✍️ สันสกฤตขั้นต้น 1

สันสกฤตขน้ั ต้น 1 ธาตุ ไทย ตัวอยา่ ง ความหมาย vaÁD! 1 ป. วาญฉฺ ฺ vaÁDit ปรารถนา, อยาก ivj! 6 อา. วชิ ฺ ivjte กลัว, สั่น, เขย่า ivd! 4 อา. วทิ ฺ iv*te ร,ู้ ทราบ ivd! 10 อา. วทิ ฺ ivdyte ร,ู้ ทราบ ivd! (ivNd!) 6 อ.ุ วทิ ฺ (วินทฺ ฺ) ivNdit, ivNdte ได้รับ, บรรลุ ivz! 6 ป. วิศฺ ivzit เข้าไป vIj! 10 อ.ุ วชี ฺ vIjyit, vIjyte พดั , โบก, วี Vyw! 1 อา. วฺยถฺ Vywte กลวั , ไมส่ งบ Vyx! (ivx)! 4 ป. วฺยธฺ (วิธ)ฺ ivXyit แทง, ยงิ Vyy! 10 อ.ุ ‫٭‬ วยฺ ยฺ Vyyyit, Vyyyte ใช,้ จ่าย ìj! 1 ป. วฺรชฺ ìjit ไป ì[! 10 อ.ุ วฺรณฺ ì[yit, ì[yte ทาร้าย vpe ! 1 อา. เวปฺ vpe te เขยา่ , ส่ัน ve (vy!) 1 อุ. เว-วยฺ vyit, vyte ถกั , ทอ (ผา้ ) vòe ! 1 อา. เวษฏฺ ฺ veòte ลอ้ ม z»! 1 อา. ศงฺกฺ z»te สงสัย zBd! 10 อ.ุ ศพฺทฺ zBdyit zBdyte กลา่ ว, ออกเสียง zm! (zam!) 4 ป. ศมฺ (ศามฺ) zaMyit สงบ, ระงบั ศสฺ zs< it สรรเสริญ zs< ! 1 ป. ศิกษฺ ฺ iz]te ศึกษา, เรียน ศีลฺ zIlyit, zIlyte หัด, ฝกึ iz]! 1 อา. ศุจฺ-โศจฺ zace it เศร้าโศก, เสียใจ ศุธฺ zXu yit บรสิ ทุ ธิ์, หมดจด zIl! 10 อ.ุ zcu ! (zaec!) 1 ป. zux! 4 ป. 194

สันสกฤตขั้นตน้ 1 ธาตุ ไทย ตัวอย่าง ความหมาย ศภุ ฺ-โศภฺ งาม, สอ่ งแสง zu-! (zae-!) 1 อา. ศษุ ฺ Zae-te แหง้ zu;! 4 ป. zu:yit ศรฺ ณฺ ivïa[yit, ให,้ ถวาย ï[! 23 10 อ.ุ ivïa[yte ศฺรมฺ-ศฺรามฺ ïaMyit ระงับ, สงบ ïm! (ïam!) 4 ป. ศฺรุ-ศฤ è&[aie t ฟงั , ไดย้ ิน ïu 24 (è&) 1 ป. ศลฺ าฆฺ ða\"te สรรเสรญิ , ยอ ða\"! 1 อา. ศลฺ ิษฺ ið:yit กอด ið;! 4 ป. ศฺลิษฺ ð;e yit, ð;e yte กอด, เกาะ, รวม ið;! 10 อ.ุ ศฺวสฺ ñisit หายใจ, อยู่ ñs! 2 ป. ษฺฐิว-ฺ ษฐฺ วี ฺ óIVyit บว้ น ióv! 25 (óIv)! 4 ป. สท-ฺ สีทฺ sIdit นงั่ , จม sd! (sId!) 6 ป. s-ajyit, s- สภาชฺ ajyte พอใจ s-aj! 10 อ.ุ sj& it สฤชฺ xavit สรา้ ง s&j! 6 ป. สฤ (ธาว)ฺ spRit วิง่ s& (xav!) 1 ป. สฤปฺ (สรปฺ ฺ) srit ไป, เล้อื ยไป sp& (spR!) 1 ป. สฤ (สรฺ) เคล่อื นยา้ ย, เคลื่อนท่ี s& 26 (sr!) 1 ป. 23 มกั ประกอบกับอุปสรรค iv 24 ïu เป็นธาตุหมวดท่ี 1 แต่การแจกวภิ กั ตเิ หมือนกับธาตุ หมวดท่ี 8 25 เป็นธาตุหมวดที่ 1 ดว้ ย เช่น óIvit 26 ธาตุ s& จะเปล่ียนรูปเปน็ xav! ในความหมายว่า “ว่งิ ” ดังนั้น xavit แปลว่า ว่ิง 195

สันสกฤตขน้ั ต้น 1 ธาตุ ไทย ตัวอย่าง ความหมาย สหฺ ทนทาน, ทรงไว้ sh! 1 อา. สหฺ shte อดทน, อดกลนั้ sh! 10 อ.ุ sahyit, sahyte สานฺตฺวฺ saNTvyit, ระงบั , ปลอบ saNTv! 10 อุ. saNTvyte สจิ ฺ (สญิ ฺจฺ) isÁcit, isÁcte รด isc! (isÁc!) 6 อ.ุ สทิ ฺ is*te มีทุกข,์ เปน็ ทุกข์ isd! 4 อา. สธิ ฺ isXyit สาเรจ็ isx! 4 ป. สิวฺ (สีว)ฺ sIVyit เยบ็ isv! (sIv)! 4 ป. สุขฺ suoyit, suoyte มคี วามสขุ sou ! 10 อ.ุ สู syU te คลอด sU 4 อา. สูทฺ sdU te ฆ่า, ทาลาย sdU ! 1 อา. สูทฺ sdU yit, sdU yte ฆา่ , ทาลาย sdU ! 10 อุ. สขฺ ลฺ Solit หกล้ม Sol! 1 ป. สฺถา (ตษิ ฺฐ)ฺ itóit ยืน, ตง้ั อยู่ Swa (itó!) 1 ป. สนฺ หิ ฺ iõýit รกั iõh! 4 ป. สปฺ นฺทฺ SpNdte ส่นั , ไหว, เตน้ SpNd! 1 อา. สปฺ ฤศฺ Sp&zit แตะ, สมั ผสั Sp&z! 6 ป. สฺปฤหฺ Sph& yit, Sph& yte อยาก, ปรารถนา Sp&h! 10 อ.ุ สฺปศฺ Spazyte รอ้ ย, รวบรวม Spz! 10 อา. สฺผฏุ ฺ S)qu it บาน S)uq! 6 ป. สผฺ ฏุ ฺ S)uqyit, S)uqyte บาน, แย้ม S)uq! 10 อุ. ส่วน srit แปลวา่ เคลอื่ นยา้ ย, เคลอื่ นที่ 196

สนั สกฤตขน้ั ต้น 1 ธาตุ ไทย ตวั อย่าง ความหมาย S)ru ! 6 ป. สฺผรุ ฺ S)urit เคล่ือนไหว Sm& (Smr!) 1 ป. สฺมฤ-สฺมรฺ Smrit ระลึกถงึ , จา SyNd! 1 อา. สยฺ นทฺ ฺ SyNdte ประพรม, ริน, กลั่น ös— ! 1 อา. สรฺ สฺ ös— te ตก, ร่วง, หล่น, จม Svj! 1 อา. สวฺ ชฺ Svjte เกดิ , สรา้ ง Svd! 1 อา. สวฺ ทฺ Svdte ชมิ , หวาน Svad! 10 อ.ุ สฺวาทฺ Svadyit, Svadyte ชิม iSvd! 4 ป. สวฺ ิทฺ iSv*it (เหงือ่ ) ไหล sex! 1 ป. เสธฺ sexit ไป h;! 4 ป. หษฺ h:yit ร่าเรงิ hs! 1 ป. หสฺ hsit หวั เราะ ih—s( 10 อ.ุ หึสฺ ih—syit, ih—syte ทารา้ ย, เบยี ดเบียน ù (hr!) 1 อุ. หรฺ hrit, hrte นาไป ÿp! 10 อ.ุ หลฺ ปฺ ÿapyit, ÿapyte พดู , กลา่ ว ÷ad( 1 อา. หลฺ าทฺ ÷adte ยินดี, รน่ื รมย์ þe (þy)! 1 อุ. เหฺว (หฺวย)ฺ þyit, þyte เรยี ก 197

ศัพทานกุ รมสันสกฤต-ไทย (คานาม) สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล Akal (ปุล.) akāla A ไม่มีกาล A]ma (สตร.ี ) akṣamā อิจฉา, ริษยา A]r (ปลุ ., นปงุ .) akṣra อกาล ความไมเ่ สื่อม Ai] (นปงุ .) akṣi อกษฺ มา นยั นต์ า Aiol (คุณ.) akhila อกฺษร ทั้งหมด, ท้ังปวง Agd (ปลุ .) agada อกษฺ ิ ยา Ai¶ (ปุล.) agni อขลิ ไฟ, เทพอัคนี A¢ (นปุง.) agra อคท ยอด, ปลาย Aj (ปลุ .) aja อคฺนิ แพะ A}an (นปุง.) ajñāna อครฺ ความไมร่ ู้ AqvI (สตร.ี ) aṭavī อช ดง, ปา่ A{f (นปุง.) aṇḍa อชฺญาน ไข่ At> (อัพย.) ataḥ อฏวี เพราะฉะน้นั , ดงั นั้น Aitiw (ปุล.) atithi อณฑฺ แขก, ผู้มาเยอื น AtIv (อพั ย.) atīva อตะ อยา่ งย่ิง, เกนิ , มาก AÇ (อัพย.) atra อติถิ ทน่ี ่ี ATyy (ปุล.) atyaya อตีว การทาลาย Awva (อพั ย.) athavā อตฺร หรอื , อีกอย่างหน่ึง A* (อัพย.) adya อตฺยย วันน้ี Axm[R (ปลุ .) adhamarṇa อถวา ลกู หนี้ อทยฺ อธมรฺณ 198

สันสกฤตข้ันต้น 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล AXyyn (นปงุ .) adhyayana อธยฺ ยน การเรยี น, ศกึ ษา AxmR (ปุล.) adharma อธรมฺ อธรรม, บาป Aixpit (ปลุ .) adhipati อธปิ ติ นาย, เจา้ นาย Axnu a (อพั ย.) adhunā อธุนา เดย๋ี วนี้ Axuv (ปลุ ., นปุง.) adhuva อธวุ ความไมแ่ น่นอน Anl (ปุล.) anala อนล ไฟ An}u a (สตร.ี ) anujñā อนุชญฺ า การอนญุ าต Anru ag (ปุล.) anurāga อนุราค ความรัก An&t (นปุง.) anṛta อนฤต คาโกหก, คาเท็จ ANx (คณุ .) andha อนฺธ มืด, บอด ANn (นปุง.) anna อนฺน ข้าว, อาหาร Apay (ปุล.) apāya อปาย อบาย Aip (อัพย.) api อปิ แม,้ แม้แต,่ บา้ ง Aiày (คุณ.) apriya อปรฺ ยิ ไมช่ อบ, ไมเ่ ปน็ ทร่ี ัก Ai-xan (นปุง.) abhidhāna อภธิ าน ชอื่ Ai-;ek (ปุล.) abhiṣeka อภเิ ษก การอภเิ ษก, พธิ สี วมมงกฎุ AmaTy (ปลุ .) amātya อมาตฺย อามาตย์ AMbr (นปงุ .) ambara อมพฺ ร ทอ้ งฟ้า AyaeXya (สตรี.) ayodhyā อโยธฺยา เมอื งอโยธยา Ar{y (นปุง.) araṇya อรณฺยก ปา่ Air (ปุล.) ari อริ ขา้ ศึก, ศัตรู AcRn (นปงุ .) arcana อรฺจน การบชู า AjRun (ปุล.) arjuna อรฺชนุ ชอื่ อรชุน 199

สันสกฤตขนั้ ต้น 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล Alk< ar (ปุล.) alaṃkāra อลการ เครือ่ งประดบั Alm! (อพั ย.) alam อลมฺ พอ, อยา่ เลย Ail (ปุล.) ali อลิ ผึ้ง ALp (คณุ .) alpa อลปฺ นอ้ ย, เล็ก Avkaz (ปลุ .) avakāśa อวกาศ อวกาศ, ห้อง Aïu (นปงุ .) aśru อศรฺ ุ น้าตา AZv (ปุล.) aśva อศฺว มา้ AsTy (นปงุ .) asatya อสตยฺ ความเทจ็ , ไม่จริง Ais (ปลุ .) asi อสิ ดาบ Asru (ปลุ .) asura อสุร อสูร, ปศี าจ AiSw (นปุง.) asthi อสฺถิ กระดูก Aih (ปุล.) ahi อหิ งู Aakaz (ปลุ .) ākāśa Aa อากาศ, ท้องฟ้า Aacar (ปุล.) ācāra ความประพฤติ AacayR (ปลุ .) ācārya อากาศ อาจารย์ Aa}a (สตร.ี ) ājñā อาจาร คาส่งั , อาชญา Aadr (ปลุ .) ādara อาจารฺย นบั ถอื , เคารพ Aadez (ปลุ .) ādeśa อาชฺญา คาส่ัง Aaè (นปุง.) āmra อาทร มะมว่ ง Aayas (ปลุ .) āyāsa อาเทศ ความพยายาม AarM- (ปุล.) ārambha อามรฺ การเรมิ่ ต้น อายาส อารมภฺ 200

สันสกฤตขนั้ ต้น 1 สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล อาราธนา Aaraxn (นปุง.) ārādhana อาราธน อารยนั , ผปู้ ระเสรฐิ AayR (ปลุ .) ārya อารยฺ อาภรณ,์ เครือ่ งนุ่งหม่ Aavr[ (นปุง.) āvaraṇa อาวรณ ความหวงั Aaza (สตรี.) āśā อาศา คาอวยพร AazIvadR (ปุล.) āśīrvāda อาศีรวฺ าท อาศรม Aaïm (ปลุ .) āśrama อาศรฺ ม อาสนะ, ที่นง่ั Aasn (นปงุ .) āsana อาสน อาหาร Aahar (ปลุ .) āhāra อาหาร ความต้องการ, ความอยาก #CDa (สตรี.) icchā # ดงั นี้, ดงั น้นั #it (อัพย.) iti ดว้ ยเหตุน้ี #Twm! (อัพย.) ittham อจิ ฺฉา พระจันทร์ #Ndu (ปลุ .) indu อติ ิ พระอนิ ทร์ #NÔ (ปลุ .) indra อติ ฺถมฺ นา้ มัน, เช้ือเพลงิ #Nxn (นปงุ .) indhana อินทฺ ุ เพยี งดัง, เหมือน #v (อัพย.) iva อินทฺ ฺร ลูกศร #;u (ปุล.) iṣu อินธฺ น ที่น่ี #h (อพั ย.) iha อวิ อษิ ุ พระเจา้ , พระอีศวร $Zvr (ปุล.) īśvara อิห ความจัญไร, วบิ ตั ิ $it (สตร.ี ) Īti $ อีศวฺ ร อตี ิ 201

สันสกฤตข้ันตน้ 1 สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล %qj (ปลุ .) uṭaja % กระทอ่ ม %Tsah (ปลุ .) utsāha อฏุ ช ต้ังมั่น, พยายาม %dk (นปงุ .) udaka อตุ ฺสาห น้า %dix (ปลุ .) udadhi อทุ ก ทะเล %*m (ปุล.) udyama อทุ ธิ ความพยายาม, อุตสาหะ %*an (นปุง.) udyāna อุทฺยม สวน, อุทยาน %dar (คณุ .) udāra อุทฺยาน ใจกว้าง %pkar (ปลุ .) upakāra อุทาร อปุ การะ, ช่วยเหลอื %pdze (ปุล.) upadeśa อุปการ คาแนะนา, ส่งั สอน %pay (นปงุ .) upāya อุปเทศ อุบาย อุปาย \\Gvde (ปุล.) ṛgveda คัมภีรฤ์ คเวท \\ju (คุณ.) ṛju \\ ตรง, ซ่อื ตรง \\tu (ปุล.) ṛtu ฤดู \\i; (ปลุ .) ṛṣi ฤคเฺ วท ฤาษี ฤชุ @k (สงั .) eka ฤตุ หนง่ึ @v (อพั ย.) eva ฤษิ นั่นเทียว @vm! (อัพย.) evam ดงั นน้ั , ฉนั น้ัน @ เอก เอว เอวมฺ 202

สนั สกฤตข้นั ตน้ 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล Aaedn (ปลุ .) odana Aae ข้าวสุก AaE;x (ปุล.) auṣadha โอทน ยา, โอสถ kq (ปุล.) kaṭa AaE เสอื่ k{kq (ปงุ ., นปุง.) kaṇkaṭa หนาม k{Q (ปลุ .) kaṇṭha เอาษธ คอ kwm! (อัพย.) katham อยา่ งไร kwa (สตร.ี ) kathā k เรอ่ื งราว kda (ปลุ .) kadā เมอ่ื ไร kNya (สตร.ี ) kanyā กฏ สาวนอ้ ย, ลกู สาว kip (ปุล.) kapi กณกฺ ฏ ลิง kpale (ปลุ .) kapola กณฐฺ แก้ม kml (นปุง.) kamala กถมฺ ดอกบัว kr (ปุล.) kara กถา มอื ké[a (สตร.ี ) karuṇā กทา ความกรณุ า klh (ปุล.) kalaha กนฺยา การทะเลาะ, วิวาท kla (สตร.ี ) kalā กปิ ศลิ ปะ kil (ปุล.) kali กโปล ตอ่ สู,้ แขง่ ขัน kLya[ (นปงุ .) kalyāṇa กมล ด,ี งาม กร กรณุ า กลห กลา กลิ กลฺยาณ 203

สันสกฤตขน้ั ต้น 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล kiv (ปลุ .) kavi กวิ กวี, ผู้รู้ kaÂn (นปงุ .) kāñcana กาญจฺ น ทอง kaNta (สตร.ี ) kāntā กานฺตา หญิงสาว kam (ปลุ .) kāma กาม ความอยาก, กาม kar[ (นปงุ .) kāraṇa การณ เหตุ karag&h (นปุง.) kārāgṛha การาคฤห คกุ , เรือนจา kaé{y (นปุง.) kāruṇya การณุ ฺย เมตตา, การณุ ย์ kay (ปลุ .) kāya กาย กาย, รา่ งกาย kayR (นปงุ .) kārya การยฺ การงาน kal (ปุล.) kāla กาล กาล, เวลา kaó (นปงุ .) kāṣṭha กาษฺฐ ไม้ kasar (ปุล.) kāsāra กาสาร ทะเลสาบ ik<kr (ปุล.) kiṃkara กกึ ร คนใช้ ik<tu (อพั ย.) kimtu กึตุ แต่ว่า ikir (ปุล.) kiri กิริ หมูป่า kIitR (สตร.ี ) kīrti กีรตฺ ิ เกียรติ kIz (คุณ.) kīśa กศี ผอม kKu kru (ปุล.) kukkura กุกกฺ ุร สนุ ขั kuÇ (อพั ย.) kutra กุตฺร ทไี่ หน kumarI (สตร.ี ) kumārī กุมารี เดก็ หญิง kMu -kar (ปุล.) kumbhakāra กมุ ฺภการ ชา่ งปั้นหม้อ kzu l (คณุ .) kuśala กุศล ฉลาด, ดี ksu um (นปงุ .) kusuma กสุ มุ ดอกไม้ 204

สันสกฤต โรมนั ไทย สันสกฤตขนั้ ต้น 1 kUp (ปลุ .) kūpa กูป คำแปล kUmR (ปุล.) kūrma กรู ฺม บอ่ k«pa (สตร.ี ) kṛpā กฤปา เตา่ k«:[ (คณุ .) kṛṣṇa กฤษณฺ ความกรณุ า, สงสาร kve lm! (อพั ย.) kevalam เกวลมฺ ดา kape (ปลุ .) kopa โกป เดียว, เทา่ นั้น kaze (ปุล.) kośa โกศ ความโกรธ kaEmdu I (สตร.ี ) kaumudī เกามทุ ี ขมุ ทรพั ย์ ³Ifa (สตร.ี ) krīḍā กฺรีฑา แสงจันทร์ ³axe (ปุล.) krodha โกรฺ ธ กรฑี า, การเล่น Klze (ปุล.) kleśa เกฺลศ โกรธ ]ma (สตรี.) kṣamā กษฺ มา เจ็บปวด, เสียใจ, ทุกข์ ]Çe (นปงุ .) kṣetra เกฺษตฺร การให้อภัย นา, ทุ่ง og (ปุล.) khaga o o¼ (ปุล.) khaṅga นก oinÇ (นปุง.) khanitra ขค ดาบ ol (ปลุ .) khala ขงคฺ จอบ ขนติ รฺ คนรา้ ย, อันธพาล g¼a (สตร.ี ) gaṅgā ขล gj (ปลุ .) gaja แม่นา้ คงคา git (สตร.ี ) gati g ช้าง การไป คงฺคา คช คติ 205

สันสกฤตขน้ั ตน้ 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล gNxvR (ปุล.) gandharva คนฺธรวฺ คนธรรพ์ gmn (นปุง.) gamana คมน การไป gtRa (สตร.ี ) gartā ครฺตา หลมุ gaÇ (นปุง.) gātra คาตรฺ ขา, ก่ิงก้าน gan (นปุง.) gāna คาน การร้อง gayk (ปุล.) gāyaka คายก นกั รอ้ ง igir (ปุล.) giri คิริ ภเู ขา gIt (นปุง.) gīta คีต เพลง g[u (นปงุ .) guṇa คุณ คณุ , ความดี gué (ปลุ .) guru คุรุ คร,ู อปุ ัชฌาย์ g&h (ปลุ .) gṛha คฤห บา้ น, เรือน gh& pit (ปุล.) gṛhapati คฤหปติ เจ้าบา้ น gie hnI (สตร.ี ) gehinī เคหินี ภรรยา gaeÇ (นปงุ .) gotra โคตฺร โคตร, เช้ือชาต,ิ เผา่ พันธ์ุ gape (ปลุ .) gopa โคป คนเลย้ี งสตั ว์ gaepal (ปุล.) gopāla โคปาล คนเลย้ี งวัว, คนเลี้ยงสตั ว์ ¢Nw (ปลุ .) grantha ครฺ นฺถ งาน, ธรุ ะ, หนังสอื ¢h[ (นปุง.) grahaṇa ครฺ หณ การจับกุม, กกั ขัง ¢am (ปลุ .) grāma คฺราม หม่บู า้ น ¢I:m (ปุล.) grīṣma คฺรษี มฺ ฤดรู ้อน, หนา้ รอ้ น \"q (ปุล.) ghaṭa \" หมอ้ , ต่มุ , โอง่ ฆฏ 206

สนั สกฤตขัน้ ตน้ 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล ระฆัง, กระดิ่ง \"i{fka (สตรี.) ghaṇḍikā ฆณฺฑิกา เนยใส \"&t (นปุง.) ghṛta ฆฤต ด้วย, และ c (อัพย.) ca c นกจโกระ ckare (ปุล.) cakora ล้อ, จกั ร c³ (นปงุ .) cakra จ ดวงจนั ทร์ cNÔ (ปลุ .) candra จโกร คันธนู cap (ปุล.) cāpa จกฺร สวย, งาม caé (คุณ.) cāru จนฺทรฺ จติ , ใจ icÄ (นปงุ .) citta จาป ความกังวล, กระวนกระวาย icNta (สตร.ี ) cintā จารุ ยาวนาน, ยงั่ ยนื icr (คุณ.) cira จติ ฺต โจร caer (ปลุ .) cora จินตฺ า จิร นักเรยี น, ลกู ศิษย์ DaÇ (ปลุ .) chātra โจร ร่ม, เงา Daya (สตรี.) chāyā D พระเจา้ , ผูส้ รา้ งโลก jgTkt&R (ปุล.) jagatkartṛ ชน, ประชาชน jn (ปลุ .) jana ฉาตรฺ พ่อ, บดิ า jnk (ปุล.) janaka ฉายา แม่, มารดา jnnI (สตร.ี ) jananī j ชคตกฺ รตฺ ฤ ชน ชนก ชนนี 207

สนั สกฤตขน้ั ต้น 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล jMbUk (ปุล.) jambūka ชมฺพูก สุนัขจ้ิงจอก jra (สตร.ี ) jarā ชรา ชรา, ความแก่ jl (นปงุ .) jala ชล นา้ jlix (ปุล.) jaladhi ชลธิ ทะเล jv (ปลุ .) java ชว ความเร็ว jait (สตร.ี ) jāti ชาติ เกิด, ชาติกาเนดิ jamat& (ปุล.) jāmātṛ ชามาตฤ ลูกเขย jal (ปุล.) jāla ชาล ตาข่าย ijþa (สตร.ี ) jihvā ชหิ วฺ า ล้นิ jIv (ปลุ .) jīvana ชีว สง่ิ ชีวติ , สตั ว์ jIivt (นปุง.) jīvita ชีวิต ชวี ิต jte & (คุณ.) jetṛ เชตฤ ผ้ชู นะ }an (นปงุ .) jñāna ชญฺ าน ความรู้ JyaTe Sna (สตรี.) jyotsnā ชโฺ ยตฺสนฺ า แสงจนั ทร์ t{flu (นปุง.) taṇḍula t ข้าวสาร tt> (อัพย.) tataḥ ดว้ ยเหตนุ ั้น, ดังนนั้ tÇ (อัพย.) tatra ตณฑฺ ลุ ทน่ี นั่ tda (อัพย.) tadā ตตะ เมือ่ นน้ั tny (ปุล.) tanaya ตตฺร ลกู ชาย tnu (คณุ .) tanu ตทา เลก็ , น้อย timöa (สตรี.) tamisrā ตนย กลางคืน ตนุ ตมสิ รฺ า 208

สันสกฤตขั้นตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล té (ปุล.) taru ตรุ ตน้ ไม้ tl (นปุง.) tala ตล พื้น, พน้ื ดิน tara (สตรี.) tārā ตารา ดวงดาว talu (นปุง.) tālu ตาลุ เพดาน itl (ปลุ .) tila ตลิ งา tIr (นปุง.) tīra ตรี ฝ่ัง, ท่า tuLy (คุณ.) tulya ตลุ ฺย เสมอภาค, เทา่ เทียม tUl (ปุล.) tūla ตูล ฝา้ ย, สาลี t[& (นปงุ .) tṛṇa ตฤณ หญา้ t:& [a (สตรี.) tṭṣṇā ตฤษฺณา อยาก, กระหาย, โลภ d] (คณุ .) dakṣa d ขยนั , หมน่ั เพียร d{f (ปุล.) daṇḍa ไมเ้ ทา้ , การลงโทษ dirÔ (คณุ .) daridra ทกษฺ ยากจน, ขัดสน dzRn (นปุง.) darśana ทณฺฑ ทรรศนะ, การมองเหน็ dznR Iy (คณุ .) darśanīya ทริทฺร นา่ รัก, น่าชม dix (นปุง.) dadhi ทรศฺ น นมส้ม dNt (ปุล.) danta ทรฺศนยี ฟัน, เข้ียว dya (สตรี.) dayā ทธิ ความสงสาร dat& (ปุล., นปุง.) dātṛ ทนฺต ผู้ให้ daé[ (คณุ .) dāruṇa ทยา ทารุณ, โหดรา้ ย das (ปุล.) dāsa ทาตฤ ทาส, คนรับใช้ ทารุณ ทาส 209

สนั สกฤตขนั้ ต้น 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล dasI (สตรี.) dāsī ทาสี ทาส,ี คนรบั ใช้ผู้หญิง idn (ปลุ .) dina ทิน วนั idva (อัพย.) divā ทิวา กลางวนั idza (สตรี.) diśā ทิศา ทิศ dIn (คณุ .) dīna ทีน ยากจน dIp (ปุล.) dīpa ทปี ตะเกียง, ประทีป dI\"R (คณุ .) dīrgha ทรี ฆฺ ยาว du>o (นปุง.) duḥkha ทะุ ข ความทกุ ข์ dru acar (ปลุ .) durācāra ทุราจาร การประพฤติชั่ว dgu R (นปุง.) durga ทรุ ฺค ความยาก, ลาบาก dgu aR (สตรี.) durgā ทุรคฺ า เจา้ แม่ทรุ คา dju Rn (ปุล.) durjana ทรุ ฺชน ทรชน dUt (ปลุ .) dūta ทูต ทูต drU (คณุ .) dūra ทูร ไกล dev (ปุล.) deva เทว เทวดา devta (สตร.ี ) devatā เทวตา เทวดา devI (สตรี.) devī เทวี พระเทวี, นางฟา้ dez (ปุล.) deśa เทศ ประเทศ deh (ปลุ .) deha เทห รา่ งกาย dEv (นปุง.) daiva ไทว โชค, ลาภ, สมบัติ ÔVy (นปงุ .) dravya ทรฺ วฺย ทรัพย์ Ôtu m! (ก.ิ วิ.) drutam ทฺรุตมฺ เร็ว, ไว iÔju (ปุล.) dvija ทฺวชิ พราหมณ์ 210

สันสกฤต โรมัน ไทย สนั สกฤตข้นั ตน้ 1 ÖIp (ปลุ ., นปุง.) dvīpa ทฺวปี คำแปล เกาะ, ทวีป xn (นปุง.) dhana x ทรพั ย์ xnpit (ปุล.) dhanapati ธน เทพแหง่ ทรพั ย,์ ความร่ารวย xink (ปุล.) dhanika ธนปติ ผมู้ ที รัพย,์ เศรษฐี xmR (ปุล.) dharma ธรรม ximkR (คุณ.) dharmika ธนกิ ผู้มธี รรม xra (สตรี.) dharā ธรฺม แผ่นดนิ xat& (ปุล.) dhātṛ ธรฺมกิ ผสู้ ร้าง, พระเจา้ xaNy (นปงุ .) dhānya ธรา ข้าวโพด, ธญั ญพชื xIr (คณุ .) dhīra ธาตฤ ผู้มปี ญั ญา xuv (คุณ.) dhuva ธานยฺ แน่นอน xUtR (ปุล.) dhūrta ธีร คนเจา้ เล่ห์ xUil (สตรี.) dhūli ธวุ ผง, ธุลี xenu (สตรี.) dhenu ธูรฺต แม่โค Xyan (นปุง.) dhyāna ธลู ิ ฌาน Xvin (ปุล.) dhvani เธนุ เสียง ธยฺ าน n (อพั ย.) na ธฺวนิ ไม่ no (นปุง.) nakha เล็บ ngr (นปุง.) nagara n เมือง น นข นคร 211

สันสกฤตข้ันตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล ngrI (สตรี.) nagarī นครี ชาวเมอื ง nqI (สตร.ี ) naṭī นฏี นกั แสดง, นักฟ้อน ndI (สตรี.) nadī นที แม่น้า niNdnI (สตร.ี ) nandinī นนทฺ ินี เด็กหญิง nPt& (ปลุ .) naptṛ นปฺตฤ หลานชาย nyn (นปุง.) nayana นยน ดวงตา nr (ปลุ .) nara นร คน, มนุษย์ nv (คุณ.) nava นว ใหม่ nag (ปุล.) nāga นาค ช้าง naqk (นปงุ .) nāṭaka นาฏก ละคร, การแสดง nam (อัพย.) nāma นาม ชอื่ nayk (ปุง.) nāyaka นายก ผ้นู า narI (สตร.ี ) nārī นารี หญงิ สาว naivk (ปลุ .) nāvika นาวิก ชาวทะเล, ทหารเรือ naz (ปลุ .) nāśa นาศ การทาลาย, ความวบิ ัติ inTym! (ก.ิ วิ.) nityam นิตยฺ มฺ เป็นนติ ย,์ เนอื งนิตย์ inix (ปลุ .) nidhi นธิ ิ ขมุ ทรพั ย์ inNda (สตรี.) nindā นินทฺ า การนินทา inpu[ (คณุ .) nipuṇa นปิ ุณ เช่ียวชาญ inritzy (คณุ .) niratiśaya นริ ติศย สมบูรณ์, ไม่มีท่เี ปรยี บ inza (สตรี.) niśā นศิ า กลางคนื inizt (คณุ .) niśita นิศติ คม in:k (ปลุ .) niṣka นิษฺก เหรียญทอง 212

สันสกฤตขั้นตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล in:)l (คุณ.) niṣphala นษิ ผฺ ล ไรผ้ ล, หมนั , เสียเปลา่ nIc (คณุ .) nīca นจี ตา่ nIit (สตร.ี ) nīti นตี ิ การเมอื ง np& (ปุล.) nṛpa นฤป พระเจ้าแผ่นดนิ , พระราชา np& it (ปุล.) nṛpati นฤปติ พระเจา้ แผ่นดิน, พระราชา nT& y (ปุล.) nṛtya นฤตยฺ การฟ้อน, การรา np& Tv (ปลุ .) nṛpatva นฤปตวฺ เจา้ นาย, ราชวงศ์ nz& <s (คุณ.) nṛśaṃsa นฤศส บาป, ชัว่ , เลว nÇe (นปุง.) netra เนฺตรฺ ดวงตา p» (ปลุ .) paṅka p เปลอื กตม, โคลน pÃr (ปุล.) pañjara กรง pi{ft (ปลุ .) paṇḍita ปงกฺ บัณฑิต, ผูร้ ู้ p{y (ปลุ .) pañya ปญฺชร ราคา ptn (นปงุ .) patana ปณฺฑติ การตก, หล่น pÇ (นปงุ .) patra ปณฺย ใบไม้ pTnI (สตร.ี ) patnī ปตน ภรรยา pd (นปุง.) pada ปตรฺ การเดนิ , การก้าว pÒ (นปุง.) padma ปตฺนี ดอกบัว przu (ปลุ .) paraśu ปท ขวาน pé; (คณุ .) paruṣa ปทมฺ หยาบ, แข็งกระดา้ ง p[R (นปงุ .) parṇa ปรศุ ใบไม้ ปรุษ ปรฺณ 213

สนั สกฤตขั้นตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล pvtR (ปุล.) parvata ปรฺวต ภเู ขา pšv (ปุล., นปงุ .) pallava ปลฺลว บอ่ นา้ pvn (ปลุ .) pavana ปวน ลม pzu (ปลุ .) paśu ปศุ สัตว์, สตั วเ์ ลยี้ ง pas< u (ปลุ .) pāṃsu ปาสุ ฝ่นุ paQ (ปลุ .) pāṭha ปาฐ บทเรยี น paQzala (สตร.ี ) pāṭhaśālā ปาฐศาลา โรงเรียน pai[ (ปลุ .) pāṇi ปาณิ ฝ่ามอื pat (ปุล.) pāta ปาต การตก pad (ปลุ .) pāda ปาท เท้า padp (ปุล.) pādapa ปาทป ต้นไม้ paNw (ปลุ .) pāntha ปานฺถ นักเดนิ ทาง, นกั ท่องเท่ยี ว pap (คุณ.) pāpa ปาป บาป, ชว่ั , เลว par (ปลุ .) pāra ปาร ฝง่ั paiwRv (ปุล.) pārthiva ปารฺถวิ พระราชา palk (คุณ.) pālaka ปาลก ผู้รักษา, ผคู้ มุ้ ครอง ip{f (ปลุ .) piṇḍa ปิณฺฑ ก้อนข้าว pIfa (สตรี.) pīḍā ปฑี า ความเจ็บปวด, บีบค้นั pIn (คุณ.) pīna ปนี อ้วน pu{y (นปงุ .) puṇya ปุณฺย บญุ , ความดี puÇ (ปลุ .) putra ปุตรฺ บุตร, ลกู ชาย pnu r! (อพั ย.) punar ปุนรฺ อกี pur> (อพั ย.) puraḥ ปรุ ะ หน้า, กอ่ น 214

สนั สกฤตข้นั ตน้ 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล pura[ (นปุง.) purāṇa ปรุ าณ ปรุ าณะ pru I (สตร.ี ) purī ปรุ ี เมอื ง pué; (ปลุ .) puruṣa ปุรษุ บรุ ษุ , ผ้ชู าย puStk (นปงุ .) pustaka ปุสตฺ ก หนังสือ p:u p (นปุง.) puṣpa ปุษปฺ ดอกไม้ pjU a (สตรี.) pūjā ปชู า การบชู า pW& vI (สตรี.) pṛthvī ปฤถวฺ ี แผน่ ดนิ àkaz (ปุล.) prakāśa ปรฺ กาศ แสงสว่าง àja (สตรี.) prajā ปฺรชา ประชาชน à} (ปุล.) prajña ปฺรชญฺ นกั ปราชญ์ à-a (สตร.ี ) prabhā ปรฺ ภา แสงสวา่ ง àsad (ปลุ .) prasāda ปฺรสาท เลอ่ื มใส, ศรัทธา àacI (สตร.ี ) prācī ปฺราจี ทศิ ตะวันออก àa} (ปุล.) prājña ปรฺ าชฺญ นักปราชญ์ àa[ (ปุล.) prāṇa ปรฺ าณ ชีวิต, ปราณ àawRna (สตร.ี ) prārthanā ปฺรารฺถนา ความปรารถนา àasad (ปุล.) prāsāda ปรฺ าสาท ปราสาท iày (คณุ .) priya ปฺรยิ ท่รี กั , น่ารกั àIit (สตรี.) prīti ปฺรตี ิ ปีติ, พอใจ, ชอบใจ )l (นปุง.) phala ) ผลไม้ ผล 215

สันสกฤตขัน้ ต้น 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล bNxu (ปลุ .) bandhu b พวกพ้อง bl (ปลุ .) bala กาลงั , พล bhu (คุณ.) bahu พนฺธุ มาก ba[ (ปุล.) bāṇa พล ลกู ศร bal (ปลุ .) bāla พหุ เด็กชาย balk (ปลุ .) bālaka พาณ เดก็ ชาย bahu (ปุล.) bāhu พาล แขน ibfal (ปุล.) biḍāla พาลก แมว ibNdu (ปุล.) bindu พาหุ หยดนา้ ibMb (นปงุ .) bimba พิฑาล จาน bIj (นปงุ .) bīja พนิ ฺทุ พชื biu Ï (สตรี.) buddhi พิมพฺ ปัญญา, รูแ้ จง้ bux (ปลุ .) budha พชี ผ้มู ปี ญั ญา, ผรู้ ู้แจ้ง äaü[ (ปลุ .) brāhmaṇa พุทฺธิ พราหมณ์ พธุ -i- (สตร.ี ) bhakti พรฺ าหฺมณ ความภักดี -ignI (สตร.ี ) bhaginī นอ้ งสาว -¼ (ปลุ .) bhaṅga - การทาลาย -Ô (นปุง.) bhadra ความดี, ประโยชน์ -y (นปุง.) bhaya ภกฺติ ภัย, ความกลวั -r (นปงุ .) bhara ภคินี นา้ หนกั ภงคฺ ภทฺร ภย ภร 216

สนั สกฤตขนั้ ต้น 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล -t&R (ปุล.) bhartṛ ภรฺตฤ สามี -ar (ปลุ .) bhāra ภาร ภาระ -ayaR (สตร.ี ) bhāryā ภารฺยา ภรรยา -a;a (สตรี.) bhāṣā ภาษา ภาษา i-]a (สตรี.) bhikṣā ภกิ ษฺ า ทาน, ของบรจิ าค i-]ku (ปลุ .) bhikṣuka ภิกษฺ กุ ผขู้ อ, ภิกษฺ ุ -Iit (สตรี.) bhīti ภีติ กลัว, อนั ตราย -Ut (นปงุ .) bhūta ภูต สงิ่ มชี ีวติ , สัตว์ -tU awR (ปลุ .) bhūtārtha ภตู ารถฺ ความจริง -Uit (สตรี.) bhūti ภตู ิ ความเจรญิ , รุง่ เรอื ง -pU (ปุล.) bhūpa ภปู พระราชา -Upit (ปลุ .) bhūpati ภูปติ พระราชา -Uim (สตร.ี ) bhūmi ภมู ิ แผ่นดนิ -iU r (คณุ .) bhūri ภูริ มาก -U;[ (นปงุ .) bhūṣaṇa ภษู ณ เครือ่ งประดบั -&Ty (ปลุ .) bhṛtya ภฤตฺย คนรบั ใช้ -age (ปลุ .) bhoga โภค โภคะ, สมบัติ -aejn (นปงุ .) bhojana โภชน อาหาร æmr (ปุล.) bhramara ภฺรมร แมลงภู่ mi]ka (สตรี.) makṣikā m แมลงวัน mi[(ปลุ .) maṇi แก้วมณี มกษฺ ิกา มณิ 217

สันสกฤตขน้ั ต้น 1 สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล mi[kar (ปุล.) maṇikāra มณกิ าร ชา่ งแกว้ มณี m{fp (ปลุ .) maṇḍapa มณฺฑป ซุ้ม mit (สตรี.) mati มติ ความรู้ mTSy (ปลุ .) matsya มตฺสยฺ ปลา md (ปลุ .) mada มท ความหย่งิ , ยโส, อวดดี mdn (ปลุ .) madana มทน กามเทพ midra (สตรี.) madirā มทิรา นา้ เมา, สรุ า mxu (นปงุ .) madhu มธุ น้าผง้ึ mxukr (ปุล.) madhukara มธกุ ร ผึ้ง mNÇ (นปงุ .) mantra มนฺตฺร มนต์, บทสวด mNd (คุณ.) manda มนทฺ ชา้ myrU (ปลุ .) mayūra มยูร นกยงู mr[ (นปุง.) maraṇa มรณ ความตาย, มรณะ mharaj (ปุล.) mahārāja มหาราช มหาราช mihla (สตรี.) mahilā มหิลา ผหู้ ญิง mih; (ปลุ .) mahiṣa มหิษ ควาย mhI (สตรี.) mahī มหี แผน่ ดนิ mhaTe sv (ปงุ .) mahotsava มโหตสฺ ว เทศกาล ma (อัพย.) mā มา อยา่ ma<s (นปงุ .) māṅsa มาส เนอ้ื maxyu R (นปงุ .) mādhurya มาธรุ ยฺ ความหวาน ma[v (ปลุ .) māṇava มาณว มาณพ, ชายหนมุ่ magR (ปุล.) mārga มารฺค หนทาง, ถนน 218

สันสกฤตขัน้ ต้น 1 สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล mala (สตรี.) mālā มาลา พวงมาลยั , พวงดอกไม้ mas (ปุล.) māsa มาส เดือน imÇ (นปุง.) mitra มิตฺร มิตร, เพอ่ื น imÇta (สตร.ี ) mitratā มิตฺรตา ความเป็นเพือ่ น mu-a (สตรี.) muktā มกุ ตฺ า ไข่มุก, มุกดา mui- (สตร.ี ) mukti มุกฺติ ความหลดุ พ้น muo (นปุง.) mukha มุข ปาก muOy (คุณ.) mukhya มขุ ยฺ สาคญั , หัวหนา้ miu n (ปลุ .) muni มนุ ิ ผู้รู้, มนุ ี mkU (คณุ .) mūka มกู เงียบ, ใบ้ moU R (ปุล.) mūrkha มูรฺข คนโง่ mlU (นปงุ .) mūla มูล ราก, เหง้า, เทา้ m&g (ปลุ .) mṛga มฤค กวาง, เนือ้ m&Tyu (นปุง.) mṛtyu มฤตยฺ ุ ความตาย m&du (คณุ .) adj, m, n มฤทุ ออ่ น, ละเอยี ด mex (ปุล.) megha เมฆ เมฆ mxe jal (นปุง.) meghajāla เมฆชาล กลมุ่ เมฆ meidnI (สตรี.) medinī เมทินี แผ่นดนิ mle (ปุล.) mela เมล การรวม, การคบ ma]e (ปุล.) mokṣa โมกษฺ ความหลดุ พ้น maedk (นปงุ .) modaka โมทก ของหวาน, ขนม 219

สันสกฤตขั้นตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล y] (ปุล.) yakṣa y ยกั ษ์ yjman (ปุล.) yajamāna ผบู้ ูชายัญ, ผบู้ วงสรวง yÇ (อพั ย.) yatra ยกฺษ ที่ใด yit (ปุล.) yati ยชมาน ฤาษี, นักบวช yTn (ปลุ .) yatna ยตรฺ ความพยายาม, ความมานะ yÇ (อพั ย.) yatra ยติ ทใ่ี ด ywa (อัพย.) yathā ยตนฺ ฉนั ใด yid (อัพย.) yadi ยตรฺ ถ้า yNÇ (นปุง.) yantra ยถา เครอื่ งยนต์ yi:q (สตรี.) yaṣṭi ยทิ ไม้เท้า yack (ปุล.) yācaka ยนตฺ รฺ ขอทาน, ยากจก yaiÇk (ปุล.) yātrika ยษฺฏิ ผแู้ สวงบุญ yavt! (อัพย.) yāvat ยาจก ตราบใด yÏu (นปงุ .) yuddha ยาตฺรกิ การต่อสู้, การรบ ywU (นปุง.) yūtha ยาวตฺ ฝงู , กลุม่ yaejn (นปุง.) yajana ยุทฺธ โยชน์ (16 ก.ม.) yaex (ปลุ .) yodha ยถู ทหาร, นกั รบ โยชน r]a (สตร.ี ) rakṣā โยธ การรกั ษา, การปอ้ งกนั r- (คณุ .) rakta สีแดง rcnI (สตร.ี ) racanī r กลางคนื รกษฺ า รกตฺ รจนี 220

สันสกฤตข้นั ต้น 1 สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล rJju (สตร.ี ) rajju รชฺชุ เชอื ก rit (สตร.ี ) rati รติ ความยินดี rw (นปุง.) ratha รถ รถ rWy (ปลุ .) rathya รถยฺ ม้า rWya (สตรี.) rathyā รถฺยา ถนน rm[ (ปลุ .) ramaṇa รมณ สามี riv (ปุล.) ravi รวิ พระอาทติ ย์ rs (ปุล.) rasa รส รส rajpÇu (ปลุ .) rājaputra ราชปตุ ฺร ราชบตุ ร rajpéu ; (ปลุ .) rājapuruṣa ราชปรุ ุษ ราชบุรุษ, มหาดเล็ก ra}I (สตรี.) rājñī ราชญฺ ี พระราชนิ ี raJy (นปงุ .) rājña ราชฺย ราชสมบตั ิ riZm (ปุล.) raṣmi รศฺมิ รศั ม,ี แสง raiÇ (สตร.ี ) rātri ราตฺริ กลางคนื ram (ปลุ .) rāma ราม พระราม rav[ (ปุล.) rāvaṇa ราวณ ราวณะ (ทศกณั ฑ์) raiz (ปุล.) rāśi ราศิ กอง raedn (นปุง.) rodana โรทน การร้องไห้ lúm[ (ปลุ .) lakṣmaṇa l พระลกั ษณ์ lúmI (สตรี.) lakṣmī พระนางลกั ษมี l¶vela (สตร.ี ) lagnavelā ลกษฺ ฺมณ ความโชคดี ลกษฺ มฺ ี ลคนฺ เวลา 221

สนั สกฤตขั้นตน้ 1 สนั สกฤต โรมนั ไทย คำแปล l\"u (คณุ .) laghu ลฆุ ส้นั l¾a (สตรี.) lajjā ลชชฺ า ความละอาย lta (สตรี.) latā ลตา เถาวัลย์ ltagh& (นปงุ .) latāgṛha ลตาคฤห ซมุ้ เถาวลั ย์ llna (สตรี.) lalanā ลลนา หญงิ สาว lv[ (สตรี.) lavaṇa ลวณ เกลอื , เค็ม la¼lU (นปงุ .) lāṅgūla ลางคฺ ูล หาง la- (ปุล.) lābha ลาภ ลาภ, ส่งิ ทไี่ ด้มา il¼ (นปุง.) liṅga ลิงคฺ เพศ laek (ปลุ .) loka โลก โลก la-e (ปลุ .) lobha โลภ ความโลภ vz< (ปุล.) vaṃśa v วงศ์, ตระกลู , เช้ือสาย v-« (ปุล.) vṛkta ผ้กู ลา่ ว vcn (นปงุ .) vacana วศ คาพดู vcnIy (คุณ.) vacanīya วกตฺ ฤ สิง่ ที่ควรพดู vÂk (ปุล.) vañcaka วจน คนโกหก, หลอกลวง vTs (ปุล.) vatsa วจนยี เด็ก vx (ปุล.) vadha วญฺจก นายพราน, การฆ่า vxU (สตร.ี ) vadhū วตฺส หญิงสาว vn (นปงุ .) vana วธ ปา่ vr (คณุ .) vara วธู ประเสรฐิ , ดี วน วร 222

สันสกฤตข้นั ต้น 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล vrah (ปุล.) varāha วราห หมู v[R (ปลุ .) varaṇa วรณฺ วรรณะ, สผี ิว v;R (นปุง.) varṣa วรฺษ ฝน vLl- (ปุล.) vallabha วลฺลภ สาม,ี คนรกั vza (สตรี.) vaśā วศา ภรรยา vsNt (ปุล.) vasanta วสนฺต ฤดูใบไมผ้ ลิ vsu (นปงุ .) vasu วสุ ทรัพย์ vsxu a (สตร.ี ) vasudhā วสธุ า แผ่นดิน vStu (นปุง.) vastu วสตฺ ุ วัสดุ, สง่ิ ของ vSÇ (นปงุ .) vastra วสตฺ ฺร ผ้า va (อพั ย.) vā วา หรอื , หรือว่า vaca (สตร.ี ) vācā วาจา คาพูด, วาจา vat (ปุล.) vāta วาต ลม vatayn (นปงุ .) vātāyana วาตายน หน้าตา่ ง vapI (สตรี.) vāpī วาปี สระน้า vays (ปลุ .) vāyasa วายส มงกฎุ vayu (ปุล.) vāyu วายุ ลม vair (นปุง.) vāri วาริ น้า vas (ปลุ .) vāsa วาส ทอ่ี ยู่ ivkar (ปุล.) vikāra วกิ าร การเปลยี่ นรูป, พิการ ivkas (ปุล.) vikāsa วิกาส พฒั นาการ, ความกา้ วหนา้ iv¹ (ปลุ .) vighna วิฆน อปุ สรรค ivicÇ (คุณ.) vicitra วจิ ิตรฺ หลากหลาย, แตกตา่ ง 223

สันสกฤตขนั้ ต้น 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล iv*a (สตรี.) vidyā วิทฺยา ความรู้ ivxtu (สตร.ี ) vidhuta วิธุต สายฟ้า, ฟา้ แลบ ivna (อัพย.) vinā วนิ า เวน้ ivnaz (ปุล.) vināśa วินาศ ความพินาศ ivpiÄ (สตรี.) vipatti วปิ ตฺติ ความวิบัติ, ความทกุ ขย์ าก iv-v (ปลุ .) vibhava วิภว ม่ังค่ัง, รวย v&Ï (คณุ .) vṛddha วฤทฺธ แก,่ เฒา่ ivmagR (ปลุ .) vimārga วิมารฺค หลงทาง, ประพฤตชิ ั่ว ivyaeg (ปลุ .) viyoga วิโยค ความวิโยค, พลดั พราก ivrav (นปุง.) virāva วิราว การรอ้ งไห้ ivvah (ปุล.) vivāha วิวาห การแตง่ งาน ivivx (คุณ.) vividha ววิ ิธ ต่างๆ ivzuiÏ (สตร.ี ) viśuddhi วิสทุ ฺธิ ความบรสิ ุทธิ์ ivñ (นปงุ .) viṣva วศิ ฺว จกั รวาล ivñas (ปุล.) viśvāsa วศิ ฺวาส ความม่ันใจ, เชอื่ มั่น ivzal (คณุ .) viśāla วิศาล กว้าง, ไพศาล iv; (ปลุ .) viṣa วษิ พิษ, ยาพษิ iv:[u (ปุล.) viṣṇu วิษณุ พระวิษณุ ivhg (ปลุ .) vihaga วิหค นก vIiw (สตรี.) vīthi วถี ิ หนทาง vIr (ปุล.) vīra วีร นักรบ vIyR (นปงุ .) vīrya วรี ฺย วรี บุรุษ, ผ้กู ลา้ หาญ v]& (ปลุ .) vṛkṣa วฤกษฺ ต้นไม้ 224

สันสกฤตข้ันตน้ 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล vw& a (อัพย.) vṛthā วฤถา เปล่า v;& (ปุล.) vṛṣa วฤษ ววั ved (ปุล.) veda เวท คัมภรี พ์ ระเวท v*E (ปุล.) vaidya ไวทยฺ หมอ Vyaº (ปุล.) vyāghra วฺยาฆฺร เสือ, พยัคฆ์ Vyaix (ปุล.) vyādhi วยฺ าธิ โรค ìIih (ปลุ .) vrīhi วฺรีหิ ขา้ วเปลอื ก viu Ï (สตรี.) vuddhi วทุ ฺธิ ความรู้ veid (สตร.ี ) vedi เวทิ เวท,ี แทน่ บูชา z»a (สตรี.) śaṅkā z ความสงสยั zQ (ปลุ .) śaṭha คนโกง, คนพาล zÇu (ปลุ .) śatru ศงฺกา ศตั รู zcEs! (อัพย.) śacais ศฐ ชา้ ๆ zr (ปลุ .) śara ศตฺรุ ลูกศร zrIr (นปุง.) śarīra ศไจสฺ ร่างกาย, สรรี ะ zYya (สตรี.) śayyā ศร เตียง zv (นปุง.) ṣava ศรรี ศพ zSÇ (นปุง.) śatra ศยยฺ า อาวุธ zaoa (สตรี.) śākhā ศว สาขา, กง่ิ ไม้ zaiNt (สตร.ี ) śānti ศสตฺ รฺ ความสงบ zala (สตร.ี ) śālā ศาขา ศาลา ศานตฺ ิ ศาลา 225

สันสกฤตข้ันตน้ 1 สนั สกฤต โรมัน ไทย คำแปล zail (สตร.ี ) śāli ศาลิ ข้าวสาลี zaSÇ (นปงุ .) śātra ศาสตฺ รฺ ความรู้ izor (ปลุ ., นปุง.) śikhara ศขิ ร ยอด, บน izla (สตร.ี ) śilā ศิลา หนิ , ศลิ า izv (ปุล.) śiva ศิว พระศิวะ izvaly (ปลุ .) śivālaya ศิวาลย วัดของพระศิวะ izizr (ปุล., นปุง.) śiśira ศิศิร ฤดหู มอกหรือฤดูน้าคา้ ง izzu (ปุล.) śiśu ศิศุ เด็กทารก, เดก็ น้อย iz:y (ปลุ .) śiṣya ศษิ ยฺ ศษิ ย์ zI;R (นปุง.) śīrṣa ศีรฺษ หัว, ศรษี ะ zuk (ปุล.) śuka ศุก นกแก้ว zUÔ (ปุล.) śūdra ศทู รฺ คนวรรณะศทู ร zg& al (ปุล.) śṛgāla ศฤคาล สุนัขจ้ิงจอก zae-n (คุณ.) śobhana โศภน ด,ี งาม zae-a (สตร.ี ) śobhā โศภา ความงาม Zyam (คณุ .) śyāma ศฺยาม มืด, มัว Zyaimka (สตร.ี ) śyāmikā ศฺยามกิ า ความมวั หมอง, ไม่บรสิ ทุ ธิ์ ïÏa (สตร.ี ) śraddhā ศฺรทฺธา ความเชอื่ , ความศรัทธา ïÏey (คุณ.) śraddheya ศฺรทเฺ ธย นา่ เชื่อถอื ïm (ปุล.) śrama ศรฺ ม กรรมกร, แรงงาน ïv[ (นปงุ .) śravaṇa ศฺรวณ การฟัง, การไดย้ ิน ïóe (คุณ.) śreṣṭha เศฺรษฐฺ ดีท่สี ุด, ประเสรฐิ ทส่ี ดุ ðaek (ปลุ .) śloka โศลฺ ก โศลก, บทประพนั ธ์ 226

สนั สกฤตขัน้ ตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล ñïU (สตร.ี ) śvaśrū ศวฺ ศรฺ ู แมย่ าย ñte (คุณ.) śveta เศฺวต สีขาว sg< m (นปงุ .) saṃgama s การประชุม, การรวมกัน sg< It (นปุง.) saṃgīta เพลง, การร้องเพลง sd< ze (ปลุ .) saṃdeśa สคม ข่าวสาร, สาส์น sd< eh (ปุล.) saṃdeha สคตี ความสงสยั si< nix (ปุล.) saṃnidhi สเทศ ความใกลช้ ดิ s<-ar (ปลุ .) saṃbhāra สเทห การจัดเตรียม, เตรียมพร้อม sm< ajRn (นปุง.) saṃmārjana สนิธิ การปัดกวาด siKw (นปงุ .) sakthi สภาร ขาออ่ น sio (ปลุ .) sakhi สมารฺชน เพ่ือน soI (สตร.ี ) sakhī สกถฺ ิ เพอื่ นผู้หญิง sÅv (นปงุ .) sattva สขิ ความจริง, ความดี sTy (คุณ., นปุง.) satya สขี ความจริง, ความสัตย์ sTym! (กิ.วิ.) adv สตตฺ วฺ จริงแท้ SwUl (คณุ .) sthūla สตยฺ อว้ น, ใหญ่ sda (อพั ย.) sadā สตยฺ มฺ ทกุ เม่อื sdacar (ปลุ .) sadācāra สถฺ ูล ความประพฤตดิ ี sNXya (สตร.ี ) sandhyā สทา พลบคา่ , เวลาเยน็ s-a (สตรี.) sabhā สทาจาร สภา, ท่ปี ระชุม smra¼[ (นปุง.) samarāṅgaṇa สนฺธยฺ า สนามรบ สภา สมรางฺคณ 227

สนั สกฤตข้ันต้น 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล smwR (คณุ .) samartha สมรถฺ สามารถ smaj (ปุล.) samāja สมาช ทีป่ ระชมุ smÔu (ปุล.) samudra สมทุ ฺร ทะเล smhu (ปลุ .) samuha สมุห การประชมุ , การชมุ นมุ sMyk! (กิ.ว.ิ ) samyak สมยฺ กฺ ดี spR (ปุล.) sarpa สรปฺ งู svÇR (อพั ย.) sarvatra สรวฺ ตรฺ ในท่ีท้ังปวง sh (อพั ย.) saha สห พร้อมดว้ ย, พรอ้ มกับ, shsa (อพั ย.) sahasā สหสา ทนั ท,ี ทันใด saxu (ปลุ .) sādhu สาธุ ฤาษี, นกั บวช sariw (ปุล.) sārthi สารถิ สารถ,ี คนขบั รถ sarmey (ปลุ .) sārameya สารเมย สุนขั sawR (ปลุ .) sārtha สารฺถ คาราวาน, ขบวน sahs (นปุง.) sāhasa สาหส การผจญภยั , การเส่ียงภยั is<h (ปลุ .) siṃha สึห สงิ หโ์ ต ish< asn (นปงุ .) siṃhāsana สหึ าสน ราชบัลลงั ก์ sIta (สตรี.) sītā สีตา นางสดี า sou (นปุง.) sukha สขุ ความสขุ sgu iNx (คุณ.) sughandhi สุคนฺธิ มกี ลนิ่ หอม scu irt (นปุง.) sucarita สจุ รติ การประพฤตดิ ี sujn (ปุล.) sujana สุชน คนดี suNdr (คณุ .) sundara สนุ ฺทร สวยงาม suri- (คณุ .) surabhi สุรภิ มกี ลนิ่ หอม 228

สันสกฤตข้ันตน้ 1 สันสกฤต โรมนั ไทย คำแปล suv[R (นปงุ .) suvarṇa สวุ รณฺ ทอง, สวุ รรณ svu [kR ar (ปุล.) suvarṇakāra สวุ รณฺ การ ชา่ งทอง sóu u (อัพย.) suṣṭhu สษุ ฺฐุ ดี sdU (ปลุ .) sūda สูท พ่อครัว sUnu (ปลุ .) sūnu สูนุ ลกู ชาย syU R (ปลุ .) sūrya สรู ยฺ ดวงอาทิตย์ si& :q (สตร.ี ) sṛṣṭi สฤษฏฺ ิ การสร้าง (โลก) sne a (สตรี.) senā เสนา กองทพั senapit (ปลุ .) senāpati เสนาปติ เสนาบดี sEink (ปลุ .) sainika ไสนกิ ทหาร same (ปุล.) soma โสม น้าโสม (ใชใ้ นพิธบี ชู า) Stuit (สตร.ี ) satuti สฺตตุ ิ บทสดุด,ี บทสรรเสรญิ Stne (ปลุ .) stena เสฺตน ขโมย Swan (นปุง.) sthāna สถฺ าน สถานที่ Snhe (ปุล.) sneha เสฺนห ความรัก, ความเสน่หา Svß (ปุล.) svapna สวฺ ปฺน ความฝัน SvgR (ปุล.) svarga สฺวรคฺ สวรรค์ SviSt (อัพย.) svasti สฺวสฺติ การทักทาย, รอ้ งเรยี ก Svadu (คุณ.) svādu สวฺ าทุ อร่อย hr[ (นปุง.) haraṇa h การนาไป hir[ (ปุล.) hariṇa กวาง หรณ หรณิ 229

สันสกฤตขั้นตน้ 1 สันสกฤต โรมัน ไทย คำแปล hlahl (นปุง.) halāhala หลาหล ยาพิษชนดิ รา้ ยแรง hSt (ปุล.) hasta หสฺต มอื iht (คณุ .) hita หิต ประโยชน์ ihm (นปุง.) hima หิม หมิ ะ ùdy (นปุง.) hṛdaya หฤทย หัวใจ ýs! (อัพย.) hyas หยฺ สฺ เมอ่ื วาน, วนั วาน 230