✍️ นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย

พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวทอดพระเนตรการปฏิบัติงานของหนวยแพทยพ ระราชทาน ขณะเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยีย่ มราษฎรในทอ งถ่นิ ตางๆ

พืชไร โครงการวิจัยศัตรูพืช โครงการวิจัยงานเลี้ยงสัตว โครงการวิจัยงานขยายพันธุพืช นอกจาก การวิจัยแลว โครงการหลวงยังขยายผลไปสูการปฏิบัติ โดยชักชวนเกษตรกรชาวเขาเขามารวมมือ ดำเนินการเชิงการคาพรอมไปกับงานวิจัย ปญหาตางๆที่เกิดข้ึนในแปลงเกษตรไดรับการแกไขเพิ่มเติม ติดตอกันไป สงผลใหงานสงเสริมปลูกพืชทดแทนฝนทำไดอยางรวดเร็วขึ้นมาก พรอมกับการแกไข ปญหาในพ้ืนที่การเกษตรก็สามารถทำไดอยางจริงจัง งานของโครงการหลวงไดรับการยอมรับวาเปน วิธีการแกปญหาพ้ืนที่ปลูกฝนที่ทำไดอยางสันติวิธีท่ีสุด และยังเปนการชวยชาวเขาใหมีอาชีพมั่นคง มูลนิธิแมกไซไซแหงประเทศฟลิปปนสจึงประกาศใหโครงการหลวงเปนองคกรที่ไดรับรางวัลแมกไซไซ ในดา น International Understanding เมอื่ พ.ศ. ๒๕๓๑ ปจจุบันโครงการหลวงเปนมูลนิธิโครงการหลวงเพื่อสาธารณประโยชนที่มุงทำงานวิจัยที่ตองการ พัฒนาและการผลิตท่ีแนนอน มีตลาดรองรับ รวมทั้งเปนโครงการนำรองและการถายทอดเทคโนโลยี ใหม ๆท่ีสำคัญแกการพัฒนาในท่ีสูง การสรางมูลคาเพิ่มกับผลิตผลและผลิตภัณฑของโครงการหลวง โดยมีการอนุรกั ษสิง่ แวดลอม รักษาสภาพตนน้ำลำธารทส่ี ำคญั ของประเทศไวด วย การพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนที่สำคัญอีกเรื่องหน่ึงคือการสาธารณสุข ซึ่งพระบาท สมเด็จพระเจาอยูหัวทรงดำเนินตามรอยพระบาทของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนกและสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ในการทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ ทางการแพทยและการสาธารณสุขเพ่ือประโยชนของประชาชน เร่ิมตั้งแตใน พ.ศ. ๒๔๙๖ ได พระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคแกกองวิทยาศาสตร สภากาชาดไทย เพื่อสราง “อาคารมหิดล วงศานุสรณ” เปนศูนยผลิตวัคซีน บี.ซี.จี. ซ่ึงเปนวัคซีนปองกันวัณโรค เพราะขณะนั้นประเทศไทยยัง ผลิตเองไมได การผลิตวัคซีนไดทำใหการควบคุมโรคสะดวกข้ึนและประหยัดคาใชจาย นอกจากนี้ยัง สนพระราชหฤทัยปญหาโรคเรื้อนเปนอยางมาก ใน พ.ศ. ๒๔๙๗ ไดพระราชทานพระราชทรัพยใ นการ จัดตั้งกองทุนราชประชาสมาสัย ซ่ึงตอมาเปล่ียนเปนมูลนิธิราชประชาสมาสัยในพระบรมราชูปถัมภ เพื่อสนับสนุนการดำเนินงานปราบปรามโรคเร้ือน และไดพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคเพื่อ สรางโรงเรียนสำหรับบุตรหลานผูปวยโรคเรื้อนขึ้น พระราชทานนามวา โรงเรียนราชประชาสมาสัย ในการเสด็จพระราชดำเนินทรงเย่ียมราษฎรในภูมิภาคตางๆ ไดทรงพบวา ราษฎรสวนหนึ่งมีสุขภาพ ไมสมบูรณเนื่องจากขาดทุนทรัพยในการรักษา ขาดผูรักษา หรืออยูหางไกลสถานรักษา และจำนวน ไมนอยท่ีขาดอาหาร จึงทรงเริ่มจัดหนวยแพทยเคลื่อนที่พระราชทานตั้งแตใน พ.ศ. ๒๔๙๗ ท้ังทางบก และทางนำ้ โดยใชจ า ยจากพระราชทรพั ยส ว นพระองคท ง้ั สนิ้ นอกจากน้ี พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มีพระราชดำริถึงความสำคัญของการพัฒนาบุคลากรทางการแพทยของไทยใหกาวหนาย่ิงข้ึน โดย โปรดเกลา ฯ ใหต งั้ ทนุ การศกึ ษาขน้ั สงู สำหรบั ผทู สี่ ำเรจ็ การศกึ ษาระดบั ปรญิ ญาบณั ฑติ สาขาแพทยศาสตร ในประเทศไทยไปศกึ ษาตอ ณ ตา งประเทศ โดยพระราชทานทนุ อานนั ทมหดิ ล ซงึ่ ตอ มาเปลยี่ นสถานภาพ จากทนุ เปน มลู นธิ อิ านนั ทมหดิ ล และไดข ยายการพระราชทานทนุ ใหแ กน กั ศกึ ษาในสาขาอน่ื ดว ยนอกจาก

แพทยศาสตร พระราชกรณียกิจที่สำคัญอีกประการหนึ่ง ซ่ึงสะทอนใหเห็นถึงความสนพระราชหฤทัย ทางการแพทยและสาธารณสุข คือการพระราชทานรางวัลสมเด็จเจาฟามหิดล (Prince Mahidol Awards) โดยรัฐบาลไดจัดต้ังมูลนิธิรางวัลสมเด็จเจาฟามหิดลขึ้นและพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ รับไวในพระบรมราชูปถัมภ ทรงแตงตั้งสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเปนองคประธานมูลนิธิฯ โดยมีจุดมุงหมายท่ีจะมอบรางวัลแกบุคคลหรือองคกร จากท่ัวโลกท่ีมีผลงานดีเดนทางการแพทยและการสาธารณสุข โดยไมจำกัดเช้ือชาติ ศาสนา และลัทธิ การปกครอง ซึ่งมีผลชวยใหคุณภาพชีวิตของมนุษยชาติดีข้ึน ทั้งนี้มีผูไดรับพระราชทานรางวัลใน พ.ศ. ๒๕๓๕ เปนคร้ังแรก พระราชกรณียกิจทางการแพทยและการสาธารณสุขเพ่ือประโยชนของประชาชน ยังมอี ีกเปน จำนวนมาก พระราชกรณียกิจดานการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนท่ีประจักษ เห็นไดจาก โครงการตา งๆจำนวนมากท่ลี วนแตม จี ดุ มงุ หมายทจี่ ะใหร าษฎรมคี วามผาสกุ อยางแทจ ริง ซึ่งครอบคลมุ การพัฒนาในดานตาง ๆ ทั้งทรัพยากรธรรมชาติและคุณภาพชีวิตของประชาชน โครงการตาง ๆ ท่ี พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงดำเนินการเพ่ือประชาชนน้ัน แยกไดเปนโครงการตามพระราช- ประสงค คือ โครงการท่ีทรงศึกษา ทดลอง ปฏิบัติเปนการสวนพระองค โดยใชพระราชทรัพยสวน พระองค เมื่อไดผลดีก็จะใหหนวยงานของรัฐรับดำเนินงานตอไป โครงการหลวง คือการพัฒนาชีวิต ตามความเปนอยูของชาวไทยภูเขาใหดีขึ้น ชักจูงใหเลิกปลูกฝน งดการตัดไมทำลายปา และทำไร เลอื่ นลอย โครงการตามพระราชดำริ คือโครงการท่ที รงวางแผนพฒั นาและเสนอแนะใหรัฐบาลเขารว ม ดำเนินงานตามพระราชดำริ ปจจุบันเรียกวาโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดำริ ซ่ึงมีอยูท่ัวทุกภาค ของประเทศไทย โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริเปนโครงการท่ีทรงวางแผนเพื่อการพัฒนา ซ่ึงเกิดจากการ ที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎรในภูมิภาคตางๆท่ัวประเทศ และทรง พบเห็นปญหาท่ีเกิดขึ้นโดยเฉพาะอยางย่ิงปญหาเกษตรกรรม จึงไดพระราชทานคำแนะนำเพ่ือนำ ไปปฏิบัติจนไดผลดีและไดรับการยอมรับจากผูปฏิบัติงานท้ังหลายวาสมควรย่ิงท่ีจะดำเนินตาม พระราชดำริ พระราชดำริเร่ิมแรกอันเปนโครงการชวยเหลือประชาชนเร่ิมข้ึนต้ังแต พ.ศ. ๒๔๙๔ โดย ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหกรมประมงนำพันธุปลาหมอเทศจากปนัง ซึ่งไดรับจากผูเช่ียวชาญดาน การประมงขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาติเขาไปเลี้ยงในสระน้ำ บริเวณพระที่น่ัง อัมพรสถาน และเม่ือวันที่ ๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๖ ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทาน พันธุปลาหมอเทศแกกำนัน ผูใหญบานท่ัวประเทศ นำไปเล้ียงเผยแพรขยายพันธุแกราษฎรในหมูบาน ของตนเพอ่ื จะไดมีอาหารโปรตนี เพ่ิมขน้ึ โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริท่ีนับไดวาเปนโครงการพัฒนาชนบทโครงการแรกเกิดขึ้น เม่ือ พ.ศ. ๒๔๙๕ โดยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานรถ

พระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัวเสด็จพระราชดำเนนิ ศนู ยศ ึกษาการพฒั นาพกิ ุลทองฯ ซึง่ ทรงจัดตั้งในพืน้ ที่พรขุ องภาคใต

บูลโดเซอรใหหนวยตำรวจตระเวนชายแดนคายนเรศวร ไปสรางถนนเขาไปยังบานหวยมงคล ตำบล หินเหล็กไฟ อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ เพื่อใหราษฎรสามารถสัญจรไปมา และนำผลผลิต ออกมาจำหนายยังชุมชนภายนอกไดสะดวกขึ้น จากนั้นใน พ.ศ. ๒๔๙๖ ไดพระราชทานพระราชดำริ ใหสรางอางเก็บน้ำเขาเตา อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ เพ่ือบรรเทาความแหงแลงและความ เดือดรอนของราษฎร และสรางเสร็จใชประโยชนไดใน พ.ศ. ๒๕๐๖ ซึ่งนับเปนโครงการพระราชดำริ ทางดานชลประทานแหงแรกของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว กลาวไดวาโครงการอันเนื่องมาจาก พระราชดำริในระหวางเร่ิมแรกเปนโครงการท่ีเกี่ยวของกับการแกไขปญหาของราษฎรเพื่อสงเสริมใหมี ความอยดู ีกนิ ดีขึ้นท้งั ส้นิ และโดยท่ีราษฎรสว นใหญประกอบอาชีพทางการเกษตร จงึ ทรงเนนการศึกษา ทเ่ี กี่ยวกับการพฒั นาการเกษตร การพัฒนาท่ดี นิ และการชลประทาน โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริต้ังแตเริ่มแรกจนถึงปจจุบันมีทั้งสิ้นกวา ๔,๐๐๐ โครงการ อยูในความรับผิดชอบของสำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเน่ืองมาจาก พระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) ซ่ึงเปนหนวยงานระดับกรม แยกเปนประเภทตาง ๆ คือ การเกษตร สิ่งแวดลอม สาธารณสุข การพัฒนาแหลงน้ำ การสงเสริมอาชีพ การคมนาคมสื่อสาร สวัสดิการสังคม ฯลฯ การท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวมีพระราชดำริใหจัดตั้งศูนยศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจาก พระราชดำริข้ึนน้ัน วัตถุประสงคที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือ การเปนแหลงความรูใหแกราษฎร เพ่ือให เปนตัวอยางนำไปประยุกตใชกับงานอาชีพของตน โดยเฉพาะอยางย่ิงเร่ืองท่ีเก่ียวกับการเกษตรกรรม ตาง ๆ อันจะทำใหเกษตรกรเหลาน้ีมีรายไดในการเลี้ยงตนเองและครอบครัวเพ่ิมข้ึน ศูนยศึกษา การพัฒนาอันเน่ืองมาจากพระราชดำริไดจัดต้ังข้ึนตามแนวพระราชดำริในทุกภูมิภาคจำนวน ๖ ศูนย ไดแก (๑) ศูนยศึกษาการพัฒนาเขาหินซอน (๒) ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยทราย (๓) ศูนยศึกษา การพัฒนาอาวคุงกระเบน (๔) ศูนยศึกษาการพัฒนาภูพาน (๕) ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยฮองไคร (๖) ศูนยศึกษาการพัฒนาพิกุลทอง เพื่อเปนสถานท่ีศึกษา ทดลอง ทดสอบ และแสวงหาวิธีการ พฒั นาดา นตา งๆ ใหเ หมาะสมสอดคลอ งกบั สภาพแวดลอ มทแ่ี ตกตา งกนั ศนู ยศ กึ ษาฯ จงึ เปรยี บเสมอื น “ตัวแบบ” ของความสำเร็จท่ีจะเปนแนวทางและตัวอยางของผลสำเร็จใหแกพ้ืนท่ีอ่ืนๆ เปน “ศูนย บริการแบบเบ็ดเสร็จ” คือสามารถท่ีจะศึกษาหาความรูไดทุกเรื่อง ท้ังดานการปรับปรุงบำรุงดิน การ ปลูกพืชสวน พืชไร การเล้ียงสัตว การประมง ปาไม ตลอดจนการชลประทาน งานศิลปาชีพพิเศษ ฯลฯ ซึ่งผลสำเรจ็ เหลา นีไ้ ดจ ัดสาธติ ไวในลักษณะของ “พพิ ธิ ภณั ฑธ รรมชาติทมี่ ีชีวิต” นอกจากการพัฒนาดานตาง ๆ อันเปนการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนแลว พระบาท สมเด็จพระเจาอยูหัวยังประกอบพระราชกรณียกิจดานการศึกษาเพื่อพัฒนาบุคคลเปนอยางมาก เชน ไดพ ระราชทานความชวยเหลอื ใหจดั ตงั้ โรงเรียนตางๆ เชน โรงเรยี นสำหรบั เยาวชนในทองถ่นิ ทุรกนั ดาร ท่ีตำรวจตระเวนชายแดนดำเนินการมาต้ังแต พ.ศ. ๒๔๙๙ จนกระท่ังมีโรงเรียนท่ีทรงจัดต้ังมากกวา

๒๐๐ โรงเรียนทั่วประเทศ โรงเรียนรมเกลาซ่ึงเปนโรงเรียนสำหรับเยาวชนในทองถิ่นชนบทหางไกลที่มี ความไมสงบจากภัยตาง ๆ โรงเรียนราชประชาสมาสัย เพ่ือเปนสถานศึกษาอยูประจำสำหรับเยาวชน ท่ีเปนบุตรธิดาของคนไขโรคเร้ือน โรงเรียนราชประชานุเคราะหรวมกับประชาชนเพ่ือใหการศึกษา แกเด็กกำพราท่ีครอบครัวประสบวาตภัยในภาคใตและเด็กที่ยากไรขาดท่ีพ่ึง ซึ่งปจจุบันมีโรงเรียน ราชประชานุเคราะห ๓๐ แหงท่วั ทุกภาคของประเทศ พระราชทานพระราชทรัพยส ว นพระองคพฒั นา โรงเรียนวังไกลกังวล หัวหิน ทรงจัดตั้งโรงเรียนจิตรลดาข้ึนในบริเวณพระตำหนักจิตรลดารโหฐานเพ่ือ เปนสถานศึกษาของพระราชโอรส พระราชธิดา และบุตรหลานของพระบรมวงศานุวงศ มหาดเล็ก และประชาชนทัว่ ไป ในระดับอุดมศึกษา ทรงต้ังทุนภูมิพลขึ้นเพื่อพระราชทานแกผูมีผลการเรียนดีแตขาดแคลน ทุนทรัพย ทรงฟนฟูการพระราชทานทุนเลาเรียนหลวงคิงสกอลาชิป (King Scholarship) ขึ้นอีก ทุน เลาเรียนหลวงนี้พระราชทานแกผูมีผลการเรียนดีเดนใหไปศึกษาตอ ณ ตางประเทศ ผูที่ไดรับทุน การศึกษาดังกลาวไดกลับมาทำงานรับใชชาติบานเมืองเปนจำนวนมาก ทุนการศึกษาท่ีสำคัญอีก ประการหนึ่งคือทรงกอตั้งทุนมูลนิธิอานันทมหิดลเพื่อเปนอนุสรณแดพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว อานนั ทมหดิ ล โดยใหผ ทู เ่ี รยี นดไี ปศกึ ษาวชิ าแพทยศาสตร วทิ ยาศาสตร วศิ วกรรมศาสตร เกษตรศาสตร อักษรศาสตร นิติศาสตร รัฐศาสตร เศรษฐศาสตร และโบราณคดี ผูสำเร็จการศึกษาไดกลับมาทำงาน รับใชประเทศจำนวนมาก แมวาทุนน้ีจะไมระบุวาจะตองกลับมาทำงานชดใชทุนก็ตาม เน่ืองดวย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชไมทรงตองการใหมีการทำสัญญาวาจะใชทุน แตขอให เปน สัญญาทางใจซ่ึงสำคญั กวา สญั ญาทางลายลักษณอ กั ษร นอกจากการศึกษาในระบบโรงเรียนแลว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวยังมีพระราชดำริที่จะให จัดการศึกษานอกระบบขึ้น เชน โรงเรียนพระดาบส และยังทรงสงเสริมใหมีการจัดตั้งมูลนิธิการศึกษา ทางไกลผานดาวเทียมอีกดวย รวมท้ังทรงริเริ่มใหมีการจัดทำสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนขึ้นเพื่อให เยาวชนของชาติมหี นงั สือทด่ี ีสำหรับคน ควาและแสวงหาความรู พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเลื่อมใสศรัทธาพระพุทธศาสนาเปนอยางยิ่ง ทรงผนวช เชนเดียวกับชายไทยท่ัวไปซ่ึงเปนชาวพุทธ ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาใหรุงเรือง ทรงเปนองค อัครศาสนูปถัมภก ทรงประกอบพระราชกรณียกิจนานัปการเพ่ือสงเสริมพระพุทธศาสนา และได พระราชทานพระราชูปถัมภบำรุงศาสนาอ่ืน ๆในประเทศไทย ทั้งศาสนาคริสต ศาสนาอิสลาม ศาสนา สิกข ศาสนาฮินดู รวมท้ังไดพระราชทานพระราชทรัพยอุปถัมภและบำรุงศาสนาเหลาน้ันดวย ทำให ประชาชนทุกศาสนาไดอยรู ว มกนั อยา งสงบสุขในประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงพระปรีชาสามารถในศาสตรสาขาตาง ๆ ซ่ึงสงผลตอการ พัฒนาท้ังสิ้น ท้ังในดานการประดิษฐ ไดแก การประดิษฐ “กังหันน้ำชัยพัฒนา” เคร่ืองกลเติมอากาศ แบบทุนลอย ซึ่งไดรับการออกสิทธิบัตรตามกฎหมายขึ้นทูลเกลาฯ ถวายเม่ือวันที่ ๒ กุมภาพันธ

พ.ศ. ๒๕๓๖ “กังหันน้ำชัยพัฒนา” จึงเปนสิ่งประดิษฐเครื่องกลเติมอากาศเคร่ืองที่ ๙ ของโลกที่ไดรับ สิทธิบัตร และเปนครั้งแรกท่ีไดมีการรับจดทะเบียนและออกสิทธิบัตรใหแก “นักประดิษฐ” ซ่ึงเปน พระมหากษัตริย และไดรับรางวัลระดับโลกในฐานะส่ิงประดิษฐดีเดนในงานนิทรรศการ Brussels Eureka ๒๐๐๐: 49th World Exhibition Innovation, Research and New Technology ท่ีกรุง บรัสเซลส ประเทศเบลเยียม กังหันน้ำชัยพัฒนาไดรับรางวัลจากคณะกรรมการนานาชาติ และรางวัล จากกรรมการประจำชาติถึง ๕ รางวัล นอกจากพระปรีชาสามารถในดานการประดิษฐแลว พระบาท สมเด็จพระเจาอยูหัวยังมีพระปรีชาสามารถในดานอ่ืน ๆอีกดวย ไมวาจะเปนดานเทคโนโลยีสารสนเทศ ดานแผนที่ ดานการจราจรและขนสง เชน โครงการการกอสรางถนนวงแหวนรัชดาภิเษก โครงการ คูข นานลอยฟา ฯลฯ ความสำเร็จในดานการพัฒนาท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานแนวคิดแกสังคมไทย มาโดยตลอด เปนท่ีประจักษชัดเม่ือสำนักงานโครงการพัฒนาแหงสหประชาชาติ (UNDP) ทูลเกลาฯ ถวายรางวัลความสำเร็จดานการพัฒนามนุษย (UNDP Human Development Lifetime Achieve- ment Award) เมื่อวันที่ ๒๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยนายโคฟ อันนัน (Kofi Annan) เลขาธิการองคการสหประชาชาติเปนผูทูลเกลาฯ ถวาย รางวัลเกียรติยศนี้สหประชาชาติจัดทำข้ึน เพ่ือมอบใหแกบุคคลดีเดนที่อุทิศตนตลอดชีวิต และสรางคุณคาของผลงานอันเปนที่ประจักษและเปน คณุ ปู การในการผลกั ดนั ความกา วหนา ในการพฒั นาคน ซงึ่ เปน การพฒั นาทใี่ หค นเปน เปา หมายศนู ยก ลาง ในการพัฒนา โดยมุงเนนการพัฒนาความเติบโตทางเศรษฐกิจอยางยั่งยืน มีความม่ันคงในชีวิต มีความ เทาเทียมกัน และการมีสวนรวมทางการเมือง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงไดรับทูลเกลาฯ ถวาย รางวลั อันเน่ืองมาจากผลงานการพฒั นาชนบทของพระองค ซึง่ มจี ำนวนมากในทุกภูมภิ าคของประเทศ ส่ิงท่ีสะทอนใหเห็นถึงพระราชจริยวัตรอันงดงามของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวท่ีทรงปฏิบัติ อยางตอเนื่องมาตลอดรัชสมัย ปรากฏในพระราชดำรัสของสมเด็จพระราชาธิบดีแหงบรูไนดารุสซาลาม ซึ่งถวายพระพรแดพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวในนามของพระประมุขและพระราชวงศท้ัง ๒๕ ราชอาณาจักร เมื่อวันท่ี ๑๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ในโอกาสการจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ป วา …หวงเวลาที่ผานมาเปนหวงท่ีเกิดความเปลี่ยนแปลงข้ึนอยางรวดเร็วและกวางไกล มากที่สุดเทาท่ีเคยประสบมาในประวัติศาสตรของมนุษยชาติ ความเปล่ียนแปลงเหลานี้ ทาทายการดำรงอยูของเราในทุกมิติ โดยเฉพาะความเปนชาติอันธำรงไวซึ่งอธิปไตย ในยาม ที่ถูกทาทายเชนนี้ ส่ิงท่ีเราทุกคนเพรียกหาคือการตัดสินใจที่ถูกตองและเฉียบคมทุกครั้ง ฝาพระบาทไดทรงใชพระราชปรีชาญาณ พระสติปญญา พระวิริยอุตสาหะ ตลอดจนความ องอาจและกลาหาญที่พระองคทรงมีอยูอยางทวมทนในการนำประเทศไทยใหพนภัย

ฝาพระบาทไมเคยทรงอยูหางไกลจากประชาชนของพระองค ไมเคยมีพระราชดำริให ประชาชนเปนเพียงผูฟงคำส่ังหรือบริวาร ในทางตรงกันขามฝาพระบาททรงอยูเคียงขาง พสกนิกรของพระองค และทรงรวมทุกขร วมสขุ กบั ประชาชนชาวไทยตลอดมา… ตลอดรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชไดปฏิบัติพระราชภารกิจในฐานะ ของพระมหากษัตริยในการปกครองตามระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข โดยทรงตระหนักถึงบทบาทและหนาท่ีของสถาบันกษัตริยวา หนาท่ีของพระองคคือ “…ทำอะไรก็ตาม ที่เปนประโยชน…” นอกจากจะประกอบพระราชกรณียกิจตามฐานะและพระราชอำนาจของ พระมหากษัตริยตามท่ีมีบทกฎหมายกำหนดไวอยางสมบูรณแลว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ภูมิพลอดุลยเดชยังไดปฏิบัติพระราชกรณียกิจในฐานะพระมหากษัตริยนักพัฒนา ทรงทุมเทกำลัง พระวรกายและกำลังพระสติปญญาเพ่ือพสกนิกรของพระองค ดังที่ปรากฏในโครงการอันเน่ืองมาจาก พระราชดำริตางๆ ซ่ึงเปนพระราชกรณียกิจดานการพัฒนาเพ่ือบำบัดทุกขบำรุงสุขของประชาชน เพื่อ ใหประชาชนของพระองคม ีความเกษมสุขโดยเทา เทียมกนั พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิพระบรมราชินีนาถ มีพระราชโอรสและพระราชธิดารวม ๔ พระองค คือ ๑. ทลู กระหมอมหญงิ อบุ ลรัตนราชกัญญา สิรวิ ัฒนาพรรณวดี ๒. สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจา ฟามหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ๓. สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ๔. สมเด็จพระเจา ลกู เธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลกั ษณ อคั รราชกุมารี กนกวลี ชูชยั ยะ เอกสารอางองิ กนกวลี ชูชัยยะ และกฤษฎา บุณยสมิต. “กษัตริยนักพัฒนา.” ใน ใตรมพระบารมี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช. กรุงเทพฯ: ดานสุทธาการพิมพ, ๒๕๔๗. (ราชบัณฑิตยสถานจัดพิมพในโอกาสท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเจรญิ พระชนมพรรษา ๗๕ พรรษา) . “พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช พระปรีชาสามารถในการบริหารจัดการ” ใน พระบาทสมเด็จ พระเจาอยหู วั พระอจั ฉริยภาพในการบริหารจัดการ. กรุงเทพฯ: สำนกั งาน ก.พ.ร., ๒๕๔๙. . “พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษัตริยนักพัฒนา ผูทรงเปนตนแบบของการบริหาร จัดการสมัยใหม” ใน ๙ แผน ดินของการปฏิรปู ระบบราชการ. กรงุ เทพฯ: สำนกั งาน ก.พ.ร., ๒๕๔๙. กรมวิชาการ. พระเจาอยูหวั . กรุงเทพฯ: โรงพมิ พช วนพิมพ, ๒๕๓๐.

กระทรวงมหาดไทย. สำนักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย. การทำความเขาใจเก่ียวกับกรอบแนวทางการดำเนินงานในการ แกไขปญหาในจงั หวดั ชายแดนภาคใต เขาใจ เขา ถงึ พัฒนา. ม.ป.ท., ๒๕๔๘. คณะกรรมการอำนวยการจดั งานฉลองสริ ริ าชสมบตั คิ รบ ๖๐ ป. สารานกุ รมพระราชกรณยี กจิ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ในรอบ ๖๐ ปแ หง การครองราชย. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, ๒๕๕๑. โครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว. สารานุกรมไทยฉบับ กาญจนาภเิ ษก. กรงุ เทพฯ: ดา นสทุ ธา, ๒๕๓๙. . สารานุกรมไทย ฉบับเฉลิมพระเกียรติ ในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ป. กรุงเทพฯ: อมรินทรพริ้นต้ิง แอนดพับลิชชิง่ , ๒๕๕๐. ทบวงมหาวิทยาลัย. เอกกษัตริยอัจฉริยะ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพชวนพิมพ, ๒๕๔๐. (ทบวงมหาวิทยาลัยรวมกับสถาบัน อุดมศึกษาของรัฐและเอกชนจัดพิมพเน่ืองในมหามงคลสมัยฉลองสิริราชสมบัติครบ ๕๐ ป พุทธศักราช ๒๕๓๙) พระราชดำรัสพระราชทานแกคณะบุคคลตาง ๆ ท่ีเขาเฝาฯ ถวายชัยมงคลเนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดาฯ พระราชวังดุสิต วันพุธที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๑๗ วันพฤหัสบดีท่ี ๔ ธันวาคม ๒๕๑๘ วันเสารที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๑๙ วันอาทิตยท่ี ๔ ธันวาคม ๒๕๒๐ วันจันทรท่ี ๔ ธันวาคม ๒๕๒๑. กรุงเทพฯ: อมรินทรพรน้ิ ติ้งแอนดพับลชิ ชิ่ง, ๒๕๔๑. พระราชดำรัสพระราชทานเมื่อวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๔๐ คูมือการดำเนินชีวิตสำหรับประชาชน ป ๒๕๔๑ และทฤษฎีใหม. พิมพครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: สำนักงานจัดการทรัพยสินสวนพระองค สำนักงานทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย บริษัท มงคลชัยพฒั นา จำกดั และบริษัท บางจากปโ ตรเลยี ม จำกดั (มหาชน), ๒๕๔๑. มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร. สรรพศลิ ปศาสตราธริ าช. กรงุ เทพฯ: อมรนิ ทรพ รนิ้ ตง้ิ แอนดพ บั ลชิ ชง่ิ , ๒๕๔๒. (มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรจัดพิมพเนื่องในโอกาสสภามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรทูลเกลาทูลกระหมอมถวายปริญญาดุษฎี บณั ฑติ กิตตมิ ศกั ดแ์ิ ดพ ระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัว พ.ศ. ๒๕๔๒) สำนักงาน กปร. ทฤษฎีใหม. กรงุ เทพฯ: บางกอกบลอ ก, ๒๕๔๗. . หลักการทรงงานในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั . กรงุ เทพฯ: ๒๑ เซน็ จรู ี, ๒๕๔๘. สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน. เรียนรูตามรอยพระยุคลบาท: หนาที่. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการ ขา ราชการพลเรือน, ๒๕๔๖. สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแหงชาติ. คณะกรรมการวิจัยแหงชาติ สาขาวิทยาศาสตรการแพทย. สายธาราแหง พระมหากรณุ าธคิ ุณ. กรงุ เทพฯ: บญุ ศริ ิการพิมพ, ๒๕๓๙. สำนักงานปฏิบัติการฝนหลวง. ในหลวงของเรากับฝนหลวง. ม.ป.ท., ม.ป.ป.

ที่มาของภาพ กรมศิลปากร. ประชุมจารกึ ภาคที่ ๘ จารกึ สุโขทยั . กรุงเทพฯ: อมรนิ ทรพริน้ ตงิ้ แอนดพบั ลชิ ชิ่ง, ๒๕๔๘. . สมดุ ภาพไตรภูมฉิ บบั กรุงศรีอยธุ ยา-กรงุ ธนบุรี เลม ๑. กรุงเทพฯ: อมรินทรพริน้ ติง้ แอนดพบั ลชิ ช่งิ , ๒๕๔๒. . อนุสาวรียใ นประเทศไทย เลม ๒. กรงุ เทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัตศิ าสตร, ๒๕๔๒. คณะกรรมการจัดงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร ๒๐๐ ป. สมุดภาพประติมากรรมกรุงรัตนโกสินทร. กรุงเทพฯ: กราฟฟค อารต, ๒๕๒๕. โครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว. สารานุกรมไทยฉบับ เฉลมิ พระเกยี รตใิ นโอกาสฉลองสริ ริ าชสมบัตคิ รบ ๖๐ ป. กรุงเทพฯ: อมรนิ ทรพ ร้นิ ติง้ แอนดพับลิชชงิ่ , ๒๕๕๐. ธวัชชยั ตง้ั ศริ วิ านิช. กรงุ ศรอี ยุธยาในแผนท่ีฝรัง่ . กรุงเทพฯ: มติชน, ๒๕๔๙. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับความสมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรส เลมหนึ่ง ตั้งแตสรางกรุงศรีอยุธยาถึง สิ้นรัชกาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช. กรุงเทพฯ: สหธรรมิก, ๒๕๔๙. (คณะสงฆวัดพระเชตุพนจัดพิมพเปนท่ี รฦกเนื่องในวโรกาสพระราชพธิ ฉี ลองสริ ิราชสมบตั คิ รบ ๖๐ ป ๑๐ มิถนุ ายน ๒๕๔๙) ราชบัณฑิตยสถาน. ใตรมพระบารมี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๔๗. (ราชบัณฑิตยสถานจัดพิมพในโอกาสท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ๗๕ พรรษา ๕ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๔๕) ศกั ดช์ิ ยั สายสงิ ห. ศลิ ปะสโุ ขทยั : บทวเิ คราะหห ลกั ฐานโบราณคดี จารกึ และศลิ ปกรรม. กรงุ เทพฯ: สถาบนั วจิ ยั และพฒั นา มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๗. สุริยวฒุ ิ สุขสวสั ด์,ิ ม.ร.ว. พระพุทธปฏมิ าในพระบรมมหาราชวงั . กรงุ เทพฯ: อมรินทรพ ร้ินต้ิงกรุพ จำกดั , ๒๕๓๕. อภินันท โปษยานนท. จิตรกรรมและประติมากรรมแบบตะวันตกในราชสำนัก เลม ๑-๒. กรุงเทพฯ: อมรินทรพร้ินต้ิง กรพุ , ๒๕๓๖.

มลู นิธสิ มเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า ประวตั ิความเปน มา เม่ือวันที่ ๑๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๒ อันเปนมงคลวโรกาสท่ีสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงรับพระราชทานปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาจารึกภาษาตะวันออก) จากบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ธนาคารไทยพาณิชย จำกัด (มหาชน) โดยความรวมมือ ของนักศึกษาและอาจารยจากมหาวิทยาลัยศิลปากรไดจัดพิมพจำหนายหนังสือรวมพระฉายาลักษณ นำเงินรายไดทูลเกลาฯ ถวายเปนกองทุนเร่ิมแรกสำหรับเก็บดอกผลเพื่อพระราชทานเปนทุนการศึกษา แกเยาวชนผูขัดสนตามพระราชอัธยาศัย ซ่ึงไดพระกรุณาพระราชทานช่ือทุนวา “ทุนสมเด็จพระเทพ รตั นราชสุดา” ตอมาไดมีผูมีจิตศรัทธารวมบริจาคสมทบเพิ่มขึ้น เห็นควรขยายโครงการทุนพระราชทานเพ่ือ การศึกษาใหมั่นคงกวางขวางข้ึน จึงดำเนินการจดทะเบียนเงินกองทุนดังกลาวข้ึนเปนมูลนิธิ และไดรับ พระราชานุญาตใหใชช่ือวา “มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา” ตามช่ือทุนเดิมท่ีไดรับพระราชทาน แลว ท้งั ยงั ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ รับเปนองคอปุ ถมั ภข องมลู นิธิฯ ดว ย มูลนิธิฯ ไดเริ่มใหทุนการศึกษาแกนักเรียนและนักศึกษาทุกระดับที่ขาดแคลนทุนทรัพย ต้ังแต ประถมศึกษาถึงระดับอุดมศึกษา โดยเริ่มใหทุนมาตั้งแตป พ.ศ. ๒๕๒๕ จนถึงปจจุบัน ไดใหทุน การศกึ ษาไปแลว เปนจำนวนมาก กองทนุ มลู นธิ สิ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า มรี ายไดจ ากการบรจิ าคและจากการจดั พมิ พพ ระราช- นิพนธในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เม่ือเสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศ ตาง ๆ นอกจากนี้มูลนิธิฯ ไดจัดทำและจัดพิมพนามานุกรมตาง ๆ ออกเผยแพร เชน นามานุกรม วรรณคดไี ทยและนามานกุ รมพระมหากษตั รยิ ไ ทย เปน ตน

พระนามและรายนามคณะกรรมการ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี องคอปุ ถัมภมลู นธิ ิฯ ทานผูหญิงมนสั นิตย วณิกกลุ ทป่ี รึกษาคณะกรรมการ ทา นผหู ญงิ นราวดี ชัยเฉนียน ประธานกรรมการ นายธารนิ ทร นมิ มานเหมนิ ท รองประธานกรรมการ คณุ หญิงแสงเดือน ณ นคร กรรมการ รองศาสตราจารย ดร. คุณหญิงสมุ ณฑา พรหมบญุ กรรมการ คณุ หญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา กรรมการ นายเดโช สวนานนท กรรมการ ดร.สุวฒั น เงนิ ฉ่ำ กรรมการ นายสมศกั ด์ิ วิราพร กรรมการ นายทรงฤทธ์ิ รตั นดิลก ณ ภเู กต็ กรรมการ ดร.สมเกียรติ ชอบผล กรรมการ นางโฉมฉาย เหลา สุนทร กรรมการและเหรัญญกิ นางวัลลยิ า ปง ศรวี งศ กรรมการและผชู ว ยเหรญั ญกิ ศาสตราจารยเ กียรติคุณ คุณหญิงไขศรี ศรีอรณุ กรรมการและเลขานุการ นายสุพจน จิตสุทธิญาณ กรรมการและผูช วยเลขานุการ ผชู ว ยศาสตราจารย ดร.จริ สั สา คชาชีวะ กรรมการและผชู ว ยเลขานกุ าร คณุ ชวลี อมาตยกุล กรรมการกิตติมศักด์ิ นางชญานตุ ม อินทดุ ม กรรมการกติ ตมิ ศกั ดิ์ นางสาวอรวรรณ แยมพลาย กรรมการกติ ตมิ ศกั ด์ิ ดร.อภิชัย จันทรเสน ทีป่ รกึ ษาดานกฎหมาย

องคทีป่ รึกษากิตตมิ ศกั ด์ิ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทีป่ รึกษา ทา นผหู ญิงนราวดี ชยั เฉนียน คณะผจู ัดทำ บรรณาธิการที่ปรกึ ษา ทา นผูห ญงิ วรุณยพุ า สนทิ วงศ ณ อยุธยา ศาสตราจารยเ กียรติคณุ คุณหญิงไขศรี ศรอี รุณ บรรณาธิการวิชาการ พลตรี หมอมราชวงศศุภวฒั ย เกษมศรี ผชู ว ยศาสตราจารย ดร.ปรีดี พศิ ภูมิวถิ ี คณะบรรณาธกิ าร ศาสตราจารยเ กยี รติคุณ ดร.กสุ มุ า รกั ษมณี ผูชว ยศาสตราจารยวพิ ุธ โสภวงศ รองศาสตราจารยย ุพร แสงทักษณิ ผูชว ยศาสตราจารย ดร.วัลยา ชา งขวญั ยนื ผูชวยศาสตราจารย ดร.เสาวณิต วงิ วอน ผเู ขยี นคำ ศาสตราจารย ดร.ประเสรฐิ ณ นคร ศาสตราจารยเกยี รติคณุ ดร.กุสมุ า รักษมณี ศาสตราจารยก ติ ตคิ ุณ ดร.ปย นาถ บุนนาค ศาสตราจารยพ ิเศษจุลทศั น พยาฆรานนท ศาสตราจารยพเิ ศษทองตอ กลวยไม ณ อยุธยา รองศาสตราจารย ดร.ธีรวตั ณ ปอมเพชร รองศาสตราจารยธงทอง จนั ทรางศุ รองศาสตราจารย ดร.วุฒิชยั มูลศลิ ป รองศาสตราจารย ดร.สุกญั ญา บำรุงสขุ รองศาสตราจารย ดร.สเุ นตร ชตุ นิ ธรานนท ผูชว ยศาสตราจารย ดร.ธีระ นุชเปย ม ผูชว ยศาสตราจารย ดร.วรพร ภพู งศพนั ธ ผชู ว ยศาสตราจารย ดร.ปรีดี พิศภมู วิ ถิ ี อาจารย ดร.ใกลรงุ อามระดษิ นางสาวกนกวลี ชูชยั ยะ นายกฤษฎา บญุ ยสมิต

นางสาวปยรัตน อนิ ทรอ อน นางสาววณี า โรจนราธา นางสาววรี วัลย งามสนั ติกุล นางสาวสุทธิพันธ ขทุ รานนท นางสวุ สั ดา ประสาทพรชัย นางสาวศริ นิ ันท บญุ ศริ ิ เจาหนา ทว่ี ิชาการประจำโครงการ นางสาวรชั นี ทรพั ยวิจิตร นางสาววารี จลุ โพธ์ิ นายกติ ติชยั พินโน นางสาวรตนาภรณ ประจงการ