หนังสือเรียน-สังคมศึกษา มัธยมปลาย(สค 31001)

93 2. สวนท่ีเปนบริเวณที่อยูอาศัยภายในกําแพงเมือง เริ่มตั้งแตคูเมืองเดิมไปทางทิศตะวันออก จนจดคูเมืองทีข่ ดุ ใหมหรือคลองรอบกรุง ประกอบดวย คลองบางลําพู และคลองโองอาง และเพ่ือสะดวกใน การคมนาคม โปรดใหขดุ คลองสองคลอง คอื คลองหลอด 1 และคลองหลอด 2 เชอ่ื มคูเมืองเกากบั คูเมอื งใหม ติดตอถึงกัน ตามแนวคลองรอบกรุงนี้ ทรงสรางกําแพงเมือง ประตูเมืองและปอมปราการขึ้นโดยรอบ นอกจากน้ียังโปรดใหส รา งถนน สะพาน และสถานทอี่ ่นื ๆ ทีจ่ าํ เปน ราษฎรท่ีอาศัยอยูในสวนนี้ประกอบอาชีพ คาขายเปน หลกั 3. สวนที่เปนบริเวณที่อยูอาศัยนอกกําแพงเมือง มีบานเรือนตั้งอยูริมคลองรอบกรุง เปนหยอม ๆ กระจายกนั ออกไป คลองสาํ คัญทีโ่ ปรดใหขุดขึน้ คอื คลองมหานาค ราษฎรในสวนน้ีประกอบอาชีพการเกษตร และผลิตสนิ คา อตุ สาหกรรมทางชา งประเภทตา ง ๆ สําหรบั การสรางพระบรมมหาราชวังนั้น นอกจากจะใหสรางปราสาทราชมณเฑียรแลว ยังโปรดให สรา งวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม (วดั พระแกว) ข้นึ ภายในวังดว ย เหมอื นวดั พระศรสี รรเพชญสมัยกรุงศรีอยุธยา แลวใหอ ญั เชญิ พระแกวมรกตมาประดิษฐานเปนสิริมงคลแกกรุงเทพมหานคร และพระราชทานนามใหมวา พระพทุ ธมหามณรี ัตนปฏิมากร สําหรับพระนครเม่ือสรางเสรจ็ สมบูรณใ นป พ.ศ. 2328 แลว จดั ใหมกี ารสมโภช และพระราชทานนามพระนครใหมวา กรุงเทพมหานครบวรรัตนโกสินทร มหนิ ทรายุธยามหาดิลก ภพนพรตั น ราชธานีบุรีรมยอดุ มราชนิเวชมหาสถาน อมรพมิ านอวตาลสถติ สักกะทัศตยิ วศิ นกุ รรมประสทิ ธิ์แตต อมาในสมัย รัชกาลท่ี 4 ทรงเปลย่ี น จากบวรรัตนโกสินทร เปน อมรรตั นโกสนิ ทร สืบมาจนปจ จุบัน สภาพภูมปิ ระเทศ สภาพภูมิประเทศของกรุงรัตนโกสินทรนั้นตั้งอยูบริเวณแหลมยื่นลงไปในแมนํ้าเจาพระยาฝง ตะวนั ออก มีแมนา้ํ เจาพระยาไหลผานลงมาจากทางเหนอื ผานทางตะวันตกและใตกอนที่จะมุงลงใตสูอาวไทย ทําใหด คู ลา ยกับกรงุ ศรอี ยธุ ยา รัชกาลที่ 1 โปรดเกลาใหขดุ คูพระนครตั้งแตบางลําพูไปถึงวัดเลียบ ทําใหกรุง- รัตนโกสินทรมีสภาพเปนเกาะสองช้ัน คือสวนที่เปนพระบรมมหาราชวังกับสวนระหวางคูเมืองธนบุรี (คลองคเู มืองเดิม) กบั คพู ระนครใหม ในขณะเดียวกนั ไดม ีการสรา งพระบรมมหาราชวงั แบบงาย ๆ เพ่ือใชประกอบ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พอประกอบพิธีแลวจึงร้ือของเกาออกและกออิฐถือปูน สวนกําแพงพระนครนั้น นาํ อิฐจากกรงุ ศรีอยุธยามาใชส รา งและถอื วา มีชยั ภมู ิชนั้ เยี่ยมในการปองกันศึกในสมัยน้ัน คือ พมา เพราะไดมี น้ําเจาพระยาขวางทางตะวันตก อีกทั้งกรุงธนบุรีเดิมก็สามารถดัดแปลงเปนคายรับศึกไดแตเหตุการณ ที่พมาเขาเหยียบชานพระนครก็ไมเคยเกิดขึ้นสักครั้ง เปนท่ีสังเกตเห็นไดวา การสรางกรุงรัตนโกสินทรน้ัน เปน การลงหลกั ปก ฐานของคนไทยอยา งเปนทางการหลังกรุงแตก เพราะมกี ารสรางปราสาทราชมณเฑียรทส่ี วยสด งดงามจากสมยั ธนบรุ ี ทั้ง ๆ ที่ขณะน้นั เกิดสงครามกบั พมาครงั้ ใหญ การขยายพระนคร การขยายพระนครนัน้ เรมิ่ ในรชั กาลที่ 4 เมือ่ มีการขุดคลองผดุงกรุงเกษมข้ึน พรอมสรางปอมแตไมมี กําแพง นอกจากนั้นยังมีการตัดถนนเจริญกรุงและพระรามสี่หรือสมัยนั้นเรียกถนนตรง ทําใหความเจริญ ออกไปพรอ มกับถนน ก็สรุปไดว าในรัชกาลที่ 4 เมืองไดข ยายออกไปทางตะวันออก ในรัชกาลท่ี 5 ความเจริญ

94 ไดตามถนนราชดําเนินไปทางเหนือพรอมกับการสรางพระราชวังดุสิตข้ึน กําแพงเมืองตาง ๆ เร่ิมถูกรื้อ เนือ่ งจากความเจริญและศึกตา ง ๆ เร่มิ ไมม ีแลว ความเจรญิ ไดตามไปพรอ มกบั วังเจา นายตาง ๆ นอกพระนคร ทุงตา งๆ กลายเปนเมอื ง ในสมัยรชั กาลท่ี 6 ไดเ กดิ สะพานขามแมนํ้าเจาพระยาแหงแรก เปนสะพานขามทาง รถไฟช่ือสะพานพระรามหก พอมาถึงรัชกาลที่ 7 ฝงกรุงธนบุรีกับพระนครไดถูกเชื่อมโดยสะพานปฐมบรม ราชานุสรณ (สะพานพุทธ) ทาํ ใหประชาชนเกิดความสะดวกข้นึ มามากในการสัญจรเม่ือเกิดสงครามโลกครั้งท่ี สองในรชั กาลท่ี 8 พระนครถกู โจมตที างอากาศจากฝายสมั พันธมติ รบอ ยคร้งั แตพ ระบรมมหาราชวังปลอดภัย เน่ืองจากทางเสรีไทยไดระบุพิกัดพระบรมมหาราชวังมิใหมีการยิงระเบิด เม่ือส้ินสงครามแลวพระนคร เรมิ่ พฒั นาแบบไมห ยดุ เกิดการรวมจงั หวดั ตาง ๆ เขา เปนกรงุ เทพมหานคร และไดเปนเขตปกครองพิเศษหนึ่ง ในสองแหง ของประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลานภาลยั (รชั กาลที่ 2) เสด็จพระราชสมภพเมอื่ วันท่ี 24 กมุ ภาพันธ พ.ศ. 2310 พระนามเดิมวา ฉิม เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช พระองคทรงใฝพ ระทัยในศิลปวฒั นธรรมมาก ท้ังทางดา นวจิ ติ รศิลปและวรรณคดีพระองคไดรับการยกยองวา เปนกษัตริยผูเปนอัครศิลปน ทรงสรางและบูรณะวัดวาอารามจํานวนมาก ท่ีสําคัญท่ีสุดคือโปรดเกลาฯ ให บูรณะ วัดสลักใกลพระราชวังเดิมฝงธนบุรี จนยิ่งใหญสวยสงากลายเปนวัดประจํารัชกาลของพระองคและ พระราชทานนามวา “วัดอรุณราชวรารามมหาวิหาร” ความเปนศิลปนเอกของพระองคเห็นไดจากการ ท่พี ระองคท รงแกะสลกั บานประตหู นาวดั สทุ ัศนฯ ดว ยพระองคเ อง ผลงานอนั วิจติ รชิ้นน้ปี จ จบุ ันเก็บรักษาไวที่ พพิ ธิ ภัณฑส ถานแหง ชาตกิ รงุ เทพฯ นอกจากฝพ ระหตั ถเ ชิงชางแลว รัชกาลที่ 2 ยงั ทรงพรอมอัจฉรยิ ภาพในทาง กวีดวย พระราชนิพนธช น้ิ สําคัญของพระองค บทละครเร่ือง อเิ หนา และรามเกียรติ์ นอกจากทรงพระราชนพิ นธด วยพระองคเ องแลว ยังไดช ือ่ วาเปนองคอุปถัมภบ รรดาศลิ ปนและกวดี วย ยคุ นี้จงึ เรยี กไดว า เปน ยุคสมยั ท่กี วรี ุงเรืองทีส่ ดุ กวเี อกทป่ี รากฏในรัชกาลของพระองค คือ พระศรีสุนทรโวหาร (ภ)ู ท่ีคนไทยทัว่ ๆ ไปเรียกวา “สุนทรภ”ู ในดานการตางประเทศ พระองคทรงไดเร่ิมฟนฟูความสัมพันธกับประเทศตะวันตกใหม หลังจาก หยดุ ชะงักไปตง้ั แตส มัยสมเด็จพระนารายณม หาราช โดยมีพระบรมราชานญุ าตใหโปรตุเกสเขามาตั้งสถานทูต ไดเ ปนชาตแิ รก พระบาทสมเดจ็ พระน่งั เกลา เจา อยหู วั (รชั กาลที่ 3) เสด็จพระราชสมภพ เม่อื วนั ที่ 31 มนี าคม พ.ศ. 2330 มพี ระนามเดมิ วา พระองคเจา ทับ เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลยั และเจา จอมมารดาเรียบ เปนกษัตริยผูทรงเครงครัดในศาสนาพุทธ ชาวตะวันตกมักมองวาพระองคตึงและตอตาน ศาสนาอืน่ แมก ระนน้ั ก็ทรงอนุญาตใหมชิ ชนั่ นารีจากอเมรกิ านาํ แพทยแ ผนตะวันตกเขา มาเผยแพรได ความจริงในสมัยรัชกาลที่ 3 ประเทศสยามตองรับบรรดาทูตตาง ๆ จากชาติตะวันตกที่เขามาทํา สญั ญาทางการคาบางแลว โดยเฉพาะการมาถึงของเซอรจอหน เบาริ่ง จากอังกฤษท่ีเขามาทําสัญญาเบาริ่ง อันสงผลอยา งใหญห ลวงตองานประเทศสยามในเวลาตอมา อยางไรก็ตามผลจากการเปดประเทศมาปรากฎ อยางเดนชดั ในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลท่ี 4 ซ่ึงทรงสนพระทัยในศิลปะวิทยาการ ของตะวนั ตกมาก พระองคทรงศกึ ษาวชิ าการตาง ๆ อยา งแตกฉาน ทรงเขา ใจภาษาบาลีเปนอยางดีต้งั แตครั้งท่ี

95 ออกผนวชเปนเวลาถึง 27 พรรษากอนทรงข้ึนครองราชย สวนภาษาอังกฤษนั้นทรงไดเรียนกับมิชชันนารี จนสามารถตรสั ไดเ ปน อยา งดี นอกจากนี้ยังมีความรูในวทิ ยาศาสตรแ ขนงตาง ๆ โดยเฉพาะดาราศาสตรในยุค สมัยของพระองค ขนมธรรมเนียมตาง ๆ ในราชสํานักไดเปล่ียนไปมาก เชน การแตงกายเขาเฝาของขุนนาง ทรงใหสวมเส้ือผาแบบตะวันตกแทนที่จะเปลือยทอนบนเชนสมัยกอน หรือยกเลิกประเพณีหมอบคลาน เปนตน สว นในดา นการศาสนาน้นั ทรงตงั้ นิกายธรรมยตุ ิขนึ้ มา ซ่ึงเปนการเร่มิ ตนการรวมอํานาจของคณะสงฆ ซ่งึ เคยกระจัดกระจายทั่วประเทศใหเขามาอยทู ส่ี ว นกลาง พระองคนับวาทรงเปนกษัตริยผูมีวิสัยทัศนยาวไกล และทรงตระหนักถึงภัยจากลัทธิลาอาณานคิ มของประเทศตะวันตก ซึง่ ในเวลาน้ันเขายึดครองประเทศเพื่อนบาน ของสยามจนหมดสน้ิ แลว พระองคทรงมพี ระราชดําริวา ความเขมแข็งแบบตะวันออกของสยามไมสามารถชว ย ใหป ระเทศรอดพนจากการตกเปนอาณานิคมได จึงทรงเนนใหประเทศสยามพัฒนาใหทันสมัยเพ่ือลดความ ขัดแยงกับชาติตะวนั ตก ยุคสมัยนี้กลาวไดวาประเทศสยามเร่ิมหันทิศทางไปสูตะวันตกแทนที่จะแข็งขืนอยางประเทศเพื่อน บาน ซง่ึ ถงึ ท่ีสุดแลวก็ไมอาจสูความไดเปรียบทางเทคโนโลยีของชาติตะวันตกไดในราชสํานักทรงจางครูฝร่ัง มาสอนภาษาใหแ กพ ระราชโอรสและพระราชธิดา สวนภายนอกมีชาวตางประเทศจํานวนมากที่มาประกอบ กิจการในเมืองสยาม สมยั น้ีมีหนังสือพิมพภ าษาไทยออกมาเปนคร้งั แรก นน่ั คอื บางกอกรีคอดเดอรของหมอ- บัดเลย  พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 4) เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันท่ี 18 ตุลาคม พ.ศ. 2347 เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลานภาลัย และสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรม ราชินี มีพระนามเดิมวา เจาฟามหามาลา เมื่อพระชมมายุได 9 พรรษา ไดรับสถาปนาเปนเจาฟามงกุฎ มพี ระราชอนชุ ารวมพระราชมารดา คือ เจาฟาจุฬามณี ซึ่งตอมาไดรับสถาปนาเปนพระบาทสมเด็จพระปน- เกลา เจา อยูหัว เมื่อพระชนมายไุ ด 21 พรรษา ไดออกผนวชตามประเพณแี ละอยใู นเพศบรรพชติ ตลอดรัชสมัย รชั กาลที่ 3 เมอื่ รชั กาลที่ 3 สวรรคตจงึ ไดลาสิกขามาขน้ึ ครองราชยส มบตั ิ ระหวา งทท่ี รงผนวช ประทบั อยูทว่ี ดั มหาธาตุ แลว ทรงยายไปอยวู ัดราชาธิวาส (วัดสมอราย) พระองค ไดทรงตั้งคณะสงฆ ช่ือ “คณะธรรมยุตินิกาย” ขึ้น ตอมาทรงยายไปอยูวัดบวรนิเวศวิหารไดรับแตงตั้งเปน พระราชาคณะ และไดเปน เจา อาวาสวัดบวรนเิ วศองคแรก ทรงรอบรูภาษาบาลีและแตกฉานในพระไตรปฎก นอกจากน้ัน ยังศึกษาภาษาลาติน และภาษาอังกฤษจนสามารถใชงานไดดี ในรัชสมัยของพระองค อังกฤษ สหรฐั อเมรกิ า และฝรง่ั เศส ตางก็สงทตู มาขอทาํ สนธสิ ัญญาในเรื่องสิทธสิ ภาพนอกอาณาเขตใหแกคนในบังคับ ของตน และสิทธิการคา ขายเสรี ตอมาไทยไดท ําสัญญาไมตรีกับประเทศนอรเวย เบลเย่ียมและอิตาลี และได ทรงสงคณะทตู ออกไปเจริญพระราชไมตรีกับตางประเทศ นับเปนคร้ังท่ีสองของไทย นับตอจากสมัยสมเด็จ- พระนารายณม หาราช โดยไปยังประเทศองั กฤษ และฝรง่ั เศส ทรงจา งชาวยโุ รปมารบั ราชการในไทย ในหนาทีล่ ามแปลเอกสารตาํ รา ครฝู กวชิ าทางทหารและตาํ รวจ และงานดา นการชา ง ทรงตง้ั โรงพมิ พข องรฐั บาล ตั้งโรงกษาปณเพื่อผลิตเงินเหรียญ แทนเงินพดดวงและเบี้ย หอยทีใ่ ชอ ยเู ดิม มีโรงสีไฟ โรงเล่ือยจักร เปดท่ีทําการศุลกากร ตัดถนนสายหลัก ๆ ไดแก ถนนบํารุงเมือง

96 ถนนเฟองนคร ถนนเจริญกรุง และถนนสีลม มีรถมาขึ้นใชครั้งแรกขุดคลองผดุงกรุงเกษม คลองมหาสวัสด์ิ คลองภาษีเจริญ คลองดาํ เนินสะดวก และคลองหวั ลําโพง ดานการปกครอง ไดจัดต้ังตํารวจนครบาล ศาล แกไขกฎหมายใหทันสมัย ใหเสรีภาพในการนับถือ ศาสนาดา นศาสนา ไดส รางวัดราชประดษิ ฐ วดั มงกฎุ กษตั รยิ ารามและวดั ปทุมวนาราม เปนตน ทรงเช่ียวชาญ ทางโหราศาสตร สามารถคํานวนการเกิดจันทรุปราคา และสุริยุปราคาไดอยางแมนยํา ทรงคํานวณการเกิด สุริยุปราคาหมดดวงในวันขึ้น 1 คํ่า เดือน 10 ป พ.ศ. 2411 ณ ตําบลหวากอ (คลองวาฬ) จังหวัด ประจวบครี ขี ันธ ไดอ ยา งถูกตอ ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 5) เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันท่ี 20 กนั ยายน พ.ศ. 2396 มพี ระนามเดิมวา เจา ฟาจฬุ าลงกรณ เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา- เจาอยูหวั และสมเด็จพระเทพศริ ินทรามาตย กอ นขน้ึ ครองราชยท รงดาํ รงพระยศเปน กรมขนุ พินติ ประชานาถ พระองคไ ดทรงสรางความเจริญรงุ เรอื งใหแ กป ระเทศนานปั การ ทรงบริหารประเทศกา วหนา ทัดเทียม นานาอารยประเทศ ทรงประกาศเลิกทาส ปรับปรุงระบบการศาล ต้ังกระทรวงยุติธรรม ปรับปรุงกฎหมาย ตาง ๆ สง เสรมิ การศึกษาอยางกวางขวางในหมูประชาชนทั่วไป ตั้งกระทรวงธรรมการ ตั้งโรงเรียนฝกหัดครู สง นกั เรยี นไทยไปศึกษาในยุโรป สรา งการรถไฟ โดยทรงเปดเสนทางเดินรถไฟสายกรุงเทพฯ ถึงนครราชสีมา เมอ่ื วนั ท่ี 9 มนี าคม พ.ศ. 2421 สรา งโรงไฟฟา จัดใหมีการเดินรถรางขึ้นในกรุงเทพฯ จัดตั้งการ ไปรษณียโทร เลข เม่อื พ.ศ. 2421 สรา งระบบการประปา ฯลฯ ดานการตางประเทศ ทรงมีวิสัยทัศนกวางไกลย่ิงนัก ไดทรงนําประเทศไทยใหรอดพนจากการเปน เมืองข้ึนของชาติตะวันตกไดตลอดรอดฝง โดยดําเนินการผูกสัมพันธไมตรีกับประเทศมหาอํานาจ เพื่อคาน อํานาจ พระองคไดเสดจ็ ประพาสยุโรป ถงึ สองครง้ั ไดเสด็จเยือนประเทศ ฝร่ังเศส รัสเซีย เยอรมนี อังกฤษ ออสเตรีย ฮังการี เบลเยี่ยม อิตาลี สวีเดน และเดนมารก เมื่อป พ.ศ. 2440 ทรงแตงตั้งราชทูตไปประจํา ประเทศตางๆ ในป พ.ศ. 2424 ไดแก อิตาลี เยอรมัน เนเธอรแลนด เบลเย่ียม ออสเตรีย ฮังการี เดนมารก สวีเดน โปรตุเกส นอรเวย และสเปน อังกฤษ ในป พ.ศ. 2425 สหรัฐอเมริกาในป พ.ศ. 2427 รัสเซียในป พ.ศ. 2440 และญ่ปี ุน ในป พ.ศ. 2442 พระองคท รงปกครองอาณาประชาราษฎร ใหเปน สุขรม เย็นโปรดการเสด็จประพาสดว ยตนเอง เพอ่ื ให ไดท รงทราบความเปนอยทู ีแ่ ทจ ริงของพสกนกิ ร ทรงสนพระทัยในวิชาความรู และวทิ ยาการแขนงตา ง ๆ อยาง กวา งขวาง และนํามาใชบ ริหารประเทศใหเจริญรุดหนาอยางรวดเร็ว พระองคจึงไดรับถวายพระราชสมัญญา นามวา สมเด็จพระปยมหาราช ดา นการพระศาสนาทรงทํานุบํารงุ และจดั การใหเหมาะสมเจริญรุงเรอื ง ทรงสถาปนามหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลยั ขน้ึ ณ วัดมหาธาตุ และมหามงกุฎราชวิทยาลัยข้ึน ณ วัดบวรนิเวศวิหารเพ่ือใหเปนสถานศึกษา พระปริยัติธรรม และวิชาการชั้นสูง นอกจากน้ัน ยังทรงสรางวัดเทพศิรินทราวาส และวัดเบญจมบพิตร ซ่ึงนบั วาเปน สถาปตยกรรมท่งี ดงามย่งิ แหงหนง่ึ ของกรงุ เทพฯ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 6) เสด็จพระราชสมภพเม่ือวันท่ี 1 มกราคม พ.ศ. 2423 มีพระนามเดิมวา สมเดจ็ เจาฟา มหาวชิราวุธ เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา-

97 เจาอยูหวั และสมเดจ็ พระศรีพชั รินทราบรมราชินนี าถ ไดร บั สถาปนาเปนสมเด็จเจาฟา กรมขุนเทพทวาราวดี เม่ือพระชนมายุได 8 พรรษา เม่ือพระชนมายุได 11 พรรษา ไดเสด็จไปศึกษาวิชาการที่ประเทศอังกฤษ ทรงศึกษาในมหาวทิ ยาลัยออกซฟอรด และศกึ ษาวชิ าการทหารบกท่ีโรงเรียนนายรอยแซนดเฮิสต ไดรับสถาปนา เปนสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกฎุ ราชกมุ าร เมอื่ ป พ.ศ. 2437 เสด็จกลับประเทศไทยแลว ทรงเขารับราชการในตําแหนง จเรทัพบก และทรงบัญชาการทหารมหาดเล็ก ดํารงพระยศพลเอก เสด็จขึ้นครองราชยสมบัติ เม่ือวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ไดทรงปรับปรุงดานการศึกษาของไทย โปรดใหตราพระราชบญั ญัติ ประถมศกึ ษา ใหเ ปน การศกึ ษาภาคบงั คับ ทรงต้งั กระทรวงการทหารเรือ กองเสือปา และกองลูกเสอื โรงพยาบาลจฬุ าลงกรณ กรมศลิ ปากร โรงไฟฟาหลวงสามเสน คลังออมสิน กรมสถติ ิพยากรณ กรมสรรพากร กรมตรวจเงนิ แผนดิน กรมมหาวิทยาลัย กรมรถไฟหลวง และเปด เดินรถไฟไปเชอ่ื มกบั มลายู ต้ังสถานเสาวภาและกรมรางกฎหมาย ทรงเปลย่ี นการใชรตั นโกสนิ ทรศ ก (ร.ศ.) เปนพทุ ธศักราช (พ.ศ.) พระองคไดทรงปลูกฝง ความรกั ชาติใหเกิดข้ึนในหมูประชาชาวไทย ทรงเปนศิลปนและสงเสริมงาน ประพันธเ ปนอยางมาก ทรงเปนผนู าํ ในการประพนั ธว รรณคดีไทย ทั้งท่ีเปนรอยแกวและรอยกรอง ทรงเขียน หนงั สอื ทางดานประวัตศิ าสตร และดานการทหารไวเปน จาํ นวนมากประมาณถึง 200 เคร่อื ง พระองคจึงไดรับ ถวายพระราชสมญั ญานามวา สมเด็จพระมหาธรี ราชเจา ทรงเปน นกั ปราชญท ยี่ ิง่ ใหญพ ระองคหน่ึงของไทย การปกครองประเทศไดทรงเจริญรอยตามสมเด็จพระราชบิดา สานตองานท่ียังไมเสร็จสิ้นในรัชสมัย ของพระองคไ ดเ กิดสงครามโลกครง้ั ที่ 1 โดยมีสมรภูมิอยูในทวีปยุโรป ทรงตัดสินพระทัยประกาศสงครามกับ เยอรมัน โดยเขารวมกับสัมพันธมิตรไดสงทหารไทยไปรวมรบ ณ ประเทศฝร่ังเศส ผลที่สุดไดเปนฝายชนะ สงคราม ทาํ ใหไทยไดรับการแกไขสนธิสัญญา ทีไ่ ทยเสยี เปรยี บตา งประเทศไดเ ปน อันมาก พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) เสด็จพระราชสมภพเม่ือวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 มีพระนามเดิมวาสมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน เปนพระราชโอรส พระองคเล็กของ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว และสมเดจ็ ศรีพชั รินทราบรมราชนิ นี าถไดร ับสถาปนาเปนกรมขุน- สุโขทัยธรรมราชา เม่ือพระชนมายุได 12 พรรษา ไดเสด็จไปศึกษาวิชาการทหารบกท่ีประเทศอังกฤษ และ ฝรั่งเศส สําเรจ็ การศึกษาแลวเสด็จกลบั ประเทศไทย เขา รับราชการทก่ี องพันทหารปนใหญท ี่ 1 รักษาพระองค ในตําแหนงผูบังคับกองรอย ตอมาไดรับราชการในตําแหนงผูบังคับการโรงเรียนนายรอยทหารบกชั้นปฐม ปลดั กรมเสนาธิการทหารบก ผูบัญชาการกองพลทหารบกที่ 2 แลว ไดทรงกรมเปน กรมหลวงสโุ ขทยั ธรรมราชา เสด็จขึน้ ครองราชยส มบตั ิ เมื่อวันท่ี 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 ในชวงเวลาที่เศรษฐกิจของประเทศ และของโลกกาํ ลังทรดุ หนัก อันเปนผลเนื่องมาจากสงครามโลก ครั้งที่ 1 ซึ่งพระองคก็ไดทรงแกไขอยางเต็ม พระกาํ ลังความสามารถจนประเทศไทย ไดรอดพนจากวกิ ฤติการณน น้ั ได ในรัชสมัยของพระองค ไทยสามารถ ติดตอกบั นานาประเทศทางวิทยุ และโทรเลขไดโดยทั่วไปเปน คร้ังแรก ทรงพระราชทานนามหอสมุดแหงชาติ พิมพพระไตรปฎ กเลมใหม สรางโรงเรยี นวชริ าวธุ วทิ ยาลัย เปดเดนิ รถไฟไปถงึ ชายแดนไทยตดิ ตอ กับเขมร แกไข ระบบการจัดเกบ็ ภาษาอากรใหม ตงั้ สถานีวิทยุกระจายเสียงแหงประเทศไทยประกาศพระราชบัญญัติเงินตรา และทรงตรากฎหมายอ่ืน ๆ อีกเปนจํานวนมาก สรางสะพานพระปฐมบรมราชานุสรณ (สะพานพระพุทธ-

98 ยอดฟาฯ) วันท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎรไดปฏิวัติเปล่ียนแปลงการปกครองตอมา เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477พระองคไดตัดสินพระทัยสละราชสมบัติ ตอมาไดเสด็จสวรรคต เมื่อวันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 ณ ประเทศอังกฤษ พระราชหตั ถเลขาท่ที รงลาออกจากราชบลั ลงั ก มคี วามตอนหนึ่งวา “ขาพเจา มีความเหน็ ใจทจี่ ะสละ อํานาจอันเปนของขาพเจาอยูเดิมใหแกราษฎรโดยท่ัวไป แตขาพเจาไมยินยอมยกอํานาจทั้งหลายของ ขาพเจา ใหแ กผใู ด คณะใดโดยเฉพาะ เพอ่ื ใชอ าํ นาจโดยสทิ ธขิ าดและโดยไมฟงเสียงอันแทจริงของประชา ราษฎร” พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร (รัชกาลที่ 8) เสด็จ- พระราชสมภพ เมื่อวันที่ 20 กันยายน 2468 ณ เมืองไฮเดลเบิรก ประเทศเยอรมัน ทรงเปนพระราชโอรส องคที่สองของสมเด็จพระมหิตลาธเิ บศร อดลุ ยเดชวกิ รม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรม ราชชนนี เมื่อพระชนมายุได 3 เดือน ไดตามเสด็จพระบรมราชชนกนาถและพระราชมารดาไปประทับอยู ณ ประเทศฝรงั่ เศสและสหรฐั อเมริกา จนพระชนมายุได 3 พรรษา จงึ เสดจ็ กลับประเทศไทย เมื่อป พ.ศ. 2471 หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง สมเด็จพระราชชนนีไดนําเสด็จไปประทับอยู ณ เมืองโลซานน ประเทศ สวติ เซอรแ ลนด เม่อื ป พ.ศ. 2476 เม่ือพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงสละราชสมบัติ เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477 พระองคไดเสด็จข้ึนครองราชย เมื่อพระชนมายุได 10 พรรษา จึงตองมีคณะผูสําเร็จราชการแผนดินปฏิบัติ หนาท่ีแทนพระองค พระเจา วรวงศเธอ กรมหมื่นอนุวรรตนจาตุรงต เปนประธาน ตอมาพระองคเจาอาทิตย ทิพอาภา เปนประธาน พระองคม นี ํ้าพระราชหฤทัยเปย มดวยพระเมตตากรุณาในพสกนิกรโปรดการศึกษาการกีฬา การชาง และการดนตรีไดเสด็จไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนดเมื่อสงครามโลกครั้งท่ี 2 สงบ ไดเสด็จนิวัติ ประเทศไทย เม่ือวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488 ผูสําเร็จราชการแทนพระองค จึงไดถวายราชกิจเพ่ือให ทรงบริหารโดยพระราชอาํ นาจ เมื่อวนั ท่ี 9 มถิ ุนายน พ.ศ. 2489 ไดเ กดิ เหตุการณอันไมคาดฝน พระองคตองอาวุธปนเสด็จสวรรคต ณ ที่นั่งบรมพมิ านในพระบรมมหาราชวงั ยังความเศราสลด และความอาลยั รกั จากพสกนกิ รเปนทย่ี ง่ิ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลที่ 9) เสด็จพระราชสมภพเม่ือวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2470 ณ มลรัฐแมซซาชูเซทส ประเทศสหรัฐอเมริกา เปนพระราชโอรส องคเล็กของสมเด็จ- พระมหิตลาธเิ บศร อดุลยเดชวกิ รม พระบรมราชชนกและสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีเมื่อพระชนมายุ ได 1 พรรษา ไดเสด็จนวิ ตั สูประเทศไทยในป พ.ศ. 2471 ภายหลังจากท่ีสมเด็จพระมหติ ลาธเิ บศร อดลุ ยเดชวิกรม พระบรมราชชนกเสดจ็ ทิวงคตแลว ไดเ สดจ็ กลับไปประทบั ทเ่ี มืองโลซานน ประเทศสวิตเซอรแ ลนด และเขา รบั การศึกษา ณ ท่ีน้ัน เมื่อสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทรเสด็จสวรรคตเม่ือวันท่ี 13 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ไดเสด็จขึ้นครองราชยสืบแทน

99 เมื่อพระชนมายไุ ด 19 พรรษา โดยมผี ูส าํ เรจ็ ราชการแทนพระองค แลวทรงเสด็จไปศึกษาตอในวิชานิติศาสตร ท่ปี ระเทศสวิตเซอรแลนด พระองคไดเสด็จนิวัติสูประเทศไทยเม่ือ ป พ.ศ. 2493 เพ่ือถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาท- สมเดจ็ พระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทรและไดทรงเขาพระราชพิธีอภิเษกสมรสกับ สมเด็จพระนางเจา สิริกิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ ซง่ึ ขณะนัน้ ดํารงพระยศ เปน ม.ร.ว.สิรกิ ติ ์ิ กติ ยิ ากร พระธิดาของ พระวรวงศเ ธอกรมหมนื่ จนั ทบรุ สี รุ นาถ และไดป ระกาศพระบรมราชโองการสถาปนาเปน สมเด็จพระบรมราชนิ ี ไดม พี ระบรมราชาภเิ ษก เฉลิมพระปรมาภไิ ธยวา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธเิ บศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร เมอื่ วนั ที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ไดเสด็จกลับไปทรงศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด เมื่อวันท่ี 5 มิถุนายน พ.ศ. 2493 จนถึงป พ.ศ. 2494 จงึ เสด็จนวิ ตั พิ ระนคร ไดเสด็จออกผนวช ณ วดั พระศรรี ัตนศาสดาราม เม่ือวันท่ี 22 ตุลาคม พ.ศ. 2499 แลวเสดจ็ ประทบั ณ วดั บวรนิเวศวหิ าร ระหวางทีท่ รงผนวชสมเด็จพระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค จึงไดรับโปรดเกลาฯ ใหสถาปนาเปนสมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช และสมเด็จพระนางเจา สิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงบาํ เพญ็ พระราชกรณียกิจเปน เอนกประการแผไพศาลไปท่วั ท้งั ในประเทศและตางประเทศ ทรงเสด็จพระราชดําเนินเยือนตางประเทศทั้งในยุโรป เอเชีย และอเมริกา เพื่อเจริญพระราชไมตรี อยา งกวางขวาง ปรากฏพระเกียรติคณุ อยา งทไ่ี มเ คยปรากฎมากอน ดา นในประเทศทรงเสดจ็ เยี่ยมเยยี นราษฎร ในชนบทท่ีอยูหางไกลเพ่ือรับทราบปญหาตาง ๆ โดยตรงและไดทรงริเริ่มโครงการตามพระราชดําริ เพ่ือแกป ญหาเหลานน้ั พรอ มท้งั พฒั นาใหด ขี ึ้นเพอ่ื ใหสามารถชว ยตนเองได พระราชกรณียกิจของพระองค ท้ังในฐานะท่ีทรงเปนพระประมุขของประเทศและในฐานะสวน พระองคเ ปนไปอยางไมห ยดุ ยั้ง ทรงเต็มเปยมดวยทศพิธราชธรรม ทรงมีพระอัจฉริยภาพในดานตาง ๆ ยากท่ี จะหาผูเสมอเหมือน ทรงมพี ระราชศรัทธาต้งั ม่นั และแตกฉานในพระศาสนาและทรงถายทอดแกพสกนิกรของ พระองคในทกุ โอกาส ดงั เราจะไดพบในพระบรมราโชวาททพี่ ระราชทานแกป ระชาชนในโอกาสตา ง ๆ การเปลย่ี นแปลงการปกครอง ภายหลังการปฏิรูปการปกครองและการปฏิรปู การศึกษาในรัชกาลท่ี 5 พระองคไดมีกระแสความคิด ท่ีจะใหประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบการ ปกครองท่ีมีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ โดยมีรัฐสภาเปนสถาบันหลักที่จะให ประชาชนมีสวนรวมในการปกครองมากขึ้นเปนลําดับ จนกระท่ังไดมีคณะนายทหารชุดกบฏ ร.ศ.130 ซ่ึงมี ความคิดทีป่ ฏบิ ตั กิ ารใหบรรลุความมุงหมายดังกลาว แตไมทันลงมือกระทําการก็ถูกจับไดเสียกอนเมื่อ พ.ศ. 2454 ในตน รัชกาลที่ 6 อยางไรกต็ าม เสียงเรียกรองใหมกี ารเปลยี่ นแปลงการปกครองก็ยังคงมีออกมาเปนระยะ ๆ ทางหนา หนังสอื พิมพ แตย งั ไมผลตอการเปลีย่ นแปลงใด ๆ มากนัก นอกจากการปรับตัวของรัฐบาลทางดานการเมือง การปกครองใหท นั สมยั ยิง่ ขึน้ กวา เดิมเทานั้น แตก็ยังไมไดมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดใน

100 การปกครองประเทศแตประการใด จนกระท่ังในสมัยรัชกาลท่ี 7 ไดมีคณะผูกอการภายใตการนําของ พ.อ.พระยาพหลพลพยหุ เสนา ซงึ่ ไดก อ การเปลยี่ นแปลงการปกครองเปน ผลสาํ เร็จใน พ.ศ. 2475 ดังนั้นการเปลย่ี นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 จึงเปนการเปลยี่ นแปลงทางการเมืองท่ีสําคัญของ ประวตั ศิ าสตรชาตไิ ทย สภาพการณโดยท่วั ไปของบานเมืองกอ นเกดิ การเปลี่ยนแปลงการปกครอง สังคมไทยกําลังอยูในชวงเวลาของการเปล่ียนแปลงเขาสูความทันสมัยตามแบบตะวันตก ในทุก ๆ ดาน อันเปนผลสืบเน่ืองมาจากการปฏิรูปแผนดินเขาสูความทันสมัยในรัชกาลท่ี 5 (พ.ศ. 2411 – 2453) ความจริงแลวสังคมไทยเริ่มปรับตัวใหเขากับกระแสวัฒนธรรมตะวันตกมาต้ังแตสมัยรัชกาลท่ี 4 ภายหลังไดทําสนธิสัญญาบาวร่ิงกับอังกฤษใน พ.ศ. 2398 และกับประเทศอ่ืนๆ ในภาคพื้นยุโรปอีกหลาย ประเทศ และทรงเปดรับประเพณีและวัฒนธรรมของตะวันตก เชน การจางชาวตะวันตกใหเปนครูสอน ภาษาอังกฤษแกพระราชโอรสและพระราชธิดาในพระบรมมหาราชวัง การใหขาราชการสวมเส้ือเขาเฝา การอนุญาตใหชาวตางประเทศเขา เฝา พรอมกบั ขนุ นางขาราชการไทยในงานพระบรมราชาภิเษก เปนตน ในสมัยรัชกาลที่ 5 ไดทรงดําเนินพระบรมราโชบาย ปลดปลอยไพรใหเปนอิสระและทรงประกาศ เลกิ ทาสใหเ ปน ไทแกตนเอง พรอ มกันน้นั ยงั ทรงปฏริ ูปการศกึ ษาตามแบบตะวันตก เพื่อใหคนไทยทุกคนไดรับ การศกึ ษาถงึ ขน้ั อานออกเขยี นไดแ ละคิดเลขเปน ไมว าจะเปน เจานาย บตุ รหลาน ขนุ นาง หรอื ราษฎรสามัญชน ที่พนจากความเปนไพรหรือทาส ถาบุคคลใดมีสติปญญาเฉลียวฉลาดก็จะมีโอกาสเดินทางไปศึกษาตอยัง ประเทศตะวันตกโดยพระบรมราชานุเคราะหจากผลการปฏิรูปการศึกษา ทําใหคนไทยบางกลุมท่ีไดรับ การศึกษาตามแบบตะวันตก เริ่มรับเอากระแสความคิดเกี่ยวกับการเมืองสมัยใหม ที่ยึดถือรัฐธรรมนูญเปน กฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศมาจากตะวนั ตก และมคี วามปรารถนาท่ีจะเห็นการเปลีย่ นแปลง สมัยรชั กาลท่ี 5 ทรงปฏิรปู ประเทศเขา สคู วามทนั สมยั สงั คมไทยกเ็ ริ่มกา วเขาสคู วามมีเสรใี นการแสดง ความคดิ เหน็ มากขึน้ โดยเริ่มเปดโอกาสสอื่ มวลชนเสนอความคดิ เหน็ ตอสาธารณชนไดค อ นขางเสรี ดังน้ัน จงึ ปรากฏวา ส่อื มวลชนตา ง ๆ เชน น.ส.พ. สยามประเทศ, ตุลวิภาคพจนกจิ , ศริ พิ จนภาค, จีนโนสยามวารศพั ท ซ่ึงตีพิมพจ าํ หนา ยในรัชกาลท่ี 5 น.ส.พ. บางกอกเมือง ซึ่งพิมพจําหนายในสมัยรัชกาลท่ี 6 และน.ส.พ.สยาม รวี ิว ซงึ่ พมิ พจ ําหนา ยในสมัยรชั กาลที่ 7 ไดเรียกรองและช้ีนําใหมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศไปสู ระบบรฐั สภา โดยมรี ัฐธรรมนูญเปน หลักในการปกครองประเทศอยา งตอเน่อื ง อยา งไรก็ตาม เนอ่ื งจากการปลดปลอยไพรและทาสใหเปนอิสระในสมัยรัชกาลท่ี 5 ไดผานพนไปได เพียง 20 ปเศษ ดังน้ันสภาพสังคมสวนใหญในสมัยรัชกาลที่ 7 กอนที่จะเกิดการเปล่ียนแปลงการปกครอง จึงยังตกอยูภายใตอิทธิพลของวัฒนธรรมในระบบเจาขุนมูลนาย นอกจากนี้คนสวนนอยยังคงมีฐานะสิทธิ ผลประโยชนตาง ๆ เหนือคนไทยสวนใหญ คนสวนใหญมักมีความเห็นคลอยตามความคิดท่ีสวนนอย ซึง่ เปน ชนชนั้ นาํ ของสังคมไทยช้นี าํ ถาจะมคี วามขัดแยงในสงั คมก็มักจะเปนความขัดแยงในทางความคิด และ ความขดั แยงในเชงิ ผลประโยชนใ นหมูช นช้ันนาํ ของสงั คมทไี่ ดร ับการศกึ ษาจากประเทศตะวันตกมากกวาจะเปน ความขัดแยงระหวา งชนช้นั นําของสังคมไทยกบั ราษฎรทว่ั ไป

101 สภาพการณทางการเมืองและการปกครองของไทยกําลังอยูในระยะปรับตัวเขาสูแบบแผนการ ปกครองของตะวนั ตก เห็นไดจากพระบรมราโชบายของพระมหากษัตริยไทยทุกพระองค ภายหลังท่ีไทยไดมี การติดตอกับประเทศตะวันตกอยางกวางขวาง นับต้ังแตสมัยรับกาลท่ี 4 – 7 สมัยรัชกาลที่ 4 ยังไมไดทรง ดําเนินนโยบายปรับปรงุ การปกครองใหเปน แบบตะวนั ตก แตก ท็ รงมีแนวพระราชดํารโิ นมเอียงไปในทางเสรี นยิ ม เชน ประกาศใหเ จา นายและขา ราชการเลอื กตง้ั ตําแหนงมหาราชครูปุโรหติ และตาํ แหนง พระมหาราชครู- มหธิ ร อนั เปน ตาํ แหนงตุลาการทีว่ างลง แทนที่จะทรงแตง ต้งั ผูพิพากษาตามพระราชอํานาจของพระองค และ เปลี่ยนแปลงวธิ ถี วายนํ้าพิพัฒนสัตยาดวยการที่พระองคทรงเสวยน้ําพิพัฒนสัตยา รวมกับขุนนางขาราชการ และทรงปฏญิ าณความซอ่ื สัตยข องพระองคต อ ขุนนางขา ราชการท้งั ปวงดว ย สมัยรชั กาลท่ี 5 ทรงปฏริ ูปการเมอื งการปกครองครง้ั ใหญ เพือ่ ใหก ารปกครองของไทยไดจ ริญกา วหนา ทัดเทียมกับชาติตะวันตก โดยจัดต้ัง สภาท่ีปรึกษาราชการแผนดิน (Council of State) และสภาท่ีปรึกษา สว นพระองค (Privy Council) ใน พ.ศ. 2417 เพอื่ ถวายคาํ ปรกึ ษาเก่ยี วกับการบรหิ ารราชการแผนดินในเรื่อง ตาง ๆ ท่ีพระองคของคําปรึกษาไป นอกจากนี้พระองคยังทรงปฏิรูปการปกครองท่ีสําคัญ คือ การจัดต้ัง กระทรวงแบบใหมจ ํานวน 12 กระทรวงขน้ึ แทนจตสุ ดมภในสวนกลางและจดั ระบบการปกครองหวั เมืองตาง ๆ ในรูปมณฑลเทศาภิบาลในภมู ิภาค โดยเร่ิมตั้งแต พ.ศ. 2435 เปนตนมา นอกจากน้ีพระองคทรงริเริ่มทดลอง การจัดการปกครองทองถ่ินในรูปสุขาภิบาล จัดตั้งรัฐมนตรีสภา เพื่อทําหนาท่ีตามกฎหมาย ใน พ.ศ. 2437 ตามแบบอยา งตะวันตก สมยั รชั กาลท่ี 6 ทรงรเิ ริ่มทดลองการปกครองแบบประชาธปิ ไตยโดยการจดั ตัง้ ดสุ ิตธานีเมอื งประชาธิปไตย ข้ึนในบริเวณพระราชวังดุสิต พ.ศ. 2461 เพื่อทดลองฝกฝนใหบรรดาขาราชการไดทดลองปกครองตนเอง ในนครดุสิตธานี เหมอื นกับการจัดรปู แบบการปกครองทองถ่ินที่เรียกวา “เทศบาล” นอกจากน้ียังทรงจัดต้ัง กระทรวงขึ้นมาใหมจากทม่ี อี ยูเดมิ และยุบเลิกกระทรวงบางกระทรวงใหมีความทนั สมัยมากขึ้น โดยทรงจัดตั้ง มณฑลเพม่ิ ข้นึ และทรงปรับปรงุ การบริหารงานของมณฑลดวยการยบุ รวมมณฑลเปน หนวยราชการท่ีเก่ียวกับ การปกครองเรียกวา มณฑลภาค เพอ่ื ใหก ารปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลมคี วามคลองตัวมากขนึ้ สมยั รชั กาลท่ี 7 (พ.ศ. 2468 – 2475) ทรงเลง็ เห็นความจาํ เปนที่จะตองเปลี่ยนแปลงการปกครองให ทันสมยั และตอ งเตรียมการใหพรอ มเพิม่ มใิ หเกิดความผดิ พลาดได โดยพระองคไดทรงจัดต้ังอภิรัฐมนตรีสภา เพอ่ื เปน ที่ปรกึ ษาราชการแผน ดนิ พ.ศ. 2468 และทรงมอบหมายใหอ ภริ ัฐมนตรีสภาวางระเบียบสําหรับจัดต้ัง สภากรรมการองคมนตรี เพือ่ เปน สภาท่ปี รกึ ษาสว นพระองคอ กี ดว ย นอกจากนี้ทรงมอบหมายใหอภิรัฐมนตรีวางรูปแบบการปกครองทองถ่ินในรูปเทศบาลดวยการ แกไขปรับปรุงสุขาภบิ าลที่มีอยูใหเปนเทศบาล แตไมมโี อกาสไดป ระกาศใช เพราะไดเกิดการเปล่ียนแปลงการ ปกครองขนึ้ กอน นอกจากนย้ี งั ทรงโปรดเกลาฯ ใหพ ระยาศรวี ศิ าลวาจาและนายเรยมอนด บี. สตีเวนส ซ่ึงเปน ท่ปี รกึ ษากระทรวงการตางประเทศชวยกันรา งรัฐธรรมนูญ ตามกระแสพระราชดาํ ริใน พ.ศ.2474 มสี าระสําคัญ ดงั น้ี อํานาจนิติบัญญัติจะมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรทางออม โดยมีสมาชิก 2 ประเภท คือ มาจากการเลอื กต้ังและการแตงต้งั สวนผูท่ีมีสทิ ธ์สิ มคั รเลอื กต้ังจะตองมีอายุไมต่ํากวา 30 ป มีพื้นฐานความรู

102 อา นออกเขียนได สวนอํานาจบริหารใหพระมหากษัตริยทรงเลือกนายกรัฐมนตรี แตเนื่องจากอภิรัฐมนตรีมี ความเห็นประชาชนยังไมพรอม ดังน้ันการประกาศใชรัฐธรรมนูญควรระงับไวชั่วคราว จนกระท่ังไดเกิดการ เปลย่ี นแปลงการปกครองเสยี กอนจงึ มไิ ดม กี ารประกาศใชแ ตอยางใด สาเหตกุ ารเปลยี่ นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 1. ความเสือ่ มของระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย การทีค่ ณะนายทหารหนุมภายใตก ารนาํ ของ ร.อ. ขุนทวยหาญพิทักษ (เหลง็ ศรีจนั ทร) ไดวางแผนยึด อํานาจการปกครอง เพื่อเปลยี่ นแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย มาเปนระบอบท่ีจํากัด พระราชอํานาจของพระมหากษัตริยใหอยูในฐานะประมุขของประเทศภายใตรัฐธรรมนูญเม่ือ พ.ศ. 2454 แตไมป ระสบความสําเร็จเพราะถูกจบั กุมกอนลงมือปฏิบัติงาน แสดงใหเห็นถึงความเสื่อมของระบอบนี้อยาง เหน็ ไดช ดั ขณะเดยี วกนั ในสมัยรชั กาลท่ี 6 ไดมีการวิพากษวิจารณกันอยางกวางขวางเก่ียวกับการใชจายเงิน งบประมาณทไ่ี มดลุ กับรายรบั ทําใหมีการกลา วโจมตีรฐั บาลวาใชจายฟุมเฟอยเกนิ ไป ครัง้ ตอมาในสมัยรัชกาล ที่ 7 พระองคก ถ็ ูกโจมตวี า ทรงตกอยูใ ตอทิ ธพิ ลของอภิรฐั มนตรีสภา ซึง่ เปน สภาทปี่ รึกษาทป่ี ระกอบดวยสมาชิก ทเ่ี ปนพระบรมวงศานวุ งศชั้นสงู และบรรดาพระราชวงศก ม็ ีบทบาทในการบริหารบา นเมอื งมากเกินไป ควรจะ ใหบคุ คลอ่ืนทีม่ ีความสามารถเขามีสว นรว มในการบรหิ ารบานเมืองดวย ปรากฎการณด ังกลาวสะทอนใหเห็นถงึ ความไมพ อใจตอระบอบการปกครองท่มี พี ระมหากษตั ริยอยเู หนือกฎหมาย ซึ่งนับวันจะมปี ฏิกริ ยิ าตอตา นมากขึ้น 2. การไดร ับการศึกษาตามแนวความคดิ ตะวันตกของบรรดาชนชั้นนาํ ในสังคมไทย อิทธิพลจากการปฏิรูปการศึกษาในสมัยรัชกาลท่ี 5 ทําใหคนไทยสวนหนึ่งท่ีไปศึกษายังประเทศ ตะวันตก ไดรับอิทธิพลแนวคิดทางการเมืองสมัยใหม และนํากลับมาเผยแพรในประเทศไทย ทําใหคนไทย บางสวนท่ีไมไ ดไ ปศกึ ษาตอในตา งประเทศรับอทิ ธพิ ลแนวความคิดดงั กลา วดว ย อทิ ธิพลของปฏริ ปู การศึกษาได สง ผลกระตุนใหเกิดความคิดในการเปล่ียนแปลงการปกครองมากขึ้น นับต้ังแตคณะเจานายและขาราชการ เสนอคํากราบบังคมทูลใหเปลี่ยนแปลงการปกครอง ใน พ.ศ. 2427 นักหนังสือพิมพอยางเทียนวรรณ (ต.ว.ส.วณั ณาโภ) ก.ศ.ร.กุหลาบ (ตรุษ ตฤษณานนท) ไดเ รยี กรองใหป กครองบานเมอื งในระบบรัฐสภา เพื่อให ประชาชนมีสวนรวมในการปกครองและยังไดกลาววิพากษวิจารณสังคม กระทบกระเทียบชนชั้นสูงที่ทําตัว ฟงุ เฟอ ซึ่งตัวเทยี นวรรณเองก็ไดกราบบังคมทูลถวายโครงรา งระบบการปกครองท่ีเปนประชาธปิ ไตยแดร ัชกาล ที่ 5 ตอมาในรชั กาลท่ี 6 กลมุ กบฏ ร.ศ.130 ทวี่ างแผนยดึ อํานาจการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ก็เปนบุคคลท่ี ไดรับการศึกษาแบบตะวันตกแตไ มเ คยไปศกึ ษาในตางประเทศ แตคณะผกู อการเปล่ียนแปลงการครองใน พ.ศ. 2475 เปน คณะบคุ คลท่สี ว นใหญผา นการศึกษามาจากประเทศตะวนั ตกแทบทัง้ สิ้น แสดงใหเห็นถงึ อิทธิพลของ ความคิดในโลกตะวันตกที่มีตอชนช้ันผูนําของไทยเปนอยางย่ิง เม่ือคนเหลานี้เห็นความสําคัญของระบอบ ประชาธิปไตยทมี่ พี ระมหากษตั รยิ เปน ประมุข การเปลี่ยนแปลงการปกครองจึงเกิดขนึ้

103 3. ความเคล่อื นไหวของบรรดาสอื่ มวลชน สอ่ื มวลชนมบี ทบาทในการกระตนุ ใหเ กดิ ความต่นื ตวั ในการปกครองแบบใหมแ ละปฏเิ สธระบบการ ปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย เชน น.ส.พ.ตุลวิภาคพจนกิจ (พ.ศ. 2443 – 2449) น.ส.พ.ศิริพจนภาค (พ.ศ. 2451) น.ส.พ.จนี โนสยามวารศัพท (พ.ศ. 2446 – 2450) น.ส.พ. บางกอกการเมอื ง (พ.ศ. 2464) น.ส.พ. สยามรีวิว (พ.ศ. 2430) น.ส.พ. ไทยใหม (พ.ศ. 2474) ตางก็เรียกรองใหมีการปกครองในระบบรัฐสภาท่ีมี รัฐธรรมนูญเปนหลักในการปกครองประเทศ โดยช้ีใหเห็นถึงความดีงามของระบอบประชาธิปไตยที่จะเปน แรงผลักดันใหประชาชาติมีความเจริญกาวหนามากกวาที่เปนอยู ดังเชนที่ปรากฏเปนตัวอยางในหลาย ๆ ประเทศท่ีมีการปกครองในระบอบรัฐธรรมนูญ กระแสเรียกรองของส่ือมวลชนในสมัยนั้นไดมีสวนตอการ สนบั สนนุ ใหก ารดําเนนิ ของคณะผกู อการในอนั ทจี่ ะเปลีย่ นแปลงการปกครองบรรลุผลสาํ เรจ็ ไดเหมือนกัน 4. ความขัดแยง ทางความคิดเก่ียวกบั การปกครองในระบอบประชาธิปไตย รัชกาลท่ี 7 ทรงเล็งเห็นความสําคัญของการมีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครอง ประเทศและทรงเตม็ พระทยั ท่ีจะสละพระราชอาํ นาจมาอยูภ ายใตรัฐธรรมนูญเมื่อถึงเวลาท่ีเหมาะสม แตเมื่อ พระองคทรงมีกระแสรับสั่งใหพระยาศรีวิศาลวาจาและนายเรยมอนด บี.สตีเวนส รางรัฐธรรมนูญขึ้นมา เพ่ือประกาศใช พระองคไดทรงนําเรื่องนี้ไปปรึกษาอภิรัฐมนตรีสภา แตอภิรัฐมนตรีสภากลับไมเห็นดวย โดยอางวา ประชาชนยังขาดความพรอมและเกรงจะเปนผลเสียมากกวาผลดี ท้ัง ๆ ที่รัชกาลที่ 7 ทรงเห็นดวย กับการประกาศใชรัฐธรรมนูญ แตเมื่ออภิรัฐมนตรีสภาคัดคาน พระองคจึงมีนํ้าพระทัยเปนประชาธิปไตย โดยทรงฟงเสยี งทดั ทานจากอภิรัฐมนตรสี ภาสวนใหญ ดังน้ันรัฐธรรมนูญจงึ ยังไมมีโอกาสไดรับการประกาศใช เปน ผลใหคณะผกู อการชงิ ลงมือทาํ การเปลย่ี นแปลงการปกครองในวนั ที่ 24 มถิ ุนายน 2475 ในท่ีสดุ 5. สถานการณค ลงั ของประเทศและการแกป ญ หา การคลงั ของประเทศเรม่ิ ประสบปญ หามาต้งั แตสมัยรัชกาลท่ี 6 เพราะการผลิตขาวประสบความ ลมเหลว เน่ืองจากเกิดภาวะน้ําทวมและฝนแลงติดตอกันใน พ.ศ.2460 และ พ.ศ. 2462 ซึ่งกอใหเกิดผล เสียหายตอการผลิตขาวรุนแรง ภายในประเทศก็ขาดแคลนขา วที่จะใชใ นการบริโภค และไมสามารถสงขาวไป ขายยังตางประเทศได ทําใหรัฐขาดรายไดเปนจํานวนมาก รัฐบาลจึงตองจัดสรรเงินงบประมาณชวยเหลือ ชาวนา ขาราชการ และผูประสบกับภาวะคาครองชีพท่ีสูงข้ึน มีทั้งรายจายอ่ืน ๆ เพิ่มข้ึนจนเกินงบประมาณ รายได ซ่ึงใน พ.ศ. 2466 งบประมาณขาดดลุ ถงึ 18 ลานบาท นอกจากนี้รฐั บาลไดนาํ เอาเงินคงคลงั ทเ่ี ก็บสะสม ไวออกมาใชจายจนหมดสิ้น ในขณะท่ีงบประมาณรายไดต่ํา รัชกาลที่ 6 ทรงแกปญหาดวยการกูเงินจาก ตา งประเทศ เพอ่ื ใหม เี งนิ เพยี งพอกับงบประมาณรายจาย ทําใหเกิดเสียงวิพากษวิจารณวารัฐบาลใชจายเงิน งบประมาณอยา งไมประหยัด ในขณะทเ่ี ศรษฐกิจของประเทศกาํ ลังคับขัน ตอมาสมัยรัชกาลท่ี 7 ทรงดําเนินนโยบายตัดทอนรายจายของรัฐบาลลดจํานวนขาราชการใน กระทรวงตาง ๆ ใหนอยลง และทรงยินยอมตัดทอนงบประมาณรายจายสวนพระองคใหนอยลง เม่ือพ.ศ. 2469 ทําใหร ัฐบาลมีรายไดเ พม่ิ ขน้ึ ปล ะ 3 ลานบาท แตเนือ่ งจากเศรษฐกิจของโลกเร่ิมตกต่าํ มาเปน ลําดับตง้ั แต พ.ศ. 2472 ทําใหม ผี ลกระทบตอประเทศไทยอยางไมม ที างหลีกเลีย่ ง รัฐบาลตอ งตดั ทอนรายจายอยา งเขมงวด

104 ทส่ี ดุ รวมท้งั ปลดขาราชการออกจากตาํ แหนง เปน อนั มาก จดั การยบุ มณฑลตา ง ๆ ท่ัวประเทศ งดจา ยเบย้ี เลย้ี ง และเบย้ี กนั ดารของขาราชการ รวมทั้งการประกาศใหเงินตราของไทยออกจากมาตรฐานทองคํา พ.ศ. 2475 รัฐบาลไดประกาศเพิ่มภาษีราษฎรโดยเฉพาะการเก็บภาษีเงินเดือนจากขาราชการ แตมาตรการดังกลาวก็ไมส ามารถจะกอบกูส ถานการณค ลังของประเทศไดก ระเต้อื งข้ึนได จากปญ หาเศรษฐกิจ การคลังท่ีรัฐบาลไมสามารถแกไขใหมีสภาพเปนปกติได ทําใหคณะผูกอการใชเปนขออางในการโจมตี ประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารงานของรัฐบาล จนเปนเง่อื นไขใหคณะผกู อ การดาํ เนินการเปล่ียนแปลงการปกครอง เปน ผลสําเรจ็ กิจกรรม เรอ่ื งท่ี 3 ประวตั ิศาสตรช าติไทย กจิ กรรมท่ี 8 ใหผูเรียนแบง กลุม 4 กลุม แตล ะกลุมศกึ ษาคน ควา และทํารายงานสง พรอมกบั นําเสนอ โดยมหี วั เร่ือง ดงั น้ี กลมุ ท่ี 1 ประวตั คิ วามเปน มาของชาตไิ ทย ตง้ั แตส มยั โบราณจนถงึ กรงุ ธนบุรี กลมุ ที่ 2 ประวตั คิ วามเปนมาของกรงุ รตั นโกสนิ ทร กลมุ ที่ 3 การเปลยี่ นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 กลุม ท่ี 4 ใหวเิ คราะหส ถานการณป จ จุบนั ของกรงุ เทพมหานครฯ วา แนวโนม ประเทศไทยจะยา ยเมอื งหลวงไปยงั แหง ใหม หรอื ไม เพราะเหตุใด เร่อื งท่ี 4 บุคคลสาํ คญั ของไทยและของโลกในดา นประวัติศาสตร จากการศกึ ษาประวัตศิ าสตรไทยและของโลกทาํ ใหเราไดทราบเร่ืองราวและผลงานท่ีดํารงความเปน เอกราช มีวัฒนธรรมดา นตาง ๆ ที่เปน เอกลักษณ และทีส่ รา งคุณคา ประโยชนส ง่ิ ท่ีดงี ามใหแกม วลมนษุ ย ฉะนนั้ อนชุ นรุน หลงั จะตอ งเอาใจใสดแู ลรกั ษามรดกตาง ๆ เหลา นี้เพอื่ ถายทอดสูคนรุนหลังตอไป บุคคลสําคญั ของไทยและของโลก 1. สมยั กรุงสุโขทัย 1.1 พอขุนรามคาํ แหงมหาราช พอขุนรามคําแหงมหาราช เปนพระราชโอรสของพอขุนศรีอินทราทิตย (บางกลางทาว) กับนาง เสอื ง มีพระนามเดมิ วา พระราม เมอ่ื พระชนมายุ 19 พรรษา ไดตามเสด็จพระบิดาไปในการสงครามระหวาง สุโขทยั กบั เมอื งฉอด ทรงชว ยพระบิดาทํายุทธหัตถชี นะขนุ สามชน เจา เมอื งฉอด พระบดิ าจึงเฉลิมพระนาม ใหเ ปน “พระรามคาํ แหง” พระราชกรณียกิจท่สี าํ คญั 1. ทรงขยายอาณาเขตออกไปกวางขวางกวา รชั สมยั ใด ๆ และสรางความสัมพันธอันดีกับรัฐใกลเคียง เชน พญาเมง็ รายแหง อาณาจักรลานนา พญางาํ เมืองแหงแควน พะเยา พระเจาฟาร่วั แหงอาณาจกั รมอญ

105 2. ทรงประดิษฐตวั อักษรไทยใน พ.ศ. 1826 3. ทรงสง เสริมการคา ทงั้ การคาภายในและการคา ภายนอก เชน ใหง ดเวนการเก็บจังกอบหรอื ภาษดี าน 4. ทรงบํารงุ ศาสนา เชน ใหน ิมนตพระสงฆน กิ ายเถรวาทแบบลังกาวงศจากนครศรีธรรมราชมาเปน พระสังฆราชและริเรม่ิ การนิมนตพ ระสงฆม าแสดงธรรมในวนั พระ 5. ทรงดแู ลทุกขส ุขของราษฎรอยางใกลชิด เชน ใหผูเดือดรอนมาส่ันกระด่ิง ถวายฎีกาไดใหทายาท มีสิทธไิ ดร ับมรดกจากพอ แมท่เี สยี ชีวติ ไป เปนตน 1.2 พระมหาธรรมราชาท่ี 1 พญาลิไท หรือ พระยาลิไท หรือ พระศรีสุริยพงศรามมหาธรรม-ราชาธิราช หรือพระมหาธรรม ราชาท่ี 1 ทรงเปนพระราชโอรสของพระยาเลอไทและพระราชนัดดา (หลานปู) ของพอขุนรามคําแหง ครองราชย พ.ศ. 1890 แตไมทราบปส้ินสุดรัชสมัยที่แนนอน สันนิษฐานวาอยูระหวาง พ.ศ. 1911 – 1966 พระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงเปนแบบฉบับของกษัตริยในคติธรรมราชา ทรงปกครองบานเมืองและอาณา ประชาราษฎรดวยทศพิธราชธรรม ทรงทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาใหเจริญรุงเรืองจนสุโขทัยกลายเปน ศูนยก ลางของพระพุทธศาสนาและทรงปฏบิ ตั ิพระองคชักนําชนทง้ั หลายใหพน ทกุ ข หลกั ฐานสําคัญอีกชิ้นหน่ึง ท่ีแสดงวาพระองคมีความรูแตกฉานในพระไตรปฎกเปนอยางดี ไดแก วรรณกรรมเรื่อง ไตรภูมิพระรวง วรรณคดชี ้ินแรกของประเทศไทย เมือ่ ป พ.ศ. 1888 ที่ทรงนิพนธขึ้นต้ังแตกอนเสวยราชยหลังจากทรงเปน รชั ทายาทครองเมืองศรีสชั นาลัยอยู 8 ป จงึ เสดจ็ มาครองสโุ ขทัยเม่ือป พ.ศ. 1890 โดยตองใชก ําลงั ทหารเขามา ยึดอํานาจเพราะที่สุโขทัย หลังส้ินรัชกาลพอขุนงัวนําถมแลวเกิดการกบฏการสืบราชบัลลังกไมเปนไปตาม ครรลองครองธรรม พระราชกรณียกจิ ทสี่ าํ คัญ 1. การทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาศูนยรวมจิตใจของคนในชาติ เพราะสุโขทัยหลังรัชสมัยพอขุน รามคําแหงมหาราชแลว บานเมืองแตกแยกแควนหลายแควนในราชอาณาจักรแยกตัวออกหางไป ไมอยูใน บังคบั บญั ชาสโุ ขทัยตอ ไป 2. พญาลิไททรงคิดจะรวบรวมสุโขทัยใหกลับคืนดังเดิม แตก็ทรงทําไมสําเร็จ นโยบายการปกครอง ทีใ่ ชศาสนาเปนหลกั รวมความเปนปกแผนจึงเปนนโยบายหลกั ในรชั สมยั นี้ 3. ทรงสรางเจดียท ีน่ ครชมุ (เมอื งกาํ แพงเพชร) สรางพระพทุ ธชนิ ราชท่ีพิษณโุ ลก ทรงออกผนวช เมอื พ.ศ. 1905 การที่ทรงออกผนวช นับวาทําความม่ันคงใหพุทธศาสนามากขึ้น ดงั กลา วแลว วา หลงั รัชสมยั พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชแลว บา นเมืองแตกแยกวงการสงฆเองก็แตกแยก แตละ สํานกั แตล ะเมืองกป็ ฏบิ ตั ิแตกตา งกนั ออกไป เม่ือผูนําทรงมีศรัทธาแรงกลาถึงข้ันออกบวช พสกนิกรทั้งหลาย ก็คลอ ยตามหนั มาเลือ่ มใสตามแบบอยางพระองค กิตติศัพทของพระพุทธศาสนาในสุโขทัยจึงเล่ืองลือไปไกล พระสงฆช้ันผูใหญหลายรูปไดออกไปเผยแพรธรรมใสแ ควนตาง ๆ เชน อโยธยา หลวงพระบาง เมืองนาน พระเจากอื นา แหง ลา นนาไทย ไดน ิมนตพระสมณะเถระไปจากสโุ ขทยั เพอ่ื เผยแพรธ รรมในเมืองเชียงใหม

106 2. สมัยกรุงศรอี ยธุ ยา 2.1 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ เปน พระราชโอรสของสมเดจ็ พระบรมราชาธบิ ดีที่ 2 (เจาสามพระยา) กบั พระราชธิดาของพระมหาธรรมราชาท่ี 2 แหงสุโขทัย พระองคจงึ เปน เชื้อสายราชวงศส ุพรรณบรุ แี ละ ราชวงศพระรว ง พระรว ง ทรงเปนพระมหากษตั รยิ ทย่ี ่งิ ใหญพระองคห นึง่ ของอยุธยา ขึ้นเสวยราชยใน พ.ศ. 1991 เสด็จสวรรคตใน พ.ศ. 2031 ทรงอยูใ นราชสมบตั ิ 40 ป นบั วานานทีส่ ุด พระราชกรณียกจิ ทส่ี าํ คัญ 1. การรวมอาณาจักรสุโขทัยเขากับอยุธยา เม่ือสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถขึ้นเสวยราชยใน พ.ศ. 1991 นัน้ ทางสุโขทัยไมม ีพระมหาธรรมราชาปกครองแลว คงมแี ตพระยายุทธิษเฐียร พระโอรสของพระมหา ธรรมราชาที่ 4 ไดร ับแตง ตั้งจากอยธุ ยาใหไ ปปกครองเมืองพิษณุโลก ถึง พ.ศ. 1994 พระยายุทธิษเฐียรไปเขา กับพระเจาติโลกราชแหงลานนา พระราชมารดาของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถไดปกครองเมืองพิษณุโลก ตอมาจนสิ้นพระชนมเม่ือ พ.ศ. 2006 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถไดเสด็จไปประทับท่ีพิษณุโลกและถือวา อาณาจักรสุโขทัยถกู รวมเขากับอาณาจกั รอยุธยานบั ตงั้ แตน ั้นเปนตนมา 2.2 สมเดจ็ พระรามาธบิ ดที ่ี 2 สมเดจ็ พระรามาธิบดีที่ 2 เปน พระราชโอรสของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถครองราชย พ.ศ. 2034 ถึง พ.ศ. 2072 ใน พ.ศ. 2054 โปรตเุ กสไดเ ขามาติดตอกบั กรุงศรีอยุธยา นบั เปนชาวตะวันตกชาติแรกที่เขามาเจริญ สัมพันธไมตรีกับไทย ไทยจึงเริ่มเรียนรูศิลปวิทยาของชาวตะวันตก โดยเฉพาะดานการทหาร ทําใหสมเด็จ- พระรามาธิบดีท่ี 2 ทรงพระราชนิพนธตาํ ราพิชัย-สงครามของไทยไดเ ปน คร้งั แรก นอกจากนีท้ รงใหท ําสารบญั ชี คอื การตรวจสอบจัดทําบัญชไี พรพ ลท้งั ราชอาณาจักร นบั เปนการสาํ รวจสํามะโนครัวครง้ั แรก โดยทรงตั้งกรม สุรัสวดีใหมีหนา ท่สี าํ รวจและคุมบัญชไี พรพ ลทางดานศาสนา สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ทรงสรางวัดพระศรี- สรรเพชญไ วในเขตพระราชฐาน และใหห ลอ พระศรสี รรเพชญ สงู 8 วา หมุ ทองคํา ไวในพระมหาวิหารของวัด ดวย ในรชั สมยั น้ีอยุธยาและลานนายังเปนคูสงครามกันเชนเดิม เน่ืองจากกษัตริยลานนา คือ พระเมืองแกว (ครองราชย พ.ศ. 2038 – 2068) พยายามขยายอาณาเขตลงมาทางใต จนถงึ พ.ศ. 2065 มีการตกลงเปนไมตรี กัน สงครามจงึ ส้นิ สุดลง ทางดานศาสนา สมเด็จพระรามาธิบดที ่ี 2 ทรงสรางวดั พระศรีสรรเพชญไวใ นเขตพระราชฐานและใหหลอ พระศรสี รรเพชญ สงู 8 วา หุม ทองคํา ไวใ นพระมหาวหิ ารของวัดดว ย ในรชั สมัยนีอ้ ยุธยาและลา นนายังเปน คสู งครามกันเชนเดิม เน่ืองจากกษัตริยลานนา คือ พระเมืองแกว (ครองราชย พ.ศ. 2038 - 2068) พยายามขยายอาณาเขตลงมา ทางใต จนถึง พ.ศ. 2065 มีการตกลงเปนไมตรีกนั สงครามจงึ สิ้นสดุ ลง

107 2.3 สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช เปน โอรสของสมเด็จพระมหาธรรมราชาในราชวงศสโุ ขทัยกับพระวิสุทธิ- กษัตรยิ  พระราชธดิ าของสมเดจ็ พระมหาจักรพรรดิ ประสูติเมื่อ พ.ศ. 2098 ที่เมืองพิษณุโลกเมื่อพระชนมายุ ได 9 พรรษา ทรงถกู สง ไปเปน ตัวประกันทีก่ รงุ หงสาวดี เพราะพมายึดเมอื งพษิ ณโุ ลกได ทรงไดร บั การเลยี้ งดใู น ฐานะพระราชบุตรธรรมเปน เวลา 7 ป จน พ.ศ. 2112 กรงุ ศรอี ยธุ ยาเสียแกพมา พระมหาธรรมราชาไดรับการ สถาปนาข้ึนเปนกษัตริยของกรุงศรีอยุธยาในฐานะเมืองขึ้นของกรุงหงสาวดีและอนุญาตใหพระนเรศวรกลับ กรุงศรีอยุธยา และไดรับการสถาปนาใหเปนเจาเมืองพิษณุโลกและมีตําแหนงอุปราช ระหวางน้ันทรงทํา สงครามกับเขมรและพมา เพ่อื ปองกนั อยุธยา พระเจา หงสาวดเี หน็ ดังนี้จงึ คิดกาํ จัดพระนเรศวร แตพระองคทรง ทราบจึงทรงประกาศอิสรภาพที่เมืองแครง รวมเวลาที่กรุงศรีอยุธยาตกอยูภายใตการปกครองของพมา เปนเวลา 15 ป หลังจากประกาศอิสรภาพก็ทรงทําสงครามกับพมาหลายคร้ัง และไดกวาดตอนผูคนจาก หัวเมืองฝายเหนือมาไวเปนกําลังไดมาก ตอมาใน พ.ศ. 2133 สมเด็จพระธรรมราชาสวรรคต พระนเรศวร จงึ เสด็จขึน้ ครองราชยและทรงสถาปนาพระเอกาทศรถพระอนุชาขึ้นเปนพระมหาอุปราช พระราชภารกิจของ พระองค ไดแก การทําศึกสงคราม โดยเฉพาะสงครามคร้ังสําคัญ คือ สงครามยุทธหัตถี ที่ทรงรบกับพมา ทตี่ าํ บลหนองสาหราย แมแ ตฝา ยแพก ็ยังไดร ับการยกยอ งวาเปน นกั รบแท หลงั จากน้ันตลอดระยะเวลา 150 ป กรงุ ศรอี ยธุ ยาไมถูกรุกรานจากพมาอีก สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง ครอบคลุมทั้งลานนา ลานชาง ไทยใหญ และกัมพูชา รวมถึงพมา คร้ังสุดทาย คือ การเดินทัพไปตีเมือง อังวะ ซ่งึ พระองคประชวร และสวรรคตท่ีเมอื งหาง ใน พ.ศ. 2148 พระชนมายุได 50 พรรษา เสวยราชสมบัติ ได 15 ป สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงเปนวีรกษัตรยิ ท่ไี ดร ับการจารึกไวในประวัติศาสตรในฐานะผูกอบกู เอกราชใหแ กก รงุ ศรอี ยธุ ยา ประชาชนชาวไทยจึงยกยองพระองคใ หเปน มหาราช พระองคหน่ึง พระราชกรณียกิจทส่ี าํ คญั 1. การลดสว ยและงดเกบ็ ภาษอี ากรจากราษฎรเปน เวลา 3 ปเ ศษ 2. การประกาศใชกฎหมายพระราชกาํ หนดและกฎหมายเพิม่ เตมิ ลักษณะรบั ฟอ ง 3. การสง เสรมิ งานดานวรรณกรรม หนังสือท่ีแตงในสมัยนี้ เชน สมุทรโฆษคําฉันท โคลงทศรถสอน พระราม โคลงพาลี-สอนนอง โครงราชสวัสด์ิ เพลงพยากรณกรุงเกา เพลงยาวบางบท รวมถึงวรรณกรรมชิ้น สําคัญ คือ โครงเฉลิมพระเกียรตสิ มเดจ็ พระนารายณน บั เปน ยุคทองแหงวรรณกรรม ของไทยยคุ หน่ึง 4. การทําศกึ สงครามกบั เชยี งใหมแ ละพมา พ.ศ. 2203 และไดอัญเชิญพระพุทธสหิ งิ ค ลงมาอยุธยาดว ย 5. ดา นความสมั พนั ธก บั ตา งประเทศน้นั เจรญิ รุง เรืองมาท้ังประเทศตะวันออก เชน จีน อินเดีย และ ประเทศตะวนั ตกที่สาํ คญั ไดแ ก โปรตเุ กส ฮอลนั ดา อังกฤษ และฝร่ังเศส ท้ังดานการเชื่อมสัมพันธไมตรีและ การปองกันการคุมคามจากชาติตาง ๆ เหลา น้จี ากพระราชกรณียกจิ ตาง ๆ ดังกลาว จงึ ทรงไดร บั การยกยองวา ทรงเปนมหาราชพระองคหนึ่ง อีกทั้งในรัชสมัยของพระองคยังไดรับการยกยองวาเปนบุคคลสําคัญดาน ศลิ ปวฒั นธรรมยุคหน่ึงดว ย สมเด็จพระนารายณมหาราชเสด็จสวรรคตใน พ.ศ. 2231 ที่เมืองลพบุรี ราชธานี ทส่ี องทพ่ี ระองคโ ปรดเกลา ฯ ใหสรางข้ึน

108 3. สมัยกรุงธนบรุ ี สมเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราช มนี ามเดิมวา สนิ ประสตู ิเมื่อวันท่ี 1 เมษายน พ.ศ. 2277 ในรัชสมัย สมเด็จพระเจา อยูหวั บรมโกศ เปน บตุ รของนายไหฮอง และนางนกเอ้ียง เจา พระยาจกั รรี บั ไปเปนบตุ รบุญธรรม ตอมาเขารับราชการจนไดตําแหนงหลวงยกกระบัตรเมืองตาก และเปนเจาเมืองตากคร้ันเม่ือพมาลอมกรุง ใน พ.ศ. 2308 พระยาตากถูกเรียกตัวเขาปองกันพระนครหลวง แตเกิดทอใจวาหากสูกับพมาที่อยุธยาตอง เสียชีวติ โดยเปลาประโยชนเปนแน จึงพาทัพตีฝาหนีไปต้ังตัวที่จันทบูร(จันทรบุรี) พอถึงเดือนเมษายน พ.ศ. 2310 กรุงศรอี ยธุ ยา กเ็ สียแกพ มา แตหลังจากน้ัน 7 เดือน พระยาตากกไ็ ดยกทัพมาขับไลพ มาออกจากกรุงศรี- อยธุ ยา ไดท งั้ หมด แตเหน็ วากรงุ ศรอี ยธุ ยาเสียหายมาก จงึ สถาปนากรงุ ธนบรุ ีเปน เมอื งหลวง และประกอบพิธี บรมราชาภิเษกขึน้ ครองราชยใ น พ.ศ. 2310 ทรงพระนามวา สมเด็จพระบรมราชาที่ 4 แตคนทั่วไปนิยมออก พระนามวา สมเด็จพระเจาตากสิน พรอมท้ังพระราชทานนามเมืองวา กรุงธนบุรีศรีมหาสมุทร เหตุที่เลือก ธนบรุ ีเปนเมอื งหลวง เนื่องจากทรงเหน็ วา ธนบุรีเปน เมืองเล็กปองกันรักษางายอยูใกลปากอาวสะดวกแกการ ติดตอ คา ขายกบั ตา งชาติ และการลาํ เลยี งอาวุธ มีเสน ทางคมนาคมสะดวก โดยเฉพาะทางเรือมีแมน้ําค่ันกลาง เชน เดยี วกบั พษิ ณุโลกและสุพรรณบรุ ี เพื่อจะไดใชกองทัพเรือสนับสนนุ การรบ และต้งั อยูไมไกลศูนยกลางเดิม มากนกั เปนแหลง รวมขวญั และกาํ ลังใจของผูคน โดยอาศัยมีผนู าํ ทเ่ี ขม แขง็ พระราชกรณยี กิจท่ีสาํ คญั ที่สดุ การรวบรวมบรรดาหัวเมืองตาง ๆ เขา อยภู ายใตการปกครองเดียวกนั เนอ่ื งจากมคี นพยายามต้งั ตวั ข้ึน เปนผูนําในทองถ่ินตาง ๆ มากมาย เชน ชุมนุมเจาเมืองพิษณุโลก ชุมนุมเจาเมืองพิมาย ชุมนุมเจาเมือง นครศรธี รรมราช เปน ตน ตลอดรัชกาลมีศกึ สงครามเกดิ ขึน้ มากมาย ไดแก ศึกพมา ทบ่ี างกงุ ศึกเมืองเขมร ศึกเมืองเชียงใหม ศกึ เมอื งพชิ ยั ศกึ บางแกว ศึกอะแซหวุนกี้ ศึกจําปาศกั ด์ิ ศกึ เวยี งจนั ทน ซึ่งพระเจากรุงธนบุรี ไดร ับชยั ชนะในการศึกษามาโดยตลอด ในสมยั กรงุ ธนบรุ ีตอนปลาย 4. สมยั กรุงรตั นโกสินทร 4.1 พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจุฬาโลก ในรชั สมัยสมเดจ็ พระเจา อยหู ัวบรมโกศ เมอ่ื วนั ท่ี 20 มนี าคม พ.ศ. 2279 พระบดิ ามพี ระนามเดิมวา ทองดี พระมารดาช่ือ หยก เมอ่ื ทรงมพี ระชนั ษา 21 พรรษา ทรงผนวชเปน พระภิกษุ 3 เดอื น เมอื่ ลาสกิ ขากท็ รงเขารบั ราชการ ในแผน ดินสมเดจ็ พระเจาอทุ มุ พร ครน้ั ถงึ แผน ดนิ สมเดจ็ พระเจา เอกทศั ทรงไดร ับตาํ แหนง เปนหลวงยกกระบตั ร ประจาํ เมืองราชบุรี พระองคทรงมีความชํานาญในการรบอยางยิ่ง จึงไดรับพระราชทานปูนบําเหน็จความดี ความชอบใหเ ลอื่ นเปน พระราชวรินทร พระยาอภัยรณฤทธ์ิ พระยายมราชวา ทส่ี มุหนายก เจาพระยาจักรี และ ในที่สดุ ไดเลอ่ื นเปนเจา พระยามหากษัตริยศ ึก มเี ครอื่ งยศอยาง เจาตางกรม เมอื่ ทรงตไี ดเวียงจนั ทร พระองคไ ด

109 อญั เชญิ พระพุทธมหามณรี ัตนปฎมิ ากร (พระแกวมรกต) จากเมืองเวียงจันทนมายังกรุงธนบุรีดวย ตอมาเกิด เหตุจลาจล ขาราชการและประชาชนจึงอัญเชญิ เปน พระมหากษัตริยแทนสมเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราช พระราชกรณียกิจทีส่ ําคญั พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชทรงเปน ทงั้ นกั ปกครองและนกั การทหารทย่ี อดเยี่ยม ทรงแตง ตงั้ ใหเ จา นายท่เี คยผา นราชการทพั ศึกมาทําหนา ท่ชี ว ยในการปกครอง บานเมอื งโปรดเกลา ฯ 1. ใหชําระกฎหมายใหสอดคลองกับยคุ สมัยของบานเมอื ง คอื กฎหมายตราสามดวง 2. รวมถึงการชาํ ระพระพทุ ธศาสนาใหบรสิ ุทธอ์ิ นั เปนเครื่องสง เสริมความมัน่ คงของกรงุ รัตนโกสินทร 3. นอกจากนพ้ี ระองคย งั คงทรงสงเสรมิ วฒั นธรรมของชาติ ทั้งดานวรรณกรรมท่ีทรงแสดงพระปรีชา สามารถในการประพนั ธ โดยพระราชนิพนธ บทละครเร่ืองรามเกียรต์ิ บทละครเร่ืองอุณรุท บทละเครื่อง อิเหนา บทละครเรื่องดาหลัง เพลงยาวรบพมาที่ทาดินแดง นอกจากดานวรรณกรรมแลว พระบาทสมเด็จ- พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราชยงั ทรงสงเสริมศลิ ปะดานสถาปตยกรรม ประตมิ ากรรม และนาฏกรรม 4. ภายหลังที่ครองกรุงรัตนโกสินทรเพียง 3 ป ไดเกิดศึกพมายกทัพมาตีเมืองไทย พระองคทรงจัด กองทัพตอสูจนทัพพมาแตกพาย ยังความเปนเอกราชใหกับแผนดินไทยมาจนทุกวันนี้ พระบาทสมเด็จ- พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราชทรงเปนพระมหากษตั ริยทท่ี รงมพี ระมหากรณุ าธิคณุ อยางลน พนตอ พสกนิกร ชาวไทย เปน มหาราชอีกพระองคหนึ่งในประวัติศาสตรไทย และทรงเปนปฐมบรมกษัตริยแหงราชจักรีวงศ ท่ปี กครองบานเมืองใหเ กิดความสงบสขุ จวบจนปจ จุบนั 4.2 พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจาอยหู วั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจาอยูห ัว มพี ระนามเดมิ วา สมเดจ็ พระเจา ลูกยาเธอเจาฟามงกฎุ เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลานภาลยั รัชกาลท่ี 2 กับกรมสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบ รมราชนิ ี ทรงพระราชสมภาพเมอื่ วนั ที่ 17 ตลุ าคม พ.ศ. 2347 ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟาจฬุ า- โลกมหาราชเม่อื พระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลานภาลยั จะเสด็จสวรรคตน้ัน พระองคม ิไดตรสั มอบราชสมบตั ิ ใหแ กเ จา นายพระองคใด ทปี่ ระชมุ พระบรมวงศานวุ งศและขนุ นางผใู หญจ ึงปรึกษายกราชสมบัติใหแกพระเจา ลูกยาเธอกรมหมืน่ เจษฎาบดินทร ฝา ยเจามงกฎุ ซงึ่ ทรงผนวชตามราชประเพณีกอนพระราชบิดาสวรรค ไมก ่ีวัน จงึ ไดดํารงอยูในสมณเพศตอไปถึง 26 พรรษา ทําใหพระองคมีเวลาทรงศึกษาวิชาการตาง ๆ อยางมากมาย โดยเฉพาะภาษาตางประเทศ เปนเหตุใหท รงทราบเหตกุ ารณโลกภายนอกอยางกระจางแจง ทง้ั ยงั ไดเสดจ็ ธดุ งค จารกิ ไปนมสั การปชู นียสถานตามหัวเมืองหางไกล ทท่ี าํ ใหท รงทราบสภาพความเปนอยูของราษฎรเปนอยางดี

110 พระราชภารกจิ ท่สี ําคญั 1. การทาํ สนธสิ ญั ญากบั อังกฤษ เพื่อแลกกับเอกราชของประเทศ ยอมใหตั้งสถานกงสุลมีสิทธิสภาพ นอกราชอาณาเขต ยอมเลกิ ระบบการคาผูกขาดเปนการคาเสรี เก็บภาษขี าเขา ในอตั รารอ ยชกั สาม 2. ทรงปรบั ปรงุ การรักษาความม่นั คงของประเทศ มีการตง้ั ขาหลวงปกปนพระราชอาณาเขตชายแดน ดานตะวันตกรวมกับอังกฤษ ทรงจางผูเช่ียวชาญชาวยุโรปมาสํารวจทําแผนท่ีพระราชอาณาเขตชายแดน ดานตะวันออก จางนายทหารยุโรปมาฝกสอนวิชาทหารแบบใหม ทรงใหตอเรือกลไฟขึ้นใชหลายลําและ ผลจากการทําสัญญากบั องั กฤษทําใหเศรษฐกิจเจรญิ รงุ เรอื งมาก 3. พระองคจึงขยายพระนครออกไปทางทิศตะวันออก ไดมีการขุดคลองและสรางถนนขึ้นมากมาย เชน คลองผดุงกรุงเกษม คลองภาษเี จรญิ คลองดําเนินสะดวก ถนนเจรญิ กรงุ ถนนบาํ รงุ เมือง ถนนเฟอ งนคร 4. ไดเกิดกจิ การแบบตะวันตกขน้ึ หลายอยาง เชน ใชร ถมา เดนิ ทาง มตี กึ แบบฝรัง่ มีโรงสีไฟ โรงเลื่อย จกั ร เปนตน นอกจากน้ียังมีการรับชาวตางประเทศเขามารับราชการ ออกหนังสือราชกิจจานุเบกษา ต้ังโรง กษาปณ ฯลฯ 5. พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวไดพระราชทานเสรีภาพในการนับถือศาสนา เพราะทรง เห็นวาไมม ีผลตอ กจิ การแผน ดิน 6. พระองคไดท รงปญ ญตั ิกฎหมายข้นึ เกือบ 500 ฉบบั ซ่งึ เปนกฎหมายทเ่ี ตม็ ไปดว ยมนษุ ยธรรม 7. พระองคทรงเปนนักวิทยาศาสตร ทรงยอมรับวิชาการทางตะวันตกมาใช เชน การถายรูป การกอ สราง และงานเครื่องจักร เปนตน ท้ังยังทรงมีพระปรีชาสามารถในดานดาราศาสตร คือ ทรงคํานวณ เวลาเกดิ สุรยิ ุปราคาหมดดวงในประเทศไทย ที่ตําบลหวากอ แขวงเมืองประจวบคีรีขันธ ไดวาจะเกิดข้ึนวันท่ี 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411 เวลา 10.32 นาฬิกา เวลาดวงอาทิตยมืดเต็มดวง คือ 6 นาที 46 วินาที และ เหตุการณไ ดเกิดขน้ึ จรงิ ตามที่ทรงคาํ นวณไวท ุกประการ ในการเสดจ็ ไปทอดพระเนตรสุริยุปราคาคร้ังนั้นทําใหพระองคประชวรดวยไขจับสั่นอยางแรง และ เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 1 ตลุ าคม พ.ศ. 2411 สิรพิ ระชนมายไุ ด 64 พรรษา รวมเวลาครองราชยได 17 ปเ ศษ 4.3 พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยูห วั เปนพระราชโอรสในรชั กาลท่ี 4 และสมเดจ็ พระเทพศิริน- ทราบรมราชินี พระราชสมภพเมื่อวันท่ี 20 กันยายน พ.ศ. 2396 มีพระนามเดิมวา สมเด็จพระเจาลูกยาเธอ- เจาฟาจฬุ าลงกรณ ทรงไดรับการศกึ ษาข้นั ตน ในพระบรมมหาราชวงั เมอื่ พระชนมายุ 13 พรรษา ทรงเปนกรม ขุนพนิ ิตประชานาถ เสวยราชยเม่ือวนั ท่ี 1 ตลุ าคม พ.ศ. 2411

111 ขณะมีพระชนมพรรษาเพียง 15 พรรษา โดยมีเจาพระยาศรีสุริยวงศ (ชวง บุนนาค) เปนผูสําเร็จ ราชการแผน ดิน จนถงึ พ.ศ. 2416 ทรงบรรลนุ ิติภาวะ พระชนมพรรษาครบ 20 พรรษา จึงมีพระราชพิธีบรม- ราชาภเิ ษกครั้งท่ี 2 ทรงครองราชยส มบัติยาวนานถึง 42 ป สวรรคตเมอ่ื วนั ท่ี 23 ตลุ าคม พ.ศ. 2453 พระราชกรณยี กจิ ที่สาํ คญั เพ่ือใหไทยเจริญกาวหนาทัดเทียมอารยประเทศและรอดพนจากภัยจักรวรรดินิยมท่ีกําลังคุมคาม ภมู ิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใตอ ยขู ณะน้นั รชั กาลที่ 5 ทรงพัฒนาและปรับปรงุ ประเทศ ทกุ ดา น เชน การปกครอง ทรงปฎิรูปการปกครองใหมตามอยางตะวันตก แยกการปกครองออกเปน 3 สวน คือ การปกครอง สวนกลาง แบงเปนกระทรวงตาง ๆ การปกครองสวนภูมิภาคโดยระบบเทศาภิบาลและการปกครองสวน ทองถน่ิ ในรูปสุขาภบิ าล กฎหมายและการศาล ใหตั้งกระทรวงยตุ ิธรรมรับผิดชอบศาลยุตธิ รรม เปนการแยกอาํ นาจตลุ าการ ออกจากฝา ยบริหารเปน คร้ังแรก ยกเลิกจารีตนครบาลท่ีใชวิธีโหดรายทารุณในการไตสวนคดีความ ต้ังโรงเรียนกฎหมายขึ้นและ ประกาศใชป ระมวลกฎหมายลักษณะอาญาอันเปนประมวลกฎหมายฉบับแรกของไทย การปรับปรุงกฎหมาย และการศาลนเ้ี ปนลูท างทที่ ําใหป ระเทศไทยสามารถแกป ญหาสทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขตไดในภายหลงั สงั คมและวัฒนธรรม ทรงยกเลกิ ระบบทาสและระบบไพร ใหประชาชนมีอิสระในการดํารงชีวิต ยกเลิกประเพณีที่ลาสมัย และรบั เอาวฒั นธรรมตะวันตกเขา มา การเงนิ การธนาคารและการคลัง ผลจากการทําสนธิสัญญาเบาวร ิงในสมัยรชั กาลที่ 4 ทําใหเศรษฐกจิ การคาขยายตวั มชี าวตา งประเทศ เขา มาทาํ กิจการในประเทศไทยมากขน้ึ รชั กาลท่ี 5 จึงใหออกใชธนบัตรและมีการกําหนดอัตราแลกเปล่ียนท่ี แนน อนเปนครงั้ แรก ทรงอนญุ าตใหธนาคารพาณิชยของตา งประเทศเขามาต้งั สาขาและสนบั สนนุ ใหค นไทย ตง้ั ธนาคารพาณิชยขน้ึ ในดานการคลัง มีการจัดทํางบประมาณแผน ดนิ เปนครั้งแรก และปรับปรงุ ระบบจัดเก็บ ภาษอี ากรใหมปี ระสิทธภิ าพข้ึน พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว ทรงมีพระกรุณาธิคุณตอประชาชนชาวไทยและประเทศ ไทยอยางใหญหลวง จึงทรงไดรับพระราชสมัญญาวา พระปยมหาราชอันหมายถึงวา ทรงเปนที่รักย่ิงของ ปวงชนชาวไทย และในโอกาสครบรอบ 150 พรรษาแหงวันคลายวันพระราชสมภพ วันที่ 20 กันยายน พ.ศ.

112 2546 องคการศึกษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ หรือยูเนสโก (UNESCO) ไดประกาศ ยกยอ งใหพระองคเปนบุคคลสําคัญและมีผลงานดีเดนของโลกทางสาขาการศึกษา วัฒนธรรม สังคมศาสตร มนษุ ยวทิ ยา การพฒั นาสังคม และสือ่ สาร 4.4 สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาดาํ รงราชานุภาพ สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ เปนพระโอรสในรัชกาลที่ 4 กับเจาจอม มารดาชุม มีพระนามเดิมวา พระองคเจาดิศวรกุมาร ประสูติเม่ือวันท่ี 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 ทรงไดรับ การศึกษาเบ้ืองตนในพระบรมมหาราชวัง ในสมัยรัชกาลท่ี 5 ไดรับการสถาปนาเปนกรมหมื่นดํารง ราชานุภาพ แลวเล่ือนเปนกรมหลวง ตอมาในสมัยรัชกาลท่ี 6 ไดเลื่อนขึ้นเปนกรมพระยา และเม่ือถึงสมัย รัชกาลท่ี 7 ไดรับการสถาปนาเปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ สมเด็จฯกรม พระยาดํารงราชานุภาพทรงเปนกําลังสําคัญในการพัฒนาบานเมือง โดยเฉพาะการปฏิรูปประเทศในสมัย รัชกาลที่ 5 ทรงปฏิบัติหนาที่ราชการดานความวิริยะอตุ สาหะ มีความรอบรู มคี วามซ่ือสัตย และจงรักภักดีตอ พระมหากษัตริยท ุกพระองค กรณยี กจิ ท่ีสําคญั การศกึ ษา ใน พ.ศ. 2423 ทรงไดรับแตงต้ังใหดํารงตําแหนงผูบังคับการกรมทหารมหาดเล็ก จึงเก่ียวของกับ การศกึ ษามาตั้งแตนั้น เนือ่ งจากมกี ารตั้งโรงเรยี นทหารมหาดเลก็ ขนึ้ ในกรมทหารมหาดเล็ก ตอมาเปล่ียนเปน โรงเรยี นเรยี นพลเรอื น จนถงึ พ.ศ. 2433 ทรงเปน อธบิ ดกี รมศึกษาธิการและกํากับกรมธรรมการ จึงปรับปรุง งานดานการศกึ ษาใหทันสมัย เชน กาํ หนดจุดมุง หมายทางการศกึ ษาใหสอดคลองกบั ความตองการของประเทศ คือ ฝกคนเพ่ือเขารับราชการกําหนดหลักสูตร เวลาเรียนใหเปนแบบสากล ทรงนิพนธแบบเรียนเร็วข้ึนใช เพ่ือสอนใหอานไดภายใน 3 เดือน มีการตรวจคัดเลือกหนังสือเรียน กําหนดแนวปฏิบัติราชการในกรม ธรรมการและรเิ ร่ิมขยายการศึกษาออกไปสูร าษฎรสามัญชน เปนตน การปกครอง ทรงตาํ แหนง เสนาบดกี ระทรวงมหาดไทยคนแรกเปนเวลานานถึง 23 ป ติดตอกันตั้งแตพ.ศ. 2435 – 2458 ทรงมีบทบาทสําคัญในการวางรากฐานระบบการบริหารราชการแผนดินสวนภูมิภาพในแนวใหม โดยยกเลิกการปกครองทเี่ รียกวา ระบบกินเมอื ง ซ่ึงใหอํานาจเจาเมืองมาก มาเปน การรวมเมอื งใกลเคียงกันต้ัง เปน มณฑล และสงขาหลวงเทศาภิบาลไปปกครองและจา ยเงนิ เดือนใหพ อเล้ียงชีพ ระบบนี้เปนระบบการรวม อาํ นาจเขาสูศูนยก ลาง นอกจากนีม้ ีการตง้ั หนว ยงานใหมข้ึนในกระทรวงมหาดไทย เพื่อทําหนาที่ดูแลทุกขสุข ราษฎร เชน กรมตํารวจ กรมปาไม กรมพยาบาล เปนตน ตลอดเวลาที่ทรงดูแลงานมหาดไทย ทรงให ความสําคัญแกการตรวจราชการเปนอยางมาก เพราะตองการเห็นสภาพเปนอยูที่แทจริงของราษฎรดูการ ทํางานของขา ราชการ และเปน ขวัญกําลงั ใจแกข า ราชการหวั เมืองดว ย

113 งานพระนิพนธ ทรงนิพนธงานดานประวตั ิศาสตรโบราณคดี และศลิ ปวัฒนธรรมไวเ ปนจาํ นวนมาก ทรงใชวิธีสมัยใหม ในการศึกษาคนควาประวัติศาสตรและโบราณคดี จนไดรับการยกยองวาเปนบิดาทางโบราณคดีและ ประวตั ิศาสตรไทย สมเด็จฯ กรมพระยาดาํ รงราชานุภาพทรงลาออกจากตาํ แหนงเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เมอ่ื พ.ศ. 2458 ในสมัยรชั กาลท่ี 6 เนือ่ งจากมปี ญ หาดา นสขุ ภาพ แตตอมาเสด็จกลับเขารับราชการอีกครั้งใน ตาํ แหนงเสนาบดีมุรธาธร และเม่ือถึงสมัยรัชกาลที่ 7 ทรงดํารงตําแหนงอภิรัฐมนตรี งานสําคัญอื่น ๆ ท่ีทรง วางรากฐานไว ไดแก หอสมดุ สําหรบั พระนคร และงานดานพพิ ธิ ภัณฑและหอจดหมายเหตุ สมเด็จฯกรม พระยาดํารงราชานุภาพส้ินพระชนมเมื่อ พ.ศ. 2486 ทรงเปนตนราชสกุล ดิศกุล ใน พ.ศ. 2505 ยูเนสโก ประกาศยกยองพระองคใหเปนผูมีผลงานดีเดนทางดานวัฒนธรรมระดับโลก นับเปนคนไทยคนแรกท่ีไดรับ เกยี รติ 4.5 สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจาฟากรมพระยานริศรานวุ ัดตวิ งศ สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ เปนเจาฟาผูทรงพระปรีชาสามารถ ในวิชาการหลายแขนง ทรงเปนปราชญทางอักษรศาสตร ประวัติศาสตร ดนตรี และงานชาง พระองคมีพระ นามเดิมวา พระองคเ จา จติ รเจริญ เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัว กับหมอมเจา หญิงพรรณราย ประสูติทต่ี าํ หนักในพระบรมมหาราชวงั เม่ือวนั ท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2406 ทรงไดร ับการศกึ ษา ขัน้ ตน ทโี่ รงเรียนเตรียมทหาร จากนน้ั ผนวชเปน สามเณรอยทู ่ีวัดบวรนิเวศวหิ าร หลังจากนน้ั ทรงศึกษาวิชาการ ตาง ๆ และราชประเพณี ครัน้ ลาผนวชแลว ทรงรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัวทรงมี พระสติปญญารอบรู เปนท่ีวางพระราชหฤทัยจนไดรับพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเล่ือนพระอิสริยยศเปน พระเจานองยาเธอเจาฟากรมขุนนริศรานุวัดติวงศ ทรงรับราชการในตําแหนงสําคัญ อยูหลายหนวยงาน เพอื่ วางรากฐานในการบรหิ ารราชการใหม นั่ คง ทัง้ กระทรวงโยธาธกิ าร กระทรวงพระคลัง และกระทรวงวัง ใน พ.ศ. 2452 ทรงกราบบังคมลาออกจากราชการ เนอื่ งจากประชวร ดว ยโรคพระหทยั โต ทรงปลูก ตาํ หนกั อยูท่ีคลองเตย และเรยี กตําหนักน้ีวา บานปลายเนิน ครั้นเม่ือรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา เจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเล่ือนพระอิสริยยศเปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรม พระนรศิ รานุวดั ติวงศ และโปรดเกลาฯ ใหทรงกลับเขารับราชการอีกครั้งหนึ่ง จนกระทั่งมีการเปลี่ยนแปลง การปกครอง จงึ ทรงพน จากตาํ แหนง ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร (รัชกาลท่ี 8) ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเ ลอื่ นกรมข้ึนเปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเ ธอ เจา ฟา กรมพระยานรศิ รานุวัด ติวงศในบัน้ ปลายพระชนมท รงประทบั ทบ่ี า นปลายเนินจนสิ้นพระชนมลงเมื่อวันท่ี 10 มีนาคม พ.ศ. 2490 พระชันษา 83 ป ทรงเปนตน ราชสกุล จิตรพงศ สมเดจ็ ฯ เจา ฟา กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ ทรงมีพระปรีชาสามารถในงานชางหลายแขนง ไดทรง งานออกแบบไวเปนจํานวนมาก ทั้งงานภาพเขียนในวรรณคดี ภาพประดับผนัง พระราชลัญจกรและตรา สัญลักษณตาง ๆ ตาลปต ร ตลอดจนสถาปตยกรรม ซง่ึ เปน ที่รจู กั แพรหลาย เชน พระอโุ บสถวดั เบญจมบพิตร-

114 ดุสติ วนาราม พระอุโบสถวัดราชาธิวาส พระอโุ บสถวัดพระปฐมเจดีย ฯลฯ ดวยพระปรีชาสามารถทางดานงาน ชา งนี้เอง ทาํ ใหทรงไดรับพระสมัญญานามวา นายชา งใหญแหง กรุงสยาม นอกจากน้ียงั ทรงพระปรชี าสามารถทางดา นดนตรี ทรงพระนิพนธเพลงเขมรไทรโยค เพลงตับนิทรา ชาคริต เพลงตับจลู ง ฯลฯ สว นดา นวรรณกรรมทรงมีลายพระหตั ถโตตอบกับสมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ซึ่งภายหลังไดกลายเปนเอกสารที่มีคุณคาดานประวัติศาสตรโบราณคดี ศิลปวัฒนธรรมประเพณีและอักษร ศาสตร ท่ีรูจักกันท่ัวไปในนาม สาสนสมเด็จ ความที่สมเด็จฯ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ ทรงพระปรีชาสามารถในวิชาการหลายแขนง จึงมิไดเปนบุคคลสําคัญของชาติไทยเทาน้ัน หากแตทรงเปน บุคคลที่ชาวโลกพึงรูจัก โดยใน พ.ศ. 2506 อันเปนวาระครบรอยปแหงวันประสูติ ยูเนสโกไดประกาศให พระองคเ ปน บุคคลสาํ คัญของโลกพระองคหนึ่ง 4.6 ขรวั อนิ โขง ขรวั อินโขง เปนช่อื เรียกพระอาจารยอ ิน ซง่ึ เปนจิตรกรในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยหู ัว ขรวั อนิ โขง เปนชาวบางจาน จังหวัดเพชรบุรี บวชอยูจนตลอดชีวิตที่วัดราชบูรณะ (วัดเลียบ) กรุงเทพฯการที่ ทา นบวชมานานจงึ เรยี กวา ขรวั สวนคําวา โขง น้ันเกิดจากทานบวชเปนเณรอยูนานจนใคร ๆ พากันเรียกวา อนิ โขง ซง่ึ คาํ วา โขง หรอื โคง หมายถงึ ใหญห รอื โตเกินวัยน้ันเอง ขรัวอินโขง เปนชางเขียนไทยคนแรกท่ีมีความรูในการเขียนภาพทั้งแบบไทยที่นิยมเขียนกันมา แตโบราณ และทง้ั แบบตะวนั ตกดวย นับเปนจิตรกรคนแรกของไทยท่ีมีพัฒนาการเขียนรูปจิตรกรรมฝาผนัง โดยการนาํ ทฤษฎีการเขยี นภาพแบบสามมิตแิ บบตะวันตกเขามาเผยแพรใ นงานจิตรกรรมของไทยยคุ น้ัน ภาพตา ง ๆ ทีข่ รวั อนิ โขงเขียนจงึ มีแสง เงา มคี วามลกึ และเหมือนจริง ผลงานของขรวั อินโขงเปนทีโ่ ปรดปรานของพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั มากเคยโปรดเกลา ฯ ใหเ ขยี นรูปตาง ๆ ตามแนวตะวันตกไวท ่พี ระอโุ บสถวดั บวรนิเวศวหิ าร ซ่งึ เปน ภาพเขียนแรก ๆ ของขรัวอินโขง นอกจากนัน้ มีภาพเหมอื นพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาที่หอพระราชกรมานสุ รณ ภาพของขรัวอินโขง เทาท่ีมปี รากฏหลกั ฐานและมกี ารกลา วอางถึง อาทิ ภาพเขียนชาดก เร่ืองพระยา ชางเผือก ที่ผนังพระอุโบสถ และภาพสุภาษติ ทหี่ นา ตางพระอโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ภาพพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทรใ นหอพระราชพงศานุสรณในพระบรมมหาราชวัง ภาพปริศนาธรรมทผี่ นงั พระอุโบสถวัดบรม นวิ าส ภาพพระบรมรปู รัชกาลที่ 4 ฯลฯ ภาพเขียนจากฝมือขรัวอินโขงเหลานี้ มีเอกลักษณเฉพาะตัว โดดเดน แปลกตา ใชสีเขมและสีออน แตกตางจากงานจิตรกรรมที่เคยเขียนกันมาในยุคน้ัน ทําใหเกิดรูปแบบใหมของงานจิตรกรรมในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวท่ีเรียกกันวา จิตรกรรมสกุลชางขรัวอินโขงที่เปนตนกําเนิดของงาน จติ รกรรมไทยในยุคตอ ๆ มา

115 4.7 สมเด็จพระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนชี ทรงมีพระนามเดิมวา สังวาล ตะละภัฏ พระราชราชสมภพ เมอื่ วันอาทิตยที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2443 ทรงเปนบุตรคนที่ 3 ในพระชนกชู และพระชนนีคํา ทรงมีพระภคินี และพระเชษฐา 2 คนซึง่ ไดถ งึ แกกรรมตง้ั แตเ ยาววยั คงเหลอื แตพระอนชุ าออ นกวา พระองค 2 ป คอื คุณถมยา สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนีอภิเษกสมรสกบั สมเด็จเจาฟา ฯ กรมขนุ สงขลานครนิ ทร ไดประสตู ิพระโอรสและพระธิดา ดงั น้ี 1. หมอมเจา กลั ยาณิวัฒนามหดิ ล ภายหลงั ทรงไดร บั การสถาปนาพระอิสริยศักด์ิ เปน สมเดจ็ พระเจา - พ่นี างเธอ เจา ฟากลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครินทร 2. หมอมเจาอานนั ทมหดิ ล (รชั กาลที่ 8) 3. พระวรวงศเธอพระองคเจา ภูมิพลอดุลยเดช (รชั กาลท่ี 9) พระราชกรณียกจิ ท่สี าํ คัญ การแพทย พยาบาล การสาธารณสขุ และการศึกษา สมเดจ็ ยาทรงจดั ตงั้ หนวยและมลู นธิ ทิ ีส่ าํ คญั ข้นึ ดังน้ี 1. หนว ยแพทยอาสาสมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี (พอ.สว.) เปนหนวยแพทยอาสาเคล่ือนท่ี ท่เี ดนิ ไปในถิ่นทุรกันดาร ประกอบดว ย แพทย ทนั ตแพทย เภสัชกร พยาบาล เจาหนาทีส่ าธารณสขุ และสมาชิก สมทบอกี คณะหนงึ่ ซง่ึ ไมไ ดรบั สิง่ ตอบแทนและเบี้ยเลย้ี ง เงินเดอื น 2. มลู นิธิขาเทยี ม จดั ต้งั เมือ่ 17 สงิ หาคม พ.ศ. 2535 3. มลู นิธถิ นั ยรักษ ท่โี รงพยาบาลศริ ริ าช จัดตงั้ เม่อื เดอื นมีนาคม พ.ศ. 2538 เพอ่ื ใชเ ปน สถานที่ตรวจ วนิ ิจฉัยเตา นม 4. ทรงบริจาคเงนิ เพอ่ื สรางโรงเรียนกวา 185 โรงเรียน และทรงรบั เอาโครงการของโรงเรียนตํารวจ ตระเวนชายแดนไวใ นพระราชูปถัมภ การอนุรกั ษธรรมชาติ และส่งิ แวดลอ ม สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเปนพระราชวงศที่โปรดธรรมชาติมาก ทรงสราง พระตําหนักดอยตุง ข้ึนบริเวณดอยตุง เนื้อที่ 29 ไร 3 งาน ท่ีบานอีกอปากลวย อําเภอแมฟาหลวง จังหวัด เชียงราย ดวยพระราชทรัพยสวนพระองคเอง ในพื้นที่เชาของกรมปาไมเปนเวลานาน 30 ป มีความสูงกวา ระดับน้ําทะเลประมาณ 1,000 เมตร โดยทรงเรียกพระตําหนักน้ีวา บานท่ีดอยตุง ทรงพัฒนาดอยตุงและ สงเสริมงานใหชาวเขาอกี ดวย ดงั นี้ 1. โครงการพัฒนาดอยตงุ เมื่อป พ.ศ. 2531 2. ทรงพระราชทานกลา ไมแกผูตามเสดจ็ และทรงปลกู ปา ดวยพระองคเอง 3. ทรงนาํ เมลด็ กาแฟพนั ธุอาราบกิ า และไมด อกมาปลูก 4. โครงการขยายพนั ธโุ ดยวิธีเพาะเลย้ี งเน้ือเยอื่ หนอไมฝรง่ั กลวย กลวยไม เห็ดหลนิ จอื สตรอเบอรรี่

116 5. จดั ต้งั ศนู ยบาํ บัด และฟนฟูสมรรถภาพผูต ดิ ยาเสพติด ท่ีบานผาหมี ตําบลเวียงพางคาํ อาํ เภอ แมสาย จงั หวัดเชยี งราย จากพระราชอตุ สาหะดงั กลา ว และโครงการที่ยังมิไดนําเสนอขึ้นมาขางตนนี้ ยอดดอย ที่เคยหัวโลน ดวยการถางปา ทําไรเล่ือนลอยปลูกฝน จึงไดกลับกลายมาเปนดอยท่ีเต็มไปดวยปาไมตามเดิม ดวยเหตุน้ี พระองคจ งึ ทรงไดรบั ขนานนามวา สมเด็จยาแมฟาหลวงของชาวไทย ในวันองั คารท่ี 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงไดเสด็จสวรรคต แตพ ระเกยี รติคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ ที่ทรงปรารถนาใหชาวไทยมีความสุข ยังคงสถิตถาวรอยูในความ ทรงจําของพสกนิกรทั่วไทยตลอดกาล และในวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2543 เปนวันคลายวันพระราชสมภพ ครบรอบ 100 ป องคการวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก ไดเฉลิมพระเกียรติ ยกยองใหสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงเปน “บุคคลสาํ คัญของโลก” 4.8 พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช (รัชกาลที่ 9) พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช พระราชโอรสพระองคเล็กในสมเด็จเจาฟามหิดล อดุลยเดช กรมขนุ สงขลานครินทร และหมอมสงั วาล ประสูติ ณ โรงพยาบาลเมานทออเบรน เมืองเคมบริดจ รัฐแมสสาซูเสตต ประเทศสหรัฐอเมริกา วันที่ 5 ธนั วาคม 2570 ตรงกบั วันจันทร เดอื นอาย ขึ้น 12 คํ่า ปเถาะ เหตุที่ประสูตทิ อี่ เมรกิ าเพราะขณะน้นั พระบรมราชนกเสด็จทรงศกึ ษาและปฏิบัติหนาทรี่ าชการในตางประเทศ ทรงเปนพระมหากษัตริยรัชกาลที่ 9 แหงราชวงศจ กั รี เสดจ็ ขึ้นครองราชยตั้งแตวนั ที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 และเสด็จสวรรคตในวันท่ี 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 ทรงอยูในราชสมบัติ เปนระยะเวลา 70 ป ทรงพระสถานะเปนประมขุ แหงรัฐตามบทบญั ญัติของรัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พระองคทรงไดรับการถวายพระราชสมัญญาวา “สมเด็จพระภัทรมหาราช” ซึ่งมีความหมายวา “พระมหากษัตริยผูประเสริฐยิ่ง” ตอมาไดมีการถวายพระราชสมัญญาใหมวา “พระบาทสมเด็จ- พระเจา อยหู วั ภมู ิพลอดลุ ยเดชมหาราช” เมอ่ื พ.ศ. 2530 และ“พระภูมิพลมหาราช” อนุโลมตามธรรมเนียม เชนเดียวกับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 5) ท่ีทรงไดรับพระราชสมัญญาวา “พระปยมหาราช” อนึ่ง ประชาชนท่ัวไปนิยมเรียกพระองควา “ในหลวง” คําดังกลาวคาดวายอมาจาก “ใน (พระบรมมหาราชวงั ) หลวง” บางกว็ า เพยี้ นมาจากคําวา “นายหลวง” ซึ่งแปลวา เจา นายผเู ปนใหญ ทงั้ นี้ ทรงเปน พระมหากษัตริยท ีท่ รงอยใู นตาํ แหนงยาวนานที่สุดในโลก และเสวยราชยยาวนานท่ีสุด ในประวตั ศิ าสตรชาตไิ ทยดวยเชนกนั พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงหมนั้ กบั ม.ร.ว. สริ กิ ิติ์ เมอื่ วันท่ี 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2492 เสด็จพระราชดาํ เนนิ นวิ ตั พระนครในปถ ัดมา โดยประทับ ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน ตอมาวันท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชโปรดเกลาฯ ใหจัดการพระราชพิธี- ราชาภิเษกสมรสกับหมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ณ พระตําหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจาในวังสระปทุม ซ่ึงในการพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสน้ี มีพระบรมราชโองการ โปรดเกลา ฯ ใหส ถาปนาหมอมราชวงศหญงิ สิรกิ ติ ิ์ กติ ยิ ากร ขึน้ เปน สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ วันท่ี 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ทรงพระกรณุ าโปรดเกลากระหมอมใหตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกตามแบบอยางโบราณราช

117 ประเพณขี น้ึ ณ พระที่น่ังไพศาลทักษณิ เฉลมิ พระปรมาภไิ ธยตามทีจ่ ารกึ ในพระสพุ รรณบฏั วา พระบาทสมเดจ็ - พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถ- บพิตร พระราชทานพระปฐมบรมราชโองการวา “เราจะครองแผน ดนิ โดยธรรม เพ่ือประโยชนสุขแหงมหาชน ชาวสยาม” และในโอกาสน้ี มพี ระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหเ ฉลมิ พระนามาภไิ ธย สมเดจ็ พระราชินีสิริกติ ์ิ เปน สมเด็จพระนางเจาสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินี พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชและสมเดจ็ พระนางเจาสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชโอรส และพระราชธดิ าดวยกันส่พี ระองคตามลําดับดังตอไปนี้ 1. ทลู กระหมอมหญงิ อุบลรตั นราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (พระนามเดิม : สมเดจ็ พระเจา ลูกเธอ เจา ฟาอบุ ลรัตนราชกัญญา สิรวิ ัฒนาพรรณวดี ประสตู ิ 5 เมษายน 2494 สถานพยาบาล มงตช ัวชี เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอรแลนด) สมเด็จพระเจาลูกเธอพระองคน้ีไดทรงลาออกจากฐานันดรศักด์ิแหงพระราชวงศ โดยมีพระโอรสหนึ่งองคและพระธิดาสององค ทั้งนี้ คาํ วา “ทูลกระหมอมหญิง” เปนคําเรียกพระราชวงศท่ีมี พระชนนีเปน สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี 2. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิราลงกรณ สยามมกฎราชกุมาร (พระนามเดิม : สมเดจ็ พระเจาลูกยาเธอ เจา ฟา วชิราลงกรณ บรมจกั รยาดศิ รสนั ตตวิ งศ เทเวศรธํารงสุบรบิ าล อภิคุณูประการ มหิตตลาดุลเดช ภมู ิพลนเรสวรางกูร กติ ตสิ ิริสมบรู ณสวางควัฒน บรมขัตติยราชกุมาร; ประสูติ: 28 กรกฎาคม 2495, พระท่ีน่ังอมั พรสถาน) 3. สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจา ฟา มหาจกั รีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปยชาติ สยามบรมราชกุมารี (พระนามเดิม: สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาสิรินธรเทพรัตนสุดา กิติวัฒนาดุลโสภาคย; ประสูติ:2 เมษายน 2498, พระทน่ี ่ังอมั พรสถาน)

118 4. สมเดจ็ พระเจาลูกเธอ เจา ฟา จฬุ าภรณวลยั ลกั ษณ อคั รราชกุมารี (ประสูติ: 4 กรกฎาคม 2500, พระทีน่ งั่ อัมพรสถาน) พระราชกรณียกิจ พระราชนพิ นธ และผลงานอน่ื โดยสังเขป ทรงประกอบพระราชกรณยี กจิ ท่ีถงึ พรอมทงั้ ความบรสิ ุทธิ์บรบิ รู ณ จึงเปน ชวงเวลา 60 ป ทพี่ สกนิกร ชาวไทยอยูไดอยางรมเย็นเปน สขุ ภายใตรม พระบารมี พระราชกรณียกจิ ทั้งหลายท่ีพระองค ทรงบาํ เพญ็ นับเปน พระมหากรุณาธคิ ุณอยางหา ทส่ี ุดไมไดท พี่ ระองคทรงมตี อประเทศชาตแิ ละ ประชาชนชาวไทย ดังพระราชกรณียกจิ และ พระราชนพิ นธ ดังนี้ มลู นธิ ิชยั พัฒนา มูลนิธิโครงการหลวง โครงการสว นพระองคสวนจิตรลดา โครงการหลวงอางขาง โครงการปลกู ปาถาวร โครงการแกมลงิ โครงการฝนหลวง โครงการสารานกุ รมไทยสําหรบั เยาวชน โครงการแกลงดนิ กังหนั ชยั พัฒนา แนวพระราชดาํ ริ ผลติ แกสโซฮอลในโครงการสว นพระองค (พ.ศ. 2528) แนวพระราชดาํ ริ เศรษฐกิจพอเพยี ง เพลงพระราชนพิ นธ พระสมเดจ็ จติ รลดา พระเกยี รติยศ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ทรงไดรับการทลู เกลาฯ ถวายรางวลั และเกยี รติยศ ตา ง ๆ มากมาย ทง้ั จากบุคคลและคุณบคุ คลในประเทศและตา งประเทศ อนั เนอื่ งมาจากพระราชกรณยี กิจและ พระราชอัธยาศยั ในการแสวงหาความรู ท่ีสาํ คญั เปน ตน วา ประธานรฐั สภายโุ รปและสมาชกิ รวมกันทูลเกลาฯ ถวาย “เหรยี ญรัฐสภายุโรป” (19 กรกฎาคม พ.ศ. 2519) ประธานคณะกรรมมาธกิ ารเพื่อสนั ติภาพของสมาคมอธกิ ารบดีระหวา งประเทศ ทูลเกลา ฯ ถวาย “รางวลั สันติภาพ” (9 กันยายน พ.ศ. 2529)

119 สถาบนั เทคโนโลยีแหงเอเชีย ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญทองเฉลิมพระเกียรติคุณ ในการนําชนบทให พัฒนา” (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2530) ผูอํานวยการใหญโ ครงการส่งิ แวดลอมแหง สหประชาชาติ (UNEP) ทลู เกลา ฯถวาย “เหรยี ญทองประกาศ พระเกยี รตคิ ุณดา นสงิ่ แวดลอม” (4 พฤจิกายน พ.ศ. 2535) ผอู าํ นวยการใหญองคการอนามยั โลก (WHO) ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญทองสาธารณสุขเพือ่ มวลชน” (24 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2535) คณะกรรมการสมาคมนิเวศวิทยาเชิงเคมีสากล (International Society of Chemical Ecology) ทูลเกลา ฯ ถวาย “เหรยี ญรางวัลเทิดพระเกยี รตใิ นการสงวนรกั ษาความหลายหลายทางชวี ภาพ” (26 มกราคม พ.ศ. 2536) หัวหนา สาขาเกษตร ฝายวิชาการภมู ภิ าคเอเชียของธนาคารโลก ทลู เกลาฯ ถวาย “รางวลั หญา แฝกชบุ สํารดิ ” สดุดพี ระเกียรติคณุ ในฐานะทที่ รงเปน นักอนรุ กั ษด ินและนาํ้ (30 ตลุ าคม พ.ศ. 2536) ผูอาํ นวยการบริหารของยูเอ็นดีซีพี (UNDCP) แหงสหประชาชาติ ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญทองคํา สดุดีพระเกยี รตคิ ณุ ดา นการปอ งกันแกไ ขปญหายาเสพตดิ ” (12 ธันวาคม พ.ศ. 2537) องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาติ (FAO) ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญสดุดีพระเกียรติคุณ ในดา นการพัฒนาการเกษตร” (6 ธนั วาคม พ.ศ. 2539) สาํ นกั งานโครงการพัฒนาแหงสหประชาชาติ (UNDP) ทูลเกลาฯ ถวาย “รางวลั ความสําเร็จสูงสุดดาน การพัฒนามนุษย” จากการที่ไดทรงอุทิศกําลังพระวรกายและทรงพระวิริยะอุตสาหะในการปฏิบัติพระราช กรณยี กิจนอยใหญนานัปการ เพ่อื ยงั ประโยชนแ ละความเจรญิ อยา งย่ังยืนมาสปู ระชาชนชาวไทยทง้ั ประเทศมา โดยตลอด (26 พฤษภาคม พ.ศ. 2549) ในป พ.ศ. 2550 องคการทรัพยสินทางปญญาโลก (World Intellectual Property Organization- WIPO) แถลงขาวการทลู เกลาฯ ถวาย “เหรียญรางวัลผูนําโลกดานทรัพยสินทางปญญา” (Global Leaders Award) โดยนายฟรานซิส เกอรร่ี ผูอํานวยการใหญเปนผูนําขึ้นทูลเกลาฯ ถวาย ณ พระราชวังไกลกังวล ในวันที่ 14 มกราคม 2552 เพ่อื เทิดพระเกียรตทิ ่ที รงมบี ทบาทและผลดานทรัพยสนิ ทางปญญาทโ่ี ดดเดน ทั้งน้ี พระองคทรงเปนผนู าํ โลกคนแรกทไี่ ดรับการทลู เกลาฯ ถวายเหรยี ญรางวลั ดงั กลาว 4.9 พระยากัลยาณไมตรี (ดร.ฟรานซสิ บี แซร) Dr. Francis Bowes Sayre ดร.ฟรานซิส บ.ี แซร เปน ชาวตะวันตกคนท่ี 2 ทไี่ ดรบั พระราชทานบรรดาศกั ดิเ์ ปน พระยากลั ยาณไมตรี ชาวตะวันตก คนแรกท่ีเปนพระยากัลยาณไมตรี มีนามเดิมวา เจนสไอเวอรสันเวสเตนการด (Jens Iverson Westengard) เกิดเม่ือ พ.ศ. 2428 ที่มลรัฐเพนซิลวาเนีย สหรัฐอเมริกาสําเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัย ฮารวารด เขามารบั ราชการในประเทศไทยในสมัยรชั กาลท่ี 5 - 6 โดยใน พ.ศ. 2446-2451 เปนผชู วยทีป่ รกึ ษา ราชการแผน ดิน หลังจากน้ันเปน ทปี่ รกึ ษาราชการแผน ดนิ จนถงึ พ.ศ. 2458 จึงกราบถวายบังคมลาออกกลบั ไป สหรฐั อเมริกา เวสเตนการดไดรบั พระราชทานบรรดาศักดิ์เปน พระยากัลยาณไมตรเี มื่อ พ.ศ. 2454 ดร.แซร มีบทบาทสําคัญในการปลดเปล้ืองขอผูกพันตามสนธิสัญญาเบาวริงที่ไทยทําไวกับประเทศ อังกฤษในสมัยรัชกาลท่ี 4 และสนธิสัญญาลักษณะเดียวกันท่ีไทยทําไวกับประเทศอื่น ซ่ึงฝายไทยเสียเปรียบ

120 มากในเรอ่ื งที่คนในบังคบั ตา งชาตไิ มต อ งข้ึนศาลไทย และไทยจะเก็บภาษีจากตางประเทศเกินรอยละ 3 ไมได ประเทศไทยพยายามหาทางแกไขสนธิสัญญาเสียเปรียบน้ีมาโดยตลอด ต้ังแตสมัยรัชกาลท่ี 5 มาจนถึงสมัย รัชกาลที่ 6 ปรากฏวามีเพียง 2 ประเทศที่ยอมแกไขให โดยมีขอแมบางประการ ไดแก สหรัฐอเมริกาเปน ประเทศแรกทย่ี อมแกไ ขใน พ.ศ. 2436 และญีป่ นุ ยอมแกไ ขใน พ.ศ. 2466 เมื่อ ดร.แซร เขามาประเทศไทยแลว พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงแตงตั้งใหเปน ผแู ทนประเทศไทยไปเจรจาขอแกไขสนธิสัญญากับประเทศในยุโรป ดร.แซร เริ่มออกเดินทางไปปฏิบัติงาน ใน พ.ศ. 2467 การเจรจาเปนไปอยา งยากลาํ บาก โดยเฉพาะอยางย่ิงการเจรจากบั อังกฤษ และฝร่ังเศสซง่ึ ตา งก็ พยายามรักษาผลประโยชนของตนเต็มที่ แตเน่อื งจาก ดร.แซร เปนผูมีวริ ยิ ะอตุ สาหะ มีความสามารถทางการ ทูต และมีความตั้งใจดีตอประเทศไทย ประกอบกับสถานภาพสวนตัวของ ดร.แซร ท่ีเปนบุตรเขยของ ประธานาธิบดวี ูดโรว วสิ สนั แหง สหรฐั อเมริกา จึงทําใหการเจรจาประสพความสําเร็จ ประเทศในยุโรปที่ทํา สนธิสัญญากับไทย ไดแก ประเทศอังกฤษ ฝรั่งเศส เนเธอรแลนด สเปน โปรตุเกส เดนมารก สวีเดน อิตาลี และเบลเยีย่ ม ยินยอมแกส นธิสัญญาใหเปนแบบเดียวกับท่ีสหรฐั อเมรกิ ายอมแกใ ห ดร.แซร ถวายบังคมลาออกจากหนา ท่ีกลบั ไปสหรัฐอเมรกิ าใน พ.ศ. 2468 แตก็ยังยินดีที่จะชวยเหลือ ประเทศไทย ดังเชนใน พ.ศ. 2469 หลังจากท่ีพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวทรงขึ้นครองราชยได ไมนาน ดร.แซรไ ดถวายคําแนะนาํ เกยี่ วกับสถานการณบานเมือง และแนวทางแกปญหาตาง ๆ ตามที่ทรงถาม ไป และยังไดรา งรัฐธรรมนูญถวายใหทรงพจิ ารณาดวย จากคุณงามความดที ี่ ดร.แซร มตี อ ประเทศไทย จึงไดร ับพระราชทานบรรดาศักดิ์เปนพระยากัลยาณ ไมตรี เมอื่ พ.ศ. 2470 และตอมาใน พ.ศ. 2511 รัฐบาลไทยไดต ง้ั ชอื่ ถนนขาง กระทรวงตางประเทศ (วังสราญ รมย) วา ถนนกัลยาณไมตรี พระยากัลยาณไมตรีถงึ แกอ นจิ กรรมที่ประเทศสหรัฐอเมริกาเมื่อ พ.ศ. 2515 4.10 หมอบรดั เลย (Dr. Dan Beach Bradley) ดร.แดน บีช แบรดเลย ชาวไทยเรียกกันวา หมอบรัดเลย หรือ ปลัดเล เปนชาวนิวยอรก ประเทศ สหรัฐอเมรกิ า เกดิ เมอ่ื พ.ศ. 2345 หมอบรัดเลยเดินทางเขามายังสยาม เมื่อ พ.ศ. 2378 โดยพักอาศัยอยูกับ มชิ ชนั นารี ชื่อ จอหน สัน ท่วี ดั เกาะ เม่ือเขามาอยูเมอื งไทย ในตอนแรกหมอบรัดเลยเ ปดโอสถศาลาขึ้นท่ีขางใต วัดเกาะ รับรักษาโรคใหแกชาวบานแถวนั้น พรอมท้ังสอนศาสนาคริสตใหแกชาวจีนที่อยูในเมืองไทย สวนซาราหภ รรยาของหมอเปนครสู อนภาษาองั กฤษ ตอ มาหมอบรดั เลยย ายไปอยแู ถวโบสถวดั ซางตาครสู ขยายกิจการจากรบั รกั ษาโรค เปน โรงพมิ พ โดยรับพิมพหนังสือเกี่ยวกับศาสนาคริสต แจกและพิมพประกาศของทางราชการ เร่ือง หามนําฝนเขามา ในประเทศสยามเปนฉบับแรก จาํ นวน 9,000 แผน เม่อื วนั ท่ี 27 เมษายน พ.ศ. 2382 อกี ดวย กิจการโรงพิมพ น้ีนับเปน ประโยชนสาํ หรับคนไทยมาก เอกสารทางประวตั ิศาสตรท่สี าํ คัญซ่ึงคนรนุ หลังไดศ กึ ษาสว นหนึ่ง ก็มาจากโรงพิมพข องหมอบรัดเลย นอกจากนี้ทานไดออกหนังสือพิมพรายปฉบับหนึ่ง ชื่อวา บางกอกคาเลน เดอร (Bangkok Galender) ตอ มาไดออกหนงั สือพิมพรายปกษอกี ฉบับหนึง่ เมื่อ พ.ศ. 2387 ชื่อวา บางกอกรี คอรเดอร (Bangkok Recorder) นอกจากหนังสอื พิมพแลว ยงั ไดพิมพหนังสอื เลม จาํ หนายอีกดวย เชน ไคเก็ก

121 ไซฮ น่ั สามกก เลยี ดกก หอ งสนิ ฯลฯ หนังสอื ของหมอบรัดเลยน้ันเปนที่รูจักแพรหลายในหมูขุนนางและราช สํานัก โดยเฉพาะหนงั สือพิมพท ่ลี งบทความแสดงความคดิ เหน็ อยางกวางขวาง นอกจากงานดานโรงพิมพท่ีหมอบรดั เลยเขา มาบุกเบิกและพัฒนาใหวงการส่ิงพิมพไทยแลวงานดาน การแพทยแ ละดานสาธารณสุขที่ทานทําไวกม็ ิไดย ิ่งหยอ นไปกวากนั หมอบรดั เลย นบั เปนหมอฝร่ังคนแรกที่ได นําเอาหลักวิชาการแพทยสมัยใหมเขามาเผยแพรในเมืองไทย มีการผาตัดและชวยรักษาโรคตาง ๆ โดยใชยา แผนใหม ซึง่ ชว ยใหค นไขหายปวยอยางรวดเรว็ ท่ีสําคญั ที่สดุ คือ การปลกู ฝปอ งกันไขทรพษิ ดวยคุณงานความดีท่ีหมอบรัดเลยมีตอแผนดินไทย พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวจึงได พระราชทานพระบรมราชานุญาตใหพวกมิชชันนารี และหมอบรัดเลยเชาที่หลังปอมวิไชยประสิทธิ์อยูจนถึง รชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยหู ัว จึงพระราชทานใหอ ยโู ดยไมต อ งเสียคา เชาจนกระทั่งหมอบ รดั เลยถึงแกกรรมเมอ่ื พ.ศ. 2416 รวมอายไุ ด 71 ป บุคคลสําคญั ของประเทศไทยท่ีองคก ารศึกษา วทิ ยาศาสตร และวัฒนธรรมแหง สหประชาชาติ (ยูเนสโก) ยกยอง อนั ดับ ผไู ดร บั ยกยอ ง ยกยองเมอ่ื วันที่ ยกยอ งเน่ืองในวาระ 1. สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอฯ 21 มถิ ุนายน พ.ศ. 2505 ฉลองวนั ประสูติ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ครบ 100 พรรษา 2. สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอฯ 28 เมษายน พ.ศ. 2506 ฉลองวันประสูติ กรมพระยานรศิ รานุวดั ตวิ งศ ครบ 100 พรรษา

122 อันดับ ผูไดร ับยกยอ ง ยกยองเมอ่ื วนั ที่ ยกยอ งเนื่องในวาระ 3. พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศ 24 กุมภาพันธ พ.ศ. 2511 ฉลองวนั พระราชสมภพ หลา นภาลยั ครบ 200 พรรษา 4. พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฏเกลา 1 มกราคม พ.ศ. 2524 ฉลองวันพระพระราช เจา อยหู วั สมภพครบ 100 พรรษา 5. สุนทรภู 26 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2529 ฉลองครบชาตกิ าล 200 ป 6. พระยาอนุมานราชธน 14 ธนั วาคม พ.ศ. 2531 ฉลองครบชาติกาล 100 ป 7. สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรม 11 ธันวาคม พ.ศ. 2533 ฉลองวันประสูติครบ 200 พระปรมานชุ ติ ชโิ นรส พรรษา 8. พระเจาวรวงศเ ธอกรมหมืน่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2534 ฉลองวันประสูตคิ รบ 100 นราธปิ พงศป ระพันธ พรรษา 9. สมเดจ็ พระมหติ ลาธเิ บศร 1 มกราคม พ.ศ. 2535 ฉลองวันพระราชสมภพ อดลุ ยเดชวิกรม ครบ 100 พรรษา พระบรมราชชนก 10. พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 9 มิถนุ ายน พ.ศ. 2539 ฉลองสิรริ าชสมบัติ มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ครบ 50 ป 11. สมเดจ็ พระศรีนครินทรา 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2543 ฉลองวันพระราชสมภพ บรมราชชนนี ครบ 100 พรรษา 12. นายปรีดี พนมยงค 20 กนั ยายน พ.ศ. 2543 ฉลองครบชาติกาล 100 ป 13. พระบาทสมเดจ็ พระ 20 กันยายน พ.ศ. 2546 ฉลองวนั พระราชสมภพ จุลจอมเกลาเจา อยูห วั ครบ 150 พรรษา 14. หมอ มหลวงปน มาลากลุ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2546 ฉลองครบชาตกิ าล 100 ป

123 อนั ดับ ผไู ดร ับยกยอง ยกยองเมื่อวนั ที่ ยกยองเนือ่ งในวาระ 15. พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา 18 ตลุ าคม พ.ศ. 2547 ฉลองวนั พระราชสมภพ เจาอยหู ัว ครบรอบ 200 พรรษา 16. นายกหุ ลาบ สายประดิษฐ 31 มีนาคม พ.ศ. 2548 ฉลองครบชาตกิ าล 17. พทุ ธทาสภิกขุ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2548 100 ป ฉลองครบชาติกาล 100 ป 18. พระเจาบรมวงศเ ธอฯ กรม 19 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2550 ฉลองวันประสูติครบ หลวงวงศาธิราชสนทิ 200 พรรษา กจิ กรรมที่ 9 เรือ่ ง บคุ คลสําคญั ของไทยและของโลกดา นประวัติศาสตร ใหนักศกึ ษาแบง กลมุ 4 กลมุ แตละกลุมศกึ ษาคน ควาและทาํ รายงานสง พรอ มกับนําเสนอ โดยมี หวั เรือ่ ง ดังน้ี กลมุ ท่ี 1 พระราชประวัตแิ ละพระราชกรณยี กิจทส่ี าํ คญั ของพอ ขุนรามคําแหงมหาราช กลมุ ที่ 2 พระราชประวตั ิและพระราชกรณียกิจทีส่ าํ คญั ของ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจาอยูหวั กลมุ ที่ 3 พระราชประวตั แิ ละพระราชกรณยี กิจทส่ี าํ คัญของ สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี กลมุ ที่ 4 พระราชประวตั ิและพระราชกรณยี กิจทส่ี ําคญั ของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

124 เรอ่ื งท่ี 5 เหตุการณสาํ คัญของโลกท่ีมีผลตอ ปจ จุบนั เหตกุ ารณส ําคญั ที่มผี ลกระทบตอการเปลี่ยนแปลงของโลกนั้นหมายถึงเหตุการณสําคัญท่ีทําใหโลก เกิดการเปลี่ยนแปลงภายหลังสงครามสิ้นสุดลง ซึ่งพบวาสหประชาชาติสามารถยับยั้งการทําสงครามอาวุธ ไดในระดับหน่งึ แตเ ม่อื สงครามอาวธุ ผานไปเหตกุ ารณป จ จบุ ันจะกลายเปน สงครามเศรษฐกจิ ชวี ิตความเปน อยู วัฒนธรรม จารีตประเพณี รวมถึงการเมืองการปกครองในปจจุบัน ซ่ึงเหตุการณสําคัญในอดีตท่ีสงผล ตอ ปจจุบนั มดี งั น้ี 1. สงครามโลกคร้ังท่ี 1 และ 2 สงครามโลกครง้ั ทหี่ นงึ่ เปนสงครามความขดั แยงบนฐานการลาอาณานิคม ระหวางมหาอํานาจยุโรป สองคา ย คอื ฝายไตรพันธมิตร (Triple Alliance) ซงึ่ ประกอบไปดวยเยอรมนี และอิตาลี กับฝายมหาอํานาจ (Triple Entente) ประกอบไปดวยบริเตนใหญ ฝรั่งเศสและรัสเซีย เกิดขึ้นในชวง ค.ศ.1914-1918 (พ.ศ.2547-2461) สาเหตขุ องสงครามโลกครัง้ ที่หน่ึง เกดิ จากความขดั แยง ทางการเมืองของทวีปยุโรป โดยเปนจุดเรม่ิ ตน ของการส้ินสุดของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยของยุโรป การส้ินสุดของจักรวรรดิออตโตมัน เปนตัวเรง ปฏกิ ิรยิ าของการปฏวิ ัติรัสเซีย การพายแพข องประเทศเยอรมนใี นสงครามครงั้ นี้ สง ผลใหเกิดลัทธิชาตินิยมขึ้น ในประเทศ และเปน จุดเร่ิมตน ของสงครามโลกครัง้ ทีส่ อง เมื่อ พ.ศ.2482 (ค.ศ.1939) ในชวงแรกของสงครามมหาอํานาจกลางเปนฝายไดเปรียบ แตหลังจากที่อเมริกาเขารวมกับฝาย พันธมิตร พรอมกับสงอาวุธยุทโธปกรณและกําลังพลเกือบ 5 ลานคน ทําใหพันธมิตรกลับมาไดเปรียบและ สามารถเอาชนะฝายมหาอํานาจกลางไดอยา งเดด็ ขาด ในทสี่ ุดเมื่อฝายมหาอาํ นาจกลางยอมแพแ ละเซ็นสัญญา สงบศึกเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน ค.ศ.1918 สงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งกินระยะเวลายาวนาน 4 ป 5 เดือน จึงยุติ ลงอยา งเปน รปู ธรรม ผลกระทบ หลงั จากทส่ี หรฐั อเมริกาไดเ ขารวมรบและประกาศศักดาในสงครามครั้งนี้ ทําใหสหรัฐอเมริกาไดกาว เขา มาเปนหน่ึงในมหาอํานาจโลกเสรบี นเวทีโลกเคยี งคูกับองั กฤษและฝรั่งเศส รสั เซียกลายเปน มหาอํานาจโลก สังคมนิยม หลังจากเลนินทําการปฏิวัติยึดอํานาจ และตอมาเม่ือสามารถขยายอํานาจไปผนวกแควนตาง ๆ มากข้ึน เชน ยเู ครน เบลารสุ ฯลฯ จงึ ประกาศจดั ตงั้ สหภาพโซเวียต (Union of Soviet Republics – USSR) ในป ค.ศ.1922 เกิดการรางสนธิสัญญาแวรซาย (The treaty of Veraailles) โดยฝายชนะสงครามสําหรับ เยอรมนี และสนธิสัญญาสันตภิ าพอีก 4 ฉบับ สําหรับพนั ธมิตรของเยอรมนี เพอ่ื ใหฝ ายผูแพย อมรบั ผิดในฐานะ

125 เปนผูกอใหเกิดสงครามในสนธิสัญญาดังกลาว ฝายผูแพตองเสียคาปฏิกรรมสงคราม เสียดินแดนทั้งในยุโรป และอาณานิคม ตองลดกาํ ลังทหาร อาวธุ และตอ งถูกพันธมิตรเขายึดครองดนิ แดนจนกวา จะปฏิบตั ติ ามเงื่อนไข ของสนธิสัญญาเรียบรอ ย อยางไรก็ตามดวยเหตุที่ประเทศผูแพไมไดเขารวมในการรางสนธิสัญญา แตถูกบีบ บังคบั ใหลงนามยอมรบั ขอ ตกลงของสนธิสญั ญาจึงกอ ใหเกดิ ภาวะตึงเครยี ดขึน้ เกดิ การกอ ตัวของลัทธฟิ าสซสิ ต ในอิตาลี นาซใี นเยอรมนั และเผดจ็ การทหารในญีป่ ุน ซง่ึ ทา ยสุดประเทศมหาอํานาจเผดจ็ การทั้งสามไดรวมมอื เปนพนั ธมิตรระหวางกนั เพ่อื ตอตานโลกเสรแี ละคอมมิวนสิ ต เรียกกันวาฝายอกั ษะ (Axis) มีการจัดต้ังขึ้นเปน องคกรกลางในการเจรจาไกลเกล่ียขอพิพาทระหวางประเทศ เปนความรวมมือระหวางประเทศ เพ่ือรักษา ความม่ันคง ปลอดภัยและสันติภาพในโลก แตความพยายามดังกลาวก็ดูจะลมเหลว เพราะในป ค.ศ. 1939 ไดเกิดสงครามทีร่ นุ แรงขนึ้ อีกครงั้ นน่ั คอื สงครามโลกครั้งท่ี 2 เปน ความขัดแยงในวงกวาง ครอบคลุม ทุกทวีป และประเทศสวนใหญในโลก เร่ิมตนในป พ.ศ.2482 (ค.ศ.1939) และดําเนินไปจนกระท่ังส้ินสุดในป พ.ศ. 2488 (ค.ศ.1945) ไดช ่ือวาเปน สงครามท่ีมขี นาดใหญแ ละทาํ ใหเกิดความสญู เสียครงั้ ใหญทส่ี ุดในประวัติศาสตรโลก ตนเหตุท่แี ทจรงิ ของสงครามคร้งั น้ี ยังเปน ประเด็นท่ีถกเถียงกันอยูไมวาจะเปนสนธิสัญญาแวรซายส ภาวะเศรษฐกิจตกตาํ่ ครั้งใหญ ความเปนชาตินิยม การแยงชงิ อาํ นาจและตองการแบงปนโลกใหมของประเทศ ทเ่ี จริญตามมาทีหลังและกระแสนยิ ม เชน เดยี วกับวนั เริ่มตนสงครามท่ีอาจเปนไปไดท้ังวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2482 (ค.ศ.1939) ทเี่ ยอรมนั รกุ รานโปแลนด, วนั ที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2480 (ค.ศ.1937) ท่ีญป่ี ุนรุกรานแมนจูเรยี บางคนกลาววาสงครามโลกครั้งท่ีหนึ่งและสงครามโลกคร้ังน้ีเปนขอพิพาท เดียวกันแตแยกกันดวย “การหยุดยิง” การตอสูมีข้ึนต้ังแตมหาสมุทรแอตแลนติก ยุโรปตะวันตกและ ตะวันออกทะเลเมดิเตอรเ รเนียน แอฟริกา ตะวนั ออกกลาง มหาสมุทรแปซฟิ ก เอเชยี ตะวันออกเฉียงใตและจีน สงครามในยุโรปสิ้นสุด เม่ือเยอรมนียอมจํานนในวันท่ี 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2488 (ค.ศ.1945) แตในเอเชีย ยังดําเนินตอไปจนกระทั่งญป่ี นุ ยอมจาํ นนในวันที่ 15 สิงหาคม ปเดียวกัน คาดวามีผูเสียชีวิตในสงครามครั้งนี้ ราว 57 ลานคน 2. สงครามเย็น สงครามเย็น (อังกฤษ : Cold War) (พ.ศ.2490-2534 หรือ ค.ศ.1947-1991) เปนการตอสูกัน ระหวางกลุมประเทศ 2 กลุม ท่ีมีอุดมการณทางการเมืองและระบบการเมืองตางกัน เกิดข้ึนในชวงหลัง สงครามโลกคร้ังทส่ี อง ฝา ยหนึ่งคือสหภาพโซเวยี ต เรยี กวา คายตะวนั ออก ซ่งึ ปกครองดว ยระบอบคอมมวิ นสิ ต อีกฝายหนึ่งคอื สหรฐั อเมริกาและกลมุ พันธมติ ร เรยี กวา คายตะวันตก ซึ่งปกครองดว ยระบอบเสรปี ระชาธปิ ไตย นโยบายตา งประเทศของสหรฐั อเมริกาและสหภาพโซเวยี ตในชวงเวลาดังกลาว คํานึงถึงสงครามเย็น เปนหลัก นับจากป ค.ศ.1947 (พ.ศ.2490) จนกระทั่งการลมสลายของสหภาพโซเวียต ใน ค.ศ.1991

126 (พ.ศ.2534) สมัยเรม่ิ ตน สงครามเย็น นาจะอยใู นสมัยวกิ ฤตการณท างการทูตในตอนกลางและปลาย ค.ศ.1947 เม่ือสหรัฐอเมรกิ ากบั สหภาพโซเวียตเกดิ ขัดแยงเรื่องการจัดตั้งองคการสันติภาพในตุรกี ยุโรปตะวันออกและ เยอรมนี ความตึงเครยี ดเนื่องจากการเผชิญหนากันระหวางอภมิ หาอํานาจ แตย ังไมมีการประกาศสงครามหรือ ใชก ําลังเปนสมยั ลัทธิทรูแมน วันที่ 12 มีนาคม คศ.1947 กับประกาศแผนการมารแชลล เพือ่ ฟน ฟูบูรณะ ยุโรปตะวันตก ซึ่งไดรับความเสียหายจากสงครามโลกครั้งที่สอง การขยายอิทธิพลของโซเวียตในยุโรป ตะวันออกและการแบงแยกเยอรมนี การวิจัยและพฒั นาโครงการทางการทหารทงั้ ขนาดเลก็ และขนาดใหญจํานวนมาก เกิดขึ้นในชวงเวลา นี้รวมถึงการแขงขันกันสํารวจอวกาศ การจารกรรมและการสะสมอาวุธนิวเคลียรดวยท้ังหมดนี้เปนไป เพ่อื แสดงแสนยานภุ าพของฝายตน 3. สงครามเศรษฐกิจ หากยอนไปเมื่ออดีตการเกิดข้ึนของสงครามจะเปนการแกงแยงชิงดินแดนและทรัพยากร เพราะสงครามในขณะน้ันจะเปนการขยายอาณาเขตออกไป โดยมไิ ดม ุงหวังเพียงดินแดนเทาน้ัน แตยังมุงหวัง ทรัพยากรในดินแดนอีกดวย ภายหลังสงครามโลกสิ้นสุดลง การแขงขันดานการคา ชีวิตความเปนอยู เปลยี่ นแปลงไปกลางเปน สงครามเศรษฐกิจ การทาํ สงครามเศรษฐกจิ จะมกี ารใชวฒั นธรรมเขา ไปแทรกแซงเปน การกลืนชาติดวย ที่เรียกวา “Crelization” หมายความวา เปนความพยายามยัดเยียดวัฒนธรรมของตน ใหเปน สว นหนึง่ ของวฒั นธรรมในชาตนิ ้ัน ๆ โดยครอบงําทาํ ใหค นมีวถิ ชี ีวิตตามแบบฉบบั วฒั นธรรมของตนหรือ รสู ึกวาเหมอื นเปนวัฒนธรรมของตน เพราะวา วถิ ีชวี ิตจะมตี วั สินคาเปนองคป ระกอบ 4. เหตกุ ารณโลกปจจบุ นั หลักการเกิดสงครามโลกทั้งประเทศท่ีชนะและแพสงครามตางก็เปนประเทศอุตสาหกรรมทําให ทุกประเทศตองฟนฟูเศรษฐกิจในประเทศตน ในท่ีสุดผลผลิตมีมากเกินความตองการจนกลายเปนสาเหตุ เศรษฐกิจตกตาํ่ ท่วั โลกในป ค.ศ. 1929-1933 เหตกุ ารณโ ลกปจ จบุ นั มีการแขงขันดานเศรษฐกิจสูงหรือการทําสงครามดานเศรษฐกิจทําใหวิถีชีวิต ของชาวไทยไมว า จะเปน การดําเนินชวี ติ ปจ จบุ นั การบริโภคคา นิยมเปลย่ี นแปลงไป เม่ือเรายอมรับวถิ ชี วี ติ ใด ๆ ก็ตาม วิถชี วี ติ เหลานั้นยอมจะตองรองขอสินคาบางอยางเพ่ือท่ีจะทําใหการดําเนินชีวิตเหลาน้ันเดินตอไปได เชน เม่อื เรายอมรับวิถีชีวิตดิจิทัล (Digital) เครื่องมืออิเล็กทรอนิกส และ PC ก็จะกลายเปนสวนหน่ึงของวิถี ชีวติ เรา ญ่ปี นุ เปนชาตหิ น่งึ ทผ่ี ลติ เครื่องเสยี งไดดี ซึ่งการรองเพลงตามเนือ้ รอ งท่ีเรียกกันเปน ภาษาญี่ปนุ วา

127 “คาราโอเกะ” เมอื่ เรายอมรับวิธีการรองเพลงกันตามเน้ือเพลงที่เปน คาราโอเกะ ในท่ีสุดสินคาเก่ียวกับการ รองเพลงคาราโอเกะแบบญี่ปุนก็จะขายดีไปดวย การรับประทานอาหารฟาสตฟูด ตามแบบฉบับวัฒนธรรม อเมรกิ นั หรอื การยอมรับภาษาทใี่ ชในการสือ่ สารทางธุรกิจตอ งเปนภาษาอังกฤษ ภาษาจนี เปน ตน การเกดิ ขน้ึ ของกระแสวัฒนธรรมโลก จะทําใหบรษิ ทั ยกั ษใหญระดับโลกสามารถผลติ สนิ คา ดวยตนทนุ ต่ําที่ขายไดทั่วโลก ซึ่งเปนการแสวงหาผลประโยชนขามชาติ จากประเทศดอยพัฒนา หรือการทําการคา โดยเสรจี ากบรษิ ทั ใหญ ซึง่ มตี น ทุนหรอื กาํ ลงั ทรพั ยม ากมาแขงขันธรุ กจิ ในประเทศทกี่ ําลงั พัฒนา จะเหน็ ไดว าใน ยุคเศรษฐกจิ ใหม มกี ารหลง่ั ไหลของวัฒนธรรมตางชาตเิ ขา มาในสงั คมไทยอยางหนัก จนทาํ ใหรสู ึกวาวัฒนธรรม คา นิยม รปู แบบวิถีการดาํ เนนิ ชีวติ แบบไทย ๆ กาํ ลังถูกกลืนและถูกทําลายความเปนไทยทําใหปฏิเสธไมไดวา ปจ จบุ นั วัฒนธรรม รปู แบบวถิ ชี ีวติ ตะวนั ตกหรือของตางชาติกาํ ลงั มีบทบาทตอ การดาํ เนนิ ชีวติ ความเปน อยขู อง คนทุกเพศทกุ วยั อยางไรก็ตาม แมวาระบบตลาดทุนนิยมน้ีจะมีการแขงขันที่สงผลดีตอผูบริโภค ในเร่ืองคุณภาพ ผลิตภณั ฑและรปู แบบของนวัตกรรม (Innovation) ก็ตาม แตก็ทําใหสังคมไทยยุคใหมมีลักษณะเปนบริโภค นิยม (Consumerism) และสังคมมีความเสี่ยงตอการถูกกลืนทางวัฒนธรรม ซ่ึงคนรุนใหมท่ีจะเปนฟนเฟอง กลไกทางสงั คมตอไปในอนาคตก็กําลังหลงใหลนิยมชมชอบกับความสุขจากส่ิงบันเทิงตาง ๆ ที่มากับกระแส โลกาภวิ ัฒนและการเปดเสรที างการคา ในป ค.ศ.2508 (พ.ศ.2551) วนั ท่ี 15 กันยายน 2551 บรษิ ทั ยกั ษใหญใ นสหรฐั อเมรกิ าประกาศภาวะ ขาดทนุ ลม ทําใหส ง ผลกระทบตอเศรษฐกจิ โลกถดถอยจนถงึ ป พ.ศ. 2552 เร่ืองที่ 6 บทบาทของสถาบันพระมหากษัตรยิ ในการพฒั นาชาติไทย บทบาทของสถาบนั พระมหากษตั รยิ ใ นการพฒั นาชาติไทย สถาบนั พระมหากษตั ริย : กาํ เนิด ความหมาย แนวคิด สัญลักษณ และพัฒนาการ ในคัมภีรพราหมณ กลาวถึงการแตงต้ังมนุษยคนแรกเปนกษัตริยและจักรพรรดิในการปกครอง ประชาชน ซ่ึงมีบางคัมภีรกลาววาพระพรหมทรงตั้งพระมนูเปนกษัตริยองคแรกขึ้นมาเพ่ือใหทําหนาที่แกไข ปญหาการทะเลาะววิ าทของมนษุ ยทแี่ ยง ชงิ ขาวสาลกี นั จนวนุ วายจนยุติปญ หาลงไดสําเรจ็ ถอื วาเปนการเรม่ิ ตน ของการมีสถาบนั กษตั ริยใ นมนุษยโลกตามความเชอื่ ของพราหมณฮ นิ ดใู นอินเดีย สถาบันพระมหากษัตริยไทย คือ 1 ใน 3 สถาบันสูงสุดของชาติที่เปนศูนยรวมจิตใจทําใหเกิด ความมั่นคงเปน เอกภาพของประชาชนชาวไทยเพราะพระมหากษตั รยิ ทรงทําหนาท่ีเปนทั้งผูปกครองเขตแดน และคุม ครองปอ งกันอาณาประชาราษฎรในฐานะของจอมทัพทําสงครามกับขาศกึ เพ่ือปองกนั ดินแดนและ

128 เอกราชของชาติอาจเร่มิ จากการเปนผปู กครองเมืองเล็กเมอื งนอยมากอนเม่ือมกี าํ ลงั แข็งแกรงมากข้ึน จนสามารถผนวกเมืองอ่นื ๆ เขาดว ยกันแลวกต็ ง้ั ตนเปน ประมขุ ยกฐานะขน้ึ เปน พระมหากษัตริยปกครองเมือง ศนู ยก ลางและเมืองบรวิ ารในพระราชอาณาจักร บนเสนทางแหงกาลเวลาสถาบันพระมหากษัตริยมีพัฒนาการจากรูปแบบการปกครองท่ีเรียบงาย เสมอื นพอปกครองลูกหรอื การดูแลบริวารในครอบครวั จนมีความสลับซับชอนมากข้ึนดวยเหตุผลของจํานวน ประชากร หรือความกวางขวางของดินแดน และปจจัยดานตาง ๆ ของลักษณะทางสังคมและสภาพของ เศรษฐกจิ ท่ีตอ งมีการกาํ หนดวธิ กี ารในการควบคมุ ดแู ลอยา งเปน ระบบเพอ่ื ใหเ กิดความสงบปลอดภัย และเจรญิ มงั่ คง่ั ของอาณาจักรซงึ่ มีสถาบนั พระมหากษตั ริยท รงเปน ศนู ยกลางของการปกครองน้นั สถาบนั พระมหากษตั ริยประกอบดว ยคาํ ๒ คาํ คือ สถาบนั กับพระมหากษตั รยิ  คาํ วาสถาบนั หมายถงึ ส่ิงซึ่งคนในสวนรวมคือสังคมจัดต้ังใหมีขึ้น เพราะเห็นประโยชนวามีความตองการและจําเปนแก วิถีชีวิตของตน เชน สถาบันชาติ สถาบันการเงิน และสถาบันศาสนา เปนตน สถาบันเปนส่ิงสําคัญในสังคม เพราะมีหนาที่ยึดเหน่ียวคนในสังคมใหมีทิศทางดําเนินชีวิตไปในแบบเดียวกัน หรือมีความสุขเสมอกัน นอกจากน้ีสถาบันจะบังเกิดข้ึนไดดวยคนในสังคมมีความเห็นพองกันวาจําเปนตองมีและสามารถอํานวย ประโยชนใหบังเกิดได คําวาพระมหากษัตริยมีความหมายถึงพระเจาแผนดิน พระเจาอยูหัวเปนคําในภาษา สันสกฤติวา “กษฺตฺริย” หรือภาษาบาลีวา “ขัตติย” หมายถึง คนในวรรณท่ี 2 ในสังคมอินเดีย ซ่ึงมีอยู 4 วรรณะ คอื พราหมมณ กษตั ริย แพทย และศูทร หมายถงึ ผูน าํ ในการรบ ผปู อ งกันภัย หรือชาตินักรบ ซึ่งเดิม หมายถึง บคุ คลผมู หี นาท่ปี องกันขาศึกหรอื ผเู ปน หวั หนาและยงั เปน รากศัพทเดียวกับคาํ วาเกษตร สถาบันชาติ สถาบันศาสนาและสถาบันพระมหากษัตริยมีอยูคูกับแผนดินไทยตลอดมาควบคูกับการสถาปนาอาณาจักร โบราณตาง ๆ นับตั้งแตพุทธศตวรรษ 12 ซึ่งพบหลักฐานที่เปนประเภทลายลักษณอักษรท่ีแสดงถึงการมี พระมหากษัตรยิ ข องอาณาจักรทวารวดี มีเมืองอูทองซึ่งปจจุบันเปนที่ตั้งอําเภออูทองจังหวัดสุพรรณบุรีเปน เมอื งสําคญั จากการคน พบเหรียญเงนิ ท่เี มืองอูทองบนเหรียญปรากฏจารึกภาษาสันสกฤตวา “ศรที วารวดี ศวร ปนุ ยะ” แปลวา การบุญของผเู ปน ใหญแ หงศรที วารวดี เปนการยืนยนั วา มีสถาบันกษัตริยเกิดข้ึน ในขณะ เริม่ ตน ของยุคประวัตศิ าสตรข องดนิ แดนไทยและมกี ารคนพบตอมาวา บานเมอื งและอาณาจกั รอื่น ๆ ในดินแดน ท่ีเปนชาติไทยในปจ จุบันนล้ี วนปกครองดว ยระบอบกษตั ริยท ้งั ส้นิ ตอมาในสมัยสุโขทัยสังคมไทยมีลักษณะเปนครอบครัว โดยมีประมุขเปนหัวหนาชุมชนที่เรียกวา “พอขุน” การเก็บผลประโยชนเขารัฐอาจมีนอยดงั ท่กี ลา วไวใ นศลิ าจารึกสุโขทยั หลักท่ี 1 วา “เจาเมือง บเอา จกอบในไพรล ูทา ง” ซ่งึ หมายถงึ การไมเ ก็บภาษีการคาและใหเสรที างการคา ดังความวา “ใครจักใคร คาชาง คา ใครจักใครคา มา คา ใครจกั ใครค าเงอื น (เงิน) คาทองคา ” แมก ารปกครองโดยสถาบันกษตั ริยในสมัยสุโขทัย จะมีผูกลาววามีวิถีสงบรมเย็นแตในช้ันหลังก็มีทั้งปจจัยภายใน คือ ความขัดแยงของเจานายท่ีเปนสมาชิก ภายในสถาบนั และปจ จัยภายนอก คอื การขยายอาํ นาจของลานนาและกรงุ ศรอี ยธุ ยาทําใหสโุ ขทยั ทเี่ ปน เสมือน รัฐกันชนของสองอาณาจักรตองตกอยูในภาวะสงครามและการแยงชิงกันจนตองยอมผนวก เขากับกรุงศรี- อยธุ ยาในทสี่ ุด

129 กรุงศรีอยุธยาซึ่งเปนรัฐท่ีเกิดจากการผนึกกําลังกันของสุพรรณบุรีและละโว ซ่ึงในอดีตเคยอยูใน อิทธพิ ลของวัฒนธรรมเขมรมากอน กรุงศรีอยุธยาจึงรบั เอาคติของเทวราชาจากวัฒนธรรมเขมรมาใช ทําใหมี คตคิ วามเชอื่ บางสวนเปนการปกครองแบบฮินดูของอินเดีย พระมหากษัตริยอยุธยาจึงเปนเสมือนสมมุติเทพ ทอี่ วตารหรอื แบง ภาคลงมาปราบยุคเข็ญในมนุษยโลก และเปนศูนยรวมของการปกครอง มีแนวคิดเกี่ยวกับ สถาบันพระมหากษัตริยที่เกิดจากศาสนาพราหมณ ฮินดู ไดยกยองพระมหากษัตริยไวในฐานะของเทวดา ซง่ึ เปรียบดงั องคพระนารายณ หรือพระวิษณุอวตารลงมาปราบยุคเข็ญ ทําใหมีการสรางสัญลักษณแทนองค พระมหากษตั รยิ  เมือ่ ประทับหรอื เสดจ็ ไปท่ตี าง ๆ เปน ”ธงครุฑ” อันหมายถงึ พาหนะของพระนารายณ ครุฑเปน พาหนะของพระนารายณ เรือพระทีน่ งั่ นารายณท รงสบุ รรณ พระมหากษัตรยิ ทรงประทับในการประกอบพระราชพธิ ีตา ง ๆ ทางชลมารค

130 หรือแมแ ตห นาบนั ของพระอโุ บสถในพระอารามหลวงท่ีพระมหากษัตริยท รงสรา งกจ็ ะจาํ หลกั หรือทาํ ลวดลาย ปนู ปน รปู นารายณท รงครฑุ เพอ่ื แสดงถงึ ความเปนวัดทกี่ ษัตรยิ ท รงสรา ง พระนารายณทรงสุบรรณ (ครฑุ ) บนหนาบันพระอุโบสถและวหิ ารในพระอารามหลวง ในดานพระราชอํานาจพระมหากษตั รยิ  กท็ รงมสี ทิ ธขิ าดในการใชอ ํานาจที่เรยี กวา “สมบรู ณาญาสิทธริ าชย” ในการลงโทษลดโทษหรืออภยั โทษแกบ คุ คลในพระราชอาณาเขตและมกี ฎมณเฑียรบาลท่จี ะตราข้นึ เพอ่ื รักษา พระราชฐาน เพอ่ื ถวายพระอภิบาลปอ งกนั เภทภยั เพื่อรกั ษาพระเกียรติยศและเปน กฎระเบียบในการปฏิบัติ ตนตอ องคพระมหากษตั ริยแ ละสมาชิกในสถาบันพระมหากษตั ริย ไดแก พระมเหสี พระราชโอรสธิดา พระบรมวงศานวุ งศ แมแตบ คุ คลอื่น ๆ ที่อาศัยหรอื ทํางานอยูใ นพระราชฐาน มีการกําหนดคําราชาศพั ทข น้ึ เปนภาษาเฉพาะใชกับพระมหากษตั รยิ ห รอื พระบรมวงศานวุ งศตามลาํ ดบั ชนั้ ซึง่ คาํ ราชาศัพทหลายคาํ มาจาก ภาษาเขมร เชน คําวา เสวย - กนิ , พระแกล - หนาตา ง ,พระขนอง - หลัง การกําหนดรปู แบบของทป่ี ระทบั เชน พระบรมมหาราชวงั หรอื พระตาํ หนกั ทม่ี ลี กั ษณะพเิ ศษ คอื เปน เรือนยอดหลังคาซอ นชนั้ ตามฐานานุศักดิ์ ตา งไปจากบานเรอื นสามัญชนโดยท่ัวไป พระทน่ี ั่งดุสิตมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวัง

131 ในดา นพธิ ีกรรมตาง ๆ นบั แตการประสูติจนถงึ สวรรคตของพระมหากษตั รยิ แ ละสมาชกิ ในราชตระกูล เชน พระราชพธิ ขี นึ้ พระอู พระราชพิธลี งสรง พระราชพิธีสมโภชเดือน พระราชพิธีโสกันต พระราชพิธีบรม- ราชาภเิ ษก พระราชพธิ ีถอื น้าํ พระพพิ ฒั นสัตยา (ศรสี ัจปานการ) พระราชพธิ ีออกพระเมรุ ฯลฯ ซ่ึงลวนแลวแต เปนพิธกี รรมท่เี ก่ยี วกบั ความเปน “เทพเจา ” ท้ังสน้ิ พระราชพธิ โี สกนั ตท เ่ี ขาไกลาส (จําลอง) พระเมรมุ าศ ในการเฉลิมพระนามพระมหากษตั ริยใ นยคุ สมัยตา ง ๆ จะเห็นถงึ ความเชอื่ ในวิถีการเมืองการปกครอง ของพระมหากษัตริยแตละพระองควาจะทรงวางพระองคอยูในแนวทางเชนไร คือ ทรงเปนเทวราชา เชน พระนามสมเดจ็ พระรามาธิบดที ่ี 1 (อทู อง) สมเด็จพระรามราชาธิราช สมเด็จพระนารายณมหาราช หมายถึง พระรามพระนารายณ สมเด็จพระนเรศวรมหาราช หมายถึงพระอิศวร สมเด็จพระอินทราธิราช หมายถึง พระอินทร หรือทรงเปนพุทธราชา และธรรมราชา เชน สมเด็จพระมหาธรรมราชา (ลิไท) สมเด็จพระบรม ไตรโลกนาถ สมเดจ็ พระสรรญเพชญท่ี 1 สมเดจ็ พระเจา ทรงธรรม เปน ตน

132 ศาสนาพราหมณ์ ฮินดู พุทธศาสนา สถาบัน ความเชอื ท้องถนิ พระมหากษัตริย์ไทย แผนภูมแิ สดงความสัมพนั ธของสถาบันพระมหากษัตรยิ ก บั ศาสนาและความเชื่อทองถน่ิ จากแผนภมู ขิ า งตน นี้ช้ใี หเห็นวา แมสถาบนั พระมหากษัตรยิ จะมีลกั ษณะของเทวราชาชัดเจนในหลาย สว น แตม ีอกี หลายสว นที่แสดงถึงความเปน “ธรรมราชา” หรือ “พุทธราชา” ของพระมหากษัตริย ในสมัย- สุโขทัยอทิ ธพิ ลของพุทธศาสนาทาํ ใหพ อขุนรามคําแหงเสดจ็ ออกสง่ั สอนประชาชนดว ยพระองคเ องบนขดานหิน “มนังคศิลาบาต” กลางดงตาล หรือพระมหาธรรมราชาลิไท ทรงสรางพระพุทธชินราชเมืองพิษณุโลกและ เสดจ็ ออกผนวช เปน ตน โดยเฉพาะสมยั อยุธยา ท่ีเห็นไดชัดวา พระพุทธศาสนาสงผลตอการรับเอาหลักพุทธ ธรรมมาใชใ นการปกครองบา นเมอื งของสถาบันพระมหากษตั ริย เชน พระมหากษัตริยตองมีทศพิธราชธรรม , จักรวรรดิวัตร 12 และสังคหวัตถุ 4 และหลักธรรมอื่น ๆ อีกมากมาย ซ่ึงพระมหากษัตริยพระองคใด ทรงสมบรู ณพ รอมดว ยธรรมเหลา นี้ กจ็ ะทรงไดรบั การยกยองวา ทรงเปน “ธรรมราชา” ในพระราชพงศาวดาร กลา วถึง พระราชกรณยี กจิ ของพระมหากษัตริยอ ยธุ ยาวา ทรงมพี ระราชศรทั ธา ในการทาํ นุบาํ รุงพระพทุ ธศาสนาในการสรางพระอารามหลวงที่งดงามและใหญโตโอฬารมากมาย ในกรุงศรี- อยุธยา เชน วัดพระศรีสรรเพชญ วัดพระราม วัดราชบูรณะ วัดมหาธาตุ วัดไชยวัตนาราม ฯลฯ และมีการ สถาปนาพระพุทธรูปใหญง ดงาม เชน พระพุทธชินราช พระศรสี รรเพชญ พระพทุ ธไตรรัตนนายก (พระพทุ ธเจา พแนงเชิง) พระมงคลบพิตร เปนตน พระเจา แผน ดนิ ทุกพระองคทรงบําเพ็ญกุศลเสด็จนมัสการพระพุทธบาท และพระพุทธฉายที่สระบุรีเปนประจํา นับแตรัชกาลสมเด็จพระเจาทรงธรรมเปนตนมา เหตุการณดังกลาว แสดงใหเ หน็ ถงึ ความม่นั คงในหลักพุทธธรรมท่ที รงปรับปรุงพระราชจริยวัตรใหเหมาะกับวิถีความเปนอยูของ คนไทย ในวรรณคดีโคลงพระราชพิธีทวาทศมาสที่กลาวถึงพระราชพิธีสิบสองเดือน ซ่ึงกําหนดไวในรอบป ปรากฏวาหลายพระราชพิธีทท่ี รงพระราชทานพระราชทรัพยโดยการโปรยทานแกประชาชนในการท่ีสถาบัน พระมหากษตั ริยไดแสดงถึงพระเมตตาท่ที รงมตี อประชาชนและมิไดม คี วามเด็ดขาดแรงกลา จนเกินไปในการใช

133 พระราชอํานาจเชน น้ี อาจเปน ชอ งทางใหเกิดความไมม่นั คงในพระราชบลั ลังกแ ละการสบื ราชสมบัติไดแมจะมี กฎมณเฑียรบาลบังคบั ใชอยู ทาํ ใหพ ระมหากษตั รยิ แ ละองครัชทายาทยิ่งตองทรงบําเพ็ญพระบุญญาบารมีให เปน ทจี่ งรักภักดีของขนุ นาง ขา ราชการและไพรฟาขา แผนดิน ในขณะทต่ี องทรงมวี ธิ ีการปรับปรุงระบบราชการ และการปกครองใหเหมาะสมกับสภาพบานเมืองแตละยุคสมัยดวยจึงจะทรงรักษาพระราชอํานาจและราช- บัลลังกเ อาไวได พระมหากษัตรยิ บ างพระองคเ ชื่อในการบาํ เพ็ญพระบารมีในฐานะพระโพธิสัตว เชน สมเด็จพระเจา ปราสาททอง ทรงอธิษฐานปรารถนาพุทธภูมิ พระองคทรงเปล่ียนรูปทรงของพระประธานในพระอุโบสถ วัดหนาพระเมรุ เปนพระพุทธรูปทรงเครื่อง ซ่ึงสันนิษฐานไดอีกนัยคือ เปรียบเสมือนพระศรีอริยเมตไตรย จนถึงกรุงธนบรุ ีและรตั นโกสนิ ทรต อนตน ก็ยังคงรับคตคิ วามเชือ่ เชน เดียวกบั สมยั อยุธยาไวค อ นขา งจะครบถวน สมบรู ณ เพยี งแตก ารสนิ้ พระชนมของพระมหากษัตรยิ เ ปลีย่ นจาก คําวาเสด็จนฤพาน (นิพพาน) มาเปนคําวา “สวรรคต” เทา น้ัน คือลดฐานะลงมาไมไ ดแสดงฐานะวา ทรงเปน พระพุทธเจา หรือพระโพธิสัตว อยางชัดเจน เชน สมยั อยุธยา สวนสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชนั้นทรงใฝพระทัยในการเจริญกัมมัฏฐานอยางยิ่ง หรือ สมเดจ็ พระพุทธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชกท็ รงมพี ระปฐมบรมราชโองการวา “ตง้ั ใจจะอปุ ถมั ภก ยอยกวรพุทธศาสนา ปองกนั ขอบขณั ฑสมี า รกั ษาประชาชนและมนตร”ี จะเหน็ ไดวา พระบรมราชโองการน้แี สดงถึงความตระหนักในพระราชภาระที่ทรงมีตอบานเมืองใน 3 ประการ คอื การปองกนั การรกั ษา และการคมุ ครอง “ไพรฟ าขา แผนดิน” โดยเฉพาะเปน การฟนฟูบํารุงขวัญ และกําลังใจใหแ กค นทย่ี งั ไมลืมการลม สลายของทุกสถาบันในคราวเสียกรงุ ศรอี ยุธยาครง้ั ที่ 2 ในป พ.ศ. 2310 ครั้นมาถงึ ในรัชกาลตอ ๆ มา เชน สมเด็จพระจอมเกลา เจาอยูห วั รชั กาลที่ 4 พระองคท รงเคยผนวชมา นานกอนขึน้ ครองราชสมบัติจึงทรงสงเสรมิ พระพทุ ธศาสนาอยางเตม็ ทตี่ ามท่ที รงเลาเรยี นมาพระราชกระแสใน รัชกาลที่ 4 ทรงตรสั ไวตอนหนง่ึ วา “พระราชอํานาจของพระมหากษัตริยมิไดย่ิงใหญไปกวาความสุขสวนรวม ของประชาชน” และยงั ทรงมแี นวคดิ ในการเปลย่ี นแปลงยอมรบั พระราชฐานะของพระมหากษตั ริยวาทรงเปน “มหานิกร สโมสรสมมติ” ไมใชการปราบดาภิเษกหรือการข้ึนครองราชย โดยอํานาจดังในอดีต แตเปนการ ยนิ ยอมพรอ มใจยกยองของมหาชน และแสดงใหเหน็ วา สถาบนั พระมหากษัตรยิ  ไดเ รมิ่ ตระหนักใน “อํานาจ” ของประชาชน หรือ “ประชาธิปไตย” มากข้ึน ซ่ึงในรัชสมัยของพระมหากษัตริยอ่ืน ๆ ถัดมาก็ทรงมี พระราชดําริเก่ียวกับการพระราชทานพระราชอํานาจของพระองคคืนสูประชาชนมากขึ้นมาโดยลําดับ เชน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงโปรดใหขุนนางที่เดินทางไปราชการในยุโรปใหกลับมาถวาย รายงานถงึ การสงั เกตแนวทางการปกครองแบบประชาธปิ ไตยของประเทศเหลานั้น การทดลองใหขาราชการ ไดฝ กบทบาทสมมตุ ใิ นวถิ ีประชาธปิ ไตยจากดสุ ิตธานี ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ตลอดจนการตัดสินพระทัยสละพระราชอํานาจแกประชาชนของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เมื่อคณะราษฎรทต่ี ้ังตนเองเปนตัวแทนของราษฎรขอพระราชทานอาํ นาจอธปิ ไตย การทคี่ วามหางเหินกันดวย ระบบเทวราชเกือบจะหมดไปโดยส้นิ เชิงในหวงเวลานนี้ บั สมยั รัชกาลที่ 4 เปนตนมา ทรงโปรดฯ ใหประชาชน

134 เฝา ชมพระบารมไี ดส ะดวกข้นึ กวาในอดตี และเริ่มคลค่ี ลายมากจนน่ังเกาอ้ีในขณะเขาเฝา ได แตประชาชนก็ยัง ยนิ ดที ่ีจะหมอบกราบแทบพระยุคลบาทดวยความรูสึกจงรักภักดีเสมือนพระองคทรงเปนเจาชีวิตดังแตกอน แมการปกครองดวยสถาบนั กษตั รยิ ข องไทยเราจะมีลักษณะเปนการปกครองท่ีประชาชนไมมีสวนรวมในการ กําหนดผูปกครอง อํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศเปนของพระมหากษัตริย แตมีลักษณะที่ผิดไปจาก ระบอบเผดจ็ การ เพราะพระมหากษตั ริยไดรบั การยอมรบั เทิดทูนจากประชาชน ในลกั ษณะเปนเสมือนสถาบนั ศักดิส์ ทิ ธ์ทิ ใี่ หค วามคุม ครองแกตน การยอมอยใู ตก ารปกครองของพระมหากษัตริยเปนไปดวยความสมัครใจ บังเกิดจากความจงรักภักดีเพราะตระหนักวา ประเทศชาติมีความสงบและมั่นคงดวยพระบารมีของ พระมหากษตั รยิ ซ ง่ึ มีระบบศกั ดนิ าชว ยจดั ระเบยี บทางสงั คมสบื เนอื่ งจนถงึ สมัยรัตนโกสินทรตอนตนดว ยจึงเลกิ ไป พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชดําเนนิ ทร่ี พ.ศิรริ าช (รัชกาลทื่ 9) เสด็จออกสีหบญั ชร บทบาทของสถาบันพระมหากษัตรยิ ในการพฒั นาชาตไิ ทย สถาบันพระมหากษัตริยมีความสําคัญอยางย่ิงในการเปนศูนยรวมจิตใจของชนชาวไทยทุกหมู เหลา ทุกฐานะทุกเชื้อชาติและศาสนา ตางยึดถือพระมหากษัตริยเปนธงชัย เปนท่ีพึ่ง และเปนแบบอยาง ในการดาํ เนินชวี ิต ทง้ั นเี้ พราะชาวไทยมีความเช่ือมั่นศรัทธารวมกันวาองคพระมหากษัตริยทุกพระองคทรงมี พระบุญญาธกิ ารอันสงู สง ดวยทรงบาํ เพ็ญพระบารมีส่ังสมมาหลายภพชาติ ดุจดังความเชื่อในพุทธศาสนาวา บุรุษที่ไดบําเพ็ญกุศลทานอันถึงพรอมชักชวนใหผูคนมารวมกุศลอันย่ิงใหญแลวเทาน้ันจึงจะไปบังเกิด ในดาวดึงสเสวยอินทรสมบัติในวิมานน้ันได และยังเชื่อวาพระมหากษัตริยคือพระโพธิสัตวเสด็จลงมาจาก สวรรคชัน้ ดุสติ เพ่อื ลงมาบาํ เพ็ญพระบารมีเพื่อการตรัสรใู นพุทธภมู ิอันใกล บา งกเ็ ช่ือวา พระองคค ือ พระอิศวร มหาเทพ หรอื พระวิษณุอวตารลงมาดบั ทกุ ขรอ นใหปวงชนในมนษุ ยโลก

135 พระสยามเทวาธริ าชทลู เชิญพระอศิ วรลงมาจตุ ิเปนสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ดว ยความศรทั ธาอนั หย่ังรากลกึ ลงในจิตใจของชาวไทยทุกหมูเหลาตอสถาบันพระมหากษัตริย เชนน้ี จึงเปนส่ิงทท่ี าํ ใหส ถาบันพระมหากษัตรยิ เ ปน ทห่ี วงั พ่ึงในพระบารมแี ละพระมหากรณุ าธิคุณในทกุ ๆ ดาน โดยท่ี สมาชกิ ในสถาบันพระมหากษตั ริยกไ็ ดรบั การกาํ หนดบทบาทดวย “ธรรมะของพระราชา”อยูแลวรวมท้ังการ ส่ังสมมาโดยการบอกกลาวส่ังสอนมาในสายพระราชสกุลถึงความรับผิดชอบตอพระราชภาระของผูครอง แผนดนิ ดงั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจาอยูหัวทรงกวดขนั ดูแลพระราชโอรส คอื สมเดจ็ เจาฟากรมขุนพินิต ประชานาถ (ตอมาคอื รชั กาลที่ 5) ในการศึกษาราชการแผน ดินโดยโปรดเกลาฯ ใหเฝาปฏิบัติประจําพระองค นอกเหนือจากเวลาเฝา ตามปกตเิ พอื่ ทรงรับฟงพระบรมราโชวาทและพระบรมราชาธิบายในเร่ืองราชการและ ราชประเพณีตาง ๆ อยเู สมอ หรอื ความในพระราชหัตถเลขาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงมีถึงสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเจาฟามหาวชิรุณหิศถึงภาระรับผิดชอบของผูเกิดในราชตระกูลภายใต พระมหาเศวตฉัตรวา อยาถือวา ตวั เองมีบุญแตใหถ อื วา มกี รรมทต่ี อ งมหี นา ทีต่ องปฏิบัตติ อประชาชนในดานการ ศกึ สงครามผทู เี่ ปน องคร ัชทายาทนนั้ จะตอ งฝก ฝน และรบั ผิดชอบต้ังแตทรงพระเยาว พ.ศ. 2357 ในรัชสมัย พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลา นภาลัย เมื่อมอญไมพอใจท่ีถูกพมาเกณฑแรงงานกอสรางพระเจดีย จึงกอ กบฏที่เมืองเมาะตะมะ ทําใหถูกพมาปราบปราม ตองหนีเขามายังไทยเปนระลอกใหญเพ่ือพึ่งพระบรม โพธิสมภาร เจา ฟา มงกุฎ (ตอ มาคือรัชกาลท่ี 4) เสด็จเปนแมก องพรอมดวยกรมหลวงพิทักษมนตรี ออกไปรับ ถึงชายแดน แมแตพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยเองก็ทรงไดรับการฝกฝนใหไปราชการสงคราม ตงั้ แตพระชนมายเุ พยี ง 8 พรรษา ท่ีเดนชัดคือบทพระนิพนธของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีที่ทรงกลาว เปรียบเทียบการทรงงานวา คือการเดินไปในปาท่ีมีแตอันตรายในบทรําพึงของลูกและบทปลอบใจของ พอ ใหล กู มีกาํ ลังใจทีจ่ ะทําตามอุดมการณค ือการเสียสละเพือ่ ผอู นื่ ดงั นั้นบทบาทของสถาบันพระมหากษัตริย

136 จึงเปลยี่ นไปไมใ ชเ พยี งการทรงงานของพระมหากษัตริยเ พียงลาํ พังแตพระบรมวงศานุวงศกร็ ว มมบี ทบาทตาง ๆ กนั ทจี่ ะชวยสงเสรมิ ความเจรญิ กา วหนา แกช าติบานเมืองมิใชเ พียงออกทาํ ราชการสงครามเทา นัน้ ฉันเดินตามรอยเทา อันรวดเรว็ ของพอโดยไมห ยุด ผานเขาไปในปา ใหญ นากลวั ทบึ แผไ ปโดยไมม ที สี่ ้นิ สุด มืดและกวา ง มตี น ไมใหญเ หมือนหอคอยท่เี ขม แขง็ พอ จา ...ลกู หิวจะตายอยแู ลว และเหนอื่ ยดวย ดซู ิจะ เลอื ดไหลออกมาจากเทาทง้ั สองท่ีบาดเจ็บของลกู ลูกกลัวงู เสอื และหมาปาพอ จา ...เราจะถงึ จุดหมายปลายทางไหม? ลูกเอย...ในโลกนี้ไมม ที ่ไี หนดอกท่มี ีความรื่นรมณแ ละความสบายสําหรบั เจา ทางของเรามไิ ดป ูดวยดอกไมสวยสวยจงไปเถิด แมวา มนั จะเปน สิง่ ท่ีบบี ค้นั หวั ใจเจา พอเห็นแลว วา หนามตาํ เนอ้ื ออ นออนของเจาเลอื ดของเจา เปรียบดงั่ ทบั ทมิ บนใบหญาใกลน ้ํา นํ้าตาของเจา ท่ไี หลตอ งพุมไมสเี ขยี วเปรียบด่งั เพชรบนมรกตทีแ่ สดงความงามเต็มท่ี เพ่อื มนุษยชาต.ิ ..จงอยา ละความกลาเมอื่ เผชิญกบั ความทุกข. ...ใหอ ดทนและสุขมุ และจงมีความสขุ ทไ่ี ดย ดึ อุดมการณทม่ี คี า ไปเถดิ ..ถา เจาตองการเดนิ ตามรอยเทาพอ บทพระราชนิพนธส มเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ

137 บทบาทหนาที่ของพระมหากษตั ริย บทบาทหนาที่ของพระมหากษัตริยคือ การเปนประมุขของประเทศ และทรงมีหนาท่ีในดานการ ปกครอง เสริมสรางความม่ันคงใหพระราชอาณาจักร นอกจากน้ี พระมหากษัตริยก็ยังทรงสงเสริมดาน เศรษฐกจิ ทําใหม ีความม่งั คัง่ เจริญรุงเรอื ง พรอมทัง้ ทํานุบํารุงศลิ ปวฒั นธรรมสรางความงดงามในความเปน ไทย 1. ดานการเมืองการปกครองและเสริมสรา งความมนั่ คง พระมหากษัตริยทรงเปน ผูน าํ ในการสรา งความม่นั คงในพระราชอาณาจักร และทรงเปน จอมทพั ในการ ทําศึกสงครามเพื่อขยายพระราชอาณาเขตใหกวางใหญไพศาล ในขณะเดียวกันพระมหากษัตริยก็ยังทรง ปกปอ งบา นเมืองจากขา ศกึ ศตั รู ดังเชน สมัยสุโขทัยพอขุนบางกลางหาว ทรงรวมมือกับพอขุนผาเมืองขับไล ขอมสบาดโขลญลาํ พงออกจากสุโขทัย พอขุนบางกลางหาวทรงยึดเมืองศรีสัชนาลัยไวไดและทรงคืนเมืองให พอ ขนุ ผาเมอื ง สวนพอ ขุนผาเมอื งก็ทรงปราบดาภเิ ษกพอ ขนุ บางกลางหาวเปน กษตั รยิ สุโขทัย ทรงพระนามวา “พอขนุ ศรอี นิ ทราทติ ย” ปฐมกษตั ริยแ หง ราชวงศพ ระรวงเจา กรุงสุโขทัย พอขุนศรีอินทราทิตยทรงปกครอง บานเมืองแบบพอปกครองลูกและปกปองพระราชอาณาเขตเพ่ือใหไพรฟาประชาชนอยูอยางรมเย็นเปนสุข พระองคทรงทําสงครามยุทธหัตถีกับขุนสามชน เจาเมืองฉอด โดยมีพระราชโอรสองคที่ 3 รวมรบจนสามารถ เอาชนะขุนสามชนได พระองคจ งึ ทรงเฉลมิ พระนามวา “พระรามคําแหง” คร้ันตอมา พระรามคําแหงก็ไดขึ้นครองราชยตอจากพอขุนบานเมือง ซ่ึงเปนพระเชษฐาธิราชของ พระองคทรงพระนามวา “พอ ขนุ รามคาํ แหง”พระองคทรงปกครองบา นเมือง และขยายพระราชอาณาเขตได กวางใหญไพศาลท่ีสุดในสมัยสุโขทัย คือ ทิศตะวันออกทรงปราบไดถึงเมืองสระหลวง สองแคว (พิษณุโลก) ลุมบาจาย สะคา ขามฝงแมนํ้าโขงไปถึงเวียงจันทน เวียงคําในลาว ทิศใตทรงปราบไดคนที (บานโคน กาํ แพงเพชร) พระบาง (นครสวรรค) แพรก (ชยั นาท) สพุ รรณภูมิ ราชบรุ ี เพชรบรุ ี นครศรธี รรมราช มีฝงทะเล สมทุ ร (มหาสมุทร) เปนเขตแดน ทางทิศตะวนั ตกทรงปราบไดเมืองฉอด เมืองหงสาวดี และมีมหาสมุทรเปน เขตแดน ทิศเหนือทรงปราบไดเมืองแพร เมืองนาน เมืองพลัว (อําเภอปว จังหวัดนาน) ขามฝงโขงถึงเมืองชวา (หลวงพระบาง) เปน เขตแดน นอกจากน้ี พอขุนรามคาํ แหงมหาราชยงั ทรงสรางพระราชไมตรีกับพระยามังราย แหง ลา นนา และพระยางําเมืองแหงพะเยา ทรงยินยอมใหพระยามังรายขยายอาณาเขตลานนาทางแมน้ํากก แมน ้าํ ปง และแมน้าํ วังไดอ ยา งสะดวก เพราะพระองคต อ งการใหล านนาเปนกันชนระหวา งจนี กบั สโุ ขทยั เมื่อ พ.ศ. 1839 พอขนุ รามคําแหงมหาราชยงั ทรงชว ยเหลือพระยามังรายหาชัยภมู ิในฐานะมติ รสหาย สว นในสมัยอยุธยา พระเจาอูทองทรงรวบรวมสพุ รรณบรุ ีกับละโว ซึ่งเปนกลุมเมืองในเครือญาติเขา ดวยกัน แลวสถาปนากรุงศรีอยุธยาบริเวณท่ีเรียกวา หนองโสน เม่ือจุลศักราช 712 ปขาล โทศก วันศุกร ขนึ้ 6 ค่ํา เดือนหา เวลารงุ แลว 3 นาฬิกา 9 บาท (9 โมงเชา 54 นาท)ี เมือ่ แรกเสวยราชสมบตั ิทรงพระนามวา สมเด็จพระรามาธิบดีศรีสุนทรบรมบพิตรพระพุทธเจาอยูหัว ขณะพระชนมายุได 37 พรรษา ภายหลังการ สถาปนาพระราชอาณาจักรแลว ปรากฏความในจุลยุทธการวงศวา ประเทศราช 16 หัวเมือง ไดเขามาถวาย บังคมยอมรับในพระราชอํานาจ เชน มะละกา (แหลมมลาย)ู ชวา (หลวงพระบาง) ตะนาวศรี นครศรธี รรมราช

138 ทวาย เมาะตะมะ เมาะลาํ เลงิ สงขลา จนั ทบูรณ พิษณุโลก สโุ ขทยั พิชยั สวรรคโลก พิจิตร กําแพงเพชร และ นครสวรรค นอกจากน้พี ระองคย งั ทรงทําสงครามและกวาดตอ นเทครวั ชาวกมั พชู ามายังกรงุ ศรีอยุธยา รัชสมยั สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงโปรดใหมีการปฏิรูประบบบริหารราชการแผนดิน โดยการ แตงตั้งตําแหนงสมุหพระกลาโหม ดูแลทหาร และสมุหนายก ดูแลพลเรือน ขณะเดียวกันพระองคก็ยังทรง แตง ตั้งคณะบุคคลขน้ึ มารบั สนองพระราชกจิ ซ่ึงแบงเปน 4 ฝาย เรียกวา จตุสดมภ คือ อธบิ ดกี รมเมือง (เวียง) อธิบดีกรมวงั อธบิ ดีกรมคลัง อธิบดีกรมนา และพระองคยงั ทรงโปรดใหพระญาติวงศไ ปปกครองบานเล็กเมือง นอยตามฐานะดวย แตตอ งอยูในพระเนตร พระกรรณของพระองค ดังนั้นสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจึงทรง เปน ศนู ยก ลางอาํ นาจในการปกครองทั้งปวง สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงทาํ ยทุ ธหตั ถีกับพระมหาอปุ ราชาเมอ่ื พ.ศ. 2135 ตอมาในรัชสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระมหากษัตริยแหงกรุงศรีอยุธยา ผูทรงพระปรีชา สามารถในดานการทําศึกสงคราม พระองคทรงขยายพระราชอาณาเขตออกไปอยางกวางขวางและปกปอง บานเมืองจากขาศึกศตั รู เชน สงครามยุทธหตั ถี เม่อื พ.ศ. 2135 พระเจาหงสาวดีนันทบเุ รง ทรงใหพระมหา- อุปราชายกทพั มาบุกกรุงศรีอยธุ ยาผา นดานเจดียส ามองค สมเด็จพระนเรศวรมหาราชเม่อื ทรงทราบขาวศกึ กท็ รงแตงกองทพั พรอ มดว ยสมเด็จพระเอกาทศรถ พระอนุชาธิราชออกรบกับพระมหาอุปราชาท่ีหนองสาหราย พระองคทรงทํายุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาจนสามารถเอาชนะไดสําเร็จ ผลของสงครามทําใหพระมหา- อุปราชาทรงส้ินพระชนมบ นคอชาง ในการทาํ สงครามยทุ ธหัตถคี ร้งั น้เี ปนสาเหตุทาํ ใหพ มาไมกลา เขามารุกราน กรุงศรีอยุธยายาวนานกวา 100 ป ครั้นในสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช พระองคท รงเจริญสมั พันธไมตรีกับพระเจาหลุยสท่ี 14 แหง ประเทศฝรงั่ เศส เพื่อสรางรากฐานแหงพระราชอํานาจใหเปนที่นา เกรงขามในบรรดานานาประเทศ เนื่องจาก ฝรง่ั เศสเปนประเทศมหาอํานาจที่ไดร ับการยอมรบั โดยทวั่ ไปวา มคี วามสามารถทางดา นการรบ และความเจรญิ ดา นศิลปวิทยาการ สมเด็จพระนารายณม หาราชทรงโปรดใหทหารชาวตา งชาตมิ ารบั ราชการในราชสํานักและ ทรงสรา งเมอื งลพบรุ ไี วเ ปนราชธานีแหง ท่ี 2 พรอ มท้ังใหชาวตา งชาติสรางปอมปราการไวเพ่ือต้ังรับขาศึกศัตรู ท่ีจะเขามากระทาํ อนั ตรายตอพระราชอาณาจกั ร

139 สมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช พระมหากษัตริยแ หงกรุงธนบุรี เม่ือกรงุ ศรอี ยุธยาพา ยแพใหก บั พมา ในป พ.ศ. 2310 สมเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราชทรงกอบกเู อกราช ขับไลขาศึกศัตรูออกจากพระราชอาณาจักร แลวพระองคก็ทรงสถาปนากรุงธนบุรีเปนราชธานี ตอจากนั้น พระองคก็ไดทรงรวบรวมบานเมืองใหเปนปกแผนดวยการปราบปรามชุมนุมตาง ๆ คือ ชุมนุมเจาพระยา- พิษณโุ ลก (เรือง) ชุมนุมเจา พระฝาง (เรอื น) ชมุ นมุ เจาพระยานครศรีธรรมราช (หน)ู และชุมนมุ เจา พมิ าย หรือ กรมหมนื่ เทพพิพธิ กระท่งั ถึง พ.ศ. 2313 จึงสามารถมชี ัยเหนือชุมนมุ ตา ง ๆ ไดทงั้ หมดสงผลใหช าตไิ ทยกลบั มา รวมเปนอันหนง่ึ อันเดยี วกนั อีกครั้ง หลังศึกอะแซหวุนกี้ ใน พ.ศ. 2318 สมเด็จพระเจา ตากสินมหาราชทรง ดําเนนิ การขยายพระราชอาณาเขตของกรุงธนบุรีออกไปอยางกวางใหญไพศาล ทิศเหนือไดถึงเมืองเชียงใหม ทิศใตต ลอดหัวเมอื งตานี (ปต ตาน)ี ทิศตะวันออกตลอดกัมพูชา จําปาศักดิ์ถึงญวนใต ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ตลอดเวยี งจันทน หวั เมอื งพวน และหลวงพระบาง ทิศตะวนั ตกถึงเมืองมะริด และตะนาวศรอี อกมหาสมทุ รอินเดีย ตอมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช พระองคทรงสถาปนาราชธานี ขน้ึ ใหมในป พ.ศ. 2325 บริเวณฝง ตะวันออกของแมนํ้าเจาพระยา เรียกวากรงุ รตั นโกสินทร ในตอนตนรัชกาล พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชทรงรวมกับกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท ผูเปน พระอนุชาธิราชทําศึกสงครามกับพมา ในป พ.ศ. 2328 ซึ่งเปนสงครามคร้ังใหญ เรียกวา สงคราม 9 ทัพ พระเจา ปดุง กษตั รยิ แ หง พมา ยกกองทัพมาตไี ทยมากถึง 9 ทัพ ต้ังแตทิศเหนอื ทิศตะวนั ตก และทิศใต แตดวย พระปรีชาสามารถของท้ังสองพระองคจึงเอาชนะพมาไดสาํ เร็จ

140 พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจา อยหู ัว (กลาง) ทรงฉายพระรปู กับสมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ (ขวา) และสมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศว โรปการ (ซาย) ครน้ั ในรชั สมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว รชั กาลที่ 5 แหง กรงุ รัตนโกสินทร พระองค ทรงปฏิรูปบานเมืองใหทัดเทียมกับนานาประเทศที่เขามาเจริญสัมพันธไมตรีในราชสํานักสยาม ทรงมี พระราชดําริแกไขระบบบริหารราชการแผนดินคร้ังใหญเมื่อป พ.ศ. 2435 โดยทรงยกเลิกระบบเสนาบดี แบบเดิมท่มี ีมาตัง้ แตส มัยสมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ แลว ทรงจดั ตั้งกระทรวงจํานวน 12 กระทรวง ทรงแบง หนา ทใ่ี หชดั เจน และเหมาะกบั ความเปลี่ยนแปลงของบานเมือง พระราชกรณียกิจทสี่ ําคญั ของพระองคค อื การ รกั ษาเอกราชของชาติไวไดร อดปลอดภัย ในขณะท่ีประเทศเพอ่ื นบานโดยรอบ ทวั่ ทุกทิศตอ งตกเปน อาณานคิ ม ของชาติตะวันตก โดยเฉพาะอังกฤษกบั ฝรง่ั เศส ซึง่ ในขณะนนั้ เปนมหาอาํ นาจที่นาหวาดกลัว ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลที่ 9) พระองคทรงเปนประมุข ของประเทศตามรัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย และทรงเปน ผูท่ีคอยบาํ บดั ทกุ ขบ ํารงุ สขุ ของพสกนิกรชาว ไทยท้ังประเทศ ดังพระบรมราชโองการแกป ระชาชนชาวไทยวา “เราจะครองแผน ดินโดยธรรม เพ่อื ประโยชน สุขแหงมหาชนชาวสยาม” พระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เปนท่ี ประจกั ษ ทั้งชาวไทยและชาวตางชาตนิ บั ต้งั แตท รงครองสริ ิราชสมบัตพิ ระองคทรงอุทิศกําลังพระวรกาย และ กําลังพระสติปญญาเพื่อประโยชนสุขของประชาชนตลอดมา ทรงเสด็จพระราชดําเนินเย่ียมราษฎรท่ัวทั้ง ประเทศ ซ่งึ ทาํ ใหทรงทราบถงึ ปญ หาทุกดา นของประชาชน จนนํามาซ่ึงโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ ตาง ๆ เชน โครงการฝนหลวง เพ่ือชวยเหลือเกษตรกรที่ประสบภัยแลง การขาดแคลนนํ้าหรือฝนทิ้งชวง และ ชวยดานการอปุ โภคบรโิ ภคของประชาชน โครงการนํ้าดีไลน ้ําเสยี เพอ่ื แกไ ขปญหามลพิษทางนาํ้ โครงการแกม ลิงอันเนื่องมาจากพระราชดําริ เพื่อแกไขปญหานํ้าทวม พระราชดําริการอนุรักษปาไมดวยการสราง ความสํานกึ ใหรักปา ไมรวมกัน การปลูกปา นอกจากนี้ยังมแี นวพระราชดําริดานการเกษตร คือ เกษตรทฤษฎี ใหมอนั เปน การใชประโยชนจ ากพื้นที่ทมี่ ีอยอู ยางจํากดั ใหเ กดิ ประโยชนส งู สุด แนวพระราชดาํ ริเร่อื งเศรษฐกิจ พอเพยี งซึง่ เปนวถิ แี หงการดําเนินชวี ิตอยอู ยางเรียบงาย รูจักประมาณตน มีเหตุผล มีภูมิคุมกันท่ีดี มีความรู คูคณุ ธรรม และโครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดํารอิ นื่ ๆ อีกมากมาย

141 พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช (รัชกาลที่ 9) ทรงบําเพญ็ พระราชกรณยี กิจนานัปการเพ่อื บาํ บัดทุกขบาํ รุงสขุ ของพสกนิกรชาวไทย พัฒนาการบทบาทหนาที่ของพระมหากษัตริยจากอดีตสูปจจุบันมีความเปลี่ยนแปลงไปในบริบท ทางสังคมของแตล ะยคุ สมัย เพราะพระมหากษัตรยิ ในอดีตตองเปนจอมทัพในการทําศึกสงครามปกปองและ ขยายพระราชอาณาเขต สรางความเปนปกแผนมั่นคง ความเจริญรุงเรืองของพระราชอาณาจักร สวนใน ปจจุบันพระมหากษัตริยทรงไมไดทําศึกสงครามแลว แตทรงมีบทบาทในการบําบัดทุกขบํารุงสุข แกอาณา ประชาราษฎรใหอยรู มเยน็ ภายใตพระบรมโพธิสมภารดว ยการแกไขปญหาการทาํ มาหากนิ และการดาํ เนินชีวติ ของประชาชนโดยทรงพระราชทานโครงการหลวงตา ง ๆ ตามแนวพระราชดําริ ในรัชกาลปจจุบนั สมเดจ็ พระเจา อยหู ัวมหาวชริ าลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกรู พระองคข้ึนทรงราชย- สืบราชสันตติวงศ เปนสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ 10 ทรงเปนประมุขของประเทศตามรัฐธรรมนูญแหง- ราชอาณาจักรไทย และสานตอพระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท9ี่ ) ตอไป

142 นอกจากนี้พระบรมวงศานวุ งศท กุ พระองคในราชตระกลู กย็ ังทรงบําเพ็ญพระราชกรณียกิจในดานตาง ๆ ตามรอยเบ้ืองพระยุคลบาทของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช (รชั กาลที่ 9) ดังน้นั สถาบนั พระมหากษตั รยิ จ ึงเปน ศนู ยรวมจิตใจของปวงชนชาวไทยท้ังปวง 2. ดา นการสง เสรมิ เศรษฐกจิ ของชาติ การสงเสริมเศรษฐกิจของชาติ เปนบทบาทที่สําคัญของสถาบันพระมหากษัตริย ต้ังแตสมัยสุโขทัย เปนราชธานี ในศิลาจารึกสุโขทัยหลกั ที่ 1 กลาวเกีย่ วกบั การสง เสริมการคา ในสมยั พอขุนรามคาํ แหงมหาราชวา “เจาเมืองบเอาจกอบในไพรลทู าง เพือ่ นจูงวัวไปคาขมี่ า ไปขาย ใครจกั ใครคา ชางคา ใครจักใครค ามา คา ใครจัก ใครคา เงือน (เงิน) คาทองคา ” จากขอความขางตน แสดงใหถึงการสงเสริมเศรษฐกิจการคาของพระมหากษัตริยดวยการเปดเสรี ทางการคา และไมเก็บ “จกอบ” ซ่ึงหมายถึงภาษีคาผานดานกับบรรดาพอคาท่ีมาทําการคาในสุโขทัย พระมหากษัตริยสมัยสุโขทัยมีการปรับปรุงระบบชลประทาน เพ่ือกักเก็บน้ําตามธรรมชาติใหเพียงพอตอ การอุปโภค บริโภค ตลอดทั้งปของไพรฟา ปรากฏวา มกี ารขุดสระ (ตระพัง) สรางเขอ่ื น (สรีดภงส หรือทํานบ พระรวง) ดังในศิลาจารึกสุโขทัยหลักท่ี 1 วา “กลางเมืองสุโขทัยนี้มีนํ้าตระพังโพยสีใสกินดี ดั่งกินน้ําโขง เมอ่ื แลง ” ซง่ึ เปนการสงเสริมการทําเกษตรกรรมของบรรดาไพรฟา เชน การปลูกหมาก พลู มะพราว ขนุน มะมวง มะขาม และทรพั ยากรอื่น ๆ สวนการคากบั ตา งประเทศ องคพระมหากษัตรยิ ทรงสนับสนุนใหพอคาชาวตางชาติเขามาทํา การคา กบั สุโขทัย อาทิ จีน อนิ เดีย เปอรเซีย อาหรบั มะริด และลาว ฯลฯ สินคาสําคัญของสุโขทัยที่สงไปคาขายกับ ตางประเทศ คือ เครื่องสังคโลก ซึ่งเปนเครื่องปนดินเผาท่ีมีสีเขียวไขกา น้ํายาเคลือบแตกลายงา เปน ลักษณะเฉพาะของสโุ ขทัยที่งดงาม เศรษฐกิจสมัยสุโขทยั เรม่ิ ขยายตัวเพ่ิมมากข้ึนเพราะพระมหากษัตริยทรงสนับสนุนการคาทั้งภายใน และภายนอก ประกอบกับสุโขทัยมีความอุดมสมบูรณ จึงเปนปจจัยสําคัญท่ีชวยสงเสริมนโยบายของ พระมหากษัตรยิ ส มัยสโุ ขทยั ใหป ระสบความสาํ เรจ็ ความอุดมสมบรู ณ น้ปี รากฏในศลิ าจารึกสโุ ขทยั หลักท่ี 1 วา “เมอื งสโุ ขทยั น้ดี ี ในนํา้ มีปลา ในนามีขา ว” สมัยอยุธยามีที่ตั้งของกรุงศรีอยุธยาอุดมสมบูรณตามธรรมชาติ สังคมอยุธยาเปนสังคมเกษตร ประกอบอาชพี ทํานา ทําสวน ทําไร และการประมง ผลผลิตทางการเกษตรทง้ั มีทเ่ี ก็บไวบริโภคและทําการคาขาย พระมหากษตั รยิ ท รงมนี โยบายสงเสรมิ เศรษฐกิจดวยการสรางเสน ทางคมนาคมใหส ะดวกขึ้น เชน การขดุ คลอง ลัดเชอื่ มกบั ลําน้ําหลัก อาทิ แมน าํ้ เจาพระยา แมนํา้ ปาสัก แมน้ําลพบุรี นอกจากน้ี ยังทรงเจริญสัมพันธไมตรี กบั นานาประเทศ ทั้งชาติตะวันออกและชาติตะวันตก ในสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช ทรงผูกมิตรกับ พระเจา หลุยสท่ี 14 ดวยการสงราชฑูตนําพระราชสาสนไปเจริญสัมพันธไมตรี ณ ประเทศฝรั่งเศส พระองค ไมทรงกดี กนั ชาวตางชาติที่เขา มายงั ราชสํานัก เพราะทรงมีวิสัยทัศนกวางไกลในการนําพาประเทศไปสูความ เจริญม่ังคั่งและม่ันคง นอกจากน้ีพระองคยังทรงติดตอกับจีน ญี่ปุน ชวา ญวน อินเดีย เปอรเซีย ฮอลันดา และอกี หลายประเทศในทวปี ยุโรป สงผลใหการคาสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช เจริญรุงเรืองเปนที่โดด เดนมากในสมัยอยธุ ยา