✍️©️ พระเวสสันดรเจ้าแห่งทาน โดย พระมหาอุเทน ปัญญาปริทัตต์

พระเวสสันดรเจาแหง ทาน พระมหาอุเทน ปญญาปริทตั ต

พระเวสสันดรเจาแหงทาน พระมหาอุเทน ปญ ญาปริทัตต งานเขยี นลําดับที่ ๔๓ หนังสือธรรมทานหามจําหนาย หนังสือ “พระเวสสันดรเจาแหงทาน” เลมหนาจํานวนหนา ๓๐๒ นี้ มา จากความหนักในบุญกุศลของพระมหาอุเทน ปญญาปริทัตต ท่ีมองเห็นวาจะได รับอานิสงสยิ่งใหญสงผลใหไปเกิดพบศรีอริยเมตไตรยะพระพุทธเจาองคสุดทาย กอ นสนิ้ ภทั รกปั เมอื่ สดบั ตรบั ฟง ธรรมเทศนาครบจบ ๑๓ กณั ฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา ทา นจงึ ทาํ ความเพยี รดงึ เอาเนอ้ื หาชาดกจากอรรถกถาพระไตรปฎ กมาปรบั สาํ นวน กําหนดจดจําทุกคําทุกอักษรนําไปแสดงเพียงรูปเดียว และไดรวบรวมปจจัยกัณฑ เทศนบ ชู าธรรมนาํ มาพมิ พเ ปน หนงั สอื เผยแผเ ปน ธรรมทาน เพอ่ื สบื สาน “มหาชาติ เวสสันดรชาดก” ตอไป. ไมเก็บไวโดยไมอาน สงมอบใหทานผูประสงคอาน บรรณาธิการ : พระมหาอุเทน ปญญาปริทัตต วาดภาพประกอบ : มณเฑียร (หนุม) แกวประพล พิสูจนอักษร : สิริณพร ศิริชัยศิลป, รัชพล วัฒนภัคพล รูปเลม : มยุรี ไทยประยูร ควบคุมการผลิต : สมชาย ไทยประยูร พิมพครั้งแรก : พฤษภาคม ๒๕๕๙ จํานวน : ๕,๐๐๐ เลม พิมพที่ หางหุนสวนจํากัด ประยูรสาสนไทย การพิมพ เลขที่ ๔๔/๑๓๒ หมู ๖ ซอยกํานันแมน ๓๖ แขวงบางขุนเทียน เขตจอมทอง กรุงเทพฯ โทรศัพท ๐๒ ๘๐๒ ๐๓๗๙ โทรสาร ๐๒ ๘๐๒ ๐๓๗๘ มือถือ ๐๘๑ ๕๖๖ ๒๕๔๐

เจาภาพภาพสีปกหนา คุณแมอรวรรณ แสงดารา

เจาภาพภาพสีปกหลัง คุณแมสุพัตรา ทีฆบรรณ

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑที่ ๑ ทศพร คุณเอกสิทธ์ิ คุณธัญวรัตม คุณรัตนติยา วิริยจารี

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๒ หิมพานต คุณเอกสิทธิ์ คุณธัญวรัตม คุณรัตนติยา วิริยจารี

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑที่ ๓ ทาน คุณเอกสิทธิ์ คุณธัญวรัตม คุณรัตนติยา วิริยจารี

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๔ วนปเวสน คุณเอกสิทธิ์ คุณธัญวรัตม คุณรัตนติยา วิริยจารี

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๕ ชูชก คุณเอกสิทธิ์ คุณธัญวรัตม คุณรัตนติยา วิริยจารี

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑที่ ๖ จุลพน คุณอาจรีย ณ นคร

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑที่ ๗ มหาพน คุณศจี หรูวัฒนะกุล

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๘ กุมาร คุณศักด์ิเกษม คุณศุทธีรา เตียไมไทย (รานอาหารแซฟฟรอน)

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๙ มัทรี คุณปาณิสรา เตชะสิริไพศาล

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๑๐ สักกบรรพ คุณกัลยารัตน ฐิติกานตนารา (ปุย+หลิว)

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๑๑ มหาราช คุณพรชัย เลิศสินวณิช คุณอัมพร ฉ. สกุลปญโญ

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑที่ ๑๒ ฉกษัตริย ครอบครัวเพชรนคร ฐิตานันท

เจาภาพภาพขาวดํา กัณฑท่ี ๑๓ นครกัณฑ คุณบุปผา วสุธีรากร



ความนาํ สูความใน ความเช่ือท่ีสืบทอดกันมาตามประเพณีวา หากใครต้ังใจสดับ ตรับฟงมหาชาติเวสสันดรชาดก ๑๓ กัณฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา จะ ไดรับอานิสงสเปนบุญกุศลสงผลใหไปเกิดพบพระศรีอริยเมตไตรย พระพุทธเจาองคสุดทายในภัทรกัปนี้ ยิ่งไปกวาน้ันจะไดดวงตาเห็น ธรรมสําเร็จเปนพระโสดาบันบุคคลตอเบื้องพระพักตรพระพุทธองค นัน้ ทนั ที เม่อื สดับตรบั ฟงธรรมเทศนาวา ดวยอรยิ สัจ ๔ จบลง ความเชื่ออานิสงสสดับตรับฟงเทศนมหาชาติเวสสันดรชาดก ๑๓ กณั ฑ ๑,๐๐๐ พระคาถานมี้ ีมาในฎกี าพระมาลัยและอนาคตวงศ ท่ีบอกถึงพระพุทธเจาในอนาคตวา หากตองการพบจะตองทําอยางไร ทานรจนาไวอยูใ นประเทศศรีลังกา เราลองวางความเช่ือทางศรัทธามาพิจารณาทางปญญาดูวา จะเปนไปไดขนาดไหน เพียงใด ขาพเจาขอมองวา ความสําเร็จใน ทางพระพุทธศาสนาอยางนี้ตองอาศัยบุญกุศลเทาน้ัน บุญกุศลจะตอง มากมายมหาศาล หากสง่ั สมบญุ กุศลไวม ากบารมเี ตม็ รอบแลว พรอม ต้ังความปรารถนาไว ก็ยอมสําเร็จไดสมมโนรถปรารถนา ตัวอยาง ผูสําเร็จเปนอัครสาวกเบื้องขวาของพระโคดมพุทธเจาคือพระสารีบุตร ก็ต้ังความปรารถนาบําเพ็ญบารมีมาหนึ่งอสงไขย หน่ึงแสนกัป มาก กวาผูปรารถนาเปนอสีติมหาสาวก เชน พระอานนทพุทธอุปฏฐากท่ี บาํ เพ็ญบารมมี าหน่ึงแสนกปั

มหาชาติเวสสันดรชาดก ๑๓ กณั ฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา เร่อื ง ราวยาวกวาชาดกอ่ืนๆ เชน เตมียชาดก มหาชนกชาดก ตองแบงออก เปนกัณฑๆ ไมสามารถจบภายในมวนเดียว เฉพาะเน้ือหาสาระจริงๆ ใชเวลาแสดงยาวนานถึง ๖ ช่ัวโมงเต็ม (จัดเทศนเสียงแหลใชเวลา ๑ คืน ๒ วัน) จงึ ไมใ ชเร่ืองงายทคี่ นคนหนึ่งจะนง่ั ตงั้ ใจสดบั ตรับฟงตลอด ต้ังแตตนจนจบ จะสดับตรับฟงไดตอเมื่อมีศรัทธาวิริยะอุตสาหะอยาง แรงกลา เทานั้น วิริยะอุตสาหะน่ีเองคือตัวแปรสําคัญของการเพ่ิมพูนบุญกุศล ใหมากย่ิงข้ึน อาจจะมากย่ิงกวาคนที่จายทรัพยบริจาคมากๆ เปน จํานวนแสนจํานวนลาน เพียงโอนผานเขาบัญชีธนาคารเทาน้ัน (การ ทําบญุ ผา นบัญชธี นาคาร ขา พเจา ไมคอยนยิ มสกั เทา ไหร เพราะขาดวิรยิ ะ อุตสาหะไมเพยี รเดินทางมายกถวายกับมอื ตนเอง บญุ แหง ไปสกั หนอย) ดงั นน้ั การมวี ิรยิ ะอุตสาหะนงั่ ตง้ั ใจสดบั ตรบั ฟงเทศนมหาชาติ เวสสันดรชาดก ๑๓ กัณฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา จึงเปนมหาธัมมัส- สวนมัย : บุญสําเร็จจากการสดับตรับฟงธรรมที่เกิดข้ึนไดมากและ มาก ยงิ่ ไปกวา นั้น ผสู ดับฟงธรรมเทศนาเกิดศรัทธาเลือ่ มใสนอมใจไป ในทานจาคะซ่ึงเปนอริยทรัพยธรรมขอหน่ึง กลายเปนคนรูจักสละ บริจาคปนแจกเอ้ือเฟอ เผ่ือแผแกค นอ่ืน บญุ กศุ ลกจ็ ะยง่ิ เพมิ่ พูนทวคี ณู ไปตามลาํ ดับ และเตม็ บริบรู ณไ ดใ นทส่ี ุด เม่ือบุญกุศลเกดิ จากการสดับ ตรบั ฟง เทศนม หาชาตเิ วสสนั ดรชาดก และเพมิ่ พนู ดว ยจาคทานจนมาก พอบรบิ รู ณแ ลว ครนั้ ตง้ั ความปรารถนาพบศรอี รยิ เมตไตรยพระพทุ ธเจา และสดับตรับฟงธรรมเทศนาไดดวงตาเห็นธรรมเฉพาะพระพักตรก็จะ สาํ เรจ็ ไดส มมโนรถปรารถนาจริงๆ

บรรดาพระชาติที่พระพุทธองคทรงเปนพระโพธิสัตวบําเพ็ญ บารมีเหลาน้ัน พระชาติท่ีเปนพระเวสสันดรสุดทายน้ีอัศจรรยมาก ยง่ิ ใหญกวาพระชาตอิ นื่ ๆ พระพทุ ธองคเ องก็มักตรสั บอกภกิ ษทุ ้ังหลาย วา “ชาติปางกอนที่เราตถาคตเสวยชาติเปนโพธิสัตวบําเพ็ญบารมี ออกมหาภิเนษกรมณน้ันอัศจรรยย่ิงกวาชาติปจจุบันที่ออกมหาภิ- เนษกรมณน้ีเสียอีก” เชน สมัยเสวยพระชาติเปนพระเตมียราชฤาษี พระมหาชนก เปนตวั อยาง เร่ืองการบําเพ็ญบารมีอยางหนักหนาสาหัสนาอัศจรรยนั้น ขาพเจามองเปนเรื่องธรรมดา เปรียบเหมือนนักมวยกอนข้ึนสูเวทีชก ชิงชัยตองผานการฝกซอมมาอยางหนัก เพียงเพ่ือยืนบนเวทีชกใหได ๕-๑๐ ยก แตตองฝกซอมลงนวมหนักๆ มาเปน ๕๐-๑๐๐ ยก การ จะบรรลุอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณสําเร็จเปนพระพุทธศาสดาสูงสุด กวา เทวดาและมนษุ ยท ง้ั หลายกเ็ ชน เดยี วกนั ตอ งผา นการบาํ เพญ็ บารมี มาไมรูก่ีภพก่ีชาติหนักหนาสาหัสอัศจรรยย่ิงกวาอันติมชาติ : ชาติ สุดทา ยน้ีอยางแนนอน สําหรับพระชาติเปนพระเวสสันดรส้ินสุดของการเปนพระ โพธิสัตวบําเพ็ญทานบารมีน้ี ขาพเจามองวาย่ิงใหญอัศจรรยมากย่ิง กวาพระชาติอ่ืนๆ ถาเปรียบเปนดูภาพยนตรก็ดูภาพยนตรฟอรมยักษ ทุมทุนสรางไมต่ํากวาพันลานบาท อาจจะสรางไมไดดวย เพราะการ บําเพ็ญบารมีบริจาคสัตตสดกมหาทานชางประดับ ๗๐๐ เชือก มา ประดบั ๗๐๐ ตัว เปนตน นนั้ ยากมากๆ หาไมไดเลยในยคุ ปจจุบันน้ี โดยเฉพาะแสนยานภุ าพของพยหุ พลเสนากองทพั ใหญท เี่ คลอื่ นกระบวน ออกไปรับเสดจ็ พระเวสสนั ดร ชา ง มา รถอยา งละ ๑๔,๐๐๐ นน้ั นาจะ

ย่ิงใหญกวาจ๋ินซีฮองเตของประเทศจีนหลายเทา แตท่ีนาอัศจรรยยิ่ง ใหญมากไปกวาน้ันคือพระราชอัธยาศัยของพระเวสสันดรท่ีทรงทาน จาคะเสยี สละไดแ มก ระทง่ั แกว ตาดวงใจคอื พระโอรสชาลแี ละพระธดิ า กัณหาชนิ า การบําเพ็ญทานบารมีคือเหตุแหงความสําเร็จพระสัมมา สัมพุทธเจาท่ีเสวยพระชาติเปนพระโพธิสัตวเวสสันดรสุดทายน้ี ควร ศึกษาสดับตรับฟงมากท่ีสุด มิใชจะไดเฉพาะมหาบุญกุศลมากจาก การตั้งใจสดับตรับฟงตั้งแตตนจนจบ ๑๓ กัณฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา อยางเดียวเทานั้น หากแตจะไดคติธรรมท่ีสามารถนอมนําไปสูการ ประพฤติปฏบิ ตั ไิ ดเปนอยางดีดวย บดั นน้ี ยั คตธิ รรมจากเนอื้ หาสาระพระเวสสนั ดรชาดก ๑๓ กณั ฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา ขาพเจาพรอมจะถอดรหัสนําออกมาเขียนอธิบาย ขยายความแสดงแลว ขอเชิญสาธุชนทั้งหลายตั้งใจอานสดับรับฟงให เปน บญุ กศุ ลโดยยิ่งเถดิ . เจริญธรรมอาํ นวยพร ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๙

สารบัญ หนา ๑ ขอพรสาํ เร็จสมประสงค ๘ กัณฑท ่ี ๑ ทศพร ถกู เนรเทศเหตุหาใช ๑๙ กณั ฑท ่ี ๒ หิมพานต ๒๖ คตธิ รรมเร่อื งทาน กัณฑท ี่ ๓ ทาน ๔๘ ออกเดนิ ดงคงธรรม ๕๘ กัณฑที่ ๔ วนปเวสน เทพเจาแหงการขอ ๗๕ กัณฑท ่ี ๖ ชชู ก ๘๔ เร่อื งปานอ ยปาใหญ กัณฑท่ี ๖ จุลพน ๙๘ กัณฑที่ ๗ มหาพน ๑๐๘ บุตรธดิ าดี นา ยนิ ดี กัณฑท ี่ ๘ กมุ าร ๑๑๘ ๑๒๖ ๑๓๔ ๑๔๓ ๑๕๔

ความรักของแม ๑๗๘ กัณฑท ี่ ๙ มทั รี ๑๘๖ เทวดาชวยไมชวย ๑๙๙ กณั ฑที่ ๑๐ ทา วสักกะ (สักกบรรพ) ๒๐๖ มหาราช : ฉลาดเฉลียว ๒๑๖ กณั ฑที่ ๑๑ มหาราช ๒๒๔ ซาบซึง้ นํ้าตารว งไหล สลบ ๒๓๘ กัณฑท ่ี ๑๒ ฉกษัตรยิ  ๒๔๘ นิวตั ิเดนิ ทางกลบั อยางสงา งาม ๒๕๗ กณั ฑท่ี ๑๓ นคร ๒๖๔ รายนามผูศรัทธาพมิ พหนังสอื พระเวสสนั ดรเจา แหงทาน ๒๗๔

ขอพรสาํ เร็จสมประสงค กัณฑทศพรวา ดวยเร่อื งพร ๑๐ ประการที่ทาวสกั กอมรนิ ทรา- ธิราชประทานแกผุสดีเทพกัญญากอนจุติจากเทวโลกสุคติสรวงสวรรค ชนั้ ดาวดงึ สล งมาถอื ปฏสิ นธใิ นพระครรภอ คั รมเหสขี องพระเจา มทั ทราช สาํ เร็จสมพระประสงคใ นสพี ีรัฐของพระเจาสพี ีราชทุกประการ เม่ือเราอานพบเรื่องการประทานพร ๑๐ ประการของทาว สักกอมรินทราธิราชน้ัน หลายคนยังไมทันพิจารณาใหดีก็พลอยเขาใจ วา ทาวสักกะจอมเทพน่ันเองทรงดลบันดาลประทานพรใหสําเร็จ สมประสงคแ กพระนางเจา ผสุ ดเี ทพกัญญาในโลกมนุษย ความจริง หาเปน เชน นัน้ ไม ความสําเรจ็ แหงพร ๑๐ ประการ น้ันเกิดจากผลบุญกุศลของพระนางเจาผุสดีที่ทรงกระทําบําเพ็ญมา ดีแลวแตอดีต เร่ิมจากสมัยพุทธกาลของพระพุทธเจาทรงพระนามวา “วิปสสี” มาหลายภพหลายชาติเลยทีเดียว ประมาณ ๙๕ เกือบจะ ๑๐๐ เปอรเซ็นตแหงบุญกุศลเปนสวนของพระนางเจาผุสดีท้ังหมด โดยเฉพาะ ทาวสกั กะจอมเทพเพยี งมากระตุน เตือนใหผ ุสดเี ทพกญั ญา กอนจุติจากเทวโลกทูลขอรับประทานพร ทรงลวงรูอยูแลววา ดวย อานุภาพแหงบุญกุศลท่ีพระนางผุสดีเทพกัญญาทรงกระทําบําเพ็ญ มาดีแลวน้ัน ยอมจะสําเร็จสมพระประสงคทุกประการ มิใชสําเร็จได เพราะพระองคมาดลบันดาลประทานพร ประมาณ ๓-๕ เปอรเซ็นต เทา นน้ั ทท่ี า วสกั กะจอมเทพมสี ว นรวม แม ๓-๕ เปอรเ ซน็ ตท มี่ สี ว นรว ม

พระเวสสันดรเจาแหงทาน น้ันก็ตองเคยเอ้ืออิงอาศัยเก้ือกูลรวมบุญรวมกรรมกันมากอน หากไม เคยเอ้ืออิงอาศัยเกื้อกูลรวมบุญรวมกรรมกันมากอนก็เขามามีสวนรวม ไมไ ดเลย เรื่องความสําเร็จของพรสมปรารถนาน้ีนาพิจารณามากๆ หลายๆ คนท่ปี ระสบโชคลาภวาสนาไดร ับผลดีตางๆ เพราะไปบนบาน ศาลกลา ววงิ วอนขอพรจากสง่ิ ศกั ดสิ์ ทิ ธใิ์ นทน่ี นั้ ทน่ี ี้ ไมว า จะเปน พทุ ธรปู เทวรูป วัตถุมงคล หรือแมแตกับคนนั่งทางในทรงเจาเขาผี พวกเขา เขาใจวา พุทธรูป เทวรูป หรือวัตถุมงคลน้ันศักดิ์สิทธ์ิจริง สามารถ ดลบันดาลประทานพรใหสําเร็จสมปรารถนาไดจริงๆ พลอยยกให เปนผลสําเร็จแกสิ่งศักด์ิสิทธ์ิฤทธ์ิบันดาลน้ันไปเสียหมด กลายเปนคน ออนแอทางจิตวิญญาณ คอยแตจะพึ่งพาอาศัยสิ่งศักด์ิสิทธ์ินั้นจนไม กลาจะใชสติปญญาของตนพิจารณาทําเอง ในความเปนจริง ความ สําเร็จประมาณวารํ่ารวยเงินทองมากมายนั้นทั้งหมดมาจากตัวของ เขาเองท่ปี ระกอบกรรมดที งั้ ในอดตี และในปจจุบันทข่ี ยนั หมนั่ เพียรอยู เราคดิ กนั งา ยๆ ไมซ บั ซอ นเลยวา ถา พทุ ธรปู เทวรปู วตั ถมุ งคล สามารถดลบันดาลประทานพรใหคนประสบผลสําเร็จสมปรารถนา จริงๆ คนทั้งโลกน้กี ็คงไมม ใี ครยากจนเขญ็ ใจเลย พวกเขาคงนง่ั รอนอน รอเฝา รอคอยผลสาํ เรจ็ จากการดลบนั ดาลประทานพรของศกั ดสิ์ ทิ ธน์ิ นั้ อยางเดยี ว โดยไมตอ งทาํ การทํางานอะไร ขาพเจามิไดปฏิเสธสิ่งศักด์ิสิทธิ์เปรียบเปนด่ังทาวสักกะจอม เทพผูมีฤทธานุภาพนั้นวาจะไมมีสวนรวมเลย ยอมรับวามีสวนรวมอยู แตสวนรวมน้ันเพียง ๓-๕ เปอรเซ็นตเทาน้ัน ซ่ึงตองเคยรวมบุญรวม กรรมกนั มากอ นเปน ประการสาํ คญั ทเี ดยี ว สงั เกตเหน็ วา พทุ ธรปู เทวรปู ๒

พระมหาอเุ ทน ปญ ญาปรทิ ตั ต วัตถุมงคลท่ีหลายๆ คนไปขอพรขอความชวยเหลือโดยเซนสรวงบูชา บนบานศาลกลา ววงิ วอนขอ หรอื ขอใหค นนงั่ ทางในทรงเจา เขา ผี แมแ ต พระที่เกงทางดานสะเดาะเคราะหสะเดาะโศกตอโชคชะตามาทําใหก็ สาํ เรจ็ ไดเ พยี งบางคนเทา นนั้ มใิ ชท กุ คน นนั่ แสดงใหเ หน็ อยา งชดั เจนวา คนบางคนท่ีประสบผลตามที่ตนปรารถนาเปนเพราะผลกรรมทั้งใน อดตี และในปจจุบันภายในตวั เขาทง้ั หมด มิใชเพราะผลการดลบนั ดาล ประทานพรจากส่ิงศักด์ิสิทธิ์ฤทธิ์ภายนอกเลย อาจจะมีสวนรวมแตก็ เพยี งนดิ หนอย ๓-๕ เปอรเซน็ ตเทาน้นั ขอนี้พิจารณาใหดีๆ หากไมยอมรับวามาจากตนจากกรรม ของตน ก็จะขัดแยง กบั พุทธพจนวา “อตรฺ ชํ อตสฺ มภฺ วํ เกิดแตต น มี ตนเปนแดนเกดิ ” “พร” แปลวา “ส่ิงประเสรฐิ ” สิ่งประเสริฐเกดิ จากการกระทาํ มิใชการบนบานศาลกลาววิงวอนขอ แทที่จริงพรคือการไดกระทําสิ่ง ทเี่ หมาะท่ีควรเปนประโยชนสขุ โดยถายเดียว หากเราไดทําสิ่งที่เหมาะ ท่ีควรเปนประโยชนสุขจริงๆ น่ันแหละเราไดรับพรแลว คือรับพรเพ่ือ ใหไ ดท าํ สงิ่ ทีเ่ หมาะท่ีควรเปน ประโยชนสุขนัน้ สมัยหน่ึงหมอชีวก โกมารภัจจ ไดเขาไปเฝาพระผูมีพระภาค กราบทลู ขอรบั ประทานพรวา “พระองคผ เู จริญ ขา พระองคข อทลู รบั ประทานพรสกั ขอ หนึ่งจากพระผมู พี ระภาคเจา ” พระผมู พี ระภาคตรัสตอบวา “ชวี ก ตถาคตเลิกใหพ รเสียแลว” หมอชวี ก โกมารภจั จก ราบทลู วา “ขา พระองคข อพรทเี่ หมาะสม เปน ประโยชน และไมมโี ทษ พระพทุ ธเจา ขา” ๓

พระเวสสนั ดรเจา แหงทาน พระผมู พี ระภาคตรสั วา “ถาเชนน้นั กจ็ งบอกมาเถดิ ชวี ก” หมอชวี ก โกมารภจั จ กราบทูลวา “พระองคผ เู จรญิ พระผมู ี พระภาคพรอมพระภิกษุสงฆทรงครองนุงหมผาบังสุกุลจีวร ทอนผา เปอนฝุนท่ีพากันแสวงหาตามปาชาผีดิบ ตามตรอกซอกซอยกองขยะ อยากเยือ่ นน้ั ถอื วายากลําบากมาก ขา พระองคขอรับประทานพรจาก พระผูมีพระภาค พระพุทธเจาขา ขอพระผูมีพระภาคโปรดประทาน พุทธานุญาตคหบดีจีวรที่ชาวบานจัดถวายใหแกพระภิกษุสงฆไดครอง นุง หมดว ยเถดิ ” พระผมู ีพระภาคประทานพรใหแ กหมอชีวก โกมารภจั จต ามที่ ทูลขอรบั นนั้ ทรงเรยี กประชุมพระภกิ ษสุ งฆ รบั ส่ังวา “ดกู อนภิกษุทง้ั หลาย เราอนุญาตคหบดีจีวรที่ชาวบานจัดถวาย ภิกษุรูปใดปรารถนา ครองบังสุกุลจีวรก็จงครองเถิด ภิกษุรูปใดปรารถนาครองคหบดีจีวร ที่ชาวบานจัดถวายก็จงครองเถิด แตเราสรรเสริญการยินดีดวยปจจัย ตามมตี ามได” สมัยหนึ่งนางวิสาขา มหาอุบาสิก เขาไปเฝาพระผูมีพระภาค ถงึ ทปี่ ระทบั ถวายอภวิ าทแลว กราบทลู วา “พระองคผ เู จรญิ หมอ มฉนั กราบทูลขอรับประทานพร ๘ ประการจากพระผมู พี ระภาค” พระผูมพี ระภาคตรสั วา “ตถาคตเลิกใหพ รเสียแลว วสิ าขา” นางวิสาขากราบทูลวา “หมอมฉันทูลขอรับประทานพรที่ สมควร เปน ประโยชน และไมมีโทษ พระพุทธเจาขา ” พระผูมีพระภาคตรัสวา “ถา เชนนน้ั ก็จงบอกมาเถดิ วสิ าขา” ๔

พระมหาอเุ ทน ปญ ญาปรทิ ัตต นางวิสาขากราบทูลวา “พระองคผูเจริญ สําหรับพระสงฆ หมอ มฉนั ปรารถนาจะถวายผา วสั สกิ สาฎก ถวายภตั รเพอื่ พระอาคนั ตกุ ะ ถวายภตั รเพอื่ พระทเ่ี ตรยี มจะไป ถวายภตั รเพ่ือพระอาพาธ ถวายภตั ร เพ่ือพระที่พยาบาลพระอาพาธ ถวายเภสัชสําหรับพระอาพาธ ถวาย ยาคูประจํา และสําหรับภิกษุณีสงฆ หมอมฉันปรารถนาจะถวาย อทุ กสาฎกจนตลอดชีพ” พระผมู พี ระภาคตรสั ถามวา “วสิ าขา เธอเหน็ อาํ นาจประโยชน อะไร จึงขอพร ๘ ประการจากตถาคต” นางวิสาขาไดกราบทูลบอกประโยชนท่ีจะพึงเกิดข้ึนจากการ ทูลขอรับประทานพร ๘ ประการนั้น (ตามอานรายละเอียดจากพระ วนิ ยั ปฎ กเลมท่ี ๕) พระผมู พี ระภาคตรสั วา “ดลี ะ ดลี ะ วิสาขา ชา งดแี ท เธอเห็น อานิสงสน ้ี จงึ ขอพร ๘ ประการจากตถาคต เราตถาคตอนญุ าตพร ๘ ประการนั้นแกเ ธอ” เร่ืองขอรับประทานพรจากพระผูมีพระภาคของหมอชีวกและ นางวสิ าขาทัง้ สองทา นน้ี แสดงใหเ หน็ อยางชัดเจนวา ๑. พระพุทธองคทรงเลิกประทานพร ไมทรงใหพรสําเร็จแก ใครๆ คอื ไมท รงสามารถดลบนั ดาลประทานพรใหส าํ เรจ็ แกใ ครไดจ รงิ ๆ นั่นเอง ๒. ประทานพรอนุญาตแกคนที่ขอไปทําสิ่งที่เหมาะสมเกิด ประโยชนและไมมีโทษเทาน้ัน ส่ิงเหมาะสมเกิดประโยชนจะตองไมมี โทษแกต นและคนอืน่ เลย ๕

พระเวสสันดรเจา แหงทาน ๓. ประทานพรอนุญาตแกคนที่ขอไมทําสิ่งเกิดโทษไมเปน ประโยชนแ กตนและคนอ่ืน คอื สาระสาํ คญั ของพรทแ่ี ปลวา “ประเสรฐิ ” เกดิ จากการกระทาํ และกระทําใหเกิดประโยชนอยางเหมาะสมและที่สําคัญไมเกิดโทษ ท้ังแกตนและคนอื่น หากขอรับประทานพรจากพระพุทธเจา พุทธรูป หรอื เทวรปู ทเี่ ปน สมั มาทฐิ ิ ยอ มสาํ เรจ็ สมปรารถนาใหไ ดก ระทาํ อยา งนน้ั แนน อน แตถ า ขอพรเพอ่ื ผลสาํ เรจ็ อยา งอนื่ ทสี่ นองกเิ ลสตณั หาอปุ าทาน มวั เมาอตั ตาตวั ตนยดึ ติดวา “เรา” “ของเรา” ตอ งเปนของเราเทาน้นั พระพทุ ธเจายอ มตรัสเหมือนทต่ี รสั กับหมอชีวกและนางวิสาขาวา “ตถาคตเลกิ ใหพรเสียแลว”. ๖



¡Ñ³±ทèÕ ñ ทศพร

สมัยน้ันพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจาประทับอยูที่กรุง ราชคฤห เมื่อลวงถึงฤดูเหมันตก็ทรงรับคําอาราธนาของพระกาฬุทายี เพอ่ื เสดจ็ ไปกรงุ กบลิ พสั ดโุ ปรดพระพทุ ธบดิ าและพระประยรู ญาติ ทรง แวดลอมดวยพระอรหันตขีณาสพ ๒๐,๐๐๐ องค เสด็จพุทธดําเนิน ไปกรุงกบิลพัสดุ ซึ่งเปนการเสด็จกลับไปคร้ังแรก เจาศากยะทั้งหลายมาประชุมกันดวยดําริวา “พวกเราจะได เหน็ สทิ ธตั ถราชกมุ ารพระญาตผิ ปู ระเสรฐิ ของพวกเรา” เลอื กหาสถานที่ สําหรับประทับของพระบรมศาสดา เห็นพองตรงกันวา “อุทยานของ เจานิโครธศากยะน้ันรื่นรมยเหมาะสําหรับเปนท่ีประทับ” ส่ังทาสทาสีไปตัดตนไมดายหญาปรับแตงใหร่ืนรมยย่ิงขึ้น ถือ ของหอมพวงมาลาระเบยี บดอกไมแ ละจรุ ณจนั ทนเ ปน ตนรอรบั เสด็จอยู สง ราชกมุ ารราชกมุ ารที ป่ี ระดบั ดว ยเครอ่ื งอลงั การสวยงามถอื ของหอม พวงมาลาระเบียบดอกไมและจุรณจันทนออกไปรับเสด็จ ราชกุมาร ราชกุมารีท้ังหลายไดบูชาพระบรมศาสดาดวยของหอมพวงมาลา ระเบียบดอกไมและจุรณจันทนนั้น นําเสด็จมาสูนิโครธาราม พระบรม ศาสดาทรงแวดลอมดวยพระอรหันตขีณาสพ ๒๐,๐๐๐ องค ประทับ น่ังบนบวรพุทธอาสนท่ีบรรจงปูลาดไว ณ นิโครธารามนั้น พวกเจาศากยะมีขัตติยมานะถือองคกันมากตางดําริวา

พระเวสสันดรเจาแหงทาน สิทธัตถราชกุมารน้ีออนกวาพวกเรามาก ถือเปนบุตร นัดดา ภาคิไนยนองของพวกเรา” คร้ันดําริอยางน้ีแลวก็ส่ังราชกุมารราชกุมารีท่ียังเยาวอยูวา พวกเธอจงนมัสการพระผูมีพระภาคเจากอน สวนพวกเราจะ นั่งหลบอยูขางหลังไมนมัสการ” เมื่อเจาศากยะท้ังหลายไมยอมนมัสการนั่งหลบอยูขางหลัง อยางน้ี พระบรมศาสดาทรงทราบอัธยาศัยดําริวา “หมูพระญาติไม ยอมไหวเรา ไมเปนไร เราจะทําใหไหวเราเอง” ทรงพระดําริอยางนี้แลวก็เขาจตุตถฌานทําใหเปนบาทฐาน อภิญญา เสด็จข้ึนไปสูนภากาศ ประทับยืนลอยองคอยูทามกลาง นภากาศนั้น ประหน่ึงปลอยโปรยฝุนละอองธุลีพระบาทตกลงบนเศียร ของพระประยูรญาติทั้งหลาย ทรงแสดงอิทธิปาฏิหาริยเหมือนแสดง ยมกปาฏิหาริย ณ ควงไมคัณฑามพพฤกษ พระเจาสุทโธทนมหาราชทอดพระเนตรเหตุอัศจรรยนั้นแลว ตรัสวา “พระองคผ เู จรญิ วนั ประสตู พิ เี่ ลยี้ งนางนมอมุ ประคองพระองค ไปใกลๆ กาฬเทวินดาบสเพ่ือนมัสการ หมอมฉันเห็นพระบาทท้ัง สองของพระองคลอยสถิตอยูเหนือเศียรพระดาบส ไดนอมนมัสการ พระองค น้ันเปนการนมัสการครั้งแรก วันวัปปมงคลแรกนาขวัญ พระองคประทับนั่งเขาสมาธิ ณ พระย่ีภูอันเปนสิริใตรมเงาไมหวา หมอมฉันเห็นเงาไมหวาไมคลอยไปตามดวงอาทิตยยามบาย ไดนอม ๑๐

พระมหาอเุ ทน ปญญาปรทิ ัตต นมัสการพระองค นั้นเปนการนมัสการครั้งท่ี ๒ บัดน้ีหมอมฉันเห็น อิทธิปาฏิหาริยท่ีไมเคยเห็นมากอน ขอนอมนมัสการพระองค นี้เปน การนมัสการคร้ังที่ ๓” เมอ่ื พระเจา สทุ โธทนมหาราชนมสั การแลว เจา ศากยะองคอ น่ื ๆ ก็นมัสการตาม ไมมีเจาศากยะองคใดที่จะไมนมัสการน่ังน่ิงเฉยอยูเลย พระบรมศาสดาทรงทําใหพระประยูรญาติทั้งหลายนมัสการแลว ก็ เสด็จลงมาจากนภากาศประทับนั่งบนบวรพุทธอาสนที่บรรจงปูลาดไว พระประยูรญาติท้ังหลายพรอมเพรียงกันรายลอมเปนพุทธบริวาร เจา ศากยะทุกๆ องคมีจิตแนวแนต้ังมั่นนั่งสงบน่ิงอยู ณ ท่ีตรงนั้นนั่นเอง ครง้ั นน้ั มหาเมฆตงั้ เคา ขนึ้ โปรยปรายสายฝนโบกขรพรรษตกลงมา หยาดพิรุณสีแดงเสียงดังซูๆ ไหลลงท่ีลุมเรียบหายไป ศากยะองคใด ตองการเปยกฝนก็เปยก ศากยะองคใดไมตองการเปยกฝนก็ไมเปยก หยาดพริ ณุ แมส กั หยดกไ็ มต กตอ งกายของผทู ไ่ี มต อ งการเลย เจา ศากยะ ท้ังหลายเห็นเหตุอัศจรรยนั้นแลวรูสึกพิศวงย่ิงนัก พระภิกษุท้ังหลายเห็นเหตุการณน้ันแลวสนทนากันวา “โอ อัศจรรยจริง ไมเคยปรากฏมากอน พุทธานุภาพชางนา อศั จรรยจ รงิ ๆ มหาเมฆตงั้ เคา ขน้ึ โปรยปรายสายฝนโบกขรพรรษตกลงมา ทามกลางสมาคมแหงพระประยูรญาติทั้งหลาย” พระบรมศาสดาไดสดับอยางน้ันแลว ตรัสถามวา “ดูกอนภิกษุท้ังหลาย เธอท้ังหลายกําลังสนทนาเรื่องอะไรกัน อยูหรือ” ๑๑

พระเวสสันดรเจา แหงทาน เมื่อภิกษุท้ังหลายกราบทูลใหทรงทราบ ทรงมีพระพุทธดํารัส วา “ดูกอนภิกษุทั้งหลาย มิใชแตเพียงชาติน้ีเทาน้ันที่มหาเมฆ ตั้งเคาข้ึนโปรยปรายสายฝนโบกขรพรรษตกลงมาทามกลางสมาคม แหงพระญาติของเรา แมชาติปางกอนสมัยที่เราเปนพระโพธิสัตว บําเพ็ญบารมี มหาเมฆน้ีก็ตั้งเคาข้ึนโปรยปรายสายฝนโบกขรพรรษ ตกลงมาทามกลางสมาคมแหงพระญาติของเราเหมือนกัน” ครั้นตรัสอยางนี้แลวก็ทรงดุษณีภาพประทับน่ิง พระภิกษุทั้ง หลายกราบทลู อาราธนา พระบรมศาสดาจงึ ทรงนาํ มหาเวสสนั ดรชาดก มาสาธกแสดง อดตี กาล ในแควน สพี ี พระราชาทรงพระนามวา “สพี มี หาราช” เสวยสิริราชสมบัติในเชตุดรราชธานี มีพระราชโอรสทรงพระนามวา “สญชัย” เม่ือมกุฏราชกุมารสญชัยนั้นทรงเจริญวัยพระชนมายุได ๑๖ พรรษา พระเจา สพี มี หาราชทรงนาํ ราชกญั ญาพระนามวา “ผสุ ด”ี พระ ราชธิดาของพระเจามัททราชมาอภิเษกสมรส ประทานพระราชสมบัติ แกมกุฏราชกุมารน้ัน และทรงสถาปนาพระนางผุสดีใหดํารงตําแหนง อัครมเหสี เรื่องตนเคาเดิมมีอยูวา ในกปั ที่ ๙๑ นบั แตภ ทั รกปั นี้ พระบรมศาสดาสมั มาสมั พทุ ธเจา ทรงพระนามวา “วปิ ส ส”ี เสดจ็ อบุ ตั ขิ นึ้ มาในโลก ครงั้ นนั้ พระราชาทรง พระนามวา “พนั ธุมมหาราช” เสวยราชสมบัติในพนั ธุมดมี หานคร เม่ือ ๑๒

พระมหาอุเทน ปญ ญาปรทิ ัตต พระบรมศาสดาวปิ ส สเี สดจ็ มาประทบั อยใู นเขมมฤคทายวนั ณ พนั ธมุ ดี มหานครนั้น พระราชาพระองคหน่ึงทรงสงสุวรรณมาลาราคา ๑ แสน กหาปณะและแกนจันทนมีคามากมาถวายเปนพระราชบรรณาการแด พระเจาพันธุมมหาราช สมัยน้ันพระเจาพันธุมมหาราชมีพระราชธิดา ๒ พระองค ทรงมีพระราชประสงคจะประทานพระราชบรรณาการ นั้นแกพระราชธิดาทั้งสอง จึงประทานแกนจันทนแกพระธิดาองคใหญ และประทานสุวรรณมาลาแกพระธิดาองคเล็ก พระราชธดิ าทงั้ สองไดร บั ประทานพระราชบรรณาการแลว ทรง พระดําริวา “เราจะไมนําพระราชบรรณาการนี้มาประดับรางกายของเรา เราจะนําไปบูชาพระบรมศาสดา” ครั้นทรงพระดําริอยางนี้แลว ก็กราบทูลพระราชบิดาวา “ทูลกระหมอมเสด็จพอ หมอมฉันทั้งสองใครขอประทาน อนญุ าตนาํ เอาแกน จนั ทนแ ละสวุ รรณมาลานไี้ ปบชู าพระทศพล เพคะ” พระเจาพันธุมะพระราชบิดาไดสดับอยางน้ันแลวประทาน อนุญาตวา “ดีแลว พระลูกรัก” พระราชธิดาองคใหญทรงบดแกนจันทนจนเปนผงละเอียด บรรจุลงในผอบทองคําใหคนถือไว พระราชธิดาองคเล็กทรงใหทํา สุวรรณมาลาเปนมาลาปดทรวง บรรจุลงในผอบทองคําใหคนถือไว พระราชธิดาทั้งสองพระองคเสด็จไปสูเขมมฤคทายวันวิหาร พระราช ธิดาองคใหญทรงบูชาพระสรีระพระทศพลซึ่งมีวรรณะดังทองคําดวย ๑๓

พระเวสสันดรเจาแหงทาน จุรณจันทนน้ัน และโปรยปรายจุรณจันทนท่ีเหลือลงในพระคันธกุฏี ต้ังความปรารถนาไววา “พระองคผูเจริญ ขอใหหมอมฉันไดเปนพระมารดาของ พระพุทธเจาผูเปนเชนกับพระองคในอนาคตกาล” ครั้นแลวก็ทรงเปลงพระวาจาออกมาวา “หมอ มฉนั บชู าพระพทุ ธองคด ว ยจรุ ณจนั ทนน ้ี ขอใหห มอ มฉนั ไดเ ปน พระมารดาของพระพทุ ธเจา ผเู ปน เชน กบั พระองคใ นอนาคตกาล ดวยเทอญ” พระราชธดิ าองคเ ลก็ ทรงบชู าพระสรรี ะพระทศพลซงึ่ มวี รรณะ ดงั ทองคาํ ดว ยสวุ รรณมาลาทที่ าํ เปน มาลาอาภรณป ด ทรวงนนั้ ตงั้ ความ ปรารถนาไววา “พระองคผูเจริญ ขอเครื่องประดับนี้จงอยาหางหายจาก รางกายของหมอมฉันตราบเทาบรรลุอรหัตผล” คร้ันแลวก็ทรงเปลงพระวาจาออกมาวา “หมอมฉันบูชาพระพุทธองคดวยสุวรรณมาลาน้ี ขอบุญจงดล บันดาลใหสุวรรณมาลาประทับที่ทรวงอกของหมอมฉันดวยเทอญ” พระบรมศาสดาทรงอนุโมทนาการบูชาแกพระราชธิดาทั้ง สองพระองคน้ันวา “เธอท้งั สองไดป ระดษิ ฐานการบูชาใดในภพน้ี ผลของการบูชา นน้ั จงสาํ เรจ็ แกเ ธอทงั้ สองในภพหนา เถดิ เธอทง้ั สองตงั้ ความปรารถนา ๑๔

พระมหาอุเทน ปญ ญาปริทัตต อยางใดไว ความปรารถนาอยางน้ันจงสัมฤทธ์ิผลตามมโนรถปรารถนา เถิด” พระราชธิดาทั้งสองพระองคดํารงอยูตลอดพระชนมายุ เมื่อ สิ้นพระชนมายุแลวก็ไปบังเกิดในเทวโลก พระราชธิดาองคใหญได เปนพระพุทธมารดาทรงพระนามวา “มหามายาเทวี” สวนพระราช ธิดาองคเล็ก เม่ือพระทศพลทรงพระนามวากัสสปะเสด็จอุบัติข้ึนมา ในโลก ไดประสูติเปนพระราชธิดาของพระเจากิกิราช ทรงพระนาม วา “อุรัจฉทา” เพราะระเบียบมาลาอาภรณปดทรวงเหมือนทําไว อยา งงามวจิ ติ รประทบั ทท่ี รวงอกนนั้ เมอ่ื พระราชธดิ าอรุ จั ฉทาเจรญิ วยั ชนมายุได ๑๖ พรรษา สดับภัตตานุโมทนาของพระตถาคต ก็ดํารงอยู ในโสดาปตติผล วันตอมาพระราชบิดาสดับภัตตานุโมทนาดํารงอยูในโสดา ปตติผล พระราชธิดาอุรัจฉทาสดับคลอยตามก็ไดบรรลุอรหัตผล ทรง ผนวชเปน พระภกิ ษณุ แี ละดบั ขนั ธนพิ พานแลว พระเจา กกิ ริ าชนน้ั ทรงมี พระราชธิดาอื่นอีก ๗ พระองค ปรากฏพระนามดังน้ี ๑. สมณี ๒. สมณคุตตา ๓. ภิกษุณี ๔. ภิกขุทาสิกา ๕. ธรรมา ๖. สุธรรมา และ ๗. สังฆทาสี พระราชธิดาท้ัง ๗ พระองคนั้นบังเกิดมาปรากฏนามในพุทธ- กาลนี้วา ๑. เขมา ๒. อุบลวรรณา ๓. ปฏาจารา ๔. โคตมี ๕. ธรรม- ทินนา ๖. มหามายา และ ๗. วิสาขา ๑๕

พระเวสสันดรเจา แหง ทาน บรรดาพระราชธิดา ๗ พระองคน้ันพระราชธิดาองคใหญของ พระเจาพันธุมมหาราชสมัยเปนพระราชธิดาของพระเจากิกิราชทรง พระนามวา “สุธรรมา” ไดบําเพ็ญบุญใหทานรักษาศีลเปนตน ชาติ ตอมาเกิดเปน กุมารมี นี ามวา “ผุสดี” เพราะสรรี ะดุจประพรมดว ยจุรณ จนั ทน ซงึ่ เปน ผลมาจากการบชู าดว ยจรุ ณจนั ทนน นั่ เอง กมุ ารผี สุ ดที อ ง เทย่ี วอยใู นเทวดาและมนษุ ยท ง้ั หลาย สมยั ตอ มาบงั เกดิ เปน เทพกญั ญา พระอัครมเหสีของทาวสักกอมรินทราธิราช เม่ือบุรพนิมิตร ๕ ประการปรากฏ ทาวสักกอมรินทราธิราช ทรงทราบวาพระผุสดีเทพกัญญาใกลจะสิ้นอายุขัยแลว จึงพาเสด็จไป เทยี่ วชมสวนนนั ทวนั อทุ ยานดว ยพระอสิ รยิ ยศอยา งยงิ่ ใหญ ประทบั บน แทนบรรทมอันเปนสิริ ตรัสกับผุสดีเทพกัญญาท่ีบรรทมนอนเลนอยูวา “พระนองนางผุสดี พี่จะใหพร ๑๐ ประการ ขอพระนองนาง จงรับเอาพร ๑๐ ประการน้ันเถิด” ทาวสักกอมรินทราธิราช เม่ือจะประทานพร ๑๐ ประการน้ัน ก็ไดทรงภาษิตปฐมคาถาในมหาเวสสันดรชาดก ซ่ึงประดับดวยคาถา ประมาณ ๑,๐๐๐ คาถาเปนตนวา “ดกู อ นพระนอ งนางผสุ ดผี มู รี ศั มแี หง ผวิ พรรณฉานฉาย อวยั วะ เบื้องหนางดงาม พระนองนางจงรับเอาพร ๑๐ ประการ เพื่อไปบังเกิด ในผืนปฐพีอันเปนท่ีรักของพระนองนางเถิด” พระนางผุสดีเทพกัญญาไมทรงทราบวาตนจะตองจุติเปน ธรรมดา ยังประมาทอยู กราบทูลวา ๑๖

พระมหาอเุ ทน ปญญาปรทิ ัตต “องคอมรินทราธิราช หมอมฉันขอนอบนอมพระองค หมอม ฉันไดทําบาปกรรมอะไรไวหรือ พระองคจึงรับส่ังใหหมอมฉันจุติจาก ทิพยสถานท่ีนารื่นรมยเห็นปานน้ี ดุจพายุพัดตนไมใหญใหโคนลมลง” ทาวสักกอมรินทราธิราชทรงทราบวาพระนางผุสดีเทพกัญญา ประมาทจึงตรัสวา “บาปกรรมอะไรพระนองนางมิไดทําไวเลย พระนองนางจะ ไมเปนท่ีรักของพี่ก็หามิได แตบุญกรรมของพระนองนางสิ้นเสียแลว เพราะฉะน้ัน พ่ีจึงกลาวกับพระนองนางอยางน้ี มรณภัยใกลเขามา ทุกขณะ พระนองนางจะตองพลัดพรากจากไป พระนองนางจงรับ เอาพร ๑๐ ประการน้ีจากพ่ีผูจะประทานเถิด” พระนางผุสดีเทพกัญญาไดสดับพระดํารัสของทาวสักก- อมรินทราธิราชอยางนี้แลวก็ทรงทราบวาตนตองจุติอยางแนแท เมื่อ จะขอรับประทานพรจึงกราบทูลวา “องคอมรินทราธิราชเทพกุญชรผูย่ิงใหญกวาเหลาผองสัตว ถา พระองคจ ะประทานพรแกห มอ มฉนั ไซร หมอ มฉนั ขอรบั ประทานพร ๑๐ ประการเหลาน้ี คือ ๑. ขอใหห มอ มฉนั ไดอ ยใู นพระราชนเิ วศนข องพระเจา สพี รี าช โดยนามวา “ผุสดี” ๒. ขอใหหมอมฉันไดเปนพระอัครมเหสีที่โปรดปรานของ พระเจาสีพีราชในพระราชนิเวศนน้ันพร่ังพรอมดวยเหลาสตรีที่ ประเสริฐมากมาย ๑๗

พระเวสสนั ดรเจาแหง ทาน ๓. ขอใหหมอมฉันมีดวงตาดําเหมือนดวงตาของลูกมฤคี ๔. ขอใหหมอมฉันมีขนค้ิวดําสนิท ๕. ขอใหหมอมฉัน เมื่อทรงครรภ อุทรอยานูนออกมา ขอให เสมอดังคันศรที่นายชางเหลาเกล้ียงเกลา ๖. ขอใหห มอ มฉนั ไดพ ระราชโอรสผใู หส งิ่ เลศิ เกอื้ กลู แกย าจก ท้ังหลาย ไมมีมัจฉริยะความตระหน่ี ย่ิงดวยพระอิสริยยศ พระราชา ทุกรัฐประเทศเคารพบูชา ๗. ขอใหถันท้ังคูของหมอมฉันอยาหยอนยาน ๘. ขอใหเสนเกศาของหมอมฉันอยาขาวหงอก ๙. ขอใหฝุนละอองธุลีอยาเปรอะเปอนรางกายของหมอมฉัน ๑๐. ขอใหหมอมฉันสามารถปลดปลอยนักโทษประหารได ทาวสักกอมรินทราธิราชไดสดับอยางนั้นแลว ตรัสวา “พระนองนางผุสดีผูงามทั่วสรรพางคกาย พร ๑๐ ประการ เหลาใดที่พ่ีประทานแกพระนองนาง พระนองนางจงไดพรเหลาน้ัน ทั้งหมดในแวนแควนของพระเจาสีพีราชนั้นเถิด” ทาววาสวะเทพกุญชรตรัสอยางนี้แลว ทรงอนุโมทนาประทาน พร ๑๐ ประการแกพระนางผุสดีเทพกัญญา ครั้นประทานพรแลว ก็ ทรงปติยินดีโสมนัสเบิกบานพระหฤทัยแล. จบกัณฑทศพร ๑๘

พระมหาอุเทน ปญ ญาปรทิ ัตต ถูกเนรเทศเหตุหาใช กัณฑหิมพานตวาดวยการพรรณนาถึงปาเขาลําเนาไพรอยู ในทามกลางหิมวันตประเทศภูผาและขุนเขาตั้งตระหงานโอบลอมอยู เราจนิ ตนาการเหน็ ตามอยา งงามวจิ ติ ร ชนดิ ทชี่ วนใหห ลงใหลอยตู ลอด ไป มิใครหวนกลับมาสูถ่ินมนุษยแดนเดิม พระมหาชนกทรงสละพระราชสมบัติเสด็จออกมหาภิเนษกรมณ ก็ทรงประพฤติอยางน้ันเหมือนกัน เมื่อทรงสําเร็จฌานสมาบัติแลวก็ ไมหวนกลับมาสูถ่ินมนุษยอีกเลย แตกลายเปนวา ช่ือ “หิมพานต” ปาในตํานานความฝนกลับไปอยูชวงทายของกัณฑท่ีใกลจะจบ โดย พระนางมัทรีพรรณนาถึงอยางร่ืนรมยงดงามเพื่อปลอบโยนเวสสันดร พระภัสดาใหอุนพระหฤทัย ขณะทรงทุกขโทมนัสกับการถูกชาว พระนครสีพีเหลาพลนิกายเนรเทศใหเสด็จปลีกออกไปประทับอยู ณ อาศรมกลางปาราวไพรในหิมวันตประเทศ แมจะตัดสินพระหฤทัย อยางเด็ดเดี่ยวแลวก็ตาม ทวาสาเหตุที่ทําใหพระเวสสันดรกษัตริยทรงทานการจาคะถูก เนรเทศออกจากเชตุดรราชธานีเสด็จปลีกออกไปประทับอยูในอาศรม กลางปาเชิงภูผา ณ เวิ้งเขาวงกตน้ัน มิใชโทษความผิดอะไรเลย เพราะ ปจจยนาเคนทรชางพังมังคลราชหัตถีเผือกขาวงามท่ัวสรรพางคกาย ดุจเขาไกรราชนั้นเกิดจากบุญญาธิการของพระองคเอง คร้ันจะบอก ๑๙

พระเวสสนั ดรเจา แหง ทาน วาพระองคบริจาคทรัพยในพระคลังหลวงมากไป พระราชทรัพยพระ ราชสมบตั เิ หลา นนั้ กเ็ กดิ จากบญุ ญาธกิ ารของพระองคเ ชน กนั เรม่ิ ตง้ั แต พระโพธิสัตวลงมาถือปฏิสนธิประทับอยูในพระครรภของพระราช มารดา สวนสวยอากรของพระเจาสญชัยพระราชบิดาก็เจริญเพิ่มพูน ขึ้นมาอยางเหลือประมาณ พระราชาในชมพูทวีปทั้งสิ้นทรงพรอม เพรยี งกนั สง เครอื่ งราชบรรณาการมาถวาย เพอื่ รองรบั การบาํ เพญ็ ทาน จาคะบริจาคของพระโพธิสัตวนั่นเอง การวิเคราะหมองวาพระเวสสันดรถูกเนรเทศออกจากรัฐสีพี เพราะทรงใชทรัพยในพระคลังหลวงมากเกินไป ประชาชนไมพอใจ เดือดรอน จึงไมนาจะถูกตอง มองในแงหลักธรรม สาเหตุที่พระเวสสันดรถูกเนรเทศออก จากรัฐสีพีแทท่ีจริงน้ันมาจากอุปาทานความยึดม่ันถือม่ันวา “ชาง ของฉัน ชางของฉัน” ของชาวพระนครสีพีมากกวา ในความเปน จริง ปจจยนาเคนทรมังคลราชหัตถีเปนชางพระที่น่ังประจําองค พระเวสสันดร ของของพระองคจะทรงบริจาคหรือมอบใหแกใครก็ไม เปนโทษความผิด เม่ืออุปาทานเกิดความยึดมั่นถือม่ันวาเปนของของตน แม สิ่งน้ันจะเปนของของคนอื่นก็ตาม อุปาทานความยึดม่ันถือมั่นที่ หวงแหนไวน่ันแหละจะสงผลทําใหเกิดความโกรธแคนอาฆาตมาดราย หากเหน็ วา คลาดเคลอ่ื นออกไปจากตน และเกดิ ความระแวงหวาดกลวั อยา งไมน า จะเปน กลา วคอื ชาวพระนครสพี หี วนั่ กลวั วา ปจ จยนาเคนทร ๒๐

พระมหาอเุ ทน ปญญาปรทิ ัตต ท่ีสูญเสียไปใหแกแควนกาลิงคะน้ัน ฟาฝนก็จะไมตกตองตามฤดูกาล ทําใหเกิดทุพภิกขภัยขาวยากหมากแพง กลายเปนวาชาวพระนครสีพี ตีตนกอนไขวิตกกังวลลวงหนาไปเสียกอน พิจารณาตามเหตุการณแลว ฝนกลับย่ิงตกตองตามฤดูกาล ขาวกลาก็จะสมบูรณมากยิ่งข้ึน เม่ือพระเวสสันดรประทานปจจย- นาเคนทรอนุเคราะหแกชาวพระนครกาลิงคะที่ประสบทุพภิกขภัย ไปแลว บุญญานุภาพของพระเวสสันดรยอมเพิ่มพูนทวีคูณมากยิ่งขึ้น ปจ จยนาเคนทรนนั้ เกดิ จากบญุ ญาธิการของพระเวสสนั ดร ทรงบรจิ าค ใหเปนทานไปพระองคก็ยิ่งเปนเจาแหงบุญญานุภาพท่ีทําใหฝนตก ตองตามฤดูกาลไดดีกวาเดิม ขอความวินิจฉัยนี้ชัดเจนมาก หากดู คําถามคําตอบในนครกัณฑสุดทายน้ัน พระเวสสันดรราชฤาษีทูลถามวา “เสด็จพอ ยวดยานพาหนะ ของเสด็จพอไมชํารุด ยังคลองแคลวใชงานไดดีหรือ ฝนตกตองตาม ฤดูกาล รัฐมณฑลม่ังค่ังพรั่งพรอมหรือ” พระเจา สญชยั พระราชบดิ าตรสั ตอบวา “พอ เวสสนั ดรพระลกู รกั ยวดยานพาหนะของพอไมชํารุด ยังคลองแคลวใชงานไดดีทีเดียว อน่ึง ฝนตองตามฤดูกาล รัฐมณฑลก็มั่งคั่งพร่ังพรอม” อุปาทานความยึดม่ันถือม่ันวา “เรา” “ของเรา” ตองเปน ของเราตองอยูกับเราเทานั้น นั่นมันคือตนธารแหงความทุกขท่ีจะ ไหลออกไปสิ้นสุดท่ีความโทมนัสทุกขระทมใจคับแคนถึงขนาดอาฆาต คิดฆาฟนกัน ดูตัวอยางชายหญิงท่ีถูกกามเทพแผลงศรรักปกอก เขา ๒๑

พระเวสสนั ดรเจาแหงทาน และเธอทั้งสองสัญญามั่นวาจะอยูรวมกันตราบช่ัวฟาดินสลาย แต อีกฝายหน่ึงกลับชิงแยกทางไปมีใหม ฝายหนึ่งท่ีถูกความรักหักอกก็ เกิดความโกรธแคนถึงขนาดคิดฆา ปจจยนาเคนทรมังคลราชพาหนะ ประจําองคพระเวสสันดรเปนของคูบุญบารมีของพระองคแทๆ แต กลับไปอยูในอุปาทานความยึดม่ันถือมั่นของชาวพระนครสีพีวาเปน ชางมงคลของรัฐท่ีชาวพระนครบูชา โดยเช่ือวาปจจยนาเคนทรชาง เผือกขาวงามทั่วสรรพางคกายดุจเขาไกรราชน้ีแหละเปนรตนะนํา ความเจริญรุงเรืองมาใหแกรัฐประเทศ พระเวสสันดรเจาแหงทานทรง บริจาคใหไปอนุเคราะหแกคนอ่ืนซึ่งเปนกุศลคุณงามความดีแทๆ ชาว พระนครสีพีกลับเขาใจผิดคิดวารัฐประเทศจะไมเจริญรุงเรืองถึงความ พินาศยอยยับ จึงพากันโกรธแคนเดือดดาลมาก สุดทายก็ทําส่ิงที่ไม สมควรทําเปนอยางยิ่ง คือเนรเทศพระเวสสันดรผูเปนธงชัยแหงรัฐ ออกไปเสียจากเชตุดรราชธานี หมายใจใหไปตกระกําลําบากทนทุกข ทรมานอยูในปาใหญเลยทีเดียว อุปาทานความยึดมั่นถือม่ันวา “เรา” “ของเรา” ตองเปนของ เราตองอยูกับเราเทานั้น ใครจะพรากออกจากเราเอาไปครอบครองไม ได ซึ่งเปนตนธารแหงความทุกขน้ี จึงตองคอยระมัดระวังกันใหมากๆ อยาเผลอปลอยใหมันกําเริบเขาครอบงําจิตได ถามันกําเริบเสิบสาน ครอบงําจิตแผลงฤทธิ์ไดเมื่อใด เมื่อน้ันก็จงรูเถิดวาทุกขโทษความ ผิดพลาดอยางใหญหลวงจะเกิดขึ้น เกิดการทํารายกันอยางแนนอน ทํารายคนอ่ืน และทํารายตนเองดวย ๒๒

พระมหาอุเทน ปญ ญาปริทตั ต พระเวสสนั ดรถกู ชาวพระนครสพี ที ยี่ ดึ มนั่ ถอื มน่ั ทาํ รา ยทาํ โทษ เนรเทศออกจากรัฐ โยนความผิดใหแกพระองคท่ีทรงบริจาคปจจย- นาเคนทรโดยถายเดียว พระเวสสันดรผูเปนเจาของปจจยนาเคนทร มงคลราชพาหนะคงทรงทราบถึงความยึดม่ันถือม่ันของคนดีวามัน รุนแรงสักเพียงใด จึงไมทรงทัดทานแข็งขืนเลย เขาบอกวาผิดก็ผิด ยอมรับวาผิดแตโดยดี ทั้งนี้ เพ่ือลดแรงความโกรธแคนลงนั่นเอง ชนผูฉลาดยอมมองเห็นวา คนกําลังโกรธแคนเดือดดาลคือคนที่พูด ไมรูเร่ือง น้ําเชี่ยวอยาเอาเรือไปขวาง อยาเพิ่งไปทัดทานคัดคานใดๆ ยอมๆ ไปกอน รอใหเพลิงไฟแหงความโกรธแคนเดือดดาลนั้นลดลง จึงคอยพูดคอยจากัน เม่ือพระเวสสันดรรูจักยอมเปน ยอมเปนยอมเย็นได เพลิงไฟ แหงความโกรธแคนของชาวพระนครสีพีลดลง จึงทรงขอบริจาคสัต ตสดกมหาทาน คือชาง ๗๐๐ เชือก มา ๗๐๐ ตัว รถ ๗๐๐ คัน สตรี ๗๐๐ นาง โค ๗๐๐ ตัว ทาส ๗๐๐ นาย ทาสี ๗๐๐ นาง ชาวพระนคร สพี กี ไ็ มม ปี ญ หายอมยนิ ดใี หท รงบรจิ าคทานไดส มพระมโนรถปรารถนา “สัตตสดกมหาทาน” ทานแหงประวัติศาสตรของพระโพธิสัตวที่ตอง บําเพ็ญนั้นก็สําเร็จไดอยางฉับพลันทันที ในวิกฤตก็เปนโอกาส ในโอกาสก็กลับเปนวิกฤต อยูที่ความ ฉลาดของคนวาจะพลิกวิกฤตใหเปนโอกาส หรือจะทําโอกาสอยูแทๆ ใหกลับเปนวิกฤต สรุปกัณฑหิมพานตท่ีเราชาวพุทธตั้งใจสดับตรับฟงควรไดรับ คติธรรมคือ อุปาทานความยึดมั่นถือมั่นวา “เรา” “ของเรา” ควร ๒๓

พระเวสสันดรเจา แหง ทาน ระมัดระวังอยาเผลอกระโจนลงไปที่ตนธารแหงความทุกขน้ี ประเด๋ียว มันจะพัดพาเราไหลไปหาที่สุดแหงความโทมนัสทุกขระทมคับแคนใจ คอยถามตนเองเนืองๆ ดวยวา “ขณะน้ีอารมณอะไรคางอยูกับจิต เราติดยึดอยูกับอารมณใด” และที่สําคัญควรฉลาดที่จะมองเห็นความ ยึดมั่นถือมั่นของคนอื่นที่กลายเปนความโกรธแคนเดือดดาล ไฟแม เพียงนิดหนอยก็ไมเคยใหความเย็นเลย นํ้านอยยอมแพไฟ แตไฟก็ไม เคยดับไดดวยไฟ ตองดับไดดวยนํ้าเทาน้ัน หากเขาไมยอม เราก็ยอม เสยี เถดิ ยอมเปน เยน็ ได จะเยน็ ลงไดจ รงิ ๆ เยน็ ทงั้ เราและเขานนั่ แล ดสู ิ ใชหรือไม พระเวสสันดรบรมโพธิสัตวทรงทําใหเห็นเปนตัวอยางแลว. ๒๔



¡Ñ³±ทÕè ò หิมพานต