ṛbhyaḥ \\[> \\[a>e §[am! ṛṇaḥ ṛṇoḥ ṝṇām Air \\[a>e \\;u ari ṛṇoḥ ṛṣu \\ \\[I \\i[ ṛ ṛṇī ṛṇi 156

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทัว่ ไป ตัวอยำ่ งกำรแจก ฤ กำรนั ต์ นปุงสกลิงค์ วิภักติ dat& (ผูใ้ ห)้ พห.ุ ประถมำ. (สร้างมาจากธาตุ) ทวิตยี ำ. dati¨ [ ตฤตียำ. เอก. ทวิ. จตุรถี. dātṝṇi ปญั จม.ี dat& dat&[I ษษั ฐ.ี dat¨i[ สัปตม.ี dātṛ dātṛṇī สัมโพธน. dātṝṇi dat& dat&[I dat&i-> dātṛ dātṛṇī dātṛbhiḥ dat&[a dat&_yam! dat_& y> dātṛṇā dātṛbhyām dātṛbhyaḥ dat&[e dat&_yam! dat_& y> dātṛṇe dātṛbhyām dātṛbhyaḥ dat[& > dat_& yam! dat[¨ am! dātṛṇaḥ dātṛbhyām dātṝṇām dat&[> dat[& ae> dat;& u dātṛṇaḥ dātṛṇoḥ dātṛṣu dati& [ dat&[ae> dat¨i[ dātṛṇi dātṛṇoḥ dātṝṇi dat& dat&[I dātṛ dātṛṇī 157

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป ขอ้ ควรจา 1. ศัพท์ ฤ การันต์ ปุลลงิ ค์ ที่บง่ บอกเครือญาติทุกศัพท์ ถ้าเป็นปุงลิงค์ ใหแ้ จกแบบ ipt& (พอ่ ) ถา้ เปน็ สตรีลงิ ค์ แจกแบบ mat& (แม)่ 2. ศพั ท์ ฤ การันต์ ทส่ี ร้างมาจากธาตทุ ุกศัพท์ ถา้ เป็นปลุ ลิงค์ ใหแ้ จก แบบ net& (ผนู้ า) ถ้าเปน็ นปุงสกลิงค์ ใหแ้ จกแบบ dat& (ผ้ใู ห)้ 3. ศัพท์บอกเครือญาติ 2 ศัพท์ คือ nPt& (ปุล.) หลาน และ Svs& (สตรี.) พ่ีสาว, นอ้ งสาว ใหแ้ จกแบบที่สรา้ งมาจากธาตุ 4. ฤ การันต์ ท่ีบ่งบอกเครือญาติ และที่สร้างมาจากธาตุ ต่างกันเพียง ประถมา. ทวิ. และพหุ. ทวิตียา. เอก. และทวิ. ที่เหลือแจกแบบ เดียวกัน 5. ฤ การันต์ สตรีลิงค์ ตา่ งจากปลุ ลงิ ค์ เพียงทวติ ียา. พหุ. เท่าน้ัน 6. ฤ การันต์ นปุงสกลิงค์ ต่างจากปุลลิงค์เพียง ประถมา., ทวิตียา., สัมโพธน. เอก. ทว.ิ และพหุ. เทา่ นน้ั ทเ่ี หลือแจกแบบเดยี วกนั นามศัพท์ ฤ การันต์ kt&R (ปงุ .) ผู้ทา ïate & (ปุง.) ผู้ฟงั mat& (สตรี.) แม่ nte & (ปงุ .) ผ้นู า ri]t& (ปุง.) ผู้รักษา jamat& (ปุง.) ลกู เขย jet& (ปงุ .) ผู้ชนะ n& (ปุง.) คน yat& (สตรี.) เจา้ สาว dat& (ปุง.) ผ้ใู ห้ æat& (ปุง.) พีช่ าย Svs& (สตรี.) นอ้ งสาว ö:t& (ปงุ .) ผูส้ ร้าง -at&R (ปุง.) สาม,ี นาย nPt& (ปุง.) หลาน xat& (ปงุ .) ผ้สู รา้ ง ipt& (ปุง.) พ่อ zaSt& (ปุง.) ศาสดา, ผสู้ อน 158

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทว่ั ไป ตวั อยา่ งประโยค iptr> n*a< ngrm! AgCDn! บิดา ท. ไปแล้ว สู่เมอื ง ใกลแ้ มน่ า้ mata Svöa sh vn< n gCDte ! แม่ ไม่ควรไป สปู่ ่า พร้อมด้วยนอ้ งสาว æatraE Svöe p:u pai[ AyCDtam! พช่ี าย ทส. ให้แลว้ ซ่งึ ดอกไม้ ท. แกน่ อ้ งสาว mata jamaÇa sh Aaharm! Aoadt! แม่ กินแลว้ ซึ่งอาหาร พร้อมด้วย ลูกเขย sda zaStar< zs< am> ข้าพเจา้ ท. ยอ่ มสรรเสรญิ ซ่ึงศาสดา ทกุ เมือ่ nPtar> Axuna )lain oadNtu หลานชาย ท. จงกิน ซ่ึงผลไมท้ ัง้ หลาย เดยี่ วนี้ ram> jnkSy jamata -vit พระราม เป็นลกู เขย ของทา้ วชนก ย่อมเป็น 159

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทัว่ ไป แบบทดสอบท้ายบท 1. จงแปลเปน็ ภาษาสันสกฤต ประชาชน ท. จงเคารพ ซงึ่ พระศาสดา ผนู้ า ท. ควรปกป้อง ซงึ่ ประชาชน ท. ทุกเมอื่ พช่ี าย ท. ฟังแลว้ ซง่ึ เรื่องราว ของอาจารย์ ศษิ ย์ จงระลกึ ถงึ ซ่ึงคุณ ท. ของผ้ใู ห้ พ่อ และ แม่ จงรักษา ซงึ่ บตุ ร ท. 2. จงแปลเปน็ ภาษาไทย jamata vne kuKkru an! ApZyt! nPtr> say< àasad< ma gCDNtu ipta àitidnm! AacayR< nmit æata nPÇa sh vnm! Aivzt! ipta c mata c pÇu ay iv*a< yCDNtu 160

ตอนที่ 6 คณุ ศพั ท์ (Adjectives) คณุ ศัพท์ คือคำขยำยนำมศัพท์ เพื่อให้ควำมหมำยชัดเจนข้ึน ภำษำสันสกฤต เรียกว่ำ วิเศษณะ มักวำงไว้หน้ำคำท่ีต้องกำรขยำย คำคุณศัพท์จะต้อง ประกอบดว้ ยลิงค์ วจนะ และวภิ ักตเิ ดียวกับคำท่ขี ยำยเสมอ คุณศัพท์ เป็นได้ ทั้ง 3 ลิงค์ คือปุลลิงค์ นปุงสกลิงค์ และสตรีลิงค์ ขึ้นอยู่กับคำที่ไปขยำย ถ้ำคุณศัพท์ขยำยนำมศัพท์ลิงค์ใด ก็ให้เปลี่ยนเป็นลิงค์นั้น และแจกรูปให้มี วิภกั ติและวจนะตรงกนั คุณศัพทท์ ล่ี งทำ้ ยด้วยสระ A (a) มีวิธีกำรแจกวภิ ักตติ ่ำงกันเลก็ น้อยคอื • ขยำยคำนำมท่ีเป็นปุลลิงค์ กำรันต์ใดก็แล้วแต่ คุณศัพท์คงเป็น A (a) เหมือนเดมิ แจกวิภักตติ ำมแบบ อ การันต์ ปุลลงิ ค์ เชน่ iày> pué;> บุรุษ ผเู้ ปน็ ที่รกั iàya> pué;a> บุรษุ ทง้ั หลำย ผูเ้ ป็นทร่ี ัก • ขยำยคำนำมที่เป็นนปุงสกลิงค์ กำรันต์ใดก็แล้วแต่ คุณศัพท์คงเป็น A (a) เหมือนเดมิ แจกวภิ ักตติ ำมแบบ อ การนั ต์ นปงุ สกลิงค์ เชน่ iày< imÇ< มติ ร ผเู้ ป็นที่รกั iàyain imÇain มิตรทงั้ หลำย ผ้เู ปน็ ที่รกั • ขยำยคำนำมที่เป็นสตรลี ิงค์ กำรันต์ใดก็แล้วแต่ ให้ลง Aa (ā) ท้ำยคุณศัพท์ แจกวภิ ักตติ ำมแบบ อา การันต์ สตรีลิงค์ เช่น iàya kNya หญงิ สำว ผ้เู ปน็ ท่ีรกั iàya> kNya> หญิงสำวทั้งหลำย ผเู้ ปน็ ท่ีรัก 161

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทว่ั ไป ส่วนคุณศัพท์ท่ีลงท้ำยด้วยสระอ่ืนจะแจกวิภักติตำมแบบกำรันต์น้ันๆ โดยมี ลิงค์ วิภักติ และวจนะเดียวกันกับนำมศัพท์ท่ีไปขยำย เช่น คุณศัพท์ลงท้ำย ด้วยสระ อิ ขยำยนำมศัพท์เพศชำย คุณศัพท์จะแจกตำมแบบ อิ การันต์ ปุลลงิ ค์ เป็นต้น ส่วนคุณศพั ทท์ ีล่ งทำ้ ยดว้ ยสระอืน่ กใ็ ชว้ ิธเี ดียวกันน้ี หลักกำร คอื ผันตำมกำรันตข์ องคุณศัพท์ โดยมีลงิ ค์ วิภกั ติ และวจนะเดยี วกนั ตัวอยา่ งการแจกคุณศพั ทท์ ี่ลงทา้ ยสระ A (a) วิภกั ติ iày (ท่ีรัก) พหุ. ประถมา. ทวิตียา. ปลุ ลิงค์ ตฤตยี า. เอก. ทว.ิ จตุรถี. ปญั จมี. iày> iàyaE iàya> ษษั ฐี. สปั ตมี. priyaḥ priyau priyāḥ สัมโพธน. iàym! iàyaE iàyan! priyam priyau priyān iàyne iàya_yam! iàyE> priyena priyābhyām priyaiḥ iàyay iàya_yam! iày_e y> priyāya priyābhyām priyebhyaḥ iàyat! iàya_yam! iàye_y> priyāḥ priyābhyām priyebhyaḥ iàySy iàyya>e iàyanam! priyasya priyayoḥ priyānām iàye iàyya>e iày;e u priye priyayoḥ priyeṣu iày iàyaE iàya> priya priyau priyāḥ 162

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทวั่ ไป วภิ ักติ iày (ท่ีรกั ) พห.ุ ประถมา. นปงุ สกลงิ ค์ ทวติ ยี า. เอก. ทว.ิ ตฤตียา. iàym! iàye iàyain จตุรถี. ปัญจมี. priyam priye priyāni ษัษฐ.ี สัปตม.ี iàym! iàye iàyain สัมโพธน. priyam priye priyāni iàyen iàya_yam! iày>E priyena priyābhyām priyaiḥ iàyay iàya_yam! iàye_y> priyāya priyābhyām priyebhyaḥ iàyat! iàya_yam! iàye_y> priyāḥ priyābhyām priyebhyaḥ iàySy iàyyae> iàyanam! priyasya priyayoḥ priyānām iàye iàyyae> iàye;u priye priyayoḥ priyeṣu iày iàye iàyain priya priye priyāni ขอ้ สังเกต ต่ำงจำก ปลุ ลงิ ค์ เล็กนอ้ ย เฉพำะ ประถมา. เอก. ทวิ. พหุ. ทวติ ียา. ทวิ. พหุ. และ สัมโพธน. ทว.ิ พหุ. 163

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป วิภักติ iày (ทร่ี ัก) พห.ุ ประถมา. ทวิตยี า. สตรีลิงค์ ตฤตยี า. เอก. ทวิ. จตุรถี. ปญั จม.ี iàya iàye iàya> ษษั ฐ.ี สปั ตมี. priyā priye priyāḥ สมั โพธน. iàyam! iàye iàya> priyām priye priyāḥ iàyya iàya_yam! iàyai-> priyayā priyābhyām priyābhiḥ iàyayE iàya_yam! iàya_y> priyāyai priyābhyām priyābhyaḥ iàyaya> iàya_yam! iàya_y> priyāyāḥ priyābhyām priyābhyaḥ iàyaya> iàyayae> iàyanam! priyāyāḥ priyāyoḥ priyānām iàyayam! iàyaya>e iàyasu priyāyām priyāyoḥ priyāsu iàye iàye iàya> priye priye priyāḥ 164

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลท่วั ไป ตวั อยา่ งคณุ ศพั ทท์ ีข่ ยายคานามปุลลงิ ค์ iày> pué;> บรุ ุษ ผเู้ ปน็ ทีร่ กั iàyaE pué;aE บรุ ุษ ทส. ผู้เป็นทรี่ กั iàya> pué;a> บุรษุ ท. ผูเ้ ป็นที่รัก iàym! pué;m! ซึ่งบรุ ษุ ผเู้ ป็นท่ีรกั iàyan! péu ;an! ซงึ่ บรุ ุษ ท. ผเู้ ป็นทร่ี กั iàyne péu ;e[ ด้วยบุรุษ ผเู้ ป็นท่รี กั iày>E péu ;E> ดว้ ยบุรุษ ท. ผูเ้ ปน็ ทร่ี กั iàyay péu ;ay แกบ่ รุ ุษ ผเู้ ปน็ ทรี่ กั iàye_y> péu ;_e y> เพ่อื บรุ ุษ ท. ผเู้ ปน็ ทรี่ กั iàyat! péu ;at! จำกบุรุษ ผเู้ ปน็ ทร่ี ัก iàySy pué;Sy ของบุรุษ ผูเ้ ป็นท่รี ัก iàye péu ;e ในบรุ ุษ ผู้เป็นที่รัก iày;e u péu ;e;u ในบุรษุ ท. ผู้เป็นท่ีรกั iày> miu n> มุนี ผเู้ ปน็ ท่รี กั iàyaE munI มุนี ทส. ผูเ้ ป็นทร่ี กั iàya> muny> มุนี ท. ผูเ้ ป็นที่รัก iàym! miu nm! ซ่งึ มุนี ผ้เู ปน็ ทร่ี กั iàyan! mnu In! ซง่ึ มุนี ท. ผู้เปน็ ที่รัก iàyne muinna ดว้ ยมนุ ี ผเู้ ปน็ ทร่ี ัก iày>E muini-> ด้วยมุนี ท. ผูเ้ ป็นทรี่ กั 165

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลท่ัวไป iàyay munye แก่มนุ ี ผ้เู ปน็ ท่รี ัก iàye_y> muin_y> เพื่อมนุ ี ท. ผูเ้ ป็นทร่ี กั iàyat! mune> จำกมุนี ผเู้ ปน็ ทรี่ กั iàySy mnu e> ของมุนี ผเู้ ป็นทร่ี กั iàye mnu aE ในมนุ ี ผู้เป็นทรี่ ัก ตวั อยา่ งคณุ ศัพทท์ ข่ี ยายคานามนปงุ สกลงิ ค์ iàym! ngrm! เมือง ท่ีเปน็ ท่รี กั iàye ngre เมือง ทส. ท่เี ปน็ ท่รี กั iàyai[ ngrai[ เมอื ง ท. ทเ่ี ป็นท่รี ัก iàye[ ngr[e ด้วยเมอื ง ทเี่ ป็นที่รัก iày>E ngr>E ดว้ ยเมอื ง ท. ท่เี ป็นทีร่ ัก iàyay ngray แก่เมอื ง ที่เป็นทีร่ ัก iàye_y> ngre_y> แก่เมือง ท. ทเี่ ปน็ ที่รัก iàyat! ngrat! จำกเมือง ทเ่ี ป็นท่รี กั iàySy ngrSy แห่งเมอื ง ท่ีเปน็ ทรี่ ัก iàya[am! ngra[am! แห่งเมือง ท. ท่ีเป็นที่รัก iàye ngre ในเมอื ง ท่ีเป็นที่รกั iàye;u ngr;e u ในเมือง ท. ท่เี ป็นท่รี ัก iàym! Ai] นยั นต์ ำ เป็นท่รี ัก iàye Ai][I นยั น์ตำ ทส. ทเ่ี ป็นทร่ี กั 166

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทว่ั ไป iàyai[ A]Ii[ นัยน์ตำ ท. ท่ีเปน็ ท่รี กั iàye[ Ai]na ดว้ ยนยั น์ตำ ท่ีเปน็ ท่รี ัก iày>E Ai]i-> ด้วยนัยนต์ ำ ท. ที่เปน็ ทรี่ ัก iàyay Ai][e แกน่ ยั น์ตำ ที่เป็นทรี่ กั iàye_y> Ai]_y> แกน่ ยั นต์ ำ ท. ที่เป็นท่รี กั iàyat! Ai][> จำกนยั น์ตำ ทเี่ ปน็ ท่ีรกั iàySy Ai][> แหง่ นัยนต์ ำ ท่เี ป็นท่รี ัก iàya[am! A]I[am! แห่งนัยน์ตำ ท. ทีเ่ ป็นท่ีรกั iàye Ai]i[ ในนยั นต์ ำ ท่ีเปน็ ทีร่ กั iàye;u Ai];u ในนยั น์ตำ ท. ทเ่ี ปน็ ทรี่ ัก ตวั อย่างคุณศพั ทท์ ขี่ ยายคานามสตรีลงิ ค์ iàya kNya หญิงสำว ผเู้ ปน็ ทีร่ ัก iàye kNye หญิงสำว ทส. ผ้เู ปน็ ท่ีรกั iàya> kNya> หญงิ สำว ท. ผเู้ ป็นทรี่ ัก iàyam! kNyam! ซงึ่ หญงิ สำว ผูเ้ ป็นที่รัก iàyya kNyya ด้วยหญงิ สำว ผู้เปน็ ทีร่ ัก iàya_yam! kNya_yam! ดว้ ยหญิงสำว ทส. ผ้เู ป็นทรี่ กั iàyayE kNyayE แก่หญงิ สำว ผเู้ ปน็ ทีร่ กั iàya_y> kNya_y> แก่หญงิ สำว ท. ผู้เปน็ ทรี่ ัก iàyaya> kNyaya> จำกหญิงสำว ผู้เป็นที่รกั 167

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทว่ั ไป iàyyae> kNyya>e แห่งหญงิ สำว ทส. ผเู้ ปน็ ที่รกั iàya[am! kNyanam! แหง่ หญิงสำว ท. ผู้เป็นทรี่ กั iàyayam! kNyayam! ในหญงิ สำว ผเู้ ปน็ ทร่ี กั iàyayasu kNyasu ในหญิงสำว ท. ผเู้ ปน็ ท่รี ัก iàya kIitR> เกียรติ อันเป็นทร่ี กั iàye kItIR เกยี รติ ทส. อนั เปน็ ท่ีรัก iàya> kItyR > เกยี รติ ท. อนั เปน็ ท่รี ัก iàyam! kIitmR ! ซึ่งเกยี รติ อันเป็นทรี่ ัก iàyya kITyR a ด้วยเกียรติ อันเปน็ ที่รัก iàya_yam! kIitR_yam! ด้วยเกียรติ ทส. อนั เป็นทีร่ กั iàyayE kItRye เพอื่ เกยี รติ อนั เปน็ ทร่ี กั iàya_y> kIit_R y> เพอื่ เกยี รติ ท. อันเปน็ ที่รกั iàyaya> kIt>Re จำกเกยี รติ อนั เป็นท่รี ัก iàyyae> kITyR a>e จำกเกยี รติ ทส. อนั เป็นทร่ี ัก iàya[am! kItI[R am! แหง่ เกียรติ ท. อันเป็นท่รี กั iàyayam! kItaRE ในเกยี รติ อันเป็นท่รี กั iàyasu kIit;R u ในเกียรติ ท. อันเป็นทรี่ ัก 168

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทว่ั ไป ANx (มดื , บอด) คณุ ศัพท์บางตัว kIz (ผอม) Kuzl (ฉลำด) dI\"R (ยำว) ximRk (ผูม้ ธี รรม) %dar (ใจกวำ้ ง) inpu[ (เช่ียวชำญ) nIc (ตำ่ ) k:« [ (สดี ำ) pé; (หยำบ, กระด้ำง) iày (เปน็ ท่ีรกั ) nv (ใหม)่ ivzal (กวำ้ ง, ไพศำล) Zvte (สีขำว) pIn (อว้ น) SwUl (อ้วน, ใหญ่) vÏ& (แก,่ เฒ่ำ) sNu dr (สวยงำม) ตวั อย่างประโยค suNdra< llna< p&CDaim ข้ำพเจำ้ ย่อมถำม ซ่ึงหญิงสำว ผู้สวยงาม ivzalaya< xraya< jIviNt เขำ ท. ย่อมมีชีวติ อยู่ ในแผน่ ดิน อนั กวา้ งใหญ่ kzu la kNya hsit หญิงสำว ผู้ฉลาด ยอ่ มหวั เรำะ Zvte a< mala< lake yaim ขำ้ พเจำ้ ย่อมมองดู ซ่ึงพวงดอกไม้ สีขาว 169

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลท่วั ไป ximkR > n&p> jnan! palyit พระเจำ้ แผ่นดิน ผมู้ ธี รรม ย่อมคมุ้ ครอง ซ่ึงชน ท. ram> Zvte m! AZvm! Aarahe it พระรำม ยอ่ มขึ้น สมู่ ำ้ สขี าว pIn> Vyaº> mas< m! Aoadt! เสือ ตัวอว้ น กินแล้ว ซึ่งเน้อื nva> yaexa> zran! i]piNt ทหำร ท. ใหม่ ย่อมทิง้ ซึ่งลกู ศร ท. pué;aE suNdr< ngrm! AgCDtam! บรุ ษุ ทส. ไปแลว้ สูเ่ มือง ทส่ี วยงาม v;aR ivzale vne v;iR t ฝน ยอ่ มตก ในปำ่ อันกวา้ งใหญ่ 170

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลท่วั ไป แบบทดสอบทา้ ยบท 1. จงแปลเป็นภาษาไทย k:« [a> Aly> vne jIviNt \\;y> sNu dr< mi[< TyjiNt kaNta> Zvet< p:u pm! #CDiNt SwlU > Aih> Ajan! Aoadt! -Upit> kzu l< senapitm! Avdt! 2. จงแปลเป็นสนั สกฤต ชำวนำ เล้ยี งแลว้ ซง่ึ แมโ่ ค ตัวอ้วน ศิษย์ ท. ตแี ลว้ ซ่งึ โจร เฒา่ ท่ำน ยอ่ มระลึกถึง ซ่ึงมิตร ท. ผู้ฉลาด ฤาษี ผใู้ จกว้าง ยอ่ มให้ ซงึ่ ความรู้ กวี พงึ สรรเสริญ ซ่งึ พระเจา้ แผน่ ดนิ ผ้มู ธี รรม 171

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลท่ัวไป 3. จงนาคณุ ศัพท์ในช่องขวามือ เติมลงในชอ่ งว่างใหไ้ ดค้ วามหมาย สมบรู ณ์ _______ kip> zalI> oadit k:& [ (ดำ) Vyaº> _______ vne vsit ivzal (กว้ำงใหญ,่ ไพศำล) _______ kiv> n&pit< z<sit kuzl (ฉลำด) _______ suv[<R tale yam> nv (ใหม)่ _______ yaxe > vn< gCDit inp[u (เชี่ยวชำญ) Vyaxy> _______ mn:u yan! pIfyiNt kIz (ผอม) _______ kmlain ApZyt! _______ inzaya< tara> pZyam> suNdr (สวยงำม) jn> _______ \\i;< pUjyit ANx (มืด, บอด) ram> _______kipi-> jyit ximRk (ผมู้ ีธรรม) Zvet (ขำว) 172

ตอนที่ 7 สรรพนาม (Pronouns) สรรพนาม คือคำท่ีใช้แทนคำนำม เพ่ือไม่ให้เกิดควำมซำซำก จะทำให้ภำษำกระชับ สละสลวย ภำษำสันสกฤตแบ่งสรรพนำมออกเป็น 2 ชนิดคือ บุรุษสรรพนำม และวิเศษณสรรพนำม • บุรุษสรรพนาม คือศัพท์สำหรับใช้แทนช่ือคน สัตว์ และส่ิงของท่ีกล่ำวถึง แลว้ นบั ตำมบรุ ุษแบ่งออกเป็น 3 ชนิดได้แก่ สรรพนำมบุรุษที่ 3 หมำยถึงผู้ที่ถูกกล่ำวถึง ไม่ได้อยู่ในวงสนทนำด้วย ภำษำสนั สกฤตใชศ้ ัพท์ td! (tad) แปลวำ่ เขำ, เธอ, มัน สรรพนำมบุรุษที่ 2 หมำยถึงผู้ฟัง ผู้ท่ีสนทนำด้วย ใช้ศัพท์ y:u md! (yuṣmad) แปลวำ่ ท่ำน, คณุ สรรพนำมบรุ ุษที่ 1 หมำยถึงผู้พดู เอง ใช้ศพั ท์ ASmd! (asmad) แปลว่ำ ข้ำพเจำ้ , ฉัน, เรำ • วิเศษณสรรพนาม คือนำมท่ีใช้แทนส่ิงทังปวง โดยทำหน้ำที่ขยำยควำม ทำหน้ำที่คล้ำยกับคุณศัพท์ แต่มีวิธีกำรแจกวิภักติต่ำงกัน แบ่งออกเป็น 2 ชนิดคือ นิยมวิเศษณสรรพนาม คือ สรรพนำมที่บอกควำมแน่นอน โดยระบลุ งไปชัดเจนลงไป เช่น นัน, นี, โน้น เป็นต้น อนิยมวิเศษณสรรพนาม คือสรรพนำมทบี่ อกควำมไม่แน่นอน ไม่ระบุชัดเจน เชน่ ใด, อน่ื เปน็ ต้น สรรพนำมทัง 2 ชนิด เมื่อนำไปใช้ในประโยค จะต้องนำไปประกอบวิภักติ เช่นเดียวกับคำนำมทวั่ ไป 173

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทัว่ ไป (1) การแจกวภิ ักตบิ รุ ุษสรรพนาม บุรุษสรรพนำม เมื่อจะนำไปใช้ในประโยค ต้องแจกวิภักติคล้ำยกับกำรแจก วภิ ักตคิ ำนำม จึงจะนำไปใช้ในประโยคได้ มคี ำแปลเหมือนคำนำมท่ัวไป (1.1) ตัวอย่างการแจกสรรพนามอตุ ตมบุรษุ ASmd! (ขา้ พเจ้า, ฉนั ) ทงั 3 ลงิ ค์ แจกเหมอื นกนั วภิ ักติ เอก. ทว.ิ พหุ. ประถมา. ทวติ ยี า. Ahm! Aavam! vym! ตฤตียา. จตรุ ถี. aham āvām vayam ปัญจม.ี mam! , ma ษษั ฐ.ี mām, mā Aavam! , naE ASman! , n> สปั ตม.ี āvām, nau asmān, naḥ mya Aava_yam! ASmai-> mayā mým! , me āvābhyām asmābiḥ mahyam, me Aava_yam! , naE ASma_ym! , n> mt! āvābhyām, nau asmābhyam, naḥ mat Aava_yam! , naE ASmt! mm, me āvābhyām, nau mama, me asmat Aavyae> , naE miy āvayoḥ, nau ASmakm! , n> asmākam, naḥ mayi Aavya>e , naE āvayoḥ, nau ASmasu asmāṣu 174

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลทว่ั ไป (1.2) ตวั อย่างการแจกสรรพนามมัธยมบุรุษ y:u md! (ท่าน, คณุ ) ทัง 3 ลงิ ค์ แจกเหมอื นกนั วิภักติ เอก. ทว.ิ พหุ. ประถมา. ทวติ ียา. Tvm! yuvam! yUym! ตฤตยี า. จตุรถี. aham āvām vayam ปัญจมี. ษัษฐี. Tvam! , Tva yvu am! , vam! yu:man! , v> สัปตมี. mām, mā āvām, nau asmān, naḥ Tvya yuva_yam! y:u mai-> mayā āvābhyām asmābiḥ tu_ym! , te y:u m_ym! , v> mahyam, me yvu a_yam! , vam! asmābhyam, naḥ āvābhyām, nau Tvt! yu:mt! yvu a_yam! , vam! mat āvābhyām, nau asmat tv , te y:u makm! , v> mama, me yuvya>e , vam! asmākam, naḥ āvayoḥ, nau Tviy yu:masu yuvyae> , vam! mayi āvayoḥ, nau asmāṣu 175

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลทัว่ ไป (1.3) ตัวอยา่ งการแจกสรรพนามประถมบุรษุ วภิ ักติ เอก. td! (เขา) พห.ุ ประถมา. ปลุ ลิงค์ ทวิตียา. s> te ตฤตยี า. ทวิ. จตรุ ถี. saḥ te ปัญจม.ี taE ษัษฐ.ี tm! tan! สปั ตม.ี tau tam tān taE tne tE> tau tena taiḥ ta_yam! tSmE t_e y> tābhyām tasmai tebhyaḥ ta_yam! tSmat! t_e y> tābhyām tasmāt tebhyaḥ ta_yam! tSy t;e am! tābhyām tasya teṣām tya>e tiSmn! t;e u tayoḥ tasmin teṣu tya>e tayoḥ 176

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทั่วไป วิภกั ติ เอก. td! (เขา) พห.ุ ประถมา. ทวิตยี า. td! นปงุ สกลิงค์ tain ตฤตยี า. ทว.ิ จตรุ ถี. tad tāni ปัญจมี. te ษัษฐ.ี td! tain สัปตม.ี te tad tāni te ten tE> te tena taiḥ ta_yam! tSmE t_e y> tābhyām tasmai tebhyaḥ ta_yam! tSmat! te_y> tābhyām tasmāt tebhyaḥ ta_yam! tSy te;am! tābhyām tasya teṣām tyae> tiSmn! te;u tayoḥ tasmin teṣu tya>e tayoḥ ข้อสังเกต ตำ่ งจำก ปุลลิงค์ เลก็ นอ้ ย เฉพำะ ประถมา.และ ทวิตียา. เอก. ทว.ิ พหุ. 177

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป วิภกั ติ เอก. td! (เขา) พหุ. ประถมา. สตรลี งิ ค์ ทวิตียา. sa ta> ตฤตียา. ทวิ. จตรุ ถี. sā tāḥ ปัญจมี. te ษษั ฐี. tam! ta> สปั ตม.ี te tām tāḥ te tya tai-> te tayā tābhiḥ ta_yam! tSyE ta_y> tābhyām tasyai tābhyaḥ ta_yam! tSya> ta_y> tābhyām tasyāḥ tābhyaḥ ta_yam! tSya> tasam! tābhyām tasyāḥ tāsām tSyae> tSyam! tasu tasyoḥ tasyām tāsu tSya>e tasyoḥ 178

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทั่วไป ตัวอย่างประโยค ASmak< np& it> Ajyt! พระเจ้ำแผ่นดนิ ของเรา ท. ชนะแลว้ Vyaix> ASman! pIfyit โรคภยั ย่อมเบียดเบียน ซงึ่ เรา ท. vy< muinna sh %dix< gCDam> เรา ท. ย่อมไป สทู่ ะเล พร้อมดว้ ยมุนี np& > pasadat! ma< lake yit พระเจำ้ แผ่นดนิ ย่อมมองดู ซงึ่ เรา จำกปรำสำท \\i;> Aava_ya< mi[m! AyCDt! ฤำษี ได้ใหแ้ ลว้ ซึ่งแก้วมณี แกเ่ รา ทส. ikk< r> y:u mak< -ar< vhit คนรับใช้ ยอ่ มนำไป ซง่ึ สมั ภำระ ของท่าน ท. à}a> yvu a< v[yR iNt นักปรำชญ์ ท. ย่อมยกย่อง ซงึ่ ทา่ น ทส. péu ;> tv ibfalam! Atafyt! บรุ ุษ ตแี ลว้ ซง่ึ แมว ของท่าน 179

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทัว่ ไป สรรพนามประถมบุรุษ ประถมบุรุษ คือบุคคลที่เรำกล่ำวถึง ไม่ได้อยู่ในวงสนทนำด้วย ภำษำ สนั สกฤตใช้ td! (tad) ศัพท์ แปลว่ำ นัน, เขำ เป็นต้น ทำหน้ำที่เป็นนำมนำม กไ็ ด้ เป็นคุณนำมกไ็ ด้ เป็นได้ 3 ลงิ ค์ ถ้ำเป็นนำมนำมแปลว่ำ เขา ไมต่ ้องมีคำ มำขยำย แต่ถ้ำเป็นคุณนำม จะทำหน้ำที่ขยำยคำนำมนำม แปลว่ำ นั้น ต้อง ประกอบลงิ ค์ วจนะ วิภักติ ให้ตรงกับคำทีไ่ ปขยำยเสมอ การใช้ td! (tad) td! ศพั ท์ เปน็ ได้ทัง้ นำมนำมและคุณนำม มวี ธิ ีกำรใชด้ งั นี้ 1. ใชเ้ ป็น “บรุ ุษสรรพนาม” โดยกำรแทนชอ่ื บคุ คล สิ่งของ หรือสถำนท่ที ี่ เรำกลำ่ วถงึ เหมือนกับคำนำมทั่วไป แปลวำ่ เขา เช่น yack> péu ;< pZyit, s> tSmat! yacit ขอทำน ย่อมเห็น ซ่งึ บุรุษ, เขา (ขอทำน) ยอ่ มขอ จากเขา (บุรุษ) Aacay>R ¢amm! AagCDit, s> tSy iz:yan! vdit อำจำรย์ ยอ่ มมำ ส่หู มบู่ ำ้ น, เขา (อำจำรย)์ ย่อมกล่ำว กะศษิ ย์ ท. ของเขา (อำจำรย)์ 2. ใช้เป็น “วิเศษณสรรพนาม” โดยวำงไว้หน้ำคำนำมที่ต้องกำรขยำย ประกอบด้วยลิงค์ วจนะ วิภักติเดียวกันกับคำนำมที่ไปขยำย แปลว่ำ “นัน้ ” เชน่ t< péu ;< ApZyt ทำ่ น ท. เหน็ แลว้ ซึ่งบรุ ษุ น้ัน 180

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทว่ั ไป tSmE péu ;ay Stuit< Avdt! เขำ กลำ่ วแล้ว ซึง่ บทสดุดี แก่บุรุษ น้ัน tne Aisna Aih< Atafy> ท่ำน ตีแลว้ ซงึ่ งู ดว้ ยดำบ นนั้ pué;a> ta> kaNta> Ansu riNt บุรษุ ท. ยอ่ มระลึกถงึ ซึง่ หญิงสำว ท. เหลา่ น้ัน tya llnya sh vsit เขำ ย่อมอยู่ พร้อมด้วย หญิงสำว น้ัน 181

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป (2) การแจกวิภกั ตวิ เิ ศษณสรรพนาม วิเศษณสรรพนาม หรือสรรพนามคุณศัพท์ คือสรรพนำมที่ทำหน้ำที่คล้ำย กับคุณศัพท์ เป็นได้ทัง 3 ลิงค์ มีกำรแจกวิภักติแตกต่ำงกันไปตำมลิงค์ท่ีไป นำไปขยำย แบ่งออกเป็น 2 ชนิดคอื 2.1) นิยมวิเศษณสรรพนาม คือ สรรพนำมท่ีบอกควำมแน่นอน โดยระบุ ลงไปชัดเจน เช่น td! (tad) นัน, @td! (etad) นั่น, #dm! (idam) นี, Ads! (adas) โน้น เป็นต้น เฉพำะศัพท์ td! (tad) เป็นได้ทังนำมนำม และคุณนำม เม่ือทำหน้ำท่ีเป็นนำมนำมในประโยคจะแปลว่ำ “เขา” ถ้ำทำหน้ำที่เป็นคุณนำมจะแปลว่ำ “น้ัน” มีกำรแจกวิภักติเหมือนกัน ทงั ในบรุ ุษสรรพนำมและวิเศษณสรรพนำม 2.2) อนิยมวิเศษณสรรพนาม คือ สรรพนำมที่บอกควำมไม่แน่นอน ไม่ระบุ ชัดเจน เช่น svR (ทังปวง), yd! (ใด) เป็นต้น อนิยมวิเศษณสรรพนำม สำมำรถแบ่งได้ 4 กลุม่ ตำมกำรแจกวิภกั ติทแ่ี ตกตำ่ งกันเลก็ นอ้ ย ไดแ้ ก่ - กลมุ่ ที่แจกวิภกั ตเิ หมือนกับ td! (tad) - กล่มุ ท่แี จกวภิ ักตเิ หมอื นกบั svR (sarva) - กลมุ่ ศพั ทบ์ อกทิศ - ศัพท์ ikm! (kim) กำรแจกวิภกั ติวเิ ศษณสรรพนำมทงั 2 แบบมีตัวอยำ่ งดังต่อไปนี 182

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลท่ัวไป (2.1) ตัวอย่างการแจกวิภกั ตนิ ิยมวเิ ศษณสรรพนาม วิภักติ เอก. (2.1.1) พหุ. ประถมา. td! (นัน้ ) ทวติ ียา. s> ปลุ ลิงค์ te ตฤตยี า. จตุรถ.ี saḥ ทว.ิ te ปญั จมี. ษษั ฐี. tm! taE tan! สปั ตมี. tam tau tān tne taE t>E tena tau taiḥ tSmE ta_yam! t_e y> tasmai tābhyām tebhyaḥ tSmat! ta_yam! te_y> tasmāt tābhyām tebhyaḥ tSy ta_yam! t;e am! tasya tābhyām teṣām tiSmn! tyae> t;e u tasmin tayoḥ teṣu tya>e tayoḥ **(แจกวภิ กั ตเิ หมอื นกันทงั ในบุรุษสรรพนำมและวิเศษณสรรพนำม)** 183

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลท่วั ไป วภิ กั ติ เอก. td! (นัน้ ) พห.ุ ประถมา. ทวติ ียา. tt! นปงุ สกลิงค์ tain ตฤตียา. ทว.ิ จตุรถี. tat tāni ปัญจมี. te ษัษฐ.ี tt! tain สปั ตม.ี te tat tāni te ten t>E te tena taiḥ ta_yam! tSmE t_e y> tābhyām tasmai tebhyaḥ ta_yam! tSmat! t_e y> tābhyām tasmāt tebhyaḥ ta_yam! tSy te;am! tābhyām tasya teṣām tyae> tiSmn! t;e u tayoḥ tasmin teṣu tya>e tayoḥ ขอ้ สังเกต ตำ่ งจำก ปลุ ลิงค์ เล็กน้อย เฉพำะ ประถมา.และ ทวติ ียา. เอก. ทวิ. พห.ุ 184

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทั่วไป วิภักติ เอก. td! (น้ัน) พหุ. ประถมา. สตรลี ิงค์ ทวิตียา. sa ta> ตฤตียา. ทว.ิ จตรุ ถี. sā tāḥ ปญั จมี. te ษษั ฐ.ี tam! ta> สปั ตมี. te tām tāḥ te tya tai-> te tayā tābhiḥ ta_yam! tSyE ta_y> tābhyām tasyai tābhyaḥ ta_yam! tSya> ta_y> tābhyām tasyāḥ tābhyaḥ ta_yam! tSya> tasam! tābhyām tasyāḥ tāsām tSya>e tSyam! tasu tasyoḥ tasyām tāsu tSyae> tasyoḥ 185

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทั่วไป (2.1.2) @td! (นน่ั ) ปลุ ลงิ ค์ วิภักติ เอก. ทวิ. พหุ. ประถมา. ทวติ ยี า. @;> @taE @te ตฤตยี า. จตุรถี. eṣaḥ etau ete ปญั จม.ี ษัษฐี. @tm£! @nm! @ta£E @naE @tan£! @nan! สัปตม.ี etam, enam etau, enau etān, enān @ten£! @nen @ta_yam! @tE> etena, enena etābhyām etaiḥ @tSmE @ta_yam! @te_y> etasmai etābhyām etebhyaḥ @tSmat! @ta_yam! @te_y> etasmāt etābhyām etebhyaḥ @tSy @tyae>£@nya>e @te;am! etasya etayoḥ, enayoḥ eteṣām @tiSmn! @tyae>£@nyae> @te;u etasmin etayoḥ, enayoḥ eteṣu 186

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลท่วั ไป @td! (นัน่ ) นปุงสกลงิ ค์ วิภักติ เอก. ทวิ. พหุ. ประถมา. ทวติ ียา. @;> @taE @te ตฤตียา. จตรุ ถี. eṣaḥ etau ete ปัญจม.ี ษษั ฐี. @tm!£@nm! @ta£E @naE @tan!£@nan! สปั ตมี. etam, enam etau, enau etān, enān @ten!£@nne @ta_yam! @tE> etena, enena etābhyām etaiḥ @tSmE @ta_yam! @te_y> etasmai etābhyām etebhyaḥ @tSmat! @ta_yam! @te_y> etasmāt etābhyām etebhyaḥ @tSy @tya>e £@nyae> @t;e am! etasya etayoḥ, enayoḥ eteṣām @tiSmn! @tya>e £@nyae> @te;u etasmin etayoḥ, enayoḥ eteṣu ขอ้ สังเกต ต่ำงจำก ปลุ ลงิ ค์ เล็กน้อย เฉพำะ ประถมา.และ ทวติ ยี า. เอก. ทวิ. พหุ. 187

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บุคคลท่วั ไป @td! (น่ัน) สตรีลิงค์ วิภกั ติ เอก. ทวิ. พห.ุ ประถมา. ทวิตยี า. @;a @te @ta> ตฤตียา. จตุรถี. eṣā ete etāḥ ปญั จม.ี ษษั ฐี. @tam!£@nam! @te£@ne @ta>£@na> สัปตมี. etām, enām ete, ene etāḥ, enāḥ @tya£@nya @ta_yam! @Taai-> etayā, enayā etābhyām etābhiḥ @tSyE @ta_yam! @ta_y> etasyai etābhyām etābhyaḥ @tSya> @ta_yam! @ta_y> etasyāḥ etābhyām etābhyaḥ @tSya> @tyae>£@nya>e @tasam! etasyāḥ etayoḥ, enayoḥ etāṣām @tSyam! @tya>e £@nyae> @tasu etasyām etayoḥ, enayoḥ etāṣu 188

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป (2.1.3) #dm! (นี้) ปลุ ลงิ ค์ วิภกั ติ เอก. ทวิ. พหุ. ประถมา. ทวิตยี า. Aym! #maE #me ตฤตยี า. ayam imau ime จตุรถี. ปัญจมี. #mm£! @nm! #ma£E @naE #man!£@nan! ษษั ฐ.ี สปั ตมี. imam, enam imau, enau imān, enān Anne £@nne Aa_yam! @i-> anena, enena ābhyām ebhiḥ ASmE Aa_yam! @_y> asmai ābhyām ebhyaḥ ASmat! Aa_yam! @_y> asmāt ābhyām ebhyaḥ ASy Anyae>£@nyae> @;am! asya anayoḥ, enayoḥ eṣām AiSmn! Anya>e £@nyae> @;u asmin anaayoḥ, enayoḥ eṣu 189

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทั่วไป #dm! (นี้) นปงุ สกลงิ ค์ วิภักติ เอก. ทวิ. พห.ุ ประถมา. ทวิตยี า. #dm! #me #main ตฤตยี า. จตรุ ถี. idam ime imāni ปญั จม.ี ษษั ฐี. #dm£! @nt! #m£e @ne #main£@nain สปั ตมี. idam, enat ime, ene imāni, enāni @ten£@nne @ta_yam! @t>E etena, enena etābhyām etaiḥ @tSmE @ta_yam! @t_e y> etasmai etābhyām etebhyaḥ @tSmat! @ta_yam! @t_e y> etasmāt etābhyām etebhyaḥ @tSy @tyae>£@nya>e @t;e am! etasya etayoḥ, enayoḥ eteṣām @tiSmn! @tyae>£@nyae> @te;u etasmin etayoḥ, enayoḥ eteṣu ขอ้ สงั เกต ต่ำงจำก ปลุ ลงิ ค์ เล็กนอ้ ย เฉพำะ ประถมา.และ ทวิตยี า. เอก. ทวิ. พห.ุ 190

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บุคคลทั่วไป #dm! (นี้) สตรลี ิงค์ วิภักติ เอก. ทว.ิ พหุ. ประถมา. ทวติ ยี า. #ym! #me #ma> ตฤตยี า. จตรุ ถี. iyam ime imāḥ ปัญจม.ี ษัษฐี. #mam!£@nam! #m£e @ne #ma>£@na> สัปตมี. imām, enām ime, ene imāḥ, enāḥ Anya£@nya Aa_yam! Aai-> anayā, enayā ābhyām ābhiḥ ASyE Aa_yam! Aa_y> asyai ābhyām ābhyaḥ ASya> Aa_yam! Aa_y> asyāḥ ābhyām ābhyaḥ ASya> Anya>e £@nya>e Aasam! asyāḥ anayoḥ, enayoḥ āṣām ASyam! Anyae>£@nyae> Aasu asyām anayoḥ, enayoḥ āṣu 191

ภาษาสันสกฤตสาหรบั บคุ คลท่วั ไป (2.1.4) Ads! (โน้น) ปุลลิงค์ วิภกั ติ เอก. ทว.ิ พห.ุ ประถมา. ทวิตยี า. AsaE AmU AmI ตฤตยี า. จตุรถ.ี asau amū amī ปัญจม.ี ษษั ฐี. Ammu ! AmU AmnU ! สัปตม.ี amum amū amūn Amnu a Am_U yam! AmIi-> amunā amūbhyām amībhiḥ Am:u mE Am_U yam! AmI_y> amuṣmai amūbhyām amībhyaḥ Amu:mat! AmU_yam! AmI_y> amusmāt amūbhyām amībhyaḥ Am:u y Amuya>e AmI;am! amuṣya amuyoḥ amīṣām Amiu :mn! Amuya>e AmI;u amuṣmin amuyoḥ amīṣu 192

ภาษาสนั สกฤตสาหรบั บคุ คลทวั่ ไป Ads! (โนน้ ) นปุงสกลิงค์ วิภกั ติ เอก. ทวิ. พหุ. ประถมา. ทวิตียา. Ad> AmU AmUin ตฤตยี า. จตรุ ถ.ี adaḥ amū amūni ปญั จม.ี ษัษฐี. Ad> AmU AmiU n สัปตม.ี adaḥ amū amūni Amnu a AmU_yam! AmIi-> amunā amūbhyām amībhiḥ Am:u mE Am_U yam! AmI_y> amuṣmai amūbhyām amībhyaḥ Amu:mat! AmU_yam! AmI_y> amusmāt amūbhyām amībhyaḥ Amu:y Amyu a>e AmI;am! amuṣya amuyoḥ amīṣām Amui:mn! Amyu a>e AmI;u amuṣmin amuyoḥ amīṣu ข้อสังเกต ต่ำงจำก ปุลลิงค์ เลก็ นอ้ ย เฉพำะ ประถมา.และ ทวิตยี า. เอก. ทวิ. พห.ุ 193