✍️พจนานุกรมพระพุทธธรรม (บาลี-ไทย-อังกฤษ) ว่าที่ ร.ต.องอาจ ชาญเชาวน์ รวบรวม

พจนานกุ รมพระพทุ ธธรรม บาลี - ไทย - องั กฤษ THE PALI-THAI-ENGLISH DICTIONARY OF BUDDHIST TERMS คํานํา ก กกธุ ภัณฑ์ น. เครอื งหมายในความเป็ นราชา, ตามทกี ลา่ วในชาดกกฏั ฐกถา มี 5 อยา่ ง กลา่ วคอื วาลวชี นพี ัด ทําดว้ ยขนสตั ว์ ,อณุ หสิ คอื กรอบ มงกฎุ , ขคั คะ คอื ธรรค์ , ฉัตตะ คอื ฉัตร , ปาทกุ า คอื ฉลองพระบาท เป็ น เครอื งหมายของพระมหากษัตรยิ .์ n. five regalia in Jatakatthakatha, namely : the fan made of yak’s tail , diadem, sword, the royal canopy, slippers กกธุ านที น. แมน่ ําทพี ระพทุ ธองคเ์ คยเสด็จสระชาํ ระพระวรกาย. n. Kahuta river. กฎ น. ขอ้ บังคับ ; ระเบยี บ ; กฎเกณฑ.์ n. regulation. กฏองคก์ าร น. กฎหรอื ขอ้ บังคบั ขององคก์ ารคณะสงฆ์ ฐานะเทยี บเทา่ กฏกระทรวง ในทางโลก n. Organizational Regulations in the ecclesiastical administration. กฏตั ตากรรม, น. กรรมทสี กั แตว่ า่ ทํา มเี จตนาไมเ่ ต็มที กรรมอนื ไมใ่ หผ้ ลแลว้ กรรมนจี งึ กฏัตตาวาปน ใหผ้ ล ; กรรมทเี กดิ ขนึ . กรรม n. “merely-done” Karma. กฏกุ ะ ว. ขมขนื ; รา้ ยแรง ; เจ็บปวด ; ทรมาน. a. bitter ; severe ; painful. กฏกุ ปั ผละ ว. มผี ลขนื ขม ; มผี ลรา้ ยแรง. a. having bitter result. กฎแหง่ กรรม น. การทํา; การกระทํา การทําดเี รยี ก กรรมดี การทําชวั เรยี ก กรรมชวั . n. law of Retribution. กฐนิ น. ไมส้ ะดงึ ; ไมแ้ บบสาํ หรับเอาผา้ ลาดลงไปแลว้ ตดั ผา้ ตามไมแ้ บบนัน เวลาเย็บจะเย็บผา้ ตามไมแ้ บบนัน เมอื พน้ ฤตทําจวี รแลว้ รอื ไมแ้ บบนัน เก็บไวใ้ ชอ้ กี ในปีตอ่ ไป ; พธิ ถี วายภกิ ษุทังวดั เมอื จําพรรษาแลว้ . n. wooden frame .

ชอื ของพธิ กี รรมทางศาสนา คอื การถวายผา้ ประจําปีแกพ่ ระสงฆท์ อี ยจู่ ํา พรรษาครบ 3 เดอื น ฤดกู ฐนิ เรมิ ตน้ แตว่ ันแรม 1 คํา เดอื น 11 จนถงึ วนั ขนึ 15 คํา เดอื น 12 รวมระยะกาล 1 เดอื น ฤดฝู นมี 4 เดอื น เป็ นฤดจู าํ พรรษา 3 เดือน เหลอื อีก 1 เดือน เป็ นฤดถู วายผ้ากฐิน เมอื สงฆไ์ ดร้ ับผา้ กฐนิ แลว้ จะตอ้ งทําความตก กฐนิ โจร ลงวา่ จะถวายแกภ่ กิ ษุรปู ใดกอ่ น ครันแลว้ ชว่ ยกนั ทําใหเ้ ป็ นจวี ร สาํ เร็จใน กฐนิ ตกคา้ ง วนั นัน ; ผทู ้ ที ายกถวายพระภกิ ษุเมอื จําพรรษาแลว้ . กฐนิ ตน้ n. religious ceremony of offering annual robe to the monks กฐนิ ทาน who dwell in the monastery throughout the three months of Buddhist Lent ; Kathin Post-retreat ceremony ; กฐนิ ทสุ สะ Pali robe presentation. กฐนิ ราษฎร์ น. สาํ นวนพดู กฐนิ ทไี ปทอดไมไ่ ดจ้ องลว่ งหนา้ ทอดแบบจโู จม บางที เรยี กวา่ กฐนิ จร กฐนิ โจร อาจเกดิ มาจากลอ้ คําวา่ กฐนิ โจล เพราะมเี สยี ง คลา้ ยๆ กนั . n. Kathin ; Rains Retreat. น. กฐนิ ทไี มม่ คี นจอง เรยี กสนั ๆวา่ กฐนิ ตก เมอื ไมม่ ผี ใู ้ ดมาจองกฐนิ กฐนิ วดั นัน เรยี กวา่ กฐนิ ตกคา้ ง การถวายกฐนิ แบบนันวา่ ทอดกฐนิ ตกคา้ ง. n. kathin(a) for Rainy Retreat. น. กฐนิ ทพี ระเจา้ แผน่ ดนิ เสด็จถวายทวี ดั ราษฎรอ์ ยา่ งไมเ่ ป็ นทางการ มี ลักษณะคลา้ ยประพาสตน้ ชา้ งตน้ มา้ ตน้ . n. royal Kathin. น. ถวายผา้ กฐนิ ; ทอดกฐนิ ; สงิ ของถวายรว่ มกับผา้ กฐนิ ทายกทายกิ าผู ้ มศี รัทธา นําผา้ พรอ้ มทังบรวิ ารถวายสงฆผ์ จู ้ ําพรรษาครบ 3 เดอื น เรยี ก กฐนิ ทานวา่ ทอดกฐนิ บา้ ง ถวายกฐนิ บา้ ง. n. annual Robe offered to the monks throughout the three months of Buddhist Lent. น. ผา้ ทถี วายแกส่ งฆป์ ระจําปีใหท้ ําจวี ร ภายใน 1 เดอื น นับตังแตอ่ อก พรรษา ; การถวายผา้ แกส่ งฆป์ ระจําปีเพอื ทําจวี ร. n. cloth annually supplied to the monks for making a yellow robe. น. กฐนิ ทรี าษฎรหรอื ชาวบา้ นจัดการทอดทวี ดั ราษฎร์ อาจมเี จา้ ภาพทอด คนเดยี ว เรยี กวา่ เจา้ ภาพกฐนิ หากรวมกันเป็ นหมเู่ ป็ นคณะ เรยี กวา่ กฐนิ

สามัคค.ี n. name of religious ceremony. กฐนิ หลวง น. ทอดถวายสงฆผ์ จู ้ ําพรรษาในวดั หลวง พระเจา้ แผน่ ดนิ เสด็จทรงถวาย ดว้ ยพระองคเ์ อง เรยี กวา่ พระกฐนิ หลวง หรอื พระกฐนิ เสด็จพระราชดําเนนิ พระเจา้ แผน่ ดนิ พระราชทานใหพ้ ระบรมวงศานุวงศ์ หน่วยราชการ หรอื ประชาชนทกี ราบบังคมทลู ขอพระราชทาน เรยี กวา่ กฐนิ พระราชทาน. n. royal Kathin(a). กฐนิ ัตถาระ น. กราลกฐนิ ; ลาดผา้ กฐนิ ลงบนไมส้ ะดงึ หรอื ไมแ้ บบ แลว้ ทําจวี รสําเร็จ ; ทําพธิ กี ฐนิ ใหส้ ําเร็จหรอื เสร็จ ; การขงึ ไมส้ ะดงึ ทําจวี ร. n. spread over the kathina cloth ; complete the kathina ceremony. กฐนิ ุทธาระ น. เดาะกฐนิ ,เป็ นการเลกิ ลม้ พธิ กี ารกฐนิ เพราะทําเสร็จแลว้ หรอื ไม่ สามารถจะทําใหเ้ สร็จได ้ คอื การรอื ไมส้ ะดงึ ออก ทังนเี พราะเลกิ ใชแ้ ลว้ หรอื เสร็จแลว้ . n. taking off or withdrawal of the component parts of the wooden frame. กตปญุ ญตา น. การไดท้ ําบญุ ไว ้ ; ทําบญุ ไว.้ n. having performed meritorious or good actions. กตปญุ ญะ ว. ผไู ้ ดท้ ําบญุ ไว ้ ; บคุ คลทเี คยทําบญุ . a. having performed meritorious or good actions. กตเวทติ า น. ตอบแทนคณุ ทผี อู ้ นื ทําไว.้ n. requital for the done favour. กตเวทติ า ว. ผตู ้ อบแทนคณุ ทผี อู ้ นื ทําไว ้ ; ผสู ้ นองคณุ ทา่ น. a. one who reciprocates for the done favour. กตัตตากรรม น. (อา่ น กะตดั ตากํา) กรรมสกั วา่ ทํา กรรมทังฝ่ ายดแี ละไมด่ ที ที ําไปโดย ไมต่ งั ใจ เป็ นอจติ ตกะ ทําไปสกั แตว่ า่ ทํา. Adj. feel grateful. กตัญ ตุ า น. ความเป็ นผรู ้ คู ้ ณุ ทผี อู ้ นื ทําไว ้ ; การรคู ้ ณุ ทา่ น n. gratitude ; gratefulness. กตญั ู ว. ผรู ้ คู ้ ณุ ทผี อู ้ นื ทําไว ้ ; ผรู ้ คู ้ ณุ ทที ําให.้ a. grateful. กตัญ กู ตเวที ว. ผรู ้ คู ้ ณุ แหง่ ความดขี องบคุ คลอนื และตอบแทน.

a. grateful persons. กตกิ า น. กฎ ; ขอ้ ตกลง ; เงอื นไขทตี กลงไว.้ n. agreement. กตกิ าสงฆ์ น. ขอ้ บงั คับทางการของคณะสงฆ์ คณะสงั ฆมนตรนี ําถวายสมเด็จ พระสงั ฆราช เพอื ทรงลงพระนามประกาศใช ้ เทยี บกบั พระราชกฤษฎกี า ในทางโลก . กตกิ าสงฆม์ ฐี านะรองลงมาจาก สงั ฆาณัติ สงั ฆาณัตจิ ะออก ได ้ ตอ้ งผา่ นทปี ระชมุ ของสงั ฆสภา กตกิ าสงฆน์ ันไมต่ อ้ งผา่ นสงั ฆ สภา ผา่ นคณะสงั ฆมนตรถี วายสมเด็จพระสงั ฆราชได ้ ทรงลงพระนาม ประกาศใชไ้ ดท้ ันท.ี n. Ecclesiastical Decree, according to the Ecclesiastical Act 2484. กโตปการะ ว. ผทู ้ ําอปุ การะ ; อปุ การะทคี นอนื ไดก้ ระทํา. a. having assisted. น. อปุ การะทผี อู ้ นื ไดก้ ระทํา. n. help given by someone. กถา น. ถอ้ ยคํา ; เรอื งทพี ดู ถงึ ; หัวขอ้ ของการพดู ; คาํ กลา่ ว. n. word ; subject matter ; topic. กถามรรค น. ทางแหง่ กถา ; ลาดเลาแหง่ กถา ; แนวทางแหง่ คําพดู กถามรรค ใช ้ ในสํานวนเทศนาสมัยกอ่ น. n. outline. กถาวตั ถุ น. เรอื งหรอื หัวขอ้ ในการสนทนา ; n. parts of a discussion. คัมภรี ท์ ี 5 แหง่ อภธิ มั มปิฎกวา่ ดว้ ยคําถามคําตอบ แสดงหลกั ธรรมทาง พทุ ธศาสนา ; เรอื งทพี ระพทุ ธเจา้ ทรงกําหนด. n. name of the Fifth Book of the Abhidhamma. กถาสลั ลาปะ น. สนทนาปราศรัย ; การสนทนาซงึ กนั . n. courteous conversation ; polite conversation. กถกึ ว. มาจากคําวา่ กลกิ ะ กลา่ วคอื ผกู ้ ลา่ ว ;ผแู ้ สดง เชน่ ธรรมกถกึ คอื ผู ้ กลา่ วธรรม ; ผแู ้ สดงธรรม , จติ รกถกึ คอื ผกู ้ ลา่ วถอ้ ยคําอันวจิ ติ ร ; กถกึ เป็ นคําเดยี วกบั กถกิ . a. speaking ; preaching. กทรยิ ะ น. ความตระหนี ; ความเห็นแกต่ ัว ; ความเห็นแกไ่ ด.้

n. avarice ; selfishness. กนก น ทอง ; ทองคํา. n. gold. กนกวมิ าน น. วมิ านทอง ; ทอี ยขู่ องเทพทลี ว้ นแลว้ ดว้ ยทอง ; ทอี ยขู่ องเทวดาทํา ดว้ ยทอง. n. divine palace of gold ; divine gold palace. กน้ กฏุ ิ น. เป็ นคําวดั หรอื คําศาสนา คนทสี นทิ ไวว้ างใจได ้ เรยี กเต็มวา่ ศษิ ยก์ น้ กฏุ ิ กน้ กฏุ ิ สามารถเขา้ ออกในกฏุ ไิ ดท้ กุ เวลา คลา้ ยกับสาํ นวนชาวบา้ นวา่ “เขา้ ถงึ กน้ ครัว”. n. Adherent. กนยิ ะ ว. นอ้ ยกวา่ เล็กกวา่ มที ใี ชน้ อ้ ยแตไ่ ดไ้ ปเกดิ ใหม่ ในรปู ของ กญั ญา หรอื กนั ยา แปลวา่ หญงิ สาว พจิ ารณาตามรปู ศพั ท์ แผลงไปจากคํา กนยิ ะ แปลวา่ นอ้ งหรอื ผอู ้ อ่ นอายกุ วา่ ; ผอู ้ อ่ นกวา่ . a. younger ; youngest. กนษิ ฐ์ ว. มาจากสนั สกฤต กนษิ ฺฐ และบาลี กนฏิ ฺฐ นอ้ ง , นอ้ งเล็ก ; ผอู ้ อ่ นกวา่ . a. younger ; youngest ; being young. กบลิ พัสดุ์ น. กบลิ พัสดุ์ ทอี ยขู่ องกบลิ ดาบส เป็ นทอี ยอู่ าศยั ของดาบสชอื กบลิ ตัง ชอื เมอื งใหมว่ า่ กบลิ พัสดุ์ เพอื เป็ นอนุสรณแ์ กก่ บลิ ดาบส. n. Kabilpasdu. กปณะ ว. คนจน ; คนตกยาก ; คนไมม่ ที รัพย.์ a. miserable. กปณัทธกิ ะ ว. คนขดั สน และคนเดนิ ทาง ใชเ้ ป็ นคกู่ นั กับบคุ คลผรู ้ ับแจกทาน ; คนตก ยาก. a. the poor and the traveler. กปิ จติ ว. มจี ติ เหมอื นลงิ ; มจี ติ กลับกลอก ; จติ ใจวอกแวก. a. having a monkey like mind . กปิสสี ะ น. ศรี ษะลงิ เป็ นไมส้ ลกั หวั ลมิ หรอื กลอน ไมใ่ หถ้ อนออกได ้ ไทยเรยี กกนั วา่ สลักเพชร พจนานุกรมสมาคมบาลปี กรณ์อังกฤษ แปลวา่ lintel of a door อาจจะไมต่ รงกับความหมาย ; ลมิ ไม.้ n. head of the bolt . กโปตะ,กโปต น. นกพริ าบ อปุ มาสขี องกระดกู ทงิ เรยี ราดกระจัดกระจาย จงึ คลา้ ยกบั สี กะ ของนกพริ าบ.

n. pigeon. กพลงิ การาหา น. อาหารทรี ับประทาน ; อาหารทที ําใหเ้ ป็ นคํา ๆ เทยี บกบั อาหารอยา่ งอนื รง ดังเชน่ อาหาร คอื สมั ผสั ,อาหาร คอื เจตนา ; อาหาร คอื วญิ ญาณ กวลงิ การาหาร ; อาหารทที ําเป็ นคํา. n. eatable food ; food made into a ball. กมละ ดอกบวั ; บัว ; กมล. n. lotus. กรชกาย น. การเกดิ จากสงิ โสโครก. n. body born of impurity. กรชรปู น. รปู เกดิ จากสงิ โสโครก. n. material qualities born of impurity. กรณะ น. กระทํา ; ทําใหเ้ กดิ ขนึ ; เครอื งมอื ; เสมยี น ; ผเู ้ ขยี น. n. action ; causing ; instrument. กรณยี ะ ว. สงิ ทคี วรทํา ; สงิ ทตี อ้ งทํา ; ทําหนา้ ที ; สงิ ทคี วรกระทํา. a. that should be done ; that ought to be done. กรมระ ว. ผจู ้ ะตอ้ งตายในมอื ของขา้ ศกึ คอื นักโทษหรอื เชลย. กรรม a. prisoner of war. กรรมฐาน น. การกระทํา เป็ นคํากลาง ๆ ไมบ่ ง่ วา่ เป็ นการกระทําทดี หี รอื ชวั กรรม ขนึ อยกู่ บั เจตนา เชน่ “เรากลา่ วเจตนาวา่ เป็ นกรรม” เจตนา กรรมบถ เป็ นเครอื งบง่ วา่ เป็ นกรรมดหี รอื กรรมชวั กระทําทดี ี เรยี กวา่ กศุ ล กรรม กระทําทชี วั เรยี กวา่ อกศุ ลกรรม . n. Karma. น. (อา่ น กํามะถาน) ทตี ังแหง่ กรรมคอื งานของใจ สงิ ทยี ดึ หน่วง หรอื ผกู ใจ ใหห้ ยดุ อยกู่ บั ทเี รยี กวา่ อารมณ์ เขยี นวา่ กมั มัฏฐาน ก็ ได ้ กรรมฐาน คอื สมถกรรมฐาน มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื ทําใจใหส้ งบ วปิ ัสนากรรมฐาน เพอื ใหเ้ กดิ ปัญญาเห็นแจง้ สภาธรรม ตามความ เป็ นจรงิ . n. meditation subject. น. (อา่ น กํามะบด) ทางแหง่ กรรม หมายถงึ กรรมดแี ละกรรมชวั . n. karmic Way.

กรรมวาจาจารย์ น. (อา่ น กํามะ) อาจารยผ์ สู ้ วดกรรมวาจา เพอื ใหส้ งฆท์ ราบ รายละเอยี ดเกยี วกบั ตัวอปุ สมั ปทาเปกขห์ รอื ผขู ้ อบวช ถามมตขิ อง กรรมเวร สงฆว์ า่ จะยอมรับผขู ้ อบวชใหเ้ ป็ นภกิ ษุ เรยี กวา่ พระ กรัก กรรมวาจาจารย์ กรัก สกี รัก กรรมวาจาจารย์ คกู่ ับ พระอนุสาวนาจารย์ ทําหนา้ ทบี อกอนุศาสน์ หรอื คําสอน เรยี กวา่ คสู่ วด หรอื พระคสู่ วด หนา้ ทบี อกอนศุ าสน์ กรณุ า กําหนดใหเ้ ป็ นหนา้ ทพี ระอปุ ัชฌาย.์ กรวดนํา n. announcing Preceptor. น. กรรมทเี ป็ นเวร ; กรรมชวั ทตี ดิ ตามมาใหผ้ ลในชาตนิ ี ใชว้ า่ เวรกรรม. n. vile ; evil creature. น. แกน่ ไมท้ ใี ชต้ ม้ ใหร้ สฝาดออก ยอ้ มจวี รของพระ ใชแ้ กน่ ขนุน ; โรงกลกั . n. pith of a tree , especially that of a jack tree. น. แกน่ ขนุน แกน่ ไม ้ สกี รัก สแี กน่ ขนุน เป็ นสเี หลอื งออกดําหรอื เหลอื งคลํา ผา้ จวี ร ของพระสงฆย์ อ้ มดว้ ยแกน่ ขนุน ผา้ สกี รัก พระมหากสั สปเถระผเู ้ ป็ นเอตทัคคะในทางถอื ธดุ งคส์ มยั พระ พทุ ธกาลใชผ้ า้ สกี รัก. n. heart wood of the jackfruit tree used for dying the robes. น. ความเอ็นดู คดิ จะชว่ ยใหพ้ น้ ทกุ ข์ ตรงขา้ มกบั ความโหดรา้ ย ; สงสาร ; ปรารถนาใหผ้ อู ้ นื พน้ ทกุ ข.์ n. compassion opposite to cruelty. ก. รนิ นําจากภาชนะดว้ ยความตงั ใจ เชน่ อทุ ศิ แกผ่ มู ้ พี ระคณุ เรยี กวา่ ตรวจนํา พระรปู แรกทา่ นเรมิ อนุโมทนาดว้ ยบทวา่ ยถา… เรมิ กรวดนํา ใชม้ อื ขวาจับภาชนะสําหรับกรวดมอื ซา้ ยประคองรนิ นําใสภ่ าชนะทรี องรับ รนิ ไปจนกระทังพระรปู แรกวา่ จบ พอรปู ที สองรับ สพั พ.ี .. ใหเ้ ทนําใหห้ มดแลว้ ประนมมอื ตังใจรับพร คําพดู เลน่ ๆ มอี ยวู่ า่ “ยถา ใหผ้ ี สพั พี ใหค้ น” พระทา่ นวา่ ยถา เป็ น การใหส้ ว่ นกศุ ลแกผ่ ตู ้ าย สว่ นสพั พี เป็ นการใหพ้ รแกค่ นเป็ น ๆ. v. pour water as a part of ceremony.

กระทธู ้ รรม น. ชอื ของวชิ าพระปรยิ ัตธิ รรม ทภี กิ ษุสามเณรเลา่ เรยี นกนั เหมอื นกับวชิ าเรยี งความ ยอ่ วา่ วชิ ากระทู ้ เรยี กเต็มวา่ วชิ า กราด เรยี งความแกก่ ระทธู ้ รรม แตง่ กระทู ้ เป็ นการเขยี นเรยี งความแก ้ กรานกฐนิ กระทธู ้ รรม. n. theme on Dhamna. กลฟังการาหาร น. ไมก้ วาดชนดิ หนงึ ทําดว้ ยไมไ้ ผ่ กวาดลานวดั ลานบา้ น เรยี กวา่ กลลรปู ไมก้ ราด ใชส้ าํ หรับกราดหรอื กวาด เป็ นซยี าวๆ หา่ ง ๆ มดี า้ มยาว กลหะ ไวส้ ําหรับจับ ลากใบไมห้ รอื ขยะกองรวมกนั แลว้ ขนไปทงิ . กลอ่ งเขม็ n. broom. กลองเพล ก. ภกิ ษุรับผา้ นําไปชกั กะ ตดั เย็บ ยอ้ มใหเ้ สร็จภายในวนั นัน ทํา พนิ ทกุ ปั ปะอธษิ ฐานเป็ นผา้ ครอง เรยี กวา่ กรานกฐนิ สงฆร์ ับทราบ แลว้ อนุโมทนา เรยี กวา่ อนุโมทนากฐนิ ปัจจบุ นั ชกั กะ ตดั เย็บ ยอ้ ม ไมม่ ภี กิ ษุผกู ้ รานกฐนิ ทําแตเ่ พยี งพนิ ทกุ ปั ปะอธษิ ฐานเป็ นผา้ ครองนัน. v. prop up the frame for embroidery work. น. อาหารเป็ นคํา. n. edible food. น. รปู ทมี ลี ักษณะคลา้ ยหยาดนํามันงาใส ; รปู เรมิ แรกในการเกดิ ในครรภม์ ารดาของมนุษย์ ; รปู แรกเกดิ ในครรภม์ ารดา. n. embryo at the first stage of conception ; embryo in the first weak. น. ทะเลาะ ; ววิ าท ; การทะเลาะเบาะแวง. n. quarrel ; dispute ; strife . น. กลอ่ งสําหรับใสเ่ ขม็ เย็บผา้ ; เขม็ เย็บผา้ เป็ นบรขิ ารสําคัญของ ภกิ ษุ นยิ มใสใ่ นกลอ่ ง. n. needle case. น. กลองทตี เี วลา 11.00 น. บอกเวลาอาหารมอื กลางวนั และมอื สดุ ทา้ ยของพระ. เวลาเพล หรอื เวลา 11.00 น. นยิ มเรมิ ฉันอาหาร มอื กลางวนั หมดเวลาเมอื ถงึ 12.00 น. ;สญั ญาณบอกเวลาฉัน อาหารกลางวนั . n. time drum ; at 11.00 a.m. is a signal for lunch time of

กลา่ วตู่ the Buddhist monks. The said time will come to an end at กลิ noon. กลงิ คระ น. ยอ่ มาจากคําวา่ เพลา แปลงเป็ น เวลา ตบี อกเวลา เป็ นกลอง กลนิ พเิ ศษขนาดใหญ่ บอกเวลาฉันเพลของภกิ ษุสามเณร เชน่ เวลา กเลวระ 11 นาฬกิ าหรอื เวลา 5 โมงเชา้ กว,ิ กวี ใชต้ คี กู่ บั ระฆงั หลังจากพระสงฆใ์ นวดั ทําวตั รเย็นจบ เรยี กวา่ ยํา คํา. กสา n. kind of large drum. กสายะ ก. กลา่ วรา้ ย ; ใสค่ วาม ; กลา่ วโกหก. กสาวะ v. accuse falsely. น. โทษ ; ความผดิ ; ความบกพรอ่ ง ; การรบพงุ่ . n. defect. น. ทอ่ นฟืน ใชอ้ ปุ มากับรา่ งกายทตี ายไปแลว้ . n. piece of wood. น. สงิ ทรี สู ้ กึ ดว้ ยจมกู . n. odour , odourous object. น. ทรากศพ ; รา่ งกาย . n. dead body. น. นักกวี ; ผแู ้ ตง่ คําประพันธเ์ ป็ นคํารอ้ ยกรอง ;บางทเี ขยี นวา่ กระว.ี n. poet ; bard. น. แส ้ สําหรับลงโทษ เป็ นคําใชเ้ ปรยี บกบั การตักเตอื น. n. whip. น. นําฝาด ; ใชส้ าํ หรับยอ้ มจวี รของพระภกิ ษุ. n. acrid taste. น. นําฝาด ; ใชส้ าํ หรับยอ้ มจวี รของพระภกิ ษุ บางทใี ชแ้ ทนกนั ได ้ กบั กสายะ. n. decoction for dying robes of the Buddhist monks.

กสณิ น. แบบทที ําขนึ ; สงิ ทเี ป็ นนมิ ติ หมายในการเพง่ ทําสมาธิ เพอื ให ้ จติ สงบ ; ดว้ ยกสณิ . กสณิ มณฑล n. device. กหาปณะ น. วงกลมแหง่ กสณิ ; เป็ นแบบสําหรับเพง่ ทําใจใหส้ งบ. กักกสะ n. circular disk (used as an object for meditation). กักขฬกถา กักขฬกรรม น. เหรยี ญกษาปณ์ มรี าคา 4 บาท ในสมัยนัน ๆ ; มาตรานับของ กักขฬภาวะ ยคุ พระพทุ ธเจา้ . กักขฬะ n. coin whose value is 4 padas. ว. เลว ; หยาบ ; หยาบชา้ ; หยาบคาย ; ใชป้ ระกอบวาจา ; ชวั กงั ขา ชา้ ; เลวทราม. กงั ขาวติ รณวสิ ทุ ธิ a. rough ; used to denote a speech. น. คําหยาบ ; คาํ พดู ทหี ยาบ. กัณฑ์ n. harsh speech. น. การกระทําทโี หดรา้ ย ; ความโหดรา้ ย ; ความทารณุ . กัณฑเ์ ทศน,์ เครอื ง n. atrocity. กณั ฑ์ น. ความหยาบ ; ความกระดา้ ง ; ความแขง็ ; ความแขง็ ทอื . n. rigidity. ว. หยาบ ; หยาบชา้ ; ชวั ชา้ ; ใชป้ ระกอบวาจา และการกระทํา ตลอดจนสงิ ทแี ข็งกระดา้ งอนื ๆ ; ชวั กวา่ . a. harsh , used to denote a speech , action including rigidity of other things ; rough. น. ความสงสยั ; ความงงงวย. n. uncertainty. น. ความหมดจดของปัญญา เป็ นเหตขุ า้ มพน้ ความสงสยั ; ไมม่ ี ความสงสยั อกี ตอ่ ไป. n. purity of knowledge. น. สว่ นหนงึ หรอื ตอนหนงึ ของหนังสอื หรอื พระธรรมเทศนาทังจบ เรยี กกณั ฑ์ ; ตอนหนงึ ของธรรมเทศน.์ n. whole part of a sermon ; chapter. น. ของทถี วายพระเป็ นเครอื งบชู า เมอื เวลามกี ารแสดงธรรม ; ของถวายพระเมอื เทศน.์ n. offerings prepared for the monk who delivers a

กัณณสขุ า sermon ; offering for a sermon. กัตตกิ มาส ว.ทชี วนใหส้ บายหู ; ทไี พเราะหู ; ฟังเพราะ. กตั ตกิ า a. pleasant to the ear ; euphonious. กัททมะ น. เดอื นกตั ตกิ ะ เทยี บกบั เดอื นไทย ก็คอื เดอื น 12 ; มี กนั ดาร พระจันทรเ์ พ็ญ เสวยฤกษ์ กัตตกิ า ; เดอื นทางจันทรคตทิ ตี ก ระหวา่ งเดอื นตลุ าคม-พฤศจกิ ายนก็ได.้ n. name of a lunar month among October – November. น. ชอื ของกลมุ่ ดาวฤกษ์ มพี ระจันทรเ์ พ็ญโคจรผา่ น เดอื นนันมี ชอื วา่ เดอื นกัตตกิ ะ. n. name of a constellation . น. ตม ; เปือกตม ; เปือก. n. mire. ใชเ้ ป็ นขอ้ เปรยี บเทยี บกับกเิ ลส. ว. จากคําวา่ กนฺตาร ในบาลี ยากทจี ะขา้ ม ; ยากทจี ะผา่ น . น. ทางทกี ันดาร ; ดนิ แดนวา่ งเปลา่ เป็ นคําใชต้ อ่ ทา้ ยคําอนื เชน่ กนั ดาร 5 คอื 1. โจรกันดาร แดนทยี ากจะผา่ นเหตเุ พราะมโี จร ; 2. วาลกันดาร แดนทยี ากจะผา่ น มสี ตั วร์ า้ ย ; 3. นริ ทุ กกันดาร แดนทยี ากจะผา่ น ไมม่ นี ํา ; 4. อมนุสสกันดาร แดนทยี ากจะผา่ น มอี มนุษย์ ; 5. อัปปภักขกนั ดาร แดนทยี ากจะผา่ นขาดแคลน อาหาร . ยงั ใชต้ อ่ กบั คําอนื อาทิ มรกุ นั ดาร แดนกนั ดาร คอื ทราย หรอื ทะลทราย ; มรกุ นั ดารมรรค แดนทยี ากจะผา่ น ทฏิ ฐคิ อื ความเห็นผดิ ; ป่ าดง ; อตั คดั . a. derived from kantara in Pali ; difficult to pass ; difficult to cross. n. difficult road ; waste land. In combination with other words such as the five difficult places : 1. difficult place because of thieves ; 2. that because of fierce animals 3. waterless difficult place ; 4. that because of demons ; 5. that because

of food shortage. Beside these , sandy difficult place ; desert ; way in a desert ; difficulty of wrong view ; inhospitable scene. กันตารปฏปิ ันนะ ว. ผเู ้ ดนิ ทางกนั ดาร ; ผเู ้ ดนิ ทางลําบาก. กันตารมรรค a. wanderer through the difficult place . กันตารมขุ กนั ตารัทธานะ น. ทางกนั ดาร ; หนทางกนั ดาร. กัปปกะ n. difficult path. กปั ปะ น. ปากทางกนั ดาร ; ปากทางไปสทู่ ะเลทราย ; ทางทนี ่ากลวั . n. entrance to difficult place. น. ทางไกลกนั ดาร ; ทางไกลอนั น่ากลวั อันตราย ; ทางไป ลําบาก. n. difficult long – road . น. ชา่ งกลบก เป็ นผแู ้ ตง่ ผม ; ขา้ ราชสาํ นัก ; พนักงานภษู ามาลา ; ชา่ งตดั ผม. n. barber ; hair dresser . ว. สมควร ; เหมาะสม ; เหมาะสาํ หรับ. a. suitable ; appropriate ; น. อายขุ องโลก ; ชวั อายขุ องคน. n. aeon. น. ชวั อายขุ องคน เชน่ กัป ในมหาปรนิ พิ พานสตู ร ตามคําอธบิ าย ของอรรถกถา ; ระยะเวลาของโลกในยคุ ตา่ งๆ . n. one generation ; duration of life. น. ความคดิ ; ความดําริ ; ความคดิ คํานงึ . n. motive. น. ขอ้ ทถี อื วา่ ควร ดงั เชน่ อาจณิ ณกปั ปะ สงิ ทเี คยประพฤตสิ บื ตอ่ กนั มา ทวงั คลุ กปั ปะ ถอื วา่ ดวงอาทติ ยเ์ ทยี งไปแลว้ 2 นวิ ยังฉันอาหารได.้

n. theory ; that which is maintained as right or correct. กัปปาสกิ พัสตร์ น. ผา้ ฝ้าย . กปั ปาสกิ ะ n. cotton cloth. กปั ปิยการก ว. ทําดว้ ยฝ้ าย ; อนั ทอดว้ ยฝ้าย. กปั ปิยกฏุ ิ a. made of cotton. กปั ปิยภมู ิ กัปปิ ยโวหาร ว. ผทู ้ ําใหเ้ ป็ นสงิ สมควร ; ผทู ้ ที ําใหข้ องทจี ะถวายพระ เป็ นของ กัปปิ ยะ ควรรับไดต้ ามพระวนิ ัย ; ผปู ้ ฏบิ ตั ภิ กิ ษุสามเณร. กมั ทายาท a. one who makes regally acceptable to monks ; one who makes things suitable for monk. น. โรงหรอื กระทอ่ มทเี ก็บของกนิ สรา้ งขนึ เอกเทศจากทอี ยู่ อาศยั ไมต่ อ้ งเก็บของกนิ ไวใ้ นทอี าศัย ; โรงครัว. n. kind of warehouse ; building outside dwelling place. น. สถานทสี มควรใหเ้ ก็บของทอี นุญาตสาํ หรับภกิ ษุตามพระวนิ ัย ; ทเี ก็บของของพระ. n. suitable plot of ground set. น. คําพดู ทสี มควร ; คําพดู ทนี ยิ มใชเ้ พอื ใหถ้ กู ตอ้ งตามวนิ ัยของ พระ ; คําพดู ทพี ระควรพดู . n. proper words. ว. อนั สมควร ; อนั เหมาะสม. a. proper. น. ผรู ้ ับผลแหง่ การกระทําของตน ผรู ้ ับมรดกแหง่ การกระทําของ ตน. n. inheriting the results of one’s own deed.

กมั ปะ น. วดั หรอื สถานทศี กั ดสิ ทิ ธิ มักไมไ่ กลจากหมบู่ า้ นในทเิ บต. n. gompa , dgon-pa. กมั พล น. ผา้ ขนสตั ว์ ; ผา้ ทอดว้ ยขนสตั ว.์ n. woolen cloth. กัมพลสลิ าอาสน์ น. ทนี ัง หรอื ศลิ า อันออ่ นนุ่มคลมุ ดว้ ยผา้ ขนสตั ว์ , มปี ัณฑุ นําหนา้ หมายความคลมุ ดว้ ยผา้ ขนสตั ว์ สเี หลอื ง เป็ นบลั ลงั กข์ อง เทา้ สกั กะ , ผา้ แบลงเก็ต ; ผา้ คลมุ . n. soft stone- seat covered with a woolen blanket. กมั มกรณ,์ กรรมกรณ์ น. มาจาก กมฺมกรณา เครอื งทรมาน ; วธิ กี ารลงโทษทางกาย. n. bodily punishment. กมั มกรณะ น. ทําการงาน. n. working ; service. กัมมบถ,กรรมบถ น. มาจาก กมฺมปล ในบาลี แปลวา่ ทางแหง่ กรรม หมายทังดแี ละ กัมมปัจจัย ชวั ทดี เี รยี กกศุ ลกรรมบถ ทชี วั เรยี กอกศุ ลกรรมบถ. n. way of actions ; way of one’s deed. ว. มกี รรมเป็ นปัจจัย ; มกี รรมเป็ นเครอื งสนับสนุนชว่ ยเหลอื . a. having karma as a cause. กัมมปัตตะ ว. ภกิ ษุ ผทู ้ ปี ระชมุ กัน เพอื ทําสงั ฆกรรมรว่ มกนั . กมั มผล a. monks who assembled to take part in ecclesiastical act. น. ผลแหง่ กรรม. n. result of action. กัมมพละ น. กําลงั แหง่ กรรม. กัมมพันธุ n. power of karma. ว. มกี รรมเป็ นเผา่ พันธุ์ มกี รรมเป็ นญาตพิ นี อ้ ง ตดิ ตามดแู ล กมั มโยนิ ประหนงึ ญาต.ิ a. having karma (as one’s relative). ว. มกี รรมเป็ นกําเนดิ มกี รรมเป็ นเครอื งแตง่ ใหเ้ กดิ มาดเี ลวตา่ งๆ . a. having karma or cause of action as origin.

กมั มวาจา,กรรมวาจา น. สวดกรรม ; สวดประกาศสงฆ์ ; กจิ กรรมทมี บี ญั ญัตวิ า่ สงฆต์ อ้ ง ประชมุ กนั ตงั แต่ 4 รปู ขนึ ไป เป็ นตน้ . n. declaration of ecclesiastical action ; an utterance of formal words ; the formal words of an act. กมั มวาจาจารย์ น. อาจารยผ์ สู ้ วดกรรม ภกิ ษุผปู ้ ระกาศแกส่ งฆ์ ในการอปุ สมบท กลุ บตุ ร , ภกิ ษุรปู ทสี วด ชอื วา่ เป็ นกรรมวาจาจารยข์ องภกิ ษุรปู ที ไดร้ ับการอปุ สมบทใหม่ ; คสู่ วด. n. announcing – preceptor , who declares ecclesiastical action in ordination ceremony ; ordination –teacher. กัมมวาทะ น. วาทะเห็นวา่ กรรม คอื การกระทําทมี อี ยู่ ไมไ่ รผ้ ล ; วาทะแหง่ กรรม. n. view of efficacy of karma. กมั มวาที ว. ผกู ้ ลา่ ววา่ กรรมมี ; ผกู ้ ลา่ ววา่ ทํากรรมไว ้ เป็ นอนั ทํา ไมไ่ รผ้ ลลง ไป. a. one who holds the theory of karma. กมั มวบิ าก น. ผลแหง่ การกระทํา ; ผลแหง่ กรรม. n. one’s action. กมั มเวคะ น. กําลงั แรงแหง่ กรรม. n. impetus of karma. กัมมสมฏุ ฐาน ว. มกี รรมเป็ นสมฏุ ฐาน ; เกดิ ขนึ จากกรรมนัน ๆ . a. having karma as origin. กัมมัญญตา น. เป็ นของควรแกก่ ารงาน ; ความเป็ นของใชง้ านได ้ ; วอ่ งไว กมั มฏั ฐาน ประเปรยี ว. n. workableness ; readiness. น. ทตี ังแหง่ การกระทํา คอื อารมณแ์ หง่ สมาธ.ิ n. subject of concentration . กัมมนั ตะ น. การงาน ; การกระทํากไ็ ด.้ n. work ; business.

กัมมาธฏิ ฐายี ว. ผคู ้ วบคมุ งานนัน ๆ. กมั มารหะ a. superintendent of a work. ว. ผคู ้ วรแกก่ รรม ; ผปู ้ ระพฤตติ นถกู ตอ้ งตามขอ้ วนิ ัยเสร็จแลว้ ควร กัมมาระ แกก่ ารสวดประกาศ ใหพ้ น้ ความผดิ ได.้ กยั วกิ ยั a. entitled to take part in ecclesiastical act. กัลป์ น. ชา่ งโลหะ ; ชา่ งทอง ; ชา่ ง. กลั ยาณกรรม n. goldsmith. กลั ยาณกามะ กัลยาณการี น. การซอื และการขาย ; การซอื ขาย. กลั ยาณธรรม n. buying and selling ; transaction. กลั ยาณมติ ตา กลั ยาณศลี น. อสงไขย (ขยั ) โพธสิ ตั ว์ เป็ นพระพทุ ธเจา้ เมอื ผา่ นกัลป์ . กัลยาณะ n. aeon ; kalpa. กลั ยาณัชฌาสยั น. กรรม หรอื การกระทําทดี (ี งาม). n. good action ; meritorious action. น. ความใครต่ อ่ สงิ ทดี (ี งาม) n. desiring what is good. ว. ผทู ้ ําสงิ ทดี ที งี าม. a. one who does good things or virtuous act. น. ธรรมทดี งี าม ; ความประพฤตทิ ดี งี าม ; ธรรมอนั ด.ี n. good doctrine. น. ความมกี ลั ยาณะ. n. good company. น. ศลี ทดี งี าม ; ความประพฤตเิ คยชนิ ทดี งี าม ; ศลี ทคี วรปฏบิ ตั .ิ n. good morality. ว. ดี ; งาม ; ดงี าม. a. morally good. ว. อธั ยาศัยอันดงี าม. a. having good disposition.

กัลยาณี ว. สตรผี มู ้ คี วามงามในตัว. กากนกึ a. beautiful woman. กาปรุ สิ ะ น. มาจากคําวา่ กากนกิ ในบาลี เหรยี ญราคาตําทสี ดุ ในยคุ กาม พทุ ธกาล. n. coin of very low value ; lowest coin. กามคณุ น. คนทนี ่ารังเกยี จ ; คนสารเลว ; คนเลว. n. vile man. กามฉันท์ น. ความใคร่ ; ความกําหนัดยนิ ดี ; ความกําหนัด ; ความพอใจ. กามตัณหา n. pleasure ; lust. กามธาตุ น. อารมณ์ทนี ่าใคร่ ; ความปรารถนา. กามปรฬิ าหะ n. object of sensual pleasure sense ; desire ; sensualtity. กามปังกะ น. อารมณท์ นี ่าใคร่ ไดแ้ ก่ รปู , เสยี ง, กลนิ , รส, โผฏฐัพพะ ; เรอื ง กามภพ เมถนุ . n. object of sensual pleasure form sound, odour , taste , tangible object ; sensual lust; sensual objects. น. ความพอใจในกาม ; ความพอใจในอารมณ์รักใคร.่ n. sensual pleasure ; sensual excitement. น. ความทะยานอยากในกาม มรี ปู , รส, กลนิ , เสยี ง, สมั ผสั . n. craving for sensuality ; sensual craving. น. ธาตุ คอื กาม ; พฤตกิ ารณแ์ หง่ กาม. n. element of pleasure. น. ความเรา่ รอ้ น เพราะกาม มักอย.ู่ n. sensual agitation. น. หลม่ หรอื กามก็ได.้ n. sensual mire. น. ภพเกยี วขอ้ งดว้ ยกาม , ความเป็ นซงึ เนอื งดว้ ยกาม, หมายถงึ อบาย 4, มนุษย์ , และสวรรค์ 6 ชนั ; โลกของผเู ้ สพยก์ าม. n. sphere dominated by sensual pleasures or lust.

กามโภคี ว. ผบู ้ รโิ ภคกาม ; ผเู ้ สพยก์ าม. a. one who enjoys sensual pleasure. กามรติ น. ยนิ ดใี นกาม. n. amorous lust. กามราคะ น. กําหนัดในกามหรอื กามคณุ . n. sensual passion. กามโลก น. โลกทเี นอื งดว้ ยกาม และความใคร.่ n. sensual world ; world of sense-desire. กามวติ ก น. ความตรกึ ในกาม ; การแสวงในกาม. n. thought of sensual pleasures. กามสงั กัปปะ น. ดํารใิ นกาม. n. aspiration after pleasure. กามสงั วร น. ความสาํ รวมในกาม ; ความระมัดระวงั ในกาม ; ความคดิ และ กามสญั โญชน์ การกระทําทรี ะวงั ในกาม. n. sensual constraint. น. เครอื งผกู มัด หรอื กาม. n. fetter (of sensual pleasure). กามสขุ น. ความสขุ ในกาม ; ความสขุ เกดิ จากความใครใ่ นกาม. กามสขุ ลั ลกิ านุโยค n. sensual happiness arising from sensual pleasure ; กามสคุ ตปิ ฏสิ นธิ worldly pleasure. กามเสวนา น. ประกอบตนใหช้ มุ่ ดว้ ยความสขุ ในกาม; หมกมนุ่ ในกามสขุ . n. sensual indulgence ; self – indulgence, extreme hedonism. น. จติ ทถี อื ปฏสิ นธิ ในคตทิ ดี อี ันเนอื งดว้ ยกาม. n. thought that connects this life in the better plane of sense. น. เสพกาม. n. (sensual) intercourse.

กามาวจร ว. ทอ่ งเทยี วไปในกาม. กามาวจรกริ ยิ า a. roaming about in sensuality ; belonging to the sense- กามาวจรจติ spheres. กามาวจรวบิ าก กามาวอรภมู ิ น. จติ ทเี ป็ นกริ ยิ า เป็ นกามาวจร. กามปุ ทาน n. inoperative thought roaming in sensuality. กาย น. จติ ทอ่ งเทยี วไปในกาม. กายกมั ม,์ กายกรรม n. thought that roams about in sensuality. กายกมั มญี ญตา น. จติ ทเี ป็ นผล ทอ่ งเทยี วไปในกาม. กายคตาสติ n. resultant thought that roams in sensuality. น. การดํารงอยใู่ นกาม. n. Sensuous –Sphere. น. การมงุ่ ทางกาม. n. sensuous clinging. น. รา่ งกาย ; กาย. n. body ; materid body ; น. หมวด ; กอง ; ฝงู . n. heap ; collection ; sensual pleasure. น. หมวดเจตสกิ ธรรม กลา่ วคอื เวทนา, สญั ญา และสงั ขาร. n. group of mental activities, namely , sensation , perception , and volition. น. กระทําทางกาย ; การเลน่ หอ้ ยโหนโยนตัว. n. bodily action ; gymnastics . น. เป็ นของควรแกก่ ารงานแหง่ นามธรรม หรอื เจตสกิ ; ความเป็ น ของควรแกก่ ารงาน แหง่ กองเวทนา , สญั ญาและสงั ขาร ; ความ เป็ นของควรแกเ่ จตสกิ . n. workableness of mental activities. น. สตเิ ป็ นไปในกาย ; สตพิ จิ ารณากาย ; สตทิ คี ํานงึ กาย. n. mindfulness relating to the body; meditation of the body ; refection.

กายทวาร น. ประตู คอื กาย ; ทางกาย. กายทจุ จรติ n. body – door ‘ body –avenue. กายปัสสทั ธิ กายปาคญุ ญตา น. ความประพฤตชิ วั ในทางกาย. กายลหตุ า n. misconduct in action ; misconduct by the body or กายวญิ ญตั ิ bodily misconduct. กายวญิ ญาณ น. สงบระงับแหง่ นามธรรม สงบระงับแหง่ กองเวทนา,สญั ญา และ กายสมาจาร สงั ขาร. กายสงั ขาร n. tranquility of mental activities. กายสงั สคั คะ น. ความคลอ่ งแคลว่ หรอื ความสามารถในนามธรรม หรอื เจตสกิ กายสมั ผสั ; คลอ่ งแคลว่ ในกองเวทนา ,สญั ญาและสงั ขาร. n. adroitness or competence of mental activities. น. ความเบาแหง่ เจตสกิ ; ความเบาแหง่ กองเวทนา , สญั ญา และ สงั ขาร. n. lightness of mental activities. น. ทําใหร้ ทู ้ างกาย ; แสดงออกทางกายก็ได ้ ; การเคลอื นไหวรู ้ ความหมายดว้ ยกาย. n. bodily expression ; physical expression ; gesture . น. รแู ้ จง้ อารมณ์ทางกาย กลา่ วคอื อาการทรี วู ้ า่ ถกู ตอ้ งหรอื สมั ผัส ได ้ n. touch – consciousness. น. ประพฤตชิ อบทางกาย. n. good conduct (in action) . น. เครอื งปรงุ กาย ; ลมหายใจเขา้ ออกก็ได.้ n. construction of the body ; substratum of the body ; inhaled and exhaled breath ; bodily formation. น. เกยี วขอ้ งทางกาย ; ถกู ตอ้ งกาย ; การแตะตอ้ งกาย. n. bodily contact. น. สมั ผัสทางรปู กาย. n. bodily touch.

กายสจุ รติ น. ประพฤตชิ อบทางกาย n. good conduct in action. กายโสเจยยะ น. สะอาดทางกาย. n. bodily purity. กายานุปัสสนา น. ตังสตกิ าํ หนดพจิ ารณารปู กาย. n.. contemplation of the body. กายกิ ทกุ ข์ น. ทกุ ขท์ างรปู กาย ; ทกุ ขท์ างกาย. n. physical suffering. กายกิ สขุ น. สขุ ทางรปู กาย. n. happiness. กายนิ ทรยี ์ น.สงิ ทเี ป็ นใหญใ่ นหนา้ ทขี องตน ในการถกู ตอ้ งหรอื รับสมั ผัส คอื กายชุ กุ ตา กาย ; หนา้ ทขี องกาย. n. faculty of body . น. ความซอื ตรงแหง่ นามธรรม ,เจตสกิ . n. straightness of mental activities การฆา่ สตั ว์ n. killing ; killing animal or creature. การณะ น. เหตุ ; เหตผุ ล ; มเี หตแุ ละมผี ล. n. cause ; reason ; ground. การตรัสรู ้ n. Enlightenment . การประพฤตผิ ดิ ในกาม n. unchastity ; unlawful intercourse ; adultery ; affairs. การเปรยี ญ น. การศกึ ษาในพระไตรปิฎก. n. study hall. การพดู คําหยาบ n. rough speech ; harsh words ; bad words. การพดู ปด n. lying การพดู เพอ้ เจอ้ น. พดู โปรยประโยชน์ ; พดู อยา่ งไรส้ าระ. n. talking nonsense ; frivolous talks ; windbag. การพดู สอ่ เสยี ด น. ยยุ งใหแ้ ตกรา้ วซงึ กนั n. slandering.

การลกั ทรพั ย์ n. stealing. การอทุ ศิ น. สว่ นกศุ ล. การดุ า n. dedicaton. กาล , กาฬ น. ภาษาอนิ เดยี หมายความวา่ ครฑุ . กาลกริ ยิ า n. garuda. กาลปะ น. กาลเวลา. กาลมรณะ n. time กาลัญ ตุ า ว. ดํา ; เปือน ; เปรอะ. กาลกิ a. black ; stained. กาสายะ น. การทํากาละ ; การตาย ; การจากไป. กาสาวพัสตร์ n. death. กาสาวะ น. หมวด ; ฟ่ อน ; กอง ; พะวง ; มัด. กาสกิ พัสตร์ n. group ; bunch. น. เมอื ตายลง. n. time death. น. คณุ ภาพทรี เู ้ วลาทเี หมาะสม. n. The quality of one who knows the proper time. ว. สงิ ทกี ําหนดดว้ ยกาลเวลา ; สงิ ทเี นอื งดว้ ยกาลเวลา. a. belonging to time. ว. ซงึ ยอ้ มดว้ ยนําฝาด; มกี ลนิ นําฝาด. a. being dyed with decoction. น. ผา้ ยอ้ มนําฝาด ; ผา้ สําหรับภกิ ษุในพระพทุ ธศาสนานุ่มหม่ ; สี ดนิ แดง. n. yellow robe ; yellow robes of the Buddhist monks . ว. ซงึ ยอ้ มดว้ ยนําฝาด ; ยอ้ มนําฝาด. a. being dyed with decoction. น. ผา้ ทอในแควน้ กาสี เป็ นผา้ ทคี นชนั สงู ใชก้ นั n. Kasi – muslin.

กจิ น. มาจากภาษาบาลี กจิ ฺจ สงิ ทคี วรทํา ; หนา้ ที ; ธรุ ะ กจิ วตั ร n. that ought to be done ; duty; work. กติ ติ กติ ตศิ ัพท์ น. กจิ การศาสนา. กริ ยิ า n. religious routine. กริ ยิ าจติ น. ชอื เสยี ง; ความเฟืองฟ้งุ ; เกยี รติ ; คําเลา่ ลอื . กเิ ลส,เกลศ n. fame ; renown ; honour ; reputation. กเิ ลสกาม กกุ กจุ จะ น. เสยี งเลอื งลอื วา่ ด.ี กญุ ชร n. sound of fame ; reputation . กฏุ ,ิ กฎุ ี กฏุ กิ า น. กระทํา ; มกี ริ ยิ า. n. deed ; action ; performance. น. จติ ทเี ป็ นเพยี งกริ ยิ า ไมจ่ ัดวา่ ดหี รอื ชวั เพยี งจติ ทเี คลอื นไหว ทไี มส่ ง่ ผลใดๆ n. inoperative or barren thought ; functional consciousness. น. ความเศรา้ หมอง ; สงิ ทที ําจติ ใหเ้ ศรา้ หมอง ; ความชวั ของ อารมณ.์ n. defilement ; evil passion ; impurities. น. ความอยากเป็ นตวั กเิ ลส. n. subjective sensuality. น. ความรําคาญใจ ; ความกนิ แหนง ; ความรังเกยี จ เพราะรสู ้ กึ ผดิ ชอบ ; รําคาญ. n. worry ; remorse. น. ชา้ ง. n. elephant. น. ทอี ยู่ ; กระทอ่ ม ; ทอี ยเู่ ป็ นหลัง. n. abode ; hut ; monk’s cell. น. กระทอ่ มนอ้ ย ๆ . n. little hut.

กฏุ กิ าระ น. การทํากฏุ ิ ; การทํากระทอ่ ม ; การทําทอี ยเู่ ป็ นหลงั ๆ . กปุ ปธรรม n. making of a hut. กมุ าร ว. ผมู ้ ธี รรมอนั กําเรบิ ได ้ ; ผยู ้ ังมไิ ดบ้ รรลมุ รรคผล ; ผไู ้ มแ่ น่วแน่. กมุ ารกิ า,กมุ ารี a. unsteady . กมุ ทุ กรุ ุ น. เด็กชาย ; เด็ก. n. boy. กลุ ะ กลุ นี ะ น. เด็กหญงิ ; เด็กผหู ้ ญงิ . กศุ ล n. girl. กศุ ลกรรม กศุ ลกรรมบถ น. ดอกกมุ ทุ ; ดอกบวั ขาว ; บัวสายดอกสขี าว. กศุ ลจติ n. white lotus. กศุ ลเจตนา น. ศพั ทอ์ นิ เดยี แปลวา่ ครู มักใชใ้ นฮนิ ดู ในศาสนาพทุ ธ มักใช ้ วา่ อาจารย.์ n. guru. น. ตระกลู ; ชาตวิ งศ์ ; ชนั วรรณะ ; พวก. n. family ; clan ; caste. ว. ผมู ้ สี กลุ ; คนเกดิ ในสกลุ สงู ; เกดิ มาด.ี a. of high caste ; having a recognized clan. น. คณุ ความดี ; การทําดี ; สงิ ทดี .ี n. merit , good action , virtue ; the good. น. กระทําทเี ป็ นกศุ ล. n. meritorious action ; right action. น. จติ ทเี ป็ นกศุ ลสบิ อยา่ ง. n. ten fold way of good action. น. จติ ทเี ป็ นกศุ ล หรอื ฝ่ ายด,ี จติ อันเป็ นฝ่ ายด.ี n. meritorious thought. น. เจตนาทเี ป็ นกศุ ล หรอื ฝ่ ายด.ี n. meritorious volition ; right volition ; good intention.

กศุ ลธรรม น. ธรรมอันเป็ นกศุ ล ; ธรรมฝ่ ายดกี ็ได.้ กศุ ลธรรมานุโยค n. rightiousness ; points of righteousness. กสุ ตี ะ กสุ มุ น. หมันทํากศุ ลธรรม. กฏู n. devotion to good-things. กลู ะ ว. เกยี จครา้ น . เกตุ a. lazy. เกษม เกส น. ดอกไม ้ ; ดอก. เกสธาต,ุ เกศธาตุ n. flower. โกณะ น. ยอด ; ความเดน่ ; เดน่ ๆ . n. top ; prominence. ว. โกง ; เท็จ ; สงิ ทยี นื ออก. n. deceitful ; false. น. การโกง ; การปลอม ; การใหค้ ําเท็จ. n. falsehood. น. ฝังแมน่ ํา n. river – bank. น. ธง ; ศรี ษะ ; ประธานก็ได.้ n. flag ; banner ; chief. ว. มาจากบาลี เขม จากสนั สกฤต เกษฺม ปลอดโปรง่ ; สวสั ดี ; สงบ; ความรงุ่ เรอื ง. a. safe ; peaceful. น. ผม ; เกศา. n. hair. น. พระธาตุ คอื เสน้ ผม. n. hair – relic. น. มมุ ; ชาย เชน่ ชายผา้ ; รมิ . n. corner end.

โกวทิ ว. ผฉู ้ ลาด ; ผเู ้ ชยี วชาญ. เชน่ ศภู โกวทิ เชยี วชาญในทางทดี .ี a. well – versed. โกสชั ชะ น. ความเกยี จครา้ น บางทเี ขยี นวา่ โกสชั . n. indolence. โกสลั ละ น. ความเป็ นผฉู ้ ลาด ; ความเป็ นผสู ้ ามารถ ; ความฉลาด. n. proficiency. โกอาน น. ปมปรศิ นาธรรมในเซน ภาษาจนี เรยี ก kungon. n. Koan. พจนานกุ รมพระพทุ ธธรรม บาลี - ไทย - องั กฤษ THE PALI - THAI - ENGLISH DICTIONARY OF BUDDHIST TERMS แสดงหมวด ข ค ฆ จ ฉ ข ขณี าสพ พระขณี าสพ น. มาจากคําคณุ ศัพทว์ า่ ขณี าสวะ แปลวา่ ผสู ้ นิ กเิ ลส อาสวะ ไทยใชเ้ ป็ นนาม พระอรหันต;์ พระผสู ้ นิ อาสวะ ผสู ้ นิ อาสวะ คอื สนิ กเิ ลสทดี องสนั ดาน ; n. Arahat ; passionless one; one whose intoxicants of passion have been exhausted; One whose mind is free from mental obsessions. ขรี ะ น. นํานม ; นม. n. milk. ขทุ ทกนกิ าย น. หมวดเบ็ดเตร็จ ชอื ของหมวดที 5 แหง่ พระสตุ ตนั ตปิฏก. n. miscellaneous section, name of the fifth section of Suttantapitaka; smaller collection ขทุ ทกปาฐ น. หมวดเบ็ดเตล็ด. n. shorter texts. ขทุ ทกะ ว. เล็กนอ้ ย ; เบ็ดเตลด็ . a. small ; miscellaneous. ขทุ ทกาปิติ น. ความตนื เตน้ เล็กนอ้ ย. n. hoof of an animal. ขปุ ปิปาสา น. ความหวิ ความกระหาย.

ขรุ ธารา n. hunger and thirst. ขรุ ะ น. ใบมดี โกน. เขต n. blade of a razor. เขทะ น. มดี โกน; ของแข็ง . เขมจติ n. razor. น. นา; ผนื ดนิ ; ทอี ันสมควร ; แควน้ . เขมะ n. field ; suitable place. เขฬมัลลกะ น. ความยากลําบาก ; ความเดอื ดรอ้ น ; ความคบั แคน้ . เขฬะ n. distress. โขมพัสตร์ น. อา่ น เขมะจติ จัดเป็ นมงคลขอ้ หนงึ ในมงคลสตู ร จติ ทปี ลอด ค โปรง่ จากกเิ ลสมาร; ไมม่ กี เิ ลส. คงคา n. though clear of defilements or impurities. คณนา ว. เกษม ; ปลอดโปรง่ ; ปลอดภัย ; สงบ ; สบายใจ. คณปรู กะ a. safe ; clear ; peaceful. คณะ น. กะโถน ; ทที งิ นํามกู นําลาย. n. spittoon ; cuspidor. น. นําลาย. n. saliva. น. ผา้ เปลอื กไม ้ . n. linen cloth. น. แมน่ ํา ; แมน่ ําคงคา ในประเทศอนิ เดยี ; ทอ่ เหลา้ ในโรงตม้ กลนั . n. river ; Ganges. น. การนับ ; การคํานวณ . n. counting. ว. ผทู ้ ําใหเ้ ต็มคณะ หรอื ผทู ้ ําใหค้ รบองคป์ ระชมุ . a. one who completes the quorum. น. ประชมุ ; หมู่ ; กลมุ่ ทางวนิ ัย คณะ หมายถงึ พระภกิ ษุ 2 หรอื 3 รปู ถา้ ถงึ 4 รปู หรอื มากกวา่ นัน ก็เป็ นสงฆ์ แตโ่ ดยทัวไปใช ้ หมายถงึ กลมุ่ คน จํานวนมากได ้ บางทหี มายถงึ หม.ู่ n. denomination ; group; crowd ; company; according to the code of discipline the word “gana” means “a chapter of two

คณะสงฆ์ or three monks,” while the word “sangha” means “a คณะสงั ฆมนตรี chapter of four or more than four monks.” เรยี กวา่ คณณะ ก็ คณาจารย์ ได ้ คณาจารยต์ รี n. the monastic order. คณาจารยโ์ ท น. หมสู่ งฆท์ อี ยใู่ นการปกครอง. คณาจารยเ์ อก n. Ecal. cabinet. คณาธกิ าร (พระ) อาจารยแ์ หง่ หมู่ . n. Crowd’s Teacher. คณาธกิ ารสว่ นกลาง n. Crowd’s Teacher, third grade. n. Crowd’s Teacher, second grade. คณาธกิ ารสว่ น n. Crowd’s Teacher, first grade. ภมู ภิ าค น. ภกิ ษุผไู ้ ดร้ ับแตง่ ตังใหม้ หี นา้ ทใี นการบรหิ ารคณะสงฆ์ มี 2 ประเภท กลา่ วคอื พระคณาธกิ ารสว่ นกลาง ; พระคณาธกิ ารสว่ นภมู ภิ าค ; ผู ้ ไดร้ ับแตง่ ตังใหป้ กครองสงฆห์ มมู่ าก. n. ecclesiastical officials. น. สงั ฆมนตรแี ละเลขานุการ สงั ฆมนตร.ี n. there are two ranks of Central Ecclesiastical Officials, namely, Ecclesiastical Minister and Secretary to the Ecclesiastical Minister. น. มอี ยู่ 8 ตําแหน่ง กลา่ วคอื (1) เจา้ คณะตรวจการ (2) เลขานุการ เจา้ คณะตรวจการ (3) เลขานุการสงฆจ์ ังหวดั (4) เลขานุการ คณะกรรมการสงฆจ์ ังหวดั (5) กรรมการสงฆอ์ ําเภอ (6) เลขานุการ คณะกรรมการสงฆอ์ ําเภอ (7) เจา้ คณะตําบล (8) เจา้ อาวาส, รองเจา้ อาวาส, ผชู ้ ว่ ยเจา้ อาวาส ; ผชู ้ ว่ ยเหลอื เจา้ อาวาส. n. there are altogether eight ranks of the Local Ecclesiastical Officials ; namely, (1) Ecclesiastical Inspecting Official, (2) Secretary to the Ecclesiastical Inspecting Official, (3) Province Ecclesiastical Official, (4) Secretary to the Board of Province Ecclesiastical Officials, (5) District Ecclesiastical Official (6) Secretary to the Board of District Ecclesiastical Officials, (7) Ecclesiastical chief of village, (8)

คดธี รรม the Abbot, the Deputy Abbot and the Assistant Abbot. คดโี ลก น. เรอื งเกยี วกับธรรมะ เมอื เทยี บกับคดโี ลก ; ทางธรรม. คต ิ n. spiritual matter ; spiritual side. คตมิ นั ตุ น. เรอื งทเี กยี วกบั ทางโลก เมอื เทยี บคดธี รรม ; ทางโลก. คนธรรพ,์ คันธพั พะ n. worldly matter ; worldly side. น. การไป ; ทางไป ; หลัก ; คาํ สอนใจ. ครองจวี ร n. going ; principle. ครองไตร ว. มคี ติ มหี ลกั ในการจํา อนั เป็ นคณุ สมบตั พิ เิ ศษของพระอานนท์ ครองผา้ น. สตั วท์ จี ะเกดิ ; นักดนตรี ; เทพบตุ รนักดนตรี ; บรวิ ารทา้ วธตรฐ ครุ ชํานาญการรอ้ งและดนตร.ี n. being ready to take a new existence ; a heavenly คฤหบด,ี คหบดี musician. คฤหสั ถ์ ก. นุ่งหม่ ผา้ สาํ หรับพระภกิ ษุสามเณร ; เอาจวี รหม่ คลมุ รา่ ง. v. wear the yellow or orche robes. ก. นุ่มหม่ ผา้ 3 ผนื เป็ นชดุ สาํ หรับพระภกิ ษุ ; นุ่งหม่ ไตรจวี ร. v. wear the three yellow robes. ก. นุ่งหม่ ผา้ กรยิ านุ่งหม่ ผา้ ของพระ v. wear the yellow , robes. น. ครู ; อาจารย์ n. teacher. ว. หนัก ; ควรเคารพ ; ผสู ้ งั สอน. a. heavy ; honourable. น. พอ่ เจา้ เรอื น ; ผคู ้ รองเรอื น ; ผมู ้ ฐี านะด.ี n. master of the house . น. ผคู ้ รองเรอื น : ผอู ้ ยใู่ นเรอื น ; ผไู ้ มใ่ ชน่ ักบวช. n. householder ; one who leads the life of a layman, layman.

ความโกรธ น. ขนุ่ เคอื ง ตรงกับภาษาบาลวี า่ โกธะ ใชเ้ ป็ นไวพจนก์ ับ โทสะ n. hatred. ความชวั ความดี น. บาป ; อกศุ ล ; ความเลว. ความทกุ ข์ n. demerit ; bad action. ความปรารถนา น. กศุ ล : กัลยาณตา ; สาธตุ า ; ความงาม. n. merit ; good action. ความพอใจ น. ไมส่ บายกาย ไมส่ บายใจ ; ความเศรา้ . ความมักนอ้ ย n. suffering ; pain. น. อจิ ฉา ; ความตอ้ งการ ; อยากได.้ ความมักมาก อจิ ฉา ในภาษาบาลไี ดห้ มายความวา่ รษิ ยา ความยนิ ดี n. wish ; will ; longing. ความยนิ รา้ ย ความรษิ ยา น. ฉันทะ. n. impulse. น. ตอ้ งการเพยี งเล็กนอ้ ย ; อปั ปิจฉตา คกู่ บั มหจิ ฉตา หรอื มกั มาก n. desiring little. น. ความละโมบ ; มหจิ ฉตา คกู่ ับอปั ปิจฉตา หรอื มกั นอ้ ย n. greediness ; avarice. น. โสมนัส ; รติ ; ความปรดี า. n. pleasure. น. ไมพ่ อใจ ; เสยี ใจ ; โทมนัส; ความไมช่ อบ. n. sorrow ; melancholy; grief. น. อสิ สา ; ความหงึ ; ความทนอยไู่ มไ่ ดเ้ มอื เห็นผอู ้ นื ไดด้ กี วา่ ตัว. n. jealousy.

ความลังเลสงสยั น. วจิ กิ จิ ฉา ; กังขา ; ความลังเล. ความโลภ n. doubt. ความสนั โดษ น. ความอยากได ้ ภาษาบาลใี ช ้ โลภะ ความสขุ n. greed. ความหลง ความอดทน น. ความยนิ ดดี ว้ ยของของตน ; ความยนิ ดที จี ะพงึ ไดโ้ ดยชอบธรรม ; คนั ถธรุ ะ ความพอใจเทา่ ทมี แี ละฐานะแหง่ ตน. n. contentment. คันถะ คันธะ ความสบายกายสบายใจ ; ผาสกุ ; ความสขุ สดชนื คัพภะ,ครรภ์ n. happiness. คัมภรี ะ น. เขา้ ใจผดิ ; หลงผดิ . ภาษาบาลใี ช ้ โมหะ n. delusion น. ขนั ติ n. patience ; forbearance. น. ธรุ การศกึ ษาตํารา ธรุ การศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม คกู่ บั วปิ ัสสนาธรุ ะ หรอื ธรุ ะในวปิ ัสสนา กลา่ วคอื การปฏบิ ตั เิ พอื ใหเ้ กดิ ปัญญาเห็นแจง้ . n. burden of studying Scriptures (cf. vipassanadhura – the burden of practice for spiritual insight or the obligation of introspection), the burden of the books. น. เครอื งผกู มดั ; ตํารา ; ตํารับตํารา. n. bond ; text. น. กลนิ ; สงิ ทมี กี ลนิ . n. odour ; smell; odourous smell. น. หอ้ ง ; ทอ้ ง. n. inner chamber ; womb. ว. ลกึ ซงึ , ตํารับตํารา. a. deep ; profound. น. ไทยมักใชว้ า่ ตํารา n. scripture ; canon, text.

คาถา น. คําฉันท์ ; คําฉันทท์ คี รบ 4 บาท เรยี กวา่ 1 คาถา ; คําเสกเป่ า. n. verse ; stanza. คาม คามวาสี น. หมบู่ า้ น ; บา้ น. n. village ; a hamlet. คามิ คารวะ ว. (ภกิ ษุ) ผอู ้ ยใู่ กลบ้ า้ น แสดงประเภทของภกิ ษุทคี กู่ ับอรัญญ คริ ิ วาสี ผอู ้ ยปู่ ่ า ; คณะสงฆฝ์ ่ ายธรุ ะ. คลิ านปัจจัย a. villager ; monk who dwells near a village ( the forest คลิ านภตั dweller); town monk . คลิ านเภสชั คลิ านุปัฏฐาก น. บทสวดมนตใ์ นชนิ โต คลิ านุปัฏฐานะ n. kami. คหิ ิ น. ความเคารพ ; ความนอบนอ้ ม. n. respect ; reverence ; esteem ; attention. น. ภเู ขา ; เขา n. mountain. น. ปัจจัยสาํ หรับผเู ้ ป็ นไข ้ ; ยารักษาโรค ; ยา. n. requiste for the sick ; medicine. น. อาหารสาํ หรับคนไข ้ ; อาหารคนไข.้ n. food for the sick. น. ยา n. medicine. ว. ผพู ้ ยาบาลคนไข.้ a. one who attends the sick ; nurse. น. พยาบาลคนไข.้ n. tending or nursing the sick. น. ผคู ้ รองเรอื น ; คฤหัสถ.์ n. householder.

คหิ ปิ ฏบิ ัติ น. ขอ้ ปฏบิ ัตสิ ําหรับผคู ้ รองเรอื น ; ขอ้ ปฏบิ ตั ขิ องชาวบา้ น. คตี ะ n. conduct or practice for layman. คตี ิ คกุ เขา่ น. รอ้ งเพลง ; การรอ้ งเพลง ; เพลงขบั . คณุ n. song ; singing. คณุ พเิ ศษหรอื วเิ ศษ คถุ ะ,คถู น. ขบั รอ้ ง ; สวด โดยใชค้ ําฉันท์ ครุ ุ n. reciting. คหุ า น. นังลงดว้ ยสน้ เทา้ . คถู ภาณี n. sit in one’s heels. คสู่ วด น. ลกั ษณะ ; สว่ นทดี งี าม ; ความด.ี n. quality. น. มคี วามดโี ดยเฉพาะ. n. specific attainment. น. อจุ จาระ ; ขี ; มลู n. dung ; excrement. น. ครู ; ผสู ้ อน. n. teacher. ว. หนัก ; ควรแกก่ ารเคารพ. a. heavy ; venerable. น. ถํา ; ในภาษาไทยใช ้ คหู า n. cave ; cavern. ว. ผพู ้ ดู เหม็น ; ผพู ้ ดู ไมด่ ี ; ผพู ้ ดู ไมเ่ พราะ. a. of foul speech. น. ภกิ ษุ 2 รปู ผสู ้ วดประกาศพรอ้ มกัน ในสงั ฆกรรม มกี รรมวาจา จารณ์และพระสาวนาจารย์ n. two reciters.

เคยยะ น. คําสอนทรี อ้ ยกรอง คอื บทกวี เป็ นคําสอน 9 ลักษณะ ในทางพทุ ธ เคสญั ญะ ศาสนา. เคหสติ ะ n. poetic style of Buddhist teaching. เคหะ โคจร น. ความเป็ นไข ้ ; ความป่ วยไข ้ ; ความป่ วย. โคจรคาม n. sickness ; illness. โคจรรปู ว. อาศยั เรอื น ; อันเนอื งดว้ ยชวี ติ ในครอบครัว. a. connected with a house or family. โคชพี โคตร น. เรอื น ; ทอี ยอู่ าศัย ; เคหา. โคตรภู n. dwelling place. น. ทที รี ับรู ้ ; ทสี มั ผัสทางใจ. n. sense – object. น. หมบู่ า้ นสถานทเี ทยี วไปเพอื บณิ ฑบาต ; หมบู่ า้ นทภี กิ ษุไป บณิ ฑบาตเสมอ. n. place of resort for alms. น. รปู ทเี ป็ นอารมณ์ วสิ ยั ของตา ห,ู จมกู , ลนิ หรอื กาย ; รปู 5 อยา่ ง ทเี ห็นไดด้ ว้ ยตา, ฟังไดด้ ว้ ยห,ู ดมไดด้ ว้ ยจมกู , ลนิ ไดด้ ว้ ยลนิ , และ ถกู ตอ้ งไดด้ ว้ ยกาย ; ดนิ แดนรับรขู ้ องอนิ ทรยี .์ n. sense – object form ; odorous; testable and tangible ; sense – fields. น. ผยู ้ งั ชพี ดว้ ยววั n. One who lives on meat. น. สกลุ ; เหลา่ กอ, เหงา้ หรอื โคตรเหงา้ , n. clan ; ancestry ; family. ว. บคุ คลผอู ้ ยกู่ งึ กลางระหวา่ งปถชุ นกับพระอรยิ เจา้ ; อยใู่ นญาณซงึ ลําดับอรยิ มรรค. a. one who is between the state of the worldly one and that of the noble one.

โคตรภญู าณ น. ความรทู ้ กี ําลงั พน้ เขตของปถุ ชุ น กําลงั ยา่ งขนึ สเู่ ขตของพระอรยิ เจา้ , เป็ นปัญญาในลําดับอรยิ มรรค. โคตรภสู งฆ์ n. (the) semi – becoming insight. โคบาล น. สงฆใ์ นลักษณะพันทางเป็ นสงฆก์ ็ไมส่ มบรู ณ์ จะเป็ นคฤหสั ถ์ ยงั มี โคมต เครอื งหมายของความเป็ นสงฆอ์ ยบู่ า้ ง สงฆท์ มี คี วามประพฤตไิ ม่ โคมยั สมควรแกส่ มณสารปู , สงฆท์ ไี มเ่ ครง่ หรอื หา่ งธรรมวนิ ัย. ฆ n. semi – monk. ฆนสญั ญา น. คนเลยี งโค ; ผรู ้ ักษาแผน่ ดนิ . ฆระ n. cowherd. ฆราวาส ฆานทวาร น. ผฆู ้ า่ ววั , คนฆา่ ววั ฆานวญิ ญาณ n. (a) butcher. ฆานะ น. มลู ของโค n. cow – dung. น. กําหนดหมายวา่ เป็ นกอ้ น หรอื เป็ นชนิ เป็ นอนั ไมม่ องแบบแยกให ้ เห็นเป็ นสว่ นเล็กสว่ นนอ้ ย ทําใหม้ คี วามยดึ ถอื วา่ เป็ นตวั เป็ นตน ยาก ทจี ะเห็นเป็ นของมใิ ชต่ วั ตนได,้ ความเขา้ ใจวา่ เป็ นกอ้ น. n. idea of massiveness. น. เรอื น ; บา้ น ; เทา่ กับคฤห. n. house, dwelling place. น. ครองเรอื น ; ชวี ติ การครองเรอื น ; ผไู ้ มใ่ ชน่ ักบวช. n. (the) household life. น. ประตคู อื จมกู . n. (the) nose – door. น. ความรแู ้ จง้ อารมณท์ างจมกู การทไี ดก้ ลนิ . n. nose – consciousness. น. จมกู , มักพดู วา่ ฆานประสาท n. nose.

ฆานนิ ทรยี ์ น. อนิ ทรยี ์ คอื จมกู ; สงิ ทเี ป็ นใหญใ่ นการดมกลนิ หรอื จมกู . ฆาสจั ฉาทนะ n. (the) nose – faculty. โฆรวสิ ะ น. อาหารและเครอื งนุ่มหม่ . โฆษณา,โฆสนา n. food and clothing ; necessaries. โฆสะ ว. มพี ษิ รา้ ย ; งพู ษิ โฆสปั ปมาณกิ า a. having terrible poison ; awful. จ น. ประกาศ ; ป่ าวรอ้ ง ; การแจง้ ใหท้ ราบ ; การแจง้ ความใหท้ ราบ. จงกรม n. announcement ; information. น. เสยี ง ; ตะโกน ; เปลง่ ถอ้ ยคํา ; การประกาศ ; เสยี งสนัน. จตรุ าบาย n. sound ; shout; utterance ; proclamation. จตรุ ารยิ สจั จ์ ว. ผถู ้ อื ชอื เสยี งเป็ นประมาณ ; ผตู ้ ดิ ในความมชี อื เสยี ง. จมกู a. attatching to reputation ; those attatched to reputation. จรณะ จรติ ก. เดนิ กลับไปกลบั มา มสี ตเิ ป็ นตัวกําหนดอารมณ์ใหจ้ ติ สงบ ; เดนิ ไปมาเพอื สงบ v. walk up and down ; walking to and fro. ไทยใชต้ อ่ กับคําวา่ เดนิ ดงั เชน่ เดนิ จงกรม บาลี จงฺกม เป็ น กริ ยิ า จงฺ กมน เป็ นคํานาม แปลวา่ เดนิ จงกรม. น. อบาย 4 ; แหลง่ ทตี กตํา 4 โดยมนี รกและกําเนดิ ดริ ัจฉาน. n. four states of loss and woe. น. อรยิ สจั จ์ 4 ประการ. n. Four Noble Truths. n. nose. น. เดนิ ; ดําเนนิ ; เทา้ ; ความประพฤติ ; ทางทปี ระพฤตกิ ็ได.้ n. walking about the foot ; behaviour. น. ความประพฤติ ; ประวตั ิ เชน่ พทุ ธจรติ หรอื พทุ ธประวตั ิ ; พนื เพ ของจติ . n. behaviour ; conduct ; life ; intrinsic nature.

จรยิ า น. ความประพฤติ ; จรรยา. จรยิ าปิฏก n. behaviour ; conduct. จรยิ าพระคณาธกิ าร จลจติ ,จลจติ ต์ น. คัมภรี ์ เกยี วกับอดตี ประวตั ขิ องพระพทุ ธเจา้ . จลศรัทธา n. scripture regarding previous lives of the Buddha. จักข,ุ จักษุ น. คณุ ธรรมของพระคณาธกิ าร จักขทุ วาร n. discipline of ecclesiastical officials. จักขธุ าตุ ว. มจี ติ หวนั ไหว ; มจี ติ ไมม่ ันคง ; มจี ติ กลับกลอก. จักขนุ ทรยี ์ a. having a fickle thought or mind. จักขปุ ถะ น. ศรัทธา ; ความเชอื ทยี งั หวนั ไหว อาจเปลยี นแปลงได,้ จักขวุ ญิ ญาณ ยังไมม่ นั . จักรพรรดิ n. unsteady belief. จักรรัตน์ น. ตา n. eye. น. ประตู คอื ตา ; ชอ่ งตา. n. (the) eye – door. น. ธาตุ คอื ตา. n. element of vision ; (the) eye – element. น. อนิ ทรยี ์ คอื ตา ; สงิ ทเี ป็ นใหญใ่ นการเห็น คอื ตาหรอื ดวงตา. n. faculty of vision eye – faculty. น. คลองแหง่ จักษุ ; ขอบเขตแหง่ การเห็นก็ได ้ n. range of vision. น. รแู ้ จง้ (อารมณ)์ ทางตา. n. consciousness through eye ; visual consciousness. น. มาจากคําวา่ จกฺกวตฺติ ในภาษาบาลี สว่ นจกฺรวรฺตนิ ฺ ในภาษา สนั สกฤต พระเจา้ จักรพรรดิ ; ผทู ้ ําลอ้ รถศกึ ใหห้ มนุ พระแหง่ โลก-ผคู ้ รองโลก. n. universal monarch. น. มาจากบาลี จกฺกรตน, จากสนั สกฤต จกฺรตฺน n. jewel wheel .

จักรวาล น. มาจากบาลี จกฺกวาฬ, จากสนั สกฤต จกฺรวาล หรอื จกฺรวาฑ วงกลมแหง่ โลก ; ระบบสรุ ยิ ะ ; ดวงดาวทังมวล. จัณฑาล n. solar system. จันทน์ คนจัณฑาล ; คนนอกวรรณะ ; คนชาตติ ํา ; คนพันทาง. จันทร์ An outcaste. น. ไมจ้ ันทร์ n. sandal – wood tree. น. มาจากบาลี จนฺท, จากสนั สกฤต จนฺทฺร ดวงจันทร์ ; จันทร.์ n. moon. จันทมิ า น.ดวงจันทร์ ; จันทร.์ จาค,จาคะ n. (the) moon. จาตทุ ทสี จาตทุ ศิ น. สละ ; ใหท้ าน ; เสยี สละ. จาตมุ หาราช n. abandoning charity ; sacrifice ; generosity. จาตรุ งคสนั นบิ าต น. ดถิ ที ี 14 คํา แหง่ ปักษ์หนงึ ๆ จาตรุ ังคกิ ะ n. (the) 14 th day of a fortnight. จารกิ ว. มาจากทศิ ทัง 4 ; เนอื งดว้ ยทศิ ทัง 4. a. belonging to four directions. น. ทา้ วมหาราชทัง 4; เทพทรี ักษาทศิ ทัง 4. n. four guardian gods ; (the) four guardian deitles. น. ประชมุ พรอ้ มดว้ ยองค์ 4 เป็ นคําขยายวันมาฆบชู า, ตรงกับวนั เพ็ญ เดอื นสาม ถา้ เดอื นแปดมสี องหนเป็ นเดอื น 4. n. union of four factors. ว. ประกอบดว้ ยองค์ 4. a. consisting of four component parts. น. ผเู ้ ดนิ ไป ; จารกึ ก็วา่ n.wayfarer.

จารตี น. มาจากบาลี จารติ ฺต, จากสนั สกฤต จารติ ฺร ประเพณี ; ความ จารกึ ประพฤตสิ บื ตอ่ กันมา ; บางทเี ขยี นวา่ จารตี ร. จารุ n. traditional conduct. จํานําพรรษา น. สลักตัวอกั ษร. จําพรรษา n. inscribe, engrave. จําเลย ว. งาม ; น่าชอบใจ ; ทองคํา. จําวดั a. beautiful ; charming ; pleasant ; golden. จติ ,จติ ต์ จติ ตกมั มญั ญตา น. ชอื ของผา้ ทถี วายแกภ่ กิ ษุผอู ้ ยปู่ ระจําในวดั ตลอด 3 เดอื นในฤดู ฝน. n. name of the cloth to be offered to the monks who dwell permanently in the wat throughout the three months of rainy season. ก. อยปู่ ระจําในวดั ตลอด 3 เดอื น ฤดฝู น เมอื อยเู่ รยี ก เขา้ พรรษา เลกิ อยเู่ รยี กวา่ ออกพรรษา. v. stay permanently in the wat throughout the three months of rainy season. น. ภกิ ษุผถู ้ กู ฟ้องในคณะวนิ ัยธร เพยี งแตถ่ กู กลา่ วโทษ ยังมไิ ดฟ้ ้อง ยงั คณะวนิ ัยธร เรยี ก ผตู ้ อ้ งหา หมายถงึ ผถู ้ กู ฟ้อง. n. defendant. ก. นอน ใชเ้ ฉพาะเป็ นกริ ยิ าของพระภกิ ษุสามเณร ; นอนหลับ. v. sleep (used only for Buddhist monks or novices). น. สภาพทคี ดิ นกึ ; ธรรมชาตทิ คี กู่ ับกาย, ความรสู ้ กึ นกึ คดิ . n. thought ; mind. น. ความทจี ติ ควรแกก่ ารงาน. n. workableness of thought.

จติ ตนยิ าม น. ความรับรทู ้ างจติ . จติ ตปาคญุ ญตา n. psychic order. จติ ตมทุ ตุ า จติ ตลหตุ า น. ความคลอ่ งแคลว่ แหง่ จติ ; ความสามารถทางจติ . จติ ตวสิ ทุ ธิ n. adroitness of thought. จติ ตสงั ขาร จติ ตชุ กุ ตา น. ความออ่ นสลวยแหง่ จติ ; ตรงกันขา้ มกบั คํารษิ ยา. จริ กาล n. solfness of thought. จวี ร น. ความเบาแหง่ จติ ; ความเบาบางทางจติ จวี รกรรม n. buoyancy of thought. จวี รการ จวี รกาล น. ความหมดจดแหง่ จติ ,จติ บรสิ ทุ ธ.ิ n. purity of mind. น. สงั ขารของจติ . n. mental function. น. ความซอื ตรงแหง่ จติ ; จติ ทซี อื ตรง. n. rectitude of thought. น. กาลนาม ; ครังกระโนน้ . n. (a) long time. น. ผา้ สําหรับพระภกิ ษุสามเณร ; เครอื งนุ่มหม่ ของพระและสามเณร. n. yellow robe of a Buddhist monk or novice ; (the) saffron robe. น. ทําจวี ร. n. robe – making. ว. ผทู ้ ําจวี ร. a. robe – maker. น. สมยั หรอื กาล เพอื ทําจวี ร; ฤดถู วายจวี ร. n. time for robe – making.

จวี รทาน น. ถวายจวี ร. จณุ ณ,์ จรุ ณ n. donation of robes. จตุ ปิ ฏสิ นธิ น. มาจากบาลี จณุ ฺณ, มาจากสนั สกฤต จรู ฺณ ผงแป้ง ; ผงดนิ ทาตัว จตุ ปู ปาตญาณ แลว้ ขดั สเี หมอื นสบกู่ อ่ นอาบนํา ; ของทปี ่ น. n. soap – powder. จไู ก เจตนา น. เคลอื นและถอื กําเนดิ ; ตายและเกดิ . เจตสกิ n. death and birth. เจตสกิ ทกุ ข์ น. ญาณ คอื ความรู ้ ถงึ การจตุ ิ กลา่ วคอื เคลอื นจากฐานะหรอื ความ เจโตปรยิ ญาณ ตาย และความเกดิ ของสตั วท์ ังหลาย ทพิ ยจักษุญาณ ; ญาณหยังร.ู ้ เจโตวมิ ตุ ิ n. clairvoyance. น. เป็ นศัพทจ์ นี – ญปี ่ นุ รับศลี หรอื ใหศ้ ลี . n. jukai. น. ความจงใจ ; ความตังใจ ; ความมงุ่ หมาย. n. intention ; volition. ว. ธรรมทเี กดิ ดบั พรอ้ มกบั จติ มอี ารมณแ์ ละวตั ถอุ นั เดยี วกับจติ ; อาการของจติ ; ทเี นอื งดว้ ยจติ ; อารมณท์ างใจ. a. mental activities; deliverance. น. ทกุ ขท์ างใจ , โทมนัส. n. mental suffering or pain. น. ญาณทกี ําหนดรใู ้ จผอู ้ นื n. mind – reading insight or wisdom ; telepathy. น หลดุ พน้ ดว้ ยกําลังสมาธิ ; หลดุ พน้ ดว้ ยอํานาจทางใจ. n. emancipation through power of concentration; liberation by concentration. คําอธบิ ายในอังคตุ ตรนกิ าย ชอื วา่ เจโตวมิ ตุ ิ ละราคะ ปัญญา วมิ ตุ ิ ละอวชิ ชา ; คกู่ ับปัญญาวมิ ตุ .ิ

เจโตววิ ฏั ฏะ น. หยดุ หมนุ เวยี นเนอื งมาแตส่ มาธิ อรหัตตผลทบี คุ คลบรรลมุ สี มาธิ เป็ นกําลงั สําคัญ ดังเรยี กเจโตวมิ ตุ .ิ n. “devolution through mind” เจรญิ พระพทุ ธมนต์ น. เพลงสวด n. holy stanzas. เจา้ กู ส. สรรพนาม เรยี กพระ ใชต้ อ่ หนา้ และลับหลงั ดว้ ยความเคารพ สมัย โบราณจงึ คลา้ ยกบั คําวา่ “ทา่ น” หรอื พระคณุ เจา้ ในวรรณคดไี ทย บางเรอื ง เชน่ ลลิ ติ พระลอ มคี ําวา่ “เจา้ ก”ู หมายถงึ กษัตรยิ ์ หรอื ”พระบาทเจา้ กมู า” และ “ธริ าชเจา้ กเู สวย” ใช ้ พดู กับเจา้ นาย. pron. You or he in speaking respectfully to sovereign or of the monk. เจา้ คณะ น. ภกิ ษุมอี ํานาจหนา้ ทปี กครอง ตงั แตช่ นั เจา้ คณะอําเภอขนึ ไป จนถงึ เจา้ คณะตรวจการ ; เจา้ คณะของพระใหญเ่ ทา่ นายอําเภอ สว่ นเจา้ คณะจังหวดั คอื ผวู ้ า่ ราชการ (ในแงเ่ ปรยี บเทยี บ) n. Ecclesiastical Provincial Governor. เจา้ คณะจังหวดั น. ภกิ ษุผไู ้ ดร้ ับแตง่ ตังใหบ้ รหิ ารการคณะสงฆ์ ฝ่ ายปกครองในจังหวดั เทยี บกบั ผวู ้ า่ ราชการจังหวดั . n. Ecclesiastical Province Governor. เจา้ คณะตรวจการ น. ภกิ ษุผไู ้ ดร้ ับแตง่ ตังใหม้ อี ํานาจหนา้ ทปี กครองในเขตภาค เทยี บ ดว้ ยผวู ้ า่ ราชการภาค n. Ecclesiastical Inspecting Official. เจา้ คณะตรวจการภาคที n. Ecclesiastical Inspecting Official for First Region. 1 เจา้ คณะตรวจการภาคที n. Ecclesiastical Inspecting Official for Second Region. 2 เจา้ คณะตําบล น. ภกิ ษุผเู ้ ป็ นหัวหนา้ ในตําบล เทยี บกบั กํานัน. n. Ecclesiastical Chief of Village. เจา้ คณะอําเภอ น. ภกิ ษุทไี ดร้ ับแตง่ ตังใหเ้ ป็ นผปู ้ กครองวดั และพระสงฆใ์ นเขตอําเภอ เทยี บกบั นายอําเภอก็ได.้ n. Ecclesiastical District officer.

เจา้ คณุ น. คําเรยี กภกิ ษุผไู ้ ดร้ ับสมณศกั ดใิ หเ้ ป็ นพระราชาคณะ เป็ นคําเรยี กที เจา้ ภาพ ไมเ่ ป็ นทางการ ทางราชการใช ้ พระ นําหนา้ ราชทนิ นามอกี ตอ่ หนงึ เจา้ อธกิ าร n. title used in speaking to or of monk of high rank เจา้ อาวาส unofficially ; the right venerable. น. ผจู ้ ัดการการใหท้ าน. เจมิ n. chief donor. แจกนั น. เจา้ อาวาส ผไู ้ ดด้ ํารงตําแหน่งเจา้ คณะตําบลดว้ ย เขยี นชอื ใชค้ ําวา่ “เจา้ อธกิ าร” นําหนา้ ชอื เป็ นเจา้ อาวาสธรรมดา ใชค้ ําวา่ “พระอธกิ าร” นําหนา้ ชอื เป็ นเจา้ วดั กเ็ ป็ นเจา้ คณะภาค n. abbot , who is also Ecclesiastical Chief of Village. น. ภกิ ษุไดร้ ับแตง่ ตังใหเ้ ป็ นใหญใ่ นวดั ปกครองดแู ลภกิ ษุสามเณร และศาสนสมบัตขิ องวดั นัน ; สมภาร. n. abbot. ใน กรณภี กิ ษุผดู ้ ํารงตาํ แหน่งเจา้ อาวาส มดิ ํารงตําแหน่งอนื ทสี งู มไิ ด ้ รับสมณศกั ดใิ ด ๆ ใชค้ าํ วา่ พระอธกิ าร นําหนา้ ชอื อาทิ เชน่ พระ อธกิ ารมบี ญุ หากเจา้ อาวาสดํารงตําแหน่งเจา้ คณะตําบล ยังไมม่ ี สมณศกั ดอิ นื ใชค้ ํา เจา้ อธกิ าร นําหนา้ ชอื ดังเชน่ เจา้ อธกิ ารมี บญุ เพอื ใหแ้ ตกตา่ งวา่ การใชช้ อื ของภกิ ษุธรรมดาทัวไป ทใี ชว้ า่ พระภกิ ษุในการนําหนา้ ชอื เจา้ อาวาสดํารงตําแหน่งเจา้ คณะอําเภอขนึ ไป ไดร้ ับสมณศกั ดติ ังแตพ่ ระครขู นึ ไป เมอื ลงนามจงึ ไมใ่ ชค้ ําวา่ เจา้ อธกิ าร ใชน้ ามสมณศักดดิ ว้ ย. น. เสรมิ , เพมิ . n. anoint. น. ทบี รรจดุ อกไม.้ n. vase.

แจง น. ชอื ของสงั คายนา ครังที 1 มกั ใชก้ ับคําตอ่ ทา้ ย เชน่ เทศน์ แจง เทศนเ์ รอื งการสงั คายนาครังที 1 สวดแจง สวดขอ้ ความภาษา บาลเี ป็ นเบอื งตน้ แหง่ พระวนิ ัย พระสตู ร และพระอภธิ รรม อนั เป็ นผล ของการเรยี บเรยี งคราวสงั คายนาครังที 1 เรยี กกันวา่ เทศนแ์ จง. n. name of rehearsal or chanting especially in the First Council of Buddhism. โจทก์ น. ผฟู ้ ้อง ; ผทู ้ ว้ ง ; ผตู ้ ําหนิ ใชค้ กู่ ับคําวา่ จําเลย. โจทนา n. a plaintiff ; one who complains. โจบทุ สุ โจร น. กลา่ วหา. โจรฆาตกะ n. accuse. โจรกิ ิ ใจ น. ศัพทญ์ ปี ่ นุ แปลวา่ กลายเป็ นพระพทุ ธเจา้ . ฉ n. jobutsu. ฉกษัตรยิ ์ น. ผรู ้ า้ ย ; ผขู ้ โมย, ผปู ้ ลน้ . ฉกามเพจรสวรรค์ n. thief ; robber ; bandit. ฉชนั ,ฉอ้ ชนั ว. ผทู ้ ฆี า่ โจร. a. executioner of robbers. น. อํานาจในการนังสมาธิ เป็ นศัพทจ์ นี และญปี ่ นุ . n. joriki. น. หวั ใจ,จติ ใจ,ใจ, จติ . n. mind, heart. น. กษัตรยิ ์ 6 พระองค์ ; ชอื ของกัณฑ์ หรอื ขอ้ ความตอนสําคญั ตอน หนงึ ในเวสสนั ดรชาดก , ตอนสําคญั ของเวสสนั ดร. n. name of a chapter in Vessantara Jataka. น. ความยนิ ดหี กชนั n. six heavens of sensual pleasures. น. หกชนั ; มดี ว้ ยกันหกชนั .

ฉทวาร n. six stories ; six stages. มกั ใชใ้ นบทกวี ดังเชน่ ลลิ ติ ตะเพงพา่ ย เป็ นตน้ . ฉทานศาลา น. ประตทู ัง 6 คอื ตา,ห,ู จมกู ,ลนิ , กาย,ใจ; เปรยี บดงั ประตู ทัง 6. หรอื ฉอ้ ทานศาลา n. six doors ; six outlets of the senses : eye, ear, nose, tongue, body and mind. ฉมา น. ศาลาสาํ หรับใหท้ าน 6 แหง่ ; โรงทาน 6 แหง่ . ฉลอง n. six alms – halls. ฉวะ หนังสอื จดหมายเหตคุ วามทรงจําของกรมหลวงนรนิ ทรเทวี เรอื ง ปฏสิ งั ขรณ์และฉลองวดั พระเชตพุ น ใช ้ “โรงฉอ้ ทาน” เชน่ กัน ฉฬภญิ ญา , น. แผน่ ดนิ . ฉฬภญิ ญะ n. earth ; ground. ก. สมโภชน์ ฉัตร v. celebrate. ฉัน ฉันท์ น. ทรากศพ ไทยแปลง ฉ เป็ น ศ, แปลง ว เป็ น พ, ฉว กลายเป็ นศพ ; ซากศพ. ฉันทลกั ษณ,์ n. corpse ; dead body . น. อภญิ ญา ความรยู ้ งิ 6 ประการ มกี ารแสดงฤทธไิ ด ้ ทําอา สวะใหส้ นิ คอื กเิ ลสทดี องสนั ดานใหห้ มดเป็ นขอ้ งสดุ ทา้ ย ผู ้ ไดอ้ ภญิ ญาหก. n. six kinds of higher knowledge, the knowledge to perform magic power is the first and the knowledge to do away with all intoxicants of passion is the last ; one who possesses the six fold knowledge. น. รม่ ทัวไป รม่ สําหรับกษัตรยิ ก์ ันแดดและฝน ; กลด. n. umbrella ; parasol ; royal canopy. ส.ขา้ พเจา้ ; ผม pron. I. น. คําฉันท์ ; ชอื ของคําประพันธป์ ระเภทหนงึ ; วธิ วี างครลุ หุ ในแบบตา่ งๆ n. verse ; stanza ; poem, metrics. น. ตําราใชแ้ ตง่ ฉันท์ ; ลักษณะแหง่ ฉันท.์

ฉันทลกั ษณะ n. prosody ; science of versification. ฉันทสมั ปทา น. ถงึ พรอ้ มแหง่ ฉันท.์ ฉันทะ n. possession of will. ฉันทาคติ น. ความพงึ ใจ. ฉัพพัณณรังสี n. preference ; impulse. ฉายา น. ความลําเอยี งเพราะชอบ; ความลําเอยี ง เฉวยี ง n. prejudice because of preference or love. น. รัศมี 6 ส.ี n. ray of six colours. น. เงา. n. shadow. ก. ทแยง ; ตะแคง ; เฉียง. v. arrange the upper robe over one shoulder. พจนานุกรมพระพทุ ธธรรม บาลไี ทย - ไทย - องั กฤษ THE PALI-THAI - ENGLISH DICTIONARY OF BUDDHIST TERMS แสดงหมวด ช ฌ ญ ฎ ฏ ฐ ณ ด ต ถ ช ชฏลิ น. ฤษีมผี มมนุ่ เป็ นชฎา n. matted – hair ascetic. ชนก น. บดิ า ; พอ่ . n. father. ชนนี น. มารดา ; แม.่ n. mother. ชนบท น. ประเทศ ; จังหวดั ; ประชาราษฎร. n. country ; province. ชนาธปิ ว. พระราชา ; เทา่ กับชนกนาถ a. king. ชมพทู วปี น. ทวปี ชมพู ; ชอื ประเทศอนิ เดยี . n. Jambu continent. ชรดา น. ทรดุ โทรม

ชรา n. decay. ชลาพชุ ชะ, น. ความแก่ ; ทรดุ โทรม ; ความชํารดุ . ชลาพชุ ช n. decay. ชลาพชุ ะ น. สตั วเ์ กดิ ในครรภ.์ adj viviparous. ชวนจติ ว. ผเู ้ กดิ จากครรภ์ , ผเู ้ กดิ แตค่ รรภ.์ ชอ่ ฟ้า ชกั บงั สกลุ สารบัญ ชงั ฆวหิ าร a. born from the womb ; viviparous. ชาครยิ านุโยค น. จติ ทที ํางาน แลน่ ไปตามวถิ .ี ชาณุมณฑล n. active thought. ชาดก น. เครอื งประดับบนวดั หรอื วงั รปู เหมอื นหวั นาค ชเู บอื งบน n. gable – finial. ก.เป็ นสาํ นวนพดู ทพี ระเอามอื จับผา้ อทุ ศิ สาํ หรับผตู ้ าย เปลง่ วาจานกึ ในใจความไมเ่ ทยี งของชวี ติ แลว้ หยบิ ผา้ นันเป็ นของ ตน ; ปลงกรรมฐานหยบิ ผา้ บังสกลุ มาชกั ใบใหเ้ รอื เสยี v. hold the rove dedicated to the dead, uttering or considering impermanence and unstability of life, and take it by a monk as his own property ; rag – robe. น. เดนิ ; พักดว้ ยแขง้ ; เดนิ ทอดน่อง ; เดนิ ออกําลัง. n. walking ; walking about ; walking slowly. น. ปฏบิ ัตธิ รรมคอื ความเป็ นผตู ้ นื ไมเ่ ห็นแกน่ อนเป็ นประมาณ ; การประกอบความเพยี รเพอื ใหใ้ จหมดจด. n. practice of watchfulness. น. บรเิ วณเชา่ . n. knee – cap. น. เรอื งเกยี วแกก่ ารเกดิ ; เรอื งเกยี วกับการเสวยพระชาตขิ อง พระพทุ ธเจา้ ในชาตกิ อ่ น ; สว่ นหนงึ ในคําสอนทางพทุ ธ ศาสนา. n. one of teaching methods in Buddhism.

ชาติ น. ความเกดิ , กําเนดิ . ชาตวิ ฑุ ฒะ n. birth. ชายา ว. ผเู ้ จรญิ โดยชาติ ; ผใู ้ หญก่ วา่ โดยชาตกิ ําเนดิ ชาระ a. superior by birth. ชารี น. ภรยิ า, เมยี , นางผคู ้ ลอด, ผทู ้ คี ลอดบตุ ร. ชนิ วร n. wife. ชนิ สหี ์ น. ชู ้ ; ชายชู ้ ; ชายทรี ัก. ชนิ ะ n. paramour ; adulterer. ชวิ หา น. หญงิ ชู ้ ; หญงิ ทคี บช.ู ้ ชวิ หาทวาร n. adultress. ชวิ หาวญิ ญาณ ว. ทา่ นผชู ้ นะ ; ผปู ้ ระเสรฐิ ; ผชู ้ นะอนั ประเสรฐิ . a. noble conqueror. ชี ว. ทา่ นผชู ้ นะ , ผเู ้ สมอื นราชสหี ์ ; ชนิ ศรกี ็ใช.้ a. lion – like conqueror. ชตี น้ ว. ทา่ นผชู ้ นะ ; พระพทุ ธเจา้ ; ชอื ในนกิ ายเซน. a. conqueror ; (the) Buddha. น. ลนิ ; ชวิ หาประสาท. n. tongue. น. ประตู คอื ลนิ . n. tongue – door. น. ความรแู ้ จง้ อารมณ์ทางลนิ คอื อาการทรี รู ้ ส ; ความรับรทู ้ าง ลนิ . n. (the) tongue – consciousness. น. นักบวช ; นักบวชสตรี ; สตรที โี กนศรี ษะ ; สมาทานศลี นุ่ง ผา้ ขาว บางแหง่ เป็ นนักบวชชาย เชน่ ฤาษีชไี พร. n. a shaven – headed woman who observes some precepts and wears the while robes ; white – robed nun. น. พระทไี ปฉันอาหารเป็ นประจําในบา้ น ; พระทเี กยี วขอ้ งกบั สกลุ บาลใี ช ้ “กลุ ปุ กะ” หมายความ “ผเู ้ ขา้ สสู่ กลุ ” พระที ใกลช้ ดิ กบั สกลุ . n. monk who associates much with a family.

ชผี า้ ขาว น. นักบวชผนู ้ ุ่งผา้ ขาว, บางทเี รยี กเป็ นชปี ะขาว. ชวี ติ n. ascetic who wears the white robes. ชวี ติ รปู น. รปู การของชวี ติ ชวี ติ นิ ทรยี ์ n. life. ชกุ ชี น. รปู คอื ชวี ติ รปู ทเี ป็ นชวี ติ n. material quality of life. ชณุ หปักษ์ น. สงิ ทเี ป็ นใหญ่ คอื ชวี ติ ; ชวี ติ . ชตุ ิ n. vitality . เชงิ เทยี น น. อา่ นวา่ ชกุ กะชี ฐานปนู เป็ นทรี องหรอื เป็ นทปี ระดษิ ฐานพระ เชงิ บาตร ประธาน ; บางทกี ็เรยี กกนั วา่ จกุ ช.ี โชติ n. lime base of the main statue of the Buddha. ฌ น. สว่ นขา้ งขนึ ของเดอื น ; ขา้ งขนึ . ฌาน n. bright half of the month ; bright half moon. น. ความสวา่ ง ; ความโพลง ; ความรงุ่ เรอื ง ; สวา่ งไกล. ฌาปนกจิ n. brightness ; glory. ฌาปนสถาน n. bowl - stand. น. ทรี องบาตรของพระ ; รองบาตรของภกิ ษุ. n. bowl – stool. น. ความสวา่ ง ; ความรงุ่ เรอื ง ; ความโชตชิ ว่ ง. n. radiance. น. การเพง่ อารมณ์จนกระทังจติ สงบตังมันแน่วแน่,แบง่ ออกเป็ นสอง คอื อรมั มณูปนฌิ าน การเพง่ อารมณ์ เป็ นสมาธิ หรอื สมถะ ; ลักขณูปนชิ ฌาน เพง่ ลกั ษณะ ความไมเ่ ทยี ง, ทนอยไู่ มไ่ ด ้ , ไมใ่ ชต่ ัวตนเป็ นปัญญา กลา่ วคอื วปิ ัสสนา . คํา นเี ป็ นเซน ในภาษาญปี ่ นุ เป็ นชอื ของนกิ ายฌาน ; ญาณ คอื ปรชี า หยังรู ้ หรอื ปรชี ากําหนดร.ู ้ n. meditation ; trance. น. กจิ หรอื การกระทํา คอื การเผาศพ ; การเผา. n. cremation. น. ทเี ผาศพ. n. crematorium.