✍️ ตำราแผนนวดของไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เล่ม ๑

สาํ นกั คุ้มครองภมู ปิ ัญ

ญญาการแพทยแ์ ผนไทย

ชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ ตำราแผนนวดของไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม ๑ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย สำนักคุมครองภมู ปิ ญญาการแพทยแ ผนไทย [1] กรมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลือก กระทรวงสาธารณสขุ สนบั สนนุ งบประมาณจากกองทนุ ภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ISBN : 978-616-11-2012-2

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยตำราแผนนวดของไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ชดุ ตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ ISBN : 978-616-11-2012-2 ทป่ี รกึ ษา : ผศ.(พเิ ศษ) ดร.นพ.ธวชั ชัย กมลธรรม อธบิ ดีกรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลือก นายแพทยป ภสั สร เจยี มบุญศรี รองอธิบดกี รมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก นายแพทยณัฐวฒุ ิ ประเสริฐสิริพงศ รองอธบิ ดกี รมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ผูรวบรวม : สำนักคุมครองภูมิปญญาการแพทยแผนไทย พมิ พครั้งท่ี มิถนุ ายน 2557 จำนวน 1,000 เลม จัดพมิ พโดย : สำนักคมุ ครองภมู ิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย กรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก สนบั สนุนการพิมพโดย : กองทุนภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย กรมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก พิมพที่ : โรงพิมพองคการสงเคาระหท หารผา นศกึ ในพระบรมราชปู ถมั ภ [2]

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย¤Ó¹Ó ประเทศไทยมีความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปญญาทองถ่ินอันเปนมรดกทางวัฒนธรรม สำคญั ของชาติ และมมี าตรการจัดการเชงิ ระบบในการรวบรวม อนรุ ักษ คุมครองใหด ำรงคงอยู อยา งย่งั ยนื สามารถ นำมาใชประโยชนไดอยางถูกตอง เหมาะสม โดยประกาศใชพระราชบัญญัติคุมครองและสงเสริมภูมิปญญา การแพทยแผนไทย พ.ศ.๒๕๔๒ ซึ่งเปนระบบกฎหมายเฉพาะ (sui-generis systems) ฉบับตนๆ นับเปน นวัตกรรมใหมในสาขากฎหมายทรัพยสินทางปญญา ใหเกิดการคุมครองและสงเสริมภูมิปญญาการแพทยแผนไทย สมุนไพร ทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพ และภูมิปญญาทองถ่ิน ที่เกี่ยวของสูการใชประโยชนอยางย่ังยืน สำหรับภารกิจการอนุรักษ คุมครองและใชประโยชนดังกลาว ตองอาศัยกลไกเชิงบูรณาการรวมกับภาคีเครือขาย ทุกภาคสวนทุกระดับ ผานกลไกระดับชาติ ไดแก คณะกรรมการคุมครองและสงเสริมภูมิปญญาการแพทยแผนไทย โดยกรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ไดดำเนินการและประสานการรวบรวม การจัดทำ ทะเบียน การสังคายนา ปริวรรต ศึกษาวิจัยพัฒนาตอยอด สูการอนุรักษ คุมครอง และใชประโยชนท้ังในระดับ ชุมชน สถานบรกิ ารสาธารณสุข หรอื ระบบเศรษฐกจิ ศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ) นับเปนมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรมอันทรงคุณคา จนองคการศึกษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (UNESCO) ไดประกาศรับรองขึ้นทะเบียนเปน มรดกความทรงจำแหงโลก (Memory of the World) เม่ือป ๒๕๕4 สรางความภาคภูมิใจแกประชาชนชาวไทย อยางย่ิง ในดานภูมิปญญาการแพทยแผนไทยเก่ียวกับตำรับยา ตำรานวด หรือตำราทางวิชาการแพทยใน สมยั โบราณ ไดรับการบันทึกและจารกึ ไวบ นแผนศลิ าตามศาลารายของวดั ดงั กลา ว กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ไดขออนุญาตบันทึกภาพศิลาจารึกตำรายา ตาม ศาลาราย จำนวน 521 แผน นำไปปริวรรต จากภาษาไทยโบราณเปนภาษาไทยปจ จุบนั โดยไดรบั การพจิ ารณาให ประกาศเปนตำรับยาแผนไทยหรือตำราการแพทยแผนไทยของชาติ และในลำดับแรกไดจัดพิมพเปนหนังสือชุด “ศลิ าจารึกตำรายา วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วัดโพธ)์ิ ” จำนวน ๓ เลม ไดแก เลม ๑ วาดวยตำรานวด ในแผนจารึกแสดงภาพรปู รางคน ทัง้ ดา นหนาและดานหลงั พรอมเสน โยงบอก จดุ ตำแหนง ของเสนเอ็นในรา งกาย ตลอดจนระบชุ ่อื เสน จดุ แกอาการโรคตา งๆ เลม ๒ วาดวยตำรายา ใชบำบัดรักษาโรคตางๆ เนื้อหาของเร่ืองราวท่ีจารึก กลาวถึง ตำราวาดวย สมุฎฐานโรค ตำราวา ดวยโรคตา งๆ และยารกั ษาโรคเกย่ี วกบั แมแ ละเด็ก ตำราวา ดวยชอ่ื ยา ชอื่ โรค เลม ๓ วาดวยตำรายา ใชบำบัดรักษาโรคตางๆ เนื้อหาของเร่ืองราวที่จารึก กลาวถึง ตำราวาดวย สมุฏฐานโรค ตำราวาดวยช่ือยา ชื่อโรค รวมทั้งตำราวาดวยสรรพคุณยา และอภิธานศัพทท้ังชื่อโรค ช่ือสมุนไพร ท้ังพชื วัตถุ สัตววตั ถุ และธาตุวัตถุ [3]

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยหวังเปนอยางย่ิงวา หนังสือชุดตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพน วิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) ทั้งสามเลมดังกลาว จะเปนประโยชนในการอนุรักษ คุมครองภูมิปญญาการแพทย แผนไทย รวมท้ังการขับเคล่ือนภารกิจดานการแพทยแผนไทย และเปนแนวทางดำเนินงานสำหรับผูมีบทบาท เก่ียวของ ไดแก นายทะเบียนกลาง นายทะเบียนจังหวัด ตลอดจนเปนแหลงอางอิงทางวิชาการ ศึกษาวิจัยพัฒนา หรือนำไปเผยแพรแ ละใชประโยชนตอ ไป (ผศ. (พเิ ศษ) ดร.นพ. ธวัชชยั กมลธรรม) อธิบดีกรมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลือก [4]

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยÊÒúÒÞ [3] [5] คำนำ [7] สารบาญ [7] บทนำ [9] [9] ความสำคัญของตำราแผนนวดของไทย ๑ แหลงขอ มูลที่ปรากฏเรือ่ ง ตำราแผนนวดของไทย ๔ ลกั ษณะอกั ขรวิธแี ละเคร่อื งหมายโบราณในตนฉบบั ตำราแผนนวดของไทย ๗ จารกึ แผน ท่ี ๑ แผนนวดหงาย ๑๐ จารกึ แผน ท่ี ๑ แผนนวดควำ่ ๑๓ จารกึ แผน ท่ี ๒ แผนนวดหงาย ๑๖ จารกึ แผน ท่ี ๒ แผนนวดควำ่ ๑๙ จารกึ แผนท่ี ๓ แผนนวดหงาย ๒๒ จารกึ แผนท่ี ๓ แผนนวดควำ่ ๒๕ จารึกแผนที่ ๔ แผนนวดหงาย ๒๘ จารึกแผนท่ี ๔ แผนนวดควำ่ ๓๑ จารึกแผนท่ี ๕ แผนนวดหงาย ๓๔ จารึกแผนท่ี ๕ แผนนวดคว่ำ ๓๗ จารึกแผนท่ี ๖ แผนนวดหงาย ๔๐ จารึกแผนท่ี ๖ แผนนวดคว่ำ ๔๓ จารึกแผนท่ี ๗ แผนนวดหงาย ๔๖ จารึกแผนท่ี ๗ แผนนวดคว่ำ ๔๙ จารึกแผน ท่ี ๘ แผนนวดหงาย ๕๒ จารึกแผน ท่ี ๘ แผนนวดคว่ำ ๕๕ จารึกแผนท่ี ๙ แผนนวดหงาย ๕๘ จารึกแผน ท่ี ๙ แผนนวดคว่ำ ๖๑ จารึกแผน ที่ ๑๐ แผนนวดหงาย ๖๔ จารึกแผนที่ ๑๐ แผนนวดควำ่ ๖๗ จารกึ แผน ที่ ๑๑ แผนนวดหงาย ๗๐ จารึกแผน ที่ ๑๑ แผนนวดควำ่ ๗๓ จารึกแผนที่ ๑๒ แผนนวดหงาย ๗๖ จารึกแผนที่ ๑๒ แผนนวดควำ่ ๗๙ จารึกแผนที่ ๑๓ แผนนวดหงาย ๘๒ จารึกแผนที่ ๑๓ แผนนวดคว่ำ [5] จารึกแผนที่ ๑๔ แผนนวดหงาย จารึกแผนที่ ๑๔ แผนนวดคว่ำ

ÊÒúÒÞ (µÍ‹ ) จารึกแผนท่ี ๑๕ แผนนวดหงาย ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย ๘๕ จารึกแผนท่ี ๑๕ แผนนวดคว่ำ ๘๘ จารึกแผนท่ี ๑๖ แผนนวดหงาย ๙๑ จารึกแผนท่ี ๑๖ แผนนวดคว่ำ ๙๔ จารึกแผนท่ี ๑๗ แผนนวดหงาย ๙๗ จารึกแผนท่ี ๑๗ แผนนวดคว่ำ ๑๐๐ จารกึ แผนท่ี ๑๘ แผนนวดหงาย ๑๐๓ จารกึ แผนท่ี ๑๘ แผนนวดควำ่ ๑๐๖ จารกึ แผนท่ี ๑๙ แผนนวดหงาย ๑๐๙ จารกึ แผน ท่ี ๑๙ แผนนวดคว่ำ ๑๑๒ จารกึ แผน ท่ี ๒๐ แผนนวดหงาย ๑๑๕ จารกึ แผน ท่ี ๒๐ แผนนวดควำ่ ๑๑๘ จารึกแผน ท่ี ๒๑ แผนนวดหงาย ๑๒๑ จารึกแผนที่ ๒๑ แผนนวดคว่ำ ๑๒๔ จารึกแผนที่ ๒๒ แผนนวดหงาย ๑๒๗ จารึกแผนที่ ๒๒ แผนนวดคว่ำ ๑๓๐ จารึกแผน ที่ ๒๓ แผนนวดหงาย ๑๓๓ จารึกแผน ที่ ๒๓ แผนนวดควำ่ ๑๓๖ จารึกแผน ที่ ๒๔ แผนนวดหงาย ๑๓๙ จารึกแผน ที่ ๒๔ แผนนวดคว่ำ ๑๔๒ จารกึ แผนท่ี ๒๕ แผนนวดหงาย ๑๔๕ จารกึ แผนท่ี ๒๕ แผนนวดควำ่ ๑๔๘ จารกึ แผน ที่ ๒๖ แผนนวดหงาย ๑๕๑ จารึกแผน ที่ ๒๖ แผนนวดคว่ำ ๑๕๔ จารกึ แผนท่ี ๒๗ แผนนวดหงาย ๑๕๗ จารกึ แผน ที่ ๒๗ แผนนวดคว่ำ ๑๖๐ จารึกแผนท่ี ๒๘ แผนนวดหงาย ๑๖๓ จารกึ แผน ท่ี ๒๘ แผนนวดควำ่ ๑๖๖ จารึกแผนท่ี ๒๙ แผนนวดหงาย ๑๖๙ จารึกแผนท่ี ๒๙ แผนนวดควำ่ ๑๗๒ จารึกแผนท่ี ๓๐ แผนนวดหงาย ๑๗๕ จารึกแผนท่ี ๓๐ แผนนวดควำ่ ๑๗๘ อภธิ านศัพท ๑๘๑ บรรณานุกรม ๒๐1 [6]

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยº·¹Ó ¤ÇÒÁÃàŒÙ ºé×ͧµ¹Œ à¡ÂèÕ Ç¡Ñº µ¹Œ ©ººÑ µÓÃÒá¼¹¹Ç´¢Í§ä·Â ความสำคญั ของตำราแผนนวดของไทย การนวดไทยนับเปนภูมิปญญาอันล้ำคาท่ีสืบทอดกันมาชานานของคนไทย เปนภูมิปญญาในการ รักษาโรคท่ี ใชไดผลดี และมีความสำคัญมาตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน โดยเชื่อวาการนวดมีจุดเริ่มตนมาจาก การชวยเหลือกันเอง ภายในครอบครัว เชน สามีนวดใหภรรยา ลูกหลานนวดใหพอแม หรือปูยาตายาย มีการใชอวัยวะตางๆ เชน มือ ศอก เขา และเทา นวดใหผูอ่ืนหรือนวดใหตัวเอง จากหลักฐานพบวา มีการบันทึกเก่ียวกับการนวดเปนลายลักษณ อักษรเกาแกท่ีสุด คือ ศิลาจารึกสมัยสุโขทัยท่ีขุดพบท่ีวัดปามะมวง ตรงกับสมัยพอขุนรามคำแหง มีรอยจารึกเปน รูปการรกั ษาดว ยการนวด สมัยกรุงศรีอยุธยาปรากฏการบันทึกใน ๒ รัชสมัยคือ ในรัชสมัยของพระบรมไตรโลกนาถ ในกฎหมาย ตราสามดวง กลาวถึงการแบงสวนราชการนาพลเรือนใหหมอนวด จำแนกตามตำแหนงเปน หลวง ขุน หม่ืน พัน และมีศักดินาเชนเดียวกับขาราชการสมัยน้ัน และรัชสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช การแพทยแผนไทยเจริญ รุงเรืองมาก จนปรากฏในทำเนียบศักดินา ขาราชการฝายหารและพลเรือนท่ีตราขึ้นในป พ.ศ. ๑๙๙๘ มีการแบง กรมหมอนวดเปนฝา ยขวา-ซา ย เปนกรมฯ ท่คี อนขางใหญ มหี นา ที่รับผดิ ชอบมากและตองใชหมอมากกวา กรมอื่นๆ หลักฐานจากจดหมายเหตุของราชทูต ลา ลู แบร ประเทศฝรั่งเศส ไดบันทึกเรื่องผูนวด ในแผนดินสยามมีความวา “ในกรุงสยามนน้ั ถา ใครปวยไขล ง ก็จะเริ่มทำเสน สายยดื โดยใหผ ูชำนาญในทางนี้ ขึน้ ไปบนรางกายของคนไข แลวใช เทาเหยยี บ กลาวกนั วา หญงิ มคี รรภมกั ใหเ ดก็ เหยียบเพอื่ ใหคลอดบุตรงาย ไมพ กั เจ็บปวย สมัยรัตนโกสินทร พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงใหปฏิสังขรณวัดโพธาราม หรือ วัดโพธ์ิข้ึนเปนพระอารามหลวง และทรงโปรดใหรวบรวมตำรายา รูปปนฤๅษีดัดตน ตำราการนวดใหเก็บแสดง ไวตามศาลาราย เพ่ือใหประชาชนไดศึกษาโดยทั่วกัน และในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหบูรณะวัดโพธิ์ใหม ทรงโปรดใหหลอรูปฤๅษีดัดตนดวยสังกะสีผสมดีบุก ๘๐ ทา รวบรวมตำราการนวด และจารึกสรรพวิชาการนวดไทยลงบนแผนหินออนจำนวน ๖๐ ภาพ แสดงถึงจุดนวดอยาง ละเอียดประดับบนผนังศาลารายและบนเสาภายในวัดโพธิ์ เพื่อเผยแพรใหประชาชนทั่วไปไดศึกษาและสามารถนำ ไปใชรักษาตนเองยามเจ็บปวยได ศิลาจารึกดังกลาวเปนเอกสารตนฉบับในการจัดทำชุดตำราภูมิปญญาการแพทย แผนไทย ฉบับอนรุ ักษ ตำราแผนนวดของไทยฉบบั นี้ นอกจากนี้ยังมีเสนประธาน ๑๐ ที่เปนหลักสำคัญของวิชาการนวดไทย ตามที่บูรพาจารยไดมีการถายทอด สบื ตอกันมา เช่ือกนั วาภายในรา งกายประกอบดวยเสน ทง้ั ปวงถึง ๒๗,๐๐๐ เสน แตเสนทีเ่ ปนเสนประธานหลกั ของ [7]

เสนท้ังปวงมีเพียง ๑๐ เสนเทานั้น เสนประธานเปนทางเดินของลม ซึ่งเปนพลังภายใน ที่หลอเลี้ยงรางกายให สามารถทำงานไดตามปกติ เสน ประธาน ๑๐ มีความสำคัญตอการบำบดั รกั ษาโรค ดวยวธิ ีการนวดรักษา เพราะเปน โครงสรา งในการนำมาใชอ ธิบายถงึ อาการปกตแิ ละอาการผดิ ปกติของรางกาย โดยเฉพาะความผิดปกตทิ ่มี สี าเหตุมา จากการติดขัด หรอื การกำเรบิ ของลม จงึ สามารถนำหลกั ของทางเดนิ เสนประธาน ๑๐ มาใชใ นการตรวจวินจิ ฉยั หา สาเหตุของความผิดปกติ อาการที่เกิดจากความผิดปกติ มีความสัมพันธกับเสนประธานเสนใด รวมท้ังสามารถ กำหนดวิธีการนวดรักษาท่ีสอดคลองสัมพันธกับ เสนประธานน้ันไดอยางมีหลักการ และในตำราโรคนิทานคำฉันท ๑๑ ของพระยาวชิ ยาบดี (กลอ ม) พรรณนาลกั ษณะจดุ กำเนดิ ของเสนประธาน ๑๐ ไวดงั น้ี “เสน สบิ ทา นพรรณนา ในครรภาเปนนไิ สย ลอมสญู พระเมรไุ ว สถติ ลึกสักสองน้วิ ลอ มเปน จกั รท ราสนู ย ดูไพบูลยไ มแพลงพล้ิว ดุจสายบรรทัดทิว เปนแนวแถวทอดเรยี งกนั ” ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย แสดงใหเห็นวา เสนประธานทั้ง ๑๐ นั้น มีศูนยกลางออกมาจากโดยรอบสะดือ ลึกลงไป ๒ น้ิวมือ ลักษณะ การทอดออกจากศูนยกลางออกมาเปนแนวแถวเรียงกันอยางเปนระเบียบนอกจากนี้ยังพรรณนาลักษณะ ของ เสนประธาน ๑๐ และอาการผดิ ทเี่ กดิ จากเสนประธาน ๑๐ วา “เสนเอน็ ยอ มเปน รู ลมเลือดชูใหฟ ฟู อน กำเรบิ มักรุมรอ น ใหศ ุขทกุ ขท กุ ราตรี” บงบอกถึงอาการผิดปกติของรางกายท่ีมีสาเหตุเช่ือมโยงกับเสนประธาน ๑๐ จึงสามารถนำองคความรูเก่ียวกับ เสนประธาน ๑๐ มาใชในการนวดรักษาอาการผิดปกตไิ ด ภาพศลิ าจารึกแผนนวด ๖๐ ภาพ ประกอบดวยองคค วามรูเกย่ี วกบั แผนนวดหงาย ๓๐ ภาพ และ แผนนวด คว่ำ ๓๐ ภาพ ซึ่งเปนหลักฐานบงบอกใหทราบถึงความแพรหลายและความชำนาญในการรักษาโรคหรืออาการ ตางๆ ดวยการนวดรักษา เชน โรคตา โรคอัมพฤกษ อัณฑพฤกษ สันนิบาต และอาการผิดปกติตางๆ ท่ีเกิดจากลม เปน สาเหตุ เชน ลมสรรนบิ าต ลมมีพิษ ลมบาทจิต ลมมหาสนกุ ฯลฯ ซง่ึ จุดแกอาการตา งๆ เหลา นจ้ี ะอยบู นจดุ ทีใ่ ช นวดรกั ษาอาการ เชน คนไขม อี าการปวดศีรษะตอนเชา กดจดุ แนวกึ่งกลางหนาผากบริเวณไรผม มอี าการขอ มอื ตาย เคลอื่ นไหวขอ มือไมไ ด กดจดุ บรเิ วณกง่ึ กลางขอ มอื (ภาพตนฉบบั จารกึ แผนท่ี ๑๗ แผนนวดหงาย) เปน ตน ปจจุบันการแพทยแผนไทยเปนที่นิยมเพิ่มขึ้นท้ังในประเทศและตางประเทศ สงผลใหมีการนำ องคความรูไป ศึกษาวิจัยถึงประโยชนของการรักษาดวยการนวดแผนไทย สำหรับประเทศไทยไดมีการใหบริการดายการนวด หลายรูปแบบ ทั้งการนวดแบบหมอพื้นบาน และการนวดแผนไทยจากผูท่ีผานการเขาอบรม จึงมีการนำไปใชตาม ความถนัดและประสบการณของผูนวดสงผลใหมีความแตกตางกัน การรวบรวมและจัดพิมพชุดตำราภูมิปญญาการ แพทยแ ผนไทย ฉบับอนุรกั ษ เรอื่ ง ตำราแผนนวดของไทย ซงึ่ เปน จุดเรม่ิ ตนของการนวดแผนไทยทุกรปู แบบ เพื่อให ผูประกอบวิชาชีพการแพทยแผนไทย นักวิชาการ และผูท่ีสนใจ ใหเกิดการเรียนรูหลักทางวิชาการ และ ประสบการณจากการรักษาดวยการนวดตามหลักการแพทยแผนไทย เพ่ือพัฒนาและ ตอยอดนำไปสูการใช ประโยชนจากตำราแผนนวดของไทยอยา งมปี ระสิทธิภาพ และเปนทางเลอื กในการดแู ลสุขภาพท่ีปลอดภยั ตอไป [8]

แหลง ขอมูลทป่ี รากฏเร่ือง ตำราแผนนวดของไทย ตำราแผนนวดของไทยเปนตำราการแพทยแผนโบราณของไทย ในปจจุบันปรากฏขอมูลเปนหลักฐานชัดเจน อยใู นเอกสารโบราณประเภทศิลาจารึก ซ่งึ ปรากฏในศลิ าจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม และ ศิลาจารึกวดั ราช โอรสารามราชวรมหาวิหาร ลกั ษณะอักขรวิธีและเคร่ืองหมายโบราณในตนฉบบั ตำราแผนนวดของไทย เน่ืองจากการเขียนหนังสือของคนไทยสมัยกอนท่ีมิไดรับราชการในกรมอาลักษณ มักมีลักษณะเฉพาะเปน เอกลักษณของแตละบุคคล และเปนยุคสมัยท่ีคนไทยยังไมมีการประกาศใชพจนานุกรมเพื่อกำหนดหลักเกณฑเปน มาตรฐานใหสะกดคำท่ีมีความหมายเดียวกันเหมือนกันท่ัวประเทศ ดังน้ันการผสมคำเพ่ือ การอานจึงเปนไปอยาง อิสระ มีรูปแบบแตกตางกันตามแตสำนักท่ีเรียนแตละแหงนิยม หากสำนักเรียนน้ัน อยูใกลความเจริญ เชน พระราชวัง หรือวัดในกรุงการเขียนหนังสือก็จะมีแบบแผนท่ีชัดเจนและถูกตอง มากกวา๑ ดวยเหตุดังกลาวการใช รูปอักษรเขียนคำ เพือ่ สื่อความหมายใหอ านออกเสียงไดเ ขา ใจตามภาษาพดู ทีใ่ ชก ันในทอ งถนิ่ จงึ มคี วามสำคญั มาก ทำใหเกิดผลกระทบตอการใชรูปพยัญชนะ รูปสระสำหรับสะกดคำ ไดหลากหลายรูปแบบ แมจะมีความหมาย เชนเดียวกันก็ตาม เชนคำวา กระษยั กษยั กระไสย เปน ตน เหน็ ไดช ัดเจนวา การเขยี นหนงั สอื ของคนไทยสมยั กอน เขียนตามเสยี งพูด เพอื่ ใหส ามารถอานออกเสียง และเขา ใจความหมายไดโดยไมใหค วามสำคัญกบั การเขยี น อักขรวิธพี ิเศษ ทปี่ รากฏในตน ฉบับมลี ักษณะดังน้ี 1. มีการเขียนรูปอักษรใหเช่ือมตอกัน เพื่อใหเขียนไดรวดเร็ว เพราะไมตองยกอุปกรณการเขียนหลายคร้ัง หากเปนตัวอักษรท่ีมหี างยาวกจ็ ะมาเขียนเพม่ิ เตมิ ภายหลงั เชน = ขมปาก = รชุ ำ = ปต ตะรคน = ฝา เทา = ฝา ยขวา ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย 2. เขียนคำตางๆ ไมมีกฎเกณฑ แตสามารถเขียนใหส่ือความหมายไดโดยไมคำนึงถึงความถูกตองของ รูปศัพท เชน อาเจยี ร เขยี นเปน อาเจยี น ศศี ะ ” ศรี ษะ หทั ไทย ” หทยั ๑ กองแกว วีระประจักษ, “ลักษณะอักขรวิธีตนฉบับหนังสือกฎหมายตราสามดวง”, กฎหมายตราสามดวงฉบับราชบัณฑิตยสถาน, กรุงเทพ : ราชบณั ฑติ ยสถาน, ๒๕๕๐, หนา ๒๗. [9]

ธวาร ” ทวาร พิศ ” พิษ อะติสาร ” อตสิ าร ฤศดวง ” ริดสีดวง พิกาน ” พกิ าร สอนื้ ” สะอ้ืน สะครวิ ” ตะคริว ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย 3. พยัญชนะตน บางตวั เชน ด ท ส อาจมีการใชต วั ต เขยี นแทนตามความนิยมของผบู ันทกึ เชน เสียต - เสียด อนิ ตนู - อนิ ธนู ตะโพก - สะโพก 4. ใชไ มมวน ในคำที่เขียนดว ย สระไอ และ ใอ เชน ใข - ไข ไนย - ใน 5. ไมม ีการเขยี นไมไ ตค ู (–็) แทนสระเสียงสั้นลดรปู เมื่อมีพยญั ชนะสะกด เชน เปน - เปน แขง - แขง็ เคม - เค็ม เหนบ - เหนบ็ เครอ่ื งหมายวรรคตอนโบราณ ขนบในการบันทึกขอมูลของบรรพชนไทย มักใชเครื่องหมายโบราณแบบตางๆ แสดงหนาท่ีและฐานะของ ขอความทม่ี ีเคร่ืองหมายตา งๆ ประกอบอยดู ังนี้ 1. ๏ เรยี กวา ฟองมัน ฟองดนั ตาโค หรอื ตาไก ใชส ำหรบั เร่ิมตนเร่ือง หรือข้ึนตน ขอ ความใหม ไดท ้ังทเ่ี ปน วรรค บรรทดั หรอื บท เชน “๏ ปงคะลาสุริยกลา ...” “๏ จนั ทภูสัง ...” 2. ๚, ฯ เรยี กวา องั ค่ัน ใชสำหรบั ค่ันขอความแตละตอน หรอื แตล ะหัวขอ และใหจ บขอ ความยอยกไ็ ด เชน “๏ สุขมุ งั รากทวารหนกั ๚ ” ๏ เสนน้ีสมะเตโช ๚ะ เจอื ในประชมุ สาม ๚ะ ” [10]

3. ๛ เรยี กวาโคมตู ร และ ๚ะ๛ อังคนั่ วิสรรชนยี  โคมตู ร ใชสำหรบั แสดงวา จบขอ ความตอนน้นั บรรทัด นน้ั หรือ วร“ร๏ค๒นล๓กั้ันษเรณอ่ื งะนแัน้ผนเชหนงา ยรูปนี้บอกกำเหนดิ อสุรณิ ฑณั ญาณธาตุ เกิดแตก องเตโชพบิ ัด๚ะ๛ 4. ะ เรียกวา ละสุด ใชเขียนไวทายขอความแตละบรรทัดท่ียังมีพ้ืนที่วางที่เหลืออยู เพ่ือจัดกรอบหลังของ หนาสมดุ ใหเสมอกนั เชน “๏ เสน นี้สมะเตโช ะ แลนออกมาด่ังนี้๚ะ ” ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย 5. เรยี กวา เครื่องหมายปกกา ใชป ระกอบนามบคุ คล คำศัพท หรือตัวเลข เพอ่ื ประหยดั พน้ื ที่ในการเขยี น ขอ ความท่ซี ำ้ กบั ขอ ความขางหนา เชน ลม “๏ เสน น้สี นั ทะฆาตซายระคนดว ย โลหติ ...” มงั ษ “๏ กาละทารนี ิ้ว มอื ๒๐ ๚ ” เทา มรดกภูมิปญญาการแพทยแผนโบราณน้นั ยงั มีสาระนา รูอีกมากทป่ี รากฏเปน หลกั ฐานอยู สันนษิ ฐานวา ตอ ง เปนศาสตรที่ใชไดสัมฤทธ์ิผลในสังคมมาชานานแลว จึงมีการบันทึกไวเปนลายลักษณอักษรเพ่ือสืบตอความรูเหลา นั้นใหคงอยู หากมีความรูและความเขาใจในอักษรวิธีโบราณเปนอยางดีและมีการศึกษาวิจัยอยางละเอียดแลว อาจ นำกลับมาใชใ นสงั คมไดอ ยางมีประสิทธภิ าพในอนาคตได [11]

[12] สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 1 แผนนวดหงาย 1

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ คำปริวรรต จารึกแผน ที่ 1 แผนนวดหงาย 1 ๏ ลักษณแผนหงายรปู นี้ บอกกำเหนิดเสนทง้ั ๑๐ อนั เปนประทานแกเ สน ทงั หลายดงั น้ี ๚ะ๛ ๏ ปง คะลาสรุ ยิ กลาขวา ๚ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ อทิ าจันทกลาซา ย ๚ ๏ สมุ นารากชวิ ะหา ๚ ๏ กาละทารีนวิ มือ ๒๐๚ ๏ หศั รังษีรากจักษุซาย ๚ เทา ๏ จันทภูสังรากโสตซา ย ๚ ๏ สุขุมังรากทวารหนกั ๚ ๏ ทวารีรากจักษขุ วา ๚ ๏ ชวี ะหาสะดมทังหา ๚ ๏ อะนนั ทะจกั ระหวดั ๚ ๏ รชุ ำรากโสตขวา ๚ ๏ สิขินที วารเบา ๚ ๏ กาลอำมพฤกษ ๚ ๏ พิตคุณ ๚ 2

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เลม 1 คำอานปจ จุบัน จารกึ แผนท่ี 1 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรูปน้ี บอกกำเนิดเสน ทั้ง ๑๐ อันเปน ประธานแกเ สน ทง้ั หลายดังน้ี ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยปงคลา สรุ ยิ ะกลาขวาอิทา จันทกลาซา ย กาลทารี นวิ้ มอื น้วิ เทา ๒๐ สุมนา รากชิวหา สหสั สรังษี รากจกั ษุซา ย ทวารี รากจกั ษขุ วา จนั ทภูสงั รากโสตซาย รชุ ำ รากโสตขวา สุขุมัง รากทวารหนัก ชวิ หาสดมภท ง้ั หา สิขนิ ี ทวารเบา อนนั ทะจักรวรรดิ กาลอมั พฤกษ 3 พติ ตะคุณ

ชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 1 แผนนวดควำ่ 4 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วัดโพธ)ิ์ เลม 1 คำปรวิ รรต จารึกแผน ท่ี 1 แผนนวดคว่ำ 2 ๏ ลกั ษณแผนควำ่ รูปนี้ บอกเสน ทั้ง ๑๐ ฝา ยหลังออกเปนประทานแกเสน ทงั หลายดงั น้ี ๚ะ๛ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ อิทาแลนออกดงั น้ี ๚๏ ปงคลาแลนออกดง่ั น้ี ๚ ๏ กาลทารีแลน ออกด่งั นี้ ๚ ๏ สมุ นาแลนออกดังนี้ ๚ ๏ ทวารแี ลน ออกดง่ั น้ี ๚ ๏ หัศรงั ษแี ลน ออกดังนี้ ๚ ๏ รซุ ำแลนออกด่ังน้ี ๚ ๏ สิขนิ อี อกด่ังนี้ ๚ ๏ จนั ทภสู ังออกดงั น้ี ๚ ๏ สุขุมงั ออกดงั นี้ ๚ ๏ กาละอำพฤกษ ๚ ๏ ชวี หาสะดมทงั หา ๚ แลน ออกด่ังน้ีฝา ยขวา ๚ แลน ออกด่งั น้ีฝายซาย ๚ 5

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ คำอานปจจุบนั จารกึ แผน ท่ี 1 แผนนวดคว่ำ ลักษณะแผนคว่ำรปู นี้ บอกเสน ทงั้ ๑๐ ฝายหลงั ออกเปนประธานแกเ สนทั้งหลายดงั น้ี อทิ า แลน ออกดงั นี้ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยปง คลา แลน ออกดังน้ี สุมนา แลนออกดังน้ี กาลทารี แลน ออกดังนี้ สหัสสรงั ษี แลน ออกดงั นี้ ทวารี แลน ออกดงั นี้ จันทภูสงั ออกดงั นี้ รุชำ แลนออกดงั นี้ สิขินี ออกดังนี้ สุขมุ ัง ออกดงั น้ี ชวิ หาสดมภท้งั หา กาลอัมพฤกษ แลน ออกดงั น้ี ฝายซาย แลน ออกดังน้ี ฝายขวา 6

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 2 แผนนวดหงาย 7

ชดุ ตำราภูมิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ คำปริวรรต จารึกแผนที่ 2 แผนนวดหงาย 3 ๏ ลกั ษณแผนหงายรปู นี้ บอกเสน อทิ ธาฝา ยซาย ตามไนยอาจารยท า นกลา วไวท่แี กต า งตางดงั น้ี ๚ะ๛ ๏ แกนาสกิ ตงึ ๚ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกป วดกะมบั ๚ะ ๏ แกหาวคางคา ง ๚ ๏ แกล มดูดสะบัก ๚ะ ๏ แกเนอ้ื เหน็ดชา ๚ะ ๏ แกหูตึง ๚ ๏ แกฟ องดันบวม ๚ะ ๏ แกนมมิออก ๚ ๏ แกขดั อุจาระ ๚ะ ๏ แกเ มอ่ื ยตน ขา ๚ ๏ แกล มเบง ใหเ กดิ ๚ะ ๏ แกเ ทาเย็น ๚ะ ๏ แกขดั เขา ๚ ๏ แกส ะครวิ เพลิง ๚ะ ๏ แกเมอื่ ยแคง ๚ ๏ แกช ักเทา ๚ะ ๏ แกล มขงั ๚ ๏ แกร อ นฝา เทา ๚ 8

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ)ิ์ เลม 1 คำอา นปจจุบนั จารกึ แผนท่ี 2 แผนนวดหงาย ลักษณะแผนหงายรปู น้ี บอกเสน อิทาฝา ยซาย ตามนยั อาจารยท า นกลา วไวท แ่ี กตางๆ ดงั น้ี ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกนาสกิ ตึงแกปวดขมบั แกหาวคางคา ง แกล มดูดสะบกั แกเ น้ือเหน็บชา แกหตู งึ แกฟองดันบวม แกน มมอิ อก แกขดั อุจจาระ แกเม่อื ยตนขา แกล มเบง ใหเกดิ แกเทา เย็น แกขัดเขา แกต ะครวิ เพลิง แกเ ม่ือยแขง แกช กั เทา แกล มขงั แกรอ นฝา เทา 9

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 2 แผนนวดควำ่ 10 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ) เลม 1 คำปรวิ รรต จารกึ แผนที่ 2 แผนนวดคว่ำ 4 ๏ ลกั ษณแผนคว่ำรปู น้ี บอกเสนอทิ าฝายซาย ตามไนยอาจารยทา นกลา วไวทแ่ี กต างๆ กนั ดังน้ี ๚ะ๛ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกป วดกมอม ๚ะ๏ แกรอนตวั ๚ะ ๏ แกป วดหนาผาก ๚ะ ๏ แกจบั ใหรอน ๚ะ ๏ แกมวั จกั ษุ ๚ะ ๏ แกจ บั ใหหนาว ๚ะ ๏ แกคลนื่ เหียน ๚ะ รอ น ๏ แกห ายใจขัด ๚ะ ๏ แกสะทา น หนาว ๚ะ ๏ แกเสียดชายโครง ๚ะ ๏ แกเมอื่ ยเอว ๚ะ ๏ แกแ นน อก ๚ะ ๏ แกร อ นอก ๚ะ ๏ แกข ดั เขา ๚ะ ๏ แกจุกอก ๚ะ ๏ แกร อนฝาเทา ๚ะ ๏ แกสะคริวฝา เทา ๚ะ ๏ แกลมใหเดินตลอด ๚ะ 11

ชุดตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรกั ษ คำอานปจจุบนั จารกึ แผน ที่ 2 แผนนวดคว่ำ ลักษณะแผนคว่ำรปู นี้ บอกเสน อิทาฝา ยซา ย ตามนัยอาจารยท า นกลา วไวท่แี กต างๆ กัน ดงั นี้ แกปวดกระหมอ ม ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกรอ นตัว แกป วดหนาผาก แกจับใหร อ น แกมัวจกั ษุ แกคลนื่ เหยี น แกจ บั ใหหนาว แกห ายใจขัด แกสะทานรอนสะทา นหนาว แกเสยี ดชายโครง แกแ นนอก แกเ มอื่ ยเอว แกร อ นอก แกข ดั เขา แกจกุ อก แกร อนฝา เทา 12 แกตะคริวฝา เทา แกลมใหเดินตลอด

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผนท่ี 3 แผนนวดหงาย 13

ชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ ักษ คำปรวิ รรต จารึกแผนท่ี 3 แผนนวดหงาย 5 ๏ ลกั ษณแผนหงายรูปนี้ บอกเสนปงคลาฝายขวา ตามไนยอาจารยท านกลา วไวท ่ีแกตา งตา งกนั ดังนี้ ๚ะ๛ ๏ แกป วดกะหมบั ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกก ลอ นลงฝก ๚ะ ๏๏ แแกกสหบาวกั เจรมอ ๚๚ะะ ๏ แกเ ตโชใหออก ๚ะ ๏ แกเ มอ่ื ยสนั นา แขง ๚ะ ๏ แกหหู นกั ขางขวา ๚ะ ๏ แกเ ทา สทก ๚ะ ๏ แกขัดจมกู ๚ะ ๏ แกกลอนลงแขง ๚ะ ๏ แกน มหลง ๚ะ ๏ แกสะครวิ ชกั ๚ะ ๏ แกฝ ใ นนม ๚ะ ๏ แกกลอนหลง ๚ะ ๏ แกอะโทคมาวาตใหอ อน ๚ะ ๏ แกน้ำนมไมม ี ๚ะ ๏ แกไ หวตวั มิได ๚ะ ๏ แกเมื่อยขา ๚ะ 14

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ)ิ์ เลม 1 คำอา นปจ จบุ ัน จารึกแผน ท่ี 3 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรปู นี้ บอกเสนปง คลาฝายขวา ตามนยั อาจารยท านกลาวไวทแ่ี กตา งๆ กัน ดงั น้ี ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกปวดขมบัแกกลอนลงฝก แแกกสหะบาวักเจรอม แกเตโชใหออก แกหูหนักขา งขวา แกเ ม่ือยสนั หนา แขง แกคดั จมกู แกเ ทา สะทก แกน มหลง แกก ลอ นลงแขง แกฝ ใ นนม แกต ะครวิ ชัก แกกลอ นหลง แกน ้ำนมไมม ี แกอโธคมาวาตาใหอ อน แกเมื่อยขา แกไหวตัวมิได 15

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 3 แผนนวดควำ่ 16 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วัดโพธิ์) เลม 1 คำปริวรรต จารึกแผน ที่ 3 แผนนวดควำ่ 6 ๏ ลักษณแผนควำ่ รปู น้ี บอกเสนปง คลาฝา ยขวา ตามไนยอาจารยท านกลา วไวท่ีแกต า งตา ง ดงั นี้ ๚ะ๛ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกป วดหากผาก ๚ะ๏ แกจับใหร อ น ๚ะ ๏ แกม วั จักษุ ๚ะ ๏ แกสทา น รอน ๚ะ ๏ แกคลน่ื เหียน ๚ะ หนาว ๏ แกหายใจขัด ๚ะ ๏ แกแนน อก ๚ะ ๏ แกเ มอื่ ยเอว ๚ะ ๏ แกร อนอก ๚ะ ๏ แกข ดั เขา ๚ะ ๏ แกจกุ อก ๚ะ ๏ แกล มปศ ขาศ ๚ะ ๏ แกเมอ่ื ยสนั นา แขง ๚ะ ๏ แกจบั ใหห นาว ๚ะ ๏ แกสคริวชกั กลางเทา ๚ะ ๏ แกล มขดั เทา ๚ะ ๏ แกร อนหลงั เทา ๚ะ ๏ แกข ัดเบา ๚ะ 17

ชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ คำอานปจ จบุ ัน จารกึ แผนท่ี 3 แผนนวดคว่ำ ลกั ษณะแผนคว่ำรปู น้ี บอกเสน ปง คลาฝา ยขวา ตามนยั อาจารยทา นกลา วไวทแี่ กตา งๆ ดังนี้ แกป วดหนาผากํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกจับใหร อ น แกมัวจกั ษุ แกส ะทานรอนสะทานหนาว แกเม่อื ยเอว แกค ล่ืนเหียน แกข ัดเขา แกหายใจขัด แกเ มอ่ื ยสันหนาแขง แกแนนอก แกต ะคริวชักกลางเทา แกลมขัดเทา แกร อ นอก แกร อ นหลังเทา แกจุกอก แกล มปตคาด แกข ดั เบา แกจบั ใหห นาว 18

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 4 แผนนวดหงาย 19

ชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ คำปรวิ รรต จารกึ แผน ที่ 4 แผนนวดหงาย 7 ๏ ลักษณ แผนหงายรูปนี้ บอกเสนสุมะนาทามกลาง ตามไนยอาจารยทา นกลา วไวท ่แี กตางตา งกัน ดงั นี้ ๚ะ๛ ๏ แกเ ชื่อมมนึ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกชวี หาสดม ๚ะ ๏ แกจ ิตรร ะสำระสาย ๚ะ ๏ แกอ าหารไมม รี ศ ๚ะ ๏ แกหวานปาก ๚ะ ๏ แกเ คลม้ิ คลั่ง ๚ะ ๏ แกขมปาก ๚ะ ๏ แกส ะอน้ื ลมปะทะ ๚ะ ๏ แกเ คมปากเลอื กปาก ๚ะ ๏ แกมะเมอเภอภก ๚ะ ๏ แกล ิ้นแขงกระดาง ๚ะ ๏ แกล นิ้ ใหญค ับปาก ๚ะ ๏ แกมอื แลเทา เพลยี ๚ะ ๏ แกลิ้นหดยืดมิออก ๚ะ ๏ แกนอนมหิ ลบั ๚ะ ๏ แกส มุ รณนั ติ ๚ะ ๏ แกล มจิตรคุณ ๚ะ ๏ แกล มมะหาสนกุ ๚ะ 20

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม 1 คำอานปจ จุบัน จารกึ แผนที่ 4 แผนนวดหงาย ลักษณะแผนหงายรปู นี้ บอกเสน สุมนาทามกลาง ตามนยั อาจารยทา นกลาวไวท่แี กต า งๆ กัน ดังน้ี ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกเชื่อมมึนแกช วิ หาสดมภ แกจติ ระส่ำระสาย แกอ าหารไมมรี ส แกหวานปาก แกเคลิม้ คลัง่ แกขมปาก แกสะอ้ืนลมปะทะ แกเ คม็ ปากเลอื กปาก แกละเมอเพอ พก แกล น้ิ แข็งกระดาง แกล้ินใหญค บั ปาก แกมือแลเทา เพลยี แกล ้ินหดยดื มอิ อก แกนอนมหิ ลับ แกสุมรณันติ แกลมจติ รคุณ แกลมมหาสนกุ 21

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 4 แผนนวดควำ่ 22 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 1 คำปรวิ รรต จารึกแผนที่ 4 แผนนวดคว่ำ 8 ๏ ลักษณ แผนคว่ำรปู น้ี บอกเสน สุมะนาทา มกลาง ตามไนยอาจารยทานกลา วไวท ่ีแกต า งตางกนั ดงั น้ี ๚ะ๛ ๏ แกล มหศั ดม ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกม ะหาสดม ๚ะ ๏ แกเช่อื มมึน ๚ะ ๏ แกล มใหหิว ๚ะ ๏ แกสวิงสวาย ๚ะ ๏ แกล มกะทบใจ ๚ะ ๏ แกหายใหขัด ๚ะ ๏ แกร ะหวยใจ ๚ะ ๏ แกใ จลอย ๚ะ ๏ แกน้ำเขละใส ๚ะ ๏ แกนอนมหิ ลบั ๚ะ ๏ แกคล่ืนเหยี น ๚ะ ๏ แกลมมะหาสนกุ ๚ะ ๏ แกรากเพ่ือพศิ ๚ะ ๏ แกบาทลักษ ๚ะ ๏ แกบาตจกั ร ๚ะ ๏ แกบาทยักษ ๚ะ ๏ แกร ำโหยจติ ร ๚ะ 23

ชดุ ตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ คำอานปจ จุบัน จารกึ แผน ที่ 4 แผนนวดควำ่ ลกั ษณะแผนคว่ำรปู น้ี บอกเสนสมุ นา ทามกลางตามนัยอาจารยทา นกลา วไวท แ่ี กตา งๆ กัน ดังนี้ แกล มหัศดมภ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกมหาสดมภ แกเช่อื มมนึ แกล มใหหิว แกส วิงสวาย แกหายใหข ัด แกลมกระทบใจ แกใจลอย แกร ะหวยใจ แกนำ้ เขฬะใส แกนอนมิหลบั แกค ลืน่ เหียน แกลมมหาสนกุ แกร ากเพื่อพษิ แกบาทลักษณ แกบ าดทะยกั แกบาทจักร แกรำโหยจิต 24

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 5 แผนนวดหงาย 25

ชุดตำราภูมิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ ักษ คำปรวิ รรต จารกึ แผน ที่ 5 แผนนวดหงาย 9 ๏ ลักษณแผนหงายรูปนี้ บอกเสน กาละทารี ตามไนยอาจารยทา นกลาวไวท่แี กตางๆ กัน ดงั นี้ ๚ะ๛ ๏ แกข บไหลใหหวิ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกขดั ไหลใหย อก ๚ะ ๏ แกเม่ือยไหล ๚ะ ๏ แกไหลลดยกมิได ๚ะ ๏ แกร อ นฝา มอื ยิ่งนกั ๚ะ ๏ แกมอื ตายใหเยน็ ๚ะ ๏ แกปลายมอื เหน็ด ๚ะ ๏ แกตลอดปลายมือ ๚ะ ๏ แกอะโตคมาวาต ๚ะ ๏ แกปฎ วีธาตุใหผ ูก ๚ะ ๏ แกข ดั ศอกงอมิได ๚ะ ๏ แกขัดขอ มอื ขอศอก ๚ะ ๏ แกเ ทา ตายยกมิขน้ึ ๚ะ ๏ แกอำมะภาทธ์ิ ๚ะ ๏ แกอาโปพกิ าน ๚ะ ๏ แกเ ทาตาย ๚ะ ๏ แกใหเตโชออก ๚ะ ๏ แกอ ันทภาหธ์ิ ๚ะ 26

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 คำอานปจจบุ นั จารึกแผน ท่ี 5 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรปู น้ี บอกเสน กาลทารี ตามนยั อาจารยท า นกลา วไวที่แกต างๆ กนั ดงั นี้ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกขบไหลใ หห ิวแกขัดไหลใหยอก แกเม่อื ยไหล แกไ หลล ดยกมไิ ด แกร อ นฝามือยงิ่ นกั แกม อื ตายใหเย็น แกป ลายมอื เหน็บ แกตลอดปลายมือ แกอโธคมาวาตา แกปถวธี าตใุ หผูก แกขดั ศอกงอมไิ ด แกข ัดขอมอื ขอ ศอก แกเ ทาตายยกไมขึ้น แกอ ัมพาต แกอ าโปพิการ แกเ ทาตาย แกใ หเ ตโชออก แกอณั ฑพาต 27

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 5 แผนนวดควำ่ 28 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 คำปริวรรต จารกึ แผน ท่ี 5 แผนนวดคว่ำ 10 ๏ ลักษณแผนควำ่ รปู น้ี บอกเสน กาละทารี ตามไนยอาจารยก ลาวไวท ีแ่ กต างตางกัน ดงั น้ี๚ ะ๛ ๏ แกลมใหไหลตาย ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกส ันนิบาตโลหิต ๚ะ ๏ แกล มตูดสบัก ๚ะ ๏ แกแขน ซา ย ตาย ๚ะ ๏ แกลมสบกั ตาย ๚ะ ๏ แกเ จ็บหลัง ๚ะ ขวา ๏ แกล มใหแ สบอก ๚ะ ๏ แกปฎวธี าตพุ กิ าน ๚ะ ๏ แกว าโยธาตพุ กิ าร ๚ะ ๏ แกเตโชธาตถุ อย ๚ะ ๏ แกอ าโปธาตุถอย ๚ะ ๏ แกล มใหแ ขนตาย ๚ะ ๏ แกตะโพกตาย ๚ะ ๏ แกอนั ฑพฤกษ ๚ะ ๏ แกลมเจ็บเอว ๚ะ ๏ แกลมอันทพทธ์ิ ๚ะ ๏ แกน องสน่ั มิหยดุ ๚ะ ๏ แกงอยูเ พื่อสะครวิ ๚ะ 29

ชุดตำราภูมิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ ักษ คำอานปจ จบุ ัน จารึกแผนท่ี 5 แผนนวดคว่ำ ลักษณะแผนคว่ำรปู น้ี บอกเสน กาลทารี ตามนัยอาจารยกลาวไวท ีแ่ กต าง ๆ กนั ดงั น้ี แกล มใหไหลตาย ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกสันนบิ าตโลหติ แกลมดดู สะบัก แกแ ขนซา ยแขนขวาตาย แกลมสะบักตาย แกปถ วธี าตพุ ิการ แกเ จ็บหลงั แกอ าโปธาตถุ อย แกสะโพกตาย แกลมใหแสบอก แกลมเจบ็ เอว แกวาโยธาตพุ กิ าร แกล มอณั ฑพาต แกเ ตโชธาตถุ อย แกน องสน่ั มหิ ยดุ แกลมใหแ ขนตาย แกงออยูเพ่ือตะครวิ แกอ ัณฑพฤกษ 30

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 6 แผนนวดหงาย 31

ชดุ ตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ คำปริวรรต จารึกแผนท่ี 6 แผนนวดหงาย 11 หัศรงั สีจกั ษซุ า ย ตามไนยอาจารยก ลา วไวท ่ีแกตา งๆ กนั ดังน้ี ๚ะ๛ ๏ ลักษณแผนหงายรูปนีบ้ อกเสน ทวารีจักษุขวา ๏ แกป กังมพี ิศขางขวา ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมผิวจกั ษุแหง ๚ะ ๏ แกล มจกั ษุเกง็ ๚ะ ๏ แกล มปกงั มพี ิศขา งซาย ๚ะ ๏ แกล มปวดหวา งคิว้ ๚ะ ๏ แกลมลืมจกั ษุมขิ น้ึ ๚ะ ๏ แกลมปวดหลังจักษุ ๚ะ ๏ แกลมแสบจักษุ ๚ะ ๏ แกล มจกั ษุแดง ๚ะ ๏ แกล มเคอื งจักษุ ๚ะ ๏ แกลมเกดิ แตป อด ๚ะ ๏ แกล มเขมน จักษุ ๚ะ ๏ แกอธุ รวาตา ๚ะ ๏ แกล มเกิดแตตบั ๚ะ ๏ แกจ กั ษเุ พ่ือเตโช ๚ะ ๏ แกลมในจกั ษเุ พ่ือซำ้ ๚ะ ๏ แกล มมใิ หนอนหลบั ๚ะ ๏ แกลมขน้ึ จักษเุ พอ่ื กลอน ๚ะ 32

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธิ)์ เลม 1 คำอา นปจ จุบนั จารกึ แผน ที่ 6 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรูปนีบ้ อกเสน สหสั สรังษจี กั ษซุ าย ทวารจี กั ษขุ วา ตามนยั อาจารยก ลา วไวทแี่ กต างๆ กัน ดังนี้ แกป ะกังมพี ษิ ขา งขวา ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกลมผิวจกั ษแุ หง แกลมจกั ษุเกรง็ แกลมปะกังมพี ิษขางซาย แกลมปวดระหวา งคิ้ว แกล มลืมจกั ษุมิขนึ้ แกลมปวดหลงั จักษุ แกล มแสบจักษุ แกล มจักษแุ ดง แกลมเคอื งจักษุ แกล มเกิดแตปอด แกล มเขมน จักษุ แกอทุ รวาตา แกลมเกิดแตต ับ แกจ กั ษุเพอ่ื เตโช แกลมในจกั ษเุ พอ่ื ชำ้ แกลมมใิ หน อนหลบั แกลมข้นึ จกั ษเุ พือ่ กลอน 33

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 6 แผนนวดควำ่ 34 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธิ)์ เลม 1 คำปรวิ รรต จารกึ แผน ท่ี 6 แผนนวดคว่ำ 12 หัศรังสจี ักษซุ าย ตามในอาจารยท า นกลาวไวทแ่ี กตางๆ กัน ดงั นี้ ๚ะ๛ ๏ ลักษณแผนคว่ำรูปนบี้ อกเสน ทวารจี ักษขุ วา ๏ แกลมทำใหนำ้ จักษไุ หล ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมเคืองจกั ษุ ๚ะ ๏ แกลมใหแสบจักษุ ๚ะ ๏ แกลมใหแสบจกั ษุ ๚ะ ๏ แกลมใหจ กั ษุวงิ ๚ะ ๏ แกลมใหเ วยี นจกั ษุ ๚ะ ๏ แกลมจกั ษุเปนกงุ ยิง ๚ะ ๏ แกล มจักษเุ ปนกงุ ยิง ๚ะ ๏ แกล มใหจกั ษุพรา ง ๚ะ ๏ แกล มเบ้ืองตำ่ กำเริบ ๚ะ ๏ แกล มใหนอนหลับ ๚ะ ๏ แกล มหลับไมม ีสติ ๚ะ ๏ แกลมนอนมิหลบั ๚ะ ๏ แกลมใหแ ทงจักษุ ๚ะ ๏ แกลมกระทำใหห ลับ ๚ะ ๏ แกจักษุเพอื่ อันทพฤก ๚ะ ๏ แกล มใหเสียวจกั ษุ ๚ะ ๏ แกล มขนึ้ จกั ษุเพ่ือกลอน ๚ะ ๏ เสนน้ีแกส อึกเพื่อกระไสยวา โย กระทำนอกจากหศั รงั ษที วารี 35

ชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ คำอานปจจบุ นั จารึกแผนท่ี 6 แผนนวดควำ่ ลักษณะแผนคว่ำรูปนบี้ อกเสน สหสั สรังสีจกั ษซุ า ย ทวารีจักษขุ วา ตามนยั อาจารยทา นกลาวไวทีแ่ กต างๆ กนั ดังนี้ แกล มทำใหนำ้ จกั ษุไหล ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกล มเคอื งจักษุ แกลมใหแสบจักษุ แกลมใหแสบจักษุ แกลมใหจกั ษวุ ิง แกล มใหเ วียนจักษุ แกลมจักษุเปน กงุ ยงิ แกล มจักษเุ ปน กุงยงิ แกลมใหจ กั ษพุ ราง แกลมเบอื้ งต่ำกำเรบิ แกล มใหนอนหลบั แกลมหลบั ไมมสี ติ แกลมนอนมิหลับ แกล มใหแทงจกั ษุ แกลมกระทำใหหลบั แกจ กั ษุเพื่ออณั ฑพฤกษ แกล มใหเสยี วจักษุ เสนนแี้ กส ะอึกเพือ่ กระษยั วา แกล มขน้ึ จักษุเพอื่ กลอ น โยกระทำนอกจากสหสั สรังษที วารี 36