Bác Hồ với Thái Nguyên

chuyÓn c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc khi cÇn thiÕt\"1. Th¸ng 11-1946, Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt, do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, chuyªn lo viÖc chän ®Þa ®iÓm an toµn ®Ó ®Æt c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Th¸ng 12-1946, sau mét thêi gian kh¶o s¸t thùc tÕ, §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt ®· quyÕt ®Þnh chän c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Vâ Nhai, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn), nam Chî §ån (B¾c K¹n) vµ S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang), trong ®ã trung t©m lµ §Þnh Hãa, nam Chî §ån, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Tõ sau ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn ®Õn cuèi th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4-1947, c¸c c¬ quan §¶ng, Nhµ n­íc, qu©n ®éi, MÆt trËn, c¸c c¬ quan kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc, v.v., ®· lÇn l­ît lªn ®ãng t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm ë §Þnh Hãa còng nh­ c¸c n¬i kh¸c thuéc An toµn khu Trung ­¬ng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. T¹i §Þnh Hãa, c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh ®ãng ë Nµ Mßn (Phó §×nh), Phông HiÓn (§iÒm MÆc)... C¬ quan ChÝnh phñ vµ n¬i lµm viÖc cña Phã Thñ t­íng Ph¹m V¨n §ång ë ThÈm Kh¶m, ThÈm Gi¹c (Phó §×nh). Bé Quèc phßng - Tæng ChØ huy qu©n ®éi vµ §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p ë t¹i xãm §ång Chua (Thanh §Þnh), xãm Gèc Hång (Quy Kú), xãm B¶o Biªn (B¶o Linh), xãm KhÈu HÊu, KhÈu Trµng (§iÒm MÆc). Bé Tæng tham m­u ®ãng t¹i §ång ___________ 1. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng n¨m th¸ng kh«ng thÓ nµo quªn, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1974, tr.403. 79

§au (§Þnh Biªn), Phó §×nh, Quý Kú, B×nh Yªn, Qu¶ng N¹p. X­ëng qu©n giíi ®­îc x©y dùng ë Trung L­¬ng, §Þnh Biªn, §ång ThÞnh. Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc ë B×nh Thµnh, B¸o Sù thËt ë B¶o C­êng. Nh÷ng ®Þa ®iÓm ë §Þnh Hãa ®­îc chän lµm n¬i ë, lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh­: §iÒm MÆc (20-5-1947 - 11-9-1947), Phó §×nh (20-11 - 28-11-1947 vµ 12-5 - 1-6- 1949), v.v..1. Nh­ vËy, tõ th¸ng 3-1947 ®Õn 1954, §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) trë thµnh mét trong nh÷ng An toµn khu Trung ­¬ng quan träng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. N¬i ®©y Hå ChÝ Minh vµ c¬ quan ®Çu n·o cuéc kh¸ng chiÕn ë, lµm viÖc vµ l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña c¶ n­íc ®Õn th¾ng lîi. 2. C¬ së ®Ó chän §Þnh Hãa lµm n¬i x©y dùng an toµn khu a) §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng ®Þa bµn chiÕn l­îc hiÓm yÕu cña Th¸i Nguyªn vµ ViÖt B¾c §Þnh Hãa lµ mét huyÖn miÒn nói, n»m vÒ phÝa t©y b¾c tØnh Th¸i Nguyªn, cã diÖn tÝch tù nhiªn gÇn 500km2. PhÝa b¾c gi¸p Chî §ån vµ B¹ch Th«ng (B¾c K¹n), phÝa ®«ng nam gi¸p Phó L­¬ng, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), phÝa t©y gi¸p S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n (Tuyªn Quang). §Þa h×nh §Þnh Hãa kh¸ phøc t¹p vµ hiÓm trë. PhÇn phÝa b¾c huyÖn lµ vïng nói cao, ®é dèc kh¸ lín, phÇn phÝa nam huyÖn lµ vïng ®åi nói xen ___________ 1. LÞch sö §¶ng bé §Þnh Hãa, HuyÖn ñy §Þnh Hãa xuÊt b¶n. 80

kÏ. Rõng vµ ®Êt rõng chiÕm gÇn 90% diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn. Cßn l¹i lµ ®Êt cã thÓ canh t¸c ®­îc. Rõng nói §Þnh Hãa cã nhiÒu lo¹i l©m thæ s¶n, mu«ng thó, c©y d­îc liÖu quý. §Êt ®ai §Þnh Hãa cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¸c c©y l­¬ng thùc, thùc phÈm (chÌ, l¹c, ®Ëu, ng«, s¾n...) vµ ch¨n nu«i ph¸t triÓn c¸c ®µn tr©u, bß, lîn, gµ. §©y lµ c¬ së thuËn lîi cña kinh tÕ tù tóc tù cÊp - mét ®iÓm quan träng trong x©y dùng c¨n cø ®Þa. S«ng suèi trong huyÖn rÊt nhiÒu nh­ng nhá, mïa m­a n­íc lò d©ng cao ®ét ngét, ch¶y xiÕt, mïa kh« hanh Ýt n­íc th­êng g©y ra h¹n h¸n dµi ngµy. §Þnh Hãa n»m xa ®­êng quèc lé, d­íi thêi thùc d©n, phong kiÕn ®­êng giao th«ng trong huyÖn kh«ng ph¸t triÓn. Víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn nh­ vËy, t¹o thµnh thÕ \"thiªn hiÓm\" ng¨n c¶n sù tiÕn c«ng vµ ®ãng gi÷ cña qu©n giÆc. Ng­îc l¹i, §Þnh Hãa l¹i lµ ®Þa bµn cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó ta x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn vµ An toµn khu cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng ®Çu n·o cuéc kh¸ng chiÕn. N¬i ®©y cã ®iÒu kiÖn tèt ®Ó b¶o vÖ an toµn, bÝ mËt cho c¸c c¸n bé, lùc l­îng vò trang vµ c¸c c¬ quan kh¸ng chiÕn cña ta. Khi ®Þch tÊn c«ng, ta cã thÓ ®¸nh gi÷, khi khã kh¨n, ta cã thÓ di chuyÓn lùc l­îng, kho tµng vµ c¬ quan mét c¸ch nhanh chãng, c¬ ®éng táa ®i c¸c vïng xung quanh. Tõ §Þnh Hãa cã thÓ liªn l¹c víi c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, víi c¸c chiÕn khu vµ víi Hµ Néi, víi c¸c tØnh miÒn xu«i vµ c¶ n­íc. §iÒu kiÖn ®ã lµm cho viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh vµ viÖc chØ ®¹o cña Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng §¶ng ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc ®­îc thuËn lîi. 81

b) Nh©n d©n §Þnh Hãa cã truyÒn thèng yªu n­íc vµ c¸ch m¹ng Tõ l©u ®êi, nh©n d©n §Þnh Hãa gåm c¸c d©n téc Tµy, Kinh, Nïng, Dao, Cao Lan, S¸n ChØ ®· cã truyÒn thèng yªu n­íc, ®oµn kÕt anh dòng c¶i t¹o thiªn nhiªn, ®Êu tranh chèng ®Õ quèc, phong kiÕn vµ x©y dùng b¶o vÖ quª h­¬ng ®Êt n­íc. KÓ tõ thêi dùng n­íc, nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa liªn tôc næi dËy, gãp phÇn cïng nh©n d©n c¶ n­íc ®¸nh b¹i c¸c thÕ lùc phong kiÕn x©m l­îc ph­¬ng B¾c. Nöa ®Çu thÕ kû XIX, nh©n d©n §Þnh Hãa anh dòng næi dËy khëi nghÜa chèng l¹i triÒu ®×nh phong kiÕn nhµ NguyÔn. Tiªu biÓu lµ n¨m 1833, ®«ng ®¶o nh©n d©n §Þnh Hãa ®· h­ëng øng cuéc khëi nghÜa do N«ng V¨n V©n l·nh ®¹o ®¸nh chiÕm thµnh Th¸i Nguyªn lµm cho quan qu©n triÒu ®×nh nhµ NguyÔn khèn ®èn. Nh©n d©n §Þnh Hãa kh«ng chØ ph¶i ®Êu tranh chèng ¸ch ¸p bøc bãc lét cña giai cÊp thèng trÞ phong kiÕn nhµ NguyÔn mµ cßn ph¶i ®Êu tranh chèng l¹i n¹n c­íp vµ bän thæ phØ Trung Quèc trµn sang. Tõ n¨m 1889, thùc d©n Ph¸p ®¸nh chiÕm §Þnh Hãa - nh©n d©n §Þnh Hãa liªn tiÕp næi dËy cïng nh©n d©n trong tØnh vµ c¶ n­íc chèng Ph¸p x©m l­îc vµ tay sai cña chóng. Lóc ®Çu nh©n d©n trong huyÖn tÝch cùc h­ëng øng cuéc næi dËy chèng Ph¸p do L­¬ng Tam Kú khëi x­íng. Nh­ng khi L­¬ng Tam Kú ®Çu hµng Ph¸p, nhiÒu ng­êi ®· bÝ mËt gia nhËp c¸c to¸n nghÜa qu©n chèng Ph¸p (1909-1912). Nh©n d©n §Þnh Hãa tham gia ®«ng ®¶o trong lùc l­îng nghÜa qu©n Hoµng Hoa Th¸m, chiÕn ®Êu rÊt dòng c¶m, tiªu diÖt nhiÒu 82

sinh lùc ®Þch, nh­ trËn ®¸nh ngµy 1-4-1912 trªn ®o¹n ®­êng Chî Chu - Qu¶ng N¹p, ngµy 13-9-1912 trªn ®­êng Chî Chu - Chî Míi, lµm cho qu©n thï khiÕp sî. Th¸ng 8-1922, ®­îc sù hç trî cña nh©n d©n vµ binh lÝnh yªu n­íc, tï nh©n næi dËy ph¸ nhµ lao Chî Chu, c­íp vò khÝ diÖt ®Þch, tÊn c«ng nhµ b­u ®iÖn Chî Chu, råi nghÜa qu©n rót vµo rõng tiÕp tôc chèng Ph¸p. Thùc d©n Ph¸p chiÕm ®ãng §Þnh Hãa, thiÕt lËp ¸ch thèng trÞ, bãc lét hµ kh¾c, ®µn ¸p khñng bè d· man c¸c phong trµo kh¸ng chiÕn, nh­ng chóng kh«ng dËp t¾t ®­îc tinh thÇn yªu n­íc, chèng x©m l­îc cña nh©n d©n. Sau ngµy §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam thµnh lËp, nh©n d©n §Þnh Hãa ®Êu tranh ngoan c­êng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. Tõ 1933-1935, §Þnh Hãa ®· cã 2 ®¶ng viªn ho¹t ®éng. Tõ 1936-1939, phong trµo ®Êu tranh ®ßi quyÒn d©n sinh, d©n chñ ë §Þnh Hãa dÇn dÇn ph¸t triÓn thªm s«i næi, thu ®­îc kÕt qu¶. Qua ®ã c¬ së quÇn chóng c¸ch m¹ng ®­îc h×nh thµnh ë Qu¸n V­¬ng, B¶o C­êng. Tõ n¨m 1940, phong trµo c¸ch m¹ng §Þnh Hãa cã sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña Trung ­¬ng. §Æc biÖt, sau cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n (9-1940) mét sè tæ chøc cøu quèc ®· liªn l¹c víi c¸c c¸n bé vµ c¬ së c¸ch m¹ng ®Þa ph­¬ng, tuyªn truyÒn vËn ®éng quÇn chóng, ph¸t triÓn c¬ së, lùc l­îng c¸ch m¹ng. DÇn dÇn §Þnh Hãa ®­îc x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. Tõ nh÷ng n¨m 1942-1944, nh©n d©n trong huyÖn ®· gia nhËp c¸c tæ chøc cøu quèc cña MÆt trËn ViÖt Minh ngµy cµng ®«ng. Sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p, phong trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc ë §Þnh Hãa ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ngµy 28-3-1945, chÝnh quyÒn ®Þch bÞ thñ tiªu, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®­îc 83

thµnh lËp t¹i §Þnh Hãa. Th¸ng 6-1945 cïng víi c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c trong tØnh vµ khu ViÖt B¾c, §Þnh Hãa trë thµnh Khu gi¶i phãng, gãp phÇn xøng ®¸ng vµo th¾ng lîi cña cuéc Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn trong c¶ n­íc. Nh­ vËy, c¸n bé vµ nh©n d©n §Þnh Hãa kh«ng chØ cã truyÒn thèng yªu n­íc, c¸ch m¹ng mµ cßn cã nh÷ng kinh nghiÖm quý trong viÖc ®Êu tranh, x©y dùng, b¶o vÖ c¨n cø ®Þa Trung ­¬ng thêi kú vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. c) §¶ng bé vµ nh©n d©n §Þnh Hãa sau h¬n mét n¨m C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng ®· cã b­íc tr­ëng thµnh lín c¶ vÒ gi¸c ngé chÝnh trÞ, tr×nh ®é tæ chøc vµ lßng tin vµo §¶ng vµ ChÝnh phñ Hå ChÝ Minh Tõ sau ngµy 2-9-1945 ®Õn n¨m 1947, c¬ së vµ phong trµo c¸ch m¹ng ë §Þnh Hãa ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §¶ng bé huyÖn ®­îc x©y dùng vµ cñng cè v÷ng m¹nh, sè ®¶ng viªn t¨ng nhanh, nhÊt lµ sau ®ît ph¸t triÓn §¶ng \"Líp Th¸ng T¸m\". §Çu th¸ng 9-1947, sè ®¶ng viªn cña huyÖn ®· t¨ng lªn gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1946. C¸c tæ chøc ®oµn thÓ ph¸t triÓn réng r·i, thu hót ®«ng ®¶o mäi tÇng líp trong nh©n d©n §Þnh Hãa, ®Êu tranh x©y dùng vµ b¶o vÖ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng. Phong trµo t¨ng gia s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm ®Ó kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc ®· ph¸t triÓn s«i næi, m¹nh mÏ trong toµn huyÖn vµ thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶, hµng ngµn ng­êi d©n ®­îc tho¸t n¹n mï ch÷, l¹c hËu, cã ®iÒu kiÖn tham gia x©y dùng, b¶o vÖ chÕ ®é míi. Lùc l­îng vò trang ®Þa ph­¬ng ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh. VÒ tr×nh ®é chÝnh trÞ, tæ chøc, kû luËt chiÕn ®Êu vµ trang bÞ cña bé ®éi ®Þa ph­¬ng, d©n qu©n, du kÝch trong 84

huyÖn ®­îc n©ng lªn. Kh¾p n¬i tõ thÞ trÊn ®Õn b¶n lµng xa x«i hÎo l¸nh, phong trµo rÌn luyÖn qu©n sù ®­îc dÊy lªn s«i næi. HÇu hÕt nam, n÷ c¸c d©n téc trong ®é tuæi quy ®Þnh, ®Òu tù nguyÖn tham gia d©n qu©n. Lùc l­îng vò trang trong huyÖn v÷ng m¹nh lµ lùc l­îng nßng cèt b¶o vÖ nh©n d©n, b¶o vÖ c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ta. §Þnh Hãa còng nh­ mét sè huyÖn trong tØnh Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Tuyªn Quang cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè thiªn thêi ®Þa lîi, nh©n hßa vµ vèn lµ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng v÷ng ch¾c tõ tr­íc, nªn víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng §¶ng ®· chän §Þnh Hãa lµ n¬i x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §©y lµ mét b»ng chøng nãi lªn sù lùa chän ®óng ®¾n, s¸ng suèt, khoa häc cña Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta. 85

Chän §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p mét tÇm nh×n chiÕn l­îc ®óng ®¾n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh TS. Hoµng Ngäc La* An toµn khu cña Trung ­¬ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn trªn ®Þa bµn thuéc c¸c huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n), §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), trong ®ã, §Þnh Hãa lµ trung t©m. Trong hÖ thèng c¸c quÇn thÓ di tÝch n»m ë ba tØnh nãi trªn, An toµn khu huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) chiÕm phÇn lín, tíi 72 ®iÓm di tÝch ®· ®­îc x¸c ®Þnh n»m trªn 21 x· cña huyÖn. Nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa nãi riªng, Th¸i Nguyªn nãi chung cã vinh dù ®­îc Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lùa chän quª h­¬ng m×nh lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng ®Ó l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc. Tõ An toµn khu ___________ * Tr­êng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 86

ë §Þnh Hãa, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cã nhiÒu quyÕt ®Þnh quan träng ®­a cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc tõng b­íc tiÕn lªn giµnh nhiÒu th¾ng lîi to lín trªn c¸c mÆt ®Ó cuèi cïng lµm nªn chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ chÊn ®éng ®Þa cÇu, kÕt thóc chÝn n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ can thiÖp Mü ®Çy hy sinh gian khæ, song hÕt søc vÎ vang cña d©n téc ta. Sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, ©m m­u x©m l­îc trë l¹i n­íc ta lÇn thø hai cña thùc d©n Ph¸p ®· lé râ. Ngµy 23-9-1945, nh©n d©n Nam Bé ®· ph¶i ®øng lªn kh¸ng chiÕn. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi nh·n quan s¸ng suèt vµ tÇm nh×n chiÕn l­îc ®· ý thøc ®­îc r»ng cÇn ph¶i cñng cè c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ViÖt B¾c lµm c¨n cø kh¸ng chiÕn l©u dµi cña d©n téc. V× thÕ ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång theo sù ph©n c«ng cña Ng­êi ®· ë l¹i cïng mét sè c¸n bé cñng cè c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Cuèi th¸ng 10-1946, ®ång chÝ Nguyªn L­¬ng B»ng ®­îc giao nhiÖm vô trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ nh÷ng ®Þa ®iÓm lµm n¬i x©y dùng c¨n cø kh¸ng chiÕn, n¬i lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ trong tr­êng hîp ph¶i rêi khái Thñ ®« Hµ Néi khi cuéc kh¸ng chiÕn bïng næ. Trong sè nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®­îc lùa chän cã nhiÒu ®Þa ®iÓm n»m trªn nhiÒu x· ë §Þnh Hãa. Th¸ng 11-1946, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch chuyªn lo viÖc nghiªn cøu, vËn chuyÓn vµ chän ®Þa ®iÓm an toµn cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Mét sè ®Þa ®iÓm n»m s©u trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån ®­îc chän lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Thùc hiÖn chØ thÞ cña Trung 87

­¬ng, tØnh Th¸i Nguyªn ®· cö nhiÒu c¸n bé xuèng c¸c x· ë §Þnh Hãa tæ chøc, ®éng viªn nh©n d©n thÊu suèt ®­êng lèi, chñ tr­¬ng x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Tõ ®Çu n¨m 1947, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ... theo chñ tr­¬ng cña Trung ­¬ng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhanh chãng vËn chuyÓn ®å ®oµn, m¸y mãc, l­¬ng thùc, thùc phÈm... lªn ViÖt B¾c, ®Õn nh÷ng n¬i an toµn. Ngµy 20-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã mÆt ë An toµn khu §Þnh Hãa. Trong thêi gian kh¸ng chiÕn Ng­êi ®· tõng sèng vµ lµm viÖc t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm ë §Þnh Hãa nh­ §iÒm MÆc, Khu«n T¸t, Nµ Läm, B¶n §Ìo (Phó §×nh). §Ó b¶o ®¶m tuyÖt ®èi an toµn vµ còng do nhu cÇu c«ng viÖc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng nh­ nhiÒu ®ång chÝ l·nh ®¹o kh¸c trong c¸c c¬ quan Trung ­¬ng kh«ng ë l©u t¹i mét n¬i, nhiÒu nhÊt còng chØ vµi th¸ng, mµ th­êng thay ®æi n¬i ë. Víi nhiÒu lèi mßn ®i l¹i gi÷a c¸c vïng hÕt søc kÝn ®¸o, thuËn tiÖn, khi th× Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë §Þnh Hãa, cã lóc Ng­êi l¹i sang S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, cã khi l¹i lªn Chî §ån... C¸c ®Þa ®iÓm ®­îc chän lµm n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng, nhÊt lµ chç ë cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh n»m trªn ®Þa bµn cña c¸c huyÖn trong khu An toµn khu tiÕp gi¸p nhau cã chung d·y nói Hång, t¹o nªn mét thÕ liªn hoµn, hÕt søc c¬ ®éng. §ã còng chÝnh lµ c¸ch lùa chän n¬i x©y dùng An toµn khu hÕt søc ®éc ®¸o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §¶ng ta ®· tõng lËp An toµn khu cña Trung ­¬ng vµ Xø ñy B¾c Kú ë vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ vïng ®Êt «m lÊy s«ng CÇu thuéc ®Þa phËn HiÖp Hßa (B¾c Giang), Phæ Yªn, Phó B×nh (Th¸i Nguyªn), gãp phÇn quan träng vµo th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. 88

Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, khi mµ môc tiªu tÊn c«ng cña kÎ thï nh»m th¼ng vµo c¬ quan ®Çu n·o cña ViÖt Minh, th× chóng ta kh«ng thÓ m¹o hiÓm ®Æt c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn ngay s¸t n¸ch kÎ thï. C¸c c¬ quan Trung ­¬ng ph¶i rêi Thñ ®« vµ ngo¹i thµnh Hµ Néi lªn ViÖt B¾c, c¸i n«i cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m lµ mét chñ tr­¬ng hÕt søc ®óng ®¾n cña Hå ChÝ Minh. Sau chuyÕn ®i Thanh Hãa cña Ng­êi th¸ng 2-1947, Ng­êi ®· quyÕt ®Þnh chän ViÖt B¾c lµm chiÕn khu. ViÖc chän §Þnh Hãa vµ nh÷ng vïng tiÕp gi¸p víi §Þnh Hãa thuéc ®Þa phËn c¸c huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang) lµm an toµn khu, kh«ng ph¶i lµ mét viÖc lµm ngÉu nhiªn, mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ, tøc thêi mµ lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, s¸ng suèt, thÓ hiÖn tÇm nh×n chiÕn l­îc cña §¶ng ta vµ Hå ChÝ Minh. §Þa bµn chiÕn l­îc nãi trªn ®· ®­îc Hå ChÝ Minh chó ý tõ cuèi n¨m 1940, khi Ng­êi cßn ho¹t ®éng ë TÜnh T©y (Trung Quèc). T×m hiÓu vÒ Cao B»ng, Ng­êi ®¸nh gi¸ cao vÞ trÝ Cao B»ng trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Ng­êi nãi: \"C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín lao cho c¸ch m¹ng n­íc ta. Cao B»ng cã phong trµo tèt tõ tr­íc, l¹i kÒ s¸t biªn giíi, lÊy ®ã lµm s¬ së liªn l¹c quèc tÕ rÊt thuËn lîi\". Nh­ng ®ång thêi Ng­êi nhÊn m¹nh: \"Tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®­îc. Cã nèi phong trµo ®­îc víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷\". 89

Chñ tr­¬ng trªn thÓ hiÖn tÇm cao trÝ tuÖ Hå ChÝ Minh trong sù lùa chän Cao B»ng lµm n¬i x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, n¬i ®Æt ch©n ®Çu tiªn cña Ng­êi khi vÒ n­íc trùc tiÕp chØ ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam, ®ång thêi thÓ hiÖn tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Ng­êi vÒ vÞ trÝ c¸c tØnh B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn vµ Tuyªn Quang ®èi víi th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m còng nh­ trong cuéc ®Êu tranh b¶o vÖ nÒn ®éc lËp cña d©n téc khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng. VÒ n­íc, Ng­êi trùc tiÕp chØ ®¹o x©y dùng c¨n cø ®Þa Cao B»ng, chñ tr­¬ng Nam tiÕn xuèng B¾c K¹n. Cho tíi mïa hÌ n¨m 1942, tõ Nguyªn B×nh (Cao B»ng), c¸n bé Nam tiÕn ®· xuèng x©y dùng nh÷ng c¬ së ViÖt Minh ®Çu tiªn ë Ng©n S¬n (B¾c K¹n). Trong khi ®ã ë phÝa nam ViÖt B¾c, Cøu quèc qu©n tõ c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai ®· tiÕn sang x©y dùng c¸c c¬ së ViÖt Minh trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn §¹i Tõ, §Þnh Hãa vµ khu vùc nói Hång. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng: \"tõ Cao B»ng ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn\" cña Hå ChÝ Minh, n¨m 1943 phong trµo Nam tiÕn do ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p chØ huy víi 19 ®éi xung phong Nam tiÕn ®· giµnh nhiÒu th¾ng lîi quan träng, hÇu kh¾p c¸c huyÖn Ng©n S¬n, Chî R·, Chî §ån vµ vïng s©u B¹ch Th«ng ®· cã c¬ së vµ phong trµo ViÖt Minh. B­íc ph¸t triÓn cña lùc l­îng c¸ch m¹ng ë ViÖt B¾c ®Õn cuèi n¨m 1943 ch¼ng nh÷ng ®· ®¸nh th«ng hai trung t©m c¨n cø ®Þa Cao B»ng víi B¾c S¬n - Vò Nhai, qua Th¸i Nguyªn liªn l¹c ®­îc víi phong trµo c¸ch m¹ng miÒn xu«i, mµ cßn h×nh thµnh thªm mét trung t©m c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ë khu vùc phÝa nam trªn ®Þa bµn tiÕp gi¸p ba tØnh B¾c K¹n - Th¸i Nguyªn - Tuyªn Quang. §ã lµ trung t©m §Þnh Hãa - Chî §ån - 90

S¬n D­¬ng - Yªn S¬n. §©y còng chÝnh lµ trung t©m cña Khu gi¶i phãng víi “Thñ ®« T©n Trµo” ra ®êi trong cao trµo chèng NhËt, cøu n­íc theo chñ tr­¬ng cña Hå ChÝ Minh. Trong cao trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc tiÕn tíi Tæng khëi nghÜa, trung t©m c¸ch m¹ng §Þnh Hãa - Chî §ån - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n ®­îc cñng cè h¬n bao giê hÕt. Tõ cuèi th¸ng 5-1945, T©n Trµo (S¬n D­¬ng, Tuyªn Quang) trë thµnh ®¹i b¶n doanh - n¬i lµm viÖc cña Hå ChÝ Minh trùc tiÕp chuÈn bÞ vµ l·nh ®¹o cuéc Tæng khëi nghÜa khi thêi c¬ ®Õn. Vµo thêi ®iÓm nµy - thêi ®iÓm mµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam s¾p tiÕn nh÷ng b­íc nh¶y vät vÜ ®¹i - trung t©m c¨n cø §Þnh Hãa - Chî §ån - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n d­íi sù l·nh ®¹o cña ñy ban chØ huy l©m thêi Khu gi¶i phãng do Hå ChÝ Minh lµ Chñ tÞch ph¸t triÓn m¹nh vÒ mäi mÆt: chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc. Trung t©m gi÷ vai trß hÕt søc quan träng võa nèi liÒn víi c¨n cø Cao B»ng, B¾c S¬n - Vò Nhai, th«ng ra biªn giíi ViÖt Trung, võa thuËn lîi liªn l¹c vµ l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng c¶ n­íc. NhiÒu ho¹t ®éng, mµ quan träng nhÊt lµ Héi nghÞ toµn quèc cña §¶ng vµ §¹i héi Quèc d©n quyÕt ®Þnh Tæng khëi nghÜa th¾ng lîi trong c¶ n­íc, ®· diÔn ra ë T©n Trµo. Ngay sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ë ViÖt B¾c nãi chung, trung t©m c¨n cø ®Þa vïng §Þnh Hãa - Chî §ån - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n tiÕp tôc ®­îc cñng cè toµn diÖn. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh lÊy vïng nµy ®Ó x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng trong suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Chän n¬i ®©y lµm an toµn khu, 91

v× ë ®©y ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn: \"Thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa\", \"TiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\". §©y lµ mét ®Þa bµn hÕt søc c¬ ®éng, võa thuËn lîi trong viÖc liªn l¹c, l·nh ®¹o kÞp thêi cuéc kh¸ng chiÕn c¶ n­íc, võa dÔ dµng thùc hiÖn c¸c mèi quan hÖ th«ng th­¬ng quèc tÕ, tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé cña nh©n d©n vµ c¸ch m¹ng Trung Quèc, cña c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, d©n chñ nh©n d©n vµ c¸c lùc l­îng tiÕn bé trªn thÕ giíi ®èi víi cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc vµ v× hßa b×nh thÕ giíi cña nh©n d©n ta. Trong hÖ thèng An toµn khu cña Trung ­¬ng ®ãng ë c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn ViÖt B¾c th× An toµn khu §Þnh Hãa gi÷ vai trß hÕt søc to lín. XÐt vÒ mÆt ®Þa thÕ, hÇu hÕt c¸c x· ë §Þnh Hãa ®Òu cã nói non hiÓm trë bao bäc, t¹o thµnh nh÷ng thung lòng lßng ch¶o, lßng m¸ng kÝn ®¸o, cã t¸c dông võa che giÊu lùc l­îng, võa ng¨n c¶n sù tiÕn c«ng cña qu©n thï. §ã cßn lµ mét ®Þa bµn hÕt søc c¬ ®éng - mét trong nh÷ng yÕu tè ®Æc biÖt quan träng trong x©y dùng an toµn khu. PhÝa b¾c §Þnh Hãa gi¸p B¹ch Th«ng, Chî §ån (B¾c K¹n), phÝa t©y gi¸p S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), phÝa nam gi¸p §¹i Tõ, phÝa ®«ng gi¸p Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn). Trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, ngoµi con ®­êng lín tõ km 31 quèc lé 3 ®i Chî Chu, ®Ó råi theo ®­êng nhá lªn Chî §ån vµ tõ Qu¸n Vu«ng (§Þnh Hãa) ®i Phó Minh (§¹i Tõ), §Þnh Hãa cßn cã hµng tr¨m lèi mßn kh¸c nèi th«ng c¸c x· trong huyÖn vµ liªn huyÖn, liªn tØnh, ®¸ng chó ý nhÊt lµ nh÷ng con ®­êng mßn ®i tõ §Þnh Hãa ®Õn nh÷ng c¬ së ®Æt An toµn khu cña Trung ­¬ng ë ®ã nh­ ®­êng lªn phÝa nam Chî §ån, v­ît ®Ìo De, nói Hång sang T©n Trµo (S¬n D­¬ng)... 92

§Þnh Hãa lµ huyÖn vïng s©u cña tØnh Th¸i Nguyªn, song kh«ng c¸ch qu¸ xa c¸c trôc ®­êng giao th«ng vµ trung t©m tØnh lþ, t­¬ng ®èi gÇn Hµ Néi h¬n so víi nh÷ng ®Þa ph­¬ng kh¸c ë ViÖt B¾c. YÕu tè nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®i l¹i, vËn chuyÓn hµng hãa, n¾m b¾t t×nh h×nh. Lµ huyÖn miÒn nói, §Þnh Hãa lµ n¬i sinh sèng cña ®ång bµo c¸c d©n téc nh­ Tµy, Nïng, Dao, Kinh, Cao Lan... §ång bµo vèn cã truyÒn thèng cÇn cï trong lao ®éng, hÕt søc th­¬ng yªu gióp ®ì nhau trong mäi c«ng viÖc, giµu lßng yªu n­íc, cã truyÒn thèng ®Êu tranh, c¸ch m¹ng vÎ vang qua c¸c thêi kú lÞch sö, nhÊt lµ trong cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m. NhiÒu c¬ së ViÖt Minh ë ®©y ®­îc x©y dùng tõ n¨m 1942 vµ ph¸t triÓn m¹nh trong nh÷ng n¨m 1943-1944... Trong cao trµo chèng NhËt cøu n­íc, §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng huyÖn giµnh chÝnh quyÒn sím (26-3-1945). C¸c tæ chøc c¬ së ®¶ng còng tõng b­íc ®­îc x©y dùng, ®Õn th¸ng 6- 1946, §Þnh Hãa ®· cã gÇn 100 ®¶ng viªn, Ban ChÊp hµnh §¶ng bé l©m thêi huyÖn còng ®­îc thµnh lËp. §Þnh Hãa cßn lµ n¬i cã nÒn kinh tÕ tù tóc, tù cÊp cao. kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng æn ®Þnh, ®ång bµo nhiÖt t×nh ®ãng gãp l­¬ng thùc, thùc phÈm gi¶i quyÕt hËu cÇn t¹i chç cho c¸ch m¹ng vµ cho kh¸ng chiÕn. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó §¶ng ta vµ Hå ChÝ Minh chän §Þnh Hãa lµm an toµn khu. C¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng, Bé Tæng tham m­u..., Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh, c¸c ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p... ®· tõng sèng vµ lµm viÖc ë An toµn khu §Þnh Hãa. 93

Chän §Þnh Hãa lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p thÓ hiÖn mét tÇm nh×n chiÕn l­îc ®óng ®¾n cña Hå ChÝ Minh. Nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa vµ trong tØnh Th¸i Nguyªn hÕt søc vinh dù, tù hµo vÒ sù lùa chän ®ã cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, vµ còng tù hµo vÒ nh÷ng ®ãng gãp cña chÝnh m×nh trong viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ an toµn khu, gãp phÇn ®­a cuéc kh¸ng chiÕn d©n téc ®i ®Õn th¾ng lîi vÎ vang. 94

BèI C¶NH Vµ ý NGHÜA LÞCH Sö CñA Sù KIÖN B¸C Hå VÒ An toµn khu §Þnh HO¸ L·NH §¹O CUéC KH¸NG CHIÕN CHèNG PH¸P PGS.TS. NguyÔn Thanh T©m* Th¸ng 5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· vÒ An toµn khu §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) ®Ó cïng Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ tiÕp tôc l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Sù kiÖn Êy ®· ®­îc c¸c t­ liÖu lÞch sö ghi râ. Theo ®ã, vµo ®Çu th¸ng 4-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, MÆt trËn ViÖt Minh, Bé Quèc phßng, Bé Tæng chØ huy qu©n ®éi vµ c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ... ®· hoµn thµnh cuéc \"thiªn ®«\" tõ Hµ Néi lªn ChiÕn khu ViÖt B¾c1. Ngµy 2-4-1947, B¸c Hå ®Õn lµng S¶o, x· Hîp Thµnh, trong An toµn khu S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang). Lóc ®Çu Ng­êi ë trong nhµ d©n, sau chuyÓn ___________ * Nguyªn Phã ViÖn tr­ëng ViÖn LÞch sö §¶ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 1. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: Tæng tËp håi ký, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 2010, tr.430-431. 95

vµo l¸n tre, lîp l¸, n»m s©u trong rõng nøa b¹t ngµn1. Ngµy 19-5-1947, chóc mõng sinh nhËt B¸c Hå, anh chÞ em c¸n bé phôc vô ®· tÆng B¸c mét bã hoa rõng. Ng­êi rÊt xóc ®éng vµ ®Ò nghÞ mäi ng­êi ®Õn viÕng vµ ®Æt bã hoa lªn mé mét c¸n bé trong ®oµn võa míi mÊt2. ChËp tèi h«m ®ã, B¸c Hå vµ mét sè c¸n bé gióp viÖc, chiÕn sÜ c¶nh vÖ bÝ mËt rêi \"®¹i b¶n doanh\" ë lµng S¶o, trÌo ®Ìo, léi suèi sang An toµn khu §Þnh Hãa. S¸ng sím h«m sau, ngµy 20-5-1947, Ng­êi ®· ®Õn ë, lµm viÖc trong l¸n tre nøa, lîp l¸ cä theo kiÓu nhµ sµn cña ®ång bµo d©n téc, võa míi ®­îc dùng lªn bªn nh÷ng gèc c©y giµ trªn ®åi Khau Tý, th«n §iÒm MÆc (nay lµ x· §iÒm MÆc)3. Tr­íc ®ã, ®ªm 11-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn thÞ x· Th¸i Nguyªn hoang tµn, ®æ n¸t v× nh©n d©n quyÕt t©m tiªu thæ kh¸ng chiÕn, ®Ó tiÕp kiÕn «ng P«n Muýt (Paul Mus) - TiÕn sÜ x· héi häc, cè vÊn, ®Æc ph¸i viªn cña Cao uû Ph¸p ë §«ng D­¬ng B«lae (Bollaert). Cuéc tiÕp kiÕn Êy ®· trë nªn næi tiÕng vµ ®i vµo lÞch sö vÒ sù b×nh tÜnh, s¸ng suèt, dòng c¶m, lÞch l·m vµ s©u s¾c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. B¸c Hå ë An toµn khu §Þnh Hãa h¬n 4 th¸ng. §Õn ngµy 11-10-1947, Ng­êi bÝ mËt chuyÓn ®Õn An toµn khu Vâ Nhai. NÕu bèi c¶nh lÞch sö lµ khung c¶nh bao qu¸t vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, trong ®ã diÔn ra nhiÒu sù kiÖn, hiÖn t­îng tiªu biÓu t¸c ®éng, ¶nh h­ëng lÉn nhau, th× sù kiÖn B¸c Hå vÒ An toµn khu §Þnh Hãa ®óng vµo thêi ®iÓm t×nh ___________ 1. Tuyªn Quang trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2009, tr.336. 2. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 4 (1946-1950), tr. 83. 3. B¸c Hå víi Th¸i Nguyªn, Th¸i Nguyªn víi B¸c Hå, S®d, tr. 39. 96

h×nh trong n­íc vµ thÕ giíi, §«ng D­¬ng vµ khu vùc cã nhiÒu sù biÕn còng t¸c ®éng t¹o nªn nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khã kh¨n, c¬ héi vµ nguy c¬, th¸ch thøc ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ViÖt Nam. ThuËn lîi c¬ b¶n lµ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai (1939-1945), thÕ giíi ®· h×nh thµnh hai phe râ rÖt: Phe ®Õ quèc chñ nghÜa do ®Õ quèc Mü cÇm ®Çu vµ phe x· héi chñ nghÜa do Liªn X« lµm trô cét. NhiÒu n­íc ë §«ng ¢u, B¾c ¸ ®· gi¶i phãng khái ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa ph¸txÝt, thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ nh©n d©n vµ qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa diÔn ra kh¾p c¸c ch©u lôc, ®Æc biÖt lµ ch©u ¸, trong ®ã ViÖt Nam lµ mét tiªu biÓu. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 th¾ng lîi më ra kû nguyªn míi cho d©n téc ta - kû nguyªn ®éc lËp, tù do vµ chñ nghÜa x· héi, t¹o tiÒn ®Ò ®i tíi nhiÒu th¾ng lîi míi; më réng liªn minh ba n­íc §«ng D­¬ng ®oµn kÕt chiÕn ®Êu chèng ®Õ quèc, thùc d©n; cæ vò c¸c d©n téc thuéc ®Þa ®Êu tranh gi¶i phãng khái ¸ch ¸p bøc cña chñ nghÜa ®Õ quèc. N¨m 1946, víi viÖc ph¸t huy cao ®é chñ nghÜa yªu n­íc, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®­îc cñng cè, nÒn mãng chÕ ®é céng hßa d©n chñ ViÖt Nam ®­îc x©y dùng, t¹o nªn søc m¹nh ph¸ tan mäi m­u ®å ®en tèi cña c¸c thÕ lùc ®Õ quèc còng nh­ bän ph¶n ®éng trong n­íc vµ quèc tÕ. Khi Ph¸p sö dông chiÕn tranh x©m l­îc ®Ó c­íp n­íc ta, §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ ®éng ®Ò ra ®­êng lèi kh¸ng chiÕn ®óng ®¾n, víi môc ®Ých giµnh ®éc lËp d©n téc hoµn toµn vµ thèng nhÊt ®Êt n­íc, theo ph­¬ng ch©m kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, tr­êng kú, tù lùc c¸nh sinh. §­êng lèi kh¸ng chiÕn cña §¶ng ®­îc qu¸n triÖt trªn tÊt 97

c¸c mÆt ®Êu tranh chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ vµ t­ t­ëng - v¨n hãa, víi mét quyÕt t©m s¾t ®¸ \"chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ\"1. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tõ Nam Bé kh¸ng chiÕn, toµn quèc kh¸ng chiÕn, ®Õn mïa hÌ n¨m 1947, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn vÒ lùc l­îng. §ã lµ h¬n 1 triÖu d©n qu©n, tù vÖ vµ du kÝch; hµng tr¨m ®éi du kÝch tho¸t ly ®Ó chiÕn ®Êu ë huyÖn, tØnh; hµng ngh×n lµng kh¸ng chiÕn trong c¶ n­íc vµ lùc l­îng bé ®éi chñ lùc, ®Þa ph­¬ng víi 120.000 c¸n bé, chiÕn sÜ2. C¨n cø ®Þa §ång Th¸p M­êi (Nam Bé) sím h×nh thµnh, chiÕn khu ViÖt B¾c ®­îc x©y dùng víi nhiÒu an toµn khu. Vïng tù do Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh (B¾c Trung Bé); Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, B×nh §Þnh, Phó Yªn (Nam Trung Bé) ®­îc cñng cè, gi÷ v÷ng... Khã kh¨n to lín cña ta lµ thùc d©n Ph¸p ©m m­u theo ®uæi ®Õn cïng chiÕn tranh x©m l­îc, quyÕt t©m c­íp n­íc ta lÇn n÷a. BÊt chÊp nguyÖn väng hßa b×nh cña nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh©n d©n tiÕn bé Ph¸p, chiÕn tranh §«ng D­¬ng vÉn diÔn ra ngµy cµng ¸c liÖt víi sù tham chiÕn cña hµng v¹n qu©n viÔn chinh, lÝnh lª d­¬ng Ph¸p vµ binh lÝnh tay sai ng­êi b¶n xø, ®­îc hç trî bëi vò khÝ tèi t©n, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i. Cuéc chiÕn tranh cña thùc d©n Ph¸p b¾t nguån tõ chÝnh s¸ch thuéc ®Þa cña chóng, tõ sù tho¶ hiÖp, khuyÕn ___________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 534. 2. Ban Nghiªn cøu LÞch sö §¶ng Trung ­¬ng: LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (S¬ th¶o), t. 1 (1920-1954), Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1984, tr. 517. 98

khÝch cña ®Õ quèc Anh vµ bän ph¶n ®éng Quèc d©n §¶ng Trung Hoa; tõ viÖn trî tµi chÝnh, vò khÝ ngµy cµng t¨ng cña ®Õ quèc Mü vµ sù c©u kÕt cña c¸c thÕ lùc phong kiÕn, t­ s¶n ph¶n ®éng trong n­íc. Sau khi chiÕm Nam Bé, Nam Trung Bé vµ T©y Nguyªn, n¨m 1946, thùc d©n Ph¸p béi ­íc HiÖp ®Þnh s¬ bé 6-3 vµ T¹m ­íc 14-9, t¨ng c­êng lùc l­îng ®Ó thùc hiÖn ®¸nh nhanh, tiªu diÖt nhanh lùc l­îng ViÖt Minh. Cao uû Ph¸p §¸cgi¨ngli¬ (d'Argenlieu) cè t×nh kh«ng thùc hiÖn ý ®å cña Thñ t­íng L.Blum vµ ng¨n c¶n lµm chËm bøc th«ng ®iÖp cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi ChÝnh phñ Ph¸p vÒ kÕ ho¹ch ®µm ph¸n nh»m gi¶i quyÕt xung ®ét ë §«ng D­¬ng theo h­íng tuyªn bè ®Ó cho c¸c n­íc §«ng D­¬ng ®éc lËp trong Khèi Liªn hiÖp Ph¸p; ®ång thêi hèi thóc ChÝnh phñ Ph¸p t¨ng qu©n, vò khÝ ®Ó lËp tøc hµnh ®éng qu©n sù chèng ViÖt Nam. T­íng Valuy ®· quyÕt ®Þnh t¨ng c­êng khiªu khÝch qu©n sù, t¹o cí g©y xung ®ét víi c«ng an vµ bé ®éi ta. Th¸ng 11-1946, qu©n Ph¸p khiªu khÝch, næ sóng ë L¹ng S¬n, H¶i Phßng. Trong c¸c ngµy 17, 18 vµ ngµy 19-12-1946, chóng liªn tiÕp g©y xung ®ét ®æ m¸u ë Hµ Néi, ra tèi hËu th­ ®ßi chÝnh quyÒn, tù vÖ ta ph¸ bá ch­íng ng¹i vËt phßng thñ trªn c¸c ®­êng phè, giao nép vò khÝ vµ tr¾ng trîn ra h¹n ®Þnh ngµy 20-12-1946, qu©n Ph¸p sÏ ®¶m nhËn gi÷ trËt tù t¹i Thµnh phè Hµ Néi. Kiªn tr× chñ tr­¬ng ®µm ph¸n th­¬ng l­îng ®Ó kÐo dµi thêi gian hßa b×nh, ngµy 19-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi mét bøc ®iÖn trùc tiÕp cho ChÝnh phñ L.Blum, viÕt mét bøc th­ ng¾n vµ cö Cè vÊn ngo¹i giao Hoµng Minh Gi¸m chuyÓn ®Õn Xanht¬ny, nh­ng Xanht¬ny ®· tõ chèi. ChiÕn tranh nhÊt ®Þnh sÏ næ ra. Héi nghÞ Ban Th­êng vô Trung 99

­¬ng ®· häp th«ng qua kÕ ho¹ch chiÕn ®Êu b¶o vÖ Hµ Néi vµ Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Qu©n d©n Hµ Néi ®· kÞp thêi ®¸nh tr¶ qu©n Ph¸p x©m l­îc b»ng nh÷ng lo¹t ®¹i b¸c ë Ph¸o ®µi L¸ng vµ nh÷ng trËn chiÕn ®Êu ¸c liÖt trªn ®­êng phè. BÞ ®¸nh tr¶, chÆn ®øng vµ thiÖt h¹i nÆng ë Hµ Néi cïng nhiÒu n¬i kh¸c, qu©n Ph¸p co vÒ gi÷ mét sè thµnh phè vµ vÞ trÝ chiÕm ®ãng ®Ó chê viÖn binh tõ Ph¸p. Tuy cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc ®· bïng næ, nh­ng ngµy 23-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn viÕt th­ göi cho Bé tr­ëng Thuéc ®Þa M.Mutª (Marius Moutet) vµ t­íng Henri L¬clec ®Ò nghÞ ngõng b¾n vµ nèi l¹i cuéc ®µm ph¸n hai bªn, tæ chøc héi nghÞ t¹i Pari trong khu«n khæ HiÖp ®Þnh s¬ bé 6-3-1946, nh­ng ®· kh«ng ®¹t kÕt qu¶. Ph¸p muèn cã hµnh ®éng qu©n sù m¹nh h¬n n÷a ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò §«ng D­¬ng. B«lae ®­îc Thñ t­íng Ph¸p Rama®iª cö lµm Cao uû §«ng D­¬ng (3- 1947), còng bÊt chÊp lêi khuyÕn c¸o ®µm ph¸n víi ChÝnh phñ Hå ChÝ Minh b»ng con ®­êng ngo¹i giao. Cho ®Õn th¸ng 5- 1947, khi tr¶ lêi ®Ò nghÞ ngõng b¾n, th­¬ng l­îng cña ChÝnh phñ ta ®Ò ngµy 25-4-1947, Cao uû B«lae ®· ra th«ng ®iÖp vµ cö P«n Muýt chuyÓn ®Õn cho B¸c Hå bèn ®iÒu kiÖn: ®ßi ChÝnh phñ ta ®Çu hµng, qu©n ®éi ta h¹ vò khÝ, qu©n ®éi Ph¸p ®­îc quyÒn ®i l¹i tù do trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam, ®ßi b¾t c¸c chiÕn sÜ quèc tÕ tham gia trong hµng ngò kh¸ng chiÕn cña ViÖt Nam. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kiªn quyÕt kh­íc tõ c¸c ®iÒu kiÖn cña b¶n th«ng ®iÖp. Cao uû B«lae vµ c¸c t­íng Ph¸p Valuy, Raun Xal¨ng liÒn bµn m­u tÝnh kÕ, chuÈn bÞ gÊp kÕ ho¹ch qu©n sù mïa §«ng ®Ó tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c, hßng tiªu diÖt vµ b¾t sèng c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn 100

cña ta. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr­¬ng chuÈn bÞ lùc l­îng ®¸nh tr¶, quyÕt ph¸ tan kÕ ho¹ch tÊn c«ng cña qu©n Ph¸p, ®ång thêi ph©n t¸n, thay ®æi th­êng xuyªn chç ë cña c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng... ®Õn c¸c an toµn khu trong ba tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n. ViÖc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ An toµn khu §Þnh Hãa vµ sau ®ã chuyÓn ®Õn An toµn khu Vâ Nhai, råi quay trë l¹i An toµn khu S¬n D­¬ng... chÝnh lµ thùc hiÖn chñ tr­¬ng trªn. Cuéc kh¸ng chiÕn cña ViÖt Nam n»m gi÷a vßng v©y siÕt chÆt cña kÎ thï víi ­u thÕ lín vÒ binh lùc vµ vò khÝ bom ®¹n, ®¹i b¸c, xe t¨ng, tµu chiÕn, m¸y bay. Mét khã kh¨n kh¸c lµ sau hai n¨m, kÓ tõ ngµy ViÖt Nam tuyªn bè ®éc lËp, ChÝnh phñ ta vÉn ch­a ®­îc ChÝnh phñ Liªn X« vµ chÝnh phñ c¸c n­íc d©n chñ nh©n d©n ®Æt quan hÖ ngo¹i giao. C¸ch m¹ng Trung Quèc do §¶ng Céng s¶n Trung Quèc l·nh ®¹o vÉn ch­a thµnh c«ng. Trong ChÝnh phñ Ph¸p, c¸c bé tr­ëng lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Ph¸p ®· bÞ g¹t ra khái bé m¸y chÝnh quyÒn. Khi ®Õn An toµn khu §Þnh Hãa l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· lµ l·nh tô s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, s¸ng lËp MÆt trËn ViÖt Minh vµ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam vµ lµ linh hån cña cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vÜ ®¹i. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tuyªn bè trong ngµy lËp n­íc nÒn ®éc lËp d©n téc, quyÒn tù do, d©n chñ, b×nh ®¼ng cña nh©n d©n ViÖt Nam. Ng­êi ®· khai sinh ra Nhµ n­íc d©n chñ nh©n d©n vµ lµm Chñ tÞch ®Çu tiªn cña n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Ng­êi ®· ra lêi kªu gäi ®ång bµo, chiÕn sÜ toµn quèc anh dòng ®øng lªn 101

kh¸ng chiÕn chèng cuéc x©m l­îc tµn b¹o cña thùc d©n Ph¸p. Hå ChÝ Minh ®· ®­îc ®ång bµo, c¸n bé, chiÕn sÜ c¶ n­íc suy t«n lµ vÞ Cha giµ kÝnh yªu cña d©n téc ViÖt Nam... Víi tÊt c¶ träng tr¸ch, vinh quang ®em l¹i cho d©n téc, cho c¸ch m¹ng, cho kh¸ng chiÕn, th× viÖc B¸c Hå vÒ An toµn khu §Þnh Hãa tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10-1947, tiÕn hµnh ë ®ã còng nh­ tõ ®ã ®Õn c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhiÒu ho¹t ®éng l·nh ®¹o ®èi víi §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, qu©n ®éi, MÆt trËn vµ nh©n d©n..., ®· nãi lªn sù ®ãng gãp cã ý nghÜa cña Th¸i Nguyªn ®èi víi d©n téc, víi sù nghiÖp kh¸ng chiÕn toµn quèc; nãi lªn vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng cña huyÖn §Þnh Hãa còng nh­ cña tØnh Th¸i Nguyªn; nãi lªn niÒm vinh dù, tù hµo lín cña c¸n bé vµ ®ång bµo An toµn khu §Þnh Hãa, cña §¶ng bé vµ nh©n d©n c¸c d©n téc tØnh Th¸i Nguyªn. Tr­íc khi trë thµnh An toµn khu cña Trung ­¬ng, huyÖn §Þnh Hãa vèn lµ mét vïng nói ®Ìo heo hót giã, cã nh÷ng n¬i ch­a ai biÕt ®Õn vµ næi tiÕng \"ma thiªng, n­íc ®éc\". Trong thêi kú thèng trÞ cña ®Õ quèc ph¸txÝt Ph¸p - NhËt, ë Chî Chu cã nhµ tï lín giam cÇm, ®µy ¶i nh÷ng ng­êi yªu n­íc, c¸ch m¹ng, nh÷ng chiÕn sÜ ViÖt Minh, chiÕn sÜ céng s¶n ViÖt Nam. §ång bµo c¸c d©n téc §Þnh Hãa sím cã truyÒn thèng yªu n­íc, quËt khëi. §Þnh Hãa trë thµnh bµn ®¹p cho phong trµo ViÖt Minh \"Nam tiÕn\", \"B¾c tiÕn\" trong thêi kú cao trµo vËn ®éng gi¶i phãng d©n téc, chuÈn bÞ Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. §Þnh Biªn Th­îng lµ ®Þa danh lÞch sö ghi dÊu sù thèng nhÊt ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n víi Cøu quèc qu©n thµnh ViÖt Nam Gi¶i phãng qu©n. Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhËn ®Þnh c¸ch m¹ng ViÖt Nam vÉn sÏ cßn gÆp nhiÒu khã 102

kh¨n, v× vËy, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång ®­îc ph©n c«ng ë l¹i ViÖt B¾c mét thêi gian ®Ó cñng cè c¨n cø ®Þa. Cuèi th¸ng 10-1946, khi tõ Ph¸p quay vÒ, B¸c Hå ph¸i ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng tiÕp tôc lªn ViÖt B¾c chuÈn bÞ mäi mÆt. Nh÷ng ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch còng ®­îc ®iÒu ®Õn Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n, nh»m khÈn tr­¬ng x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. Cïng víi c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa, Nµ Hang (Tuyªn Quang), Chî §ån, Chî R· (B¾c K¹n), c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng, Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) ®­îc chän lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng. §©y lµ lÇn thø hai trong lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam do §¶ng ta vµ l·nh tô Hå ChÝ Minh l·nh ®¹o, An toµn khu ViÖt B¾c, trong ®ã cã An toµn khu §Þnh Hãa - mét h×nh thøc c¨n cø ®Þa ®éc ®¸o, ®­îc thµnh lËp, ph¸t huy t¸c dông trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (lÇn thø nhÊt lµ An toµn khu Trung ­¬ng vµ An toµn khu cña Xø uû B¾c Kú ë c¸c huyÖn ®ång b»ng vµ trung du ven s«ng Hång trong thêi kú C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m). Tô héi vÒ An toµn khu §Þnh Hãa cã nhiÒu c¬ quan, ®¬n vÞ, tr­êng häc cña Trung ­¬ng, nhiÒu gia ®×nh ë Hµ Néi lªn sinh sèng vµ c«ng t¸c kh¸ng chiÕn, t¹o nªn mét kh«ng khÝ nhén nhÞp, ®Çm Êm. §Æc biÖt khi B¸c Hå, Bé Quèc phßng, Bé Tæng chØ huy qu©n ®éi vµ nhiÒu c¬ quan Trung ­¬ng vÒ ®ãng c¬ quan ë §Þnh Hãa, th× An toµn khu §Þnh Hãa thËt sù trë thµnh \"Thñ ®« giã ngµn\" trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §ã lµ niÒm vinh dù cña §¶ng bé, nh©n d©n Th¸i Nguyªn, trùc tiÕp lµ §¶ng bé vµ ®ång bµo c¸c d©n téc §Þnh Hãa, ®· b¶o vÖ an toµn cho ho¹t ®éng cña B¸c Hå vµ c¸c c¬ quan Trung 103

­¬ng trong buæi ®Çu kh¸ng chiÕn gian khæ, ¸c liÖt. §¶ng bé vµ nh©n d©n §Þnh Hãa tù hµo v× huyÖn lµ An toµn khu cña Trung ­¬ng vµ cïng víi c¸c An toµn khu Vâ Nhai, §¹i Tõ, Phó L­¬ng vµ nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c ë ViÖt B¾c, sím ®­îc B¸c Hå, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi quan t©m theo dâi, l·nh ®¹o. Ngµy nay, khi ®­îc t«n t¹o, x©y dùng trë thµnh mét khu, mét quÇn thÓ di tÝch lÞch sö - c¸ch m¹ng, kh¸ng chiÕn - v¨n hãa réng lín, An toµn khu §Þnh Hãa kh«ng chØ cã ý nghÜa gi¸o dôc truyÒn thèng c¸ch m¹ng cho c¸n bé, ®¶ng viªn, ®ång bµo Th¸i Nguyªn nh©n lªn søc m¹nh trong sù nghiÖp ®æi míi x©y dùng quª h­¬ng, ®Êt n­íc, mµ cßn cã ý nghÜa gi¸o dôc truyÒn thèng yªu n­íc, c¸ch m¹ng, kh¸ng chiÕn cho c¸n bé, ®¶ng viªn, ®ång bµo c¶ n­íc, thu hót kh¸ch du lÞch quèc tÕ h­íng vÒ céi nguån trùc tiÕp \"môc së thÞ\" An toµn khu §Þnh Hãa, Thñ ®« giã ngµn ViÖt B¾c; vÎ ®Ñp bÊt tËn cña ViÖt Nam, vÎ ®Ñp tiÒm Èn cña tØnh Th¸i Nguyªn, cña huyÖn §Þnh Hãa trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. 104

An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt b¾c PGS. NguyÔn Xu©n Minh* ViÖt B¾c cã diÖn tÝch tù nhiªn kho¶ng 32.991 km2 (gÇn 1/10 diÖn tÝch c¶ n­íc). Khu vùc trung t©m cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c - theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ §¶ng ®oµn ChÝnh phñ (19-4-1949) - gåm c¸c tØnh: Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang vµ Th¸i Nguyªn. Khu vùc ngo¹i vi gåm mét sè ®Þa ph­¬ng thuéc ®Þa phËn c¸c tØnh: VÜnh Yªn, Phóc Yªn, Phó Thä, Yªn B¸i vµ B¾c Giang. Tõ ViÖt B¾c, phong trµo c¸ch m¹ng cã thÓ më réng sang T©y B¾c ®Ó liªn l¹c víi c¸ch m¹ng Lµo. ë h­íng ®«ng, ViÖt B¾c nèi liÒn víi rõng nói Qu¶ng Ninh, §«ng TriÒu. VÒ phÝa nam, ViÖt B¾c lµ ¸o gi¸p cña Thñ ®« Hµ Néi vµ ®ång b»ng B¾c Bé. VÒ phÝa b¾c, ViÖt B¾c n»m kÒ s¸t ®Êt n­íc Trung Quèc réng lín vèn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi C¸ch m¹ng ViÖt Nam tõ nhiÒu n¨m tr­íc, cã chung mét d¶i biªn giíi víi chiÒu dµi 751km, ®i qua ®Þa phËn 15 huyÖn, 97 x·. V× thÕ, ViÖt B¾c lµ mét ®Þa bµn chiÕn l­îc rÊt c¬ ®éng. §øng vÒ mÆt qu©n sù, ViÖt B¾c lµ mét n¬i dông binh lîi h¹i. PhÇn lín diÖn tÝch trong khu ViÖt B¾c lµ rõng nói (chiÕm kho¶ng 90%). ___________ * Tr­êng §¹i häc Th¸i Nguyªn. 105

Rõng ViÖt B¾c cã nhiÒu lo¹i gç, tre, nøa, l¸ cä... Nói ®åi ViÖt B¾c trïng ®iÖp, phÇn lín lµ nói ®¸ v«i. Trªn c¸c d·y nói ®¸ cã nhiÒu hang ®éng. §ã chÝnh lµ n¬i Èn nÊp vµ cÊt giÊu l­¬ng thùc, thùc phÈm kh¸ an toµn cña bµ con c¸c d©n téc trong vïng mçi khi cã giÆc ngoµi ®Õn x©m l­îc. Thiªn nhiªn ­u ®·i khu ViÖt B¾c, dµnh cho n¬i ®©y mét nguån tµi nguyªn kh¸ phong phó vµ toµn diÖn. Ngoµi ®Êt vµ rõng, víi nhiÒu lo¹i l©m thæ s¶n vµ c¸c lo¹i chim mu«ng, thó rõng, ViÖt B¾c cã ®iÒu kiÖn x©y dùng nÒn kinh tÕ tù cÊp tù tóc. §èi víi n­íc ta, trong ®iÒu kiÖn ch­a cã kinh tÕ hµng hãa, giao th«ng khã kh¨n, l¹i bÞ ®Õ quèc bao v©y, phong táa, sù tån t¹i nÒn kinh tÕ tù nhiªn nh­ ë ViÖt B¾c, trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, trªn vïng rõng nói ViÖt B¾c cã kho¶ng 1.200.000 d©n, thuéc 30 thµnh phÇn d©n téc anh em. §ång bµo c¸c d©n téc ViÖt B¾c thùc thµ, chÊt ph¸c, cã quan hÖ hä hµng, quan hÖ th©n téc rÊt s©u s¾c. Vèn cã truyÒn thèng yªu n­íc, bÊt khuÊt, rÊt tha thiÕt víi cuéc sèng ®éc lËp, tù do, nh©n d©n c¸c d©n téc ViÖt B¾c sím ®i theo §¶ng lµm c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. ViÖt B¾c cã c¬ së ®¶ng, c¬ së c¸ch m¹ng ngay tõ n¨m 1930. Nh÷ng c¨n cø ®Çu tiªn cña c¸ch m¹ng n­íc ta còng ®­îc thµnh lËp t¹i ViÖt B¾c. ViÖt B¾c lµ quª h­¬ng c¸ch m¹ng dùng nÒn céng hßa d©n chñ. Sau ngµy kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, ViÖt B¾c lµ n¬i ®ãn nhËn c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn, Bé Tæng chØ huy, c¸c c¬ quan kinh tÕ, v¨n hãa, v.v.. Víi nói rõng hïng vÜ, cã ®ång bµo c¸c d©n téc giµu truyÒn thèng ®Êu tranh bÊt khuÊt chèng ngo¹i x©m, víi vÞ trÝ tiÕn kh¶ dÜ 106

c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ, \"B¸c Hå vµ Trung ­¬ng ®· sím nh×n thÊy c¸i thÕ m¹nh nh©n hßa vµ ®Þa lîi cña ViÖt B¾c, nªn ®· chän ViÖt B¾c lµm c¨n cø ®Þa chñ yÕu cña cuéc kh¸ng chiÕn\"1. N»m ë vÞ trÝ trung t©m cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c lµ huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn). N¬i ®©y cã ®­êng ranh giíi tiÕp gi¸m 6 huyÖn: b¾c gi¸p Chî §ån, B¹ch Th«ng (B¾c K¹n), nam gi¸p §¹i Tõ, ®«ng gi¸p Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn), t©y gi¸p S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n (Tuyªn Quang). §Þnh Hãa cã nói ®åi trïng ®iÖp, hiÓm trë. Trong sè 520 km2 ®Êt tù nhiªn, §Þnh Hãa cã gÇn 470 km2 lµ ®åi cao nói thÊp ®­îc che phñ b»ng nh÷ng c¸nh rõng giµ ®¹i ngµn. S«ng, suèi ë §Þnh Hãa tuy nhiÒu, nh­ng ®Òu nhá, kh«ng thuËn lîi vÒ giao th«ng. ViÖc ®i l¹i trong huyÖn chñ yÕu th«ng qua c¸c con ®­êng mßn. Sau khi chiÕm ®ãng §Þnh Hãa (1889), nh»m phôc môc ®Ých cai trÞ, ®µn ¸p, bãc lét, thùc d©n Ph¸p x©y dùng con ®­êng 38 ch¹y tõ km 31 (quèc lé 3) ®i Chî Chu; råi tõ ®©y chóng më ®­êng nèi liÒn Thµnh Cãc (S¬n D­¬ng) ®ån NghÜa T¸ (Chî §ån), ®ån Qu¶ng N¹p vµ Phó Minh (§¹i Tõ). §Þa thÕ hiÓm trë, nói rõng b¹t ngµn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè b¶o ®¶m cho §Þnh Hãa trë thµnh ®Þa ®iÓm x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng, chñ yÕu thuéc ®Þa phËn c¸c x·: Phó §×nh, §iÒm MÆc, Thanh §Þnh, §Þnh Biªn. Bèn x· nµy ®Òu c¸ch xa trôc ®­êng giao th«ng chÝnh. PhÝa t©y cã d·y nói Hång ¸n ng÷, t¹o nªn bøc tr­êng thµnh kiªn cè. Nèi liÒn c¸c x· lµ nh÷ng con ®­êng mßn nhá hÑp, kÝn ®¸o. Trong khu vùc ___________ 1. Tæng kÕt chØ ®¹o thùc hiÖn nhiÖm vô chiÕn l­îc qu©n sù cña Liªn khu ViÖt B¾c trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (1945-1954), t. III. Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1991, tr. 1. 107

bèn x· cã nhiÒu khe suèi ch¶y qua, rÊt thuËn lîi cho viÖc sinh ho¹t vµ trång trät. Xen kÏ gi÷a c¸c th«n, b¶n lµ nh­ng ®åi c©y rËm r¹p, t¹o thµnh bøc mµn phñ kÝn ®­êng ®i lèi l¹i vµ nhµ ë bªn trong. Bèn x· lµ n¬i ®Æt c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn, gåm Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Quèc phßng - Tæng chØ huy, Bé Tæng tham m­u... Ngoµi khu vùc bèn x·, hÇu hÕt c¸c x· trong huyÖn §Þnh Hãa ®Òu cã c¸c c¬ quan Trung ­¬ng, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp cña §¶ng Nhµ n­íc, qu©n ®éi... ë vµ lµm viÖc. Mét sè nhµ m¸y, c«ng x­ëng, tr­êng huÊn luyÖn c¸n bé qu©n sù vµ chÝnh trÞ... còng ®­îc ®Æt t¹i §Þnh Hãa1. Tuy n»m trªn ®Þa phËn nhá hÑp ë §Þnh Hãa vµ mét sè x· c¸c huyÖn l©n cËn, nh­ng ph¹m vi ho¹t ®éng vµ ¶nh h­ëng cña An toµn khu Trung ­¬ng kh«ng ph¶i giíi h¹n trong ph¹m vi kh«ng gian tån t¹i cña nã, mµ réng kh¾p c¶ n­íc. ChÝnh tõ An toµn khu §Þnh Hãa, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký nhiÒu s¾c lÖnh quan träng ®Ó chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. Còng tõ n¬i ®©y, Trung ­¬ng §¶ng ChÝnh phñ vµ Bé Tæng t­ lÖnh th­êng xuyªn nhËn ®­îc b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh kh¸ng chiÕn ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ kÞp thêi cã nh÷ng chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p chØ ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn trong c¶ n­íc. L¸n TØn Keo (Phó §×nh) ®· tõng lµ n¬i Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng häp th«ng qua chñ tr­¬ng chiÕn l­îc trong §«ng - Xu©n 1953-1954. ___________ 1. Nhµ in b¸o Sù thËt ë xãm Khu«n Nhµ (x· Quy Kú); x­ëng qu©n giíi A4 ë xãm Nong Nia (x· §Þnh Biªn), sau chuyÓn vµo xãm Du NghÖ (x· §ång ThÞnh); x­ëng qu©n giíi K77 ë xãm §ång Lµn, Th©n KÕt (x· §ång ThÞnh); Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc ®Æt t¹i lµng Lu«ng (x· B×nh Thµnh); Tr­êng huÊn luyÖn cña Bé Tæng tham m­u ®Æt ë xãm H­¬ng B¶o (x· Quy Ky); Nhµ m¸y giÊy Hoµng V¨n Thô ë x· Ph­îng TiÕn, v.v.. 108

Vµ còng chÝnh n¬i ®©y, Bé ChÝnh trÞ h¹ quyÕt t©m tiªu diÖt tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. Lµ mét n¬i tËp trung c¸c c¬ quan ®Çu n·o quan träng nhÊt ®Ó l·nh ®¹o sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc trong c¶ n­íc, An toµn khu §Þnh Hãa trë thµnh \"Thñ ®« cña cuéc kh¸ng chiÕn\". Trong An toµn khu §Þnh Hãa, bµ con n«ng d©n kh«ng nh÷ng ®­îc chia ruéng ®Êt ®Ó cµy cÊy, mµ cßn ®­îc cho vay vèn ®Ó mua s¾m n«ng cô, tr©u bß, ®­îc tiÕp thu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ h­íng dÉn tæ chøc s¶n xuÊt, thµnh lËp tæ ®æi c«ng. Ngay tõ vô mïa n¨m 1950, toµn huyÖn ®· x©y dùng ®­îc 100 tæ ®æi c«ng, cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÒ søc lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n s¶n xuÊt kÞp thêi vô. Tõ ®ã, phong trµo x©y dùng tæ ®æi c«ng ®­îc më réng, ®­îc bµ con n«ng d©n c¸c d©n téc phÊn khëi tham gia. Suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng huyÖn cã phong trµo x©y dùng tæ ®æi c«ng m¹nh nhÊt tØnh Th¸i Nguyªn. §Õn n¨m 1953, toµn huyÖn cã 605 tæ ®æi c«ng. An toµn khu §Þnh Hãa còng lµ n¬i ®Çu tiªn thÓ nghiÖm chÝnh s¸ch thuÕ n«ng nghiÖp (5-1951) cña ChÝnh phñ. Kh«ng nh÷ng thÕ, n¬i ®©y cßn lµ mét träng ®iÓm chØ ®¹o x©y dùng cuéc sèng míi cã v¨n hãa. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §Þnh Hãa lµ mét trong nh÷ng n¬i cã tiÕng lµ \"vïng ma thiªng, n­íc ®éc\", ®ång bµo ë ®©y kh«ng nh÷ng ph¶i sèng cuéc ®êi ®ãi r¸ch, mµ cßn bÞ ch×m ®¾m trong vßng tèi t¨m, l¹c hËu. Tõ sau c¸ch m¹ng, nhÊt lµ tõ khi kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, víi vÞ trÝ lµ An toµn khu cña Trung ­¬ng, lµ \"Thñ ®« kh¸ng chiÕn\", bé mÆt x· héi ë §Þnh Hãa thay ®æi nhanh chãng. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1950, mçi x· cã mét tr­êng phæ th«ng, víi tæng sè 80 líp, gåm 1.230 häc sinh vµ 109

38 gi¸o viªn. Phong trµo b×nh d©n häc vô ngµy cµng më réng. Ban b×nh d©n häc vô cña huyÖn chØ cã 4 nh©n viªn, nh­ng tinh thÇn lµm viÖc h¨ng h¸i vµ cã ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch. N¨m 1950, §¶ng vµ ChÝnh phñ thùc hiÖn c¶i c¸ch gi¸o dôc. H¬n ai hÕt, con em ®ång bµo c¸c d©n téc trong An toµn khu ®­îc h­ëng nÒn gi¸o dôc d©n chñ nh©n d©n sím h¬n c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. ViÖc ch¨m lo b¶o vÖ søc kháe cho nh©n d©n trong An toµn khu ®­îc quan t©m. Thùc hiÖn ph­¬ng ch©m \"phßng bÖnh lµ chÝnh\", cuéc vËn ®éng nÕp sèng vÖ sinh víi phong trµo \"ba s¹ch\" (¨n s¹ch, uèng s¹ch, ë s¹ch) ph¸t triÓn réng r·i ë nhiÒu n¬i, ®Õn tËn c¸c b¶n lµng. Khi èm ®au, bÖnh tËt, bµ con c¸c d©n téc ®· biÕt dïng thuèc. HiÖn t­îng \"cÇu ma\", \"cóng ma\" gi¶m dÇn. C«ng t¸c tuyªn truyÒn thêi sù, chÝnh s¸ch ®­îc chó ý. C¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ngµy cµng më réng. §Õn cuèi n¨m 1950, toµn huyÖn ®· lµm ®­îc 7 nhµ th«ng tin, 3 b¶ng d¸n tin tøc, 70 chßi ph¸t thanh, 69 lao ph¸t thanh vµ 62 khÈu hiÖu cã tÝnh chÊt l©u dµi... Nh÷ng tê b¸o t­êng, b¸o in ®¸, t¹p chÝ, truyÖn in trªn giÊy giang, nh÷ng b¶n nh¹c... Cã mÆt trªn kh¾p c¸c nÎo ®­êng kh¸ng chiÕn, ®em ®Õn cho ®ång bµo tiÕng nãi cña §¶ng cïng víi tin th¾ng trËn cña qu©n vµ d©n ta trªn mäi miÒn ®Êt n­íc. An toµn khu §Þnh Hãa cßn lµ n¬i ®ãn tiÕp, gÆp gì gi÷a c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam víi ®¹i biÓu n­íc ngoµi, ®Æt c¬ së cho viÖc x©y nÒn ngo¹i giao gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc. N¨m 1948, t¹i mét ®Þa ®iÓm thuéc x· Phó §×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Ban Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng tiÕp ph¸i viªn cña Chu ¢n Lai, bµn vÒ viÖc phèi hîp chiÕn ®Êu gióp ®ì lÉn nhau gi÷a qu©n ®éi c¸ch m¹ng hai n­íc. Tõ An toµn khu, chuyÕn ®i bÝ mËt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sang 110

Trung Quèc vµ Liªn X« (1-1950) ®· më ra mét thÕ ph¸t triÓn míi cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta. §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vµ ChÝnh phñ n­íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa ®· cö mét sè cè vÊn sang ViÖt Nam, th­êng xuyªn lµm viÖc t¹i An toµn khu §Þnh Hãa, gióp ®ì ChÝnh phñ ta vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, tµi chÝnh. Sù tån t¹i v÷ng ch¾c cïng víi vai trß to lín cña An toµn khu §Þnh Hãa trong suèt qu¸ tr×nh kh¸ng chiÕn cho thÊy tÇm nh×n chiÕn l­îc s¸ng suèt vµ sù lùa chän chÝnh x¸c cña Trung ­¬ng §¶ng, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n míi ra ®êi ®· ph¶i b­íc vµo cuéc kh¸ng chiÕn. Dï ®· cã mét n¨m cñng cè vµ x©y dùng, vÊn ®Ò x· héi vÉn ch­a gi¶i quyÕt ®­îc bao nhiªu; néi bé nh©n d©n ch­a ph¶i ®· hoµn toµn thuéc vÒ chÕ ®é míi; trong n­íc kh«ng ph¶i n¬i nµo còng an toµn. Trong khi chiÕn tranh ®ang ngµy cµng lan réng, thùc d©n Ph¸p ®· chiÕm ®ãng ë nhiÒu n¬i th× t¹i ViÖt B¾c, nhiÒu n¬i vÉn ch­a cã chiÕn sù. Riªng ChiÕn khu 1 cã bèn tØnh Phóc Yªn, Th¸i Nguyªn, B¾c K¹n, Cao B»ng ®Òu lµ khu an toµn, ch­a cã ®Þch. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu toµn quèc kh¸ng chiÕn, lùc l­îng kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta n»m trong t×nh tr¹ng bÞ ®Õ quèc bao v©y bèn mÆt. Hai n­íc Lµo vµ Campuchia ®· bÞ Ph¸p x©m l­îc vµ thèng trÞ trë l¹i. Trung Quèc lóc ®ã tuy vÉn do qu©n T­ëng kiÓm so¸t, nh­ng lµ n­íc cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam. H¬n n÷a, phong trµo c¸ch m¹ng cña nh©n d©n Trung Quèc do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o ®ang ph¸t triÓn m¹nh. ViÖc quÐt s¹ch qu©n T­ëng ra khái lôc ®Þa Trung Quèc chØ cßn lµ vÊn ®Ò thêi gian kh«ng xa. 111

§Þnh Hãa cïng víi Chî §ån, S¬n D­¬ng vµ Yªn S¬n lµ nh÷ng huyÖn tiÕp gi¸p nhau, n»m s©u trong vïng ViÖt B¾c vµ cã d·y nói Hång ch¹y qua. §©y lµ mét khu vùc võa kÝn ®¸o, an toµn, võa dÔ dµng c¬ ®éng xuèng miÒn trung ch©u B¾c Bé, l¹i võa liªnh l¹c quèc tÕ rÊt thuËn lîi. ViÖc lùa chän vµ x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng ë ViÖt B¾c nãi chung vµ §Þnh Hãa nãi riªng - trong hoµn c¶nh lÞch sö lóc ®ã - xÐt vÒ ph­¬ng diÖn ®èi ngo¹i, th«ng th­¬ng quèc tÕ, râ rµng lµ cã lîi thÕ h¬n bÊt cø mét n¬i nµo kh¸c trªn ®Êt n­íc ta. Chän an toµn khu ë ViÖt B¾c nãi chung vµ §Þnh Hãa nãi riªng chÝnh lµ chän ®­îc n¬i an toµn nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt cho c¬ quan ®Çu n·o tån t¹i vµ l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn ®i ®Õn th¾ng lîi. Sù thÊt b¹i hoµn toµn cña thùc d©n Ph¸p trong cuéc tÊn c«ng lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947 lµ thùc tÕ kh¼ng ®Þnh viÖc lùa chän vµ x©y dùng an toµn khu ë vïng nµy lµ hoµn toµn chÝnh x¸c. Thµnh c«ng cña viÖc x©y dùng An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p còng cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i dùa vµo d©n, x©y dùng c¨n cø, hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c trong lßng d©n. LÊy d©n lµm gèc chÝnh lµ quan ®iÓm c¬ b¶n cña §¶ng, lµ ®iÒu kiÖn cèt tö ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ an toµn khu. Dùa vµo d©n, b¸m ch¾c vµo d©n ®­îc coi lµ mét nguyªn t¾c, mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt b¶o ®¶m sù tån t¹i v÷ng ch¾c cña an toµn khu, bëi v× nh©n d©n sèng ngay trong lßng c¨n cø, lµ lùc l­îng chñ yÕu trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ b¶o vÖ an toµn khu. Thµnh c«ng cña viÖc x©y dùng, b¶o vÖ An toµn khu Trung ­¬ng ë §Þnh Hãa lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn 112

thèng lÞch sö cña d©n téc, võa lµ bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u trong c«ng t¸c x©y dùng c¨n cø ®Þa nãi chung vµ an toµn khu nãi riªng. §ã lµ kinh nghiÖm vÒ chän ®Þa ®iÓm, vÒ c¸ch tæ chøc x©y dùng vµ b¶o vÖ, còng nh­ vÒ ph­¬ng ph¸p vËn ®éng quÇn chóng nh©n d©n c¸c d©n téc tham gia vµo sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. 113

Sù CHØ §¹O CñA CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH Vµ TRUNG ¦¥NG §¶NG VíI QU¸ TR×NH H×NH THµNH C¡N Cø §ÞA VIÖT B¾C Vµ An toµn khu §ÞNH HãA - TH¸I NGUY£N TS. TrÇn V¨n H¶i * Nghiªn cøu lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®Ó t×m hiÓu qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ c¸c an toµn khu trong C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, nãi chung thËt khã ®Ó t¸ch b¹ch c¸i g× lµ sù quan t©m cña B¸c vµ Trung ­¬ng §¶ng riªng ®èi víi An toµn khu §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn. Nh­ng ®iÒu rÊt râ trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö c¸ch m¹ng, Th¸i Nguyªn trë thµnh mét bé ph©n cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c vµ sau nµy An toµn khu §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) cïng víi T©n Trµo (Tuyªn Quang) cã chung mét tªn gäi lÞch sö thiªng liªng Thñ ®« kh¸ng chiÕn. 1. §iÒu tr­íc tiªn cÇn kh¼ng ®Þnh lµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c h×nh thµnh lµ do chñ tr­¬ng vµ sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng §¶ng, ®­îc c¸n bé vµ ®ång bµo c¸c d©n téc ra søc thùc hiÖn. ___________ * ViÖn Hå ChÝ Minh vµ c¸c l·nh tô cña §¶ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 114

Cuèi th¸ng 6-1940, nh÷ng to¸n lÝnh NhËt do Nisihara cÇm ®Çu ®· v­ît biªn giíi Trung - ViÖt vµ triÓn khai viÖc ®ãng chèt t¹i mét sè ®iÓm däc biªn giíi tõ Hµ Giang ®Õn Cao B»ng, qua L¹ng S¬n, Mãng C¸i vµ H¶i Phßng. Sau mét sè ®éng th¸i g©y søc Ðp víi chÝnh quyÒn Ph¸p ë §«ng D­¬ng, ngµy 22-9-1940, qu©n NhËt tiÕn chiÕm L¹ng S¬n vµ ®æ bé vµo §å S¬n (H¶i Phßng). Ngµy 25-9-1940, qu©n NhËt tiÕn tíi ®¸nh qu©n Ph¸p nhiÒu ®iÓm ë L¹ng S¬n, buéc qu©n Ph¸p ph¶i rót ch¹y theo ®­êng §iÒm He - B×nh Gia - B¾c S¬n ®Ó vÒ Th¸i Nguyªn. ViÖc qu©n NhËt tiÕn ®¸nh vµ sù ®¹i b¹i cña qu©n Ph¸p lµ thêi c¬ ®Ó cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n do c¸n bé, ®¶ng viªn L¹ng S¬n l·nh ®¹o bïng næ ®ªm 27-9. Qu©n khëi nghÜa ®· lµm chñ ®­îc ch©u lþ B¾c S¬n, ®¸nh chiÕm ®ån Má Nhµi, ®ång thêi tæ chøc phôc kÝch ®¸nh chÆn qu©n Ph¸p trªn ®­êng rót ch¹y tõ B¾c S¬n sang Vâ Nhai. Do sù tháa hiÖp gi÷a qu©n NhËt vµ qu©n Ph¸p, chóng ®· nhanh chãng giµnh ®­îc ­u thÕ vµ quay l¹i ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa. NhËn ®­îc tin b¸o vÒ cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n, Xø ñy B¾c Kú liÒn cÊp tèc cö ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh - ñy viªn Th­êng vô Xø ñy lªn B¾c S¬n trùc tiÕp chØ ®¹o phong trµo vµ tæ chøc b¶o vÖ, gi÷ g×n lùc l­îng. Ngµy 14-10-1940, d­íi sù chØ ®¹o cña ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh, §éi du kÝch B¾c S¬n ®· ®­îc thµnh lËp. TiÕp ®ã, ®Çu th¸ng 11-1940, Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø b¶y häp t¹i lµng §×nh B¶ng (B¾c Ninh) ®· quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong ®ã nh÷ng nhËn ®Þnh vµ chñ tr­¬ng lín vÒ duy tr× lùc l­îng vµ ph¸t huy ¶nh h­ëng cña khëi nghÜa B¾c S¬n. Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh, cuéc khëi nghÜa næ ra lµ ®óng thêi c¬, mÆc dï 115

bÞ ®µn ¸p vµ thÊt b¹i nh­ng ph¶i duy tr× ¶nh h­ëng cña nã, tr­íc hÕt ph¶i cñng cè vµ ph¸t triÓn §éi du kÝch B¾c S¬n, ®ång thêi ph¸t triÓn lùc l­îng ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, lÊy vïng B¾c S¬n (L¹ng S¬n) vµ Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) lµm trung t©m. §ång chÝ Hoµng V¨n Thô, ñy viªn Th­êng vô Trung ­¬ng l©m thêi ®­îc giao nhiÖm vô chØ ®¹o thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn tõ khi §¶ng ta ra ®êi, Trung ­¬ng §¶ng ®· triÓn khai viÖc x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng vµ lùc l­îng vò trang; mét sè c¸n bé cã n¨ng lùc vµ uy tÝn nh­ c¸c ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô, L­¬ng V¨n Tri, NguyÔn V¨n Minh, Chu V¨n TÊn... ®· ®­îc t¨ng c­êng cho viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sau ®ã c¸c ®éi Cøu quèc qu©n - lùc l­îng nßng cèt x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai. Vµ, cã lÏ ®©y còng lµ lÇn ®Çu tiªn, do vÞ trÝ chiÕn l­îc vµ ®Þa lý Vâ Nhai (Th¸i Nguyªn) ®­îc Trung ­¬ng §¶ng chän lµ ®Þa bµn x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng1. Cuèi n¨m 1940, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc gÊp rót chuÈn bÞ vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng. T¹i lµng T©n Kh­, huyÖn TÜnh T©y, Qu¶ng T©y (Trung Quèc), Ng­êi ®· cã cuéc gÆp quan träng víi ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô - ñy viªn Th­êng vô Trung ­¬ng l©m thêi võa sang. T×nh h×nh trong n­íc vµ viÖc Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai ®· ®­îc ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô b¸o ___________ 1. Thêi Lý, TrÇn, hai ch©u B¾c S¬n vµ Vâ Nhai lµ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh, gäi lµ ch©u V¹n Nhai, sang thêi Lª gäi lµ ch©u Vò LÔ, thêi hËu Lª gäi lµ ch©u Vâ Nhai. N¨m 1894, thùc d©n Ph¸p t¸ch mét phÇn ch©u Vâ Nhai (thuéc Th¸i Nguyªn), lËp ra ch©u B¾c S¬n vµ s¸p nhËp vµo tØnh L¹ng S¬n. 116

c¸o tØ mØ. Ng­êi quyÕt ®Þnh chän Cao B»ng lµ ®Þa ®iÓm ®Ó vÒ n­íc vµ x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng thø hai1. Ng­êi nhËn ®Þnh: \"C¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng ta. Cao B»ng cã phong trµo tèt tõ tr­íc, l¹i kÒ s¸t biªn giíi, lÊy ®ã lµm c¬ së liªn l¹c quèc tÕ rÊt thuËn lîi. Nh­ng tõ Cao B»ng cßn ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a míi cã thÓ tiÕp xóc víi toµn quèc ®­îc. Cã nèi phong trµo ®­îc víi Th¸i Nguyªn vµ toµn quèc th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang, lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n th× cã thÓ gi÷\"2. Nh­ vËy lµ, gÇn nh­ cïng thêi ®iÓm, khi Trung ­¬ng §¶ng trong n­íc quyÕt ®Þnh x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai th× NguyÔn ¸i Quèc - Hå ChÝ Minh ®· chän Cao B»ng lµm trung t©m x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng thø hai. Nh÷ng quyÕt ®Þnh nµy xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ë n­íc ta, lµ c¬ së ®Ó Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m (5-1941) do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc chñ tr× ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã tÇm quan träng vµ ý nghÜa lÞch sö. §Ó ®¹t môc tiªu giµnh l¹i nÒn ®éc lËp d©n téc, Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh: \"Cuéc c¸ch m¹ng §«ng D­¬ng ph¶i kÕt liÔu b»ng mét cuéc khëi nghÜa vâ trang\"3. Nh­ng ®Ó giµnh th¾ng lîi th× ph¶i chuÈn bÞ lùc l­îng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ph¶i t¹o thêi c¬, tranh thñ thêi c¬. \"Ta cã thÓ l·nh ___________ 1. Tr­íc ®ã, Ng­êi dù kiÕn chän Lµo Cai n»m trªn tuyÕn xe löa §iÒn - ViÖt lµ ®Þa ®iÓm vÒ n­íc. 2. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng chÆng ®­êng lÞch sö, S®d, tr. 33. 3. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.7, tr.129. 117

®¹o mét cuéc khëi nghÜa tõng phÇn trong tõng ®Þa ph­¬ng, còng cã thÓ giµnh l¹i sù th¾ng lîi mµ më ®­êng cho mét cuéc Tæng khëi nghÜa to lín\"1. VÒ chuÈn bÞ lùc l­îng, Héi nghÞ ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò lín trong c«ng t¸c x©y dùng, tæ chøc MÆt trËn ViÖt Minh, vÊn ®Ò tæ chøc c¸c tiÓu tæ du kÝch tho¸t ly, c¸c tiÓu tæ tù vÖ cøu quèc, ®ã lµ nh÷ng \"tiÓu tæ du kÝch, du kÝch chÝnh thøc vµ tæ chøc binh lÝnh ®Õ quèc. HiÖn nay, tuy lùc l­îng cña §¶ng ta ch­a ®­îc lan réng m¹nh mÏ kh¾p toµn quèc, nh­ng thêi gian vµ kh«ng gian sÏ lµm viÖc cho ta\"2. Víi nh÷ng quyÕt ®Þnh trªn cã thÓ thÊy viÖc x©y dùng hai trung t©m c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng B¾c S¬n - Vâ Nhai vµ Cao B»ng ®­îc Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m. Sau Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m, cïng víi viÖc x©y dùng c¨n cø ®Þa Cao B»ng do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc chØ ®¹o trùc tiÕp, cuéc ®Êu tranh vò trang chèng khñng bè, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai ®­îc Trung ­¬ng §¶ng ®Æc biÖt quan t©m. Trªn ®­êng trë vÒ xu«i, c¸c ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Hoµng V¨n Thô, Hoµng Quèc ViÖt dõng ch©n t¹i B¾c S¬n ®Ó kiÖn toµn Ban chØ huy c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai, do ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn - ñy viªn Trung ­¬ng §¶ng l©m thêi lµm ChØ huy tr­ëng. V­ît qua nh÷ng khã kh¨n, hy sinh mÊt m¸t bëi sù khñng bè cña kÎ thï, ngµy 15-9-1941, §éi Cøu quèc qu©n 2 ®­îc thµnh lËp, do c¸c ®ång chÝ Chu V¨n TÊn, NguyÔn Cao §µm, ___________ 1, 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 131-132, 130-131. 118

TrÇn V¨n PhÊn chØ huy; ®ång chÝ §µo V¨n Tr­êng - ñy viªn Th­êng vô Xø ñy B¾c Kú ®­îc Trung ­¬ng cö lªn phô tr¸ch c¨n cø ®Þa thay ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn võa hy sinh. Cho ®Õn ®Çu n¨m 1943, c¨n cø ®Þa B¾c S¬n - Vâ Nhai kh«ng nh÷ng ®­îc gi÷ v÷ng mµ cßn më réng, ph¸t triÓn xuèng Yªn ThÕ (B¾c Giang), S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang) vµ chñ yÕu xuèng §ång Hû, §¹i Tõ, §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), lªn Chî §ån (B¾c K¹n). §©y lµ ®Þa bµn kh¸ thuËn lîi ®Ó cuèi th¸ng 3-1943, c¸c lùc l­îng Cøu quèc qu©n sau h¬n 1 n¨m ho¹t ®éng ë biªn giíi ViÖt - Trung trë vÒ vµ h×nh thµnh mét trung t©m c¨n cø ®Þa thø ba - C¨n cø ®Þa §¹i Tõ - §Þnh Hãa - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n. §Õn cuèi n¨m 1943, víi nh÷ng ho¹t ®éng Nam tiÕn, B¾c tiÕn, c¸c c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng Cao B»ng - B¾c S¬n - Vâ Nhai vµ §¹i Tõ - §Þnh Hãa - S¬n D­¬ng - Yªn S¬n ®· ®­îc khai th«ng vµ liªn l¹c ®­îc víi c¸c An toµn khu Trung ­¬ng ë miÒn xu«i. C¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ViÖt B¾c ®· h×nh thµnh ®óng theo chñ tr­¬ng cña §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. C¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ph¸t triÓn thµnh Khu gi¶i phãng trong cao trµo kh¸ng NhËt, cøu n­íc víi ®Þa bµn 6 tØnh Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn vµ mét sè ®Þa ph­¬ng gi¸p ranh thuéc c¸c tØnh B¾c Giang, Phó Thä, VÜnh Phóc lµ h×nh ¶nh t­¬ng lai cña n­íc ViÖt Nam míi. Khu gi¶i phãng lµ n¬i ChÝnh phñ l©m thêi n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ®­îc thµnh lËp, lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ­¬ng ®ãng ®¹i b¶n doanh l·nh ®¹o cuéc Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m 1945 thµnh c«ng. Lµ mét bé phËn cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, sau ®ã lµ Khu gi¶i phãng, Th¸i Nguyªn nãi chung vµ §Þnh Hãa nãi riªng 119

trë thµnh ®Þa danh lÞch sö chøng kiÕn nhiÒu sù kiÖn lÞch sö1; ®ång bµo c¸c d©n téc ë ®©y cã quyÒn tù hµo vÒ nh÷ng ®ãng gãp to lín cña m×nh trong cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc. §©y còng lµ nh÷ng nh©n tè ®Ó sau ®ã, trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, §Þnh Hãa vµ Th¸i Nguyªn nãi chung ®­îc §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chän lµ mét bé phËn cña \"Thñ ®« kh¸ng chiÕn\". 2. Thùc d©n Ph¸p béi ­íc trë l¹i x©m l­îc n­íc ta lÇn thø hai. Kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1947, c¸c c¬ quan Trung ­¬ng vÉn di chuyÓn quanh Hµ Néi víi b¸n kÝnh kho¶ng vµi chôc c©y sè. Chñ ®éng víi mäi t×nh huèng, khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, tr­íc khi rêi ViÖt B¾c trë vÒ Hµ Néi, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cö ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång vµ mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ dù phßng cho t×nh huèng bÊt tr¾c. Tr­íc ngµy kh¸ng chiÕn bïng næ, Ng­êi l¹i cö ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng trë l¹i §Þnh Hãa vµ T©n Trµo ®Ó chuÈn bÞ viÖc dêi c¬ quan lªn ViÖt B¾c. Mét ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh chØ huy ®· ®i cïng ®Ó triÓn khai c«ng t¸c chuÈn bÞ c¸c an toµn khu ®ãng c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. C¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Chiªm Hãa, Na Hang ___________ 1. Mét sè sù kiÖn diÔn ra ë §Þnh Hãa ®¸ng chó ý nh­: trong c¸c ngµy 25 ®Õn 27-5-1945, qu©n ta chÆn ®¸nh qu©n NhËt ë Phè Ng÷, §Þnh Nam, Qu¸n Vu«ng, Khu«n CÈm diÖt hµng chôc tªn, ®ång thêi uy hiÕp qu©n NhËt ph¶i rót khái Chî Chu. - Ngµy 15-5-1945, LÔ thèng nhÊt c¸c lùc l­îng ViÖt Nam Tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n vµ Cøu quèc qu©n thµnh ViÖt Nam Gi¶i phãng qu©n ®­îc tæ chøc t¹i §Þnh Biªn Th­îng. 120

(Tuyªn Quang); §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn); Chî §ån, Chî R· (B¾c K¹n) lµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®­îc Bé Tæng tham m­u chän ®Þa ®iÓm ®Ó ph©n chia n¬i ®ãng c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng tham m­u vµ c¸c c¬ quan ®oµn thÓ. §©y chÝnh lµ Thñ ®« kh¸ng chiÕn. 18h40 ngµy 19-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh rêi lµng V¹n Phóc b¾t ®Çu cuéc hµnh qu©n di chuyÓn c¬ quan. Ng­êi dõng ch©n ë mét sè ®Þa ph­¬ng thuéc Hµ §«ng cò, qua Ninh B×nh vµ ®Õn th¨m ®ång bµo vµ c¸n bé tØnh Thanh Hãa, sau ®ã trë l¹i qua ®ån ®iÒn Chi Nª, v­ît qua s«ng Hång ë khu vùc Trung Hµ (S¬n T©y) sang Phó Thä. Ngµy 2-4-1947, Ng­êi ®Õn lµng S¶o, x· Hîp Thµnh, huyÖn S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang) vµ t¹m nghØ t¹i mét sè nhµ d©n, sau ®ã ra ë ngoµi l¸n do c¸c nh©n viªn phôc vô x©y dùng. T¹i ®©y, tõ ngµy 3 ®Õn ngµy 6-4, Héi nghÞ c¸n bé Trung ­¬ng §¶ng do Ban Th­êng vô triÖu tËp, d­íi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· th¶o luËn vµ ®Ò cËp kh¸ toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc vµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng chñ tr­¬ng biÖn ph¸p thùc hiÖn. Dù liÖu vÒ cuéc kh¸ng chiÕn sÏ ph¶i tr­êng kú, tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n, c¸c b­íc ph¸t triÓn cô thÓ víi \"chiÕn thuËt c¨n b¶n cña bé ®éi lµ du kÝch vËn ®éng chiÕn\", v× vËy, gièng nh­ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t¸m (5-1941), mét lÇn n÷a vÊn ®Ò c¨n cø ®Þa l¹i ®­îc Héi nghÞ bµn luËn s«i næi. Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh: \"Ta chñ tr­¬ng kh¸ng chiÕn l©u dµi v× ta vò khÝ kÐm, bé ®éi Ýt thao luyÖn, ®Þch vò khÝ tinh x¶o, bé ®éi thao luyÖn, ViÖt Nam kh«ng thÓ chuyÓn ngay tõ phßng ngù ®Õn ph¶n 121

c«ng nh­ Nga, tr¸i l¹i ph¶i tr¶i qua mét thêi kú l©u dµi, gian khæ ®Ó võa ®¸nh võa cè g¾ng båi bæ vò khÝ vµ bé ®éi, chuyÓn thÕ yÕu cña ta thµnh thÕ m¹nh, chuyÓn thÕ m¹nh cña ®Þch thµnh thÕ yÕu\"1. \"ViÖt Nam kh«ng thÓ cã c¨n cø ®Þa réng r·i vµ v÷ng ch¾c nh­ Tµu. Nh÷ng c¨n cø ®Þa ë ViÖt Nam ®Òu cã thÓ bÞ ®Þch ®¸nh xuyªn mòi dïi vµo hoÆc bao v©y. Nh­ng ViÖt Nam ®· cã mét mÆt trËn ®oµn kÕt toµn d©n, nh©n d©n ®· ®­îc h­ëng chÕ ®é d©n chñ réng r·i vµ liÒu chÕt gi÷ v÷ng chÕ ®é Êy. T×nh h×nh Ph¸p ®Æc biÖt nguy khèn vµ n­íc Ph¸p xa n­íc ViÖt Nam hµng v¹n c©y sè, nªn ViÖt Nam vÉn cã thÓ kh¸ng chiÕn vµ n¾m ch¾c th¾ng lîi b»ng c¸ch më mÆt trËn ë bÊt cø n¬i nµo cã bãng ®Þch, ®¸nh ngay c¶ ë sau l­ng ®Þch, trong ruét ®Þch vµ tæ chøc c¨n cø ®Þa kh«ng nh÷ng ë rõng nói mµ c¶ ë ®ång b»ng\"2. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõ th¸ng 5-1946, VÖ quèc ®oµn ®­îc kiÖn toµn vµ ®æi tªn lµ Qu©n ®éi quèc gia; toµn quèc ®­îc chia thµnh 12 chiÕn khu tõ cuèi 1946, trong ®ã Th¸i Nguyªn thuéc ChiÕn khu 1 (gåm c¸c tØnh Cao B»ng, B¾c K¹n, Th¸i Nguyªn vµ Phóc Yªn). §Õn gi÷a n¨m 1947, lùc l­îng vò trang cña ChiÕn khu 1 ®­îc cñng cè vµ t¨ng c­êng, gåm c¸c ®¬n vÞ chñ lùc nh­ Trung ®oµn 74 Cao B»ng, Trung ®oµn 72 B¾c K¹n, Trung ®oµn 12 Th¸i Nguyªn - Phóc Yªn vµ c¸c tiÓu ®oµn chñ lùc ®éc lËp 19 vµ 53 trùc thuéc khu. §©y lµ nh÷ng b­íc ph¸t ___________ 1, 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 179, 180. 122

triÓn quan träng thÓ hiÖn sù quan t©m chØ ®¹o cña Trung ­¬ng trong viÖc cñng cè v÷ng ch¾c c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn, trong ®ã cã ®Þa bµn Th¸i Nguyªn nãi riªng. 22 giê ngµy 11-5-1947, t¹i thÞ x· Th¸i Nguyªn, Ng­êi ®· cã cuéc gÆp víi Gi¸o s­ P.Muýt - ®¹i diÖn cho Cao ñy Ph¸p B«lae chuyÓn néi dung b¶n th«ng ®iÖp vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ viÖc ngõng b¾n, thùc chÊt lµ tèi hËu th­ buéc ta ph¶i ®Çu hµng. Tr­íc nh÷ng yªu s¸ch ngang ng­îc cña kÎ x©m l­îc, víi th¸i ®é «n tån, b×nh tÜnh nh­ng hÕt søc nghiªm kh¾c, Ng­êi ®· hái l¹i (®¹i ý): §­îc biÕt «ng vµ «ng B«lae lµ nh÷ng ng­êi ®· tham gia cuéc chiÕn ®Êu cña n­íc Ph¸p chèng sù x©m l­îc cña ph¸txÝt §øc vµ ®· cã thµnh tÝch. VËy, nÕu \"nÕu «ng ë ®Þa vÞ t«i, «ng sÏ cã th¸i ®é thÕ nµo ®èi víi b¶n th«ng ®iÖp cña «ng B«lae\"? ¤ng cã chÞu chÊp nhËn \"mét th¸i ®é hÌn m¹t\" ®Ó giao tr¶ nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi ®· dòng c¶m ®øng vµo hµng ngò nh÷ng ng­êi kh¸ng chiÕn ViÖt Nam chèng sù x©m l­îc cña chñ nghÜa thùc d©n hay kh«ng? Sau cuéc héi kiÕn víi P.Muýt t¹i Th¸i Nguyªn, tèi 19-5- 1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh rêi c¬ quan tõ lµng S¶o, S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang), chuyÓn vÒ lµng §iÒm MÆc, huyÖn §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn). Tõ ngµy 20-5-1947, An toµn khu §Þnh Hãa lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chän lµm ®¹i b¶n doanh. §Çu th¸ng 10-1947, qu©n Ph¸p ®ang triÓn khai chiÕn dÞch lín cµn lªn c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c hßng cÊt vã Bé ChØ huy kh¸ng chiÕn cña ta. Ngµy 7-10, chóng cho qu©n nh¶y dï xuèng thÞ x· B¾c K¹n. Tõ nói rõng lµng §iÒm MÆc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tøc c¶nh víi nh÷ng vÇn th¬ trong nçi ­u t­: 123

TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa, Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa. C¶nh khuya nh­ vÏ, ng­êi ch­a ngñ, Ch­a ngñ v× lo nçi n­íc nhµ. Cïng ngµy 9-10-1947, qu©n Ph¸p nh¶y dï xuèng Cao B»ng ®· vÊp ph¶i sù gi¸ng tr¶ quyÕt liÖt cña mét sè ®¬n vÞ thuéc Trung ®oµn 74 Cao B»ng; mét sè m¸y bay bÞ b¾n r¬i; viªn ThiÕu t¸ L¨mbe (Lambert) - ®Æc ph¸i viªn cña Bé ChØ huy qu©n viÔn chinh Ph¸p ë B¾c §«ng D­¬ng vµ nh÷ng kÎ cïng ®i ®Òu thiÖt m¹ng, toµn bé kÕ ho¹ch chiÕn dÞch cµn quÐt c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c (kÕ ho¹ch mang tªn LÐa Cloclo) bÞ qu©n ta thu ®­îc. Ngay trong ®ªm, toµn bé b¶n kÕ ho¹ch cña ®Þch ®· ®­îc b¸o c¸o lªn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Ngµy 10-11-1947, mét cuéc häp cÊp tèc cña §¶ng ®oµn ChÝnh phñ do Ng­êi chñ tr× ®Ó bµn kÕ ho¹ch ®èi phã víi cuéc tÊn c«ng cña Ph¸p vµ th¶o luËn viÖc di chuyÓn c¬ quan. Tõ §iÒm MÆc (§Þnh Hãa) Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chuyÓn vÒ lµm viÖc t¹i x· Liªn Minh, huyÖn Vâ Nhai, råi liªn tôc thay ®æi n¬i ë vµ lµm viÖc, khi th× vÒ x· Phó §×nh (§Þnh Hãa), khi th× v­ît nói sang ë x· Trung Yªn, huyÖn S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang), khi l¹i chuyÓn sang b¶n Ca, x· B×nh Trung, huyÖn Chî §ån (B¾c K¹n) vµ nhiÒu an toµn khu kh¸c thuéc c¨n cø kh¸ng chiÕn ViÖt B¾c, víi nh÷ng ho¹t ®éng chØ ®¹o khÈn tr­¬ng, kÞp thêi vµ rÊt s¸ng suèt cho ®Õn ngµy kh¸ng chiÕn thµnh c«ng. Th¸i Nguyªn nãi riªng, ViÖt B¾c nãi chung ®· ®i vµo hån th¬ cña l·nh tô Hå ChÝ Minh víi nh÷ng vÇn th¬ ®Çy th­ th¸i: 124

C¶nh rõng ViÖt B¾c thËt lµ hay, V­în hãt chim kªu suèt c¶ ngµy. Kh¸ch ®Õn th× mêi ng« nÕp n­íng, S¨n vÒ th­êng chÐn thÞt rõng quay. Non xanh, n­íc biÕc tha hå d¹o, R­îu ngät, chÌ t­¬i mÆc søc say. Kh¸ng chiÕn thµnh c«ng ta trë l¹i, Tr¨ng x­a, h¹c cò víi Xu©n nµy. 125

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c (1945-1954) §¹i t¸ NguyÔn Béi Giong* Khu vùc tø gi¸c ®Þa bµn chñ yÕu cña huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn, phÝa nam gi¸p víi huyÖn §¹i Tõ, phÝa b¾c gi¸p víi con ®­êng mßn ®i tõ B¾c K¹n sang Th¸i Nguyªn, phÝa ®«ng lµ con ®­êng tõ tØnh lþ Th¸i Nguyªn lªn Chî Chu, phÝa t©y lµ d·y nói Hång, lµ mét n¬i ®­îc gi÷ bÝ mËt trong suèt 8 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ngay ®èi víi c¸c c¬ quan vµ c¸c ngµnh thêi ®ã. Ng­êi n­íc ngoµi, trõ hai ®ång chÝ Marcel vµ Lª« Phighe lµ hai ñy viªn Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n Ph¸p cã nhiÖm vô sang gióp ViÖt Nam kh¸ng chiÕn, vµ trõ mét sè ®ång chÝ cè vÊn Trung Quèc lµ ®­îc ®i l¹i vµ ®Õn lµm viÖc ë mét sè khu vùc chÝnh nh­ Thanh §Þnh, Yªn Th«ng, cßn nhiÒu ®ång chÝ c¸n bé cña Nhµ n­íc còng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ë khu An toµn khu §Þnh Hãa. H»ng n¨m vµ theo tõng mïa, chØ cã c¸c ®oµn c¸n bé tõ c¸c chiÕn tr­êng xa (Nam Bé, Khu 5, B×nh TrÞ Thiªn), ë c¸c mÆt trËn quan ___________ * Bé Tæng tham m­u. 126

träng nh­ §«ng B¾c, ®ång b»ng B¾c Bé vµ thuéc c¸c ®¹i ®oµn chñ lùc ®­îc triÖu tËp lªn häp b¸o c¸o víi Trung ­¬ng vµ Bé Tæng t­ lÖnh trong nh÷ng héi nghÞ c¸n bé toµn quèc ®Ó nghiªn cøu, qu¸n triÖt nh÷ng ph­¬ng ch©m, chñ tr­¬ng lín cña §¶ng trong chØ ®¹o chiÕn tranh gi¶i phãng. Vµ ngay c¸c ®oµn c¸n bé ®ã còng chØ ®­îc ë vµ ®i l¹i trong khu vùc cña héi nghÞ theo quy ®Þnh thèng nhÊt cña ban phô tr¸ch an toµn khu. V× sao B¸c vµ Trung ­¬ng ®· chän huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p? - §Þa thÕ cña §Þnh Hãa thuËn tiÖn cho viÖc bè trÝ c¸c c¬ quan cña Trung ­¬ng §¶ng vµ cña Bé Tæng t­ lÖnh. Cã nhiÒu ®Þa ®iÓm bè trÝ ph©n t¸n, kÝn ®¸o, thÝch hîp cho c«ng t¸c tæ chøc canh g¸c, b¶o vÖ tõng träng ®iÓm vµ tæ chøc phßng thñ chèng tËp kÝch ®­êng kh«ng, ®­êng bé cña ®Þch. MÆt kh¸c l¹i thuËn tiÖn cho viÖc giao th«ng liªn l¹c b»ng ng­êi, ngùa, xe ®¹p, thuyÒn ®i xuèng ®ång b»ng, ra vïng §«ng B¾c, lªn T©y B¾c, sang Lµo vµ vµo Khu 4. - Nh©n d©n c¸c d©n téc ë huyÖn §Þnh Hãa ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña c¸ch m¹ng (1940-1941) vµ nh÷ng ngµy ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p kh«ng bao giê qu¶n ng¹i khã kh¨n, thiÕu thèn vÒ c¸c mÆt, tõ ¨n ë ®Õn b¶o ®¶m giao th«ng liªn l¹c, ®· hÕt lßng phôc vô vµ gióp ®ì rÊt nhiÒu cho c¸c c¸n bé l·nh ®¹o cña §¶ng còng nh­ cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, Bé Tæng chØ huy, Bé Quèc phßng - Tæng T­ lÖnh. Sè ng­êi cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ ®Õn ®ån tró t¹i c¸c ®Þa bµn thuéc huyÖn §Þnh Hãa lóc ®Çu cßn Ýt sau t¨ng lªn nhiÒu, cã n¬i so víi sè d©n ë t¹i chç nhiÒu gÊp hai gÊp ba lÇn. D©n qu©n, tù vÖ nam n÷ cña c¸c ®Þa bµn trong huyÖn ®· nªu cao 127

tinh thÇn dòng c¶m vµ quyÕt t©m chiÕn ®Êu phèi hîp víi bé ®éi ®¸nh nhiÒu trËn tiªu hao, tiªu diÖt ®Þch trong ChiÕn dÞch Thu - §«ng 1947, vµ nh÷ng n¨m sau ®ã kh«ng ngõng phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ b¶o vÖ chÆn ®øng nhiÒu ©m m­u ph¸ ho¹i cña ®Þch vµ lµm thÊt b¹i mäi kÕ ho¹ch cña chóng nh»m dß xÐt n¬i lµm viÖc cña B¸c Hå vµ c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh. Toµn d©n cã ý thøc b¶o vÖ rÊt cao, th­êng xuyªn lo l¾ng, nh¾c nhë ng­êi th©n, con ch¸u gi÷ bÝ mËt phßng gian, b¶o ®¶m an toµn tuyÖt ®èi cho c¸n bé, c¬ quan, ®¬n vÞ bé ®éi ®ãng qu©n trong vïng. Tõ nh÷ng ngµy sau chiÕn tranh, nhiÒu lÇn ®i l¹i c«ng t¸c lªn ViÖt B¾c b»ng ®­êng bé, cã lóc b»ng ®­êng kh«ng, t«i cµng kh©m phôc sù tØnh t¸o vµ quyÕt t©m cña ®ång bµo c¸c d©n téc huyÖn §Þnh Hãa, nh»m gi÷ ®­îc an toµn cho c¬ quan, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cña §¶ng, cña qu©n ®éi trong khi c¸c khu vùc trong huyÖn §Þnh Hãa chØ c¸ch Hµ Néi, n¬i trung t©m ®Çu n·o chiÕn tranh x©m l­îc cña ®Þch, kh«ng qu¸ 100 km ®­êng bé, vµ kh«ng qu¸ 20 phót ®­êng bay cña kh«ng qu©n ®Þch. Trªn ®Þa bµn huyÖn §Þnh Hãa, suèt 8 n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, nhiÒu xãm, b¶n lµ n¬i ë, lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ c¬ quan chØ ®¹o qu©n sù Trung ­¬ng, ®ång thêi còng lµ n¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c Hå vµ c¸c ®ång chÝ trong Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng thêi ®ã v× B¸c vµ c¸c ®ång chÝ Trung ­¬ng lóc nµo còng ë gÇn víi d©n. Mét sè xãm vµ b¶n nh­: Khu«n T¸t, TØn Keo ë x· Phó §×nh, §ång Chua, B¶n Mï, B¶n C¸i, B¶n §ùc, v.v. ë x· Thanh §Þnh, b¶n L­¬ng Can, L­¬ng Trung, v.v. ë Yªn Th«ng cßn ghi l¹i nhiÒu di tÝch cña nh÷ng thêi B¸c Hå vµ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®Õn ë vµ häp bµn nh÷ng chñ tr­¬ng lín 128