หนังสือเรียน-สังคมศึกษา มัธยมปลาย(สค 31001)

193 3. สถาบนั ทเ่ี กย่ี วของกบั การแลกเปลี่ยน ไดแก 1) คนกลาง (Middleman) หมายถึง ผูทําหนาที่เปนส่ือกลางระหวางผูผลิตกับผูบริโภค เชน พอคาขายปลีก พอคาเรตาง ๆ เปนตน คนกลางมีประโยชนทําใหผูบริโภคไดใชสินคาและบริการตามความ ตองการแตถา คนกลางเปน ผเู อาเปรียบผบู รโิ ภคมากเกนิ ไปจะทําใหประชาชนเดอื ดรอน 2) ธนาคาร (Bank) คือ สถาบันการเงินที่ใหความสะดวกในดานการแลกเปลี่ยน ธนาคารทํา หนาท่เี ปน ตวั กลางระหวางผูออมและผลู งทนุ 3) ตลาด (Market) ในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง กระบวนการแลกเปลี่ยนซ้ือขายสินคาและ บรกิ าร ไมไดหมายถึงสถานท่ีทําการซ้ือขายสนิ คา แตเปนสถานทใ่ี ด ๆ ทส่ี ามารถติดตอซ้ือขายกันได อาจจะมี หลายรูปแบบ เชน ตลาดขา ว ตลาดหนุ ตลาดโค กระบอื เปนตน หนา ทีส่ ําคัญของตลาด ไดแก 3.1) การจัดหาสินคา (Assembling) คอื จัดหา รวบรวมสินคา และบริการมาไวเพื่อจําหนาย แกผตู อ งการซอ้ื 3.2) การเกบ็ รักษาสนิ คา (Storage) คอื การเกบ็ รกั ษาสนิ คา ท่ีรอการจาํ หนา ยแกผตู องการซอ้ื หรือเกบ็ เพอ่ื การเกง็ กาํ ไรของผูข าย เชน โกดัง หรอื ไซโลเก็บพืชผลตาง ๆ เปน ตน 3.3) การขายสินคา และบรกิ าร (Selling) ทาํ หนา ที่ขายสนิ คาและบรกิ ารแกผูต องการซอ้ื เชน รานคาปลกี หางสรรพสินคา ตลาดสด เปนตน 3.4) การกําหนดมาตรฐานของสินคา (Standardization) ทําหนาที่กําหนดมาตรฐานของ สินคาท่นี าํ มาเสนอขายในดานของนํ้าหนกั ปริมาณและคณุ ภาพ เพือ่ ใหผ ซู ือ้ เกดิ ความไววางใจในสินคาที่นํามา เสนอขาย 3.5) การขนสง (Transportation) ระบบการขนสงทําหนาท่ีสงสินคาที่นํามาแลกเปล่ียนซ้ือ ขายกนั การขนสงมคี วามสําคญั เพราะทุกขั้นตอนของการผลิตจะตองผานกระบวนการขนสงทง้ั สน้ิ 3.6) การยอมรับการเสี่ยงภัย (Assumtion of Risk) ตลาดจะยอมรับการเสี่ยงภัยตาง ๆ อนั อาจเกดิ ข้ึนจากการแลกเปล่ียนซอ้ื ขาย อาทิ ความเสยี่ งภยั เกี่ยวกบั สนิ คาสญู หายหรอื เสอ่ื มภาพ เชน สินคา การเกษตร ยารักษาโรค อาหาร เปนตน 3.7) การเงิน (Financing) ตลาดทําหนาที่รับจายเงินในข้ันตอนตาง ๆ ของการซื้อขาย ตลอดจนการจัดหาทนุ หมุนเวียนและสนิ เชือ่ ตาง ๆ เพือ่ การดําเนนิ ธรุ กิจเกย่ี วกับการแลกเปล่ยี นซ้อื ขาย ในการแขงขนั ตลาดแบง ออกเปน 2 ลกั ษณะคือ 1) ตลาดท่ีมีการแขงขันท่ีไมสมบูรณ (Imperfect Competitive Market) เปนตลาดที่พบอยู โดยทวั่ ไปในประเทศตา ง ๆ ลักษณะสาํ คญั ของตลาดชนิดน้ีคือ มักมีการจํากัดอยางใดอยางหน่ึงที่ทําใหผูขาย หรือผซู ื้อมอี ิทธพิ ลตอการกําหนดราคาหรือปริมาณได ตลาดที่มีการแขงขันไมสมบูรณแบงออกเปน 3 แบบ ไดแก 1.1) ตลาดก่ึงแขงขันก่ึงผูกขาด (Monopolistic Comtetition) คือ ตลาดที่มีผูซื้อขาย จํานวนมาก สนิ คาของผูขายแตล ะรายจะมคี วามแตกตางกันเพียงเลก็ นอยแตไมเหมอื นกนั ทุกประการ สามารถ ท่ีจะทดแทนกันไดแ ตไ มอาจทดแทนกันไดอยางสมบูรณ สวนใหญจะแตกตางกันในเรื่องของการบรรจุหีบหอ

194 และเครื่องหมายการคา ในตลาดชนิดน้ีผูขายสามารถกําหนดราคาไดบางแตตองคํานึงถึงราคาของผูขาย รายอื่น ๆ ดวย ตัวอยางของสินคาในตลาด กึ่งแขงขันก่ึงผูกขาด ไดแก ผงซักฟอก ยาสีฟน สบู ยาสระผม แปง เด็ก เปน ตน 1.2) ตลาดผขู ายนอยราย (Oligopoly) หมายถงึ ตลาดทมี่ ผี ขู ายไมม ากนัก ผูขายแตละราย จะมสี ว นแบง ในตลาด (Market Share) มาก สนิ คาที่ซื้อขายในตลาดจะมลี กั ษณะคลา ยคลงึ กันแตไ มเ หมอื นกัน ทกุ ประการ เชน การผลิตนาํ้ อัดลมในประเทศไทยมีเพยี งไมกีร่ าย ถาหากผูผลติ น้ําอัดลมรายใดลดราคาสินคา ลงจะทําใหปรมิ าณขายของผูผลิตรายน้ันเพิ่มข้ึนและปริมาณขายของผูอ่ืนจะลดลง แตอยางไรก็ตามผูขายใน ตลาดชนดิ นีม้ กั จะไมลดราคาแขง ขนั กนั เพราะการลดราคาเพอ่ื แยงลูกคาซึ่งกันและกันในที่สุดจะทําใหรายได ของผขู ายทกุ รายลดลงโดยที่ไมไดลูกคาเพิม่ ดงั นั้น ผูข ายมกั จะแขงขนั กันดวยวิธีอ่ืน เชน การโฆษณาและการ ปรับปรุงคุณภาพของสินคา เปนตน ตัวอยางสินคาในตลาดชนิดน้ี ไดแก น้ําดื่ม น้ําอัดลม น้ํามัน รถยนต เปนตน 1.3) ตลาดผูกขาด (Monopoly) หมายถงึ ตลาดทม่ี ีผูขายเพียงรายเดียวสินคาท่ีซื้อขายใน ตลาดมีคุณลกั ษณะพเิ ศษไมเ หมอื นใคร ไมสามารถหาสินคา อื่นมาทดแทนไดอ ยางใกลเ คียง เปนการผูกขาดตาม นโยบายของรัฐบาล เชน การผลติ บหุ รี่ การออกสลากกินแบง เปนตน หรอื ขนาดของกิจการตอ งใหญม าก เชน กจิ การรถไฟใตดิน โทรศัพท การผลิตไฟฟา เปน ตน 2) ตลาดแขง ขนั สมบรู ณ (Prefect Competitive Market) มีลกั ษณะดงั น้ี 2.1) ผูขายและผูซื้อมีจํานวนมากราย การซื้อขายของแตละรายเปนปริมาณสินคาเพียง เลก็ นอ ยเม่ือเทยี บกบั จํานวนซ้อื ขายทงั้ ตลาด ดังนัน้ การเปล่ยี นแปลงปรมิ าณซ้อื ขายของผูซอ้ื และผูขายรายใด รายหนง่ึ จึงไมท ําใหอุปสงคข องตลาดเปลี่ยนแปลง และไมส ง ผลกระทบตอราคาตลาด 2.2) สินคามคี ุณลกั ษณะและคุณภาพใกลเคียงกันมาก (Homogeneous Product) หมายความวา ในสายตาของผูซอ้ื เหน็ วา สินคาดังกลาวของผขู ายแตล ะรายไมแ ตกตางกันจะซอื้ จากผขู ายรายใด กไ็ ดต ราบเทา ที่ขายในราคาตลาด 2.3) ผผู ลิตรายใหมส ามารถเขาสตู ลาดไดโดยงา ย ขณะเดียวกันการเลิกกิจการก็สามารถทํา ไดโดยไมมีอุปสรรคในการเขาและออกจากตลาด (Free Entry and Exit) กิจการใดที่มีกําไรสูงจะมีผูเขามา แขงขนั มากเพอื่ จะไดมีสวนแบงในกําไรนั้น แตกิจการใดขาดทุนผูประกอบกิจการจะเลิกไปเพื่อไปประกอบ กจิ การอยางอน่ื ที่ทาํ กาํ ไรมากกวา 2.4) ปจจยั การผลิตสามารถเคล่ือนยายไดโดยสมบูรณ (Perfect Mobility of factors of Production) ปจจัยการผลติ สามารถเคลอ่ื นยายจากกจิ กรรมทีม่ ีผลตอบแทนต่ําไปยงั กิจกรรมที่มีผลตอบแทน สงู กวา ทนั ทีโดยไมต องเสียตนทุนการเคล่อื นยา ยแตอยางใด 2.5) ผซู ้อื ผูขายมขี อมลู ขา วสารสมบรู ณ (Perfect information หรอื Perfect Knowledge) กลาวคือ ผูซ ้อื ผูขายสามารถเขาถึงขอมูลเก่ียวกบั ตลาด เชน ราคาสินคาในแตละพื้นท่ไี ดส ะดวกและเสมอภาค กนั เปน ตน

195 ในตลาดแขงขันสมบรู ณดงั กลาว การจัดสรรและการใชทรพั ยากรที่มอี ยูอยางจํากัด รวมทั้งสินคาและ บริการตาง ๆ จะถูกกําหนดโดยกลไกตลาด (Price Mechanism) หรือโดยปฏิสัมพันธของผูซ้ือและผูขาย จํานวนมากในตลาดซึง่ ในทางเศรษฐศาสตร กค็ ืออุปสงคและอปุ ทานตลาดนนั่ เอง การซ้อื ขายเปน ไปตามความ พอใจของผซู อ้ื และผขู ายอยา งแทจ ริง 4. การแทรกแซงราคาในตลาดของรัฐบาล ราคาสนิ คา และบริการในตลาดบางครงั้ อาจถูกแทรกแซงโดยรฐั บาลกไ็ ด ซงึ่ สามารถทําไดใ น 3 กรณี คอื 1) การกําหนดราคาสงู สดุ (Fixing of Maximum Prices) ในกรณีท่ีรฐั บาลเหน็ วา สนิ คาท่จี ําหนา ย จําเปนตอการครองชีพในทองตลาดเกิดการขาดแคลนและราคาสินคาสูงขึ้น ทําใหประชาชนไดรับความ เดือดรอน รัฐบาลจะเขาควบคุมโดยกําหนดราคาสูงสุดของสินคาน้ัน ๆ เชน เน้ือสัตว น้ําตาลทราย เปนตน 2) การประกันราคาขั้นตํ่า (Guaranteed Minimum Prices) ในกรณีที่รัฐบาลเห็นวาราคา สนิ คา บางอยางลดต่าํ ลง จนอาจเกิดผลเสยี แกผ ผู ลิต เชน สนิ คา การเกษตรบางประเภทรัฐบาลจะเขาควบคุม โดยกาํ หนดราคาขนั้ ตํา่ หรือถา ไมม ีพอ คา รับซ้อื รฐั บาลจะเขารับซอื้ เอง เปนตน 3) การพยุงราคา (Price Support) เปนมาตรการท่ีรัฐบาลชวยใหราคาสินคาชนิดใดชนิดหน่ึง เพ่มิ สงู ข้ึนเพอ่ื ประโยชนของผูผลิตหรือผูขายอาจกระทําโดยการเขาแทรกแซงตลาดของรัฐบาลดวยการเขา แขงขนั การซื้อกับเอกชน เพ่ือขยายอุปสงค หรือการใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตท่ีลดการผลิตลงเพื่อลดอุปทาน ใหมีนอ ยลงกไ็ ด กลาวไดว า การแลกเปลี่ยนเปนกิจกรรมที่สําคัญตอการกระจายสินคาและรายไดไปยังบุคคลตาง ๆ ซึ่งตองอาศยั สถาบันท่ีเกี่ยวของกับการแลกเปลี่ยนหลายสถาบัน อาทิ คนกลาง ตลาด ธนาคาร และสถาบัน อืน่ ๆ อีกมากมาย รวมทง้ั บทบาทของรัฐบาลที่จะเขา มาอาํ นวยความสะดวกใหก ารแลกเปลี่ยนดาํ เนนิ ไปดวยดี สรปุ การแลกเปลี่ยน หมายถึง การเปล่ียนความเปนเจาของในสินคาและบริการ โดยการโอนหรือยาย กรรมสทิ ธิ์หรอื ความเปน เจา ของระหวา งบุคคลหรือธุรกิจ การแลกเปลี่ยนมีวิวัฒนาการมายาวนานต้ังแตการ แลกส่ิงของกับสิ่งของจนถึงปจจุบันท่ีใชระบบเงินและเครดิตและอาศัยสถาบันตาง ๆ เปนตัวกลางในการ แลกเปลย่ี น แบบฝก หัดทายบทเรอื่ งท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกิจ คําส่ัง เมื่อผูเรียนศึกษา เรื่องกระบวนการทางเศรษฐกิจแลวใหทําแบบฝกหัดตอไปนี้ โดยเขียนในสมุด บนั ทึกกิจกรรมการเรยี นรู แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผูเ รยี นศึกษาวเิ คราะหช ่ือสินคา และประเภทของสินคาตามท่ีกําหนด แลวนําชื่อ ประเภท สนิ คา ใสทา ยชื่อสนิ คาใหส ัมพันธ / สอดคลอ งกัน

196 ก. สนิ คา ไรร าคา (Free Goods) ข. สนิ คาเศรษฐทรพั ย (Economic Goods) ค. สนิ คา สาธารณะ (Public Goods) 1. นํา้ ทะเล ...................................................................................... 2. ผลไม ...................................................................................... 3. โทรศพั ท ...................................................................................... 4. รถยนต ...................................................................................... 5. ขยะ ...................................................................................... 7. ปลาทตู วั เล็ก ...................................................................................... 8. กองทัพแหง ชาติ ...................................................................................... 9. ขา วสารชนิด 25% ...................................................................................... 10. แสงแดด ...................................................................................... แบบฝกหัดที่ 2 ใหผเู รยี นตอบคําถามตอ ไปนี้ 1. การผลติ หมายถึง อะไร …………………………………………………………………………………………………….…………..………………… 2. ปจจยั การผลติ ไดแกอ ะไรบา ง ………………………………………………………………………………………………………………..………………… 3. ลําดบั ขนั้ การผลติ มีกลี่ าํ ดับขนั้ ไดแ กอ ะไรบาง ………………………………………………………………………………………….……………………….……………… ………………………………………………………………………………………………………………..……………...... 4. สนิ คามีกป่ี ระเภท อะไรบา ง .........................................................................................................................……….... .........................................................................................................................……….... 5. สิ่งกําหนดการผลิตไดแ กอะไรบา ง ……………………………………………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 6. ประเภทของหนว ยธรุ กจิ ไดแ กอ ะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………..………………...…… …………………………………………………………………………………………………..……………………………

197 7. การแบง สรร หมายถงึ อะไร ……………………………………………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 8. การแบง สรรมีกีป่ ระเภท อะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 9. ความแตกตา งในดา นรายไดข องคนเราเกิดจากอะไร ………………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… แบบฝก หัดที่ 3 ใหผูเรยี นอา นขอ ความทกี่ าํ หนดใหแ ลว ตอบคําถาม อุปสงค (Demand) หมายถงึ ความตอ งการของผูบ ริโภคในการที่จะบริโภคสินคาอยางใด อยางหนึ่ง ดว ยเงินที่เขามอี ยู ณ ราคา และเวลาใดเวลาหนึ่ง เปน ความตอ งการทีผ่ ซู ้อื ตองการและเต็มใจท่จี ะซอ้ื สนิ คา อุปทาน (Supply) หมายถงึ ปรมิ าณการเสนอขายสินคา ณ ราคาหนง่ึ ตามความตอ งการของผูซอื้ เปน สภาพการตดั สินใจของผขู ายวาจะขายสนิ คา จํานวนเทาใด ในราคาเทา ใด ใหผเู รียนพจิ ารณาตารางแสดงอุปสงค อุปทานของลําไยในตลาดแหง หนึง่ แลวตอบคําถาม ตารางราคาลําไย ปริมาณซ้อื (Demand) ปริมาณจา ย (Supply) (กก.) (กก.) ราคา (บาท) 20 80 35 65 30 50 50 25 65 35 20 80 20 15 10

198 คําถาม 1. ราคาสินคา จะสงู หรือตาํ่ ขึน้ อยูกบั .................................................................................................................... 2. เพราะเหตุใดลาํ ไยราคากโิ ลกรมั ละ 30 บาท ผซู ื้อจึงตองการซื้อนอ ย .................................................................................................................... 3. ณ ราคาเทาใดทผ่ี ูข ายตอ งการขายลําไยนอ ยท่ีสุด .................................................................................................................... 4. ลาํ ไยราคา 20 บาท เรียกวา .................................................................................................................... 5. ปริมาณลาํ ไย 50 กิโลกรัม เรียกวา .................................................................................................................... แบบฝก หัดที่ 4 ใหผ เู รยี นศึกษาปจ จัยการผลิตและผลตอบแทนตอ ไปน้แี ลว ตอบคําถามท่กี ําหนดให ในการผลติ สนิ คา จะตองอาศยั ปจ จัยการผลิต 4 อยาง คอื 1. ที่ดิน (Land) หมายถงึ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ุกชนิด มผี ลตอบแทนเปนคา เชา 2. แรงงาน (Labour) หมายถึง ความมานะพยายามของมนษุ ยท ัง้ ทางกายและทางสมองมผี ลตอบแทน เปน คา จาง 3. ทนุ (Capital) หมายถึง สนิ คาประเภททนุ หรอื เครอ่ื งมือในการผลติ มผี ลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี 4. ผูประกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง การจัดต้ังองคการเพ่ือผลิตสินคาและบริการ มผี ลตอบแทน คอื กาํ ไร ใหผ ูเ รียนแสดงผลตอบแทนของปจ จัยการผลติ แตละชนิด ปจ จยั การผลติ ผลตอบแทนของปจจยั การผลิต 1. ที่ดนิ 2. แรงงาน 3. ทุน 4. ผปู ระกอบการ

199 เรอ่ื งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ 1. ความหมายและความสาํ คญั ของการพัฒนาเศรษฐกิจ การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึง การเปล่ียนแปลงโครงสรา งทางสงั คม การเมอื ง และเศรษฐกจิ ใหอยู ในภาวะทีเ่ หมาะสม เพอ่ื ทําใหร ายไดทแี่ ทจริงเฉล่ียตอบุคคลเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง อันเปนผลทําใหประชากร ของประเทศมีมาตรฐานการครองชพี สงู ขนึ้ การพัฒนาเศรษฐกจิ ของแตละประเทศ จะมีจดุ มุงหมายทแ่ี ตกตางกัน ท้งั น้ีเนอ่ื งจากทรพั ยากร การผลิต สภาพภูมิศาสตร ตลอดจนพ้ืนฐานทางวัฒนธรรมไมเหมือนกัน แตอยางไรก็ตาม ในแตละประเทศ ยงั คงมีจดุ มงุ หมายท่ีเหมอื นกันประการหน่ึง คือ มุงใหเกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอยางมีเสถียรภาพ เพื่อใหป ระชากรของประเทศอยูดีกินดนี น่ั เอง การพัฒนาเศรษฐกิจ หากทาํ ไดผลดยี อ มสงผลใหประเทศมีฐานะทางเศรษฐกิจดีข้ึน ประชาชนมี ความเปนอยสู ุขสภาพในทางตรงกันขาม หากการพฒั นาเศรษฐกิจไมไ ดผลหรอื ไมไ ดร ับการเอาใจใสอ ยา งจรงิ จัง ฐานะทางเศรษฐกจิ ของประเทศก็จะทรดุ โทรมลง และประชาชนมีความเปนอยูแรนแคน มากข้ึน สาํ หรบั การพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศไทยนั้นไดมีการพัฒนาอยางตอเน่ืองและใหความสําคัญ มาก โดยเฉพาะอยางย่งิ การวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจ โดยจะเหน็ ไดจากการกําหนดให มีหนวยงานรับผิดชอบ ในการจัดทําแผน คือ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ซ่ึงในปจจุบันประเทศไทย มีแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติทัง้ หมด 11 ฉบับ 2. ปจ จยั ทีเ่ กีย่ วของกบั การพัฒนาเศรษฐกจิ ปจ จยั ทีเ่ ก่ียวของกับการพัฒนาเศรษฐกิจมี 4 ประการ คือ ปจจัยทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางการเมือง ปจ จัยทางสังคม และปจจยั ทางเทคโนโลยี ซ่ึงปจจยั ดงั กลา วมรี ายละเอยี ดดังน้ี 2.1 ปจ จยั ทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางเศรษฐกิจท่ีมีผลใหเกิดการเพิ่มข้ึนของรายไดตอบุคคลมี 4 อยาง คอื 1) การสะสมทุน การสะสมทนุ จะเกิดข้ึนไดใ นกรณีทมี่ รี ายไดประชาชาติสูงขึ้น ซึ่งทําใหเกิด เงินออมและเงินลงทนุ เพมิ่ ขนึ้ ซ่งึ เม่อื มกี ารสะสมทนุ ข้ึนแลว กจ็ ะมผี ลตอการเพ่มิ การผลิตและรายไดตอบุคคล ตามมา 2) การเพิม่ จํานวนประชากร ในปจจุบันนั้นการเพ่ิมจํานวนประชากรกอใหเกิดผลเสียทาง เศรษฐกิจอยา งมาก โดยเฉพาะอยางย่ิงการผลิตจะมีประสิทธิภาพต่ําลงเนื่องจากมีการใชทรัพยากรธรรมชาติ กันมากขนึ้ ซ่งึ มผี ลทําใหทรัพยากรเสื่อมคุณภาพและทรัพยากรบางอยาง ก็ไมสามารถงอกเงยมาทดแทนได นอกจากน้เี มอื่ มีประชากรเพ่ิมข้นึ ทําใหรฐั บาลตอ งเสียคา ใชจา ย ดา นสวัสดิการเพิ่มขึ้น เชน คาใชจายดานการ จัดการศกึ ษา การสาธารณสุขและการสาธารณูปโภค เปนตน นอกจากรัฐบาลจะตองเสียคาใชจายดังกลาว แลว ยงั มีปญ หาอยา งอื่นตามมาอกี เชน ปญหาดา นการจราจร ปญ หาดานมลพษิ ฯลฯ 3) การคนพบทรพั ยากรใหม ๆ ทําใหเ กิดโอกาสใหม ๆ ในการผลิต รวมท้ังมีผลทําใหมีการ ลงทุนเพม่ิ ขน้ึ และสงผลในการเพิม่ ขนึ้ ของผลผลิตเพือ่ ใหป ระชาชนไดบ รโิ ภคมากข้นึ

200 4) ความกาวหนา ทางเทคโนโลยีจากความกาวหนาทางเทคโนโลยีในปจจุบัน จะเห็นไดวามี การนาํ เคร่อื งจกั รมาใชในการผลิต ดังน้ันจึงทําใหมีความสามารถในการผลิตไดมาก ปริมาณผลผลิตก็เพ่ิมข้ึน และเปนไปอยางสมาํ่ เสมอ ประการที่สําคญั ชวยลดตนทนุ ในการผลิตไดเปน จาํ นวนมากอกี ดว ย 2.2 ปจจยั ทางการเมือง ปจจัยทางการเมืองนับวามีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจมากดวยเชนกัน โดยเฉพาะในดาน นโยบายและความมน่ั คงการปกครอง การเปล่ยี นแปลงรฐั บาลบอย ๆ หรือการยดึ อํานาจ โดยรัฐบาลเผด็จการ จะมสี วนทําใหเกดิ ปญ หาดานการผลติ ตางชาติไมสามารถเขาไปลงทนุ ดา นการผลติ ได นอกจากนอี้ งคก รธรุ กจิ ภายในประเทศเองกอ็ าจตอ งหยุดซะงักตามไปดว ย 2.3 ปจ จยั ทางสงั คม ปจ จยั ทางสังคมมีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจไมแพปจจัยอื่น ๆ โดยเฉพาะประเทศ ท่ีกําลัง พัฒนา ซ่ึงพบวาสวนใหญประชาชนมักขาดความกระตือรือรนในการทํางานและมีนิสัยใช จายเงินฟุมเฟอย การเก็บออมจงึ มนี อ ย และเมอื่ มีรายไดเพ่มิ มักใชจา ยในการซอ้ื เครื่องอุปโภคบรโิ ภคท่ีอาํ นวยความสะดวกสบาย มากกวา ทจี่ ะไปลงทนุ ในการผลิตเพ่อื ใหรายไดง อกเงยข้นึ 2.4 ปจ จยั ดานเทคโนโลยี ใ น ป ร ะ เ ท ศ อุ ต ส า ห ก ร ร ม ก า ร ใ ช เ ท ค โ น โ ล ยี ช้ั น สู ง ช ว ย ทํ า ใ ห เ พิ่ ม ผ ล ผ ลิ ต ไ ด ม า ก ข้ึ น ในขณะเดียวกันก็สามารถประหยดั การใชแรงงานซ่ึงมอี ยูอ ยางจํากดั โดยการใชเครือ่ งจกั รทุนแรงตาง ๆ แตใน ประเทศกําลังพัฒนาการใชเทคโนโลยีมีขอบเขตจํากัดเนื่องจากยังขาดผูมีความรู ความสามารถ ดานการใช เทคโนโลยี ขาดเงนิ ทุนท่จี ะสนับสนุน การคนควา วิจยั ทางดา นเทคโนโลยีใหม ๆ และทสี่ าํ คญั การใชเครอ่ื งจักร ทุนแรงในประเทศทก่ี ําลังพัฒนาจะกอใหเกดิ ปญ หาดาน แรงงานสวนเกิน แทนทจี่ ะทําใหการวา งงานนอ ยลง 3. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศไทย ประเทศไทยไดมีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติต้ังแตมี พ.ศ. 2504 โดยเร่ิม ตั้งแตฉ บับที่ 1 จนถงึ ปจ จบุ นั คอื ฉบับท่ี 11 มีการกําหนดวาระของแผน ฯ ดงั น้ี แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 1 พ.ศ. 2504 – 2509 แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2510 – 2514 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 3 พ.ศ. 2515 – 2519 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 4 พ.ศ. 2520 – 2524 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 5 พ.ศ. 2525 – 2529 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 6 พ.ศ. 2530 – 2534 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 7 พ.ศ. 2535 – 2539 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 พ.ศ. 2540 – 2544 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 9 พ.ศ. 2545 – 2549 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 พ.ศ. 2550 – 2554 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 11 พ.ศ. 2555 – 2559

201 3. สาระสาํ คญั และผลการใชพ ฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ ฉบับที่ 1 จุดมงุ หมาย สงเสริมอุตสาหกรรมทดแทนการ G.D.P. เพม่ิ ขนึ้ 8 % ตอไป พ.ศ. 2504 - 2509 นาํ เขา การกระจายรายไดไมเปน สาระสําคญั เนน การลงทนุ เศรษฐกิจขั้นพื้นฐาน ธรรมเกิดปญ หาสาํ คญั เชน เขอ่ื น ไฟฟา ประปา ถนน และ ในชวงนค้ี ือประชากร สาธารณูปการอืน่ ๆ นอกจากนยี้ งั มีการพฒั นา เพิม่ ข้นึ อยางรวดเรว็ การศกึ ษาระดบั อดุ มศกึ ษาไปสูภูมภิ าคเปน ครงั้ แรก (ตั้งมหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม, ขอนแกน) อปุ สรรค ขาดบคุ ลากรทางวิชาการและการ บรกิ าร ฉบบั ท่ี 2 จดุ มงุ หมาย พัฒนาสงั คมควบคกู ับการ พัฒนา อตั ราการขยายตัวทาง เศรษฐกจิ สงู แตตํ่ากวา พ.ศ. 2510 - 2514 เศรษฐกจิ แผนฉบบั นีจ้ งึ เริ่มใชชือ่ วา เปา หมาย การกระจาย “แผน พัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาต”ิ รายไดไ มเปน ธรรม สงเสรมิ การผลติ เพอ่ื การสง ออก ฉบับที่ 3 สาระสาํ คัญ เนนการพัฒนาสงั คม โดยลด G.D.P. เพม่ิ ขึน้ 6.2% ตอ ปซ ึ่งตาํ่ กวา เปาหมายทั้งน้ี พ.ศ. 2515 - 2519 ชองวางของการกระจายรายไดนอกจากนี้ยงั ได เพราะสภาพดินฟา อากาศ เร่ิมโยบายประชากรและการวางแผนครอบครวั แปรปรวนประกอบกบั การ ผันผวนของเศรษฐกจิ โลก (โดยเฉพาะการข้ึนราคา นา้ํ มัน) อตุ สาหกรรมทําให ไทยตองนําเขาสนิ คาทนุ มากข้ึนจนตอ งประสบ ภาวะขาดดลุ การคา และ ดลุ ชําระเงนิ อยางมาก ฉบบั ที่ 4 จดุ มงุ หมาย เนนการกระจายรายไดแ ละสรา ง ผลการพฒั นาสงู กวา เปาหมายเลก็ นอยยงั คงมี พ.ศ. 2520 - 2524 ความเปนธรรมทางสงั คมมกี ารปรับปรงุ ปญ หาตองพงึ่ พาการ อุตสาหกรรมเพ่อื ขยายการสงออกและพัฒนา

202 แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ ทรัพยากรธรรมชาติ (โดยเฉพาะนาํ้ มนั และกาซ นาํ เขาขาดดลุ การคา ความ ธรรมชาต)ิ มาใชประโยชนน อกจากน้มี ีการ ยากจนในชนบทการ พัฒนาเมอื งหลกั ในแตล ะภาคอยางชดั เจน พัฒนาสงั คมความเสอื่ ม โทรมของสง่ิ แวดลอม ฉบับที่ 5 จดุ มุงหมาย แกป ญหาการกระจายรายได และ G. D.P. เพม่ิ ขน้ึ 4.4% พ.ศ. 2525 - 2529 ความยากจนในชนบท โดยใหช าวชนบทมสี วน ตอ ปซ ึง่ ตํา่ กวาเปา หมาย รวมในการแกป ญหาดว ยตัวเองมากทสี่ ุด ประสบความสําเร็จในการ นอกจากนีย้ งั เนนการพฒั นาเมอื งในพนื้ ทช่ี ายฝง พัฒนาชนบททยี่ ากจนและ ตะวันออก การลดอัตราการเพม่ิ ประชากร ฉบบั ที่ 6 จุดมงุ หมาย เนน การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ และ เศรษฐกจิ ขยายตัวสูงและ พ.ศ. 2530 - 2534 พัฒนาคุณภาพประชากร เปดกวางเขา สรู ะดบั สาระสําคัญ นานาชาตมิ ากข้นึ พัฒนาคณุ ภาพประชากร วทิ ยาศาสตร โครงสรางเศรษฐกจิ เริ่มเขา เทคโนโลยี และทรพั ยากรธรรมชาติ ปรับปรงุ สูภ าคอตุ สาหกรรมฐานะ คณุ ภาพสนิ คาไทยเพอื่ แขงขนั ในตลาดโลก การเงินการคลังของ กระจายรายไดส ภู ูมภิ าคและชนบท แผนฉบบั นี้ ประเทศมเี สถียรภาพ หันมาเพมิ่ บทบาทของภาคเอกชนในการพัฒนา (ดลุ การคลังเกินดลุ ครั้ง ประเทศมากขึ้นอุปสรรค ขาดแคลนบริการขน้ั แรกในป 2531) ยงั คงมี พนื้ ฐาน (เชน ถนน ไฟฟา ทาเรอื สนามบนิ ) ปญ หาการกระจายรายได และแรงงานฝม ือ ขาดบริการขนั้ พน้ื ฐานและ เงนิ ออมปญ หาสังคมและ ความเสือ่ มโทรมของ ทรัพยากรธรรมชาตริ ะบบ ราชการไมด พี อ ฉบบั ท่ี 7 จดุ มุงหมาย เนน “ปรมิ าณทางเศรษฐกจิ ” การเปด เสรที างการเงนิ ทํา พ.ศ. 2535 - 2539 “คุณภาพประชากร” และ “ความเปน ธรรมทาง ใหฟ องสบแู ตก เปน สังคม” ใหส มดลุ กนั สาระสําคญั เนนการ ตนเหตุของวิกฤตเิ ศรษฐกจิ พัฒนาคุณภาพชวี ติ โดย มุงการขยายตวั และ ไทย (ตมยาํ กุง)

203 แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแ ผนฯ เสถียรภาพทางเศรษฐกจิ พฒั นากรงุ เทพฯ และ ปรมิ ณฑลใหเ ช่อื มโยงกับพน้ื ทชี่ ายฝง ทะเล ตะวันออก ฉบบั ที่ 8 จดุ มงุ หมาย เนน “การพฒั นาทรัพยากร เกิดวกิ ฤตเศรษฐกจิ ไทย ในเดือนกรกฎาคม 2540 พ.ศ. 2540 - 2544 มนษุ ย และคณุ ภาพชีวิตของคนไทยเปนสาํ คัญ ทําใหเ กิดภาวะชะงกั งนั ทางเศรษฐกจิ และรฐั ตองกู การพัฒนาคุณภาพชีวิต สงิ่ แวดลอ มและ เงินจาก IMF มาพยุงฐานะ ทางเศรษฐกจิ ทรพั ยากรธรรมชาติ สาํ หรบั การพฒั นาอยาง ยัง่ ยนื และยาวนาน การกระจายความเจริญสู สว นภมู ิภาคโดยใหค วามสําคัญแกการพฒั นา กลมุ คนในชนบท และกระจายอํานาจบรหิ ารสู ทอ งถ่นิ กําหนดเขตเศรษฐกจิ อยางจรงิ จงั และ ชัดเจนโดยรัฐ เขา ไปดแู ลใหก ารสนบั สนนุ การ ปลูกพืชตามท่กี ําหนดให ฉบบั ที่ 9 จดุ มุง หมาย เนน พฒั นาคนเปน ศนู ยกลางปรบั พ.ศ. 2545 - 2549 โครงสรา งการพฒั นาประเทศ ใชค วามคิดเห็น ประชาชนท้งั ประเทศ มากําหนดกรอบและ ทศิ ทางของแผนพฒั นาฯ ใชแ นวพระราชดําริ “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” เปน วิสยั ทศั นของแผน การพฒั นาทีย่ ่ังยืน และความอยดู ีมีสขุ ของคน ไทยรากฐานการพัฒนาประเทศทเี่ ขม แข็ง กระจายผลประโยชนแ กปญ หาความยากจน ฉบบั ที่ 10 จุดมงุ หมาย เนน “สังคมอยเู ย็นเปน สุข พ.ศ. 2550 - 2554 รวมกนั ” ภายใตแ นวปฏบิ ัติของ “ปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง”การพฒั นาแบบบรู ณาการ เปน องคร วมทม่ี ี “คนเปนศูนยกลางการพฒั นา” การพฒั นาทีย่ งั่ ยืนการพฒั นาคนและ เทคโนโลยี

204 4. วเิ คราะหสาระสาํ คัญจากแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับที่ 10 จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 10 ไดสรุปสาระสําคัญเกี่ยวกับสถานะดาน เศรษฐกิจของประเทศไว คือ ประเทศไทยมกี ารเจรญิ เติบโตอยางตอเนื่องอัตราเฉล่ีย 5.7 ตอป ชวงป 2545 - 2548 และจดั อยใู นกลมุ ประเทศทม่ี รี ายไดปานกลาง โดยมีขนาดเศรษฐกิจใหญเปนอันดับท่ี 20 จากจํานวน 192 ประเทศของโลก มบี ทบาททางการคาระหวางประเทศ และรักษาสวนแบงการตลาดไวไดในขณะท่ีการ แขงขันสูงข้ึน ตลอดถึงการพัฒนาเศรษฐกิจฐานความรูของประเทศไทยปรับตัวสูงข้ึน โครงสรางการผลิตมี จุดแข็ง คือมีฐานการผลิตท่ีหลากหลาย ชวยลดความเสี่ยงจากภาวะผันผวนของวัฎจักรเศรษฐกิจ สามารถ เช่ือมโยงการผลิตเพื่อสรางมูลคาเพ่ิมไดมากข้ึน แตเศรษฐกิจไทยมีจุดออนในเชิงโครงสรางที่ตองพึ่งพิงการ นําเขาวัตถุดิบ ชิน้ สวน พลังงาน เงินทุนและเทคโนโลยีในสัดสวนท่ีสูง การผลิตอาศัยฐานทรัพยากรมากกวา องคค วามรู มีการใชทรัพยากรเพ่ือการผลิตและบริโภคอยางส้ินเปลือง ทําใหเกิดปญหาสภาพแวดลอมและ ผลกระทบในดานสังคมตามมา โดยไมไดมีการสรางภูมิคุมกันอยางเหมาะสม ภาคขนสงมีสัดสวนการใช พลงั งานเชิงพานิชยส ูงถึงรอ ยละ 38 โครงสรา งพนื้ ฐานดานเทคโนโลยีสารสนเทศและสือ่ สาร รวมถงึ นํา้ เพ่ือการ บรโิ ภคยงั ไมก ระจายไปสพู ้ืนท่ีชนบทอยา งเพียงพอและทั่วถึง โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และนวัตกรรมยงั อยใู นระดับตา่ํ และเปน รองของประเทศที่เปนคแู ขง ทางการคา ประเทศไทยยังมีจุดแข็งอยูที่มีเสถียรภาพเศรษฐกิจในระดับที่ดี จากการดําเนินนโยบายเพื่อฟนฟู เสถียรภาพเศรษฐกจิ ของประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตามราคาน้ํามันที่เพิ่มสูงข้ึนและตอเน่ืองถึง ปจ จุบัน สงผลใหด ุลการคา ดลุ บญั ชเี ดนิ สะพัดขาดดุลเพิ่มข้นึ สะทอ นถึงปญ หาความออนแอในเชงิ โครงสรางที่ พ่ึงพิงภายนอกมากเกนิ ไป ประเทศไทยยังมีการออมต่ํากวา การลงทุน จึงตอ งพึง่ เงนิ ทุนจากตางประเทศทําใหมี ความเสยี่ งจากการขาดดุลบญั ชเี ดินสะพดั และจากการเคลอ่ื นยา ยเงินทนุ ระหวางประเทศ จึงจาํ เปนตองพัฒนา ระบบภูมิคุมกันทางเศรษฐกิจภายใตเงื่อนไขบริบทโลกที่มีการเคล่ือนยายอยางเสรีของคนองคความรู เทคโนโลยี เงินทนุ สินคา และบรกิ าร การพฒั นาเพ่ือเสริมสรา งความเปนธรรมทางเศรษฐกิจและการแกไขปญหาความยากจนมีสวนชวยให ความยากจนลดลงตามลําดับและการกระจายรายไดปรบั ตัวดีขน้ึ อยา งชา ๆ 5. แนวคดิ หลกั และทิศทางการปรับตัวของประเทศไทย จากสถานการณด ังกลาวจําเปน ตองปรับตัว หนั มาปรับกระบวนทรรศนก ารพัฒนาในทิศทางท่ีพึ่งตนเองและภูมิคุมกันมากข้ึน โดยยึดหลัก “ปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง” เปนแนวทางปฏิบัติควบคูไปกับการพัฒนาแบบบูรณาการเปนองครวมท่ียึด “คนเปน ศูนยก ลางการพฒั นา” เพ่ือเกิดความเชือ่ มโยงท้งั ดา นตวั คน สังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดลอมและการเมือง โดยมี การวิเคราะหอยางมี “เหตุผล” และใชหลัก “ความพอประมาณ” ใหเกิดความสมดุลระหวางความสามารถ ในการพึ่งตนเองกับความสามารถในการแขงขันในเวทโี ลก ความสมดุลระหวา งสังคมชนบทกบั สงั คมเมือง โดยมีการเตรียม “ภมู คิ มุ กนั ” ดวยการบรหิ ารจัดการความเสย่ี งใหเ พียงพอพรอมรบั ผลกระทบจากการเปล่ียน ทั้งจากภายนอกและภายในประเทศ การขับเคลื่อนการพัฒนาทุกข้ันตอนตองใช “ความรอบรู” ในการพัฒนาดานตาง ๆ ดวยความ รอบคอบ เปนไปตามลําดับขั้นตอน รวมทั้งเสริมสรางศีลธรรมและสํานึกใน “คุณธรรม”จริยธรรมในการ

205 ปฏิบัตหิ นาท่ีและการดาํ เนินชวี ิตดวยความเพยี ร อนั เปน ภูมิคุม กนั ในตวั ทดี่ ี พรอมรับการเปล่ียนแปลงที่เกิดขนึ้ ท้ังในระดับครอบครัว ชุมชน สังคมและประเทศชาติ และสอดคลองกับวิถีชีวิตสังคมและสอดคลองกับ เจตนารมณข องรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550 เปาหมายดานเศรษฐกิจ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหมีความสมดุลและยั่งยืน โดยใหสัดสวนภาค เศรษฐกิจในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศเพ่ิมข้ึน สัดสวนภาคการผลิตเกษตรและอุตสาหกรรม เพมิ่ ขน้ึ กาํ หนดอัตราเงนิ เฟอ ลดการใชพ ลงั งานโดยเฉพาะภาคขนสง สดั สว นผลผลิตของวิสาหกิจขนาดกลาง และขนาดยอมตอ ผลติ ภณั ฑรวมในประเทศตาํ่ กวา รอ ยละ 40 แบบฝกหัดทายบท เรอื่ งท่ี 4 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ คําส่งั เม่อื ผเู รียนศกึ ษา เรือ่ ง แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติจบแลวใหทาํ แบบฝกหัดตอไปน้ี โดยเขียนในสมุดบนั ทึกกจิ กรรมการเรียนรู แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี โดยกาเคร่ืองหมาย X คําตอบทีถ่ กู ท่สี ุด 1. การพัฒนาเศรษฐกจิ หมายถึงอะไร ก. การเพ่มิ ขนึ้ ของรายได ข. การขายตวั ทางดา นเศรษฐกจิ และการคา ค. อัตราการเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจและรายไดเพิ่มสูงข้ึน ง. การเปล่ยี นโครงสรางทางเศรษฐกจิ สงั คม การเมือง นําไปสูก ารกระจายรายไดท สี่ งู ขน้ึ 2. ประเทศตาง ๆ เร่มิ มีความตนื่ ตวั ในการพัฒนาเศรษฐกิจเมื่อใด ก. กอนสงครามโลกคร้ังที่ 1 ข. หลงั สงครามโลกครงั้ ที่ 1 ค. กอ นสงครามโลกคร้งั ที่ 2 ง. หลังสงครามโลกครงั้ ที่ 3 3. เหตุผลใดไมไ ดส ง ผลกระตนุ ใหป ระเทศตาง ๆ หันมาพฒั นาเศรษฐกิจ ก. ภาวะเศรษฐกิจตกต่ําหลังสงครามโลกคร้ังที่ 2 ข. ภาวะสงครามเยน็ หลังสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ค. ความเจริญทางการสือ่ สารกอใหเกดิ การเลยี นแบบกนั ง. ประเทศเอกราชหลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี 2 ต่ืนตัวในการพฒั นาเศรษฐกจิ มากขนึ้ 4. ส่ิงทใี่ ชว ัดระดบั การพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศตา ง ๆ คืออะไร ก. รายไดต อบุคคล ข. รายไดประชาชาติ ค. รายไดร วมจากสนิ คา และบรกิ าร ง. ความกาวหนาทางเทคโนโลยี

206 5. ประเทศ A มีรายไดแทจ รงิ ตอบคุ คล 500,000 บาท / คน / ป ประเทศ B มีรายไดแ ทจรงิ ตอ บุคคล เทากบั ประเทศ A แสดงวา อยางไร ก. ประเทศ A และประเทศ B เปนประเทศพฒั นาแลวเหมอื นกัน ข. ประเทศ A มีระดบั การพฒั นาเทา กบั ประเทศ B ถาดชั นีช้ีวดั ความอยดู กี นิ ดขี อง 2 ประเทศ ใกลเคยี งกัน ค. ประเทศ B มีระดับการพฒั นาสงู กวา ประเทศ A ถาประเทศ B มดี ลุ การชําระเงินเกนิ ดลุ ง. ทงั้ ประเทศ A และประเทศ B เปน ประเทศกําลงั พัฒนาเหมือนกัน 6. นอกเหนอื จากรายไดตอ หวั ตอคน ตอ ปแลว ส่ิงสาํ คญั ทบี่ ง บอกถงึ ระดบั การพฒั นาของประเทศ ตา ง ๆ คอื อะไร ก. จํานวนประชากร ข. อาชพี ของประชากร ค. คณุ ภาพประชากร ง. อตั ราการเพม่ิ ของประชากร 7. ขอใดไมใชส ิ่งบงบอกวา เปนประเทศดอยพฒั นาหรอื กําลังพฒั นา ก. รายไดตาํ่ ข. ประชากรสวนใหญเ ปนเกษตรกร ค. มคี วามแตกตา งกนั มากเร่ืองรายได ง. เศรษฐกจิ ของประเทศพงึ่ ตวั เองได 8. จุดเร่มิ ตนของวฏั จกั รแหงความอยากจนอยูท่ีใด ก. การลงทนุ ตํ่า ข. รายไดแทจริงตาํ่ ค. ปจ จยั ทนุ มปี ระสทิ ธภิ าพตา่ํ ง. ประสิทธภิ าพการผลิตต่าํ 9. ในการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจจะมกี ระบวนการพัฒนาโดยเริม่ ตนและส้ินสุดอยา งไร ก. สาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ - กาํ หนดเปาหมาย ข. สาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ – ประเมนิ ผลการพัฒนา ค. กาํ หนดเปา หมาย – ปฏบิ ตั ิงานตามแผนพฒั นา ง. กําหนดเปา หมาย – ประเมนิ ผลการพัฒนาเศรษฐกจิ 10. ขอ ใดไมถ กู ตอ ง ก. ประเทศไทยไดป ระกาศใชแผนพฒั นาเศรษฐกจิ หลงั การเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ข. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ คร้งั แรกใน พ.ศ. 2504 ค. ประเทศไทยเร่มิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ คร้งั แรกในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ง. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แผนแรกของประเทศไทยเปน แผนทีม่ รี ะยะเวลายาวนานทสี่ ดุ

207 11. ระยะแรกของการใชแ ผนพฒั นาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1 เนนในเรื่องใด ก. การพฒั นาสังคม ข. การผลติ สนิ คาสาํ เรจ็ รปู ค. การลงทุนปจ จัยพืน้ ฐาน ง. การควบคุมอตั ราเพม่ิ ประชากร 12. ขอบกพรองของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี 1 คืออะไร ก. ขาดการลงทนุ ปจจัยพ้นื ฐาน ข. ละเลยการพัฒนาชนบท ค. พัฒนาอตุ สาหกรรมมากกวา การเกษตร ง. ละเลยการพฒั นาทางดานสงั คม 13. แผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบับใดทีเ่ ริ่มพัฒนาเศรษฐกจิ ควบคูกบั สังคม ก. ฉบบั ท่ี 1 ข. ฉบับท่ี 2 ค. ฉบับที่ 3 ง. ฉบับที่ 4 14. ขอ ใดไมใ ชอุปสรรคของการดาํ เนนิ งานตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 3 ก. สภาพดนิ ฟา อากาศแปรปรวน ข. ภาวะการคา และเศรษฐกิจโลกซบเซา ค. ดุลการคาและดลุ การชาํ ระเงนิ ของประเทศเกนิ ดลุ ง. การขึน้ ราคานํ้ามันของกลมุ โอเปคทําใหเ กิดภาวะเงนิ เฟอ 15. แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาตฉิ บบั ใดทีม่ งุ แกป ญ หาความยากจนในชนบทอยางจรงิ จงั ก. ฉบบั ท่ี 4 ข. ฉบบั ที่ 5 ค. ฉบบั ท่ี 6 ง. ฉบบั ที่ 7 16. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติฉบบั ใดทีก่ ําหนดเปา หมายการลดอัตราเพม่ิ ประชากรเปน ครั้งแรก ก. ฉบบั ท่ี 3 ข. ฉบับท่ี 4 ค. ฉบับที่ 5 ง. ฉบบั ที่ 7

208 17. ขอ ใดไมไ ดอยใู นเปา หมายการพฒั นาตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 6 ก. พฒั นาคุณภาพของทรัพยากร ข. กําหนดอตั ราเพ่มิ ประชากรไมเกนิ รอยละ 1.2 ค. การผลิตสนิ คาเพอื่ การสงออกไปแขงขนั ในตลาดโลก ง. การขยายตัวทางดานการลงทุนและดานอตุ สาหกรรม 18. ขอใดไมใ ชจ ดุ เนน ของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 7 ก. การกระจายรายไดไปสภู มู ภิ าคมากขึ้น ข. การพัฒนาคุณภาพชวี ติ รกั ษาสง่ิ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ ค. การขยายตวั ทางเศรษฐกิจอยา งตอเนื่องเหมาะสมและมเี สถียรภาพ ง. การพฒั นาอุตสาหกรรมโดยใชว ตั ถุดิบทางการเกษตรเพอื่ พง่ึ ตนเอง 19. การมงุ พฒั นาประเทศใหเ ปนประเทศอตุ สาหกรรมตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1-7 ไดกอใหเกิดผลตอ สงั คมไทยอยางไร ก. รายไดต อหัวของประชากรสงู ขนึ้ และกระจายไปสูคนสวนใหญอ ยางท่ัวถงึ ข. ประชาชนไดร บั การบรกิ ารพ้ืนฐานอยา งเพยี งพอและมีความเปนธรรมในสงั คม ค. สังคมไดรบั การพัฒนาทางวัตถุ ละเลยการพฒั นาทางจติ ใจเกิดชองวา งระหวางเมอื งและ ชนบท ง. เกิดเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ สงั คมและการเมอื ง มาตรฐานการครองชพี ของประชาชนสงู ขน้ึ 20. เปาหมายหลักของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 คืออะไร ก. การกระจายรายไดทเี่ ปนธรรม ข. อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกจิ สงู ข้นึ ค. คุณภาพประชากร ง. การเปน ประเทศอุตสาหกรรมช้นั นํา

209 เรอื่ งที่ 5 สถาบนั การเงนิ และการธนาคาร การคลงั ความหมายและความสาํ คัญของเงนิ เงิน (Money) หมายถึง อะไรก็ไดท่ีมนุษยนํามาใชเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน แตตองเปนส่ิงท่ี สังคมนัน้ ยอมรับในการชําระหน้ี เชน คนไทยสมยั สโุ ขทยั ใชเบี้ยหรือเปลือกหอย เปนตน เงินอาจจะอยูในรูป ของโลหะกระดาษ หนังสตั ว ใบไมกไ็ ด เงินท่ดี ีจะตองมลี กั ษณะดงั นี้ 1. เปน ของมีคาและหายาก เงินจะตอ งเปน ส่ิงท่ีมีประโยชน และมีคา ในตัวของมันเอง เชน ทองคําและ โลหะเงิน เปนตน 2. เปน ของทด่ี อู อกงาย สามารถรูไดวาเปนเงินปลอมหรือเงินจริง โดยไมตองอาศัยวิธีการท่ีซับซอน ในการตรวจสอบ 3. เปน ของทีม่ ีมลู คาคงตัว ไมเปลี่ยนแปลงมากนักแมเ วลาจะผานไป 4. เปน ของทแ่ี บง ออกเปน สวนยอ ยได และมลู คาของสวนที่แบงยอ ย ๆ น้นั ไมเปลี่ยนแปลงและใชเ ปน สือ่ กลางในการแลกเปลยี่ นได 5. เปน ของท่ขี นยา ยสะดวก สามารถพกพาตดิ ตัวไปไดง า ย 6. เปนของท่คี งทนถาวร เงินสามารถจะเกบ็ ไวไ ดนาน ไมแ ตกหักงาย คาํ วา “เงนิ ” ในสมัยกอ นใชโลหะทองคําและเงนิ ตอ มามกี ารปลอมแปลงกันมากจงึ มกี ารประทบั ตรา เพ่ือรบั รองน้ําหนักและความบรสิ ุทธ์ิของเงิน เงินท่ีไดรบั การประทบั ตรานีจ้ ึงเรียกวา “เงนิ ตรา” ความสาํ คัญของเงิน เงนิ เปน ส่ือกลางในการแลกเปลี่ยนที่มีความสําคัญตอชีวิตประจําวันของมนุษยมาก เงินชวยอํานวย ความสะดวกใหแกมนุษย 3 ประการ คอื 1. ความสะดวกในการซ้ือขาย ในสมยั โบราณมนษุ ยน าํ ส่งิ ของมาแลกเปลีย่ นกันทาํ ใหเกิดความยุงยาก ในการแลกเปลย่ี นเพราะความตอ งการไมตรงกนั หรอื ไมย ุติธรรมเพราะมูลคา ของสง่ิ ของไมเ ทา เทียมกันการนํา เงินเปนสือ่ กลางทาํ ใหเกิดความสะดวกในการซ้ือขายมากขึ้น 2. ความสะดวกในการวัดมูลคา เงินจะชวยกําหนดมูลคาของสิ่งของตาง ๆ ซึ่งสามารถนํามา เปรยี บเทียบกนั ได 3. ความสะดวกในการสะสมทรัพยสิน สนิ คา ทมี่ นุษยผลติ ไดบางอยา งไมสามารถเก็บไวไดนาน ๆ แตเมอ่ื แลกเปลี่ยนเปนเงิน สามารถทีจ่ ะเก็บไวแ ละสะสมใหเ พิ่มข้ึนได สรปุ เงิน หมายถงึ อะไรก็ไดที่มนุษยนํามาใชเปน สือ่ กลางในการแลกเปลี่ยนและเปนสิ่งที่สังคมน้ันยอมรับ เงินนอกจะมีความสําคัญในแงข องสอ่ื กลางในการแลกเปลี่ยนแลว ยงั ชวยอํานวยความสะดวกในการซื้อขายการ วัดมลู คา และการสะสมทรัพยส ิน

210 ประเภท และหนา ท่ขี องเงนิ ประเภทของเงนิ เงินในปจจบุ ันแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแ ก 1. เหรยี ญกษาปณ (Coinage) เปน เงินโลหะทสี่ ามารถชําระหนี้ไดตามกฎหมาย ในประเทศไทยผลิต โดยกรมธนารักษ กระทรวงการคลัง 2. เงนิ กระดาษหรอื ธนบัตร (Paper Currency) เปนเงนิ ท่ีสามารถชาํ ระหนไ้ี ดต ามกฎหมายในประเทศ ไทยผลิตโดยธนาคารแหงประเทศไทย 3. เงินเครดิต (Credit Money) ไดแก เงินฝากกระแสรายวัน หรือเงินฝากที่ส่ังจายโอนโดยใชเช็ค รวมทั้งบตั รเครดติ ทใ่ี ชแ ทนเงนิ ได การท่ีสังคมยอมรับวาทั้ง 3 ประเภทเปนเงิน (Money) เพราะวามีสภาพคลอง (Liquidity) สูงกวา สินทรัพยอ ่นื ๆ กลาวคอื สามารถเปลีย่ นเปนสนิ คาและบรกิ ารไดท นั ที สว นสนิ ทรัพยอื่น ๆ เชน เงินฝากประจาํ เงนิ ฝากออมทรพั ย ตั๋วแลกเงิน พันธบัตรรัฐบาล เปนตน มีสภาพคลองนอยกวาจึงเรียกวา เปนสินทรัพยท่ีมี ลักษณะใกลเ คียงกับเงิน (Near Money) หนา ท่ขี องเงนิ เงนิ มีหนา ที่สาํ คญั 4 ประการ คือ 1. เปนมาตรฐานในการเทียบเทา (Standard of Value) มนุษยใชเงินในการเทียบคาสินคาและ บริการตาง ๆ ทาํ ใหก ารซ้ือขายแลกเปล่ยี นสะดวกน้นั 2. เปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียน (Medium of Exchange) เงินทําหนาที่สื่อกลางในการซื้อขาย สินคาตาง ๆ เพราะวา เงนิ มอี าํ นาจซือ้ (Purchasing Power) ทจี่ ะทาํ ใหการซื้อขายเกิดขนึ้ ไดทกุ เวลา 3. เปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนาการซ้ือแลกเปล่ียนสินคาภายในประเทศและระหวาง ประเทศยอมเกดิ หน้สี ินทจ่ี ะตอ งชาํ ระเงนิ เขา มามบี ทบาทในการเปนสญั ญาที่จะตอ งชําระหนี้นั้น 4. เปนเครื่องรักษามูลคา (Store of Value) เงินที่เก็บไวจะยังคงมูลคาของสินคาและบริการไว ไดอ ยา งครบถวนมากกวา การเก็บเปนตัวของสินคา ซึง่ อาจจะอยไู ดไ มน าน สรุป เงนิ แบงออกเปน 3 ประเภท คือ เหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินเครดิต เงินมีหนาที่สําคัญในดาน เปน มาตรฐานในการเทยี บคา เปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนเปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนา และเปน เครอ่ื งรกั ษามลู คา

211 ววิ ัฒนาการของเงิน ววิ ฒั นาการในดา นการแลกเปลี่ยนของมนุษยม ดี ังนี้ 1. ระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเงินตรา เปนการแลกเปล่ียนโดยใชส่ิงของกับสิ่งของซึ่งมีขอยุงยากและ ไมสะดวกหลายประการ ไดแ ก 1.1 ความตอ งการไมตรงกันทัง้ ชนิดและจํานวนของสินคา 1.2 ขาดมาตรฐานในการเทียบคา เพราะสง่ิ ของนําทีน่ าํ มาแลกเปลยี่ นมีมลู คา ไมเ ทา กนั 1.3 ยงุ ยากในการเกบ็ รกั ษา การเกบ็ เปน สนิ คาเปลอื งเน้อื ท่ีมาก 2. ระบบเศรษฐกิจที่ใชเ งินตรา มวี ิวฒั นาการดังนี้ 2.1 เงินที่เปนส่งิ ของหรอื สนิ คา คอื การนําสง่ิ ของหรอื สนิ คาบางอยา งมาเปน ส่ือกลาง เชน ลูกปด ผา ขนสตั ว เปลือกหอย เปน ตน ซงึ่ เงินชนิดนอ้ี าจจะไมเ หมาะสมในดานความไมคงทน มีมาตรฐานและคุณภาพ ไมเ หมือนกัน ทาํ ใหคา ไมม น่ั คง ยงุ ยากในการพกพาและแบงยอยไดยาก 2.2 เงินกษาปณ (Coinage) การนําโลหะมาเปนส่ือกลางในการแลกเปลี่ยน แตเดิมใชไปตาม สภาพเดิมของแรน้ันๆ ยังไมรูจักการหลอม ตอมาไดมีวิวัฒนาการดีขึ้นเร่ือย ๆ มีการหลอม การตรวจสอบ น้ําหนักและความบริสุทธ์ิหรือผสมโลหะหลายชนดิ เขา ดวยกนั 2.3 เงินกระดาษ (Paper Money) นิยมใชเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนเพราะมีน้ําหนักเบา พกพาสะดวก ประเทศแรกที่รูจกั การใชเงินกระดาษ คอื ประเทศจีน 2.4 เงินเครดติ (Credit Money) เปนเงินท่เี กิดขน้ึ ในสังคมเศรษฐกิจสมัยใหมท่ีมีระบบธนาคาร แพรห ลายเร็ว การใชเงินชนดิ นก้ี อ ใหเกดิ ความรวดเรว็ และปลอดภัยในการแลกเปลยี่ น สําหรบั ประเทศไทยมวี ิวัฒนาการของเงินประเภทตา งๆ ดงั น้ี 1. เหรยี ญกษาปณ ประเทศไทยใชเ งินเบี้ยเปน ส่อื กลางในการแลกเปลี่ยนมาตั้งแตสมัยสุโขทัยและใช มาถงึ สมยั กรุงศรีอยุธยา ในรชั สมยั พระเจา อยหู ัวบรมโกศเกดิ การขาดแคลนเบ้ีย จึงนําดินเผามาปนและตีตรา ประทับ เรียกกวา “ประกับ” ตอมาไดมีการทําเงินพดดวงข้ึนซ่ึงไดใชตอมาถึงสมัยรัชกาลท่ี 4 แหงกรุง- รัตนโกสนิ ทร เมอื งไทยเราทาํ การคากบั ตา งประเทศมากขึ้นทาํ ใหเ กิดความขาดแคลนเงินพดดวง จึงไดจัดทํา เงินเหรียญขน้ึ แทน ในสมยั รชั กาลที่ 5 ไดจ ัดทําเหรยี ญสตางคข้นึ เพ่ือสะดวกในการทําบัญชี 2. ธนบัตร รชั กาลที่ 4 ไดมพี ระราชดํารใิ หผลิตธนบตั รข้ึนเรียกวา “หมาย” แตไมแ พรหลายมากนักใน สมัยรัชกาลท่ี 5 ไดประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร เมื่อวันท่ี 24 มิถุนายน 2445 ดําเนินการออกธนบัตร โดยรฐั บาล ธนบัตรจงึ แพรห ลายตั้งแตน้ันมา สรุป การแลกเปลี่ยนของมนษุ ยมีวิวฒั นาการจากระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเ งินตรามาเปน ระบบเศรษฐกิจท่ีใช เงินตรา สําหรับประเทศไทยใชเงินเบี้ยเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนมาต้ังแตสมัยสุโขทัย มาจนถึงการใช

212 เหรยี ญสตางคในสมยั รัชกาลที่ 5 สว นธนบัตรมีการผลติ และประกาศใชพระราชบัญญตั ิธนบัตรเปนครั้งแรกใน สมัยรชั กาลท่ี 5 ปริมาณและการหมุนเวยี นของเงนิ 1. ปรมิ าณเงนิ ปริมาณเงินในความหมายอยางแคบ หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก กระแสรายวนั รวมกันท้งั หมดนาํ ออกใชหมุนเวยี นอยูในมอื ประชาชนขณะใดขณะหน่งึ ปริมาณเงิน ในความหมายอยางกวาง หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก กระแสรายวนั รวมท้งั เงินฝากประจาํ และเงินฝากออมทรพั ยใ นสถาบันการเงินทุกประเภท 2. การวัดปริมาณเงิน ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศในขณะใด ถา ปรมิ าณเงินสงู ขน้ึ อํานาจซ้ือของประชาชนก็จะสงู ขน้ึ ถา ปรมิ าณสินคาและบริการไมเพียงพอประชาชนจะ แยงกันซื้อและกักตุนสินคา ถาปริมาณเงินนอยลง อํานาจซื้อของประชาชนก็จะลดลง สินคาจะลนตลาด ผผู ลติ อาจจะลดการผลิตสนิ คา ลง หรืออาจจะเกดิ การวา งงานได 3. การหมนุ เวียนของเงนิ กบั กฎของเกรแชม การหมนุ วยี นของเงนิ หมายถึง เงินท่ีเราจับจายใชสอย เปลี่ยนมือไปเรื่อยๆ เซอรโทมัส เกรแชม ไดตั้งกฎที่เรียกวา กฎของเกรแชม (Greshan’s Law) กลาววา ถาประชาชนใหความสําคัญแกเงินทุกชนิดเทาเทียมกันการหมุนเวียนของเงินก็จะไมติดขัด ถาขณะใด ประชาชนเหน็ วา เงินชนดิ หนง่ึ สงู กวา เงินอกี ชนดิ หนง่ึ ประชาชนจะเกบ็ เงนิ ท่ีมคี า สงู ไวไ มน าํ ออกมาใชจาย แตจะรบี นาํ เงินทม่ี คี าตํ่ามาใช 4. คา ของเงนิ หมายถึง ความสามารถหรืออํานาจซ้ือของเงินแตละชนิดท่ีจะซื้อสินคาหรือบริการได การวัดคาของเงินจะวัดดวยระดับราคาทั่วไปซึ่งเปนราคาถัวเฉลี่ยของสินคาและบริการคาของเงินจะ เปลีย่ นแปลงในทางเพิม่ ขึ้นหรือลดลง ยอ มมผี ลกระทบตอ บคุ คลกลมุ ตา ง ๆ สรปุ ปริมาณเงนิ ในระบบเศรษฐกจิ มที ้งั ปรมิ าณเงินในความหมายอยา งแคบและปรมิ าณเงินในความหมาย อยางกวาง ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศ การวัดวาเงินจะมีคาหรือไมวัดดวย ระดับราคาท่ัวไปหรือดัชนีราคา สถาบันการเงิน 1. ความหมายของสถาบนั การเงนิ สถาบันการเงินเปนตลาดเงิน (Financial Market) หรือแหลงเงินทุนใหผูที่ตองการลงทุนกูยืม เพื่อนําไปดําเนนิ ธรุ กิจ ตลาดการเงนิ มีทงั้ ตลาดการเงินในระบบ ไดแ ก แหลงการเงนิ ของสถาบันการเงินตาง ๆ กับตลาดการเงนิ นอกระบบ ซึ่งเปนแหลงการกยู มื เงินระหวา งบคุ คล เชน การจาํ นํา จาํ นอง เปนตน

213 2. ประเภทของสถาบนั การเงิน สถาบันการเงินทีส่ าํ คญั ในประเทศไทย ไดแก 2.1 ธนาคารแหงประเทศไทย เปน สถาบันการเงินท่จี ัดตัง้ ขนึ้ เพ่อื รกั ษาเสถียรภาพทางการเงินและ เศรษฐกิจของประเทศ 2.2 ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันการเงนิ ที่ใหญท สี่ ดุ ของประเทศ เพราะมปี ริมาณเงนิ ฝากและเงนิ กู มากทสี่ ดุ เมื่อเทยี บกับสถาบันอนื่ ๆ 2.3 ธนาคารออมสิน เปน สถาบนั การเงนิ ของรฐั ทําหนาทเ่ี ปนสอ่ื กลางในการระดมเงินออม จากประชาชนสูรัฐบาล เพือ่ ใหหนวยงานของรัฐและวสิ าหกิจกไู ปใชในการพฒั นาประเทศ 2.4 บรษิ ทั เงนิ ทนุ และบริษทั หลักทรพั ย บริษทั เงนิ ทุน หมายถงึ บรษิ ัทจาํ กดั ทไ่ี ดรับอนุญาตจากรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลังใหประกอบ กจิ การกยู ืมหรือรบั เงนิ จากประชาชน การใหก ูมีทัง้ ระยะสน้ั และระยะยาว บรษิ ัทหลกั ทรัพย หมายถงึ บรษิ ัทจํากดั ทีไ่ ดรับอนุญาตจากรัฐมนตรกี ระทรวงการคลังใหประกอบธุรกิจ หลักทรัพยประเภทใดประเภทหนึ่งหรือหลายประเภทก็ไดในดานการเปนนายหนา การคา การใหคําปรึกษา ดา นการลงทุน เปนตน 2.5 สถาบนั การเงนิ เฉพาะอยาง 1. ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณก ารเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนธนาคารของรัฐบาลจัดต้ังข้ึน โดยมีวัตถุประสงคท่ีจะใหความชวยเหลือทางการเงิน เพื่อสงเสริมอาชีพ หรือการดําเนินงานของเกษตรกร กลมุ เกษตรกร หรือสหกรณการเกษตร โดยใหเ งนิ กทู ้งั ระยะสน้ั และระยะยาว 2. บรรษัทเงินทุนอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคที่จะจัดหาทุน เพือ่ ใหกูระยะยาวแกกิจการอุตสาหกรรม เพ่ือสรางสนิ ทรพั ยถ าวร เชน โรงงาน เครื่องจักร เคร่ืองมือ เปนตน และรับประกนั เงนิ กูลูกคาที่กูจ ากสถาบนั การเงนิ ภายในและภายนอกประเทศดวย 3. ธนาคารอาคารสงเคราะห เปนธนาคารของรัฐบาล จัดตั้งข้ึนเพื่อดําเนินการสงเสริมให ประชาชนมอี าคารและทีด่ นิ เปน ที่อยูอาศัย ท้ังการซอื้ ขาย ไถถอน จํานอง รับจาํ นํา 4. บริษัทประกันชีวิตและบริษัทประกันภัย เปนสถาบันการเงินท่ีดําเนินการรับประกันภัย ใหกบั ผอู นื่ โดยไดรบั เบี้ยประกันตอบแทน ถา เปนการประกนั ภยั อนั เกดิ กับทรัพยสินเรยี กวา การประกันวินาศภยั 5. สหกรณการเกษตร เปน สถาบนั การเงินที่ตง้ั ขน้ึ เพอ่ื ใหเกษตรกรรวมมอื กันชว ยเหลอื ในการ ประกอบอาชีพของเกษตรกร 6. สหกรณอ อมทรัพย เปนสถาบนั ท่รี บั ฝากเงินและใหสมาชิกกูยืมโดยคิดดอกเบ้ียมีผูถือหุน เปนสมาชิก 7. บรษิ ัทเครดิตฟองซิเอร เปนสถาบนั ทร่ี ะดมเงินทุนดว ยการออกตั๋วสัญญาใชเงินและนํามา ใหป ระชาชนกูยมื เพือ่ ซอ้ื ท่ดี นิ และสรางท่ีอยอู าศยั 8. โรงรบั จํานาํ เปน สถาบนั การเงนิ ที่เลก็ ทีส่ ดุ มีจดุ มุง หมายท่จี ะใหป ระชาชนกูยมื โดยการรับ จํานาํ สิง่ ของ

214 3. การวดั ความสาํ คัญของสถาบันการเงิน สถาบนั การเงินแตล ะประเภททําหนาท่ีระดมเงินออมจากประชาชนใหผูตองการเงินทุนกูยืมมาก นอ ยแตกตางกันไป สถาบนั การเงนิ มคี วามสาํ คัญ วดั ไดจาก 1. ความสามารถในการระดมเงินออม การระดมเงินออมโดยวิธีรับฝากเงินของสถาบันการเงิน แตล ะแหงจะแตกตางกนั ไป ในประเทศไทยธนาคารพาณิชยส ามารถระดมเงนิ ออมไดม ากท่ีสุด 2. ความสามารถในการใหก ยู มื เงิน ธนาคารพาณิชยเ ปน สถาบันการเงนิ ท่ใี หก ูเงินแกประชาชนมาก ท่ีสดุ รองลงมาคือบริษัทเงนิ ทุน และท้งั สองสถาบนั ยังมีอัตราการขยายตัวของการใหกูใ นแตละปสูงดวย 3. ยอดรวมของสินทรัพย ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันที่มียอดรวมของสินทรัพยมากท่ีสุด รองลงมาคือธนาคารออมสนิ และบริษัทเงินทนุ 4. ความสําคญั ดานการพัฒนาเศรษฐกิจ สถาบันการเงินประเภทธนาคารและบริษัทเงินทุนเปน สถาบนั ท่เี ปน กาํ ลังสาํ คญั ในการพัฒนาเศรษฐกิจไทย เพราะทําหนาที่ระดมเงินออม ใหกูแกผูลงทุนและเปน แหลงเงนิ กขู องรฐั บาล การคลัง ความหมายและความสําคัญของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาลหรอื คลงั รัฐบาล (Public Economy) ความหมายของเศรษฐกจิ ภาครัฐบาล เศรษฐกิจภาครัฐบาล (Public Economy) หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐบาลในดาน รายได รายจาย นโยบายท่ีรัฐกําหนดโครงสรางของรายไดรายจายและการกอหน้ีสาธารณะ ตลอดจน ผลกระทบจากการจัดเก็บรายไดและการใชจายเงินของรัฐ เพ่ือดําเนินกิจกรรมทางดานเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ เศรษฐกิจ สงั คมและการเมอื ง เพื่อใหบ รรลุวัตถุประสงคด านเศรษฐกิจของประเทศ ไดแ ก การมงี านทาํ การ มรี ายได การรักษาเสถยี รภาพของราคาและดุลการชาํ ระเงนิ การผลกั ดันใหระบบเศรษฐกจิ มคี วามมั่นคง เปนตน ริชารด อาร มัสเกรฟ กลาววา การศึกษาเศรษฐกิจภาครัฐบาลเพ่ือตอบสนองวัตถุประสงคทาง เศรษฐกิจ 4 ประการ คือ 1. เพอ่ื จดั สรรทรพั ยากรใหเ ปนไปอยางมปี ระสทิ ธภิ าพและตอบสนองความตอ งการของสังคม 2. เพอ่ื การกระจายรายไดในสงั คมทมี่ คี วามแตกตา งกัน ลดชองวางระหวางคนรวยและคนจน 3. เพอื่ การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ประชาชนมงี านทาํ และมรี ายได 4. เพื่อรักษาเสถยี รภาพดา นเศรษฐกจิ แกป ญหาการวางงาน รักษาระดับดลุ การชาํ ระเงนิ ไมใ หข าด ดลุ และรักษาระดบั ราคาสินคาไมใหส ูงข้ึน เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล กค็ ือ คลังรัฐบาล ซ่ึงหมายถึง การแสวงหารายไดแ ละการใชจายเงินของรัฐบาล ตามงบประมาณแผน ดนิ ประจาํ ป

215 ความสาํ คัญของเศรษฐกิจภาครัฐบาล นับต้ังแตศตวรรษที่ 18 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรมีความเช่ืออยางแพรหลายวารัฐบาลไมควร แทรกแซงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แตควรมีหนาท่ี 3 ประการ คือ หนาท่ีในการปองกันประเทศ หนาที่รักษา ความสงบและความยตุ ธิ รรมในประเทศ และใหบ ริการสาธารณะบางอยา ง เชน การศกึ ษา สาธารณสขุ เสนทาง คมนาคม เปนตน ท่ีเปนเชนนี้เพราะนักเศรษฐศาสตรเหลาน้ันมีความเชื่อวาถาบุคคลแตละคนสามารถจะ ตัดสินใจทาํ กจิ กรรมตา ง ๆ ซง่ึ จะเปน ประโยชนสงู สุดแกตนเอง ยอมจะกอ ใหเกดิ ประโยชนสูงสุดตอสังคมดวย แตนับตงั้ แตศ ตวรรษที่ 19 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรบางกลุมเริ่มมองเห็นวาการปลอยใหระบบเศรษฐกิจ ดําเนินไปอยางเสรีโดยรัฐบาลไมแทรกแซงนั้นกอใหเกิดปญหาบางประการ เชน ปญหาการวางงาน ปญหา เศรษฐกิจตกต่ํา เปนตน จึงเกิดความคิดวารัฐบาลนาจะเขามามีบทบาทในกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อแกไข ปญหาตา ง ๆ ขจัดการเอารดั เอาเปรยี บระหวางกลุมเศรษฐกิจตา ง ๆ สงเสริมการผลิตสินคาและบริการที่เปน ประโยชนตอ สวนรวม ควบคมุ การผลติ สินคา และบริการท่กี อใหเกดิ โทษตอสังคม การแทรกแซงของรัฐบาลจะ ชวยรกั ษาเสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ ไมใหเ กิดภาวะเงนิ เฟอหรอื เงนิ ฝด และการวางงาน เครื่องมือสําคัญในการ ดําเนินงานของรัฐบาล คอื นโยบายการคลัง (Fiscal Policy) เศรษฐกิจภาครัฐบาลไมวาจะเปนเร่ืองการจัดเก็บรายได การกอหน้ีสาธารณะ การใชจายเงินจาก ภาครัฐสูภาคเอกชนลวนมีผลกระทบตอการผลิต การบริโภค และการจางงาน โดยเฉพาะในประเทศดอย พัฒนาเศรษฐกิจ ภาครัฐบาลมีความสําคัญมากเพราะวา 1. รัฐบาลประเทศตาง ๆ มีภาระหนาท่ีไมเพียงแตการบริหารประเทศเทานั้น รัฐยังตองพัฒนา เศรษฐกิจในทกุ ๆ ดา น ซ่งึ ตองใชจ า ยเงนิ จํานวนมาก 2. การหารายไดจากภาษีอากร การใชจายเงินและการกูเงินของรัฐบาลผลกระทบตอกิจกรรมทาง เศรษฐกจิ ในดา นการผลิต การบริโภค การแลกเปล่ียน และการกระจายรายได ดงั น้ัน การคลังจึงมีความสาํ คญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาล เพราะรฐั บาลจะใชการคลงั ควบคมุ ภาวะ เศรษฐกิจของประเทศดวยวธิ ีการ ดังตอไปนี้ 1. สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรของสังคม (Allocation Function) ใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ เนอื่ งจากทุกประเทศประสบปญหาทรัพยากรมีจํากัด จึงเกิดปญหาวาจะจัดสรรทรัพยากรของสังคมอยางไร จึงจะสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดดี นโยบายการคลังจึงมีบทบาทสําคัญในการ กาํ หนดการจดั สรรทรพั ยากรระหวางภาครัฐกับภาคเอกชนใหเปนไปในสัดสวนที่ทําใหสังคมไดรับประโยชน สงู สุด 2. สงเสริมการกระจายรายไดที่เปนธรรม (Distribution Function) นโยบายการคลังของรัฐบาล จึงมีวตั ถปุ ระสงคทจ่ี ะใหเกิดความเปน ธรรมในการไดร ับประโยชนแ ละรบั ภาระรายจายของรฐั บาล 3. การรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของสังคม (Stabilization Function) รัฐบาลจะตองควบคุม และดูแลใหเศรษฐกจิ ของสังคมเปน ไปดวยความราบรื่นดวยการรกั ษาระดับการจา งงานใหอ ยูในอัตราสูงระดับ ราคาสินคาและบริการมีเสถยี รภาพ รวมทง้ั อัตราการเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ (Economic Growth) อยูใน ระดับทน่ี าพอใจ

216 รัฐบาลจงึ ใชนโยบายการคลงั ในการควบคุมดูแลตลอดจนแกไขปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจ เพอื่ ใหร ะบบเศรษฐกิจของประเทศคงไวซ ึง่ เสถยี รภาพ ตารางแสดงความแตกตา งระหวางการดาํ เนินกจิ กรรมทางเศรษฐกิจของภาคเอกชนและภาครัฐบาล การดาํ เนนิ กิจกรรม ภาคเอกชน ภาครฐั บาล วตั ถปุ ระสงคแ ละจดุ มงุ หมาย เพือ่ แสวงหาผลกาํ ไรและ มีวัตถปุ ระสงคเพอ่ื ประโยชนข อง ประโยชนส ว นตวั สาธารณชน ดา นการวางแผนดาํ เนิน วางแผนดําเนนิ กจิ กรรมทาง วางแผนโครงการและตัง้ ประมาณ กิจกรรม เศรษฐกจิ โดยพจิ ารณารายได การรายจา ย แลว จงึ ประมาณการ กอ นหรอื มรี ายไดก ําหนดรายจาย รายไดทคี่ าดวาจะไดรับหรอื มี รายจายกําหนดรายได ดา นระยะเวลาดําเนิน มักดําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ มักดําเนินกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ โครงการ ทีใ่ หผลตอบแทนในระยะสนั้ ที่ใหผลตอบแทนระยะยาว ในบาง โครงการไมสามารถประเมินออกมา เปน ตวั เลขได สรปุ เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของภาครัฐบาลในดานรายได รายจายนโยบาย ทรี่ ฐั กําหนดโครงสรางของรายได รายจา ย และการกอ หนส้ี าธารณะ ตลอดจนผลกระทบจากการจดั เก็บรายได และการใชจ า ยเงนิ ของรัฐ เศรษฐกจิ ภาครฐั บาลมคี วามสําคญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาล เพราะการคลังชวย ควบคมุ ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ งบประมาณแผน ดิน (Budget) งบประมาณแผน ดิน เปน แผนการเกยี่ วกับการหารายได และการใชจายเงินของรัฐบาลตามโครงการ ตาง ๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ เปนผูจัดทําและเสนอไปยังสํานักงบประมาณเพ่ือเสนอตอไปยัง คณะรัฐมนตรี จัดทําเปนรางพระราชบัญญัติงบประมาณประจําป เสนอของอนุมัติจากรัฐสภาเพราะเงิน งบประมาณแผนดินคือเงินของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยการใชเงินงบประมาณแผนดินตองไดรับ อนมุ ัติจากรัฐสภากอ น

217 งบประมาณแผนดนิ แบงออกเปน 3 ลักษณะ คอื 1. งบประมาณสมดลุ (Balanced Budget) คือ รายไดและรายจายของรฐั บาลมีจํานวนเทากนั 2. งบประมาณขาดดุล (Dificit Budget) คอื รายไดของรัฐบาลต่าํ กวา รายจาย 3. งบประมาณเกนิ ดุล (Surplus Budget) คือ รายไดข องรัฐบาลสงู กวา รายจาย งบประมาณแผน ดินจงึ เปน การเปรียบเทียบรายไดแ ละรายจายจรงิ ของรฐั บาลในชว งเวลา 1 ป ดลุ แหงงบประมาณในระบบเศรษฐกิจจะเปนอยางไรน้นั ข้ึนอยูกบั ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ในขณะ น้ัน โดยทั่วไปในขณะที่ระบบเศรษฐกิจรุงเรือง ดุลแหงงบประมาณมักจะเกินดุลและจะขาดดุลในขณะท่ี เศรษฐกจิ ซบเซา ในกรณที ่ีงบประมาณขาดดุลรฐั บาลอาจชดเชยการขาดดุลโดยการกอหนี้สาธารณะ (Public Debit) หน้ีท่ีมีกําหนดระยะเวลาชําระคืนไมเกิน 1 ป ถือเปนหน้ีระยะสั้น สวนหนี้ระยะยาวมีกําหนดเวลา ชําระคืน 5 ป ขน้ึ ไป ซึง่ อาจจะมาจากแหลงเงนิ กูภ ายในประเทศหรือภายนอกประเทศก็ได สรุป งบประมาณแผนดินเปน แผนการเกี่ยวกับการหารายไดแ ละการใชจายเงินของรฐั บาลตามโครงการ ตาง ๆ ในระยะเวลา 1 ป งบประมาณแผนดินมี ลักษณะ คือ งบประมาณสมดุล งบประมาณขาดดุล งบประมาณเกินดลุ รายไดข องรัฐบาล (Public Revenue) รายไดข องรัฐบาล หมายถงึ เงนิ ภาษีอากร (Tax Revenue) ท่รี ฐั จดั เก็บจากราษฎรและรายไดอ ื่น ท่มี ิใชภาษอี ากร (Non – tax Revenue) เชน กําไรจากรัฐวสิ าหกิจ คาธรรมเนียมและรายไดเ บด็ เตลด็ อ่นื ๆ เปนตน รายไดข องรฐั บาล จาํ แนกออกไดเปน 4 ประเภท คอื 1. รายไดจ ากภาษอี ากร เปนรายไดสว นใหญประมาณรอ ยละ 88 ของรายไดท้งั หมด 2. รายไดจากการขายสงิ่ ของและบรกิ าร หมายถงึ คา บริการและคาธรรมเนียม เชน คาเชาทรัพยสิน ของรัฐ คาขายอสังหาริมทรัพย คาขายผลิตภัณฑธรรมชาติ คาขายหนังสือราชการ คาขายของกลางจาก คดีอาญา รายไดส วนน้คี ิดเปน รอยละ 2 ของรายไดท ั้งหมด 3. รายไดจ ากรฐั พาณชิ ย หมายถึง รายไดข องรัฐบาล ที่มาจากผลกําไร และเงนิ ปน ผลจากองคการ ตาง ๆ ของรฐั เงนิ สว นแบง จากธนาคารแหง ประเทศไทย รายไดสว นนี้คดิ เปนรอ ยละ 6 ของรายไดท ง้ั หมด 4. รายไดอ่ืน ๆ เปนรายไดนอกเหนือจากรายได 3 ประเภทขางตน ไดแก คาปรับ คาธรรมเนียม ใบอนุญาตตา ง ๆ คาสมั ปทานแรแ ละปโตรเลียม คา อาชญาบตั รสาํ หรับฆาสตั ว คาภาคกลางแรและปโตรเลียม คา ภาคหลวงไม การผลติ เหรยี ญกษาปณ รายไดส วนนี้คิดเปนรอ ยละ 4 ของรายไดทง้ั หมด

218 สรุปไดว า รายไดสว นใหญข องรฐั บาลคือรายไดจากภาษอี ากรเปน เงินที่รฐั บาลเก็บจากประชาชนผูมเี งนิ ไดเพื่อใชจายในกิจการของรัฐบาลโดยไมตองใหการตอบแทนอยางใดอยางหน่ึงแกผูเสียภาษีอากร ซงึ่ มีวัตถปุ ระสงคใ นการจัดเก็บ ดังนี้ 1. เพือ่ เปนรายไดข องรฐั สําหรบั ใชจ ายในโครงการตา งๆ ทีจ่ าํ เปน 2. เพื่อการควบคุม เชน เพื่อจํากัดการบริโภคของประชาชนในสินคาฟุมเฟอย หรือสินคาที่เปน อนั ตรายตอ สขุ ภาพ 3. เพอ่ื การจัดสรรและการกระจายรายได โดยการเก็บภาษีจากผูมีรายไดมาก ในอัตราสูง เพื่อใหรัฐ นาํ ไปใชจายใหเ ปน ประโยชนแ กสวนรวมและผูมรี ายไดนอ ย 4. เพื่อการชําระหนี้สินของรัฐโดยการเก็บภาษีอากรจากผูท่ีไดรับประโยชนจากการพัฒนาของรัฐ เพ่ือนําไปชําระหนเี้ งินกูทร่ี ฐั กูยมื มา 5. เพ่ือเปนเครื่องมือในนโยบายทางธุรกิจ โดยใชภาษีอากรเปนเครื่องมือสนับสนุนหรือจํากัดการ ลงทนุ การธุรกจิ เพอื่ ประโยชนในการพฒั นาเศรษฐกจิ 6. เพือ่ เปน เครอ่ื งมอื ในนโยบายการคลัง เชน เพิ่มอัตราภาษีใหสูงขึ้นในภาวะเงินเฟอ และลดอัตรา ภาษีลงในภาวะเงนิ ฝด เปน ตน สรปุ รายไดของรฐั บาลประกอบดว ยรายไดทเี่ ปน ภาษีอากรและรายไดท ่ีไมใชภ าษีอากร เพอ่ื นํามาใชจาย ในกจิ การของรฐั บาลโดยไมต อ งใหการตอบแทนแกผ หู น่ึงผูใ ดโดยเฉพาะ ภาษีอากร ประเภทของภาษอี ากร การแบงประเภทของภาษีอากรขนึ้ อยูกับเกณฑท ี่ใชในการแบงซงึ่ มี 4 เกณฑ ดังนี้ 1. แยกตามหลักการผลักภาระภาษี แบงไดเ ปน 2 ชนิด คือ 1.1 ภาษที างตรง คอื ภาษที เี่ ก็บแลวผเู สยี ภาษไี มสามารถผลกั ภาระไปใหผูใดไดอีก ไดแก ภาษี เงินไดบ คุ คลธรรมดา ภาษเี งนิ ไดนติ ิบคุ คล ภาษที รัพยสนิ เปนตน 1.2 ภาษีทางออม คอื ภาษที ผี่ ูเ สยี ภาษีไมจ าํ เปนตอ งรับภาษไี วเอง สามารถผลกั ภาระใหผ ูอน่ื ได เชน ภาษีสรรพสามิต ภาษศี ุลกากร เปน ตน 2. แยกตามการใชภาษี แบงไดเปน 2 ชนิด 2.1 ภาษีท่ัวไป (General Tax) หมายถึง ภาษีที่จัดเก็บเพื่อนํารายไดไปเขางบประมาณ แผนดิน สําหรับใชในกจิ การท่ัวไป ไมมีการระบุวา จะตอ งนําเงินภาษไี ปใชเพ่อื การใดโดยเฉพาะ 2.2 ภาษเี พ่ือการเฉพาะอยาง (Ear – Marked Tax) หมายถึง ภาษีท่จี ดั เกบ็ เพ่ือนําเงนิ ไปใชใน กจิ การใดกิจการหน่งึ โดยเฉพาะ จะนําไปใชผดิ กจิ กรรมมิได เชน ภาษกี ารปองกนั ประเทศ เปนตน

219 3. แยกตามฐานภาษี แยกเปน ชนิดตา ง ๆ ตามฐานภาษี ดังน้ี 3.1 ภาษที ี่เก็บจากเงนิ ได เชน ภาษเี งินไดบ คุ คลธรรมดา หรอื ภาษีเงนิ ไดน ิติบุคคล เปนตน 3.2 ภาษที เ่ี กบ็ จากฐานการใชจ าย เชน ภาษกี ารใชจ าย เปนตน 3.3 ภาษีที่เกบ็ จากทนุ เชน ภาษมี รดก ภาษีรถยนต เปนตน 3.4 ภาษที ีเ่ ก็บจากการเปลี่ยนมือ เชน ภาษขี าย ภาษีสรรพสามติ เปน ตน 4. แยกตามเกณฑก ารประเมนิ ไดแ ก 4.1 ภาษตี ามมูลคา (Ad Valorem Tax) คือ ภาษีท่ีถือมูลคาของสินคาหรือบริการที่ซื้อขาย กันเปน ฐาน โดยมากกาํ หนดรอยละของมูลคาโดยไมค าํ นงึ ถงึ จํานวนทซ่ี ้อื ขายกนั วา เปนอยางไร 4.2 ภาษตี ามสภาพ (Specific Tax) คือ ภาษีทเ่ี กบ็ ตามสภาพของสนิ คา เชน กาํ หนดเก็บภาษี น้ํามันวา เกบ็ ลิตรละ 2 บาท ไมว าราคาน้าํ มนั จะเปนเทา ใด เปน ตน โครงสรางอัตราภาษอี ากร (Tax Rate Structure) แบง เปน 3 ประเภท คือ 1. โครงสรางอัตราภาษีแบบกาวหนา คือ ภาษีที่อัตราภาษีเพ่ิมข้ึนเม่ือฐานภาษีสูงขึ้น ถาภาษีเงินได เปน ภาษแี บบกา วหนา เม่อื เงินไดเ พ่มิ ข้นึ อัตราภาษีจะสูงข้นึ ดวย 2. โครงสรา งภาษีแบบคงที่ คอื ภาษที ีม่ อี ัตราคงท่ไี มว าฐานภาษจี ะเพ่มิ ขึน้ หรือลดลง 3. โครงสรา งอัตราภาษแี บบถดถอย คือ ภาษีที่อัตราภาษจี ะลดลงเมอื่ ฐานภาษีมคี า สงู ขึ้น การจดั เกบ็ ภาษอี ากรในประเทศไทย ภาษอี ากรซึง่ เปน รายไดสว นใหญข องประเทศไทย มหี นว ยงานทจ่ี ดั เก็บ ไดแ ก 1. ประเภทภาษีอากรทีก่ รมสรรพากรทีห่ นา ที่จดั เกบ็ ไดแก 1.1 ภาษีเงนิ ไดบุคคลธรรมดา 1.2 ภาษีเงนิ ไดน ติ บิ ุคคล 1.3 ภาษีเงนิ ไดปโตรเลียม 1.4 ภาษกี ารคา 1.5 ภาษีมลู คาเพิ่ม (Value Added Tax) รัฐบาลนาํ เขา มาใชแทนภาษกี ารคา เม่ือวนั ท่ี 1 มกราคม 2535 1.6 ภาษีธรุ กจิ เฉพาะ 1.7 อากรแสตมป 1.8 อากรมหรสพ (คา งเกา) ไดยกเลิกการจดั เกบ็ แลว 1.9 อากรรังนกนางแอน การธนาคาร ความหมายของการตลาดเงินและตลาดทนุ ตลาดเงิน คือ ตลาดท่ีมีการระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป การโอนเงิน การซื้อขายหลกั ทรัพยทางการเงินที่มอี ายุการไถถอนระยะสั้น เชน ตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใชเงิน และต๋ัวเงินคลัง

220 เปน ตน ปน ทีร่ วมกลไกทั้งหลายทท่ี าํ ใหการหมนุ เวยี นของเงินทุนระยะสั้นเปนไปดวยดี ไดแก การใหสินเช่ือ เพื่อการประกอบธุรกิจ และการจัดหาทุนระยะสั้นแกภาครัฐบาล แบงออกเปน ตลาดเงินในระบบ ไดแก ธนาคารพาณิชย บรษิ ัทเงนิ ทนุ บริษัทหลกั ทรพั ย ธนาคารกลาง เปนตน และตลาดเงนิ นอกระบบเปนการกูยืม ระหวา งบคุ คล ตลาดทุน คือ ตลาดทมี่ ีการระดมเงินออมระยะยาวและใหส นิ เช่อื ระยะยาว ตั้งแต 1 ปข ึ้นไป ไดแ ก เงินฝากประจําตง้ั แต 1 ปข้ึนไป หุน กู หุน สามญั และพนั ธบตั รรฐั บาลหรือเอกชน ในปจ จุบนั การแบงปน ตลาดเงนิ และตลาดทนุ คอ นขางยุงยากเพราะสถาบันการเงนิ จะทาํ หนา ทท่ี ง้ั สอง อยา งจงึ รวมเรียกวา ตลาดการเงนิ สรปุ ตลาดเงินคือตลาดที่ระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป สวนการระดมเงินออม มากกวา 1 ปข้ึนไป เรียกวาตลาดทุน ตลาดเงินและตลาดทุนมีทั้งในระบบและนอกระบบ และมีสวนสําคัญ ในการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ ธนาคารกลาง 1. ความหมายของธนาคารกลาง ธนาคารกลางเปน สถาบันการเงินซึ่งสวนมากเปนของรัฐ ทําหนาท่ีเปนศูนยกลางควบคุมการเครดิต และระบบการเงินของประเทศ ในประเทศไทยคือ ธนาคารแหงประเทศไทย ธนาคารกลางมลี ักษณะแตกตางจากธนาคารพาณิชย คอื 1.1 ธนาคารกลางดําเนินงานเพ่ือเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ ไมใช เพื่อรายไดหรือผล กําไรอยางธนาคารพาณชิ ย 1.2 ธนาคารกลาง เปน สถาบนั การเงนิ ทีร่ ฐั บาลเขามามีสวนรวมในการบรหิ าร 1.3 ลูกคาสวนใหญของธนาคาร ไดแก หนวยงานของรัฐบาล ธนาคารพาณิชย และสถาบัน การเงนิ บางประเภท ธนาคารกลางจะไมท าํ ธรุ กิจตดิ ตอ พอคา หรอื ประชาชนโดยตรง 2. หนา ท่ีของธนาคารกลาง 2.1 เปนผูออกธนบัตร เพ่ือควบคุมปริมาณธนบัตรท่ีใชหมุนเวียนใหพอดีกับความตองการของ ธรุ กจิ และประชาชนท่ัวไป 2.2 เปนผูควบคุมเงินสดของธนาคารพาณิชย โดยมีอํานาจกําหนดเพิ่มหรือลดจํานวนเงินสด สาํ รองเงินฝากของธนาคารพาณิชย เพือ่ ใหธ นาคารกลางสามารถกาํ หนดปริมาณเงนิ ฝากและการสรางเงินฝาก ของธนาคารพาณิชยไ ด 2.3 เปนธนาคารของธนาคารพาณิชย ธนาคารกลางจะรับฝากเงินจากธนาคารพาณิชยเปนผูให ธนาคารพาณชิ ยกูยืมแหลงสดุ ทา ย และรับหักบญั ชรี ะหวางธนาคาร

221 2.4 เปนนายธนาคารของรัฐบาล ธนาคารกลางจะถือบัญชีเงินฝากของรัฐบาลใหรัฐบาลกูยืมเละ เปน ตวั แทนทางการเงินของรฐั บาล 3. ธนาคารแหง ประเทศไทย 3.1 ประวัตคิ วามเปน มา ธนาคารแหง ประเทศไทยเปน ธนาคารกลางของประเทศไทย เร่ิมตนจากรัฐบาลไทยไดริเริ่มจัดตั้ง สํานักงานธนาคารชาติไทยขึ้น เมือ่ วันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2483 สาํ นักงานนปี้ ระกอบธรุ กิจของธนาคารกลาง เฉพาะบางประเภทเทานั้น เพราะยังไมมฐี านะเปนธนาคารกลางโดยสมบรู ณ ตอมาเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2548 รัฐบาลไดจัดต้ังธนาคารกลางขึ้นตามพระราชบัญญัติธนาคารแหงประเทศ พ.ศ. 2548 โดยไดรับทุน ดําเนินงานจากรัฐบาล 20 ลานบาท รวมทรัพยสินที่โอนมาจากสํานักงานธนาคารแหงประเทศไทย 13.5 ลา นบาท 3.2 หนาทข่ี องธนาคารแหงประเทศไทย 1) ออกและพิมพธนบัตร ธนาคารแหงประเทศไทยมีอํานาจตามกฎหมายที่จะออกธนบัตร รฐั บาลภายใตเงือ่ นไข 2 ประการ คือ ออกธนบัตรใหมแ ทนธนบัตรเทาที่ชาํ รุดเสยี หาย และเมื่อไดร บั ทุนสาํ รอง เงนิ ตราเพม่ิ ขน้ึ 2) เก็บรกั ษาทนุ สาํ รองเงนิ ตรา ในการออกธนบตั รใหมของธนาคารแหง ประเทศไทย กฎหมาย กําหนดใหม ีทุนสํารองเงนิ ตรา ประกอบดว ย ทองคํา หลักทรัพยและเงินตราตางประเทศไมตํ่ากวารอยละ 60 ของจํานวนธนบัตรที่พมิ พออกใช 3) เปนธนาคารของธนาคารพาณชิ ย และคอยกํากับดูแลธนาคารแหงประเทศไทยใหบริการ แกธ นาคารพาณชิ ยในลกั ษณะเดยี วกับที่ธนาคารพาณชิ ยดแู ลลูกคา คือ 3.1 รักษาบญั ชเี งินฝากของธนาคารพาณชิ ย 3.2 เปน สาํ นักงานกลางในการหกั บัญชรี ะหวา งธนาคาร 3.3 เปนผูใหกแู หลง สุดทาย 3.4 เปน ศูนยก ลางการโอนเงิน 4) เปน ธนาคารของรฐั บาล ธนาคารแหง ประเทศไทยรกั ษาบญั ชีเงนิ ฝากของหนว ยงานรฐั บาล และรฐั วิสาหกจิ ซอ้ื ขายเงินตราตา งประเทศใหร ฐั บาล และใหร ฐั บาล รฐั วิสาหกจิ กยู มื โดนมหี ลกั ทรพั ย 5) รกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตรา เปนบทบาทหนาท่ีทส่ี าํ คญั ทส่ี ุดของธนาคารแหงประเทศไทย ในการรกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตราโดยการใชม าตรการตา ง ๆ ควบคุมปริมาณเงนิ ของประเทศใหอ ยใู นปรมิ าณ ทีเ่ หมาะสม สรปุ ธนาคารกลางเปนสถาบันการเงินที่สว นใหญเปนของรัฐทาํ หนาทเ่ี ปนศนู ยกลางควบคุมการเครดิตและ ระบบการเงินประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย

222 ธนาคารพาณิชย 1. ความหมายของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชย หมายถึง ธนาคารท่ีไดรับอนุญาตใหประกอบการธนาคารพาณิชยและหมายรวม ตลอดถงึ สาจาของธนาคารตา งประเทศทไ่ี ดรับอนญุ าตใหป ระกอบการธนาคารพาณิชย โดยการประกอบธุรกิจ ประเภทรบั ฝากเงนิ ทีต่ อ งจา ยเมือ่ ทวงถามหรือเมื่อส้ินระยะเวลาอันกําหนดไวและใชประโยชนเงินน้ันในทาง หนงั สือหลายทาง เชน 1. ใหก ยู มื 2. ซอื้ ขายหรอื เกบ็ เงนิ ตามตว๋ั แลกเงินหรอื ตราสารเปลีย่ นมืออืน่ ใด 3. ซอ้ื หรอื ขายเงนิ ปริวรรตตางประเทศ 2. หนาที่ของธนาคารพาณชิ ย มดี ังนี้ 2.1 หนาที่ในดา นการใหบ ริการทางการเงิน ไดแก 1) การรับฝากเงิน เงินท่รี บั ฝากจะมีประเภทเงนิ ฝากกระแสรายวัน เงินฝากประจํา และเงิน ฝากออมทรพั ย 2) การโอน หมายถงึ การสงเงินภายในทองถิน่ ระหวางเมืองหรือระหวางประเทศโดยการ ใชด รา ฟ หรือผา นระบบออนไลน 3) การเรียกเกบ็ เงิน หมายถงึ การเรยี กเกบ็ เงินตามเช็ค ตั๋วแลกเงนิ ที่ครบกาํ หนดเวลา 4) การใหเชาหบี นริ ภยั คือ การใหเ ชาหองท่มี คี วามม่ันคงปลอดภัย เพอ่ื เกบ็ ทรพั ยสนิ 5) การเปนทรสั ต หมายถึง การทําหนา ทพ่ี ทิ กั ษท รพั ยส นิ และผลประโยชนของบุคคลอน่ื หรอื รับจดั การผลประโยชนของผทู ่มี ที รัพยส นิ มากและไมมีเวลาดแู ลทรัพยส นิ ของตนเองได 6) การซ้ือขายเงนิ ตราตางประเทศ หมายถงึ การซื้อขายแลกเปลี่ยนเงนิ ตราตา งประเทศ 2.2 หนา ทเี่ กยี่ วกับการใหกยู มื และสรา งเงินฝาก 1) การใหกูยืมของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชยรับฝากเงินจากประชาชน แลวนํามาให กยู มื 3 วธิ ดี ว ยกนั คอื 1.1) ใหกยู มื เปนตวั เงินโดยตรง 1.2) ใหเ บกิ เงินเกินบัญชี 1.3) รบั ซอื้ ตัว๋ แลกเงนิ 2) การสรางเงินฝากของธนาคารพาณิชย เมื่อมีลูกคานําเงินมาฝากเรียกวา เงินฝากข้ันที่ 1 ธนาคารจะเอาไปใหผูอื่นกูยืม โดยเปดบัญชีเงินฝากในนามของผูกู เรียกวา เงินฝากขั้นที่ 2 โดยมอบเช็คให เพ่อื ไปเขียนสงั่ จา ยตามวงเงินทก่ี ู เงินฝากของธนาคารจึงเพ่มิ ข้ึนโดยธนาคารไมจาํ เปนตอ งมลี ูกคา นาํ เงินสดเขา มาใหมเสมอ เปนเงินฝากทเ่ี กดิ จากการแปลงหน้ีของผกู ใู หอยูในรปู บัญชเี งินฝาก

223 สรปุ ธนาคารพาณชิ ย คือ สถาบันการเงินที่ไดรับอนุญาตใหรับฝากเงิน ใหกูยืม ซื้อขายหรือเรียกเก็บเงิน ตามตว๋ั แลกเงนิ ซือ้ หรอื ขายเงินปริวรรตตางประเทศ เปน สถาบนั การเงนิ ทใ่ี หญท ่ีสดุ ในประเทศไทย แบบฝก หดั ทายบทเร่อื งที่ 5 สถาบนั การเงินและการเงนิ การคลัง การธนาคาร คาํ สั่ง เมื่อผเู รยี นศกึ ษาเร่อื งสถาบนั การเงนิ และการเงนิ การคลงั จบแลว ใหท าํ แบบฝก หดั ตอ ไปนี้ โดยเขยี นใน สมดุ บันทึกกจิ กรรมเรียนรู แบบฝก หัดที่ 1 ใหผ เู รยี นศึกษาวเิ คราะหแ ละจบั คขู อความท่กี ําหนดใหต อไปนี้ โดยใหมีความสัมพนั ธก ัน ..............1. เหรยี ญกษาปณ ก. เงนิ ฝากท่สี ่งั จา ยโดยใชเช็ค ..............2. ธนบตั ร ข. รัชกาลท่ี 4 ..............3. เงนิ ฝากกระแสรายวัน ค. รชั กาลท่ี 5 ..............4. เงนิ พดดว ง ง. เริ่มใชส มัยสโุ ขทยั ..............5. เร่ิมใชธ นบตั รเปน ชาตแิ รก จ. ธนาคารแหง ประเทศไทย ..............6. เลกิ ใชเ งนิ พดดวง ฉ. กรมธนารักษ ..............7. เริม่ ใชเ งินโลหะ ช. เงินโลหะ ..............8. เรม่ิ ผลติ ธนบัตรในประเทศไทย ซ. อียปิ ต ..............9. หนว ยงานทีผ่ ลิตธนบัตร ฌ. จีน ............10. หนวยงานที่ผลติ เหรียญกษาปณ ญ. เงนิ กระดาษ แบบฝก หดั ท่ี 2 ใหผูเรียนบอกหนา ทขี่ องสถาบนั การเงนิ ตอ ไปนี้ 1. ธนาคารออมสิน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. บริษัทเงนิ ทุน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. บริษัทหลกั ทรพั ย .................................................................................................................………………………………....... ............................................................................................................................................................. 4. บรรษทั เงินทุนอุตสาหกรรมแหง ประเทศไทย ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

224 5. บริษัทประกนั ภัย ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 6. โรงรบั จาํ นํา ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 7. บริษทั เครดิตฟองซเิ อร ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 8. สหกรณออมทรพั ย ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 9. ธนาคารอาคารสงเคราะห ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 10. ธนาคารเพอื่ การเกษตรและสหกรณก ารเกษตร ............................................................................................................................................................. แบบฝกหดั ท่ี 3 ใหผูเรยี นสรุปเรอ่ื งตอ ไปน้ี 1. ความหมายของเศรษฐกิจภาครฐั บาล .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................... 2. ความสําคัญของเศรษฐกิจภาครฐั บาล ..................................................................................................................................................................... 3. ความหมายของงบประมาณแผน ดิน ..................................................................................................................................................................... 4. ข้นั ตอนการจัดทาํ งบประมาณแผน ดนิ ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................

225 5. หนวยงานรบั ผิดชอบในการจัดทาํ งบประมาณแผน ดิน .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................... 6. งบประมาณแผน ดินในปป จจุบัน .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................... เรื่องที่ 6 ความสมั พนั ธแ ละผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศ กบั ภมู ภิ าคตา ง ๆ ทวั่ โลก เศรษฐกิจระหวางประเทศ คือ การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคาและบริการระหวางประเทศ ซ่ึงประกอบดวย การคาระหวางประเทศ การชําระเงินระหวางประเทศ การรวมมือทางเศรษฐกิจระหวาง ประเทศ 1. การคา ระหวางประเทศ (International Trade) การคาระหวางประเทศ (International Trade) หมายถึง การนําสินคาและบริการจากประเทศ หนงึ่ แลกเปล่ียนกับอีกประเทศหน่ึง 1.1 ปจ จยั ทที่ ําใหเ กิดการขยายตวั ทางการคา ระหวา งประเทศ 1) ความแตกตา งของทรัพยากรและปจจัยการผลิต เชน ราคาของวัตถุดิบ คุณภาพแรงงาน การใหบริการ เปน ตน 2) ความแตกตางของลักษณะทางกายภาพ เชน ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทําใหผลผลิตที่ได แตกตางกนั เปน ตน 3) ความแตกตางในความสามารถทางการผลิต เชน เทคโนโลยี ตนทุนการผลติ 4) การสนบั สนุนจากภาครฐั บาลและกฎหมายทเ่ี ออ้ื ตอการลงทุน 5) โครงสรา งทางเศรษฐกิจของประเทศ 1.2 ประโยชนของการคาระหวา งประเทศ 1) แตละประเทศมีสนิ คา ครบตามตอ งการ 2) การผลิตสนิ คาในประเทศตาง ๆ จะมกี ารแขง ขนั ทางดา นคุณภาพและประสิทธภิ าพ 3) การกระจายผลผลิตไปสูผบู รโิ ภคอยางกวา งขวาง เปน การจดั สรรทรพั ยากรของโลกที่มีอยู อยา งจาํ กัด ใหส ามารถสนองความตองการของประชากรโลกอยางท่ัวถงึ

226 4) เกิดความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของการผลิต การจางงาน การถายทอด เทคโนโลยี การผลิตระหวางประเทศ เกิดความรูความชํานาญเฉพาะอยาง มีโอกาสพัฒนาประเทศตนให ทัดเทยี มกันได 5) การผลติ สนิ คาเปน การผลติ เพือ่ การคาหรือมเี ศรษฐกิจแบบการคา ประเทศท่ีทําการซ้ือขายสินคาระหวางกันเรียกวา ประเทศคูคา สินคาที่นํามาจากตางประเทศ เพื่อเขามาจําหนาย เรียกวา สินคาเขา (Import) สวนสินคาที่ผลิตไดนําสงออกไปจําหนายในตางประเทศ เรียกวา สินคาออก (Export) 1.3 นโยบายการคา ระหวางประเทศ (Trade Policy) เปน แนวทางปฏิบตั ิทางการคา กับประเทศ ตา ง ๆ ซ่ึงมักกาํ หนดขึ้นเพอ่ื รกั ษาผลประโยชนท างเศรษฐกจิ ของประชาชน แบงเปน 2 ลกั ษณะ คอื 1) นโยบายการคา แบบเสรีมักใชวิธีการ ดงั น้ี 1.1 ไมม ีการเกบ็ ภาษคี มุ กนั คอื ไมก ําหนดกาํ แพงภาษีขาเขา ไมเกบ็ คา พรเี มีย่ ม 1.2 ไมใหส ิทธิทางการคาแกประเทศหนึ่งประเทศใด 1.3 หลักการแบงงานทํากัน เลือกผลิตเฉพาะสินคาท่ีตนถนัด ทําใหตนทุนการผลิตต่ํา สนิ คามคี ณุ ภาพ เกดิ ประโยชนท ัง้ ผผู ลติ และผูบ ริโภค 1.4 ไมมขี อ จาํ กัดทางการคา คือ ไมม ีการกาํ หนดโควตาสนิ คา ปจ จุบนั ประเทศตาง ๆ ยกเลกิ นโยบายการคาแบบเสรี เน่ืองจากประเทศเกษตรกรรมจะเสียเปรียบ ประเทศอตุ สาหกรรม ทําใหเ กิดภาวะปญหาขาดดลุ การคา เงินทองรัว่ ไหลไปประเทศอื่นมาก และสถานการณ ทางการเมืองโลกท่ีเปล่ยี นไป จงึ มีการกดี กันทางการคา ซ่งึ กันและกัน 2) นโยบายการคา แบบคุมกัน (Protective Policy) เปน นโยบายการคา ท่ีจํากัดสินคาเขาที่จะ มาแขง ขนั กบั สนิ คาท่ผี ลติ ไดใ นประเทศ นโยบายนีม้ ีวตั ถปุ ระสงคเพ่อื คมุ ครองการผลิตภายในประเทศประเทศ ท่ีใชนโยบายการคา แบบคุม กันมักใชวธิ ีการ ดงั นี้ 2.1 การต้ังกําแพงภาษี กําหนดอัตราภาษีสินคาเขาใหสูงกวาชาติอื่นหรือ เก็บภาษี หลายอัตรา 2.2 กําหนดปริมาณการนาํ เขา หรือการสง ออกสินคา บางชนิด (โควตา) 2.3 หามนําเขาหรือสงออกสนิ คา บางชนิด เชน หามสงออกสัตวปา 2.4 การใหเงินอุดหนุน เชน ใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตในประเทศหรือผูสงออกสินคา บางชนิดลดภาษีสง ออกหรอื ใหความสะดวกดา นสนิ เชอื่ 1.4 นโยบายการคา ตา งประเทศของไทย พ้ืนที่ทางเศรษฐกิจของไทย คือ เกษตรกรรม เพื่อไมใหเกิดการเสียเปรียบดุลการคา จึงใช นโยบายการคาตางประเทศแบบคุมกนั ดงั น้ี 1) ใชนโยบายการคาแบบคุมกัน โดยนําเอามาตรการตาง ๆ มาใช เชน ตั้งกําแพงภาษี การกําหนดปริมาณการนําเขาสินคา การลดภาษีสงออก เพ่ือคุมครองอุตสาหกรรมและการผลิตสินคา ภายในประเทศ

227 2) ใหเ อกชนมีบทบาททางการคามากท่ีสดุ รฐั บาลสงเสรมิ ใหเอกชนดําเนนิ การสง ออกมสี ินคา บางอยา งท่ีรฐั เปน ผูดาํ เนนิ การสงออก เชน ขาว ขาวโพด น้ําตาล เปนตน 3) ใชระบบภาษีศุลกากรพิกัดอัตราเด่ียว หรือพิกัดอัตราซอน สินคานําเขาจากประเทศใด ก็ตาม รัฐเก็บภาษาศุลกากรในอัตราเดียวกัน ไมใหสิทธิหรือกีดกันประเทศใดเปนพิเศษ ที่เปนเชนน้ี เพราะประเทศไทยเปนสมาชกิ องคการคา โลก (World Trade Organization หรอื WTO) ปริมาณการคา ระหวางประเทศ คิดจากมูลคาของสินคาออกและมูลคาของสินคาเขารวมกันปริมาณ การคา ระหวา งประเทศจะแตกตา งกันไป ตามสภาพเศรษฐกิจและนโยบายการคาของประเทศนั้น ๆ ประเทศ พฒั นาแลว มีปรมิ าณการคา ระหวา งประเทศสูงกวา ประเทศกําลังพฒั นา 1.5 ดุลการคาระหวางประเทศ ดุลการคา (Balance of Trade) คือ การเปรียบเทียบมูลคา สินคา ออกกับมลู คา สินคาในเวลา 1 ป ดลุ การคามี 3 ลกั ษณะ คือ ดลุ การคาเกนิ ดลุ = มลู คา สินคา ออก มากกวา มูลคาสินคาเขา ดลุ การคาสมดลุ = มูลคาสินคา ออก เทากบั มูลคา สินคา เขา ดลุ การคาขาดดลุ = มลู คาสินคาออก นอยกวา มลู คาสินคา เขา แตข ณะเดยี วกันประเทศไทยรว มจัดตั้ง เขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area หรือ AFTA) มีขอตกลงจัดเก็บภาษีสินคาเขาจากประเทศสมาชิก AFTA ตํ่ากวารอยละ 0-5 เทาน้ัน ประเทศ สมาชิก AFTA ทั้ง 10 ประเทศจะเก็บภาษใี นอตั ราเทากันทงั้ หมดในอัตราท่ตี ่าํ กวา WTO 1.6 ดลุ การคา ของไทย ดุลการคาประเทศไทยมีลักษณะขาดดุลมาตลอด นับต้ังแต พ.ศ. 2495 เปนตนมา เนื่องจาก สินคาเขาสวนใหญเปนสินคาอุตสาหกรรม เชน เคร่ืองจักรไฟฟา เครื่องจักรใชในอุตสาหกรรม เคมีภัณฑ แผงวงจรไฟฟา น้าํ มันดบิ เปนจํานวนมากมาพฒั นาประเทศ สว นสินคาออกเปนผลิตภัณฑดานเกษตรกรรม ซึ่งมีมูลคานอยกวาสินคาทุน จึงทําใหขาดดุลการคาตั้งแต ป 2541 เปนตนมาปริมาณการคาขยายตัวสูงขึ้น เร่อื ย ๆ ประเทศไทยเร่ิมดลุ การคาเกินดลุ ประเทศคูคาสาํ คญั ของไทย คอื ญปี่ นุ สหรัฐอเมริกา ประชาคมยโุ รป (EC) และประเทศในกลุม อาเซียน 1.7 ปญหาการคา ระหวางประเทศของไทย ปริมาณการคาระหวางประเทศของไทย มีอัตราขยายตัวสูงมาก ขณะเดียวกันก็ประสบปญหา สาํ คญั 3 ประการ คือ 1) ลัทธกิ ีดกนั ทางการคาของประเทศคคู า ทส่ี าํ คัญ เชน การต้งั กาํ แพงภาษีขาเขา ยกเลิกการใหส ทิ ธิ พิเศษทางการคา (GSP) แกสินคา ไทย กฎหมายลิขสทิ ธ์ทิ างปญ ญา เปน ตน 2) ตลาดการคาในตา งประเทศยังไมกวางขวาง 3) การแขงขันแยงตลาดของประเทศคูแขง ไทยมีคูแขงสินคาการเกษตรในตลาดโลกหลายราย โดยเฉพาะสนิ คาขาว

228 4) ขอผูกพันที่ตองปฏิบัติตามกฎขอบังคับของแกตต (GATT) คือ ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษี ศลุ กากรและการคาของประเทศสมาชกิ 5) การขาดดุลการคา ซ่ึงแนวทางแกไข คอื ปรบั ปรงุ คุณภาพสนิ คาและราคา แลวขยายตลาดและ ปริมาณสงออก ในขณะเดียวกันตองพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศพรอม ๆ กับจํากัดการนําเขาสินคา ตางประเทศท่ีฟุม เฟอ ย การเงินระหวา งประเทศ (International Finance) การเงินระหวางประเทศเปน การแสดงความสมั พันธด านการเงินระหวางประเทศหนึง่ กับอีกประเทศ หนึง่ อนั สืบเนอื่ งมาจากการคาขายระหวางประเทศ การกยู มื เงินและการชาํ ระหน้ี การลงทุนระหวางประเทศ และการชว ยเหลือกนั ระหวางประเทศ 2.1 การแลกเปลย่ี นเงินตราตางประเทศ (Foreign Exchange) การแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตางประเทศ คอื การเปรยี บเทยี บราคาของเงินตราประเทศหน่ึงกับเงินตรา ของอกี ประเทศหน่งึ โดยท่วั ไปมักเทยี บคา เงนิ ตราของประเทศตนกับเงนิ ดอลลารสหรัฐ การทต่ี องแลกเปลย่ี น เงินตราตางประเทศ เพราะมีการดาํ เนินธรุ กิจการคาระหวางประเทศ แตล ะประเทศมหี นวยเงินตรา ไมเหมือนกัน จึงตองกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน เงินตราท่ีไดรับการยอมรับใหเปนส่ือในการแลกเลี่ยน คือ เงินดอลลารสหรัฐ เงนิ เยน เงินยโู ร ธนาคารกลางเปนผูกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน โดยเทียบคาเงินของตนกับทองคําหรือเงินตรา สกลุ อืน่ ภายใตเง่ือนไขท่ีกองทุนการเงนิ ระหวางประเทศ (IMF) กําหนด 2.2 ดลุ การชาํ ระเงินระหวางประเทศ (Balance of Payment) ดุลการชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ หมายถึง รายการแสดงยอดรายรับและรายจายของประเทศที่เกิด จากการทาํ กจิ กรรมทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศในระยะเวลา 1 ป ดุลการชาํ ระเงินระหวางประเทศ ประกอบดวย 3 สว นใหญ ๆ คอื 1) บญั ชีเดนิ สะพดั เปน บัญชีแสดงดุลการคา ดลุ บรกิ าร 2) บญั ชที ุนเคลือ่ นยาย เปน บัญชีแสดงการนําเงินไปลงทุนระหวางประเทศทัง้ ภาครัฐและเอกชน 3) บญั ชที ุนสาํ รองระหวางประเทศ เปนบัญชีที่แสดงการเปลี่ยนแปลงจํานวนเงินสํารองระหวาง ประเทศในแตล ะป ทนุ สาํ รองระหวา งประเทศ คอื ทรพั ยสินของประเทศที่เก็บไวในรูปของเงินสกุลตางประเทศและ ทองคาํ แทง 4) บญั ชีเงนิ โอนและบริจาค เปน เงนิ ไดเ ปลาหรอื เงนิ บรจิ าคระหวางประเทศดลุ การชําระเงนิ มี 3 ลักษณะ คือ ดุลการชําระเงนิ ขาดดลุ คือ รายรับต่าํ กวา รายจาย ดุลการชาํ ระเงินเกินดุล คือ รายรบั สูงกวา รายจา ย ดุลการชาํ ระเงนิ สมดลุ คือ รายรบั เทา กับรายจา ย

229 ดลุ การชาํ ระเงิน = รายรับท้งั หมดทไ่ี ดจ ากตา งประเทศ - รายจายทัง้ หมดที่จา ยไปตา งประเทศ ขอแตกตางระหวางดลุ การคา กับดุลการชําระเงิน 1) ดุลการคา เปรยี บเทยี บเฉพาะ มูลคาสินคา ออกกบั มลู คา สินคาเขา เทานัน้ ดลุ การชาํ ระเงนิ เปรยี บเทยี บเฉพาะรายรบั กบั รายจายทเ่ี กดิ จากการตดิ ตอ กบั ตางประเทศทกุ ดาน 2) ดลุ การคา เปนสวนหนึง่ ของบัญชีดลุ การชําระเงิน 2.3 ภาวะดุลการชาํ ระเงนิ ของไทย แมดุลการคาของประเทศจะขาดดุลมาตลอด แตประเทศไทยไมขาดดุลการชําระเงินปใด ดลุ การชาํ ระเงินเกินดุลเกดิ ผลดี ทําใหประเทศมี “ทนุ สาํ รองระหวางประเทศ” เพ่ิมสงู ขึ้น ป 2540 ดุลการชาํ ระเงินขาดดลุ เพราะดึงทุนสาํ รองมาใช จนเกดิ วกิ ฤตกิ ารเงนิ ป 2541 ดุลการคาเริ่มเกนิ ดุล เนือ่ งจากการลดอตั ราแลกเปลี่ยนเงินตราระหวางประเทศ ลดการ นาํ เขา สนิ คาทุนและวตั ถดุ บิ นบั จากป 2541 น้ีไป ไทยยงั คงมีดลุ การคา เกนิ ดลุ แตเ ร่ิมเกินดุลลดลง 3. การลงทุนระหวา งประเทศ (International Investment) การลงทนุ ระหวางประเทศ หมายถึง การทีร่ ฐั บาลหรือเอกชนของประเทศหนึ่งนําเงินไปลงทุนดําเนิน ธุรกจิ เพื่อแสวงหากาํ ไรในอกี ประเทศหนงึ่ ปจ จุบันการลงทุนระหวางประเทศสวนใหญอ ยใู นรปู การดําเนินงาน โดยวิสาหกิจ และมสี ถาบนั การเงนิ เอกชนเปนผูจ ัดหาเงินทุนสําหรบั โครงการตา ง ๆ 3.1สาเหตขุ องการลงทนุ ระหวางประเทศ 1) ลดตน ทุนการนาํ เขาวัตถดุ บิ 2) ลดตน ทนุ แรงงานต่าํ 3) ขยายตลาด โดยตงั้ โรงงานผลิตเพ่ือตอบสนองความตอ งการตลาดมากข้นึ 4) ไดรับสทิ ธิพิเศษทางภาษี ประเทศกําลังพฒั นามีความเหมาะสมมากตอ การลงทนุ ผลดีของการลงทุนระหวางประเทศ คือ ทาํ ใหก ารคาระหวางประเทศขยายตัว เศรษฐกิจภายใน ประเทศดีขน้ึ และมีความกา วหนาทางเทคโนโลยี 3.2 การลงทนุ ของตา งประเทศในประเทศไทย รัฐบาลสนับสนุนและสงเสริมการลงทนุ ของตางประเทศ และจัดต้ังสํานักงานคณะกรรมการ สง เสริมการลงทนุ (Board of Investment หรือ BOI) เพือ่ ทาํ หนา ทส่ี นบั สนุนการลงทุนโดยใหส ิทธพิ เิ ศษ ตาง ๆ แกผ ลู งทนุ เชน ลดหยอนภาษีศุลกากรสินคาสงออกและนําเขาวัตถุดิบ หรือตั้งกําแพงภาษีสินคาจาก ตา งประเทศ เพือ่ คมุ ครองอตุ สาหกรรมทีผ่ ลิตไดในประเทศไทย ประเทศไทยไดร บั ความชว ยเหลือทางเศรษฐกจิ จากประเทศญี่ปนุ และสหรัฐอเมริกาเปนสว นใหญ

230 แบบฝกหัดทายบทเร่ืองที่ 6 เร่ือง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศกับภูมิภาค ตาง ๆ ท่ัวโลก คาํ สั่ง เมื่อผเู รยี นศึกษาเร่อื ง ความสมั พนั ธและผลกระทบทางเศรษฐกจิ ระหวางประเทศกับภูมิภาค ตา ง ๆ ท่ัวโลก จบแลว ใหทําแบบฝกหดั ตอไปนี้ โดยเขียนในสมดุ บันทกึ กิจกรรมเรยี นรู แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผ เู รยี นอา นขอความตอ ไปนี้ แลวตอบคาํ ถามที่กําหนดให เร่อื งที่ 1 การคาระหวางประเทศ หมายถึง การซ้อื ขายแลกเปล่ียนสินคา และบริการระหวางประเทศหนึ่งกับอีก ประเทศหน่ึง อาจกระทําโดยรฐั บาลหรือเอกชนกไ็ ด ปจ จบุ นั ประเทศตา ง ๆ สว นมากมกั มีการติดตอซอื้ ขายกัน เน่ืองจากแตละประเทศมีทรัพยากรธรรมชาติ สภาพของดินฟาอากาศ และความชํานาญในการผลิตสินคา แตกตา งกนั สรุปไดวา ปจ จัยทีก่ อ ใหเ กดิ การคาระหวางประเทศ คือ 1. ความแตกตา งในเรอื่ งทพั ยากรธรรมชาติ ไดแ ก พลงั งาน แรธ าตุ ปาไม ความอดุ มสมบูรณของดินใน แตล ะประเทศในโลกแตกตา งกัน ประเทศท่มี ที รัพยากรอุดมสมบรู ณ ยอมมโี อกาสสงู ที่จะนําทรพั ยากรมาผลิต เปน สนิ คา และบริการ 2. ความแตกตางในดา นลักษณะภมู ปิ ระเทศและภูมอิ ากาศ จงึ ผลติ สนิ คา ไดแ ตกตา งกนั 3. ความแตกตางในเรื่องความชํานาญการในการผลิต เพราะแตละประเทศมีความกาวหนาทาง เทคโนโลยแี ตกตา งกัน ประชากรของแตละประเทศมีความรู ความชํานาญแตกตางกัน เชน สวิตเซอรแลนด มีความชาํ นาญในการผลิตนาฬิกา เปน ตน ใหผูเรียนตอบคาํ ถามตอไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวา ง 1. การคาระหวา งประเทศ หมายถงึ ..................................................................................................... 2. การดําเนนิ กจิ กรรมในดา นการคาระหวางประเทศสามารถดาํ เนนิ การโดย ...................................... ............................................................................................................................................................................ 3. สาเหตุทีท่ ําใหเกิดการคาระหวางประเทศ ไดแก ............................................................................. ............................................................................................................................................................................ 4. ประเทศไทยเปน ประเทศทผี่ ลิตขา วไดมาก เนื่องจาก..................................................................... ............................................................................................................................................................................ เรื่องที่ 2 การทป่ี ระเทศใดจะผลิตสินคาอะไรมากนอยเทาใดนั้น ขึ้นอยูกับปจจัยและความเหมาะสมหลาย ๆ ประการดังทีไ่ ดกลา วมาแลว ไมม ีประเทศใดสามารถผลิตสินคาท่ีประชาชนตองการไดหมดทุกอยาง ประเทศ ตาง ๆ จึงนาํ สนิ คา ของตนมาแลกเปลีย่ นกนั ดงั นน้ั การคาระหวางประเทศจงึ กอใหเกดิ ประโยชน ดังนี้

231 1. สินคา ใดท่ีผลิตในประเทศเราไมได เราสามารถที่จะซื้อสินคาจากประเทศอน่ื ได ทาํ ใหมีสินคาสนอง ความตองการของเราไดมากขึน้ 2. สนิ คา ทผี่ ลติ ไดในประเทศแตม ีตน ทนุ ในการผลติ สงู ประเทศเราควรเลือกผลิตสินคาที่มีตนทุนการ ผลติ ตํ่า แลว สงไปขายแลกเปล่ยี น เราจะไดส นิ คาคณุ ภาพดีและราคาถกู กวา ที่จะผลติ เอง 3. กอใหเ กดิ ความรูค วามชาํ นาญในการผลิตเฉพาะอยางตามความถนดั ทาํ ใหเกดิ แรงจูงใจที่จะคิดคัน เทคนิคการผลิตใหม ีคณุ ภาพมากข้ึน 4. ชวยใหประเทศกําลังพฒั นาไดแบบอยา งการผลิตทท่ี นั สมยั สามารถนาํ ทรพั ยากรที่มอี ยูม าใชในการ ผลติ เพอ่ื สงออกมากขน้ึ 5. ชวยใหประเทศกําลังพัฒนารูจักใชเทคโนโลยีจากประเทศที่พัฒนาแลวมาพัฒนาประเทศให เจรญิ กาวหนาข้นึ ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวา งตอไปน้ี 1. ในการผลิตสินคา ถาตน ทนุ ในการผลิตในประเทศสงู ควรแกปญหาโดย ............................................................................................................................................................. 2. ประเทศกําลงั พฒั นาไดแ บบอยางในการผลิตสินคา จาก.................................................................. ........................................................................................................................................................ 3. การคาระหวา งประเทศชว ยใหเ ศรษฐกจิ ขยายตัวเพราะ ............................................................ ........................................................................................................................................................ เรอ่ื งท่ี 3 นโยบายการคาระหวางประเทศ เปนนโยบายที่ประเทศหน่ึงประเทศใดนําไปใชในการคาระหวาง ประเทศแบง ออกเปน 2 แบบ คือ 1. นโยบายการคาเสรี เปนนโยบายที่สงเสริมใหประเทศอ่ืนนําสินคามาขายอยางเสรี ปราศจาก ขอ จํากัดใดๆ ประเทศท่ใี ชนโยบายการคาเสรีจะตอ งปฏบิ ตั ิตามเง่อื นไขตอไปน้ี 1.1 ตองผลติ สนิ คาท่ีมีประสิทธภิ าพสูง หรือมคี วามชาํ นาญในการผลิตสูง 1.2 ตอ งไมเ ก็บภาษี หรอื เกบ็ นอ ยทสี่ ดุ เพือ่ ไมใหเ กิดความแตกตา งในการผลติ สนิ คา 1.3 ไมมีการแบงแยก หรือใหอ ภิสิทธิ์แกป ระเทศใดประเทศหน่งึ 2. นโยบายการคาแบบคุมกัน เปนนโยบายที่รัฐบาลจะใชเครื่องมือตาง ๆ เพ่ือจํากัดการนําเขาและ สงเสริมการสงออก

232 เรื่องท่ี 7 การรวมกลุมทางเศรษฐกจิ ความเปนมาและองคประกอบ การคา ระหวา งประเทศเกิดข้ึนเนือ่ งจากการท่ีโลกไดถูกแบง ออกเปนประเทศ แตละประเทศตางผลิต สินคาหรือบริการแตกตางกนั เม่อื แตละประเทศตางเกิดความตองการท่ีจะแลกเปลี่ยนสินคาและบริการท่ีตน ผลิต ไดเปนจาํ นวนมากสินคา และบรกิ ารที่ตนผลิตไดนอยหรือผลิตไมไดเลยกับประเทศอื่น ประกอบกับการ คมนาคมไปมาหาสูกันสะดวก การคา ระหวา งประเทศจึงเกดิ ขน้ึ การที่แตล ะประเทศผลติ สนิ คา หรือบรกิ ารไดแตกตางกันเปนเพราะสาเหตตุ อ ไปน้ี 1. แตละประเทศตา งมลี กั ษณะท่ีต้งั ตางกัน ลักษณะท่ีตั้งของบางประเทศเอื้ออํานวยใหเกิดการผลิต สินคาหรือบริการ เชน ประเทศท่ีมีชายฝง ทะเลกจ็ ะมีอตุ สาหกรรมตอเรือเพื่อขนสงหรือการใหบริการขนถาย สินคาโดยใชทา เรอื นาํ้ ลกึ บางประเทศมีภูมิประเทศงดงาม จะมอี ตุ สาหกรรมการทองเที่ยวเกิดข้ึน 2. แตล ะประเทศมแี รธ าตุซงึ่ เปน ทรัพยากรธรรมชาติมากนอยตางกัน เชน สวีเดนมีเหล็ก เยอรมันมี ถา นหนิ เวเนซูเอลาและตะวันออกกลางมีนํ้ามัน แอฟริกาใตมีทองคําและยูเรเนียม ประเทศเหลาน้ีก็จะนํา แรธ าตขุ ึ้นมาใชและสง เปน สินคา ออก 3. แตละประเทศมีลักษณะดนิ ฟา อากาศทีแ่ ตกตางกนั เชน สหรัฐอเมริกาและแคนาดาประเทศที่อยูใ น เขตอบอุนสามารถปลกู ขาวสาลไี ด ไทยอยูในเขตมรสมุ สามารถปลกู ขาวได บราซลิ เปนประเทศในเขตศูนยสูตร สามารถปลูกกาแฟได จากการทพ่ี ชื ผลสามารถข้นึ ไดด ี ตามสภาพดนิ ฟา อากาศแตละชนิดดังกลาวทําใหแตละ ประเทศสามารถผลิตพชื ผลชนิดน้นั ไดเปนจาํ นวนมาก เมอื่ มเี หลอื กส็ ามารถสง เปน สนิ คาออก นอกจากนี้ยังมีทฤษฎียืนยันวา “ถาทุกประเทศแบงงานผลิตสินคาและบริการตามที่ตนถนัดหรือ เมื่อเปรียบเทียบแลวไดเ ปรียบ จะทําใหมีผลผลิตเกิดขน้ึ มากกวาตา งคนตางผลติ ” ดลุ การคา และดุลการชาํ ระเงนิ ในการทําการคา ระหวางประเทศนน้ั ประเทศหนึง่ ๆ ยอ มตองบนั ทกึ รายการที่เกดิ ขึ้น เพราะจะทําให ไดทราบผลการติดตอ คาขายกับตา งประเทศ รายการคา กบั ตา งประเทศนี้อาจบันทึกอยูใน 2 รูปแบบ ดวยกัน คอื ดุลการคา และดุลการชําระเงนิ ดุลการคา (Balance of Trade) ไดแก การเปรียบเทียบมูลคาของสินคาท่ีประเทศหน่ึงสงออกขาย (Export) ใหประเทศอ่ืน ๆ กับมูลคาของสินคาที่ประเทศนั้นสั่งซื้อเขามาจําหนายวามากนอยตางกันเทาไร ในระยะ 1 ป เพ่อื เปรยี บเทียบวา ตนไดเปรยี บหรือเสยี เปรยี บ ตัวอยางเชน ประเทศไทยสงสนิ คา ออกหลายประเภทไปขายสงประเทศญี่ปุน สิงคโปร และอีกหลาย ประเทศ มีมูลคารวมกัน 589,813 ลานบาท ในป พ.ศ. 2533 และในปเดียวกันก็ไดสั่งสินคาเขาจากประเทศ ตาง ๆ มีมูลคา 844,448 ลานบาท เม่ือนํามาเปรียบเทียบกันจะทําใหทราบไดวาไดเปรียบหรือเสียเปรียบ ดลุ การคา ในการเปรยี บเทยี บนอ้ี าจแบงออกไดเ ปน 3 ประเภท คือ

233 1. ดุลการคาไดเปรียบ หรือเกินดุล ไดแกการที่ประเทศหนึ่งสงสินคาไปขายยังตางประเทศมีมูลคา มากกวาส่งั สินคาเขามาอุปโภคบริโภค 2. ดลุ การคาเสยี เปรยี บ หรอื ขาดดุล ไดแก การทีป่ ระเทศหน่ึงสง สนิ คา ไปขายยังตางประเทศ มีมูลคา นอยกวา ทส่ี ่งั สนิ คา เขา มาอปุ โภคบรโิ ภค 3. ดุลการคาสมดุล ไมไดเปรียบเสียเทียบกันหรือเทากันมีผลลบเปนศูนยกลาวคือมูลคาสินคาเขา เทากบั มูลคา สนิ คาสง ออก โดยทั่วไปการใชดุลการเพียงอยางเดียวอาจไมทําใหทราบฐานะท่ีแทจริงของประเทศไดกลาวคือ ดุลการคา ท่เี สียเปรียบนนั้ อาจไมเ ปน ผลเสียใด ๆ ตอ ประเทศก็ได เนื่องจากบันทึกเก่ียวกับดุลการคานั้นจะไม รวมถงึ การนาํ เขาสินคา บางชนิด ทไี่ มตอ งชาํ ระเปน เงินตราตา งประเทศก็ไดเนือ่ งมาจากสินคา ชนิดนน้ั จะมาจาก การบริจาคชว ยเหลือ ถา นาํ เอารายการน้ีมาหักออกอาจทําใหดุลการคาลดลงหรือการคิดราคาสินคาเขาและ สินคาออกตางกนั กลา วคอื ขณะท่สี ินคาเขารวมมูลคาขนสงและการประกันภัยแตสินคาออกไมไดรวมไวหรือ การส่งั สนิ คาประเภททนุ เชน เคร่อื งจักรกลเขามาทําการผลติ สนิ คา ดูเหมือนวาจะทําใหเสียเปรียบดุลการคา ก็จรงิ แตในระยะยาวแลวเมือ่ มีการผลติ สนิ คา เพ่อื การสงออก สนิ คานน้ั อาจทําใหไดเ ปรียบดุลการคา ในระยะ ยาวก็เปนไปได เปน ตน ประเทศท่ีดุลการคาไดเปรียบถือวาภาวะเศรษฐกิจของประเทศน้ันเจริญ แตอาจจะไมเปนผลดีตอ เศรษฐกิจเสมอไป เชน เมอ่ื ไดร ับเงินตราตางประเทศ ธนาคารกลางสามารถเพ่มิ ปรมิ าณเงินในทอ งตลาดไดม าก พอคาสามารถแลกเงนิ ตราตา งประเทศมาเปน เงนิ ในประเทศไดมาก เม่ือปริมาณเงินในทองตลาดมากอาจเกิด ภาวะเงินเฟอหรอื การท่ปี ระเทศใด ประเทศหน่ึงไดเปรียบดุลการคากับประเทศอ่ืนติดตอกันหลายปจะทําให ประเทศคูคาไมสามารถมีเงินมาซ้ือสินคาหรือชําระเงินได ยอมเปนผลเสียตออุตสาหกรรมภายในประเทศ ดังนั้นนักคิดทางเศรษฐศาสตรจึงเห็นวาไมควรเปรียบเทียบเฉพาะรายการสินคาเทาน้ัน จึงจะทําใหทราบ สภาวะเศรษฐกจิ ทแี่ ทจริงของประเทศ แตค วรมรี ายการอื่นๆ เขามาแสดงเปรียบเทยี บดว ยและรายการอ่ืน ๆ ที่แสดงเปรยี บเทียบน้ันแตละประเทศจะแสดงไวใ นรูปของดุลชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ ดุลการชาํ ระเงินระหวา งประเทศ คอื สถติ ใิ นรูปบญั ชีแสดงรายรับ (หรือ credit = +) ท่ีประเทศหนึ่ง ไดรับจากตางประเทศ และรายจาย (หรือ debit = - ) ท่ีประเทศนั้นจายแกตางประเทศในรอบ 1 ป นํามา เปรียบเทียบกนั เพ่ือทราบตนไดเ ปรียบหรือเสียเปรยี บ โดยปกติดลุ การชําระเงินจะประกอบไปดวย 1. บญั ชีดลุ การคา 2. บญั ชีดลุ บรกิ าร 3. บัญชีดลุ บรจิ าค 4. บญั ชที นุ หรอื บัญชเี งินทุน 5. บญั ชกี ารเคลอ่ื นยายเงนิ ทนุ ของระบบการเงนิ 6. จาํ นวนไมป ระจักษหรอื คาคลาดเคลอื่ นสุทธิ

234 จากบัญชีดุลชําระเงนิ ทง้ั 6 ชนดิ น้ี บญั ชดี ุลการคา บญั ชีดลุ บริการ และบัญชีดลุ บริจาคเรียกรวมกันวา บัญชีเดินสะพัด (Current Account) เปน บญั ชแี สดงถงึ การแลกเปลีย่ นเงินระหวางประเทศเฉพาะสวนท่ีเปน ผลติ ภัณฑ (สนิ คา และบริการ) เทานั้น แตไมม รี ายการแสดงการเคลอ่ื นยา ยทรัพยส นิ หรือทนุ ซ่ึงดลุ การชําระเงนิ จะพิจารณาจาก ดลุ การชาํ ระเงิน = ดลุ บัญชเี ดินสะพดั + ดุลบัญชที ุน + จํานวนไมป ระจักษ ซงึ่ จะแสดงผลอยูใน 3 ลักษณะ คือ ถายอดรายรับมากวารายจาย เรียกวา ดุลการชําระเงินเกินดุล ถายอดรายรับนอ ยกวายอดรายจา ย เรียกวา ดุลการชาํ ระเงินขาดดุล และถายอดรายรับหรือรายจายเทากัน หรอื เปนศูนยเรียกวา ดุลการชาํ ระเงินสมดุล อัตราแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตา งประเทศ เงนิ ตราตางประเทศ หมายถงึ เงินตราของประเทศอื่นซง่ึ อยูในความครอบครองของรฐั บาลหรือเอกชน ของประเทศใดประเทศหน่ึง ตัวอยางเชน เงินตราตางประเทศในทัศนะของเอกชนและรัฐบาลไทยก็คือเงิน ดอลลาร มารค เยน ปอนด เปนตน สวนเงินบาทเปนเงินท่ีออกโดยรัฐบาลไทย ถือเปนเงินตราตางประเทศ ทัศนะของรฐั บาลและเอกชนของประเทศอ่ืนนอกจากประเทศไทย เงนิ ตราของประเทศตา ง ๆ แตล ะหนว ยจะมี อํานาจซื้อแตกตา งกันไปตามคาของเงนิ ในแตล ะประเทศ ซึ่งคาของเงินแตละประเทศจะถูกกําหนดไวใ นรปู ของ อัตราแลกเปล่ยี นเงินตราระหวา งประเทศ อัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการคาระหวางประเทศ เพราะอัตราแลกเปล่ยี น หมายถึง ราคาของเงินตราสกลุ หนึง่ เม่ือเปรียบเทียบกับเงินตราของสกุลอื่น ๆ อัตรา แลกเปล่ียนเปนราคาท่ีสําคัญเม่ือเทียบกับราคาสินคาโดยท่ัวไป เพราะอัตราแลกเปลี่ยนจะเปนตัวเช่ือมโยง ราคาสินคา ของประเทศตาง ๆ หากเราไมท ราบอัตราแลกเปลีย่ นจะทาํ ใหเราไมส ามารถเปรยี บเทยี บราคาสินคา ระหวางประเทศได และอตั ราแลกเปล่ียน ราคาสินคาทกุ ชนดิ ในตา งประเทศ ซง่ึ คดิ เปนเงนิ ตราของประเทศใด ประเทศหน่ึงจะเปลี่ยนไปดว ย ตวั อยา งเชน อัตราแลกเปลยี่ นระหวางปอนดกับบาทเปน 1 ปอนดตอ 45 บาท เส้ือขนสัตวตัวหน่ึงมีราคา 20 ปอนดในประเทศอังกฤษจะมี ราคา 900 บาทในประเทศไทย แตถาประเทศ อังกฤษลดคา เงินปอนดเปน 1 ปอนดเทากับ 35 บาท เสื้อขนสัตวตัวเดิมจะมีราคาในประเทศไทยเพียง 700 บาท เทาน้นั โดยตัง้ ขอ สมมติในชั้นนวี้ า ราคาเสื้อขนสัตวในอังกฤษไมเปล่ียนแตในทางปฏิบัติจริง เม่ืออังกฤษ ลดคาเงนิ ปอนด ราคาสินคาในอังกฤษจะเปล่ียนจากระดับเดิมและราคาเปรียบเทียบระหวางเงินบาทกับเงิน ปอนดจะเปล่ียนไป ดังนั้นราคาสินคาที่ส่ังจากประเทศไทยไปประเทศอังกฤษจะเปลี่ยนไปเชนกัน กลาวคือ ที่อตั ราแลกเปลยี่ นเดิมทีเงิน 1 ปอนดมีคา เทากบั 45 บาทนั้น ถาประเทศองั กฤษตอ งการซ้ือรองเทาซึ่งมีราคา 450 บาทจากประเทศไทย องั กฤษจะตองจายเงนิ 10 ปอนด แตเ มือ่ อตั ราแลกเปลย่ี นเงินตราเปล่ียนไปเปน 1 ปอนดมีคาเทา กบั 35 บาท จะทําใหอังกฤษตองจายคารองเทาคูเดียวกันถึง 12.8 ปอนด ดังนั้นจึงกลาวไดวา อัตราแลกเปล่ียนเปนปจจัยหน่ึงที่มีอิทธิพลตอสินคาเขาและสินคาออกของประเทศ ตลอดจนการดําเนิน กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ของประเทศอีกดวย ฉะนั้นประเทศตาง ๆ จงึ พยายามหาวิธีรวมกันในการกําหนดอัตรา แลกเปลย่ี นท่เี หมาะสม

235 ผลจากการรวมกลมุ ทางเศรษฐกิจ การรวมกลุมเศรษฐกิจ (Regional Economic integration) หมายถึง การที่ประเทศมากกวา 1 ประเทศขึน้ ไปมารวมกนั อยางเปนทางการ (Official integration) เพื่อเช่อื มเศรษฐกิจของภูมิภาคเดียวกนั การท่ีประเทศในภมู ภิ าคเดียวกันมารวมตัวกนั นัน้ เพราะประสบปญ หาทางการคา นานาประการโดยเฉพาะ ปญหาการขาดดุลการคา ซงึ่ มีสาเหตมุ าจากการไรประสิทธิภาพในการผลิตและความไมม่ันคงในสินคาที่เปน วัตถุดิบที่ใชในการผลิต จึงเกิดมีการรวมกลุมกันเพ่ือการผลิตและขยายตลาดและมีการทําสัญญาตาง ๆ เพอ่ื แกปญ หาเฉพาะเร่อื ง การรวมกลุม เศรษฐกจิ มหี ลายประเภท แตม ลี กั ษณะเหมอื นกันอยปู ระการหนึง่ คอื “การใชก าํ แพงภาษี กดี กันสนิ คา จากประเทศนอกกลุมสมาชิก และใหมีสิทธพิ ิเศษในการนาํ เขา สินคาจากประเทศสมาชิกในกลุม” การรวมกลมุ จงึ มีลักษณะของการคาแบบเสรี และการคาคุมกันอยูในตัวซ่ึงสามารถแบงออกเปนประเภทได ดงั น้ี 1. เขตปลอดภาษี (Free Trade) เปนการวมกลุมประเทศท่ีงายที่สุดคือประเทศสมาชิกจะยกเวน การเกบ็ ภาษขี าเขา ระหวา งกนั เอง โดยท่แี ตจะประเทศสมาชิกมีอิสระเต็มท่ีในการตั้งอัตราภาษีเรียกเก็บจาก ประเทศนอกกลุม เชน เขตการคาเสรีแปซิฟค (Pacific Free Trade Area : PAFTA) เขตการคาเสรีลาติน อเมรกิ า (Latin Amereac Free Trade: LAFTA) การรวมกลมุ ประเทศในลกั ษณะน้มี กั จะมปี ญ หาเนอื่ งมาจาก การทแ่ี ตละประเทศสมาชิกมรี ะดับการพัฒนาท่ีแตกตางกันและการต้ังอัตราภาษีสําหรับประเทศนอกกลุมมี ความแตกตางกนั ทําใหป ระเทศคูค า สามารถเลือกคา กับประเทศสมาชิกทตี่ ั้งอตั ราภาษีไวตํา่ 2. สหภาพศลุ กากร (Custom Union) เปนการรวมกลุมเหมือนเขตปลอดภาษี แตมีขอตกลงเรื่อง การตั้งกําแพงภาษีรวมกันเพื่อเก็บจากประเทศนอกกลุม แตมักจะมีปญหาคืออัตราภาษีที่รวมกันต้ังใหม ถาแตกตางจากเดิมมากจะมีผลกระทบตอ อัตราภาษเี ดมิ ท่เี ก็บภายในประเทศและสงผลกระทบถึงราคาสินคา ในประเทศ 3. ตลาดรว ม (Common Market) มลี กั ษณะเหมือนสหภาพศุลกากรทกุ ประการ แตเพ่ิมเง่ือนไขวา ไมเ พียงแตสนิ คา เทา นั้นที่สามารถเคลอ่ื นยายไดโ ดยเสรีระหวา งประเทศสมาชกิ แตไมวาจะเปนการเคลื่อนยาย ทุน แรงงาน สามารถทําไดโดยเสรี การตั้งตลาดรวมจําเปนตองมีนโยบายหลาย ๆ ดานที่ประสานกัน เชน การเก็บภาษรี ายได นโยบายการเงนิ ภายใน นโยบายการคา ตลอดจนกฎหมายตาง ๆ 4. สหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union) เปนการรวมกลุมกันอยางสมบูรณแบบโดยสมาชิก อยภู ายใตน โยบายเดียวกัน ใชเงินตราสกลุ เดยี วกันและอยูภ ายใตอ าณาจกั รเศรษฐกิจเดยี วกนั กลมุ ทางเศรษฐกจิ ทส่ี าํ คัญมีดงั นี้ 1. กลมุ ประชาคมยโุ รป (European Community : EC) เกิดจากการรวมตัวกนั ของประเทศสมาชิก ในยุโรป 12 ประเทศ ไดแก อังกฤษ เดนมารก ไอรแลนด กรีซ สเปน โปรตุเกส ฝรั่งเศส เยอรมันนี อิตาลี เบลเยียม เนเธอรแลนด และลักแซมเบิรก ปจจุบันประชาคมยุโรปมีสภาพเปนสหภาพศุลกากร กลาวคือ มีขอกําหนดใหประเทศสมาชิกยกเลิกการเก็บภาษีขาเขา ควบคุมสินคาเขาและสินคาออกระหวางประเทศ สมาชิกและไดดาํ เนินนโยบายและมาตรการทางการคา กับประเทศนอกประชาคมรว มกัน โดยใชระบบประกัน

236 ราคาผลิตผลเกษตรแบบเดียวกัน และใชงบประมาณสวนกลางของประชาคมยุโรปเขาสูการเปนตลาดรวม ตัง้ แตป  2535 และในป 2539 ไดร วมตัวกันเปนสหภาพเศรษฐกิจและการเงิน (Economic and Monetary Union) ซ่ึงจะมกี ารใชเงินตราในสกลุ เดยี วกัน 2. สมาคมการคาเสรีแหงยุโรป (European Free Trade Association) มีสมาชิกในปจจุบัน 7 ประเทศ คือ นอรเวย สวีเดน ออสเตรยี สวเี ดน ออสเตรยี สวซิ เซอรแลนด ไอแลนด ฟนแลนด และลิกเตน- สไตน วัตถปุ ระสงคก ารกอตั้งเปน เขตการคา เสรมี ากกวา เปน สหภาพศลุ กากร ในป 2527 กลุม ประเทศ น้ไี ดเคย แถลงการณ รว มมอื กนั จดั ต้งั เปนเขตเศรษฐกิจยโุ รป (European Economic Area : EEA) โดยมีวัตถปุ ระสงค เพ่ือขยายความรวมมือระหวางกลุมประเทศท้ังสองสวน ขั้นตอนในการจัดตั้งยังไมไดกําหนดไวชัดเจน จนกระทงั่ ป 2532 กลุมประเทศสแกนดิเนเวียวิตกวาการเปนตลาดเดียวของประเทศสมาชิกประชาคมยุโรป อาจสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศของตน จึงไมมีความประสงคจะกอต้ังเขตเศรษฐกิจยุโรป แตประชาชนยุโรปยังใหก ารสนบั สนุน เนอ่ื งจากสมาคมการคาเสรแี หง ยุโรปเปนตลาดสินคาท่ีสําคัญ และใหญ ท่สี ุดของประชาคมยุโรปจงึ ไดมกี ารจดั ตั้งอยางเปนทางการและมีการใหสตั ยาบันรวมกัน โดยมีผลบังคับต้ังแต วันที่ มกราคม 2536 เปน ตน 3. ขอตกลงการคาเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free Trade Agreement : NAFTA) มีประเทศสมาชิกในปจจบุ นั 3 ประเทศ ไดแ ก สหรฐั อเมรกิ า แคนาดา และเมก็ ซิโก มีวัตถุประสงคเพ่ือยกเลิก การกีดกนั ทางการคาและการลงทุนระหวางประเทศสมาชิกทั้งสามและเพื่อสรางเขตการคาเสรีที่ยอมรับการ คมุ ครองสทิ ธิในทรพั ยส ินทางปญญา 4. กลุมประเทศอาเซียน ประกอบไปดวยประเทศสมาชิก 10 ประเทศ คือ ไทย สิงคโปร มาเลเซีย อนิ โดนีเซยี ฟลปิ ปน ส บรูไน เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร มวี ัตถปุ ระสงคใ นการรวมตัวกันในครั้งแรก คือการแบง งานกันผลติ สินคา เพอ่ื ลดความซ้ําซอ นในการผลติ และสรา งอาํ นาจตอรองทางการคาภายหลังไดมี ขอเสนอใหจัดต้ังเขตการคาเสรีอาเซียน (Asean Free Trade Agreement : AFTA) มีวัตถุประสงคเพื่อให ประเทศสมาชกิ คอ ย ๆ ยกเลิกหรือลดภาษีศุลกากร สําหรับสินคาสวนใหญที่คาขายกันอยูใหเหลือรอยละ 5 ภายในระยะเวลา 15 ป เชือ่ วาจะทําใหการคาและการลงทุนของกลมุ อาเซยี นขยายตัวมากขึ้น ประเทศไทยไดร ว มมอื ทางเศรษฐกิจกับประเทศอืน่ ๆ อยา งกวา งขวาง และไดเขารว มเปน สมาชิกของ องคกรระหวางประเทศ หลายองคกรดังน้ี กลุม อาเซียน หรือสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian Nations : ASEAN) ประกอบดวย 10 ประเทศ ไดแก อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร บรูไน ไทย เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร สํานักงานใหญตัง้ อยูทเ่ี มอื งจาการตา ประเทศอนิ โดนเี ซยี องคกรน้มี ีวตั ถปุ ระสงค เพ่ือสง เสรมิ ความรว มมอื ทางเศรษฐกิจ วิทยศาสตรแ ละเทคโนโลยี สังคม และ วฒั นธรรม ตลอดจนการเมอื งระหวา งประเทศสมาชกิ จากการกอ ต้งั กลุมอาเซยี น มาตง้ั แต พ.ศ.2510 มาถงึ ปจจุบนั ประเทศสมาชิกอาเซยี น มกี ารขยายตัว ทางเศรษฐกจิ อยา งรวดเร็ว โครงสรางทางเศรษฐกิจก็เปล่ียนแปลงจากภาคเกษตร ไปสูภาคอุตสาหกรรมมากข้ึน

237 สง ผลใหป ระเทศสมาชิกประสบปญหาทั้งทางดานการขาดดลุ การคา การเพมิ่ อตั ราคา จา งแรงงาน และการขาด แคลน การบรกิ ารพน้ื ฐาน กลุมเอเปค (Asia – Pacific Economic Cooperation : APEC) กอตั้งข้ึนเม่ือ พ.ศ. 2532 มี สมาชิก 12 ประเทศ ไดแ ก สหรัฐอเมรกิ า เกาหลใี ต สิงคโปร ฟลิปปนส นิวซีแลนด มาเลเซีย ญี่ปุน อินโดนีเซีย แคนาดา บรูไน ออสเตรเลยี และไทย องคกรน้ีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการแกปญหารวมกันสงเสริมการคาเสรีตลอดจนการ ปรับปรุงแบบแผนการตดิ ตอ การคา ระหวา งกนั และเพ่ือต้งั รับการรวมตัวเปนตลาดเดียวกนั ระหวา งประเทศ สมาชิกคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจ และสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social Commission for Asia and Pacific : ESCAP) องคก รนเ้ี ปน องคกรที่จัดตัง้ ขน้ึ โดยองคก ารสหประชาชาติ มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการ พัฒนาดา นเศรษฐกิจและสังคมของประเทศสมาชิกทอี่ ยใู นเอเชีย และแปซิฟก รวมทงั้ ประเทศไทยดว ย ESCAP เปนองคกรที่ขยายมาจากคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหงเอเชีย และตะวันออกไกล (Economic Commission for Asia and the Far East : ECAFE) ซึ่งจัดต้ังข้ึนเม่ือ พ.ศ. 2490 และ ใน พ.ศ. 2517 ไดขยายมาเปน ESCAP ท้ังนีเ้ พ่อื ใหครอบคลุมประเทศในพน้ื ท่ีเอเชีย และแปซิฟก ทัง้ หมด ประเทศทเี่ ปนสมาชกิ จะไดรับความ ชวยเหลือในการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คม สาํ นักงานต้ังอยูท่ี กรงุ เทพมหานคร ประเทศไทย ขอตกลงทั่วไปดวยภาษีศุลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade : GATT) กอ ตง้ั เม่อื วันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2409 มปี ระเทศสมาชกิ เกอื บทัว่ โลก ประเทศไทยเขาเปนสมาชิกเมื่อ วันที่ 20 พฤศจิกายน 2525 องคกรนี้มีวัตถุประสงคเพื่อสงเสริมระบบการคาเสรี และสงเสริมสัมพันธภาพ ทางการคา และเศรษฐกิจระหวางประเทศ โดยทุกประเทศสมาชิกตอง ปฏิบัติตามกฎระเบียบของ GATT ประเทศไทยไดรบั การสงเสริมดา นการขยายตวั ทางการคา ทําใหค วามเสียเปรยี บดานการเจรจาการคาระหวา ง ประเทศกบั มหาอาํ นาจทางเศรษฐกิจลดลงไปมาก ความสัมพันธร ะหวางเศรษฐกิจของไทยกับกลุมเศรษฐกิจโลก ประเทศไทยเปน ประเทศสมาชิกในขอ ตกลงเขตการคา เสรอี าเซยี น ซง่ึ มวี ัตถปุ ระสงคของการรวมกลุม คลายกบั การรวมกลุม ของประเทศในภูมภิ าคอ่นื ๆ คอื การยกเลกิ กาํ แพงภาษีท่มี รี ะหวางประเทศสมาชิกและ กําหนดมาตรการทางเศรษฐกิจอื่น ๆ รวมกัน เชน การผลิตสินคาบริการ การกําหนดอัตราภาษีศุลกากร เปน ตน ในขณะเดยี วกนั ก็สรางกาํ แพงภาษีเพ่อื สกัดก้นั สินคาทีมาจากนอกเขต ในขณะเดียวกันประเทศไทยก็ สังกัดอยูในกลุม “ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษีศุลกากรและสินคา (General Agreement on Tariff and Trade : GATT) ซึ่งเปน องคกรท่ีเกี่ยวของกับการปฏิบัติทางการคาของโลก ซ่ึงประเทศไทยมีพันธะสัญญาที่ จะตอ งปฏิบัติตามขอตกลงเหลาน้ัน เชน การสงเสริมการคา แบบเสรีการลดอัตราภาษีนาํ เขา การถอื หลักการท่ี ไมใหมกี ารกดี กนั ทางการคา แตกตา งกันตามประเทศคคู า การคมุ ครองสทิ ธใิ นทรัพยส นิ ทางปญ ญา เปนตน ซึง่ มี ขอ ตกลงบางอยา งก็เปนส่ิงท่ีขัดกบั การคา ภายในประเทศ เชน การยอมรับในขอตกลงวาดวยการคุมครองสิทธิ ทางปญญา แตก ารประกอบธุรกิจในประเทศไทยหลายประเภทมีลักษณะละเมดิ สทิ ธิทางปญ ญา

238 เนอื่ งจากการทีแ่ ตละประเทศตา งรวมตัวกันเปน เขตเศรษฐกิจในลักษณะตาง ๆ กันประกอบกิจกรรม ทางเศรษฐกิจจะดําเนินการเฉพาะภายในกลุม ในขณะเดียวกันก็มีนโยบายกีดกันสินคาจากภายนอกกลุม ทาํ ใหเ ปน การยากทปี่ ระเทศไทยจะหาตลาดทางการคา ประเทศไทยจงึ ตองดําเนินนโยบายทางการคาโดยการ เจรจาทางการคากับประเทศคูคา โดยตรงเพ่ือรกั ษาตลาดทางการคา ในขณะเดียวกันก็พยายามหาทางขยาย ตลาดไปสภู ูมภิ าคที่ยงั มกี ารรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ท่ไี มค อ ยเขมแข็งนกั เชน ตลาดยุโรปตะวันออก แบบฝก หัดทา ยบทเร่ืองท่ี 7 คาํ ช้ีแจง เมอ่ื ศกึ ษาบทนีแ้ ลว ใหนกั ศกึ ษาคนควาและตอบคําถามตอ ไปนี้ 1. ในระดับชุมชน มคี วามเกยี่ วเนอื่ งอยางไรกบั ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศ 2. จากสภาวการณเศรษฐกิจปจจบุ ัน ประชาชนไดร ับผลกระทบอยา งไร ใหยกตวั อยางประกอบ 2- 3 อยา ง 3. การกีดกนั ทางการคา ของประเทศคูแขง มอี ะไรบา ง 4. อะไรบา งทีค่ นไทยควรปรบั ตัวในการทําธรุ กิจกบั ตางชาติ

239 บทที่ 4 การเมอื งการปกครอง สาระสาํ คญั การศึกษาเรื่องการเมอื งการปกครอง นอกจากผูเรียนจะไดเ รียนรถู งึ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย และการปกครองระบอบเผด็จการของประเทศตา ง ๆ ในโลกแลว ยังไดร ูแ ละเขาใจถึงพัฒนาการของประเทศ ตาง ๆ นับตั้งแตย ุคโบราณ ยคุ กลาง ชวงครสิ ตว รรษ ท่ี 18, 19 และ 20 โดยจะทราบวาจุดเร่ิมตนของระบอบ ประชาธิปไตยมคี วามเปน มาอยา งไร และประชาธปิ ไตยของประเทศตา ง ๆ รวมทั้งประเทศไทยเปน อยางไรบา ง นอกจากน้ีผูเรียนยังไดเรียนรูถ ึงเหตุการณสําคัญทางการเมืองการปกครองของประเทศไทยและของโลกวา เหตุการณห รือสถานการณทางการเมืองนั้นสง ผลกระทบตอสังคมไทยและสังคมโลกอยางไร รวมทั้งผูเรียน จะไดศ ึกษาเรยี นรถู ึง หลักธรรมมาภบิ าลและแนวปฏบิ ัตติ ามหลกั ธรรมมาภิบาลเปน อยา งไร เพ่อื การนําไปสกู าร ปฏิบัติตนของผูเรียนไดอ ยางถูกตอ ง และเหมาะสมตอไป ตัวชวี้ ดั 1. รแู ละเขา ใจระบอบการเมืองการปกครองตา ง ๆ ทีใ่ ชอยูปจ จุบนั 2. ตระหนกั และเหน็ คุณคา การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 3. รูและเขาใจผลท่เี กิดจากการเปลี่ยนแปลงทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยจากอดตี 4. รูและเขา ใจผลทีเ่ กิดจากการเปล่ยี นแปลงทางการเมอื งการปกครองของโลก 5. ตระหนกั และเห็นคุณคาของหลักธรรมาภิบาลและนาํ ไปปฏิบตั ิในชีวติ จริงได ขอบขายเนื้อหา เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย เรื่องท่ี 2 การปกครองระบอบเผด็จการ เรือ่ งท่ี 3 พฒั นาการของระบบประชาธิปไตยของประเทศตาง ๆ ในโลก เร่อื งท่ี 4 เหตุการณส าํ คัญทางการเมอื ง การปกครองของประเทศไทย เร่อื งท่ี 5 เหตกุ ารณสําคัญทางการเมอื ง การปกครองของโลกที่สงผลกระทบ ตอประเทศไทย เรื่องที่ 6 หลกั ธรรมาภิบาล

240 เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย 1. ระบอบประชาธิปไตย คาํ วา “ประชาธิปไตย” เปน คําไทยที่บัญญัตขิ น้ึ ใหมีความหมายตรงกบั คาํ ภาษาอังกฤษวา Democracy หมายถึง อํานาจของประชาชน คําวา “ประชา” แปลวา ประชาชน คําวา “อธิปไตย” แปลวา ความเปนใหญ สรุปวา คําวา “ประชาธิปไตย” หมายถึง การปกครองที่ประชาชนมีอํานาจสูงสุดในการปกครอง ประเทศ ดังนัน้ “การปกครองระบอบประชาธิปไตย” จึงหมายถึง ระบอบการปกครองซ่ึงประชาชนมีอํานาจ สูงสุด โดยจะเห็นวา การปกครองระบอบประชาธิปไตยในปจจุบันนั้นจะแยกออกเปน 2 แบบ คือ ระบอบ ประชาธปิ ไตยแบบมีพระมหากษัตรยิ เ ปนประมขุ กับระบอบประชาธิปไตยแบบมีประธานาธิบดเี ปนประมุข ระบอบประชาธิปไตยมีความเชื่อวา มนุษยเปนสัตวประเสริฐ มีความคิด ความเฉลี่ยวฉลาดและ สติปญญาท่ีจะปกครองตนเองได สามารถใชเหตุผลในการแกไขปญหาของตนเอง และสังคมได ดังนั้น การปกครองในระบอบประชาธิปไตยจึงเปนวิธีการท่ีประชาชนมีโอกาสไดเลือกสรรคนที่เหมาะสมเขาไปทํา หนาท่ีในการบริหารประเทศแทนตน อันเปนหนทางท่ีดีท่ีสุด การปฏิวัติรัฐประหารการใชวิธีรุนแรง การปราบปรามเขนฆา เพ่ือใหไ ดมาซง่ึ อํานาจในการปกครองถอื เปนวิธีการที่ดูหมิ่นเหยียดหยามและทําความ ทําลายความเปนมนุษยข องประชาชนอยา งยงิ่ 2. หลกั การของระบอบประชาธปิ ไตย ระบอบประชาธิปไตยจะม่ันคงหรือไมนั้นข้ึนอยูกับรัฐบาลและประชาชนวาจะยึดม่ันในหลักการ ของระบอบประชาธปิ ไตยมากนอ ยเพยี งใด ซง่ึ หลักการของระบอบประชาธิปไตยมีดงั นี้ 2.1 หลักความเสมอภาค หลักความเสมอภาค หมายถึง ทุกคนไมวา ฐานะจะเปน อยางไร มีสตปิ ญ ญาหรอื ความสามารถ มากนอยแตกตางกัน หรือแมมีผิวพรรณแตกตางกัน แตทุกคนมีความเปนมนุษยอยางเทาเทียมกัน ซึ่งหลัก ความเสมอภาคแบงเปน 4 ลักษณะ ดังนี้ 1) ความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายความวา ทุกคนมีความเทาเทียมกันทางกฎหมาย รฐั บาลจะออกกฎหมายเพือ่ คมุ ครองใครคนใดคนหนง่ึ ไมไ ด เม่อื มใี ครกระทําผิดก็จะตองถูกกฎหมายลงโทษเทา เทยี มกนั 2) ความเสมอภาคทางการเมอื ง หมายความวา ทกุ คนมีความเทาเทียมกันในทางการเมือง การปกครอง เชน ทุกคนมีสิทธิในการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเทากันคือคนละ 1 เสียง มีสิทธิตั้งพรรคทาง การเมอื ง มีสิทธิลงสมัครรับเลอื กต้ัง มีสิทธติ์ ้งั กลมุ ทางการเมือง มีสิทธแิ สดงความคิดเหน็ ทางการเมือง เปน ตน

241 3) ความเสมอภาคทางเศรษฐกจิ หมายความวา ประชาชนมสี ทิ ธิในการประกอบอาชีพทาง เศรษฐกิจ และสามารถครอบครองหรอื ไดร บั ประโยชนจากกิจการทีต่ นทาํ ไปอยางเต็มท่ี รฐั บาลจะตองเปน ผนู ํา ทรัพยากรภายในประเทศมาใชและจัดสรรผลประโยชนเหลานั้นสูประชาชนอยางท่ัวถึง โดยการกระจาย ความเจริญไปสสู วนตาง ๆ ของประเทศ 4) ความเสมอภาคในดา นโอกาส หมายความวา ความเทาเทียมกันที่จะไดรับโอกาสในการ พัฒนาตนเอง เชน โอกาสทางการศึกษา (ความเทา เทยี มกนั ในการสอบเขามหาวทิ ยาลัย) การประกอบอาชีพ การสรา งฐานะทางเศรษฐกจิ 2.2 หลกั สทิ ธเิ สรภี าพและหนาท่ี สทิ ธิ หมายถงึ อํานาจหรอื ผลประโยชนข องบคุ คลทกี่ ฎหมายใหความคุมครอง บคุ คลท่ีละเมดิ ลวงเกิน หรอื กระทาํ การใด ๆ ที่กระทบกระเทือนตอสทิ ธิของบคุ คลอื่นไมได เสรีภาพ หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคล การกระทํานั้นตองไมขัดตอกฎหมายหรือ ไมล ะเมิดสิทธขิ องผูอน่ื เชน มีเสรีภาพในการเขียนแสดงความคิดเห็น แตถาไปละเมิดสิทธิของผูอ่ืน โดยการ เขียนโจมตีซงึ่ ขาดพยานหลกั ฐาน เชนน้ีผทู ไี่ ดร บั ความเสียหายกม็ สี ทิ ธิที่จะปกปอ งชือ่ เสียงของตนเอง ดวยการ ฟองรองไดหรอื เรามเี สรภี าพท่จี ะเปดวทิ ยุภายในบา นเรือน แตถา เปด เสียงดงั เกินไปจนรบกวนผูอนื่ เชน นี้ถอื วา เปน การละเมดิ สทิ ธิของผอู ่นื ปนตน หนา ที่ หมายถงึ ภาระหรอื ความรบั ผดิ ชอบท่ีบุคคลจะตอ งปฏิบตั ิตามกฎหมาย สิทธิและเสรีภาพเปน รากฐานทส่ี ําคญั ในการปกครองประชาธปิ ไตย ประเทศใดใหสทิ ธแิ ละเสรีภาพกับ ประชาชนมาก ประเทศนั้นก็มีประชาธิปไตยมาก ในทางกลับกันถาประเทศใดจํากัดสิทธิและเสรีภาพของ ประชาชน แสดงวาประเทศนน้ั ไมเ ปน ประชาธปิ ไตย สิทธแิ ละเสรีภาพขัน้ พ้ืนฐานของประชาชนท่ีรฐั บาลจะตองใหการรบั รอง ไดแก 1) สิทธิและเสรภี าพสวนบุคคล เปน สิทธเิ สรภี าพท่ีทกุ คนพงึ มีในฐานะที่เกิดมาเปน มนษุ ย ไดแ ก สทิ ธิ และเสรีภาพในการไดรับการคุมครองท้ังทางรางกายและทรัพยสินจากรัฐ สิทธิและเสรีภาพในการประกอบ อาชีพสจุ รติ สิทธแิ ละเสรีภาพในการเลอื กท่ีอยู หากรฐั บาลหรือบคุ คลใดกระทําการละเมดิ ตอ สทิ ธิและเสรีภาพ ของบุคคลอน่ื ถอื วาเปนความผิด 2) สิทธิและเสรีภาพทางการเมือง เปนสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ท่ีจะเขามามีสวนรวม ในกิจกรรมทางการเมอื งการปกครอง และกจิ การตา ง ๆ ของรัฐ เชน สิทธิทางการเมืองระหวางเพศหญิงและ ชายมเี ทา เทียมกัน ประชาชนมสี ทิ ธอิ อกเสียงเลอื กต้งั รับเลือกตัง้ ตัง้ พรรคการเมือง แตต องอยูภ ายใตกฎหมาย และระเบียบอนั ดีงามของประเทศ 3) สทิ ธแิ ละเสรีภาพทางเศรษฐกจิ ประชาชนมีเสรภี าพในการเลอื กประกอบอาชีพมสี ิทธิเปน เจา ของ ทรัพยสนิ ท่หี ามาดว ยความสจุ ริต มสี ิทธิท่ีจะไดรับคา จางแรงงานท่ีเปน ธรรม เปนตน รัฐบาลจะตองไมล ะเมดิ สทิ ธิและเสรีภาพของประชาชน ยกเวนในกรณีสงครามหรือเพ่ือรักษาความ มั่นคงของชาติ การรักษาความสงบเรียบรอย การคุมครองผลประโยชนของสวนรวม การรักษาศีลธรรมอันดี งามของประชาชนและการสรางสรรคความเปนธรรมใหก ับสงั คมเทา นัน้

242 2.3 หลักนิตธิ รรม กฎหมายเปน กฎเกณฑก ติกาทท่ี ุกคนจะตอ งปฏบิ ัติตาม ดงั นนั้ สิทธิ เสรีภาพและความเสมอภาคใด ๆ จะเปนจริงไมไ ดหากขาดกฎหมายทเี่ ปน หลกั ประกนั คมุ ครองประชาชนเพราะเมือ่ ไมม กี ฎหมาย แตล ะคนกอ็ าจ ทาํ ตามความพอใจของตน ทําใหเกดิ การละเมิดสิทธิและเสรีภาพขึน้ ได 2.4 หลักการยอมรับเสียงสว นมาก การอยรู วมกนั ของคนหมมู าก ยอมมีความขัดแยงหรือความเห็นไมตรงกันติดตามมา ปญหา ความขดั แยงบางอยา งท่ีเก่ียวของกับความถูกผิด สามารถใชกฎหมาย ระเบียบของสังคมหรือกฎศีลธรรมมา ตดั สนิ ได แตค วามขดั แยงบางอยางไมเ กย่ี วของกับความถูกผิด เปนความขัดแยงของสวนรวมท่ีตองการทําส่ิง ตาง ๆ ใหดีข้ึน ดังนั้นจึงตองอภิปรายถกเถียงกัน แตละฝายช้ีแจงเหตุผล จากนั้นจึงลงมติเลือกสิ่งท่ีดีท่ีสุด ขอ เสนอใดทเ่ี ปนเสยี งขา งมาก ก็คือวา เปนมตขิ องคนสวนใหญ ซ่งึ ทกุ คนตองนํามตนิ ไ้ี ปปฏบิ ตั ิ 3. ประเภทของประชาธปิ ไตย การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย แบง ออกเปน 2 ประเภท คือ 3.1 ประชาธิปไตยโดยทางตรง เปนวิธีการท่ีประชาชนทุกคนมีสวนรวมในการปกครองโดยตรง เหมาะกบั รฐั ทีม่ ปี ระชากรไมม าก เชน นครรัฐกรกี โบราณ ใหป ระชาชนทกุ คนรว มกันพจิ ารณาตดั สินปญหา แตว ิธกี ารนี้ไมเหมาะสมกับรัฐท่มี ีประชากรเปน จาํ นวนมาก ประชาธปิ ไตย โดยทางออมจึงถูกนํามาใชกับรัฐท่ีมี ประชากรเปนจํานวนมาก 3.2 ประชาธิปไตยโดยทางออม เน่ืองจากจํานวนประชากรของแตละประเทศมีจํานวนมหาศาล ดังน้ันการใหประชาธิปไตยทางตรง จึงไมสามารถกระทําได ประเทศตาง ๆ ท่ัวโลกไดใชวิธีประชาธิปไตย ทางออม ซึง่ ก็คอื การเลือกตัวแทนเขาไปทําหนาที่แทนประชาชน การใชอํานาจอธิปไตยของประชาชนจะใช ผานตวั แทน ซึง่ ไดแ ก อาํ นาจนิตกิ ับบัญญตั คิ ือรฐั สภา อํานาจบริหารคอื รฐั บาล อํานาจตลุ าการคือศาล 4. ขอ ดแี ละขอเสยี ของระบอบประชาธิปไตย 4.1 ขอ ดีของระบอบประชาธปิ ไตย 1) ทาํ ใหประชาชนยดึ หลกั การทถ่ี ูกตอง ชอบธรรม มีระเบียบวินยั รจู กั ประสานผลประโยชน รวมกันของคนภายในชาติ เสริมสรา งจริยธรรม คุณธรรม ความถูกตองดีงามกอใหเกิดความเรียบรอยสงบสุข ความเจรญิ งอกงาม ขวญั กาํ ลังใจ ศักดิศ์ รี และความภาคภมู ิใจในการเปนเจา ของประเทศอยางแทจริง 2) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองที่ประชาชนทุกคนมีสวนในการ ปกครองตนเอง เปนเจา ของอํานาจสงู สุดของประเทศคอื อาํ นาจอธปิ ไตย จึงทาํ ใหก ารปกครองมเี สถยี รภาพ 3) ประชาชนมีสทิ ธิ เสรภี าพ และความเสมอภาคเทา เทียมกัน 4) เปน การปกครองที่ปฏบิ ัติตามมตขิ องเสียงสวนมาก ขณะเดียวกันก็เคารพเสียงสวนนอย โดยตั้งอยูบ นหลักการของประโยชนส วนรวม ความถกู ตอ ง และตอ งไมล ะเมิดสทิ ธิและเสรภี าพของผอู ่นื 5) ชวยแกไ ขปญหาความขัดแยง ภายในหมปู ระชาชน ระหวา งรัฐกับประชาชน หรือระหวาง รฐั กบั รัฐ โดยอาศัยกฎหมายท่ีกําหนดขน้ึ เปนกตกิ า หรือใชก ารอภปิ รายลงมติเพอ่ื หาขอสรุป