Book26_กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา

วิชา กม. (LA) ๒๒๒๐๓ กฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา

ตาํ ÃÒàÃÂÕ ¹ ËÅÑ¡ÊÙμà ¹¡Ñ àÃÕ¹¹ÒÂÊÔºตําÃǨ ÇªÔ Ò ¡Á. (LA) òòòðó ¡®ËÁÒÂÇÔ¸Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ เอกสารน้ี “໹š ¤ÇÒÁÅºÑ ¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÔ หา มมใิ หผ หู น่ึงผใู ดเผยแพร คดั ลอก ถอดความ หรอื แปลสว นหนง่ึ สว นใด หรอื ทง้ั หมดของเอกสารนเ้ี พอื่ การอยา งอนื่ นอกจาก “à¾Í×è ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒͺÃÁ” ของขาราชการตํารวจเทาน้ัน การเปดเผยขอความแกบุคคลอ่ืนท่ีไมมีอํานาจหนาท่ีจะมีความผิดตาม ประมวลกฎหมายอาญา ¡Í§ºÑÞªÒ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ สํา¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ¾ÃÇ.Ȩá.òËõ‹§ªöÒóμÔ

1

คาํ นาํ หลักสูตรนักเรียนนายสิบตํารวจ (นสต.) เปนหลักสูตรการศึกษาอบรมท่ีมีเปาหมาย เพื่อเสริมสรางใหบุคคลภายนอกผูมีวุฒิประกาศนียบัตรมัธยมศึกษาตอนปลาย (ม.๖) หรือ ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) หรือเทียบเทา ท่ีเขารับการฝกอบรมมีความรู ความสามารถ และ ทักษะวิชาชีพตํารวจ รวมถึงพัฒนาบุคลิกภาพรางกายใหเหมาะสมสําหรับการปฏิบัติงานตํารวจ ในกลุมสายงานปองกันปราบปราม ตลอดจนเตรียมความพรอมทางดานจิตใจและวุฒิภาวะใหมี จติ สํานึกในการใหบ ริการเพื่อบําบัดทกุ ขบ าํ รุงสขุ ของประชาชนเปน สาํ คัญ กองบัญชาการศึกษา ไดรวมกับ ครู อาจารย และครูฝก ในสังกัดกองบังคับการ ฝก อบรมตาํ รวจกลาง และกลมุ งานอาจารย กองบญั ชาการศกึ ษา ศนู ยฝ ก อบรมตาํ รวจภธู รภาค ๑ - ๙ และกองบัญชาการตํารวจตระเวนชายแดน ตลอดจนผูทรงคุณวุฒิจากภายนอก จัดทําตําราเรียน หลกั สตู รนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจชดุ นี้ ซงึ่ ประกอบดว ยองคค วามรตู า งๆ ทจี่ าํ เปน ตอ การพฒั นาศกั ยภาพ ของนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจใหเ ปน ขา ราชการตาํ รวจทพ่ี งึ ประสงคข องประชาชน เพอ่ื ใชส าํ หรบั ประกอบ การเรียนการสอนนักเรียนนายสิบตํารวจใหมีความพรอมทั้งดานความรู ความสามารถ กําลังกาย และจติ ใจ จนสามารถเปน ขา ราชการตาํ รวจทป่ี ฏบิ ตั งิ านใหบ รกิ ารสงั คมและประชาชนไดอ ยา งตรงตาม ความตอ งการอยา งแทจรงิ และมคี วามพรอมในการเขา สปู ระชาคมอาเซยี น ขอขอบคุณครู อาจารย ครูฝก และผูทรงคุณวุฒิทุกทาน ที่ไดรวมกันระดมความคิด ใหคําปรึกษา คําแนะนํา ประสบการณท่ีเปนประโยชน รวมถึงการถายทอดองคความรู ท่ีเปนประโยชน จนทําใหการจัดทําตําราเรียนหลักสูตรนักเรียนนายสิบตํารวจสําเร็จลุลวงไดดวยดี ซึ่งกองบัญชาการศึกษาหวังเปนอยางย่ิงวาตําราเรียนชุดนี้คงเปนประโยชนตอการจัดการเรียน การสอนและการจดั การฝกอบรมของครู อาจารย และครฝู ก รวมตลอดถึงใชเปนคูมือการปฏบิ ัตงิ าน ของขาราชการตํารวจ อันจะสงผลทําใหสํานักงานตํารวจแหงชาติสามารถสรางความเชื่อม่ัน ศรัทธา และความผาสุกใหแกประชาชนไดอ ยา งแทจ รงิ พลตํารวจโท ( อภิรตั นยิ มการ ) ผูบ ัญชาการศกึ ษา

1

ÊÒúÞÑ ÇªÔ Ò ¡®ËÁÒÂÇ¸Ô ¾Õ ¨Ô ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ Ë¹ŒÒ º··Õè ๑ º··èÑÇä» ñ ๑.๑ บททว่ั ไป ๑ ๑.๒ ระบบการดําเนนิ คดีอาญา ๑ ๑.๓ ประเภทของคดีอาญา ๒ ๑.๔ ขน้ั ตอนการดาํ เนนิ คดอี าญา ๔ ๑.๕ นิยามศพั ท ๘ ò÷ º··èÕ ò ¼ÙŒàÊÂÕ ËÒ ๒๗ ๒.๑ บุคคลในกระบวนการดําเนนิ คดอี าญา ๒๘ ๒.๒ หลกั เกณฑของการเปน ผเู สยี หาย ๓๗ ๒.๓ ผมู อี ํานาจจดั การแทนผเู สียหาย ๔๕ ๒.๔ อํานาจและสิทธิของผเู สยี หาย õó ๕๓ º··èÕ ó ¡ÒÃÃÍŒ §·Ø¡¢ ๕๔ ๓.๑ ผมู อี ํานาจรอ งทกุ ข ๕๔ ๓.๒ ผูมีอาํ นาจรบั คํารองทกุ ข ๕๖ ๓.๓ ลกั ษณะของคาํ รองทุกข ๕๘ ๓.๔ วิธกี ารรอ งทุกข ๕๙ ๓.๕ อายคุ วามการรอ งทุกข ๖๐ ๓.๖ ความสาํ คญั ของคํารอ งทุกข öù ๓.๗ การจดบนั ทึกคํารองทกุ ขใ นคดที ่ผี ูเ สยี หายเปน เด็กหรอื เยาวชน ๖๙ ๖๙ º··èÕ ô ËÁÒÂàÃÂÕ ¡ ËÁÒÂÍÒÞÒ ๗๑ ๔.๑ หมายเรยี ก ๗๔ ๔.๒ ผูม อี ํานาจออกหมายเรยี ก ๔.๓ การสงหมายเรยี ก ๔.๔ ผลของการขดั ขนื หมายเรียก

๔.๕ หมายอาญา ˹ŒÒ ๔.๖ ผูม ีอํานาจออกหมายอาญา ๘๑ ๔.๗ หมายจบั หมายคน ๘๑ º··Õè õ ¡ÒèºÑ áÅСÒäǺ¤ÁØ ๘๒ ๕.๑ การจบั และการควบคมุ øù ๕.๒ การขอออกหมายจับ ๘๙ ๕.๓ ผมู ีอาํ นาจจับ ๙๗ ๕.๔ ขอ จํากดั ในการจบั ๙๙ ๕.๕ ข้นั ตอนปฏบิ ัติในการจับกุม ๑๑๑ ๕.๖ การทาํ บันทึกการจับกุม ๑๑๖ ๕.๗ การควบคมุ ๑๒๐ ๕.๘ ขอปฏิบตั ิในการควบคมุ ๑๓๐ º··Õè ö ¡Ò乌 ๑๓๖ ๖.๑ ความหมายของการคน ñôñ ๖.๒ การขอหมายคน ๑๔๑ ๖.๓ ประเภทของการคน ๑๔๒ ๖.๔ ขอจาํ กดั ในการคน ๑๕๑ ๖.๕ ขอ ปฏบิ ัติในการตรวจคน ๑๕๙ ๖.๖ การทําบันทึกการตรวจคน ๑๖๓ º··Õè ÷ ¾ÂÒ¹ËÅÑ¡°Ò¹ ๑๖๕ ๗.๑ ประเภทของพยานหลกั ฐาน ñ÷ù ๗.๒ พยานหลักฐานท่ศี าลรบั ฟง เพือ่ ประโยชนในการพจิ ารณา ๑๗๙ ๗.๓ พยานบุคคล ๑๘๔ ๗.๔ พยานเอกสาร ๑๙๕ ๗.๕ พยานวัตถุ ๒๐๖ ๗.๖ ขอปฏิบัติสําหรบั เจาพนกั งานตํารวจผตู รวจคนจับกมุ ๒๑๑ ๒๑๕ ในการเบกิ ความเปน พยานในช้ันศาล ºÃóҹءÃÁ òòô

๑ º··Õè ñ º··ÇèÑ ä» ñ.ñ º··èÑÇä» บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยทุกฉบับจะบัญญัติในการรับรอง สิทธิเสรีภาพของประชาชน ในการท่ีจะมีสิทธิเสรีภาพในชีวิตรางกายและทรัพยสิน ตลอดจนภายใน เคหสถานของบุคคล แตจากสภาพการณท่ีเกิดข้ึนในสังคมน้ัน ไดมีการละเมิดสิทธิเสรีภาพของ ประชาชนดงั กลา วและจากการทสี่ าํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาตมิ หี นา ทโ่ี ดยตรงในการรกั ษาความสงบภายใน ประเทศ จึงเปนหนาท่ีของเจาพนักงานตํารวจโดยตรงในการที่จะนําตัวผูกระทําความผิดตอกฎหมาย อาญามาดาํ เนนิ คดี ใหไ ดร บั โทษตามทบี่ ทบญั ญตั ขิ องกฎหมายไดก าํ หนดไว อยา งไรกต็ ามเพอื่ ใหส งั คม อยรู ว มกนั อยา งสงบสขุ แมว า รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย จะไดร บั รองสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชน ขณะเดียวกัน ในการปฏิบัติหนาที่ของเจาพนักงานตํารวจซ่ึงมีหนาท่ีรักษาความสงบภายในประเทศ อาจจาํ เปน ตอ งมกี ารละเมดิ สทิ ธบิ างประการกต็ าม ซง่ึ การทเ่ี จา พนกั งานตาํ รวจจะปฏบิ ตั หิ นา ทอี่ นั อาจ ไปกระทบถึงสิทธิของประชาชนนั้น เจาพนักงานตํารวจจะตองกระทําภายใตกฎหมายท่ีใหอํานาจไว เทา นน้ั และประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา กเ็ ปน กฎหมายฉบบั ทส่ี าํ คญั ฉบบั หนงึ่ ทกี่ าํ หนด ใหอ าํ นาจใหแ กเ จา พนกั งานตาํ รวจ เพราะเปน กฎหมายทว่ี า ดว ยหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารคน หาความจรงิ อันเก่ียวกับการกระทําความผิดและการนําตัวผูกระทําความผิดตอกฎหมายอาญามาดําเนินการ พิจารณาและลงโทษตามบทบัญญัติของกฎหมาย ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาได ประกอบดว ยหลกั เกณฑข องเรอื่ ง การรอ งทกุ ข การกลา วโทษ การสบื สวน การสอบสวน การชนั สตู รพลกิ ศพ การส่ังคดี การฟองรอง การไตสวนมูลฟอง การพิจารณา การพิพากษา การอุทธรณ การฎีกา และการบังคับคดีตามคําพิพากษา เปนตน หลักเกณฑเหลานี้ไดบัญญัติข้ึน โดยมีวัตถุประสงค เพอ่ื ใหอ าํ นาจหนา ทแี่ กเ จา พนกั งานของรฐั ในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา และศาล ในการรว มมอื กนั คนหาความจริงในการกระทําความผิดที่เกิดขึ้นวาเปนอยางไร และการหาผูกระทําความผิด เพ่อื ใหศาลเปนผูชข้ี าดวา ผทู ถ่ี ูกกลาวหาไดก ระทําความผิดจรงิ หรอื ไม และตอ งรับผดิ เพียงใด ñ.ò Ãкº¡ÒÃดาํ à¹Ô¹¤´ÕÍÒÞÒ การดําเนินคดอี าญาแบงเปน ๒ ระบบใหญ ๆ คือ ระบบไตสวนและระบบกลาวหา ๑) ÃкºäμÊ‹ ǹ (Inquisitorial System) เปน ระบบการดาํ เนนิ คดอี าญาในยโุ รปดงั้ เดมิ ซง่ึ ในระบบนศ้ี าลจะมีบทบาทหนา ทที่ ้งั การสอบสวน ฟองรอ ง และพจิ ารณาฟองคดี และผถู กู กลา วหา จะมฐี านะเปนเพียงผูถูกซกั ฟอกจากการไตส วนของศาล

๒ ๒) Ãкº¡Å‹ÒÇËÒ (Accusatorial System) เปนระบบการดําเนินคดีอาญา โดย แบงเปน ๒ สวน คือ สวนที่ทําหนาที่สืบหาความจริง ซ่ึงไดแก สวนของการสอบสวนฟองรอง และสวนที่ทําหนาที่พิจารณาพิพากษาตัดสินคดี ในสวนของการสอบสวนฟองคดีใหเปนอํานาจ หนาท่ีของเจาพนักงานตํารวจท่ีทําหนาท่ีเปนพนักงานสอบสวนจะตองรวบรวมพยานหลักฐานจาก เจา พนกั งานตาํ รวจทร่ี บั เรอ่ื งราวรอ งทกุ ข แลว ผา นการสบื สวนมาแลว เมอื่ เหน็ วา การกระทาํ ของบคุ คลนน้ั เปน ความผดิ ทางอาญา พนกั งานสอบสวนจะรวบรวมพยานหลกั ฐานตา ง ๆ ทาํ สาํ นวนอธบิ ายเรอ่ื งราว ตาง ๆ ทีเ่ กิดขน้ึ แลว สง ไปยงั พนักงานอยั การเพ่ือทําการฟอ งรองตอ ศาล เพ่ือใหศาลพิจารณารวบรวม หลักฐานตา ง ๆ วามีการกระทาํ ความผิดจริงหรือไม และทาํ การพพิ ากษาตดั สนิ คดใี นท่ีสุด สําหรับประเทศไทยน้ัน การดําเนินกระบวนการพิจารณาในสมัยโบรานกอนท่ีจะมี ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา การพิพากษาดําเนินคดีจะมีลักษณะเปนระบบไตสวน เพราะผถู ูกกลาวหาไมไดรบั สิทธใิ นการตอ สคู ดี แตเมื่อมีการแกไ ขโดยใชประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณา ความอาญา ซ่ึงตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาท่ีใชอยูในปจจุบันนั้น แสดงใหเห็นวา ในการดําเนินคดีอาญาโดยทั่วไปยังคงเปนระบบกลาวหาอยู เวนแตจะมีกฎหมายเฉพาะที่กําหนดไว อยางชัดเจน เชน พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีคามนุษยฯ พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริต และประพฤตมิ ชิ อบฯ ทีก่ าํ หนดใหใชร ะบบการดาํ เนนิ คดอี าญาในแบบระบบไตสวน ñ.ó »ÃÐàÀ·¢Í§¤´ÕÍÒÞÒ คดอี าญา แบง ออกเปน ๒ ประเภท คอื คดอี าญาแผน ดนิ และคดคี วามผดิ อนั ยอมความได ¤´ÕÍÒÞÒἋ¹´Ô¹ เปนคดีท่ีการกระทําความผิดนั้นสงผลกระทบตอความสงบเรียบรอย และศลี ธรรมอนั ดงี ามของประชาชน เชน ความผดิ ตอ ความมน่ั คงของรฐั ความผดิ เกย่ี วกบั ชวี ติ รา งกาย เปนตน ซ่ึงความผิดประเภทนี้ รัฐจําตองเขาไปควบคุมการดําเนินการเพราะสงผลกระทบตอสังคม โดยรวม คกู รณี อันไดแก ผูฝาฝน ท่ีกระทําความผดิ กับผทู ่ไี ดร บั ผลกระทบจากการกระทาํ ความผดิ นั้น จะขอตกลงยนิ ยอมกันเองเชน น้ีไมได ¤´ÕÍÒÞÒÍѹÂÍÁ¤ÇÒÁä´Œ เปนคดีท่ีการกระทําความผิดนั้นมีผลกระทบโดยตรงกับผูถูก กระทาํ มไิ ดส ง ผลกระทบตอ ความสงบเรยี บรอ ยของประชาชนทวั่ ไป เชน ความผดิ ฐานฉอ โกง ความผดิ ฐานยักยอกทรัพย ความผิดประเภทน้ี คูกรณีสามารถทําความตกลงยอมความกันได กอนที่คดี จะถึงที่สุด และผลของการยอมความน้ีทําใหสิทธิการนําคดีมาฟองใหมระงับ จะนําคดีนั้นกลับมา ฟองรองกันใหมอีกครั้งไมได อยางไรก็ตามความผิดอาญาใดจะเปนความผิดประเภทนี้ กฎหมาย จะกําหนดไวอยางชัดเจน

๓ ÊÃØ» แมวาในคดีความผิดอาญาแผนดินและความผิดอันยอมความได กฎหมายจะใหสิทธิ ท้ังผูเสียหายและพนักงานอัยการสามารถที่จะฟองรองดําเนินคดีไดก็ตาม ท้ังกรณีที่จะฟองรองดวย ตนเองหรอื เขา เปน โจทกร ว มกนั กต็ าม แตก ็มคี วามแตกตา งในการเรม่ิ ตน และการฟองรองคดีท่ตี างกนั พอสรุปไดด งั น้ี คดีอาญาแผน ดนิ คดคี วามผิดอนั ยอมความได ๑. พนกั งานอยั การ หรอื ผเู สยี หายจะเปน ผเู รมิ่ ตน ๑. พนกั งานอยั การหรอื ผเู สยี หายจะเปน ผฟู อ งรอ งคดี ฟองคดีแตผูเดียวก็ได แตถาพนักงานอัยการเปน ก็ได แตในกรณีผูเสียหายจะฟองรองคดีเองจะตอง ผูเริ่มการฟองคดี ผูเสียหายจะมาขอเขารวมดวย ฟองÀÒÂã¹ ó à´×͹ ¹ºÑ áμÇ‹ ¹Ñ ·ÕèÃŒÙàÃÍè× §¤ÇÒÁ¼´Ô áÅÐ น้ันจะตองย่ืนคํารองขอเขาเปนโจทกรวม¡‹Í¹ÈÒÅ ÃÙŒμÑǼٌ¡ÃзíÒ¤ÇÒÁ¼Ô´ โดยที่ผูเสียหายไมตองรองทุกข ªéÑ¹μŒ¹¾Ô¾Ò¡ÉÒ แตถาผูเสียหายเปนคนเร่ิมตน แตหากผูเสียหายไดรองทุกขตอพนักงานสอบสวน ฟองคดี พนักงานอัยการจะตองย่ืนคํารองขอ ภายใน ๓ เดือนแลว ก็สามารถฟอ งคดีได อยภู ายใต เขา เปน โจทกร ว มเชน นี้ ตอ งยน่ื ¡Í‹ ¹¤´àÕ Êèç à´´ç ¢Ò´ กําหนดอายุความท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมาย (มาตรา ๓๑) อาญา มาตรา ๙๕ ๒. คดีอาญาแผนดิน บางฐานความผิดถือวารัฐ ๒. ในกรณีที่พนักงานอัยการจะเปนผูฟองคดีไดนั้น เทาน้ันเปนผูเสียหาย ประชาชนหรือเอกชนทั่วไป ตอเมื่อ¼ÙŒàÊÕÂËÒ¨ÐμŒÍ§ÃŒÍ§·Ø¡¢ตอเจาพนักงาน เปนเพียงผูไดรับผลจากการกระทําดังกลาว จึงไม ตํารวจหรือพนักงานสอบสวนมากอน เม่ือพนักงาน ถือวาเปนผูเสียหาย จึงไมมีสิทธิ์ฟองคดีเองหรือ สอบสวนไดสอบสวนในความผิดน้ันแลว พนักงาน ขอเขาเปนโจทกรวม เชน ความผิดตามพระราช อัยการจงึ จะฟองคดใี หไดยืน (มาตรา ๑๒๐ และ ๑๒๑) บญั ญัตจิ ราจรทางบกฯ คดีความผิดอาญาแผนดิน น้ัน พนักงานอัยการก็สามารถยื่นฟองไดเอง โดยจะตอ งผา นการสอบสวนจากพนกั งานสอบสวน มากอ น (มาตรา ๑๒๐) ๓. กรณีที่มีการถอนคํารองทุกข ถอนฟอง หรือ ๓. กรณีที่ผูเสียหายถอนคํารองทุกข ถอนฟองหรือ กรณีจะตกลงกนั ไมเอาความก็ตาม ไมท าํ ใหค ดนี ัน้ ยอมความกันตามกฎหมาย สิทธิท่ีจะนําคดีอาญามา ระงับไป ฟอ งระงับ (มาตรา ๓๙ (๒)) ๔. อายุความฟองรองคดีอาญาแผนดินเปนไป ๔. อายุความฟองรองคดีความผิดอันยอมความได ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ เปนไปตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ áμ‹ ÁÕà§è×͹ä¢Ç‹Ò¼ÙŒàÊÕÂËÒ¨ÐμŒÍ§ÃŒÍ§·Ø¡¢ËÃ×Í¿‡Í§¤´Õ μÍ‹ ÈÒÅÀÒÂã¹ ó à´×͹ ¹ºÑ áμ‹Çѹ·ÕÃè ÙŒàÃÍè× §¤ÇÒÁ¼´Ô áÅÐÃÙŒμÑǼ¡ŒÙ ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô กรณีพนระยะ ๓ เดือนนแ้ี ลว กฎหมายถอื วาคดี ขาดอายุความทันที ผูเสียหายจะมาฟองคดีตอศาล ไมไดแลว ตามหลักเกณฑประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๖

๔ ñ.ô ¢é¹Ñ μ͹¡ÒÃดําà¹¹Ô ¤´ÍÕ ÒÞÒ การดําเนินคดีอาญาตามท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา แบง ออกเปน ๓ ข้ันตอน คือ ขั้นตอนกอ นการฟองคดี ข้ันตอนภายหลังการฟองคดี ขนั้ ตอนการบังคบั คดี ñ.ô.ñ ¢Ñ¹é μ͹¡Í‹ ¹¡Òÿ‡Í§¤´Õ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ าณาความอาญา มาตรา ๒๘ บญั ญตั ใิ หส ทิ ธทิ์ ง้ั ¾¹¡Ñ §Ò¹ ÍÂÑ ¡ÒÃáÅмàŒÙ ÊÂÕ ËÒÂเปน ผฟู อ งคดไี ด ดงั นนั้ บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการถกู ผอู นื่ กระทาํ ผดิ อาญา ตอตนนั้น ยอมท่ีจะฟองรองตอศาลเพ่ือใหนําตัวผูกระทําความผิดตอตนนั้นมารับโทษได แตตอง ดาํ เนนิ การภายใตข อ กาํ หนดหรอื เงอ่ื นไขทก่ี ฎหมายกาํ หนดไว กลา วโดยสรปุ คอื ผทู ไ่ี ดร บั ความเสยี หาย จากการท่ีผูอื่นกระทําความผิดตอตนจะตองดําเนินการท่ีจะรวบรวมพยานหลักฐานตาง ๆ ตลอดจน เขียนคาํ ฟองใหถกู ตองตามแบบท่ีกําหนดไวและย่นื ตอศาลที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษา สําหรับกรณีที่พนักงานอัยการเปนโจทกฟองน้ัน ประมวลกฎหมายวาดวยวิธี พิจารณาความอาญา มาตรา ๑๒๐ ไดกําหนดเง่ือนไขวาตอ งเปนคดีท่ีผา นการสอบสวนโดยชอบดว ย กฎหมายแลวจึงสามารถยน่ื ตอ ศาลได ¡Ãкǹ¡Òá͋ ¹¿‡Í§¤´Õ¢Í§¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡Òà จะตอ งเริ่มตนจาก ๑. ¡ÒÃÌͧ·Ø¡¢ËÃ×Í¡Å‹ÒÇâ·É เพราะการรองทุกขหรือกลาวโทษนี้ จะทําให เจาพนักงานตาํ รวจหรอื พนักงานสอบสวนทราบวา ไดม ีการกระทําความผิดเกิดขนึ้ ๒. ¡ÒÃÊ׺Êǹ เมื่อไดทราบวามีการกระทําความผิดเกิดข้ึนแลว เจาพนักงาน ตํารวจจะตองแสวงหาขอเท็จจริงและหลักฐานเพ่ือจะไดทราบวามีความผิดเกิดขึ้นอยางไร ใครเปน ผูกระทําความผิด และใชวิธีการอยางไร ทําไมจึงกระทําความผิด เปนตน ซึ่งอํานาจในการสืบสวน เปนอํานาจของ¾¹¡Ñ §Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃÍ× ตําÃǨ (มาตรา ๑๗) ๓. ¡ÒÃÊͺÊǹ เม่ือมกี ารสบื สวนหารายละเอยี ดเก่ยี วกบั การกระทําความผิด ท่ีเกิดขึ้นแลวนั้น ¾¹Ñ¡§Ò¹ÊͺÊǹก็จะทําการรวบรวมพยานหลักฐานและดําเนินการทั้งหลายตามที่ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญากาํ หนด หรอื การสอบปากคาํ ผตู อ งหา ผเู สยี หาย พยานผรู เู หน็ รวบรวมเอกสารตาง ๆ ที่เห็นวาเกี่ยวของกับคดี โดยจะตองทําบันทึกรวบรวมเปนสํานวน และเมื่อรวบรวมพยานหลักฐานไดเพยี งพอแลว พนักงานสอบสวนจะทําความเหน็ สง พนักงานอัยการ เพอ่ื สง่ั คดี

๕ ๔. ¡ÒÃÊÑ觤´Õ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาใหอํานาจในการฟอง หรอื สง่ั ไมฟ อ งคดแี ก¾ ¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡Òà ซงึ่ พนกั งานอยั การจะพจิ ารณาสาํ นวนทพ่ี นกั งานสอบสวนรวบรวม พยานหลกั ฐานตา ง ๆ สง มาให เมอ่ื พนกั งานอยั การไดพ จิ ารณาสาํ นวนการสอบสวนนนั้ แลว และเหน็ วา ขอ เท็จจรงิ มีครบถว นกจ็ ะสัง่ ฟอง หรอื เห็นวา ยังไมส มบรู ณ ก็สงั่ สอบสวนเพิ่มเติม หรอื อาจสง่ั ไมฟอง กไ็ ดเ พราะเปน อาํ นาจของพนกั งานอยั การ กรณที พ่ี นกั งานอยั การเหน็ วา สาํ นวนการสอบสวนสมบรู ณ แลว ก็จะออกคําส่ังส่ังฟอง รางคาํ ฟองยืน่ ฟองคดตี อศาลที่มีอํานาจตอไป ñ.ô.ò ¢¹éÑ μ͹ËÅѧ¿‡Í§¤´Õ ภายหลังที่พนักงานอัยการหรือผูเสียหายเปนโจทกย่ืนฟองตอศาลช้ันตนแลว ศาลชัน้ ตนจะดาํ เนินการดังน้ี ๑. ¡ÒÃμÃǨ¿‡Í§ กอนที่ศาลจะส่ังรับฟองไวพิจารณานั้น ผูพิพากษาจะตรวจ คําฟองท่ียื่นมานั้น วาถูกตองตามแบบท่ีกําหนดไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๑๕๘ หรือไม และพิจารณาวาศาลของตนนั้นมีอํานาจที่จะรับฟองไวพิจารณาหรือไม ถา ผพู พิ ากษาตรวจแลว เหน็ วา คาํ ฟอ งนน้ั ไมถ กู ตอ ง กจ็ ะสงั่ ใหม กี ารแกไ ขใหถ กู ตอ ง หรอื อาจสงั่ ไมป ระทบั ฟองหรอื ยกฟองเสยี ก็ได ขึน้ อยกู บั ดลุ ยพินิจของผูพพิ ากษา ๒. ¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § เปน การทผ่ี พู พิ ากษาทรี่ บั ผดิ ชอบในคดนี น้ั ๆ จะทาํ การ ไตส วนมลู ฟอ ง เพอื่ ทจี่ ะวนิ จิ ฉยั ถงึ มลู คดที ฟี่ อ งนน้ั วา มเี หตเุ หมาะสม นา เชอ่ื ถอื เพยี งพอทจ่ี ะดาํ เนนิ การ ตอ ไปหรอื ไม มขี อมูลนาเชื่อไดว าบคุ คลน้ัน ๆ เปน ผกู ระทาํ ความผิดหรือไม อยา งไร โดยปกติแลวถาเปนคดีท่ีพนักงานอัยการเปนโจทกฟอง ศาลจะประทับ รบั ฟอ งโดยไมท าํ การไตส วนมลู ฟอ งกอ นกไ็ ด (มาตรา ๑๖๒ (๒)) แตถ า กรณรี าษฎรเปน โจทกฟ อ ง เชน น้ี ผูพิพากษาจะทําการไตสวนมูลฟอง เนื่องจากกรณีท่ีผูเสียหายฟองเองนั้นไมไดผานตรวจสอบขอมูล จากพนกั งานสอบสวนมากอ น เมอ่ื ไมไ ดผ า นการกลนั่ กรองเชน น้ี กอ็ าจมกี ารกลน่ั แกลง กนั ไดง า ย ดงั นนั้ กฎหมายจงึ กําหนดใหมกี ารไตสวนมลู ฟอ ง (มาตรา ๑๖๒ (๑)) ๓. ¡Òþ¨Ô ÒÃ³Ò เปน การคน หาความจรงิ จากพยานหลกั ฐานทค่ี กู รณฝี า ยทเ่ี ปน ผูฟองหรือโจทกนําเสนอเพ่ือช้ีใหเห็นวาคูกรณีที่ตนฟองรองน้ันเปนผูท่ีไดกระทําความผิดตามท่ีตน ฟองจริง ขณะเดียวกันฝายท่ีถูกกลาวหาวาเปนผูกระทําความผิด ก็จะแสดงพยานหลักฐานเพื่อช้ีให เห็นวาตนไมไดเปน ผกู ระทาํ ความผิดตามท่ีฝา ยโจทกก ลาวหา ๔. ¡Òþ¾Ô Ò¡ÉÒ เม่อื คกู รณีทง้ั ฝา ยโจทกแ ละจําเลยไดน าํ เสนอพยานหลกั ฐาน ขน้ึ มาในชัน้ พิจารณาคดีแลว ผูพ พิ ากษากจ็ ะพิจารณาพยานหลักฐานท่ที ้งั สองฝายเสนอมาวา ฝายใดมี ความนา เชอ่ื ถอื ถา พยานหลกั ฐานของฝา ยโจทกน า เชอ่ื ถอื กจ็ ะพจิ ารณาพยานหลกั ฐานของฝา ยจาํ เลย วาจําเลยมีพยานหลักฐานสามารถหักลางพยานหลักฐานของฝายโจทกไดหรือไม ถาหักลางไดก็จะ พิพากษายกฟอง ถาหากหักลางไมไดก็จะพิพากษาลงโทษจําเลยไดมากนอยเพียงใด ตามบทลงโทษ และกฎเกณฑทกี่ ฎหมายไดกําหนดไว

๖ ๕. ¡ÒÃÍØ·¸Ã³ เม่ือศาลชั้นตนไดมีคําพิพากษาอยางไรแลว หากคูกรณี ฝายหนึ่งฝายใดไมเห็นดวยกับคําพิพากษาของศาลชั้นตนน้ัน คูกรณีก็สามารถที่จะขออุทธรณ คําพิพากษาของศาลช้ันตนได แตตองเปนไปตามหลักเกณฑของกฎหมายในประมวลกฎหมาย วิธพี ิจารณาความอาญา มาตรา ๑๙๓ ถงึ ๒๐๒ ๖. ¡Òî¡Õ Ò เปน ขน้ั ตอนสดุ ทา ยของการพจิ ารณาพพิ ากษาคดขี องศาล เนอื่ งจาก คูกรณีฝายใดไมเห็นดวยกับคําพิพากษาของศาลอุทธรณ กฎหมายยังคงใหสิทธิแกคูกรณีท่ีจะยื่นฎีกา ตอศาลฎีกาไดอีกเปนศาลสุดทาย โดยจะตองเปนไปตามเง่ือนไขท่ีกําหนดไวในประมวลกฎหมาย วิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๖ ถงึ ๒๒๔ และเม่ือศาลฎีกามีคําพิพากษาเชนไรตองเปนขอ ยตุ ิ คกู รณีจะตอ งยึดถือตามคําพพิ ากษาศาลฎีกา ñ.ô.ó ¢¹Ñé μ͹¡Òú§Ñ ¤Ñº¤´Õ เม่ือศาลไดมีคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ¶Ö§·ÕèÊØ´ ไมวาดวยเหตุท่ีคูกรณียอมรับในคําพิพากษา น้ัน ๆ โดยไมขออุทธรณหรือฎีกา หรือเพราะเหตุท่ีคดีน้ันไมเขาหลักเกณฑที่จะอุทธรณฎีกาไดก็ตาม เมอ่ื คาํ พพิ ากษาไดต ดั สนิ ใหล งโทษจาํ เลยในคดนี นั้ อยา งไร กจ็ ะตอ งบงั คบั คดไี ปตามคาํ พพิ ากษานนั้ ๆ

(áËŧ‹ ¢ŒÍÁÅÙ : ¸Ò¹ÔÈ à¡ÈǾ·Ô Ñ¡É, òõõø) ๗

๘ ñ.õ ¹ÔÂÒÁÈѾ· ประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑ บัญญัติวา “ในประมวลกฎหมายนี้ ถา คาํ ใดมคี ําอธิบายไวแ ลว ใหถ อื ตามความหมายดังไดอ ธบิ ายไว เวนแตข อ ความในตวั บทจะขดั กบั คําอธิบายนัน้ ” จากบทบญั ญัตดิ งั กลา ว จะเห็นไดวา คาํ ใดท่ปี ระมวล กฎหมายนไ้ี ดม คี าํ อธบิ ายไวแ ลว กใ็ หถ อื เอาความหมายตามทปี่ ระมวลกฎหมายนไ้ี ดอ ธบิ ายความเอาไว ในคํานิยามศัพท เวนแต กรณีขอความในตัวบทกฎหมายจะขัดกับคําที่ไดอธิบายไวในคํานิยามศัพท กใ็ หถ ือความหมายทีป่ รากฏในตวั บทนน้ั เอง ดังนั้น จึงกลาวไดวา คํานิยามศัพทจึงเปนคําที่แสดงความหมายตางๆ ที่ใชในประมวล กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาฉบบั นี้ ซง่ึ อาจมคี วามหมายทไี่ มต รงกบั ความหมายตามปกตธิ รรมดา น้ันเอง อยางไรก็ตาม หากมีถอยคําใดท่ีปรากฏมาในคดีความและถอยคําน้ัน ๆ ไมไดมีคํานิยามไว หากมปี ญ หาใหใ ชค วามหมายทปี่ รากฏในพจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานในการตคี วามคาํ นนั้ แทน ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๒ ใหค วามหมายของคําตา ง ๆ ดงั นี้ (ñ) ÈÒÅ หมายความถงึ “ศาลยุตธิ รรมหรอื ผูพพิ ากษา ซ่ึงมอี าํ นาจทาํ การอันเก่ียวกับ คดีอาญา” จากความขางตน คาํ วา “ศาล” จึงมีความหมาย ๒ อยา ง ๑. ศาล คือ ตัวศาล หรือสถาบันศาล ซึ่งเปนอาคารสถานท่ีต้ัง หรือท่ีทําการ ของศาล ๒. ผพู พิ ากษา คอื ตวั บคุ คลทไี่ ดร บั การแตง ตงั้ ซง่ึ อาจเปน นายเดยี ว หรอื องคค ณะ ผพู ิพากษา ซึ่งมีอาํ นาจทําการเกย่ี วกับคดอี าญา ศาลยุติธรรมแบง ออกเปน ๓ ชัน้ คอื ñ. ÈÒŪ¹Ñé μ¹Œ เปน ศาลทค่ี กู รณเี รมิ่ ตน ในการฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดี ซง่ึ ในการดาํ เนนิ คดอี าญานน้ั ศาลชนั้ ตน ไดแ ก ศาลแขวง ศาลจงั หวดั ศาลอาญา ศาลอาญากรงุ เทพใต ศาลอาญาธนบรุ ี และศาลยุติธรรมอ่ืนที่ไดมีพระราชบัญญัติจัดต้ังศาลนั้นกําหนดใหเปนศาลช้ันตน เชน ศาลเยาวชน และครอบครวั ò. ÈÒÅÍØ·¸Ã³ เปนศาลท่ีอยูในระดับสูงกวาศาลชั้นตน ซึ่งมีอํานาจพิจารณา พพิ ากษาคดที ไี่ ดม กี ารอทุ ธรณค าํ พพิ ากษาหรอื คาํ สง่ั ของศาลชน้ั ตน มอี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาบรรดา คดีทมี่ กี ารอทุ ธรณคําพิพากษาหรือคาํ สัง่ ของศาลชัน้ ตน มี ๑๐ แหง ไดแ ก ศาลอทุ ธรณ ศาลอุทธรณ ภาค ๑ - ๙ ó. ÈÒÅ®Õ¡Ò เปนศาลสูงสุดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาบรรดาคดีที่อุทธรณ คาํ พิพากษา หรือคําส่ังของศาลอุทธรณ ปจ จบุ นั ท่ศี าลฎีกาเพียงแหงเดยี ว (ò) ¼ÙŒμŒÍ§ËÒ หมายความถึง “บุคคลผูถูกหาวาไดกระทําความผิดแตยังมิไดถูกฟอง ตอศาล” กรณีจะเปนผูตองหานั้น บุคคลนั้นจะตองถูกผูเสียหายกลาวหา โดยการรองทุกข หรือบุคคลอ่ืนกลาวหาโดยการกลาวโทษ ซ่ึงการที่จะรองทุกขหรือกลาวโทษนั้น จะตองกระทํา ตอ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ หรอื พนกั งานสอบสวน แตท ง้ั นยี้ งั มไิ ดถ งึ ชนั้ ทจี่ ะฟอ งรอ งตอ ศาล

๙ (ó) จาํ àÅ หมายความถงึ “บคุ คลซง่ึ ถกู ฟอ งยงั ศาลแลว โดยขอ หาวา ไดก ระทาํ ความผดิ ” กรณใี ดจะเปนจาํ เลยน้ันจะตอ งพิจารณา ดังนี้ ๑. หากพนกั งานอัยการเปนผฟู องจะตกเปน จําเลยต้งั แตถ กู ฟอ ง ๒. แตถาราษฎรฟองเองผูถูกฟองจะตกเปนจําเลยตอเม่ือศาลไดประทับรับฟอง แลว (มาตรา ๑๖๕ วรรคสาม) ซึ่งหมายความวาในคดีท่ีราษฎรเปนโจทกฟองกันเอง ศาลจะไตสวน มูลฟองกอนวา คดีมีมูลฟองหรือไม หากคดีมีมูลจึงจะประทับฟองไวพิจารณา ดังนั้น กอนที่ศาล จะประทบั ฟองนเี้ อง ท่กี ฎหมายถือวาผถู กู ฟองยงั ไมมฐี านะเปนจําเลย แมวาในสภาพความเปนจริง ผูตองหากับจําเลยจะเปนบุคคลคนเดียวกันก็ตาม แตเ มอื่ สถานภาพไดเ ปลยี่ นแปลงไป อนั เนอ่ื งมาจากผลของกฎหมายอนั เนอื่ งมาจากการทศ่ี าลรบั ฟอ ง เชน นี้ สิทธิทีบ่ ุคคลดังกลาวจะไดร ับจากกฎหมายกอ็ าจมกี ารปรับเปลย่ี นไปบาง เชน ñ) Ê·Ô ¸¢Ô ͧ¼ÙŒμŒÍ§ËÒ ไดแก (๑) พบและปรกึ ษาผซู งึ่ จะเปน ทนายความเปน การเฉพาะตวั (มาตรา ๗/๑ (๑)) (๒) ไดรับการเย่ียมตามสมควร (มาตรา ๗/๑ (๓)) (๓) ไดร ับการรกั ษาพยาบาลโดยเร็วเมื่อเกิดการเจ็บปว ย (มาตรา ๗/๑ (๔)) (๔) ไดร บั การแจง จากพนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจซง่ึ รบั มอบตวั ผตู อ งหา วาผตู องหามสี ทิ ธติ าม (๑) - (๓) ขางตน (มาตรา ๗/๑ วรรคทา ย) (๕) มีสิทธิไดรับการจัดหาทนายความให ถาเปนเด็กอายุไมเกิน ๑๘ ป ในวนั แจง ขอ หาหรอื คดที ม่ี โี ทษประหารชวี ติ และผตู อ งหาไมม ที นายความ สว นผตู อ งหาทอ่ี ายเุ กนิ ๑๘ ป ในวนั แจง ขอ หาและถกู กลา วหาในคดมี โี ทษจาํ คกุ ถา ผตู อ งหาไมม ที นายความและตอ งการทนายความ (มาตรา ๑๓๔/๑ วรรคหนงึ่ และวรรคสอง) (๖) มีสิทธิใหทนายความหรือผูซี่ึงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากคําของตน (มาตรา ๗/๑ (๒) และ ๑๓๔/๔) ไดใ นช้ันสอบสวน (๗) ไดรับแจงขอเท็จจริงท่ีเก่ียวกับการทําผิด และขอหากอนสอบสวน (มาตรา ๑๓๔) (๘) ไดรับการแจงวามีสิทธิ และมีสิทธิใหการหรือไมใหการอยางใด ๆ ก็ได ในชั้นสอบสวน (มาตรา ๑๓๔/๔) (๙) มสี ทิ ธไิ มถูกบงั คบั ขูเข็ญ ลอ ลวง ใหส ญั ญา เพือ่ ใหก าร (มาตรา ๑๓๕) (๑๐) ไดรับการเตือนจากพนักงานสอบสวนวา ถอยคําท่ีใหการอาจใชยัน ผตู อ งหาไดในชน้ั พิจารณา (มาตรา ๑๓๔/๔) (๑๑) มสี ทิ ธไิ ดร บั การสอบปากคาํ ดว ยวธิ พี เิ ศษเชน เดยี วกบั พยานในกรณที เี่ ปน ผูต อ งหาอายุไมเ กนิ สิบแปดป (มาตรา ๑๓๔/๒, ๑๓๓ ทว)ิ (๑๒) มีสิทธิไดรับการสอบสวนดวยความรวดเร็ว ตอเน่ืองและเปนธรรม (มาตรา ๑๓๔ วรรคสาม)

๑๐ (๑๓) มีลามหรือรัฐจัดหาลามให เม่ือไมสามารถพูด หรือเขาใจภาษาไทย หรือหูหนวก หรอื เปนใบ (มาตรา ๑๓ และ ๑๓ ทว)ิ (๑๔) รอ งขอใหป ลอ ยชวั่ คราว และรอ งขอใหศ าลปลอ ยถา มกี ารคมุ ขงั ทมี่ ชิ อบ ดว ยกฎหมาย (มาตรา ๑๐๘, ๙๐) (๑๕) ไมถูกจับ ควบคุม ตรวจคน โดยไมจําเปนหรือไมมีเหตุอันสมควร (มาตรา ๗๘, ๘๗, ๙๒) ò) ÊÔ·¸Ô¢Í§¨Òí àÅ ไดแก (๑) สิทธิไดรับการพิจารณาคดีดวยความรวดเร็ว ตอเนื่องและเปนธรรม (มาตรา ๘ (๒)) (๒) แตงทนายแกตางในชั้นไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาในศาลช้ันตน ตลอดจนชนั้ ศาลอุทธรณและศาลฎกี า (มาตรา ๘ (๒)) (๓) ปรกึ ษากบั ทนาย หรอื ผทู จี่ ะเปน ทนายเปน การเฉพาะตวั (มาตรา ๘ (๓)) (๔) ตรวจหรอื คดั สาํ เนาคาํ ใหก ารของตนในชนั้ สอบสวน หรอื เอกสารประกอบ คาํ ใหการของตน (มาตรา ๘ (๖)) (๕) ตรวจดูสํานวนการไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาของศาลและคัดสําเนา หรอื ขอคดั สาํ เนาทรี่ บั รองวา ถกู ตอ งโดยเสยี คา ธรรมเนยี ม เวน แตศ าลจะมคี าํ สงั่ ใหย กเวน คา ธรรมเนยี ม (มาตรา ๘ (๕)) (๖) ตรวจดสู งิ่ ของทยี่ นื่ เปน พยานหลกั ฐานและคดสี าํ นวนหรอื ถา ยรปู สง่ิ นนั้ ๆ (มาตรา ๘ (๔)) (๗) มสี ทิ ธใิ หการหรือไมใ หการอยางใด ๆ ตอศาล (มาตรา ๑๖๕, ๑๗๒) (๘) มสี ิทธินําพยานเขา นําสบื พิสจู นใ นการพิจารณา (มาตรา ๑๗๔) (๙) สิทธริ ับทราบคําฟอง และไดรบั การอธิบายฟองจากศาล (มาตรา ๑๗๒) (๑๐) มีสทิ ธไิ ดร บั การจดั หาทนายความให (มาตรา ๑๗๓) (๑๑) สิทธไิ ดรับพจิ ารณาตอ หนา (มาตรา ๑๗๒) (๑๒) มีสิทธิเชนเดียวกับผูตองหาในเร่ืองการจัดหาลาม, การขอใหปลอย ช่ัวคราว (มาตรา ๑๓, ๑๓ ทว,ิ ๑๐๘) (๑๓) มีสิทธิไมถูกจับ ควบคุม คน โดยไมจําเปน หรือไมมีเหตุอันสมควร (มาตรา ๙๐, ๗๘, ๘๗, ๙๒) (๑๔) สทิ ธอิ ทุ ธรณ หรอื ฎกี า คดั คา น คาํ พพิ ากษาของศาลและอทุ ธรณค ดั คา น คําสงั่ ไมอนุญาตใหประกันของศาล (ณรงค ใจหาญ, ๒๕๕๖)

๑๑ (ô) ¼ÙŒàÊÕÂËÒ หมายความถึง “บุคคลผูไดรับความเสียหายเน่ืองจากการกระทําผิด ฐานใดฐานหนึ่ง รวมทั้งบคุ คลอ่นื ทีม่ ีอาํ นาจจัดการแทนได ดัง่ บัญญตั ิไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖” จากมาตรา ๒ (๔) น้ี คําวา ผเู สยี หายสามารถแยกออกไดเปน ๒ ประเภท คอื ๑. บุคคลผูไดรับความเสียหายโดยตรง เนื่องจากการกระทําผิดอาญา ฐานใดฐานหน่งึ และ ๒. ผูท่มี อี ํานาจจดั การแทนผูเสยี หายตามทบี่ ญั ญัติไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖ (๑) หลกั เกณฑข องผูเสยี หายโดยตรง มีดงั นี้ ๑) มกี ารกระทําผดิ ทางอาญาฐานใดฐานหนงึ่ เกิดข้ึน ๒) บุคคลนั้นไดร บั ความเสียหายจากการกระทาํ ผดิ อาญาดังกลาว ๓) บคุ คลนัน้ ตอ งเปนผเู สียหายโดยนิตินยั (๒) ผทู มี่ ีอาํ นาจจัดการแทนผเู สียหาย บุคคลใดบางท่ีจะมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย ประมวลกฎหมายวิธี พิจารณาความอาญา มาตรา ๔, ๕ และ ๖ ซ่งึ จะกลาวโดยละเอียดในบทตอไป (õ) ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÂÑ ¡Òà หมายความถงึ “เจา พนกั งานผูม ีหนา ท่ฟี องผตู องหาตอ ศาล ทั้งนี้ จะเปนขาราชการในกรมอัยการ หรอื เจาพนักงานอ่นื ผูมีอํานาจเชน นั้นกไ็ ด” (กรมอยั การ ปจจุบันคือ สํานกั งานอัยการสงู สุด) อํานาจหนาที่ของพนักงานอัยการ ในคดีอาญามีหนาที่เปนโจทกฟองคดีอาญา ตอศาลช้ันตน ตลอดจนฟองอุทธรณ ฟองฎีกา ยื่นคํารองเปนโจทกรวมในคดีอาญาที่ไมใชความผิด ตอ สว นตัว ซ่ึงผเู สยี หายยืน่ ฟอ งแลว สัง่ ฟอ งหรือสั่งไมฟอ งคดีอาญา (ö) ¾¹¡Ñ §Ò¹ÊͺÊǹ หมายความถงึ “เจา พนกั งาน ซง่ึ กฎหมายใหม อี าํ นาจและหนา ที่ ทําการสอบสวน” ซงึ่ ในประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๘ ไดก าํ หนดหลกั เกณฑไ ว คอื ๑) ã¹à¢μ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã ใหข าราชการตาํ รวจซึ่งมยี ศตง้ั แตน ายรอ ยตาํ รวจตรี หรือเทียบเทานายรอยตํารวจตรีข้ึนไป มีอํานาจสอบสวนคดีอาญา ซ่ีึงไดเกิดหรืออางหรือเช่ือวา ไดเกิดภายในเขตอํานาจของตนหรือผูตองหามีที่อยูหรือถูกจับภายในเขตอํานาจของตน (มาตรา ๑๘ วรรคสอง) ๒) ã¹à¢μ¨§Ñ ËÇ´Ñ Í¹è× æ ใหพ นกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชน้ั ผใู หญ ปลดั อาํ เภอ และขา ราชการตาํ รวจซง่ึ มยี ศตง้ั แตน ายรอ ยตาํ รวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอ ยตาํ รวจตรขี น้ึ ไป มอี าํ นาจ สอบสวนความผิดอาญาซ่ึงไดเ กดิ หรืออางวา หรือเชอื่ วาไดเกดิ ภายในเขตอํานาจของตน หรอื ผูต องหา ท่มี ที ีอ่ ยูห รือถกู จับภายในเขตอํานาจของตนได (มาตรา ๑๘ วรรคแรก)

๑๒ ¢ŒÍÊѧà¡μ ๑) แตใ นทางปฏบิ ตั ขิ องสาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาตนิ นั้ การทเี่ จา พนกั งานตาํ รวจทา นใดจะเปน พนกั งานสอบสวนได นอกจากเปนขาราชการตํารวจช้ันสัญญาบัตรยศต้ังแตรอยตํารวจตรีขึ้นไปแลว จะตองอยูในตําแหนงพนักงานสอบสวนดวย (ระเบียบสํานักงานตํารวจแหงชาติ วาดวยการกําหนดอํานาจหนาที่ของสวนราชการสํานักงานตํารวจแหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๒ (๘)) ๒) หากเปน ¤´ÍÕ ÒÞÒ·àÕè ¡´Ô ¢¹éÖ ¹Í¡ÃÒªÍÒ³Ò¨¡Ñ Ãนน้ั ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๐ กาํ หนดใหÍ ÂÑ ¡ÒÃÊ§Ù Ê´Ø ËÃÍ× ¼ÃŒÙ ¡Ñ ÉÒÃÒª¡ÒÃá·¹เปน พนกั งานสอบสวน ซงึ่ อยั การสงู สดุ หรอื ผรู กั ษาราชการแทน หรอื พนกั งานสอบสวนเปน ผรู บั ผดิ ชอบ ทําการสอบสวนแทนได (มาตรา ๒๐ วรรคแรก) (÷) คาํ ÃÍŒ §·¡Ø ¢ หมายความถงึ “การทผี่ เู สยี หายไดก ลา วหาตอ เจา หนา ทต่ี ามบทบญั ญตั ิ แหง ประมวลกฎหมายนี้ วา มผี กู ระทาํ ความผดิ เกดิ ขน้ึ จะรตู วั ผกู ระทาํ ผดิ หรอื ไมก ต็ าม ซงึ่ กระทาํ ใหเ กดิ ความเสยี หายแกผ เู สยี หาย และการกลาวหาเชน น้ันไดก ลาวโดยมเี จตนาจะใหผกู ระทาํ ผิดไดร บั โทษ” ในการรอ งทุกขใ นคดอี าญานั้น ผูเ สียหายสามารถรองทกุ ขต อบุคคลดงั ตอไปนี้ ๑) รอ งทุกขตอพนกั งานสอบสวน (มาตรา ๑๒๓) ๒) รอ งทกุ ขต อ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ ซงึ่ มตี าํ แหนง หนา ทร่ี องหรอื เหนอื พนักงานสอบสวน และเปนผซู งึ่ มหี นาทร่ี กั ษาความสงบเรยี บรอ ยตามกฎหมายก็ได (มาตรา ๑๒๔) นอกจากน้ี ในการรองทุกข ผูเสียหายจะรองทุกขเปนหนังสือรองทุกขหรือจะ รอ งทกุ ขโ ดยวาจากไ็ ด แตห ากรอ งทกุ ขด ว ยวาจาจะตอ งรบี ใหผ เู สยี หายนนั้ ไปพบกบั พนกั งานสอบสวน เพอ่ื จดบนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขน น้ั แตใ นกรณเี รง รอ นเจา พนกั งานตาํ รวจผรู บั คาํ รอ งทกุ ขจ ะจดบนั ทกึ เสยี เอง ก็ได แตตอ งรีบสงไปยังพนกั งานสอบสวน (มาตรา ๑๒๔ วรรคสาม) (ø) คํา¡Å‹ÒÇâ·É หมายความถึง “การท่ีบุคคลอื่นซ่ึงไมใชผูเสียหายไดกลาวหาตอ เจา หนาท่ีวา มบี คุ คลรูตัวหรือไมก็ดี ไดก ระทําความผดิ อยา งหน่ึงขน้ึ ” ความผิดอาญาที่ºØ¤¤ÅÍè×¹«Öè§ÁÔ㪋¼ÙŒàÊÕÂËÒÂกลาวโทษตอเจาพนักงานดังกลาว ขา งตน นนั้ ¨ÐμÍŒ §à»¹š ¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒá¼¹‹ ´¹Ô à·Ò‹ ¹¹éÑ เพราะเหตวุ า ความผดิ อนั ยอมความไดห รอื ความผดิ ตอสว นตวั นนั้ ตามประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญา มาตรา ๑๒๑ วรรคสอง ประกอบมาตรา ๑๒๓, ๑๒๔ กําหนดใหรอ งทุกขต อพนักงานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจกอน มิฉะน้ันพนักงานสอบสวน จะทาํ การสอบสวนไมได ดังนนั้ ความผิดอนั ยอมความได หรอื ความผดิ ตอ สว นตัวจะนํามากลาวโทษ เพ่ือใหมีการสอบสวนมไิ ด จากประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๒๗ ซึง่ ใหน าํ บทบญั ญตั ิ ในมาตรา ๑๒๓ ถึง ๑๒๖ มาบังคับใชโดยอนโุ ลม จงึ พอจะสรปุ ไดวา - à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹¼ÙŒ·ÕèÁÕ˹Ҍ ·ÃÕè Ѻ¤íÒ¡Å‹ÒÇâ·É คือ - พนักงานสอบสวน - พนักงานฝายปกครองหรอื ตาํ รวจ

๑๓ อยางไรก็ตาม เจา พนักงานผูม ีหนา ท่รี ับคาํ กลา วโทษน้ัน ¨ÐäÁº‹ ѹ·¡Ö คาํ กลาวโทษหากวา ๑) เมอ่ื ผูกลาวโทษไมยอมแจงวาเขาคอื ใคร ๒) เมอ่ื คาํ กลาวโทษเปน บัตรสนเทห นอกจากน้ันคํากลาวโทษซึ่งไดบันทึกแลว แตผูกลาวโทษไมยอมลงลายมือชื่อเชนน้ี เจาพนกั งานผรู ับคํากลาวโทษจะไมจ ัดการแกค ํากลา วโทษใหกไ็ ด (มาตรา ๑๒๗) ¢ÍŒ áμ¡μÒ‹ §ÃÐËÇÒ‹ §คาํ ÃÍŒ §·¡Ø ¢¡ºÑ คํา¡Å‹ÒÇâ·É คาํ รอ งทุกข คํากลาวโทษ ๑. ผàู ÊÂÕ ËÒÂเทานนั้ ท่จี ะเปน ผูกลาวหา ๑. ผูกลา วโทษตอ งเปน º¤Ø ¤ÅÍè¹× ซง่ึ ไมใ ชผ ูเสยี หาย ๒. ผูรองทุกขจะตองÁÕà¨μ¹ÒªÑ´à¨¹ท่ีจะให ๒. กฎหมายäÁä‹ ´ºŒ ÞÑ ÞμÑ ÍÔ ÂÒ‹ §ª´Ñ ਹÇÒ‹ ผทู ก่ี ลา วโทษ ผกู ระทําความผิดไดรบั โทษ จะตองมีเจตนาใหผูกระทําความผิดไดรับโทษ หรอื ไม ๓. คํารองทุกขผูเสียหายสามารถรองทุกขได ๓. ผูกลาวโทษจะกลาวโทษไดเฉพาะใน¤ÇÒÁ¼Ô´ ท้ัง¤ÇÒÁ¼Ô´ÍÒÞÒἋ¹´Ô¹ áÅФÇÒÁ¼Ô´ ÍÒÞÒἋ¹´Ô¹เทานั้น (พิจารณาจาก ป.วิอาญา μÍ‹ ÊÇ‹ ¹μÇÑ มาตรา ๒ (๗) (๘) ประกอบมาตรา ๑๒๑ วรรคสอง (ù) ËÁÒÂÍÒÞÒ หมายความถึง “หนังสือบงการที่ออกตามบทบัญญัติแหงประมวล กฎหมายนี้ สง่ั ใหเ จา หนา ทท่ี าํ การจบั ขงั จาํ คกุ หรอื ปลอ ยผตู อ งหา จาํ เลย หรอื นกั โทษ หรอื ใหท าํ การคน รวมท้ังสํานวน หมายจับหรือหมายคนอันไดรับรองวาถูกตองและคําบอกกลาวทางโทรเลขวาไดออก หมายจบั หรอื หมายคน แลว ตลอดจนสาํ เนาหมายจบั หรอื หมายคน ทไี่ ดส ง ทางโทรสาร สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส หรือสือ่ เทคโนโลยีสารสนเทศประเภทอนื่ ทงั้ นี้ ตามทบี่ ัญญัตไิ วในมาตรา ๗๗” จะเห็นไดวาหมายตาง ๆ จะตองเปนไปตามแบบท่ีปรากฏในขอบังคับประธาน ศาลฎีกา วาดวยหลักเกณฑและวิธีการเก่ียวกับการออกคําส่ังหรือหมายอาญา พ.ศ.๒๕๔๘ ซึ่งจะมี รปู แบบและสีตา งกนั คอื ดังน้นั หมายอาญา มี ๕ ประเภท คือ ๑. หมายจับ จะมีสขี าว ๒. หมายคน จะมีสีขาว ๓. หมายขัง ระหวางสอบสวนจะมีสีฟา แตถาเปนหมายขังระหวางไตสวน หรือพิจารณาจะมสี เี ขยี ว ๔. หมายจําคุก ระหวางอุทธรณฎีกาจะมีสีเหลือง แตหมายจําคุกซึ่งคดีถึงท่ีสุด จะมสี ีแดง ๕. หมายปลอย จะมสี สี ม

๑๔ (ñð) ¡ÒÃÊ׺Êǹ หมายความวา “การแสวงหาขอเท็จจริงและหลักฐาน ซ่ึงพนักงาน ฝา ยปกครอง หรอื ตาํ รวจไดป ฏบิ ตั ไิ ปตามอาํ นาจและหนา ท่ี เพอื่ รกั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน และเพอ่ื ทจ่ี ะทราบรายละเอยี ดแหง ความผดิ ” วตั ถุประสงคข องการสบื สวนก็à¾×èÍÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁʧºàÃÕºÃÍŒ ¢ͧ»ÃЪҪ¹ áÅÐ à¾Íè× ·ÃÒºÃÒÂÅÐàÍÂÕ ´á˧‹ ¤ÇÒÁ¼´Ô การสบื สวนอาจมขี นึ้ กอ นทจ่ี ะเกดิ การกระทาํ ความผดิ หรอื ภายหลงั ที่การกระทําผิดไดเกิดข้ึนแลวก็ได การสืบสวนกอนที่จะเกิดการกระทําความผิดก็เพ่ือท่ีจะไดหาทาง ปองกนั มใิ หเ กดิ ขนึ้ สว นการสืบสวนเม่ือความผดิ เกดิ ขึน้ แลวก็เพ่อื ท่ีจะทราบรายละเอยี ดแหงความผิด »ÃÐàÀ·¢Í§¡ÒÃÊº× Êǹ จากคาํ นิยามศพั ททําใหเหน็ ไดวา ในการสืบสวนซึง่ อาจทาํ ได ๒ ประเภท คอื ¡ÒÃÊº× Êǹ¡Í‹ ¹à¡´Ô àËμØ ซงึ่ เปน การสบื สวนเพอื่ รวบรวมขอ มลู ตา ง ๆ เชน แหลง ทอี่ าจเกดิ อาชญากรรม พฤตกิ รรมของบคุ คลทตี่ อ งสงสยั สถานทลี่ อ แหลมตอ การประกอบอาชญากรรม ลกั ษณะ สภาพของภมู ิประเทศกับทางเขาออกสูชมุ ชน สถานที่ตงั้ สาํ คัญ บานบคุ คลสาํ คัญในทอ งถนิ่ ธนาคาร หรือแหลงเศรษฐกิจที่สําคัญของชุมชน รานสะดวกซ้ือ โรงแรม ท่ีพัก สถานบันเทิงตาง ๆ เปนตน ซงึ่ การเกบ็ ขอ มลู ทอ งถนิ่ เหลา นี้ เจา พนกั งานตาํ รวจสามารถสบื สวนเกบ็ ขอ มลู ไวก อ น โดยตอ งตรวจสอบ ใหถูกตองตรงกับความเปนจริง แลวเก็บไวอยางเปนระบบ ซ่ึงสิ่งเหลานี้จําเปนอยางยิ่งตอการรักษา ความสงบเรียบรอยของประชาชน ¡ÒÃÊ׺ÊǹËÅѧà¡Ô´àËμØ เปนการสืบสวนเมื่อมีเหตุการณที่มีการกระทําความผิดเกิดข้ึน แลว จึงตองทําการสืบสวนเพือ่ หาตัวผูกระทาํ ความผดิ มาลงโทษ ในการสืบสวนหลังเกิดเหตนุ ี้ จะตอง สบื สวนใหไดค วามดังน้ี ๑. มีการกระทําความผิดตามกฎหมายจริงหรือไม เชน สืบสวนเพื่อใหทราบวา ผูตาย ถกู ฆาตกรรมหรือตายเพราะเหตเุ จบ็ ปว ย เปน ตน ๒. ความผดิ ทเี่ กดิ ขนึ้ นน้ั เปน ความผดิ ขอ หาใด เชน มกี ารแจง ความวา มกี ารเกดิ อบุ ตั เิ หตุ รถชนผูตาย จะตองสืบสวนใหไดวาการตายน้ันเกิดจากอุบัติเหตุรถชนจริงหรือไม หรือวาผูแจงความ ตองการมาแจง เพื่อประโยชนจากเงินประกันชีวิตของผูต าย ๓. ใครเปน ผกู ระทําความผิดดังกลา ว หรือมใี ครเปนผรู วมในการกระทําความผิด ๔. มีพยานบคุ คลใดบา งทร่ี เู หน็ เหตกุ ารณ หรือมีหลักฐานอะไรบา งทส่ี ามารถบง บอกถงึ ความเก่ียวของกับผูกระทําความผดิ ๕. สืบสวนเพือ่ ตดิ ตามจับกมุ ตวั ผกู ระทําความผิดมารบั โทษ สาํ หรบั เรอื่ งเขตอาํ นาจการสบื สวนคดอี าญานนั้ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มิไดบัญญัติระบุเรื่องเขตอํานาจการสืบสวนไวโดยเฉพาะ เชนเดียวกับเขตอํานาจการสอบสวน เพยี งแตไดม ีคําพิพากษาฎีกาไดวางไวเปนบรรทดั ฐาน คือ

๑๕ คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñôð/òôùð (»ÃЪØÁãËÞ‹) “ศาลฎีกา เห็นวา อํานาจและหนาที่ของตํารวจในฐานะพนักงานสืบสวนนั้น บัดนี้ไดมี ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาบัญญัติ วางอํานาจและหนาที่ไวโดยชัดเจนแลวตามมาตรา ๒ (๑๖) ตาํ รวจคอื เจา พนกั งานทกี่ ฎหมายใหม อี าํ นาจและหนา ทร่ี กั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน และมาตรา ๑๗ ไดบ ญั ญตั วิ า ตําÃǨÁÕอํา¹Ò¨ทํา¡ÒÃÊº× Êǹ¤´ÕÍÒÞÒä´Œ äÁÁ‹ Õº·ºÞÑ ÞμÑ ãÔ ¹·èÕã´ÇÒ‹ ตําÃǨ¨Ðทํา¡ÒÃÊ׺Êǹ¤´ÕÍÒÞÒä´Œáμ‹à©¾ÒÐã¹à¢μ·Õèμ¹»ÃÐจํา¡ÒÃÍÂÙ‹ ตรงกันขามกลับมีกฎหมาย วาดวยเครื่องแบบตํารวจ เพ่ือใหตํารวจแสดงตนวาเปนตํารวจไดในทุกสถานที่เม่ือปรากฏวาจําเลยได แสดงตนเปน ตาํ รวจจบั กมุ นายพรหมกบั พวก แลว เรยี กสนิ บนแทนการนาํ สง สถานตี าํ รวจตามทบ่ี ญั ญตั ิ ไว ในวิธพี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๗๘ และ ๘๔ จําเลยก็ตองมีความผิดตามกฎหมาย” ÊÃØ» จากคาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๑๔๐/๒๔๙๐ (ประชมุ ใหญ) แสดงใหเ หน็ ไดว า “à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ÃǨ ÁÕอํา¹Ò¨Ê׺Êǹ¨Ñº¡ÁØ ¼Ù¡Œ ÃÐทํา¼´Ô ÍÒÞÒä´Œ áÁÍŒ ÂÙ‹¹Í¡à¢μ·μÕè ¹»ÃÐจาํ ¡ÒÃÍÂÙ¡‹ çμÒÁ” นอกจากนี้ ยังมีแนวคาํ พพิ ากษาอืน่ ๆ ทว่ี างไวเ ปน บรรทัดฐานในเร่อื งน้ี เชน μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè õðð/òõó÷ วินิจฉัยวา ตําÃǨÁÕอํา¹Ò¨Ê׺Êǹ·ÑèÇÃÒªÍҳҨѡà แมจ ะไดร บั คาํ สัง่ ใหไ ปทําหนาท่ีอื่นกย็ งั มีอํานาจสบื สวน คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ô÷ññ/òõôò วนิ จิ ฉยั วา ตาํ รวจมอี าํ นาจจบั กมุ ผกู ระทาํ ผดิ อาญาได ทว่ั ราชอาณาจักร แมขณะเกดิ เหตุ จําเลยจะทาํ หนา ทอี่ ่นื อยูก็ตาม ก็ไมทาํ ใหอ ํานาจหนา ท่ีท่มี อี ยูต าม กฎหมายสูญสิ้นไป จําเลยยังคงมีอํานาจอยูโดยบริบูรณในฐานะเจาพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจ ผูมีอํานาจสืบสวนจับกุมผูกระทําความผิดอาญา ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๑๖) ¡Ò÷èÕตําÃǨࢌҨѺ¡ØÁ¼ÙŒ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´â´ÂÁÔä´ŒÃѺ͹ØÞÒμ¨Ò¡¼ÙŒºÑ§¤ÑººÑÞªÒ¡‹Í¹ ¡çäÁ‹ÁռšÃзºμ‹Íอาํ ¹Ò¨·ÁÕè ÕÍÂá‹Ù ÅŒÇμÒÁ¡®ËÁÒ (ññ) ¡ÒÃÊͺÊǹ หมายความถึง “การรวบรวมพยานหลักฐานและการดําเนินการ ท้ังหลายอ่ืนตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ ซึ่งพนักงานสอบสวนไดทําไปเก่ียวกับความผิดที่ กลา วหา เพอ่ื ทจี่ ะทราบขอเทจ็ จรงิ หรือพิสจู นความผดิ และเพอ่ื จะเอาตวั ผูกระทาํ ผิดมาฟอ งลงโทษ” การสอบสวนจะมขี น้ึ ไดก ต็ อ เมอื่ มกี ารกระทาํ ความผดิ เกดิ ขนึ้ แลว และผทู จี่ ะทาํ การ สอบสวนไดกค็ อื ¾¹¡Ñ §Ò¹ÊͺÊǹ สาระสําคัญท่ีพนักงานสอบสวนจะดําเนินการเพ่ือจะไดนําตัวผูกระทําความผิด มารบั โทษตามท่ีกฎหมายบญั ญัตคิ อื

๑๖ ๑. พิจารณาความผิด เม่ือมีการรับเร่ืองราวรองทุกขแลว พนักงานสอบสวน จะตองพิจารณาวาพฤติการณและการกระทําที่เกิดข้ึนนั้นเปนความผิดหรือไม ตามกฎหมายใด ขอหาอะไร เปนตน ๒. และเพ่ือใหเกิดความชัดเจน เพ่ือประกอบการพิจารณาพนักงานสอบสวน มอี าํ นาจทจี่ ะถามปากคาํ และบนั ทกึ ปากคาํ ของผเู สยี หาย หรอื บคุ คลใดทเ่ี หน็ วา ถอ ยคาํ ของเขาอาจเปน ประโยชนใ นการท่ีจะมาเปน พยานในคดตี ามประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาคดอี าญา มาตรา ๑๓๓ ๓. สอบปากคําและบันทึกปากคําผูตองหาไว แตกอนท่ีจะดําเนินการดังกลาว จะตองแจงขอหาใหทราบ และตองบอกใหผูน้ันทราบดวยวาถอยคําท่ีผูตองหากลาวนั้น อาจใชเปน พยานหลักฐานยันตัวเขาในการพิจารณาคดีได เม่ือเขาเต็มใจใหการอยางใด ก็ใหจดคําใหการไว แตหากเขาไมเ ต็มใจใหการก็ใหบ ันทึกไว (มาตรา ๑๓๔) ๔. รวบรวมพยานหลักฐานตาง ๆ ทุกชนดิ เทาทีจ่ ะสามารถรวบรวมได เพื่อนาํ ไป พิสจู นวา ผูน ้ันไดเปนผูท ี่ไดก ระทาํ ความผิด ¢ŒÍáμ¡μÒ‹ §ÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃÊº× ÊǹáÅСÒÃÊͺÊǹ การสืบสวน การสอบสวน ๑. เปน การáÊǧËҢ͌ à·¨ç ¨Ã§Ô และพยานหลกั ฐาน ๑. เปน การÃǺÃÇÁ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ทมี่ อี ยตู ลอดจน การดาํ เนนิ การรบั เรอื่ งการสอบปากคาํ เพอ่ื ทราบ ขอ เท็จจรงิ วา มมี ูลเหตุหรือไม ๒. การดาํ เนนิ การสบื สวนในคดอี าญาผทู จ่ี ะสบื สวน ๒. จะตอ งเรม่ิ การดาํ เนนิ การสอบสวนโดย¾¹¡Ñ §Ò¹ จะเปน¾¹Ñ¡§Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃ×ÍตําÃǨÃдѺ ÊͺÊǹเทา น้ัน ª¹Ñé ÂÈã´¡äç ´ทŒ รี่ ะเบยี บสาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาติ กาํ หนดหนาทีใ่ หท าํ การสืบสวนได ๓. จุดประสงคในการสืบสวนคือà¾×èÍÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁ ๓. จุดประสงคเพ่ือ·ÃÒº¢ŒÍà·ç¨¨ÃÔ§ËÃ×;ÔÊÙ¨¹ ʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ¢ͧ»ÃЪҪ¹ ซงึ่ เปน การสบื สวน ¤ÇÒÁ¼´Ô และเอาตวั ผกู ระทาํ ความผดิ มาฟอ งรอ ง กอนเกิดเหตุ หรือเปนการสืบสวนเพื่อทราบ เพื่อรบั โทษ รายละเอียดแหงความผิด ซึ่งเปนการสืบสวน ภายหลังเกดิ เหตุ ๔. เจาพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจมีอํานาจ ๔. พนักงานสอบสวนมีอํานาจสอบสวนไดเฉพาะคดี ทําการÊº× Êǹ䴌·ÇèÑ ÃÒªÍҳҨѡà ทอ่ี ยใู นà¢μอาํ ¹Ò¨¡ÒÃÊͺÊǹ¢Í§μ¹เทานัน้ ๕. การสืบสวนทําไดทั้ง¡‹Í¹áÅÐËÅѧการกระทํา ๕. สอบสวนกระทําไดตอเม่ือมีความผิดอาญา ความผดิ à¡Ô´¢é¹Ö áÅŒÇเทาน้ัน

๑๗ (ñò) ¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § หมายความถงึ “กระบวนไตส วนทางศาลเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ถงึ มลู คดี ซง่ึ จาํ เลยตองหา” กระบวนการไตสวนมูลฟองน้ี เปนบทบัญญัติที่เกี่ยวกับความสงบเรียบรอยและ ศีลธรรมอันดีของประชาชน ลักษณะของการไตสวนมูลฟองเปนการพิจารณาคดีทางศาลในเบ้ืองตน วา คดอี าญาทีโ่ จทกนาํ มาฟองนัน้ มมี ลู หรอื ไม หากมีมลู ศาลกจ็ ะประทับรบั ฟอ งไวพ จิ ารณาคดตี อไป การไตส วนมลู ฟอ งน้ี ถา เปน คดที Ãี่ ÒÉ®Ã໹š ⨷¡Â ¹è× ¿Í‡ § ÈÒÅμÍŒ §ทาํ ¡ÒÃäμÊ‹ ǹ ÁÅÙ ¿Í‡ §¡Í‹ ¹·¨èÕ Ð»ÃзºÑ ÃºÑ ¿Í‡ §ไวพ จิ ารณาเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ขอ มลู เบอ้ื งตน วา มเี หตผุ ลเพยี งพอทจี่ ะรบั ฟอ ง หรอื ไม เนือ่ งจากการท่ีผูเสียหายย่นื ฟอ งเองน้นั มิไดผ านกระบวนการกลั่นกรองจากเจา หนาท่ีของรฐั ท่ีเขาใจในกระบวนการดําเนินคดี เชน พนกั งานสอบสวน หรอื พนักงานอยั การมากอน แตถ า เปนคดี ท่ี¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡ÒÃ໚¹â¨·¡Âè×¹¿‡Í§ ÈÒÅäÁ‹จํา໚¹μŒÍ§äμ‹ÊǹÁÙÅ¿‡Í§ แตถาศาลเห็นสมควรจะส่ัง ไตส วนมลู ฟองกอ นกไ็ ด (มาตรา ๑๖๒) ในกรณที ี่ศาลไตส วนแลวปรากฏวา คดีที่โจทกฟ องนนั้ ไมมีมลู ศาลก็จะไมป ระทบั รบั ฟอ ง เพราะจะทาํ ใหไ มตอ งเสียเวลาในการพจิ ารณาคดตี อ ไป ดงั นน้ั การไตส วนมลู ฟอ งกเ็ พอ่ื ชใ้ี หเ หน็ วา มมี ลู เทา นน้ั ไมใ ชฟ ง วา จาํ เลยผดิ หรอื ไม ดว ยเหตนุ หี้ ากคดที โี่ จทกฟ อ งพอจะฟง ไดว า คดมี มี ลู แลว ศาลจะไมส ง่ั ไตส วนผฟู อ งกไ็ ด เชน คดที พ่ี นกั งาน อยั การเปนโจทกฟอ ง ไดม ีการสอบสวนถึงมูลคดขี องจําเลยมาแลว ในตอนสอบสวน ศาลจะไมไตส วน มูลฟอ งกไ็ ด และสวนใหญในทางปฏิบัติคดที ีพ่ นกั งานอัยการเปน โจทก ศาลจะไมสง่ั ไตสวนมูลฟอง (ñó) ·ÃèÕ âË°Ò¹ หมายความถงึ “ทตี่ า ง ๆ ทมี่ ใิ ชท ส่ี าธารณสถาน ดงั บญั ญตั ไิ วใ นกฎหมาย ลักษณะอาญา” ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑ (๔) คาํ วา “สาธารณสถาน” หมายความวา สถานที่ใด ๆ ซง่ึ ประชาชนมคี วามชอบธรรมทีจ่ ะเขา ไปได ดงั นน้ั ·ÃÕè âË°Ò¹¨§Ö ËÁÒ¤ÇÒÁ¶§Ö ·ÊÕè Ç‹ ¹μÇÑ à©¾Òк¤Ø ¤Å«§èÖ »ÃЪҪ¹·ÇÑè ä»äÁÁ‹ Õ ¤ÇÒÁªÍº·Õè¨ÐࢌÒä»ä´Œ ขอนี้มีความสําคัญเก่ียวกับเรื่องการจับ การคน ดังปรากฏตามมาตรา ๘๑ และมาตรา ๙๒, ๙๘, ๑๐๒ เปน ตน กรณีใดท่ีจะเปนท่ีรโหฐาน ตองพิเคราะห¢ŒÍà·ç¨¨Ãԧ໚¹สํา¤ÑÞ â´Â¾Ô¨ÒóҶ֧ ¡ÒÃ㪌ʶҹ·èÕ¹¹Ñé ໹š ËÅÑ¡ ลักษณะของการใชสถานท่ีก็ตอ งพิจารณาถงึ เวลา และสภาพของสถานท่ี ดวย เพราะวาตามสภาพและเวลาที่ใชสถานท่ีนั้น อาจเปลี่ยนแปลงไปทําใหสาธารณสถานกลายเปน ทร่ี โหฐานได และเมอ่ื เปน ทร่ี โหฐานแลว กจ็ ะเกยี่ วขอ งกบั การจบั และการคน เชน ตามสภาพรา นขายของ เม่ือเปดขายของยอมไมใชที่รโหฐาน เพราะการที่เปดรานใหคนทั่วไปเขาไปได ยอมแสดงวา ในขณะเวลานนั้ เจา ของสถานท่ี เขาไมป ระสงคท จี่ ะใหเ ปน ทสี่ ว นตวั แตถ า เปน สว นหนงึ่ ของรา นขายของ น้ันเจาของกันเปนหองเฉพาะทําไวเปนสวนตัว โดยไมใหประชาชนเขาไป อาจเปนหองนอนหรือหอง พกั ผอนยอ มเปน ท่ีรโหฐาน หรอื ในกรณที ี่ปด รานขายของนัน้ แลวกย็ อมจะเปน ทร่ี โหฐานเชน เดียวกัน

๑๘ การพจิ ารณาทร่ี โหฐาน จงึ ตอ ง¾¨Ô ÒóҶ§Ö ¡ÒÃ㪢Œ ͧº¤Ø ¤Å·àèÕ »¹š à¨ÒŒ ¢Í§Ê¶Ò¹·èÕ เปน สาํ คญั เหมอื นกนั วา จะยอมใหป ระชาชนเขา ไดห รอื ไม ถา ยอมใหป ระชาชนเขา ออกไดก ย็ อ มจะเปน ทีส่ าธารณสถาน หาใชเ ปนที่รโหฐานไม อยางไรก็ตาม อาจจะตองพิจารณาถึงสภาพของการใชของบุคคลดวย เพราะถา โดยสภาพของการใชสถานท่ีน้ันดวย ประชาชนสามารถเขาไปได แมจะติดปายหามเขาไว ตองถือวา เปนการหามเขา หมายถึงบุคคลที่ไมมีกิจธุระเทานั้น หากวาสภาพน้ันบุคคลท่ีมีกิจธุระเขาไปไดแลว ก็ยอ มจะเปน ทสี่ าธารณสถาน หาใชเ ปนทรี่ โหฐานไม โดยถอื วาเปนการหา มเพียงบางคนเทา นัน้ เชน สถานทร่ี าชการ แมจ ะตดิ ปา ยหนา หอ งหรอื หนา สถานทว่ี า หา มบคุ คลภายนอกหรอื ผไู มม กี จิ ธรุ ะเขา ไป กรณีน้ีก็ตองถือวาสถานที่ราชการน้ันเปนสาธารณสถาน หาใชที่รโหฐานไม เพราะยังมีประชาชนที่มี กจิ ธุระเขาไปได μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ö÷õ/òôøó ความประสงคของกฎหมายในการบัญญัติเร่ือง ท่ีรโหฐานแตกตางกับสถานที่อ่ืน ก็โดยหลักวา ที่รโหฐานนั้นควรไดรับความเคารพจากบุคคลอื่น หาไมแลวความผาสกุ และสิทธขิ องเจาของทีร่ โหฐานจะถูกบนั่ ทอนเสยี โดยงาย คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè òðòô/òôù÷ สถานที่บนขบวนรถไฟโดยสารนั้น ไมใชที่รโหฐาน เปนท่สี าธารณสถาน คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ øøó/òõòð สถานท่ีใดจะเปนสาธารณสถานหรือไมตองคํานึงวา สถานท่ีนั้นจะเปนสถานที่ผิดกฎหมาย เชน สถานการคาประเวณีหรือไม เพียงแตพิจารณาวา สถานทนี่ น้ั ประชาชนมคี วามชอบธรรมทจี่ ะเขา ไปไดห รอื ไม และตอ งพจิ ารณาขอ เทจ็ จรงิ เปน ราย ๆ ไป ถา ประชาชนมคี วามชอบธรรมทจี่ ะเขา ไปได สถานท่นี น้ั กเ็ ปนสาธารณสถาน ไมใชท ร่ี โหฐาน คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öù/òõóõ โจทกใชหองพักในบานเกิดเหตุเปนที่สําหรับใหหญิง คาประเวณีกับบุคคลทั่วไป คืนเกิดเหตุนางสาว น. ลูกจางของโจทกไดทําการคาประเวณีในหองพัก นั้นดว ย หอ งพักดังกลา วถือไดวาเปน สาธารณสถาน คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òùñô/òõó÷ โรงคาไมที่ใชเปนที่พักอาศัยยามที่โรงคาไม หยุดดําเนินกิจการ ภายในบริเวณโรงคาไม ไมวาจะเปนดานหนา หรือหลังยอมไมใชสาธารณสถาน แตเปนทีร่ โหฐาน คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ó÷õñ/òõõñ ขณะท่เี จา พนักงานตาํ รวจเขา ไปตรวจคนจําเลยนั้น จาํ เลยกาํ ลงั ขายกว ยเตี๋ยวอยูท่ีรา นของจําเลย ซึ่งมีลูกคากําลังน่ังรับประทานกว ยเต๋ียวอยทู ีร่ านจําเลย ดงั นัน้ รานกวยเต๋ยี วของจาํ เลยหาใชท ี่รโหฐานไม แตเ ปน สาธารณสถาน เม่ือเจาพนักงานตํารวจมีเหตุ อันควรสงสยั วาจําเลยมีเมทแอมเฟตามนี ไวในครอบครอง อนั เปนความผดิ ตอ กฎหมาย เจา พนกั งาน ตาํ รวจยอ มมีอาํ นาจเขา คน ได โดยไมต อ งมหี มายคน

๑๙ (ñô) ⨷¡ หมายความถึง “พนักงานอัยการ หรือผูเสียหายซ่ึงฟองคดีอาญาตอศาล หรือท้ังคใู นเมือ่ พนักงานอยั การและผูเสยี หายเปนโจทกรวมกนั ” จากคาํ จาํ กดั ความน้ี สามารถแยกผูทีเ่ ปน โจทกในคดีอาญาได คือ ๑. พนักงานอยั การ ๒. ผูเสียหาย ๓. ทงั้ พนักงานอยั การ และผเู สียหายเปนโจทกรวมกัน ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡Òà ซึ่งมีหนาท่ีฟองผูตองหาตอศาล (มาตรา ๒ (๕)) สามารถเปน โจทกใ นคดอี าญาได และขอใหส งั เกตวา กฎหมายใชμ Òí á˹§‹ ¾¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡ÒÃ໹š สาํ ¤ÞÑ ËÒãªก‹ าํ ˹´ μÇÑ º¤Ø ¤ÅäÁ‹ ดงั นน้ั ผใู ดกต็ ามทดี่ าํ รงตาํ แหนง พนกั งานอยั การ ซง่ึ อยใู นเขตอาํ นาจนน้ั ๆ ยอ มสามารถ เปนโจทกไดโดยไมตอ งจํากัดดว ยตัวบุคคล พนักงานอัยการจงึ ดาํ เนินคดีแทนกันได หากมีตําแหนงอยู ในเขตอาํ นาจเดียวกนั และบุคคลทดี่ าํ รงตาํ แหนงพนกั งานอยั การท่อี ยใู นทอ งทีเ่ ดยี วกนั แมจ ะดําเนิน แทนกนั ไดก ย็ งั สามารถลงชอ่ื แทนกนั ได เมอ่ื ไดค วามหมายวา พนกั งานอยั การเปน โจทก ไดย น่ื ฟอ งคดี อาญาแลวกส็ ามารถทจ่ี ะดาํ เนนิ คดไี ดตลอดถงึ ศาลอทุ ธรณและศาลฎกี า และสามารถมีอิสระเตม็ ท่ีใน การดําเนนิ คดีเทาทอ่ี ํานาจมีอยู ทง้ั สิทธิในการดาํ เนินคดกี แ็ ยกตา งหากจากผเู สียหาย โดยไมข น้ึ ตอ กัน ดงั นนั้ ใน¡Ã³àÕ »¹š ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ á¼¹‹ ´¹Ô แมผ เู สยี หายจะไมต ดิ ใจดาํ เนนิ คดี พนกั งาน อัยการก็มีอํานาจฟองคดีนั้นได โดยไมตองพิจารณาถึงความตองการของผูเสียหาย ท้ังน้ี เพราะใน ปจจุบันถือกันวาความผิดอาญาเปนความผิดท่ีเกิดแกรัฐหรือสังคม รัฐจะตองรับผิดชอบในความผิด อาญาทเี่ กิดข้นึ รฐั จึงเปนผฟู องดําเนนิ คดี โดยตัง้ พนกั งานอยั การขึน้ เพอ่ื ดําเนินคดีแทนรฐั ¼ÙŒàÊÕÂËÒ ซึ่งหมายถึงบุคคลที่ไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทําความผิด ฐานใดฐานหนง่ึ รวมทัง้ ผทู ี่มีอํานาจจัดการแทนได ตามท่กี ฎหมายกาํ หนดนนั้ กย็ อ มมีสิทธเิ ปนโจทก ฟองคดอี าญาได เมือ่ ผูเสียหายฟอ งคดีอาญาแลว ก็ยอ มมีฐานะเปนโจทกตามกฎหมาย และมีอาํ นาจ อสิ ระในการดําเนินคดไี มข ึน้ อยกู ับฝา ยใด เหมือนอาํ นาจอิสระเชน เดียวกับพนกั งานอยั การ กรณที ผี่ เู สยี หายเปน โจทก ผเู สยี หายเทา นนั้ ทจี่ ะตอ งลงลายมอื ชอ่ื โจทกใ นคาํ ฟอ ง ผอู ่นื ทไี่ มใ ชผเู สยี หายจะลงลายมอื ช่อื ชอ งโจทกไมไ ด อยางไรก็ตาม คําวาโจทกในท่ีน้ี ถาËÒ¡ÁÕ¡ÒÃÁͺอํา¹Ò¨ãËŒÁÕ¡ÒÃทําá·¹ เชน ผเู สยี หายมอบอาํ นาจใหผ ใู ดฟอ งคดี ผรู บั มอบอาํ นาจถอื วา มฐี านะเปน โจทกด ว ย และถอื วา เปน คคู วาม ผรู บั มอบอาํ นาจจงึ สามารถลงชอ่ื ในชอ งโจทกก ไ็ ด และลงชอ่ื ในชอ งผเู รยี งไดด ว ย (ฎกี าที่ ๕๐๒/๒๕๒๓, ฎีกาท่ี ๘๙๐/๒๕๐๓) ¾¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡ÒÃáÅмàŒÙ ÊÂÕ ËÒÂ໹š ⨷¡Ã Ç‹ Á¡¹Ñ การทที่ ง้ั สองฝา ยตางกม็ อี าํ นาจ อสิ ระเปน โจทกร ว มกนั นี้ กต็ อ งถอื วา มอี าํ นาจเปน โจทกเ หมอื นกนั และทง้ั สองฝา ยกย็ งั ถอื วา เปน โจทก ทม่ี อี าํ นาจอสิ ระดว ยกนั เหมอื นเดมิ แตก ฎหมายคงมขี อ จาํ กดั อาํ นาจของผเู สยี หายไวใ นกรณที เ่ี ปน โจทก รว มกันนี้ ในมาตรา ๓๒ ทวี่ า “เมอื่ พนกั งานอัยการและผูเสียหายเปน โจทกร วมกนั ถาพนักงานอยั การ

๒๐ เหน็ วา ผเู สยี หายจะกระทาํ ใหค ดขี องอยั การเสยี หายโดยกระทาํ หรอื ละเวน กระทาํ การใด ๆ ในกระบวน พิจารณา พนักงานอัยการมีอํานาจรองตอศาลใหสั่งผูเสียหายกระทําหรือละเวนกระทําการนั้นได” จากบทบัญญัติดังกลาว เปนการจํากัดอํานาจในทางการดําเนินกระบวนพิจารณาคดีเทาน้ัน สวนในกรณีอ่นื ที่มิไดทําใหคดขี องอัยการเสยี หายแลว กย็ อมกระทําได ผลของการทผี่ ูเสยี หายเปนโจทกรว มกับพนักงานอัยการ คอื ๑. ผูเสียหายจะไปเปนโจทกฟองจําเลยคนเดียวกันในการกระทําอันเดียวกัน เปน คดตี า งหากอีกไมไ ด เพราะเปนฟองซอน (ฎกี าท่ี ๒๙๘-๒๙๙/๒๕๑๐) ๒. ผเู สยี หายทเ่ี ปน โจทกร ว มจะขอแกไ ขเพมิ่ เตมิ ฟอ งใหน อกเหนอื ไปจากฟอ งของ พนกั งานอัยการไมได (ฎกี าที่ ๓๘๓๓/๒๕๒๕) ๓. หากฟองของอัยการบกพรอง ผูเสียหายตองรับผลน้ันดวย (ฎีกา ๑๕๘๓/๒๕๑๓) ¢ÍŒ 椄 à¡μ ๑) การขอเปนโจทกรวมน้ัน ในกรณีท่ีผูเสียหายจะเขามาเปนโจทกรวมกับพนักงานอัยการไดนั้น จะตองเปน ¼ÙŒàÊÕÂËÒÂâ´Â¹Ôμ¹Ô Ñ´ŒÇ กลาวคอื มิไดมสี วนเกย่ี วขอ งในความผดิ ทีเ่ กิดขน้ึ นนั้ ๒) การขอเปน โจทกร ว มนน้ั หากเปน ความผดิ ทร่ี ฐั เทา นนั้ เปน ผเู สยี หาย เชน ความผดิ ตาม พ.ร.บ.จราจรทางบกฯ หากเปนความผิดทเี่ อกชนไมอ าจเปน ผูเ สยี หายได เอกชนจึงไมอ าจขอเขา รว มเปนโจทกกับพนักงานอยั การได (ñõ) ¤‹¤Ù ÇÒÁ หมายความถงึ “โจทกฝายหนง่ึ และจําเลยอีกฝา ยหนึง่ ” ในกรณีที่ตองมีการดําเนินการในศาล หากกฎหมายบัญญัติวาจะตองเปนการ กระทําของคูความแลว หากไมใชคูความก็ไมมอี าํ นาจกระทาํ คูค วามจงึ ตอ ง໹š ⨷¡áÅÐจาํ àÅ เรื่องน้ีพอจะพิจารณาไดในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เร่ืองการ ฎกี า ตามมาตรา ๒๑๖ กฎหมายใชค าํ วา ผฎู กี าไดต อ งเปน คคู วาม ดงั นน้ั ทวี่ า คดที ผ่ี เู สยี หายฟอ งคดเี อง กอนท่ีศาลจะประทับรับฟอง มิใหถือวาจําเลยตกอยูในฐานะเปนจําเลย เม่ือเปนเชนนี้ก็ยังไมเปน คูความ ถาศาลชั้นตนฟงวาคดีไมมีมูลใหยกฟอง แตศาลอุทธรณฟงวาคดีมีมูลใหฟอง จําเลยจะฎีกา ไมไ ด เพราะไมม ีฐานะเปนคูค วาม (ฎีกา ๖๘๐/๒๕๑๔) (ñö) “¾¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃÍ× ตาํ ÃǨ” หมายความถงึ “เจา พนกั งานซง่ึ กฎหมายใหม ี อาํ นาจหรอื หนา ทรี่ กั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน ใหร วมทง้ั พศั ดี เจา พนกั งานกรมสรรพสามติ กรมศุลกากร กรมเจาทา พนักงานตรวจคนเขาเมือง และเจาพนักงานอืน่ ๆ ในเมื่อทาํ การอันเกี่ยวกบั การจับกมุ ปราบปรามผูกระทาํ ผดิ กฎหมาย ซง่ึ ตนมหี นาทต่ี องจับกุมหรือปราบปราม” จากนยิ ามทั้งตัวเจา พนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจ แบง ออกเปน ๒ กรณี

๒๑ ๑. à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹«§Öè ¡®ËÁÒÂãËอŒ าํ ¹Ò¨áÅÐ˹Ҍ ·ÃèÕ ¡Ñ ÉÒ¤ÇÒÁʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ¢ͧ »ÃЪҪ¹â´Â·ÑÇè ä» เชน ๑.๑ เจา พนกั งานตํารวจ (ตามพระราชบญั ญัติตํารวจแหงชาติฯ มาตรา ๖ ไดก าํ หนดใหเ จา พนกั งานตาํ รวจมหี นา ทใ่ี นการปอ งกนั และปราบปรามการกระทาํ ความผดิ อาญา รกั ษา ความสงบเรียบรอย ความปลอดภัยของประชาชน และความมั่นคงของราชอาณาจักร) ประกอบกับ มาตรา ๑๖ ทกี่ าํ หนดไวเ ปน สาระสาํ คญั วา ในการปฏบิ ตั ติ ามบทบญั ญตั แิ หง ประมวลกฎหมายวา ดว ยวธิ ี พิจารณาความอาญานน้ั ตอ งเปน ไปตามกฎหมายและขอ บังคบั ทง้ั หลาย ซึ่งวา ดว ยอาํ นาจและหนาท่ี ของพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจน้ันๆ ดังน้ัน จากสาระสําคัญที่กําหนดไวในกฎหมายดังกลาว จึงพอสรุปไดวา ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตําÃǨ¹éѹÁÕ˹ŒÒ·Õè㹡ÒÃÊ׺Êǹ Íѹ໚¹àÃ×èͧ¢Í§¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅÐ »ÃÒº»ÃÒÁ¡ÒáÃзíÒ¼Ô´ÍÒÞÒä´Œ·ÇèÑ ÃÒªÍÒ³Ò¨¡Ñ à ๑.๒ พนักงานฝายปกครอง อนั ไดแก ปลัดอาํ เภอ นายอาํ เภอ ซง่ึ ตามกฎ กระทรวงแบงสวนราชการตามการปกครอง กระทรวงมหาดไทย พ.ศ.๒๕๕๙ ไดกําหนดหนาที่ให กรมการปกครองมีภารกิจเกี่ยวกับการรักษาความสงบเรียบรอยและความม่ันคงภายใน ดําเนินการ เกยี่ วกบั การรกั ษาความสงบเรยี บรอ ย การสบื สวนคดอี าญาในหนา ทพ่ี นกั งานฝา ยปกครองและขอ ๑๘ ทก่ี าํ หนดใหเ หน็ วา การดาํ เนนิ การในอาํ นาจหนา ทนี่ นั้ ใหอ ยใู นเขตพนื้ ทอ่ี าํ เภอ ดงั นนั้ จากการพจิ ารณา ในสาระสาํ คญั ของประมวลกฎหมายวา ดว ยวธิ พี จิ ารณาความอาญามาตรา ๑๖ ประกอบกบั สาระสาํ คญั ตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการตามการปกครอง อันไดแก ¹ÒÂอําàÀÍ »ÅÑ´อําàÀÍ ¹éѹÁÕอํา¹Ò¨ 㹡ÒÃÊº× Êǹ੾ÒÐÀÒÂã¹à¢μ¾×¹é ·»èÕ ¡¤Ãͧ¢Í§μ¹ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñòõù/òõôò แมจ าสบิ ตํารวจ ส. เปน เจาพนักงานตํารวจ ประจําสถานีตํารวจนครบาลบางขุนเทียนก็ตาม แตตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๒ (๑๖) จาสิบตํารวจ ส. มีอํานาจและหนาท่ีรักษาความสงบเรียบรอยของประชาชน ทําการจับกุมปราบปรามผูกระทําผิด กฎหมายได และยังมอี าํ นาจทําการสืบสวนคดีอาญาไดต าม ป.ว.ิ อ. มาตรา ๑๗ อํานาจจบั กมุ ผูกระทาํ ผิดและสบื สวนคดีอาญาดงั กลาวน้ี ๒. ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹Íè×¹ æ «Ö觡®ËÁÒÂãËŒÁÕÍíÒ¹Ò¨ดําà¹Ô¹¡ÒèѺ¡ØÁ¼ÙŒ¡ÃÐทํา¼Ô´ เพ่ือปองกันและปราบปรามการกระทําความผิดตามกฎหมายฉบับใดฉบับหนึ่งโดยเฉพาะ เชน พสั ดเี รอื นจาํ เจาพนักงานสรรพสามติ เจา พนักงานศุลกากร เปนตน ซ่ึงการเปนเจา พนักงานในกรณนี ี้ จะมีอํานาจในการจับกุมปราบปรามผูกระทําความผิด โดยเฉพาะ¡Ã³Õ·Õè¼ÙŒ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´ä´Œ¡ÃÐทํา ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ¡®ËÁÒ·Õè਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¹Ñé¹ÁÕอํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èÕà·‹Ò¹éѹ เชน พนักงานสรรพสามิตมีอํานาจ หนา ทต่ี ามพระราชบญั ญตั สิ รุ าฯ ในการจบั กมุ ผกู ระทาํ ความผดิ ตามพระราชบญั ญตั สิ รุ าฯ เทา นนั้ ไมม ี อํานาจในการจบั กมุ ผกู ระทาํ ความผดิ ตามพระราชบญั ญตั อิ าวุธปน เปน ตน

๒๒ μÑÇÍÂÒ‹ §คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè òóññ/òõôó แมตาม พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.๒๕๔๘ มาตรา ๖๔ จะบัญญัติใหอํานาจของเจาหนาที่ของกรมปาไม จําเลยท่ี ๒ ไววา ในการปฏิบัติตาม พ.ร.บ.ปาไมฯ เกย่ี วกบั ความผดิ อาญา ใหถ ือวา พนกั งานเจา หนา ทเี่ ปน พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจตาม ป.วิ.อ. ก็ยอมมีความหมายวา เจาหนาท่ีของจําเลยที่ ๒ มีอํานาจสืบสวนตรวจคน จับกุม และยึดสิ่งของใด ที่มีไว ไดมา ไดใช หรือสงสัยวาไดใชในการกระทําผิดตาม พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.๒๕๔๘ กอนมีการ สอบสวนเทา นนั้ แตเมือ่ ไมมีกฎหมายใดบัญญัตใิ หพ นกั งานเจา หนาที่ตาม พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.๒๕๔๘ มีอํานาจหนาที่ในการสอบสวนดวย พนักงานเจาหนาท่ีของจําเลยที่ ๒ จึงไมใชพนักงานสอบสวน แตเปน อํานาจหนาทีข่ องพนกั งานสอบสวนในเขตทองทีท่ ีม่ ีการกระทําผดิ เกิดข้ึน (ñ÷) ¾¹Ñ¡§Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃ×ÍตําÃǨªéѹ¼ÙŒãËÞ‹ หมายความถึง “เจาพนักงาน ดังตอ ไปน้ี (ก) ปลัดกระทรวงมหาดไทย (ข) รองปลัดกระทรวงมหาดไทย (ค) ผตู รวจราชการกระทรวงมหาดไทย (ฆ) ผชู วยปลัดกระทรวงมหาดไทย (ง) อธิบดกี รมการปกครอง (จ) รองอธิบดีกรมการปกครอง (ฉ) ผูอ ํานวยการกองการสอบสวนและนิตกิ าร กรมการปกครอง (ช) หวั หนา ฝา ยและหวั หนา งานในกองการสอบสวนและนติ กิ าร กรมการปกครอง (ซ) ผตู รวจราชการกรมการปกครอง (ฌ) ผวู า ราชการจังหวัด (ญ) รองผวู าราชการจังหวดั (ฎ) ปลัดจังหวดั (ฏ) นายอําเภอ (ฐ) ปลดั อาํ เภอผเู ปนหัวหนา ประจําก่งิ อาํ เภอ (ฑ) อธบิ ดีกรมตาํ รวจ* (ฒ) รองอธิบดกี รมตาํ รวจ* (ณ) ผูช ว ยอธิบดีกรมตํารวจ* (ด) ผบู ญั ชาการตาํ รวจ (ต) รองผูบัญชาการตํารวจ (ถ) ผชู ว ยผบู ัญชาการตาํ รวจ**

๒๓ (ท) ผบู งั คับการตํารวจ (ธ) รองผูบ งั คับการตาํ รวจ (น) หัวหนาตํารวจภูธรจงั หวัด (บ) รองหวั หนา ตาํ รวจภูธรจงั หวัด (ป) ผูกํากับการตาํ รวจ (ผ) ผูก ํากบั การตาํ รวจภูธรจงั หวดั เขต** (ฝ) รองผกู าํ กบั การตาํ รวจ (พ) รองผกู ํากับการตํารวจภูธรจังหวัดเขต** (ฟ) สารวัตรใหญตาํ รวจ** (ภ) สารวตั รตาํ รวจ (ม) ผูบ ังคบั กองตาํ รวจ (ย) หัวหนาสถานีตํารวจ ซึ่งมียศต้ังแตช้ันนายรอยตํารวจตรีหรือเทียบเทา นายรอ ยตํารวจตรีขึ้นไป (ร) หัวหนาก่ิงสถานีตํารวจ ซึ่งมียศตั้งแตช้ันนายรอยตํารวจตรีหรือเทียบเทา นายรอยตํารวจตรีขน้ึ ไป ทงั้ น้ี หมายความรวมถงึ ผูร กั ษาการแทนเจาพนักงานดงั กลาวแลว แตผ ูรกั ษาการ แทนเจา พนกั งานใน (ม) (ย) และ (ร) ตอ งมยี ศตงั้ แตช น้ั นายรอ ยตาํ รวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอ ยตาํ รวจตรี ข้ึนไปดวย” (หมายเหตุ *หมายถงึ ตาํ แหนง ผบู ญั ชาการตาํ รวจแหง ชาติ รองผบู ญั ชาการตาํ รวจ แหงชาติ ผชู วยผูบัญชาการตาํ รวจแหง ชาติ, **ปจ จุบนั ไมม ีตําแหนงดงั กลา ว) ¢ÍŒ 椄 à¡μ ๑. บุคคลอื่นนอกจากที่กฎหมายบัญญัติไวนี้ ไมมีอํานาจเปนพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจชั้นผูใหญ เชน นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ปลัดอําเภอที่ไมไดเปนหัวหนาประจําก่ิงอําเภอ ยอมไมเปนพนักงาน ฝา ยปกครองหรือตํารวจชน้ั ผูใหญ ๒. จะเหน็ ไดว า การจะเปน พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชน้ั ผใู หญน นั้ จะตอ งเปน บคุ คลทดี่ าํ รงตาํ แหนง ทกี่ ลา ว มาแลว ขา งตน เทา นนั้ ดงั นน้ั ปลดั อาํ เภอทไ่ี มไ ดเ ปน หวั หนา ประจาํ กง่ิ อาํ เภอ หรอื นายรอ ยตาํ รวจตรี รอ ยตาํ รวจโท หรอื แมแ ต รอ ยตํารวจเอกข้ึนไป แตม ไิ ดเปน หัวหนาสถานีตาํ รวจ ยอ มมใิ ชพ นักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจชั้นผใู หญ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñòòö/òõðó วินิจฉยั วา รัฐมนตรีวา การกระทรวงมหาดไทยไมใ ช พนกั งานสอบสวนหรอื พนักงานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจ จงึ ไมม อี าํ นาจรบั คํารอ งทุกขในคดีอาญาได

๒๔ (ñø) ʧÔè ¢Í§ หมายความถงึ “สงั หารมิ ทรพั ยใ ด ซง่ึ อาจใชเ ปน พยานหลกั ฐานในคดอี าญา ได ใหรวมทั้งจดหมาย โทรเลข และเอกสารอยางอืน่ ๆ” คาํ วา “สงิ่ ของ” เปน คาํ เฉพาะทใ่ี ชใ นกระบวนการดาํ เนนิ การทางอาญา เพราะสง่ิ ใด ที่ใชเปนพยานหลักฐานในคดอี าญาแลว จะเรียกวาเปนสง่ิ ของทง้ั หมด ไมวา จะเปน เอกสารหรือพยาน วตั ถุอื่นใด ส่ิงของจึงมคี วามหมายถงึ ๑. ໚¹ÊѧËÒÃÔÁ·ÃѾใดๆ นั้น จะไมหมายรวมถึง อสังหาริมทรัพย และ สงั หาริมทรัพยใ นทน่ี จ้ี ะมสี ภาพเล็กหรือใหญไ มสาํ คัญ ถา เปน สงั หาริมทรพั ย ก็ยอมท่ีจะเปนสิง่ ของได ดังน้ัน สถานที่เกิดเหตุที่เปนอสังหาริมทรัพย หรือบานท่ีติดที่ดิน หรือเปนอันหนึ่งอันเดียวกับที่ดิน ยอมไมเปนสิ่งของตามความหมายในที่น้ี แตหากไดแยกออกมาเปนสังหาริมทรัพยแลวก็ยอม เปนสิ่งของได ๒. ซงึ่ ÍÒ¨ãªàŒ »š¹¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ในคดีอาญาได กฎหมายใชคาํ วา “ÍÒ¨” เทา น้ัน ดงั นัน้ เมอ่ื สงั หาริมทรพั ยน้ัน แมค วามจริง จะยังไมไ ดใ ชเปน พยานหลักฐาน แตอาจใชเ ปน พยานหลักฐานไดก เ็ ปนส่งิ ของไดแ ลว ๓. ใหร วมท้งั ¨´ËÁÒ â·ÃàÅ¢ áÅÐàÍ¡ÊÒÃÍÂÒ‹ §Í×è¹æ ถือวาเปนคํารวมวาส่ิงของตางๆ ดังกลาว รวมท้ังพยานและเอกสารดวย กฎหมายก็ใหถือวา เปน ส่ิงของ ดงั นัน้ จงึ ถอื ไดว า ตามกฎหมายแลว พยานวตั ถุและพยานเอกสารน้นั เปนสง่ิ ของตามความหมายของประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาทั้งสิน้ (ñù) ¶ŒÍÂคําสาํ ¹Ç¹ หมายความถงึ “หนังสอื ใดทีศ่ าลจดเปนหลักฐานแหงรายละเอยี ด ทั้งหลายในการดาํ เนินคดอี าญาในศาลนั้น” ถอ ยคาํ สํานวน เปนเอกสารทÈ่ี ÒÅทาํ ขน้ึ เชน เอกสารคําใหการของจําเลย พยาน หรือเอกสารอื่นที่ศาลรับหรือรวมไวในสํานวนแลวศาลจดแจงขอความใดในเอกสารนั้น ขอความที่จด ยอมเปนถอยคําสํานวน แตถา໚¹àÍ¡ÊÒÃã¹·èÕÈÒÅÃѺäÇŒËÃ×ÍÃǺÃÇÁäÇŒã¹สํา¹Ç¹ áμ‹ÈÒÅÁÔä´Œ¨´ ¢ÍŒ ¤ÇÒÁã´Å§ä»äÁ‹¶×ÍÇÒ‹ àÍ¡ÊÒù¹éÑ à»¹š ¶ÍŒ Âคาํ สาํ ¹Ç¹ คงเปน เพียงแตส ว นหนงึ่ ของสาํ นวนเทา นน้ั ถอยคาํ สาํ นวนตอ งระบชุ ื่อศาล สถานที่ และวนั เดือนปทจ่ี ดถอ ยคาํ สํานวน ผูพพิ ากษาทจี่ ดถอยคาํ สาํ นวนตองลงลายมอื ชื่อของตนในถอ ยคาํ สํานวนนั้น (òð) ºÑ¹·Ö¡ หมายความถึง “หนังสือใดท่ีพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจจดไวเปน หลกั ฐานในการสอบสวนความผิดอาญา รวมทัง้ บนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขแ ละคาํ กลา วโทษดวย” พนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจซึ่งทําบันทกึ ขึ้นนี้ หมายความรวมถึง ¾¹¡Ñ §Ò¹ ÊͺÊǹ´ÇŒ  áÅо¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃÍ× ตาํ ÃǨª¹éÑ ¼¹ŒÙ ÍŒ  กอ็ าจทาํ บนั ทกึ ได เชน บนั ทกึ การตรวจคน บันทกึ การจบั กุม

๒๕ ¢ÍŒ Êѧà¡μ บันทึกหรือถอยคําสํานวนน้ันใหเจาพนักงานหรือศาลÍ‹Ò¹ãËŒ¼ÙŒãËŒ¶ŒÍÂคํา¿˜§ ถามีขอความแกไขทักทวง หรือเพม่ิ เตมิ ใหแ กไขใหถ กู ตองหรอื มิฉะนนั้ ใหบันทึกไวและใหผูใหถ อยคาํ ŧÅÒÂÁÍ× ªÍè× ÃѺÃͧÇÒ‹ ¶¡Ù μŒÍ§áÅŒÇ ถา บคุ คลทตี่ อ งลงลายมอื ชอ่ื ในบนั ทกึ หรอื ถอ ยคาํ สาํ นวน ไมส ามารถหรอื ไมย อมลงลายมอื ชอื่ ใหบ นั ทกึ หรอื รายงาน เหตนุ น้ั ไว (มาตรา ๑๑) และบนั ทกึ ตอ งระบสุ ถานท่ี วนั เดอื นปท ท่ี าํ นามและตาํ แหนง ของเจา พนกั งานผทู าํ (มาตรา ๙ วรรคแรก) เม่ือเจาพนักงานทําบันทึกโดยรับคําส่ังจากศาลหรือโดยคําส่ังหรือคําขอของเจาพนักงานอื่น ใหเจาพนักงานนั้น กลา วไวดวยวา ไดรับคาํ สั่งหรอื คาํ ขอเชน นัน้ และแสดงดวยวาไดท ําไปอยา งใด (มาตรา ๙ วรรคแรก) ใหเ จา พนักงานผูทาํ บันทึกลงลายมือชือ่ ของตนในบันทกึ น้นั (มาตรา ๙ วรรคแรก) (òñ) ¤Çº¤ÁØ หมายความถึง “การควบคมุ หรือกักขังผูถ กู จบั โดยพนักงานฝา ยปกครอง หรอื ตํารวจในระหวางสืบสวนและสอบสวน” การควบคมุ นน้ั เปน กรณที ก่ี ฎหมายใหอ าํ นาจแกเ จา หนา ทร่ี ฐั ทจ่ี ะใชอ าํ นาจในการ หนว งเหนยี่ วผทู ตี่ อ งหาวา ไดก ระทาํ ความผดิ อาญา ซง่ึ เปน การจาํ ¡´Ñ àÊÃÀÕ Ò¾ã¹¡ÒÃà¤ÅÍè× ¹·¢èÕ Í§¼¶ŒÙ ¡Ù ¨ºÑ ËÃ×ͼÙμŒ ŒÍ§ËÒ â´ÂãËŒμ¡Í‹Ù㹤ÇÒÁ¤Çº¤ØÁ¢Í§à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹·ÁèÕ อÕ าํ ¹Ò¨μÒÁ¡®ËÁÒ ËÃ×ÍãËŒÍÂã‹Ù ¹ ʶҹ··èÕ กÕè าํ ˹´ ã¹ÃÐËÇÒ‹ §àÇÅÒ·ãÕè ª¾Œ ÊÔ ¨Ù ¹¶ §Ö ¡ÒáÃÐทาํ ¢Í§¼¶ŒÙ ¡Ù ¨ºÑ ËÃÍ× ¼μŒÙ ÍŒ §ËÒวา ไดม กี ารกระทาํ ตามทถี่ กู กลา วหานนั้ หรอื ไม ซง่ึ เปน การควบคมุ ดว ยจดุ ประสงคท จี่ ะใหไ ดต วั มาพจิ ารณาคดคี วามเทา นน้ั (òò) ¢Ñ§ หมายความถงึ “การกักขังจําเลยหรอื ผตู อ งหาโดยศาล” การขงั เปน การจาํ กดั สทิ ธเิ สรภี าพของบคุ คล การทจี่ ะขงั บคุ คลใดบคุ คลหนงึ่ ไดน น้ั จะตองมีกฎหมายใหอํานาจไว ซึ่งกรณีของการขังน้ัน ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาฯ ไดใหอํานาจ “ÈÒÅ” ท่ีจะขังผูตองหาหรือจําเลย ซึ่งกรณีที่ศาลจะขังไดมากนอยเพียงใดหรือจะขัง ในกรณีใดบาง ตองเปน ไปตามท่ีกฎหมายกาํ หนด ซง่ึ จะมีอยู ๓ ระยะ คอื ๑. ¡ÒâѧÃÐËÇ‹Ò§¡ÒÃÊͺÊǹ เปนกรณีท่ีพนักงานสอบสวนเห็นวาสถานภาพ ของผถู กู จบั หรอื ผตู อ งหายงั ไมด พี อทจ่ี ะไดร บั การปลอ ยตวั ชว่ั คราวไปได แมจ ะมกี ารยนื่ ขอประกนั หรอื มหี ลกั ประกนั มากต็ าม และเมอื่ ÃÐÂÐàÇÅҢͧ¡ÒäǺ¤ÁØ μÇÑ ä´ÊŒ ¹éÔ Ê´Ø Å§μÒÁ·¡Õè ®ËÁÒ¡Òí ˹´äÇ㌠¹ »ÃÐÁÇÅ¡®ËÁÒÂÇÔ¸Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ ÁÒμÃÒ ø÷ áÅÐÁÕ¤ÇÒÁ¨íÒ໚¹μŒÍ§¤Çº¤ØÁ¼ÙŒμŒÍ§ËÒäÇŒ μÍ‹ ä» à¾×èÍãË¡Œ ÒÃÊͺÊǹàÊÃç¨Êé¹Ô ËÃ×Íà¾Íè× ¡Òÿ‡Í§¤´Õ เชน นี้ พนักงานสอบสวนจะตองย่นื คํารอ ง ตอศาล ขอใหศ าลออกหมายขงั แตถ า สํานวนการสอบสวนไดสงไปยังพนกั งานอัยการแลวเปนหนา ท่ี ของพนักงานอัยการทจ่ี ะเปนผูร อ งขอใหศาลออกหมายขงั ๒. ¡ÒâѧÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § เปนการขงั บคุ คลทีถ่ ูกฟองเปน จาํ เลยแลว ซงึ่ กรณกี ารขงั ระหวา งไตส วนมลู ฟอ ง จะเกดิ เนอื่ งจากทพี่ นกั งานอยั การเปน โจทกแ ละศาลเหน็ สมควรให ทาํ การไตส วนมลู ฟอ งกอ น ซงึ่ ในระหวา งทที่ าํ การไตส วนมลู ฟอ งคดที อ่ี ยั การเปน โจทกฟ อ งนนั้ พนกั งาน อยั การเหน็ วา มคี วามจาํ เปนทีจ่ ะตอ งขังจาํ เลยเชนน้ี ก็จะรอ งขอใหศ าลออกหมายขงั ซง่ึ ในการปฏบิ ัติ ไมค อยปรากฏ

๒๖ สําหรับกรณีที่ผูเสียหายเปนโจทกฟองเอง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา มาตรา ๑๖๒ (๑) กําหนดใหศาลทาํ การไตส วนมูลฟองกอน และหากศาลยังไมสง่ั ประทับ รับฟอ งของโจทกเ ชนน้ี ผถู กู ฟองกย็ ังไมอยใู นฐานะจาํ เลย (มาตรา ๑๖๕ วรรคสาม) จึงไมอาจมีการขัง ในระหวางไตสวนมูลฟองในคดที ่ผี ูเสยี หายท่ีเปนราษฎรฟองเองได ๓. ¡ÒâѧÃÐËÇ‹Ò§¾Ô¨ÒÃ³Ò เปนการขังบุคคลไวในระหวางการพิจารณาคดีของ ศาลเนื่องจากมีเหตุจําเปนที่จะตองมีตัวจําเลยไวในอํานาจ เพราะหลักการพิจารณาคดีจะตองกระทํา ตอหนาจําเลยโดยเปดเผย จึงมีความจําเปนท่ีจะตองมีการควบคุมตัวจําเลยระหวางคดีเพื่อประกัน การมตี วั ตนของจาํ เลยและประกนั การบงั คบั โทษกบั จาํ เลย หากตอ มาศาลไดม คี าํ พพิ ากษาลงโทษจาํ เลย จะเหน็ ไดว า การขงั ระหวา งพจิ ารณาคดนี ้ี ไดผ า นกระบวนการดาํ เนนิ คดใี นชนั้ สอบสวน ฟอ งเขา มาแลว และไดมีการนาํ ตวั จําเลยเขาสขู น้ั ตอนการพิจารณาคดขี องศาล

๒๗ º··èÕ ò ¼ŒàÙ ÊÕÂËÒ ò.ñ º¤Ø ¤Å㹡Ãкǹ¡ÒÃดาํ à¹Ô¹¤´ÕÍÒÞÒ ในกระบวนการดาํ เนนิ คดีอาญา จะมีบุคคลหลายประเภท อันไดแก ๑. ผูกลาวหา ซ่งึ แยกออกเปน ผกู ลาวโทษ ผูเสียหาย ๒. ผูถ ูกกลา วหา ซึ่งผถู กู กลา วหาแบงออกเปน ๒ ฐานะ คือ ผตู อ งหาซึ่งหมายถึงบคุ คล ผูถูกกลาวหาวาไดกระทําความผิด แตยังมิไดถูกฟองตอศาล และเม่ือบุคคลนั้นถูกฟองยังศาลแลว กจ็ ะเปลยี่ นฐานะเปนจําเลย ๓. ทนายความ ๔. พนกั งานฝายปกครองหรอื ตาํ รวจ ๕. พนกั งานสอบสวน ๖. พนักงานอยั การ ๗. ศาล ๘. พยานบุคคล พยานผชู ํานาญการพิเศษ ในการเร่ิมตนท่ีจะนําคดีความท่ีเกิดจากการที่มีบุคคลกระทําความผิดขึ้นสูการพิจารณา พพิ ากษาคดขี องศาล ไดนั้น จะมีอยู ๒ ประเภทคอื ๑. พนกั งานอัยการ โดยพนักงานอัยการก็คือบุคคลท่ีรัฐนั้น มอบหนาที่ใหฟองผูตองหาที่ถูกกลาวหาวา ไดก ระทาํ ความผดิ ทางอาญาตอ ศาล โดยการฟอ งคดอี าญาของพนกั งานอยั การจะตอ งมกี ารสอบสวน จากพนักงานสอบสวน และพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบไดสงสํานวนการสอบสวนใหแกพนักงาน อัยการเพื่อพิจารณาส่ังฟองตอไป และเมื่อพนักงานอัยการมีความเห็นสั่งฟองคดี แลวก็ตองนําตัว ผูตอ งหาไปฟอ งศาล และเมอ่ื ไดฟองแลว ผูตองหากจ็ ะมฐี านะเปน จาํ เลย ๒. ผูเสียหาย สว นการฟอ งเปน คดโี ดยผเู สยี หายนน้ั เปน การฟอ งคดโี ดยบคุ คลทไี่ ดร บั ความเสยี หาย เนอ่ื งจากการกระทาํ ความผดิ ทางอาญาฐานใดฐานหนง่ึ ตามประมวลกฎหมายอาญา และผเู สยี หายนน้ั มิไดเปนบุคคลท่ีมีสวนเก่ียวของกับการกระทําความผิด นอกจากน้ี ผูเสียหายจะตองเปนบุคคลตาม หลกั เกณฑม าตรา ๒ (๔) แหง ประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญาตอ ไปน้ี

๒๘ ตามประมวลกฎหมายวิธพี ิจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๔) บัญญัตวิ า “¼àŒÙ ÊÕÂËÒ” หมายถึง “บุคคลผูไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทําผิดฐานใดฐานหนึ่ง รวมท้ังบุคคลอื่นที่มี อํานาจจดั การแทนได ดงั บญั ญัตไิ วใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖” จากบทบญั ญตั ิดังกลาว ผเู สียหายจงึ แบง ออกเปนสองประเภทคอื ๑. ¼ÙŒàÊÕÂËÒ ซ่ึงหมายถึง บุคคลท่ีไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทําความผิด ฐานใดฐานหน่ึง ๒. ¼ÙŒÁÕÍÒí ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ÙŒàÊÂÕ ËÒ ซ่ึงหมายถงึ บคุ คลทีป่ ระมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณา ความอาญา มาตรา ๔, ๕ และ ๖ อนุญาตใหเปนผูจัดการดําเนินการเกี่ยวกับคดีแทนผูเสียหาย ทแี่ ทจริงได ò.ò ËÅ¡Ñ à¡³±¢ ͧ¡ÒÃ໚¹¼ŒàÙ ÊÕÂËÒ กรณที บี่ คุ คลใดบคุ คลหนงึ่ จะเปน ผเู สยี หาย ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา ได จะตอ งเขา หลกั เกณฑ ดังตอไปน้ี ๑. จะตองมีการกระทาํ ความผดิ อาญาฐานใดฐานหนงึ่ เกดิ ขน้ึ กอ น ๒. จะตอ งมบี คุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ ความผดิ ทเี่ กดิ ขน้ึ ไมว า บคุ คลนนั้ จะเปน บคุ คลธรรมดา หรอื นติ บิ ุคคลก็ตาม ๓. บคุ คลผทู ไ่ี ดร บั ความเสยี หายนนั้ จะตอ งไมม สี ว นเกย่ี วขอ งกบั การกระทาํ ผดิ ทเี่ กดิ ขน้ึ นนั้ หรอื เรียกวา ผูน้นั เปน “¼ŒÙàÊÂÕ ËÒÂâ´Â¹Ôμ¹Ô ÂÑ ” ò.ò.ñ Á¡Õ ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒà¡´Ô ¢¹Öé ความเปนผูเสียหายจะเกิดขึ้นได ตอเม่ือมีความผิดอาญาเกิดข้ึนแลวเทาน้ัน ไมวาจะเกิดขึ้นในขั้นตระเตรียม (สําหรับกรณีท่ี¡®ËÁÒºÑÞÞÑμÔãˌ໚¹¤ÇÒÁ¼Ô´ เชน ตระเตรียม วางเพลงิ เอาทรพั ยต าม ป.อาญา มาตรา ๒๑๙ ตระเตรยี มการเพอ่ื เปน กบฏตาม ป.อาญา มาตรา ๑๓๓ เปนตน) หรือขั้นลงมือกระทําความผิดแลว ไมวาความผิดนั้นจะกระทําสําเร็จลุลวงไปหรือไมก็ตาม ถอื ไดว า มคี วามผดิ อาญาเกดิ ขนึ้ แลว (เปน การพยายามกระทาํ ความผดิ ) หรอื ความผดิ สาํ เรจ็ แลว กต็ าม แตตราบใด ความผดิ อาญายงั ไมเกิดขนึ้ ก็จะไมม ีผเู สยี หายในคดี μÑÇÍ‹ҧ นาง ก. ภรรยาของนาย ข. สบื ทราบวา นาย ข. สามขี องตนไดไ ปมคี วามสมั พนั ธ เชิงชูส าวกบั นางสาว ค. ผูใตบงั คับบญั ชา ทําใหน าง ก. โกรธแคนนางสาว ค. เปนอยา งมาก จงึ คดิ วา จะทาํ รา ยรา งกายนางสาว ค. เมอื่ นางสาว ค. ไดทราบเรือ่ งดังกลาวจากคนรบั ใชนาง ก. ทีโ่ ทรศัพท มาบอกกลา วใหร ะวงั ตวั ลว งหนา เชน น้ี เหน็ ไดว า ในกรณดี งั กลา ว นาง ก. 处 ÁäÔ ´ÁŒ ¡Õ ÒÃŧÁÍ× ทจ่ี ะทาํ รา ย รางกายนางสาว ค. แตอยา งใด จึงยังไมม คี วามผิดอาญาเกิดขึ้น เชนนี้ นางสาว ค. จงึ มิใชผเู สยี หายใน คดที ํารา ยรา งกายน้ี

๒๙ นายเอ ทะเลาะกบั นายบี เบอื้ งตน เพราะเหตทุ น่ี ายเอ มกั จะจอดรถขวางประตู บา นนายบี อยเู สมอ และนายบี ไดบ อกกลา วแลว หลายครงั้ นายเอ กย็ งั คงจอดรถขวางประตบู า นนายบี เชนเดิม วันเกดิ เหตุ นายบี ไดต อวานายเอ ขณะทีก่ าํ ลังจะจอดรถขวางประตู ทําใหนายเอ ไมพ อใจ จงึ เกดิ การทะเลาะกนั อยา งรนุ แรง นายบี ตอบโตไ มไ ด จงึ เดนิ เขา ไปยงั บา นพกั ของตนเอง เพอ่ื จะไปเอา ปนมายิงขนู ายเอ แตปรากฏวาไมพบนายเอ เนอ่ื งจากนายเอ เขา ไปในบา นกอ น นายบี จึงน่ังถอื ปน รอนายเอ อยภู ายในบา นของตน เชน นี้ จะเหน็ ไดว า กรณดี งั กลา วการกระทาํ ของนายบี อยใู น¢¹éÑ μÃÐàμÃÂÕ Á กระทําความผิดเก่ียวกับชีวิตรางกาย ซึ่งกรณีดังกลาวäÁ‹ÁÕ¡®ËÁÒºÑÞÞÑμÔãËŒμŒÍ§ÃѺ¼Ô´ã¹¢Ñé¹ μÃÐàμÃÂÕ Á ดงั นัน้ นายเอ จงึ มใิ ชผูเ สยี หายทจี่ ะมาฟองรอ งนายบี ในความผดิ เกย่ี วกบั ชวี ิตรา งกายได ò.ò.ò Áպؤ¤Åä´ŒÃºÑ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒ¨ҡ¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´ จากคํานิยามศพั ท มาตรา ๒ (๔) บญั ญัติไวอยา งชัดเจนวา ผเู สยี หาย หมายถึง “บุคคลผูไดรบั ความเสียหายเนอื่ งจากการกระทาํ ความผดิ ฐานใดฐานหน่งึ ” ๑) ดังน้ัน ผูเสียหายในคดีอาญา ¨ÐμŒÍ§à»š¹ºØ¤¤ÅμÒÁ¡®ËÁÒÂเทาน้ัน ซึ่งหมายความถึงบุคคลที่เปนมนุษย และนิติบุคคลซ่ึงหมายถึงบุคคลที่กฎหมายสมมุติขึ้นใหมีสิทธิ หนาท่ีและความรับผิดชอบตามกฎหมายเชนเดียวกับบุคคลธรรมดา และสามารถทํากิจกรรมภายใต วตั ถปุ ระสงคทก่ี ําหนดไวไ ด ซึ่งแยกเปนนติ บิ ุคคลตามกฎหมายเอกชน (บริษทั จํากดั หางหนุ สวนจาํ กดั หางหนุ สว นสามญั จดทะเบยี น สมาคม มูลนธิ )ิ และนิติบคุ คลตามกฎหมายมหาชน (กระทรวง ทบวง กรม องคกรมหาชนฯ องคการบริหารสวนทองถ่ิน จังหวัด วัดท่ีไดรับพระราชทานวิสุงคามสีมา) ตลอดจนกรณมี ีกฎหมายกาํ หนดสถานะใหเ ปน นติ บิ คุ คล ในกรณที มี่ ใิ ชบ คุ คลตามทก่ี ฎหมายกาํ หนด เชน กลมุ เกษตรกร, สาํ นกั สงฆ, กองทนุ เงนิ ชวยเหลือเพ่อื นรว มรุน เหลา น้ี มไิ ดเปน นติ ิบคุ คลซง่ึ ไมอ าจเปนผูเ สียหายในคดอี าญาได ¢ÍŒ 椄 à¡μ ๑. วัดของคริสตศาสนานิกายโรมันคาทอลิก เปนนิติบุคคลตามพระราชบัญญัติวาดวยลักษณะฐานะของวัด บาทหลวงโรมันคาทอลิกในกรงุ สยาม ร.ศ.๑๒๘ ขอ ๑ และขอ ๒ วรรคแรก วรรคสอง ซง่ึ ระบใุ หมีฐานะเปนบรษิ ทั จงึ เปน นิตบิ ุคคลตามกฎหมายพเิ ศษฉบับน้ี ๒. ในกรณที ไ่ี มไ ดเ ปน นติ บิ คุ คลตามกฎหมาย เชน สาํ นกั พมิ พ ศาลเจา หรอื กองทนุ ตา ง ๆ ทไี่ มไ ดจ ดทะเบยี นเปน นติ ิบคุ คล ซ่งึ ไมอ ยใู นฐานะบุคคลทจี่ ะเปนผเู สยี หายได แตไ ดมีคาํ พิพากษาศาลฎกี าหลายฉบบั ทีแ่ สดงใหเหน็ วา ¼·ÙŒ èÕÁÕ˹Ҍ ·èÕ ÃѺ¼´Ô ªÍºã¹¡¨Ô ¡ÒùÑé¹ æ สามารถมารองทุกขด ําเนนิ คดีกับผกู ระทาํ ความผิดได (คาํ พิพากษาฎกี าที่ ๒๓๘๖/๒๕๔๑, คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๖๖๐๐/๒๕๔๙)

๓๐ ๒) นอกจากจะตอ งมฐี านะเปน บคุ คลแลว บคุ คลนนั้ ๆ ¨ÐμÍŒ §ä´ÃŒ ºÑ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒ à¹Í×è §¨Ò¡¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ¢Í§¼ÙŒμŒÍ§ËÒËÃÍ× จาํ àŹéѹ´ŒÇ การพิจารณาวาบุคคลน้ัน ๆ จะเปนผูไดรับความเสียหายจากการกระทํา ความผิดท่เี กิดขึ้นหรือไมน ั้นจะตองพิจารณาจาก 㹤ÇÒÁ¼´Ô ·äÕè ´¡Œ ÃÐทาํ 仹¹Ñé ¤³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒ¢ͧ°Ò¹¤ÇÒÁ¼´Ô ¹¹éÑ Á‹§Ø »ÃÐʧ¤·è¨Õ ФŒØÁ¤Ãͧã¤Ã ¤ØÁŒ ¤ÃͧμÑǺؤ¤ÅËÃÍ× ¤ŒÁØ ¤ÃÍ§Ã°Ñ (๑) ¡Ã³·Õ Õè¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁ‹Ø§¤ØŒÁ¤Ãͧอาํ ¹Ò¨Ã°Ñ เมื่อพิจารณาตามวัตถุประสงคในการออกกฎหมาย จะเห็นถึงความ มุงหมายที่รัฐตองการคุมครอง เรื่อง ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ÁÕáÅо¡ÍÒÇظ»„¹μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÍÒÇظ»„¹Ï มาตรา ๗, ๘ ทวิ, ๗๒, ๗๒ ทวิ น้ัน กฎหมายมุงท่ีจะควบคุมการมีและการใชอาวุธปน เพ่ือรักษา ความสงบเรียบรอยของบานเมือง จึงเปนความผิดตอรัฐ และถือวารัฐเทานั้นเปนผูเสียหาย เอกชน คนใดคนหนง่ึ จงึ ไมอาจเปนผเู สียหายตอความผดิ ฐานนีไ้ ด (คําพพิ ากษาฎกี าที่ ๑๒๓๑/๒๕๓๓) นอกจากความผิดตอพระราชบัญญัติอาวุธปนฯ ดังที่กลาวมาแลว ยงั มีคําพพิ ากษาศาลฎีกาทีว่ นิ จิ ฉัยถึงความผดิ ท่รี ฐั เทา นั้นเปน ผูเสยี หาย ดังน้ี (๑) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ¨ÃҨ÷ҧº¡ พ.ศ.๒๕๒๒ (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๑๙๔๙/๒๕๔๒, ๒๖๔๓/๒๕๕๐ และ ๗๓๙๕/๒๕๕๔) (๒) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹¢Ñ´¢×¹ËÁÒÂËÃ×ÍคําÊèѧÈÒÅใหมาใหถอยคําใหมา เบิกความหรอื ใหส งทรพั ยหรือเอกสารใดในการพิจารณาคดีตาม ป.อ. มาตรา ๑๗๐ (คาํ พพิ ากษาฎีกา ท่ี ๒๐๔๖/๒๕๓๓, ๒๗๖๘/๒๕๒๒ และ ๗๓๙๕/๒๖๕๔) (๓) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําÅÒ´ǧμÃҢͧ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๑ (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๕๖๓/๒๔๙๘) (๔) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªกํา˹´¡ÒáٌÂ×Áà§Ô¹·èÕ໚¹¡ÒéŒÍ⡧ »ÃЪҪ¹ พ.ศ.๒๕๒๗ (คําพิพากษาฎีกาท่ี ๘๘๘๓/๒๕๕๐) (๕) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹¤ÒŒ ·´èÕ ¹Ô â´ÂäÁä‹ ´ÃŒ ºÑ ͹ÞØ Òμตามประมวลกฎหมาย ที่ดนิ (คาํ พิพากษาฎีกาที่ ๒๓๒/๒๕๑๒) (๖) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÈØÅ¡Ò¡Ã พ.ศ.๒๔๖๙ และ พระราชบัญญัติใหบําเหน็จในการปราบปรามผูกระทําความผิด พ.ศ.๒๔๘๙ (คําพิพากษาฎีกาที่ ๓๗๙๗-๓๗๙๘/๒๕๔๐) (๗) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹àÃÕ¡ ÃѺ ËÃ×ÍÂÍÁ¨ÐÃѺ·ÃѾÊÔ¹à¾×èÍãËŒ ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¡ÃÐทํา¡ÒÃËÃ×ÍäÁ‹¡ÃÐทํา¡ÒÃã¹Ë¹ŒÒ·èÕ อันเปนคุณหรือเปนโทษแกบุคคลใด ตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๓ (คาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๖๖๑/๒๕๕๔) (๘) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à»š¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹ทําãËŒàÊÕÂËÒ«èÖ§·ÃѾËÃ×Í àÍ¡ÊÒÃã´Í¹Ñ ໹š ˹ŒÒ·è¢Õ Í§μ¹·¨èÕ Ð»¡¤ÃͧËÃÍ× ÃÑ¡ÉÒäÇŒตาม ป.อ. มาตรา ๑๕๘ (คําพิพากษาฎกี า ท่ี ๔๒๕๙/๒๕๓๑)

๓๑ (๙) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹μ‹ÍÊÙŒËÃ×͢Ѵ¢Çҧ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตาม ป.อ. มาตรา ๑๓๘ (คาํ พิพากษาฎีกาที่ ๓๐๓/๒๔๙๖) (๑๐) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμԤǺ¤ØÁ¡Òá‹ÍÊÌҧÍÒ¤ÒÃáÅÐ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞÑμԤǺ¤ÁØ ÍÒ¤Òà (คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๒๙๒๘-๒๙๓๔/๒๕๒๖) (๑๑) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําãËŒàÊÕÂËÒÂËÃ×ÍทําãËŒÊÙÞËÒ«èÖ§·ÃѾÊÔ¹ ËÃÍ× àÍ¡ÊÒ÷àÕè ¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ä´ÂŒ ´Ö ËÃÍ× Ê§èÑ ใหส ง เพอ่ื เปน พยานหลกั ฐานหรอื เพอ่ื บงั คบั การใหเ ปน ไปตาม กฎหมายตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๒ (คําพิพากษาฎกี าท่ี ๖๖๕/๒๕๑๗ (ประชมุ ใหญ) (๑๒) ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ»ÃÐÁÇÅÃÑɮҡÃËÃ×;ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÈØÅ¡Ò¡Ã กเ็ ปน ความผดิ ทกี่ ฎหมายมงุ คมุ ครองประโยชนข องรฐั เกยี่ วกบั การจดั เกบ็ ภาษอี ากรโดยเฉพาะ เอกชน คนหนง่ึ คนใดหาเปน ผเู สยี หายทจ่ี ะมอี าํ นาจฟอ งไม แมเ อกชนนน้ั จะไดร บั ความเสยี หายจากการทจ่ี าํ เลย ฝาฝนกฎหมายเก่ียวกบั ภาษีอากรก็ตาม (คําพิพากษาฎีกาที่ ๒๔๗๑/๒๕๑๘) (๑๓) ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ¡ÒÃàÅ‹¹áªÃ พ.ศ.๒๕๓๔ (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๒๙๒๖/๒๕๔๔) (๑๔) ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ÍÔ ÒËÒà พ.ศ.๒๕๒๒ (คาํ พพิ ากษา ฎีกาท่ี ๖๕๑๓/๒๕๔๖) (๑๕) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÂÒàʾμÔ´ãËŒâ·É พ.ศ.๒๕๒๒ (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๑๖๓๗/๒๕๔๘) (๑๖) ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ¡Ô Òø¹Ò¤ÒþҳªÔ  มาตรา ๒๕๐๕ มาตรา ๑๒ (๙) (คาํ พิพากษาฎกี าที่ ๗๘๑๙/๒๕๕๒) (๑๗) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹«Í‹ §â¨Ã (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๑๖๖๔๐/๒๕๕๕) ตามแนวคาํ พพิ ากษาฎกี าดงั กลา วขา งตน นม้ี ขี อ สงั เกตทเ่ี หน็ ไดช ดั เจน ในบรรดาความผิดตางๆ ที่ศาลฎีกาวินิจฉัยวา รัฐเทาน้ันเปนผูเสียหาย เอกชนคนหน่ึงคนใดไมอาจ เปนผูเสียหายไดน้ัน ÈÒŮաҾԨÒóҨҡà¹×éÍËÒͧ¤»ÃСͺ¤ÇÒÁ¼Ô´¢Í§¡®ËÁÒÂ໚¹ËÅÑ¡Ç‹Ò ¶ŒÒͧ¤»ÃСͺ¤ÇÒÁ¼Ô´ã´ ÇÑμ¶ØáË‹§¡ÒáÃÐทํา·èÕ¡®ËÁÒÂÁÕà¨μ¹ÒÃÁ³ãËŒ¤ÇÒÁ¤ØŒÁ¤Ãͧ໚¹àÃè×ͧ ÊÔ·¸Ô»ÃÐ⪹¢Í§ÃÑ°¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÃâ´Â੾ÒÐ ÁÔä´Œà¡èÕÂÇ¢ŒÍ§¡ÑºàÍ¡ª¹¤¹Ë¹Ö觤¹ã´àÅ ‹ÍÁáÊ´§ÇÒ‹ ¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒ¢ͧ¤ÇÒÁ¼´Ô ¹¹Ñé ¡®ËÁÒÂÁ‹Ø§¤ŒØÁ¤ÃͧÃÑ°à·Ò‹ ¹Ñ¹é ความผดิ เชนน้ี แมห ากจะทาํ ใหเ อกชนคนหนงึ่ คนใดไดร บั ความเสยี หายกเ็ ปน ความเสยี หายทางพฤตนิ ยั เอกชนคนนนั้ หาเปนผูเสียหายโดยทางนิตินัยไม เพราะคุณธรรมทางกฎหมายของความผิดนั้นมิไดมุงคุมครอง เอกชนเลย แตม งุ คุมครองรัฐเทาน้นั เอกชนคนนนั้ ยอมมใิ ชผ เู สยี หายตามมาตรา ๒ (๔) (คําพิพากษา ฎกี าท่ี ๔๒๕๙/๒๕๓๑) (ธานศิ เกศวพิทักษ, ๒๕๕๘)

๓๒ (๒) ¡Ã³Õ·Õ¤è س¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ŒØÁ¤Ãͧ਌Ò˹ŒÒ·¢èÕ Í§ÃÑ° ในความผิดบางประเภท คุณธรรมของกฎหมายยอมคุมครอง เจาพนักงาน หรือตําแหนงหนาที่ราชการโดยเฉพาะ ดังนั้น เอกชนไมสามารถเปนผูเสียหายในฐาน ความผิดน้ไี ด เชน ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹´ËÙ Á¹èÔ à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ (ป.อาญา มาตรา ๑๓๖) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹μÍ‹ ÊÙ¢Œ Ñ´¢Çҧ਌Ҿ¹¡Ñ §Ò¹ (ป.อาญา มาตรา ๑๓๘) แตมีความผิดเกี่ยวกับเจาพนักงานบางมาตรา นอกจากคุณธรรม ของกฎหมายจะมุงคุมครองรัฐหรือเจาหนาท่ีของรัฐแลว ยังมุงคุมครองเอกชนคนใดคนหน่ึงที่ไดรับ ความเสยี หายเปนพเิ ศษดว ย เชน ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹á¨§Œ ¤ÇÒÁà·¨ç (ป.อาญามาตรา ๑๓๗) ซง่ึ มอี งคป ระกอบ ความผิด “«èÖ§ÍÒ¨·íÒãËŒ¼ÙŒÍ×è¹ËÃ×Í»ÃЪҪ¹àÊÕÂËÒ” แสดงวา หากการแจงความอันเปนเท็จน้ัน สงผลกระทบใหเอกชนคนใดคนหนึ่งไดรับความเสียหายดวยแลว เอกชนผูน้ันยอมเปนผูเสียหายได (คาํ พพิ ากษาฎกี าที่ ๑๔๕/๒๕๓๖, ๑๐๔๑/๒๕๔๒) μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òöñô/òõñø ชายมีภริยาจดทะเบียนอยูแลว ยังมาจดทะเบียน สมรสกับหญิงอีก โดยแจงตอนายทะเบียนวาไมเคยสมรสมากอน เปนความผิดตามป.อาญา มาตรา ๑๓๗ เชนน้ี หญิงเปนผูเสียหายได (เพราะการจดทะเบียนซอนทําใหการสมรสเปนโมฆะ และทาํ ใหห ญิงนัน้ อยูในฐานะหญงิ ทมี่ ีสามโี ดยมิชอบดว ยกฎหมาย) คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè òõøó/òõòò สามจี ดทะเบยี นสมรสกบั หญงิ อน่ื โดยยงั ไมข าดจาก ภรยิ าเดมิ ทไี่ ดจ ดทะเบยี นสมรสไว แตแ จง กบั เจา หนา ทวี่ า ไมเ คยจดทะเบยี นสมรสมากอ น ภรยิ าเดมิ เปน ผูเสียหายฟองสามตี าม ป.อาญา มาตรา ๑๓๗ ได ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹»¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·èÕËÃ×ÍÅÐàÇŒ¹¡Òû¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·Õèâ´ÂÁԪͺ (ป.อาญา มาตรา ๑๕๗) ซ่ึงมีองคประกอบความผิด “à¾×èÍãËŒà¡Ô´¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂá¡‹¼ÙŒË¹èÖ§¼ÙŒã´” แสดงวา หากการปฏบิ ตั หิ นา ทหี่ รอื การละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ทโี่ ดยมชิ อบของเจา พนกั งานเปน การกระทาํ ตอ เอกชนคนใดคนหนง่ึ โดยตรง และจากการกระทาํ หรอื ละเวน กระทาํ การนน้ั ทาํ ใหบ คุ คลดงั กลา วไดร บั ความเสยี หาย เอกชนผนู ้นั ยอ มเปน ผเู สยี หายได (คําพิพากษาฎกี าที่ ๔๘๘๑/๒๕๔๑) แตหากการกระทําผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๕๗ น้ี ไมมีเอกชนคนใด ไดรับความเสยี หายเปนพเิ ศษ เอกชนผูนั้นยอ มไมอาจเปนผูเ สยี หายได

๓๓ μÑÇÍÂÒ‹ §คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò ñ÷òò/òõòô ผใู หญบ า นไดร บั แจง วา โจทกท งั้ สเี่ ปน คนรา ยลกั ไกง วง แลวผูใหญบานเรียกโจทกท้ังสี่มาไกลเกล่ียตกลงคาเสียหายกับเจาของไกงวง แลวไมจัดการสงโจทก ทง้ั สไ่ี ปดาํ เนนิ คดี แมจ ะเปน การละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ที่ แตก ม็ ไิ ดเ รยี กเอาเงนิ จากโจทกท ง้ั ส่ี ทงั้ เปน ผล ใหโจทกท้ังส่ีไมตองถูกสงตัวไปดําเนินคดี ยังไมไดวาการละเวนการปฏิบัติหนาที่ทําใหโจทกทั้งสี่ไดรับ ความเสยี หาย โจทกท ั้งสจี่ งึ ไมใชผ ูเสียหายทีจ่ ะมอี าํ นาจฟอ งผใู หญบาน ตาม ป.อาญา มาตรา ๑๕๗ (๓) ¡Ã³Õ·Õè¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁØ‹§¤ØŒÁ¤Ãͧ਌Ңͧ¡ÃÃÁÊÔ·¸Ôìã¹ ·Ã¾Ñ ÂÊ¹Ô áÅФŒÁØ ¤Ãͧ件§Ö ¼´ŒÙ áÙ ÅÃ¡Ñ ÉÒ·ÃѾÂʏ ¹Ô ในกรณที กี่ ฎหมายมงุ คมุ ครองเจา ของกรรมสทิ ธหิ์ รอื ผทู ท่ี าํ หนา ทดี่ แู ล รกั ษาทรัพยส ินน้นั เชน ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹ºØ¡ÃØ¡ (ป.อาญา มาตรา ๓๖๒) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹Å¡Ñ ·ÃѾ (ป.อาญา มาตรา ๓๓๔ - ๓๓๕) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําãËŒàÊÕ·ÃѾ (ป.อาญา มาตรา ๓๕๐) μÇÑ Í‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ òð÷/òõñò ผเู สยี หายทําปากกาของตนตกอยใู นบรเิ วณรานขาย กาแฟที่ผูเสียหายขายของอยู ผูเสียหายไดออกไปขายขนมท่ีอ่ืนหางเพียง ๑ เสน เปนเวลาไมเกิน ๕ นาที จึงรวู า ปากกาหาย จึงรบี กลบั ไปคน และสอบถาม ไดความจาก ป. วาเปน ผเู กบ็ ปากกานนั้ ได และถามหาเจา ของ จาํ เลยอา งวา เปน เจา ของ ป. จงึ มอบปากกาใหจ าํ เลยไป ผเู สยี หายจงึ ไปถามจาํ เลย จาํ เลยปฏิเสธดงั นี้ ถือวาทรัพยอยูใ นความยดึ ถอื ของผเู สยี หาย ไมใชทรัพยตกหาย การทม่ี ผี อู น่ื เกบ็ ได ไมทําใหความยึดถือของผูเสียหายขาดตอน การท่ีจําเลยเอาไปจากผูอื่นโดยรูวาไมใชของตน จึงตอง ความผิดฐานลักทรพั ย คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ öóô/òõóö พอ ของผเู สยี หายมอบใหผ เู สยี หายกบั ภรยิ าเปน ผดู แู ล รา นอาหารทเี่ กดิ เหตุ โดยผเู สยี หายพกั อาศยั อยทู ร่ี า นดว ย จงึ มสี ทิ ธคิ รอบครองและเปน ผเู สยี หายตาม กฎหมาย ในความผดิ ฐานบุกรุก คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óõòó/òõôñ องคประกอบความผิดฐานทําใหเสียทรัพยตาม ป.อาญา มาตรา ๓๕๘ น้ัน ตองกระทําตอทรัพยของผูอื่นหรือผูอื่นเปนเจาของอยูดวย คําวา “ทรัพยของผูอื่น” ยอมหมายความรวมถึง บุคคลท่ีไดรับมอบหมายโดยตรงจากเจาของทรัพยใหเปน ผูครอบครองดูแลรักษาทรัพยนั้นดว ย คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ õøõõ/òõõð คําวา ผเู สยี หาย ในความผดิ ฐานลกั ทรพั ย ไมจ ําตอ ง เปน เจา ของกรรมสทิ ธใิ์ นทรพั ยท ถี่ กู ลกั ไป บคุ คลทเ่ี ปน ผคู รอบครองทรพั ยท ถ่ี กู ลกั ไปกเ็ ปน ผเู สยี หายได

๓๔ คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñõôø/òõóõ ผูเชาซ้ือรถยนตครอบครองรถยนตท่ีเชาซื้อ แม กรรมสิทธ์ยิ งั ไมโ อนเปนเจา ของผเู ชาซ้อื กต็ าม เมอ่ื ถูกคนรา ยขโมยรถยนต ยอมเปน ผเู สยี หาย จึงเขา เปนโจทกร ว มกบั พนักงานอัยการได ในความผดิ ฐานลักทรพั ย คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òñóò/òõôø ความผิดฐานลักทรัพย ผูครอบครองทรัพยที่ถูก คนรา ยลักทรัพย เปน ผูเ สยี หายมอี ํานาจรองทุกขเพ่อื ดาํ เนนิ คดไี ด คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ø÷/òõðö ผรู บั ฝากเงนิ มอี าํ นาจเอาเงนิ ทรี่ บั ฝากไปใชไ ดแ ละมหี นา ที่ ตองคนื เงินแกผ ฝู ากใหครบจํานวน (ดู ป.พ.พ.มาตรา ๖๗๒ วรรคสอง) ฉะนน้ั การทผี่ ูรบั ฝากจา ยเงนิ ให จําเลยไปเพราะถูกจําเลยหลอกลวง อนั เปน ความผิดฐานฉอ โกง ตอ งถือวาผูรับฝากเงินเปนผูเสยี หาย สว นผูฝากไมใชผเู สยี หาย (๔) ¡Ã³·Õ ¤Õè ³Ø ¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ÁŒØ ¤Ãͧ à¨ÒŒ ¢Í§¡ÃÃÁÊ·Ô ¸ãìÔ ¹·Ã¾Ñ  ในบางกรณกี ฎหมายมงุ คมุ ครองเฉพาะเจา ของกรรมสทิ ธเ์ิ ทา นนั้ เชน ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ÂÑ¡ÂÍ¡·Ã¾Ñ  (ป.อาญา มาตรา ๓๕๒) μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ôñõø/òõõô ผเู สียหายท่ี ๒ กยู ืมเงินภรยิ าของจาํ เลยโดยไมไ ดทาํ หลกั ฐานเปนหนงั สือ เมื่อผเู สยี หายที่ ๒ ไมช าํ ระหน้ี จาํ เลยจึงเบยี ดบังเอารถยนตข องผเู สียหายที่ ๒ ที่รับฝากในความครอบครองไวเปนของตนหรือบุคคลท่ีสามโดยทุจริต การกระทําของจําเลยจึงเปน ความผดิ ฐานยักยอกตาม ป.อาญา มาตรา ๓๕๒ วรรคแรก คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ øòð/òõõø ขอเทจ็ จรงิ ฟง วา จําเลยเปน ผูครอบครองเชค็ พพิ าท โดยโจทกเปนผูมอบการครอบครองใหแกจําเลย การท่ีจําเลยเอาเช็คพิพาทของโจทกไปเรียกเก็บเงิน นอกจากเปนความผิดฐานยักยอกแลว ยอมเปนการกระทําใหเช็คพิพาทน้ันไรประโยชนที่จะใชไดอีก การกระทาํ ของจาํ เลย จงึ เปนความผิดฐานเอาไปเสยี ซง่ึ เอกสารของผูอ น่ื ตาม ป.อาญา มาตรา ๑๘๘ อกี บทดวย คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ö÷ñ/òõóù นายแดงอาสานาํ บตั ร ATM ของนายดาํ ไปตรวจสอบ ยอดเงนิ แตก ลบั นาํ ไปถอนเงนิ จากตเู อาไปเปน ของตน นายแดงมคี วามผดิ ฐานฉอ โกงเงนิ ทเี่ บกิ ถอนไป ซ่งึ เปนเงนิ ของนายดาํ ผเู สียหายในความผดิ ฐานดงั กลา ว (๕) ¡Ã³¤Õ ³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ÁŒØ ¤Ãͧ¼¶ŒÙ ¡Ù ËÅÍ¡ÅǧáÅÐà¨ÒŒ ¢Í§·Ã¾Ñ  ในบางกรณนี อกจากกฎหมายจะคมุ ครองเจา ของทรพั ยแ ลว กฎหมาย ยงั คาํ นงึ วา บคุ คลนนั้ ไดถ กู กระทาํ อยา งไรบา ง เชน ความผดิ ฐานฉอ โกง (ป.อาญา มาตรา ๓๔๑) นอกจาก ผูเ สียหายจะเปน เจาของทรพั ยแลว จะตอ งเปนกรณีท่เี ขาตองถูกหลอกลวงดว ย ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹©ŒÍ⡧ (ป.อาญา มาตรา ๓๔๑)

๓๕ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óóõñ/òõôò จําเลยสง ไขผ งทเี่ สือ่ มคุณภาพ แลว ใหโ จทกร วม โดยหลอกลวงดวยการแสดงขอความอันเปนเท็จวาไขผ งดังกลาว เปน นมผงทโ่ี จทก รวมส่ังซ้ือ เพื่อหวังจะไดเงินจากโจทกรวม อันเปนการกระทําโดยเจตนาทุจริต เพียงแตโจทกรวม ยังไมไดชําระเงนิ ใหจ ําเลย การกระทาํ ของจาํ เลย จึงเปนความผดิ ฐานพยายามฉอ โกง คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè öøùò/òõôò การกระทําท่ีจะเปนความผิด ฐานลักทรพั ย ตอ งเปนการเอาทรพั ยผ อู นื่ ไปโดยพลการโดยทุจรติ มใิ ชไ ดทรพั ยไ ปเพราะผอู นื่ ยนิ ยอม มอบให เนอ่ื งจากถกู หลอกลวง การทจี่ าํ เลยเปลย่ี นปา ยราคาสนิ คา โดยเอาปา ยราคาตาํ่ มาตดิ ไวท สี่ นิ คา ราคาแพง เพ่ือชําระสนิ คา ในราคาทน่ี อยลง จงึ เปน ความผิดฐานฉอโกง คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ö÷ñ/òõóù นายแดงอาสานําบัตร ATM ของนายดําไปตรวจสอบยอดเงิน แตกลับนําไปถอนเงินจากตูเอาไปเปนของตน นายแดงมีความผิด ฐานฉอ โกงเงนิ ท่เี บกิ ถอนไป ซ่งึ เปน เงนิ ของนายดําผเู สยี หายในความผดิ ฐานดงั กลาว (๖) ¡Ã³Õ¤Ø³¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁØ‹§¤ØŒÁ¤Ãͧอํา¹Ò¨»¡¤Ãͧ¢Í§ºÔ´Ò ÁÒôÒËÃ×ͼٴŒ áÙ Å ใน¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹¾ÃÒ¡¼àŒÙ ÂÒǏ (ป.อาญา มาตรา ๓๑๘, ๓๑๙) กฎหมาย มุงประสงคที่จะคมุ ครองอํานาจการปกครองเปนพิเศษ ดงั น้ัน ผเู สียหายจึงเปนผใู ชอํานาจปกครอง μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ÷òóø/òõôù ความผิดฐานพรากผูเยาวตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๘ และ ๓๑๙ นน้ั วัตถุประสงคแ หงการกระทําความผดิ ทงั้ สองมาตรานี้ กฎหมายมุง คุม ครองคือ อาํ นาจปกครองของบิดามารดา ผูปกครองหรอื ผูด แู ลน่นั เอง มใิ ชต วั ผเู ยาวผูถกู พราก ดังน้นั ผูเ สียหาย คือบคุ คลท่ไี ดรับความเสยี หายเน่ืองจากการกระทาํ ความผดิ น้ัน จงึ ไดแก บิดามารดา ผปู กครอง หรือ ผูด แู ลผเู ยาว ในขณะทีจ่ าํ เลยกระทาํ ผิด หาใชต วั ผเู ยาวผ ูถกู พรากไม กระทาํ เปน สาํ คญั เชน (๗) ¡Ã³¤Õ س¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁا‹ ¤ÁŒØ ¤Ãͧ¼Ù¶Œ Ù¡¡ÃÐทาํ ในความผิดบางประเภทกฎหมายมุงคุมครองตัวบุคคลที่เปนผูถูก ¤ÇÒÁ¼Ô´à¡ÕÂè Ç¡ºÑ ªÕÇμÔ Ã‹Ò§¡Ò ¤ÇÒÁ¼Ô´à¡ÕèÂǡѺàÊÃÀÕ Ò¾ ¤ÇÒÁ¼Ô´à¡ÂèÕ Ç¡Ñºà¾È

๓๖ μÑÇÍ‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñððñ/òõô÷ ความผดิ ฐานทาํ รายรา งกายผูอ นื่ จนเปน เหตใุ หไ ดร บั อนั ตรายสาหสั ตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๗ เปน เหตใุ หผ กู ระทาํ ความผดิ ฐานทาํ รา ยรา งกายตามมาตรา ๒๙๕ ตอ งรบั โทษหนกั ขนึ้ เพราะผลทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการกระทาํ โดยทผ่ี กู ระทาํ ไมจ าํ เปน ตอ งประสงคต อ ผล หรือยอมเล็งเห็นผลถึงอันตรายสาหัสนั้น แมจําเลยจะทํารายรางกายผูเสียหาย โดยไมมีเจตนาทําให แทงลูกก็ตาม เมื่อผลจากการทํารายนั้น ทําใหผูเสียหายตองแทงลูกแลว จําเลยตองมีความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๗ (๕) คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ õ÷õñ/òõõñ เม่ือจําเลยและ อ. ขมขืนกระทําชําเราผูเสียหาย แลว จําเลยและ อ. ไมยอมใหผูเสียหายออกจากบานและบังคับใหนอนอยูในหอง พฤติการณ เชนน้ีถือไดวา จําเลยและ อ. หนวงเหนี่ยวหรือกักขัง หรือกระทําดวยประการใดๆ ใหผูเสียหาย ปราศจากเสรีภาพในรางกาย อันเปนความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๐ วรรคแรกแลว แมภายหลังผเู สยี หายสามารถหลบหนีออกมาได ท้งั ผูเ สยี หายไมถกู พันธนาการ กห็ าทําใหการกระทํา ของจําเลยและ อ. ไมเปนการหนวงเหน่ียวกักขังหรือกระทําดวยประการใดใหผูเสียหายปราศจาก เสรภี าพในรา งกายแตอ ยา งใด จงึ พพิ ากษาลงโทษฐานขม ขนื กระทาํ ชาํ เรา จงึ มลี กั ษณะเปน การโทรมหญงิ ฐานหนวงเหน่ียวกักขังและฐานพรากผูเยาวเพื่อการอนาจาร โดยผเู ยาวไ มเต็มใจไปดวย ò.ò.ó μÍŒ §à»¹š ¼àÙŒ ÊÂÕ ËÒÂâ´Â¹μÔ Ô¹ÂÑ ผูเสียหายโดยนิตินัย ซึ่งหลักเกณฑน้ีมาจากหลักกฎหมายทั่วไปท่ีวา “ผูที่จะ มาขอพ่ึงบารมีแหงความยุติธรรม ตองมาดวยมืออันบริสุทธิ์” ซึ่งไดมีคําพิพากษาของศาลฎีกา ไดว างบรรทดั ฐาน พอสรปุ ไดว า ผทู จ่ี ะเปน ผทู จี่ ะมาฟอ งรอ งคดใี นฐานะผเู สยี หายไดน น้ั ตอ งเปน บคุ คล ทสี่ ะอาดบรสิ ทุ ธิ์ กลา วคอื ¨ÐμÍŒ §äÁà‹ »¹š ¼ÁŒÙ ÊÕ Ç‹ ¹ÃÇ‹ Á㹡ÒáÃÐทาํ ¤ÇÒÁ¼´Ô ËÃÍ× äÁà‹ »¹š ¼ÂŒÙ ¹Ô ÂÍÁãËÁŒ Õ ¡ÒáÃÐทาํ ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ μ¹ ËÃÍ× ¡ÒáÃзíÒ¼´Ô ¹¹éÑ ¨ÐμŒÍ§ÁÔä´ÁŒ ÕÁÅÙ ÁÒ¨Ò¡¡Ò÷μèÕ ¹àͧÁÕà¨μ¹Ò½Ò† ½„¹ ¡®ËÁÒÂËÃÍ× ¤ÇÒÁʧºàÃÕºÌÍÂËÃ×ÍÈÅÕ ¸ÃÃÁÍѹ´¢Õ ͧ»ÃЪҪ¹ (คนงึ ฦาไชย, ๒๕๔๕) ๑) ¡Ã³·Õ ¼Õè äŒÙ ´ÃŒ Ѻ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒÂÁÕÊÇ‹ ¹Ã‹ÇÁ㹡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼Ô´ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñõùö/òõôù เหตเุ กดิ รถชนกนั ผตู ายมสี ว นประมาทอยบู า ง ผตู าย จึงไมใชผูเสียหายโดยนิตินัย ในความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๑ โจทกรวม ซ่ึงเปนบิดาผูตาย ยอ มไมมอี าํ นาจจดั การแทนผตู ายไดต ามมาตรา ๕ (๒) คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ôðòø/òõõõ เมื่อจําเลยที่ ๑ กับโจทกรว ม มีสาเหตุกันมากอ น และจําเลยท่ี ๑ เปนฝายลงมือชกตอยโจทกรวมกอน โจทกรวมจึงตอบโตการกระทําของจําเลยที่ ๑ โดยใชป ระตรู ถกระแทกและชกตอ ยกบั จาํ เลยที่ ๑ พฤตกิ ารณข องโจทกร ว มจงึ ฟง ไดว า โจทกร ว มสมคั รใจ วิวาทกับจาํ เลยท่ี ๑ โจทกรวมจงึ มใิ ชผูเสียหายโดยนิตนิ ยั

๓๗ ๒) ¡Ã³·Õ ¼èÕ äÙŒ ´ÃŒ ºÑ ¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂÂ¹Ô ÂÍÁãËÁŒ ¡Õ ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ μ¹ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ùõô/òõðò หญงิ ยอมใหผ ูอนื่ ทําใหต นแทง ลูกนน้ั ถือวา หญิงนัน้ มีสวนรวมในการกระทําความผิดดวย จึงมิใชผูเสียหายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๒ (๔) แมหญิงนั้น จะถึงแกค วามตาย บิดาของหญิงไมมสี ิทธิจะฟองผูท่ที าํ ใหหญิงแทง ลูกได คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñòøñ/òõðó ผูกูยนิ ยอมใหผ ใู หกูเ รยี กดอกเบี้ยเกนิ อตั รา ผกู จู ะมา ฟองผูใหกูหาวาผูใหกูกระทําผิดตามพระราชบัญญัติหามเรียกดอกเบ้ียเกินอัตรานี้ไมได ถือวาผูกู ไดรวมมือใหเ กิดความผิดนนั้ ดว ย ผกู ูจ งึ ไมเปนผูเสียหาย ๓) ¡Ã³Õ·Õè¡ÒáÃзíÒ¤ÇÒÁ¼Ô´¹éѹÁÕÁÙÅÁÒ¨Ò¡¡Ò÷èÕμ¹àͧÁÕà¨μ¹Ò½†Ò½„¹ ¡®ËÁÒÂËÃÍ× ¤ÇÒÁʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ÂÍѹ´Õ¢Í§»ÃЪҪ¹ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñùöð/òõóô การที่ บ. และ ส. ตกลงใหเ งินแกจาํ เลยเพื่อนาํ ไป มอบใหแ กค ณะกรรมการสอบหรอื ผสู ง่ั บรรจบุ คุ คลเขา รบั ราชการในตาํ แหนง เสมยี นได เพอ่ื ใหช ว ยเหลอื บุตรของตนเขาทํางานในกรมชลประทาน โดยไมตองสอบนั้น เปนการฝาฝนกฎหมายและระเบียบ แบบแผนของทางราชการ ถือไดวา บ. และ ส. ใชใหจําเลยกระทําผิดนั้นเอง บ. และ ส. จึงไมใช ผเู สยี หายในความผิดฐานฉอโกง คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ôð÷÷/òõôù การที่จําเลยไมมีเจตนาแตแรกที่จะขายแผนซีดี ภาพยนตรท่ีละเมิดลิขสิทธ์ิของผูขอซื้อ แตเปนกรณีที่ฝายผูขอซื้อแผนซีดีไดชักจูงใจหรือลอใหจําเลย กระทําความผิดฐานละเมดิ ลขิ สทิ ธ์ิ จึงไมอาจถอื ไดว า ผูขอซื้อนนั้ เปนผเู สียหายตามกฎหมาย ò.ó ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼àÙŒ ÊÕÂËÒ จากคาํ นยิ ามศพั ทท บ่ี ญั ญตั วิ า ผเู สยี หาย หมายถงึ “บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หาย เนอื่ งจาก การกระทําความผิดฐานใดฐานหนึง่ รวมท้งั บุคคลอนื่ ทีม่ อี ํานาจจัดการแทนได ดังบัญญัตไิ วในมาตรา ๔, ๕ และ ๖” ดงั นน้ั จงึ กลา วไดว า ผมู อี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หาย หมายถงึ บคุ คลซง่ึ กฎหมายกาํ หนด ใหม อี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หายทแี่ ทจ รงิ ซง่ึ สามารถดาํ เนนิ การใด ๆ ตามทร่ี ะบไุ ว ในประมวลกฎหมาย วิธพี ิจารณาความอาญา มาตรา ๓ กลาวคือ (๑) รอ งทุกข (๒) เปน โจทกฟอ งคดอี าญา หรือเขารวมเปนโจทกก ับพนักงานอัยการ (๓) เปนโจทกฟ อ งคดีแพงท่เี กี่ยวเนอื่ งกบั คดีอาญา (๔) ถอนฟองคดอี าญา หรือคดแี พงเกยี่ วกบั คดอี าญา (๕) ยอมความในคดีความผดิ ตอสว นตวั

๓๘ ผูมอี ํานาจจัดการแทนผเู สยี หายนัน้ กฎหมายกาํ หนดไว มีอยู ๓ กรณคี อื ò.ó.ñ ¼ÙÁŒ Õอาํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒ μÒÁÁÒμÃÒ ô “ในคดอี าญาซง่ึ ผเู สยี หายเปน หญงิ มสี ามี หญงิ นนั้ มสี ทิ ธฟิ อ งคดไี ดเ องโดยมติ อ ง ไดร ับอนญุ าตของสามีกอ น ภายใตบังคับแหงมาตรา ๕ (๒) สามีมีสิทธิฟองคดีอาญาแทนภริยาไดตอเม่ือ ไดร บั อนญุ าตโดยชัดแจง จากภรยิ า” จากบทบัญญัติในวรรคแรก แสดงใหเห็นอยางชัดเจนวา หญิงมีสามีสามารถ ทจ่ี ะฟอ งรอ งคดไี ดโ ดยลาํ พงั ไมต อ งไดร บั ความยนิ ยอมหรอื ขออนญุ าตจากสามแี ตอ ยา งใด แตห ากสามี ประสงคทจี่ ะฟองรองคดแี ทนภริยานน้ั จะตอ งไดรบั อนุญาตโดยชดั แจงจากภรยิ ากอ น ซึ่งกรณีดงั กลา ว จะตอ งเปนสามภี รยิ าโดยชอบดวยกฎหมายคอื ตอง¨´·ÐàºÕ¹ÊÁÃÊ และการอนญุ าตโดยชดั แจง น้ัน กฎหมายมิไดกําหนดรูปแบบไว ดังน้ัน ¡ÒÃ͹ØÞÒμÍÒ¨¡ÃÐทํา´ŒÇÂÇÒ¨ÒËÃ×Íâ´ÂÇÔ¸ÕÍè׹㴷èÕÃÙŒä´ŒÇ‹Ò à»š¹¡ÒÃ͹ØÞÒμãË¿Œ ‡Í§ÃŒÍ§á·¹¡àç ¾ÂÕ §¾ÍäÁ‹จํา໚¹μÍŒ §ทาํ ໹š àÍ¡ÊÒÃ˹§Ñ ÊÍ× นอกจากน้ี คําวา ภายใตบงั คบั แหงมาตรา ๕ (๒)” หมายความวา กรณีที่สามี จะฟอ งรอ งแทนภรยิ าตามมาตรา ๔ วรรคสองนน้ั จะตอ งÁãÔ ª¡‹ ó·Õ ÀÕè ÃÂÔ Ò¶¡Ù ทาํ ÃÒŒ ¶§Ö μÒÂËÃÍ× ºÒ´à¨ºç ¨¹äÁ‹ÊÒÁÒö¨Ñ´¡ÒÃàͧ䴌 เพราะหากเปนความผิดที่ภริยาถูกทํารายถึงตายหรือบาดเจ็บจนไม สามารถจดั การเองไดนั้น มาตรา ๕ (๒) ใหอ าํ นาจสามจี ดั การแทนภรยิ าได โดยไมตอ งไดร บั อนญุ าต โดยชัดแจงจากภริยากอ น ¢ŒÍÊѧà¡μ ๑. ในกรณมี าตรา ๔ วรรคสองนั้น หมายถึง เฉพาะกรณที สี่ ามจี ัดการแทนได เม่ือไดรับอนญุ าตโดยชัดแจง จาก ภรยิ า แตหากเปน กรณีท่ภี รยิ าจดั การแทนสามนี น้ั มิไดอยใู นบทบญั ญัติของมาตราน้ี ดงั น้นั หากภรยิ าจะจัดการแทนสามนี ้ัน สามีจะตอ งทาํ เปนหนังสอื “มอบอํานาจ” ในฐานะเปนตวั แทนของสามีเพอื่ ไปดาํ เนินการฟองรอ งคดี เวน แตเ ขา กรณมี าตรา ๕ (๒) กลา วคอื สามีถกู ทาํ รา ยถงึ ตายหรอื บาดเจ็บจนไมสามารถจัดการเองได ๒. นอกจากจะเปนสามีโดยชอบดวยกฎหมายแลว มูลความผิดอาญาท่ีกระทําตอภริยาตองเกิดข้ึนในระหวางท่ี เปน สามภี รยิ ากนั ดว ย หากมลู ความผดิ เกดิ กอ นหรอื เกดิ ภายหลงั การสนิ้ สดุ การสมรสไปแลว สามยี อ มไมม สี ทิ ธฟิ อ งแทนภรยิ า ตามมาตรา ๔ นี้ μÇÑ Í‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öóð/òôøù สามีไมมีอํานาจฟองความผิดอาญาที่ภริยาของตน เปน ผูเ สยี หาย ในเม่อื มลู ความผิดนน้ั ไดมมี ากอนทตี่ นเปน สามภี รยิ ากนั คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñòò÷/òôùô จาํ เลยฉดุ ตวั ภรยิ าโจทกไ ปเพอื่ การอนาจาร เมอื่ โจทก ผเู ปน สามไี ดร ับมอบหมายโดยชัดแจงจากภรยิ าใหฟ อ งคดแี ทนแลว โจทกมสี ิทธฟิ องคดแี ทนผูเสียหาย ซึ่งเปนภรยิ าโจทกไ ดตามมาตรา ๔ วรรคสอง

๓๙ ò.ó.ò ¼ÙŒÁอÕ าํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼ŒàÙ ÊÕÂËÒ μÒÁ·èÕÃкØäÇ㌠¹ÁÒμÃÒ õ บคุ คลเหลานี้ จดั การแทนผเู สยี หายได (๑) ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาล เฉพาะแตในความผิดซ่ึงไดกระทําตอ ผูเยาว หรอื ผูไ รความสามารถซึ่งอยูใ นความดูแล (๒) ผบู พุ การี ผสู บื สนั ดาน สามหี รอื ภรยิ าเฉพาะแตใ นความผดิ อาญา ซงึ่ ผเู สยี หาย ถกู ทาํ รายถึงตายหรือบาดเจบ็ จนไมส ามารถจะจัดการเองได (๓) ผูจัดการหรือผูแทนอื่นๆ ของนิติบุคคล เฉพาะความผิดซึ่งกระทําลงแก นิตบิ คุ คลนัน้ (ñ) ¼ÙÁŒ ÕÍÒí ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒ μÒÁÁÒμÃÒ õ (ñ) ¼ÙŒá·¹â´ÂªÍº¸ÃÃÁตามมาตรา ๕ (๑) หมายถึง ผูแทนโดยชอบธรรม ของผูเยาว ซ่ึงจะเปนผูมีอํานาจจัดการทรัพยสินของบุตรผูเยาว ทํานิติกรรมเกี่ยวกับทรัพยสินของ ผเู ยาวแ ทนผเู ยาวไ ด ใหค วามยนิ ยอมแกผ เู ยาวใ นการทาํ นติ กิ รรมใดๆ หรอื บอกลา งและใหส ตั ยาบนั แก โมฆยี ะกรรมทผี่ เู ยาวน น้ั กระทาํ ได ตามหลกั เกณฑข องประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยน น้ั เอง ดงั นน้ั การพิจารณาวา ใครเปนผูแทนโดยชอบธรรมของผเู ยาวน นั้ แบงไดเ ปน (๑) กรณีท่ีผูเยาวมีบิดามารดา บิดามารดาของผูเยาวมีฐานะเปนผูแทน โดยชอบธรรม เพราะเปน ผูใ ชอํานาจปกครองบุตร (๒) กรณที ผี่ เู ยาวไ มม บี ดิ ามารดา หรอื บดิ ามารดาถกู ถอนอาํ นาจปกครอง เชนนี้ ผปู กครองท่ีศาลมคี าํ สง่ั แตงตง้ั นน้ั ยอมเปน ผูแทนโดยชอบธรรมของผูเยาวที่อยูใ นปกครอง (๓) กรณีผูเยาวเปนบุตรบุญธรรม ผูรับบุตรบุญธรรมยอมมีฐานะเปน ผแู ทนโดยชอบธรรมของบตุ รบญุ ธรรมที่เปน ผเู ยาว ¢ŒÍÊѧà¡μ ๑. กรณีบิดา จะเปนผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ตองเปนºÔ´Òâ´ÂªÍº´ŒÇ¡®ËÁÒÂเทาน้ัน บิดา ตามสายโลหิตแมจะแสดงออกถึงพฤติการณวาบุตรนั้นเปนบุตรของตนอยางชัดเจนก็ตาม ก็ไมใชบิดาโดยชอบดวยกฎหมาย จึงไมใ ชผ ูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ๒. กรณีจะเปนบิดาโดยชอบธรรมน้ัน จะตองเปนกรณีท่ีบิดาจดทะเบียนสมรสกับมารดาผูเยาว หรือหากไมได จดทะเบียนสมรสกับมารดาผูเ ยาวกต็ ามแตไ ดจดทะเบยี นรับรองบุตร กเ็ ปนผูแ ทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ได μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñôðõ/òõñò บดิ าของผูเยาว ซ่ึงมไิ ดจ ดทะเบียนสมรสกบั มารดา ผูเยาว ทั้งมิไดจดทะเบียนวาผูเยาวเปนบุตร หรือศาลพิพากษาวาผูเยาวเปนบุตร ไมเปนผูแทน โดยชอบธรรมของผูเยาว ที่จะมีอํานาจฟองคดีแทนผูเยาวได แมภายหลังบิดาของผูเยาวไดไป จดทะเบียนสมรสกับมารดาของบุตรผูเยาว บิดาของบุตรผูเยาวก็เพ่ิงจะมีอํานาจปกครองผูเยาว

๔๐ นับแตวนั จดทะเบียนสมรส เม่ือขณะยื่นฟองบดิ าของผเู ยาว ยังไมใ ชผใู ชอํานาจปกครองตามประมวล กฎหมายแพงและพาณชิ ย จงึ มใิ ชผ ูแทนโดยชอบธรรมของผเู ยาว ไมม ีอาํ นาจฟองคดีแทนผเู ยาวไ ด ¼ÍŒÙ ¹ºØ ÒÅ ทจี่ ะมอี าํ นาจจดั การแทน “ผไู รค วามสามารถ” ตามมาตรา ๕ (๑) หมายถงึ ผูอนบุ าลท่ศี าลแตงต้งั ขึ้นตามหลักเกณฑท ่กี ําหนดไวในประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย ¢ŒÍ椄 à¡μ คาํ วา “¼ÙäŒ ÃŒ¤ÇÒÁÊÒÁÒö” ตามมาตรา ๕ (๑) นนั้ กฎหมายมไิ ดใ ชค าํ วา “¤¹äÃŒ¤ÇÒÁÊÒÁÒö” ดงั ท่ีบัญญัตไิ วใน ประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม าตรา ๒๘ แสดงใหเ หน็ วา มาตรา ๕ (๑) มงุ หมายใหม คี วามหมายกวา ง เพอ่ื ใหค รอบคลมุ ท้ังบุคคลวิกลจริตท่ีศาลส่ังใหเปนคนไรความสามารถและบุคคลวิกลจริตที่ศาลยังมิไดส่ังใหเปนคนไรความสามารถดวย ดังน้ัน ผูอนุบาลในท่ีน้ีจึงรวมถึงผูอนุบาลตามความเปนจริงที่เปนบุคคลท่ีดูแลคนวิกลจริตน้ันดวย แตมิไดครอบคลุมไปถึง “คนเสมอื นไรค วามสามารถ” ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม าตรา ๓๒ (ธานศิ เกศวพทิ กั ษ, ๒๕๕๘) ดงั นนั้ ผพู ทิ กั ษ จึงไมมอี ํานาจฟอ งคดีแทนคนเสมอื นไรค วามสามารถ (คาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๕๗๒๐/๒๕๔๖) (ò) ¼ÙÁŒ อÕ ํา¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ŒÙàÊÂÕ ËÒÂμÒÁÁÒμÃÒ õ (ò) หลกั เกณฑท จี่ ะเปน ผเู สยี หายตามมาตรา ๕ (๒) นไี้ ด จะตอ งประกอบดว ย ๑) ผูท ่ีจะมีอาํ นาจแทนผเู สียหายตามมาตรา ๕ (๒) จะตองเปนผูบ ุพการี ผสู บื สนั ดาน และสามภี รรยาเทา นนั้ และบคุ คลดงั กลา วนพ้ี จนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ไดใ หค วามหมาย ไวค ือ ¼ºÙŒ ؾ¡ÒÃÕ ซ่ึงหมายถงึ ผูท่สี บื สายโลหติ โดยตรงขนึ้ ไป อนั ไดแก บิดา มารดา ปู ยา ตา ยาย ทวด ¼ÙŒÊ׺Êѹ´Ò¹ ซึ่งหมายถึง ผูท่ีสืบสายโลหิตโดยตรงลงมา ไดแก ลกู หลาน เหลน ลอื้ ดังนั้น คําวา “ผูบ ุพการี” และ “ผูสืบสันดาน” ตามมาตรา ๕ (๒) นั้น ไดม ีคาํ พพิ ากษาศาลฎกี าวินิจฉัยเปนบรรทัดฐานตลอดวา ¶×ÍμÒÁ¤ÇÒÁ໹š ¨Ã§Ô â´ÂÊÒÂâÅËÔμ ซึง่ จะ ตางกับผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ óðó/òôù÷ (ประชุมใหญ) คาํ วา “ผสู บื สันดาน” ตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๓) นั้น ยอมหมายถงึ ผสู ืบสนั ดานตามความเปน จรงิ เพราะกฎหมายมาตราน้ีมไิ ดบัญญตั ิ ความจํากดั ไวแตป ระการใด คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñóøô/òõñö ประชุมใหญ “ผูบุพการี” ตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) หมายถงึ บุพการีตามความเปน จรงิ โจทกแ มมไิ ดจดทะเบียนสมรสกบั มารดาผตู ายแตเ ปนบดิ า ผูตาย แตเปนบิดาของผูตายตามความเปนจริง เม่ือผูตายถูกทํารายรางกายโจทกยอมมีอํานาจ ฟอ งคดีแทนผูต ายได

๔๑ ÊÒÁÕËÃÍ× ÀÃÂÔ Ò ตามมาตรา ๕ (๒) น้นั ยอมหมายความถงึ สามีภริยาที่ได จดทะเบียนสมรสกันโดยชอบดวยกฎหมายแลวเทาน้ัน กรณีที่คูสมรสไมไดจดทะเบียนสมรสกัน กไ็ มอาจเปนผมู อี ํานาจจดั การแทนผูเสยี หาย ตามมาตรา ๕ (๒) นี้ได เชน เดียวกับกรณขี องมาตรา ๔ ก็ไมอ าจเปนผูจ ัดการแทนไดเ ชน กนั μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñðõö/òõðó คสู มรสท่ีไมไดจ ดทะเบียนสมรส ไมเ ปน สามีภริยากนั โดยชอบดว ยกฎหมาย เมอื่ คูส มรสฝา ยหน่ึงถกู ทาํ รายถงึ ตาย คสู มรสอีกฝายหน่งึ ซ่งึ ยังมีชวี ติ อยู ไมม ี อํานาจฟอ งคดีตาม ป.วอิ าญา มาตรา ๕ (๒) คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ òöøñ/òõõ÷ ว. ไมไ ดจ ดทะเบยี นสมรสกับ ส. ผตู าย ไมถือวาเปน สามีภริยากันโดยชอบดวยกฎหมาย ว. จึงไมใชผูเสียหายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) ไมมีสิทธิ เขารวมเปนโจทกกับพนักงานอยั การตามมาตรา ๓๐ ๒) ผูเสียหายโดยตรงตองถูกทํารายถึงตายหรือบาดเจ็บจนไมสามารถ จะจัดการเองได กรณที ผ่ี บู พุ การี ผสู บื สนั ดาน หรอื สามภี รยิ า ของผทู ไี่ ดร บั ความเสยี หาย โดยตรงจะมอี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หายโดยตรงได “੾ÒÐáμã‹ ¹¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒ «§Öè ¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂâ´Âμç ¹¹éÑ ¶Ù¡ทาํ ÃÒŒ ¶֧μÒÂËÃÍ× ºÒ´à¨ºç ¨¹äÁÊ‹ ÒÁÒö¨Ð¨Ñ´¡ÒÃàͧ䴌” ดังนั้น หากเปนการท่ีผูเสียหายโดยตรงถูกทํารายรางกายไดรับ บาดเจบ็ แตไ มร นุ แรงพอ เชน แขนหกั มบี าดแผลทตี่ น ขายาวประมาณ ๓ นว้ิ เชน นเี้ หน็ ไดว า ผเู สยี หายนนั้ สามารถมาดาํ เนนิ การรอ งทกุ ข หรือฟอ งรอ งคดไี ดเ อง เชน น้ี ไมเขาเง่ือนไขของมาตรา ๕ (๒) ผบู พุ การี ผสู บื สนั ดาน หรอื คสู มรส จะมาจดั การแทนตามมาตรานไ้ี มไ ด นอกจากนจี้ ะตอ งพจิ ารณาวา ความตาย หรืออาการบาดเจ็บจนไมสามารถจะจัดการเองไดของผูเสียหายนั้น จะตองเกิดมาจากบาดแผล หรือการกระทําท่ีถูกทํารายนั้นดวย เพราะหากผูเสียหายโดยตรงตาย เพราะสาเหตุอ่ืนมาแทรกซอน ก็จะไมใชกรณมี าตรา ๕ (๒) ผูบ พุ การี ผสู บื สนั ดาน หรอื สามีภริยา ก็ไมอาจเปนผมู อี ํานาจจัดการแทน ตามมาตรา ๕ (๒) นี้ μÑÇÍ‹ҧคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ óø÷ù/òõôö การที่จําเลยเตะบริเวณแกมและตอยผูตาย จนเปนเหตุใหเกิดอันตรายแกรางกาย สวนบาดแผลที่เปนเหตุใหผูตายถึงแกความตายน้ัน มิไดเกิด จากการกระทําของจําเลย จึงมิใชกรณีที่ผูตายถูกจําเลยทํารายถึงตาย หรือบาดเจ็บจนไมสามารถ จะจดั การเองได โจทกรว มซ่ึงเปนผูบุพการีของผตู าย จึงไมมอี าํ นาจจดั การแทนผูตายตาม ป.วอิ าญา มาตรา ๕ (๒)

๔๒ คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ õòð÷/òõõð โจทกไ ดร บั บาดเจบ็ ไมร า ยแรงมากถงึ ขนาดไมส ามารถ จัดการเองได ไมเขา หลักเกณฑต าม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè óðöó/òõõò ผบู พุ การมี อี าํ นาจเปน โจทกฟ อ งคดอี าญาหรอื เขา รว ม เปน โจทกก บั พนกั งานอยั การได เฉพาะแตใ นความผดิ อาญาซง่ึ ผเู สยี หายถกู ทาํ รา ยถงึ ตายหรอื บาดเจบ็ จนไมสามารถจัดการเองได ตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) แตคดีดังกลาวเปนคดีที่เปนความผิดตอ เจา พนกั งานในการยตุ ธิ รรมและความผดิ เกยี่ วกบั เอกสาร และผเู สยี หายถงึ แกค วามตายดว ยโรคประจาํ ตวั ของผเู สียหายเอง จึงไมตอ งดว ยบทบญั ญตั ดิ งั กลา ว อยา งไรกต็ าม ผบู พุ การี ผูส ืบสันดาน สามหี รือภรยิ า จะมอี ํานาจจดั การแทนผเู สียหาย โดยตรงได ตอ เม่ือ ผเู สยี หายน้ันจะตองไมไปมีสว นเกี่ยวขอ งในการกระทาํ ผิดท่ีเกิดขึ้นน้นั ดวย เพราะ หากผเู สียหายโดยตรงไมเ ปน “¼ŒàÙ ÊÂÕ ËÒÂâ´Â¹ÔμԹє แลว บุคคลดงั กลา วยอมไมม ีอาํ นาจจดั การแทน ตามมาตรา ๕ (๒) ได μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ôõòö/òõôö จาํ เลย และผตู าย ตา งขบั ขร่ี ถจกั รยานยนตด ว ยความ ประมาท เหน็ ไดว า ผตู ายมสี ว นในการกระทาํ ความผดิ ทางอาญาทเ่ี กดิ ขนึ้ นน้ั ดว ย ผตู ายจงึ มใิ ชผ เู สยี หาย โดยนติ นิ ัยตามมาตรา ๒ (๔) ภรยิ าของผตู ายจงึ ไมมีอาํ นาจเขามาจัดการแทนผูตายตามมาตรา ๕ (๒) คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñ÷õøô/òõõõ ผตู ายสมคั รใจววิ าทกบั จาํ เลย บดิ าของผตู าย มารดา ผูตาย จงึ ไมมีอาํ นาจจดั การแทนผูต าย (ó) ºØ¤¤Å¼ŒÁÙ Õอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¹μÔ ºÔ ؤ¤ÅμÒÁÁÒμÃÒ õ (ó) เนื่องจากนิติบุคคลเปนบุคคลที่กฎหมายสมมุติขึ้น กรณีจะเปนนิติบุคคล ไดน น้ั อาศยั อาํ นาจการจดั ตงั้ ตามทป่ี รากฏในประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย ไดแ ก สมาคม มลู นธิ ิ หางหุนสว นสามญั นติ บิ ุคคล หางหุน สวนจํากัด บรษิ ัทจํากดั หรอื อาจเปน นติ บิ ุคคลตามกฎหมายอื่นๆ เชน กระทรวง ทบวง กรม องคก รรัฐวิสาหกิจ เปน ตน แตเนอ่ื งจากนติ บิ ุคคลมิใชม นุษยทีจ่ ะสามารถ แสดงเจตนากระทาํ การใดๆ ดว ยตนเองได แตค วามประสงคข องนติ บิ คุ คลยอ มแสดงออกโดยผแู ทนของ นติ บิ คุ คล (ป.พ.พ. มาตรา ๗๐ วรรคสอง) เมอื่ มาตรา ๕ (๓) กําหนดใหผจู ัดการหรอื ผูแ ทนอนื่ ๆ ของ นิติบุคคลเปนบุคคลผูมีอํานาจจัดการแทนนิติบุคคล ดังนั้น ºØ¤¤ÅÍè×¹·èÕÁÔä´ŒÁÕ°Ò¹Ð໚¹¼ÙŒ¨Ñ´¡Òà ËÃ×ͼŒáÙ ·¹Íè¹× æ ¢Í§¹ÔμºÔ ¤Ø ¤Å ÂÍ‹ ÁäÁ‹ÁÕÍÒí ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¹μÔ ÔºØ¤¤Å«è֧໹š ¼ŒÙàÊÂÕ ËÒÂä´Œ กรณีของมาตรา ๕ (๓) น้ี จะตองเปนกรณีที่นิติบุคคลเปนผูเสียหาย ทแ่ี ทจ รงิ เทา นน้ั ผจู ดั การหรอื ผแู ทนอนื่ ๆ ของนติ บิ คุ คลนน้ั จงึ จะมอี าํ นาจจดั การแทนนติ บิ คุ คล ดงั นน้ั แมว า ผจู ดั การหรอื ผแู ทนนติ บิ คุ คลนนั้ ไดจ ดั การแทนนติ บิ คุ คลทเี่ ปน ผเู สยี หายไปแลว ตอ มา ผจู ดั การหรอื ผแู ทนคนนั้นตาย หรอื นติ ิบุคคลไดเ ปลย่ี นตัวผูจ ดั การหรือผูแ ทนนัน้ ใหม ผจู ัดการหรอื ผูแทนนติ ิบคุ คล ที่เขามาใหม ก็มีสทิ ธิจัดการแทนนติ ิบุคคลตอ ไปได

๔๓ μÑÇÍ‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñùòõ/òõñö บริษัทโจทกโดยกรรมการผูจัดการคนเดิมฟองคดี ไวแลว ตอมาบริษัทโจทกไดเปล่ียนผูมีอํานาจกระทําการเปนผูแทนสิทธิในการจัดการแทนโจทกของ กรรมการผจู ัดการคนเดมิ ยอ มสน้ิ สุดลง ผูแ ทนคนใหมข องบริษทั โจทกยอ มเปน ผูข อถอนฟองคดนี ้ันได คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñôöò - ó/òõòó ธนาคารเปนผูเสียหายในกรณีท่ีมีการนํา เชค็ ปลอมมาเบกิ เงนิ จากธนาคาร ผจู ดั การสาํ นกั งานใหญของธนาคารมอบอํานาจให บ. รองทุกขแลว ตอมาผจู ัดการสํานกั งานใหญข องธนาคารตาย ดังนไี้ มเ ปน เหตุใหร ะงับการรองทุกขท ีท่ ําสําเรจ็ แลว ¢ŒÍÊѧà¡μ กรณตี ามมาตรา ๕ (๓) น้ี เปน เรอ่ื งเฉพาะกรณที นี่ ติ บิ คุ คลเปน ผเู สยี หายทจ่ี ะฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดตี อ บคุ คลภายนอก ท่กี ระทาํ ผดิ ตอ นติ ิบคุ คลน้ัน ดังน้ัน ในกรณีท่ีผูจัดการนิติบุคคลหรือผูแทนอ่ืนของนิติบุคคลเปนผูกระทําผิดตอนิติบุคคลเสียเอง หรือรวมกับ บุคคลภายนอกกระทําผิดตอนิติบุคคล เชน ผูจัดการนิติบุคคลยักยอกเงินของบริษัท แลวไมยอมฟองรองดําเนินคดี เชนนี้ บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ ของผจู ดั การนติ บิ คุ คล ยอ มมอี าํ นาจทจี่ ะฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดผี จู ดั การนติ บิ คุ คลนนั้ ได ในฐานะผเู สียหายทั่วไป ตัวอยา งเชน คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè õò/òõòñ กรรมการบริษัทรว มกับบุคคลอ่นื ยักยอกทรพั ยข องบรษิ ทั กรรมการผนู ั้นไมฟ อง คดีอาญา ผูถอื หนุ เปน ผเู สียหายฟองกรรมการผนู ้ัน ใหล งโทษฐานยักยอกทรพั ยไ ด คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñöøð/òõòð เม่ือผูจัดการยักยอกทรัพยของหางหุนสวนนิติบุคคล ผูเปนหุนสวนของ หา งหนุ สวนน้นั ยอ มไดร บั ความเสียหาย จึงมีสิทธิฟองผูจัดการฐานยักยอกทรัพยไดต าม ป.วอิ าญา มาตรา ๒ (๔), ๒๘ (๒) ò.ó.ó ¼ÙÁŒ Õอาํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹â´Âä´ŒÃѺ¡ÒÃá짋 μéѧ¨Ò¡ÈÒÅ μÒÁÁÒμÃÒ ö ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๖ บญั ญตั วิ า “ในคดีอาญาซึ่งผูเสียหายเปนผูเยาวไมมีผูแทนโดยชอบธรรม หรือเปน ผูวิกลจริตหรือคนไรความสามารถไมมีผูอนุบาล หรือซ่ึงผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาลไมสามารถ จะทาํ การตามหนา ทโ่ี ดยเหตหุ นง่ึ เหตใุ ด รวมทง้ั มผี ลประโยชนข ดั กนั กบั ผเู ยาว หรอื คนไรค วามสามารถ นั้น ๆ ญาตขิ องผนู ้ันหรือผมู ปี ระโยชนเกี่ยวของอาจรองตอ ศาลขอใหตงั้ เขาเปนผูแทนเฉพาะคดีได เมื่อไดไตสวนแลวใหศาลต้ังผูรองหรือบุคคลอื่น ซ่ึงยินยอมตามที่เห็นสมควร เปน ผแู ทนเฉพาะคดี เม่ือไมม บี ุคคลใดเปนผแู ทน ใหศาลตั้งพนกั งานฝา ยปกครองเปน ผแู ทน หามมิใหเ รยี กคาธรรมเนียมในเร่อื งขอตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดี” จากมาตรา ๖ น้ี จะเปนบทกําหนดใหศาลแตงตั้งใหบุคคลใดบุคคลหน่ึงเปน ผแู ทนเฉพาะคดี โดยปกตแิ ลว หากผเู ยาวห รอื ผไู รค วามสามารถเปน ผเู สยี หายจากการกระทาํ ความผดิ ทางอาญา ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาลก็จะเขามาจัดการแทนผูเสียหายท่ีแทจริง โดยอาศัย หลักเกณฑตามมาตรา ๕ (๑) แตมีบางกรณีก็ไมสามารถนําหลักเกณฑมาตรา ๕ (๑) มาใชได มาตรา ๖ จงึ ใหอ าํ นาจศาลในการแตง ตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดี ซง่ึ ศาลจะแตง ตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดไี ดโ ดยอาศยั เหตุ ดงั นี้