Bác Hồ với Thái Nguyên

th­êng thøc khoa häc ®Ó bít mª tÝn, nh÷ng néi dung vÒ x©y dùng n«ng th«n míi. Tr­êng ra tr­êng, líp ra líp th× míi thu hót vµ gi÷ ch©n ®­îc ng­êi häc. §æi míi gi¸o dôc lµ rÊt quan träng. §©y lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cÇn ®­îc qu¸n triÖt s©u s¾c vµ triÓn khai cã hiÖu qu¶ trong thùc tÕ. T¨ng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc1 vµ huy ®éng c¸c nguån lùc x· héi cho gi¸o dôc lµ cÇn nh­ng quan träng h¬n lµ hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch. C«ng t¸c b×nh d©n häc vô trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p c¸ch ngµy nay trªn d­íi 60 n¨m. Hoµn c¶nh n­íc ta lóc ®ã vµ b©y giê kh¸c nhau xa, nh­ng nh÷ng quan ®iÓm cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ c«ng t¸c b×nh d©n häc vô vÉn nguyªn gi¸ trÞ soi s¸ng sù nghiÖp xãa mï ch÷ hiÖn nay ë vïng s©u, vïng xa, vïng khã kh¨n, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. ___________ 1. HiÖn nay ®¹t trªn 20% tæng chi ng©n s¸ch (TG). 329

TØn Keo - n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®­a ra nh÷ng chØ ®¹o quan träng dÉn ®Õn th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p NguyÔn TiÕn Dòng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945 thµnh c«ng, ngµy 2-9-1945, n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ra ®êi. Tr­íc khi tõ T©n Trµo vÒ Hµ Néi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh c¨n dÆn c¸c ®ång chÝ ë l¹i x©y dùng an toµn khu: \"BiÕt ®©u chóng ta cßn quay l¹i nhê cËy ®ång bµo lÇn n÷a\". §óng nh­ nh÷ng dù liÖu cña B¸c, víi d· t©m x©m l­îc n­íc ta mét lÇn n÷a, ngµy 23-9-1945 (tøc chØ 21 ngµy sau khi B¸c ®äc b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp t¹i Qu¶ng tr­êng Ba §×nh), thùc d©n Ph¸p ®­îc sù gióp søc cña qu©n ®éi Anh ®· næ sóng quay trë l¹i x©m l­îc miÒn Nam ViÖt Nam. Cuèi th¸ng 10-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cö ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng trë l¹i ViÖt B¾c x©y dùng, cñng cè c¨n cø ®Þa ®Ó chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn tr­êng kú. Th¸ng 11-1946, ®éi c«ng t¸c cña ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh còng ®­îc cö lªn ViÖt B¾c ®Ó \"lµm trong s¹ch\" vïng an toµn khu, nghiªn cøu viÖc vËn chuyÓn vµ chän ®Þa ®iÓm cho c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. ___________  B¶o tµng LÞch sö Qu©n sù ViÖt Nam. 330

ViÖt B¾c lµ vïng nói hiÓm trë gåm c¸c tØnh Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Hµ Giang. Víi ®Þa thÕ \"tiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\", c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn), huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa, Nµ Hang (Tuyªn Quang) vµ Chî §ån, Chî R· (B¾c K¹n) ®­îc chän lµm An toµn khu cña Trung ­¬ng - n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t­ lÖnh l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc (1946-1954). Trong ®ã, §Þnh Hãa lµ trung t©m cña an toµn khu. Toµn quèc kh¸ng chiÕn bïng næ, Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng c¸c c¬ quan nhµ n­íc trë l¹i ViÖt B¾c. Tèi ngµy 1-4-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Õn ë lµng X¶o, x· Hîp Thµnh thuéc ch©u Tù Do, tØnh Tuyªn Quang. §Ó ®¶m b¶o bÝ mËt, nh÷ng ngµy sau ®ã B¸c ®· thay ®æi mét vµi chç ë. Tèi ngµy 19-5-1947 - ®ªm sinh nhËt lÇn thø 57, B¸c di chuyÓn ®Þa ®iÓm míi. S¸ng sím ngµy 20-5-1947, B¸c ®Õn th«n §iÒm MÆc, x· Thanh §Þnh, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn. §©y lµ ®Þa ®iÓm ®Çu tiªn trong hµng chôc ®Þa ®iÓm mµ B¸c Hå ®· ë vµ lµm viÖc t¹i An toµn khu §Þnh Hãa trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (1946-1954). Trong sè c¸c ®Þa ®iÓm B¸c ®· ë vµ lµm viÖc cã l¸n TØn Keo thuéc xãm Nµ Läm, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa. TØn Keo cßn cã tªn gäi lµ ch©n §Ìo De hay Khu«n T¸t ngoµi. ë ®©y cã ngän ®åi nhá gäi lµ ®åi TØn Keo. Trªn ®åi, ngoµi l¸n ë cña B¸c vµ lùc l­îng b¶o vÖ, cßn cã l¸n häp, cã chßi g¸c, ®­êng hµo tho¸t xuèng ch©n ®åi, bÕp ¨n ®­îc bè trÝ bÝ mËt ®Ó khi nÊu kh«ng cã khãi. N¬i ®©y ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu vÒ gi÷ bÝ mËt vµ c«ng t¸c d©n vËn, héi tô ®ñ c¸c tiªu 331

chÝ cña B¸c khi giao nhiÖm vô cho c¸c ®ång chÝ gióp viÖc t×m ®Þa ®iÓm ®Æt c¬ quan: Trªn cã nói, d­íi cã s«ng Cã ®Êt ta trång, cã b·i ta vui TiÖn ®­êng sang Bé Tæng ThuËn lèi tíi Trung ­¬ng Nhµ tho¸ng, r¸o, kÝn m¸i GÇn d©n kh«ng gÇn ®­êng. Tõ TØn Keo ng­îc lªn kho¶ng 800m lµ l¸n Khu«n T¸t, lªn chõng hai c©y sè n÷a ®Õn ®åi Nµ §×nh, ®©y lµ nh÷ng n¬i B¸c ®· ë vµ lµm viÖc, v­ît §Ìo De sang T©n Trµo ch­a ®Çy mét giê ®ång hå. GÇn n¬i lµm viÖc cña B¸c ë TØn Keo cßn cã n¬i ë vµ lµm viÖc cña Tæng BÝ th­ Tr­êng Chinh ë Nµ Mßn, cña Phã Thñ t­íng Ph¹m V¨n §ång ë ®åi ThÈm Khen, ®Òu thuéc x· Phó §×nh. ChiÕn th¾ng ViÖt B¾c Thu - §«ng n¨m 1947 t¹o ra b­íc ngoÆt cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Nã cñng cè niÒm tin vµo th¾ng lîi cuèi cïng, lµm thÊt b¹i hoµn toµn kÕ ho¹ch \"®¸nh nhanh, gi¶i quyÕt nhanh\" cña thùc d©n Ph¸p. MÆc dï cuéc tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c bÞ thÊt b¹i, song qu©n Ph¸p vÉn t¨ng c­êng th¶ biÖt kÝch, ViÖt gian nh»m ph¸t hiÖn vµ chØ ®iÓm ®Ó m¸y bay nÐm bom nh÷ng n¬i nghi ngê cã c¬ quan kh¸ng chiÕn, n¬i ë vµ lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cña §¶ng, ChÝnh phñ. §Ó b¶o ®¶m an toµn tuyÖt ®èi cho B¸c ë an toµn khu, c«ng t¸c b¶o vÖ ®­îc t¨ng c­êng thªm lùc l­îng tõ Bé Quèc phßng, Nha C«ng an. N¬i ë cña B¸c còng lu«n ®­îc thay ®æi, c¸c cuéc häp, nh÷ng chuyÕn ®i c«ng t¸c, hay di chuyÓn ®Õn 332

mét vÞ trÝ míi cña B¸c phÇn lín ®­îc thùc hiÖn vµo chiÒu tèi hoÆc ban ®ªm. Trong n¨m 1948, B¸c ®· thay ®æi nhiÒu n¬i ë §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), ë Chî §ån (B¾c K¹n), ë T©n Trµo (Tuyªn Quang). Trong ®ã, ®Þa ®iÓm ë TØn Keo ®­îc B¸c ë vµ lµm viÖc hai lÇn, ®ã lµ thêi gian gi÷a n¨m 1948 vµ cuèi n¨m 1953. Trong thêi gian ë TØn Keo, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng, nh÷ng chØ ®¹o quan träng dÉn ®Õn th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. LÇn ë thø nhÊt: Tõ ngµy 25-5-1948 ®Õn ngµy 12-9-1948. Trong thêi gian h¬n 3 th¸ng ë TØn Keo, Ng­êi ®· cã nhiÒu chØ ®¹o quan träng nh»m x©y dùng, cñng cè chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng, x©y dùng c¸c lùc l­îng vò trang, khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. Cã thÓ ®iÓm ra mét sè ho¹t ®éng vµ chØ ®¹o cña B¸c nh­ sau: 1- Ngay tõ buæi s¸ng ®Çu tiªn ë TØn Keo, B¸c dù Héi nghÞ ®¶ng ®oµn bµn vÒ c¸c vÊn ®Ò thi ®ua ¸i quèc, th¸i ®é ®èi víi bän bï nh×n tay sai, chÕ ®é c«ng chøc míi, vÊn ®Ò phong qu©n hµm §¹i t­íng cho ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ qu©n hµm cÊp t­íng cho mét sè ®ång chÝ kh¸c. Buæi tèi, trong cuéc häp víi Ban VËn ®éng thi ®ua ¸i quèc, Ng­êi ph¸t biÓu chØ ®¹o nãi râ vÒ môc ®Ých cña phong trµo thi ®ua ¸i quèc; c¸ch thøc thi ®ua; kÕ ho¹ch thi ®ua vµ hÖ thèng tæ chøc thi ®ua. Sau ®ã, ngµy 1-6-1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 195 thµnh lËp Ban VËn ®éng thi ®ua ¸i quèc Trung ­¬ng. 2- Ngµy 27 vµ 28-5-1948, B¸c khai m¹c vµ chñ tr× phiªn häp cña Héi ®ång ChÝnh phñ, Ng­êi ®· ®äc b¶n b¸o c¸o quan träng nhËn ®Þnh vÒ t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc, vÒ ©m m­u cña thùc d©n Ph¸p vµ bän bï nh×n. Buæi chiÒu ngµy 333

28-5-1948, B¸c chñ tr× lÔ phong qu©n hµm §¹i t­íng cho ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ qu©n hµm cÊp t­íng cho mét sè ®ång chÝ kh¸c. §©y lµ sù kiÖn quan träng, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn, tr­ëng thµnh cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. Trong håi ký cña m×nh, §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p ®· ghi: Buæi lÔ ®­îc tiÕn hµnh trong mét c¨n nhµ gç, phªn nøa, lîp tranh, bªn bê suèi Khu«n T¸t. Tham dù buæi lÔ cã cô Bïi B»ng §oµn - Tr­ëng ban Th­êng trùc Quèc héi vµ toµn thÓ c¸n bé ChÝnh phñ. Trong kh«ng khÝ trang nghiªm, B¸c b­íc tíi bµn thê Tæ quèc tay cÇm tê s¾c lÖnh gäi ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p ra ®øng bªn c¹nh. Mäi ng­êi chê ®îi nh­ng ch¼ng thÊy B¸c nãi g×, chØ thÊy B¸c cÇm kh¨n mïi xoa thÊm n­íc m¾t, ai nÊy ®Òu xóc ®éng. Mét l¸t sau, B¸c míi cÊt giäng trÇm trÇm: C¸c cô ta qua bao thÕ hÖ chiÕn ®Êu cho ®éc lËp mµ kh«ng thµnh, nh¾m m¾t ch­a thÊy ®­îc d©n téc tù do. Chóng ta may m¾n h¬n, nh­ng cßn ph¶i bao nhiªu hy sinh cè g¾ng. H«m nay, viÖc phong t­íng cho chó Gi¸p vµ c¸c chó kh¸c còng lµ kÕt qu¶ cña bao nhiªu hy sinh, chiÕn ®Êu cña ®ång bµo, ®ång chÝ. Chóng ta ph¶i cè g¾ng, ph¶i quyÕt giµnh cho ®­îc ®éc lËp, tù do cho tháa lßng nh÷ng ng­êi ®· khuÊt. Sau ®ã B¸c trao tê s¾c lÖnh cho §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p. VÒ sù kiÖn nµy, sau ®ã cã nhµ b¸o Ph¸p pháng vÊn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: Th­a Chñ tÞch, t«i xin chóc mõng Chñ tÞch ®· cã thªm mÊy vÞ t­íng gióp viÖc. Nh©n dÞp nµy, xin Chñ tÞch cho biÕt dùa trªn nguyªn t¾c nµo mµ phong chøc t­íng cho c¸c vÞ chØ huy? B¸c tr¶ lêi nhµ b¸o Ph¸p thËt hãm hØnh: T«i xin c¶m ¬n «ng vÒ lêi chóc mõng. Cßn nguyªn t¾c phong t­íng th× còng gi¶n ®¬n. Chóng t«i ®¸nh du kÝch chèng thùc d©n Ph¸p nªn còng phong hµm qu©n ®éi mét c¸ch 334

du kÝch. VÝ dô, mét c¸n bé qu©n ®éi nµo ®¸nh th¾ng mét quan ba Ph¸p th× chóng t«i phong ®ång chÝ Êy lµm quan ba. Theo nguyªn t¾c nµy, mµ ch¾c «ng còng ph¶i cho lµ hîp lý, th× ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p cña chóng t«i ®¸ng lÏ ph¶i ®­îc phong mÊy lÇn ®¹i t­íng vµ ®« ®èc, v× ®· ®¸nh th¾ng nhiÒu t­íng vµ ®« ®èc Ph¸p. Trong th¸ng 5-1948, Ng­êi cßn göi th­ cho Tr­êng lôc qu©n TrÇn Quèc TuÊn vµ ký ban hµnh c¸c s¾c lÖnh t¸i lËp Nha Thèng kª Bé Kinh tÕ, s¾c lÖnh cÊm bu«n b¸n, chuyªn chë vµ tµng tr÷ cã tÝnh chÊt bu«n b¸n c¸c xa xØ phÈm ngo¹i hãa; s¾c lÖnh thµnh lËp ñy ban b¶o vÖ ®ª ®iÒu t¹i c¸c liªn khu, tØnh, huyÖn, x·. 3- Trong th¸ng 6-1948, B¸c chñ tr× vµ tham dù nhiÒu cuéc häp cña ChÝnh phñ, ®¶ng ®oµn nh­: Héi nghÞ c¸n bé tuyªn truyÒn b¸o chÝ cña ViÖt B¾c; Héi nghÞ §¶ng ®oµn ChÝnh phñ; Héi ®ång liªn bé; dù lÔ kû niÖm 1000 ngµy kh¸ng chiÕn vµ lÔ ph¸t ®éng thi ®ua ¸i quèc. Ngµy 11-6-1948, Ng­êi ra Lêi kªu gäi thi ®ua ¸i quèc víi môc ®Ých: DiÖt giÆc ®ãi khæ, diÖt giÆc dèt n¸t, diÖt giÆc ngo¹i x©m. Dùa vµo lùc l­îng vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®Ó m­u cÇu h¹nh phóc cho nh©n d©n. KhÈu hiÖu thùc hiÖn lµ: \"Toµn d©n kh¸ng chiÕn, toµn diÖn kh¸ng chiÕn\". Mçi ng­êi d©n ViÖt Nam, bÊt kú giµ, trÎ, g¸i, trai; bÊt kú giµu, nghÌo, lín, nhá ®Òu ph¶i trë thµnh mét chiÕn sÜ ®Êu tranh trªn mét mÆt trËn qu©n sù, kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa. 4- Ngµy 4-7-1948, B¸c häp §¶ng ®oµn ®Ó gi¶i quyÕt mét sè viÖc quan träng tr­íc khi ChÝnh phñ häp th¶o luËn vÒ thµnh lËp Héi ®ång Quèc phßng, hîp nhÊt Bé Quèc phßng vµ Bé Tæng chØ huy; cö Thø tr­ëng Tuyªn truyÒn trong Phñ Chñ tÞch. 335

Ngµy 5-7, B¸c chñ tr× phiªn häp cña ChÝnh phñ ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong n­íc, kiÓm ®iÓm ho¹t ®éng cña c¸c bé. T¹i phiªn häp, B¸c ®­îc cö gi÷ chøc Chñ tÞch Héi ®ång Quèc phßng tèi cao. 5. Ngµy 9-8-1948, B¸c ®Õn th¨m vµ nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ qu©n sù lÇn thø n¨m. B¸c ®· nhÊn m¹nh ®Õn t­ c¸ch cña c¸n bé chØ huy: \"Trong qu©n ®éi, nhiÖm vô cña ng­êi t­íng lµ: Ph¶i: trÝ, dòng, nh©n, tÝn, liªm, trung\"1. Ng­êi c¨n dÆn: \"víi kû luËt... th­ëng ph¹t ph¶i c«ng minh..., víi binh sÜ... ph¶i biÕt râ vµ hÕt søc ch¨n nom, ph¶i ®ång cam céng khæ; víi d©n, ph¶i lµm cho bé ®éi ®­îc d©n yªu, d©n tin, d©n phôc; víi kÎ thï, tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc khinh ®Þch... ph¶i biÕt râ chóng vµ ph¶i hÕt søc gi÷ bÝ mËt\"2. Ngµy 12-8, B¸c dù Héi nghÞ c¸n bé Trung ­¬ng lÇn thø n¨m, bµn vÒ phèi hîp t¸c chiÕn gi÷a bé ®éi chñ lùc víi d©n qu©n du kÝch. B¸c nãi chuyÖn víi Héi nghÞ vÒ hai vÊn ®Ò: C¸n bé cÇn nªu cao tinh thÇn tù kiÓm ®iÓm vµ phª b×nh; c¸n bé vµ thi ®ua yªu n­íc, ®ång thêi x¸c ®Þnh nh©n tè cèt yÕu b¶o ®¶m th¾ng lîi cho c«ng cuéc kh¸ng chiÕn lµ ®¹i ®oµn kÕt. Ngµy 17-8-1948, B¸c chñ tr× häp Héi ®ång Quèc phßng tèi cao, sau ®ã häp Héi ®ång ChÝnh phñ ®Ó nghe b¸o c¸o mét sè vÊn ®Ò tiÕp tÕ cho miÒn ng­îc, chuÈn bÞ ®èi phã víi cuéc tÊn c«ng Thu - §«ng cña qu©n Ph¸p. Trong th¸ng 8, B¸c ký ban hµnh s¾c lÖnh vÒ thµnh lËp Héi ®ång Quèc phßng tèi cao vµ s¾c lÖnh Ên ®Þnh nh÷ng quyÒn lîi ®Æc biÖt cho ng­êi ngo¹i quèc gióp vµo c«ng cuéc kh¸ng chiÕn. ___________ 1, 2. Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 4, tr. 228-229. 336

Ngµy 12-9-1948, B¸c quay trë l¹i ®Þa ®iÓm ë Lòng TÈu, T©n Trµo, S¬n D­¬ng, Tuyªn Quang kÕt thóc h¬n 100 ngµy sèng vµ lµm viÖc t¹i TØn Keo. LÇn ë thø hai: Cuèi n¨m 1953. N¨m 1953, cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc cña chóng ta b­íc sang n¨m thø t¸m. Qua b¶y n¨m kh¸ng chiÕn, d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, qu©n d©n ta cµng ®¸nh cµng m¹nh, cµng th¾ng; qu©n Ph¸p cµng tiÕp tôc g©y chiÕn tranh th× cµng lón s©u vµo thÕ bÞ ®éng vµ thÊt b¹i. §Ó cøu v·n t×nh thÕ ®ã, ®­îc sù ®ång ý cña Mü, ChÝnh phñ Ph¸p cö t­íng Nava sang §«ng D­¬ng thay cho t­íng Xal¨ng lµm Tæng chØ huy qu©n viÔn chinh Ph¸p. Nava lµ vÞ t­íng ®­îc giíi qu©n sù Ph¸p ®¸nh gi¸ lµ cã tµi. Ngµy 7-5-1953, Nava cã mÆt t¹i Sµi Gßn. ChØ h¬n mét th¸ng nghiªn cøu t×nh h×nh, Nava ®· ®­a ra mét kÕ ho¹ch qu©n sù b×nh ®Þnh ViÖt Nam trong vßng 18 th¸ng - ®­îc gäi lµ KÕ ho¹ch Nava. KÕ ho¹ch Nava thùc hiÖn theo 2 b­íc: B­íc 1, trong Thu - §«ng n¨m 1953 vµ mïa Xu©n 1954, gi÷ thÕ phßng ngù chiÕn l­îc ë miÒn B¾c; tËp trung x©y dùng lùc l­îng qu©n c¬ ®éng m¹nh ë ®ång b»ng B¾c Bé (kho¶ng 84 tiÓu ®oµn); thùc hiÖn tiÕn c«ng chiÕn l­îc ë miÒn Nam nh»m chiÕm 3 tØnh tù do ë ®ång b»ng Liªn khu 5; tËp trung x©y dùng ngôy qu©n vµ ®éi qu©n c¬ ®éng lín, ®ñ søc ®¸nh b¹i chñ lùc cña ta. B­íc 2, tõ Thu - §«ng n¨m 1954, sau khi ®· hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu trªn, Nava sÏ dån toµn bé lùc l­îng ra B¾c tiÕn c«ng chiÕn l­îc trªn c¸c chiÕn tr­êng chÝnh giµnh th¾ng 337

lîi quyÕt ®Þnh vÒ qu©n sù, buéc ta ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu ®×nh theo ®iÒu kiÖn cña Ph¸p. NÕu kh«ng, qu©n c¬ ®éng Ph¸p sÏ tËp trung nç lùc ®Ì bÑp chñ lùc ta. Tr­íc ©m m­u míi cña ®Þch, §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p cïng víi ®ång chÝ Vi Quèc Thanh - Cè vÊn qu©n sù Trung Quèc lªn Khu«n T¸t gÆp B¸c b¸o c¸o t×nh h×nh vµ xin ý kiÕn chØ ®¹o. Sau khi nghe tr×nh bµy kÕ ho¹ch cña ®Þch, B¸c nãi: Nava rÊt nhiÒu tham väng, muèn giµnh chiÕn th¾ng lín vÒ qu©n sù. §Þch muèn chñ ®éng, ta buéc chóng ph¶i l©m vµo thÕ bÞ ®éng. §Þch muèn tËp trung qu©n c¬ ®éng th× ta cã kÕ ho¹ch buéc chóng ph¶i ph©n t¸n mµ ®¸nh. T­ t­ëng chØ ®¹o cña B¸c ®· ®­îc Bé Tæng tham m­u vµ Tæng Qu©n ñy lÜnh héi, ph¸c th¶o kÕ ho¹ch t¸c chiÕn cho chiÕn côc §«ng - Xu©n 1953-1954 víi 4 nhiÖm vô: Mét lµ, ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch ë vïng ®Þch hËu nh»m ph¸ tan ©m m­u b×nh ®Þnh cña ®Þch, ph¸ kÕ ho¹ch më réng ngôy qu©n; hai lµ, bé ®éi chñ lùc dïng ph­¬ng thøc ho¹t ®éng thÝch hîp tiªu diÖt tõng bé phËn sinh lùc ®Þch, cã thÓ t¸c chiÕn lín trªn chiÕn tr­êng ®ång b»ng ®Ó rÌn luyÖn bé ®éi; ba lµ, cã kÕ ho¹ch bè trÝ lùc l­îng tiªu diÖt ®Þch khi chóng ®¸nh ra vïng tù do; bèn lµ, t¨ng c­êng ho¹t ®éng lªn h­íng T©y B¾c, Th­îng Lµo vµ c¸c chiÕn tr­êng kh¸c ®Ó ph©n t¸n chñ lùc ®Þch. Cuèi th¸ng 9-1953, Bé ChÝnh trÞ triÖu tËp Héi nghÞ bµn vÒ kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954 t¹i l¸n TØn Keo. Bé ChÝnh trÞ ®· cho nhiÒu ý kiÕn vÒ b¶n kÕ ho¹ch cña Tæng Qu©n ñy vµ nhÊn m¹nh ph­¬ng ch©m t¸c chiÕn \"TÝch cùc, chñ ®éng, c¬ ®éng, linh ho¹t\". B¸c kÕt luËn héi nghÞ: Tæng Qu©n ñy ph¶i cã mét kÕ ho¹ch l©u dµi vÒ mäi mÆt ®Ó 338

®èi phã víi kÎ ®Þch trªn chiÕn tr­êng toµn quèc, sau ®ã ph¶i cã kÕ ho¹ch ®Èy m¹nh nh÷ng ho¹t ®éng du kÝch t¹i ®ång b»ng B¾c Bé. VÒ h­íng ho¹t ®éng lÊy T©y B¾c lµm h­íng chÝnh, c¸c h­íng kh¸c lµ phèi hîp. H­íng chÝnh hiÖn nay kh«ng thay ®æi, nh­ng trong ho¹t ®éng cã thÓ thay ®æi. PhÐp dïng binh lµ ph¶i thiªn biÕn v¹n hãa. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954, tõ h¹ tuÇn th¸ng 11-1953 ®Õn ®Çu n¨m 1954, qu©n ta ®· chñ ®éng më c¸c chiÕn dÞch lín ®¸nh vµo 4 h­íng träng yÕu cña ®Þch lµ T©y B¾c, Trung Lµo, Th­îng Lµo vµ T©y Nguyªn, buéc Nava ph¶i ®iÒu ®éng qu©n c¬ ®éng ë ®ång b»ng B¾c Bé t¨ng c­êng, kÕ ho¹ch tËp trung binh lùc cña Nava ë ®ång b»ng B¾c Bé bÞ ph¸ s¶n. Víi vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng cña §iÖn Biªn Phñ, sau khi cho qu©n nh¶y dï chiÕm §iÖn Biªn Phñ, Nava ®· x©y dùng ë ®©y mét tËp ®oµn qu©n c¬ ®éng m¹nh. §iÖn Biªn Phñ trë thµnh trËn quyÕt chiÕn chiÕn l­îc gi÷a ta vµ qu©n ®éi Ph¸p. Ngµy 6-12-1953, B¸c vµ Bé ChÝnh trÞ th«ng qua kÕ ho¹ch t¸c chiÕn cña Tæng Qu©n ñy vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. T¹i cuéc häp nµy, B¸c ®· chØ râ tÇm quan träng cña chiÕn dÞch, nã lµ trËn quyÕt chiÕn chiÕn l­îc cña ta vµ ®Þch, nã kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt qu©n sù mµ cßn c¶ vÒ mÆt chÝnh trÞ, v× lóc nµy Phã Thñ t­íng Ph¹m V¨n §ång chuÈn bÞ sang Gi¬nev¬ (Thôy Sü) dù héi nghÞ bµn vÒ chÊm døt chiÕn tranh lËp l¹i hßa b×nh trªn b¸n ®¶o §«ng D­¬ng. Chóng ta cÇn cã mét chiÕn th¾ng lín ®Ó ®Ì bÑp ý chÝ x©m l­îc cña kÎ ®Þch. Ng­êi chØ thÞ cho §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p: 339

ChiÕn dÞch nµy rÊt quan träng kh«ng nh÷ng vÒ mÆt qu©n sù mµ cßn c¶ vÒ mÆt chÝnh trÞ, kh«ng nh÷ng ®èi víi trong n­íc mµ cßn ®èi víi quèc tÕ. V× vËy, toµn qu©n, toµn d©n vµ toµn §¶ng ph¶i tËp trung lµm cho kú ®­îc. Ch¾c th¾ng míi ®¸nh, kh«ng ch¾c th¾ng kh«ng ®¸nh. T­ t­ëng chØ ®¹o cña B¸c ®· gióp cho T­ lÖnh, kiªm ChÝnh ñy ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p cã mét quyÕt ®Þnh s¸ng suèt thay ®æi c¸ch ®¸nh tõ \"®¸nh nhanh, th¾ng nhanh\" sang \"®¸nh ch¾c, tiÕn ch¾c\". §©y lµ quyÕt ®Þnh khã kh¨n nhÊt trong cuéc ®êi cÇm qu©n cña §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p. Víi tinh thÇn \"®¸nh ch¾c, tiÕn ch¾c\", sau 56 ngµy ®ªm chiÕn ®Êu anh dòng t¹i §iÖn Biªn Phñ, qu©n d©n ta ®· ®Ëp tan tËp ®oµn cø ®iÓm m¹nh nhÊt cña Ph¸p ch­a tõng cã ë §«ng D­¬ng, lµm nªn mét chiÕn th¾ng \"chÊn ®éng ®Þa cÇu\". Cïng víi nh÷ng chiÕn th¾ng trªn toµn chiÕn tr­êng §«ng D­¬ng ®· buéc ChÝnh phñ Ph¸p ph¶i ký HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ vµo ngµy 21-7-1954, chÊm døt chiÕn tranh vµ c«ng nhËn ®éc lËp, chñ quyÒn cña ba n­íc §«ng D­¬ng, më ra mét thêi kú míi cho d©n téc ViÖt Nam lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, ®Êu tranh ®Ó thèng nhÊt ®Êt n­íc. Nãi vÒ tÇm quan träng cña quyÕt ®Þnh thay ®æi ph­¬ng ch©m t¸c chiÕn, trong lÔ kû niÖm 10 n¨m chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ (5-1964), nhiÒu t­íng lÜnh, sÜ quan tham gia ChiÕn dÞch §iÖn Biªn phñ ®· t©m sù: NÕu kh«ng cã quyÕt ®Þnh thay ®æi c¸ch ®¸nh cña chiÕn dÞch th× kh«ng biÕt chóng ta (nh÷ng ®ång chÝ tham gia chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ) cã cßn ®­îc gÆp nhau t¹i ®©y kh«ng? Vµ kh«ng biÕt cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña d©n téc ta cßn ph¶i kÐo dµi thªm bao l©u n÷a? 340

Qua nh÷ng tµi liÖu lÞch sö trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh: Di tÝch TØn Keo lµ n¬i ®· chøng kiÕn nh÷ng ho¹t ®éng vµ chØ ®¹o quan träng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh dÉn ®Õn th¾ng lîi cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. §©y lµ mét trong nh÷ng di tÝch ®Æc biÖt quan träng liªn quan ®Õn cuéc ®êi ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë ChiÕn khu ViÖt B¾c nãi chung vµ ë tØnh Th¸i Nguyªn nãi riªng. 341

NH÷NG QUYÕT §ÞNH QUAN TRäNG CñA §¶NG Vµ CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH Tõ An toµn khu §Þnh HO¸ TRONG THU - §¤NG 1953 §¹i t¸, TS. TrÇn V¨n Thøc * Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc (1945-1954), An toµn khu do Trung ­¬ng x©y dùng ë §Þnh Hãa vµ mét sè huyÖn gi¸p ranh cña ba tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n lµ an toµn khu lín nhÊt vµ quan träng nhÊt. §ã lµ c¨n cø cña c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn c¶ n­íc ta. T¹i An toµn khu ë §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn) vµ c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, Yªn S¬n (Tuyªn Quang), ChÝnh phñ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa gåm ®ñ c¸c bé, ngµnh ®· sèng vµ lµm viÖc trong nh÷ng \"c¨n nhµ l¸ tåi tµn víi nh÷ng bé tr­ëng ba l« trªn l­ng, hå s¬ ®ùng trong xµ cét...\"1. Vµ tõ \"trong nh÷ng ng«i nhµ l¸ víi nh÷ng «ng bé tr­ëng nh­ vËy, nh÷ng quyÕt ®Þnh quan träng cña Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ra ®êi vµ ®· ch«n vïi sè phËn qu©n ®éi viÔn chinh\"2. ___________ * Chñ nhiÖm Bé m«n LÞch sö kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p - ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam 1, 2. Vâ Nguyªn Gi¸p: ChiÕn ®Êu trong vßng v©y, S®d, tr. 290. 342

Bµi viÕt nµy tËp trung ®i s©u vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i An toµn khu §Þnh Hãa, trong Thu - §«ng 1953. * ** §Õn mïa HÌ n¨m 1953, cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc cña nh©n d©n ViÖt Nam ®· tr¶i qua gÇn 8 n¨m, côc diÖn chiÕn tranh ë ViÖt Nam vµ c¶ ë Lµo, Campuchia chuyÓn biÕn m¹nh theo chiÒu h­íng cã lîi cho qu©n vµ d©n ta, bÊt lîi nhiÒu cho thùc d©n Ph¸p, can thiÖp Mü. Trong bèi c¶nh ®ã, ChÝnh phñ Ph¸p quyÕt ®Þnh cö t­íng Nava (Henri Navare) sang lµm Tæng ChØ huy qu©n ®éi Ph¸p vµ §ê Gi¨ng (De Jean) lµm Cao ñy Ph¸p ë §«ng D­¬ng. Sang §«ng D­¬ng, t­íng 4 sao Nava r¸o riÕt ho¹t ®éng, th¶o ra mét kÕ ho¹ch t¸c chiÕn míi hßng xoay chuyÓn t×nh thÕ, hßng buéc ®èi ph­¬ng ph¶i chÊp nhËn gi¶i ph¸p th­¬ng l­îng theo nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ phÝa Pari cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, tøc lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn chÊm døt mét c¸ch \"danh dù\" cuéc chiÕn tranh mµ Ph¸p ®· hao tæn qu¸ nhiÒu trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn. Qua thùc ®Þa, n¾m t×nh h×nh vµ trªn c¬ së nh÷ng toan tÝnh cña m×nh, Nava ®Þnh ra mét kÕ ho¹ch t¸c chiÕn tæng qu¸t nh­ sau: - Trong chiÕn cuéc 1953-1954, thùc hiÖn phßng ngù chiÕn l­îc ë phÝa b¾c vÜ tuyÕn 18, tr¸nh giao chiÕn toµn diÖn; ng­îc l¹i, cè g¾ng thùc hiÖn tiÕn c«ng ë nam vÜ tuyÕn 18 nh»m b×nh ®Þnh miÒn Nam vµ miÒn Trung §«ng D­¬ng, ®Æc biÖt lµ tiÕn c«ng chiÕm ®ãng vïng tù do Liªn khu 5. - Sau khi n¾m trong tay ­u thÕ vÒ lùc l­îng c¬ ®éng, tõ 343

mïa Thu n¨m 1954 sÏ chuyÓn lªn tiÕn c«ng ë phÝa b¾c Hoµnh S¬n, t¹o nªn mét côc diÖn qu©n sù khiÕn Ph¸p cã ®­îc mét gi¶i ph¸p chÝnh trÞ cho cuéc chiÕn tranh. KÕ ho¹ch nµy sau khi ®­îc Héi ®ång Quèc phßng Ph¸p th«ng qua - mang tªn t¸c gi¶ cña nã - kÕ ho¹ch Nava. D­ luËn chÝnh giíi Ph¸p vµ Mü ®Òu ®¸nh gi¸ cao b¶n kÕ ho¹ch nµy. Ngo¹i tr­ëng Mü §alÐt kh¼ng ®Þnh: \"KÕ ho¹ch Nava trong hai n¨m tíi nÕu kh«ng ph¶i lµ mét th¾ng lîi qu©n sù hoµn toµn th× Ýt nhÊt còng thu ®­îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh vÒ qu©n sù\"1. Thñ t­íng Ph¸p nãi: \"KÕ ho¹ch Nava ch¼ng nh÷ng ®­îc ChÝnh phñ Ph¸p mµ c¶ nh÷ng ng­êi b¹n Mü còng t¸n thµnh. Nã cho phÐp hy väng ®ñ mäi ®iÒu\"2. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch Nava, HÌ - Thu 1953, ®Þch r¸o riÕt tæ chøc, ph©n bè l¹i lùc l­îng trªn c¸c chiÕn tr­êng, tËp trung cho chiÕn tr­êng chÝnh B¾c Bé; t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng qu©n sù quy m« lín, liªn tiÕp më c¸c cuéc hµnh qu©n cµn quÐt, b×nh ®Þnh vïng chiÕm ®ãng, tiÕn c«ng vµo vïng tù do cña ta. Tr­íc nh÷ng diÔn biÕn míi cña t×nh h×nh, Bé Tæng tham m­u ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu x¸c ®Þnh h­íng tiÕn c«ng chiÕn l­îc Thu - §«ng 1953. Ngµy 20-8, Tæng Qu©n ñy tr×nh lªn Bé ChÝnh trÞ b¶n §Ò ¸n T×nh h×nh ®Þch, ta ë B¾c Bé sau khi ®Þch rót khái Nµ S¶n vµ chñ tr­¬ng t¸c chiÕn cña ta trong Thu - §«ng 1953. Nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mang tÇm chiÕn l­îc trong giai ®o¹n cuèi cña cuéc kh¸ng chiÕn, cuèi th¸ng 93-1953, ___________ 1, 2. §ç ThiÖn, §inh Kim Kh¸nh: TiÕng sÊm §iÖn Biªn Phñ, Nxb. Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1984, tr. 61. 3. Còng cã tµi liÖu viÕt lµ th¸ng 10-1953. 344

t¹i ®åi TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng ®· häp, d­íi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh bµn vÒ nhiÖm vô qu©n sù §«ng - Xu©n 1953-1954. Thay mÆt Tæng Qu©n ñy, §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p tr×nh bµy hai ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn do Bé Tæng tham m­u chuÈn bÞ. Thø nhÊt lµ ph­¬ng ¸n tËp trung toµn bé hay phÇn lín bé ®éi chñ lùc ®èi phã víi ®Þch ë ®ång b»ng B¾c Bé. Thø hai lµ ph­¬ng ¸n ®iÒu ®éng lùc l­îng më c¸c cuéc tiÕn c«ng vµo c¸c h­íng kh¸c. C¨n cø vµo ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc ®Ò ra tõ Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø t­ (1-1953), Tæng Qu©n ñy cho r»ng ch­a nªn ®¸nh vµo ®ång b»ng B¾c Bé ngay mµ ph¶i ph¸ ©m m­u tËp trung binh lùc cña ®Þch ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn t¸c chiÕn t­¬ng ®èi lín. Ta sÏ ®­a mét sè ®¬n vÞ chñ lùc ho¹t ®éng ë T©y B¾c. MÆt kh¸c, bé ®éi t×nh nguyÖn phèi hîp víi lùc l­îng PathÐt Lµo t¨ng c­êng ho¹t ®éng, buéc ®Þch ph¶i ph©n t¸n binh lùc. Trong khi ®ã, ta ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch kh¾p c¸c chiÕn tr­êng ®Þch hËu trªn c¶ n­íc, ®Æc biÖt lµ t¹i ®ång b»ng B¾c Bé, ®ång thêi cã kÕ ho¹ch b¶o vÖ vïng tù do; bè trÝ mét sè ®¬n vÞ chñ lùc ë nh÷ng ®Þa bµn quan träng, s½n sµng ®¸nh ®Þch khi chóng ®¸nh ra. Sau khi nghe tr×nh bµy ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn cña Bé Tæng tham m­u, Tæng Qu©n ñy vµ Bé ChÝnh trÞ ®Ò ra ph­¬ng ch©m t¸c chiÕn chung lµ \"tÝch cùc, chñ ®éng, c¬ ®éng, linh ho¹t\"; x¸c ®Þnh chñ tr­¬ng t¸c chiÕn tæng qu¸t trong §«ng - Xu©n 1953-1954 nh­ sau: sö dông mét bé phËn bé ®éi chñ lùc më nh÷ng cuéc tiÕn c«ng vµo nh÷ng h­íng ®Þch s¬ hë, ®ång thêi tranh thñ c¬ héi tiªu diÖt ®Þch ë 345

nh÷ng h­íng ®Þch cã thÓ ®¸nh s©u vµo vïng tù do cña ta; cïng víi ®ã, ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch ë kh¾p c¸c chiÕn tr­êng sau l­ng ®Þch vµ tÝch cùc tiÕn hµnh mäi sù chuÈn bÞ cÇn thiÕt trong nh©n d©n vµ bé ®éi ®Þa ph­¬ng, d©n qu©n du kÝch c¸c vïng tù do t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó bé ®éi chñ lùc thùc hiÖn ®¸nh lín. Bé ChÝnh trÞ thèng nhÊt kÕ ho¹ch t¸c chiÕn chung nh­ sau: Trªn chiÕn tr­êng miÒn B¾c: - Sö dông mét sè ®¬n vÞ bé ®éi chñ lùc më cuéc tiÕn c«ng lªn h­íng T©y B¾c, tiªu diÖt ®Þch ë Lai Ch©u, gi¶i phãng hoµn toµn khu T©y B¾c. - §Ò nghÞ lùc l­îng PathÐt Lµo phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ t×nh nguyÖn ViÖt Nam më cuéc tiÕn c«ng ë Trung Lµo, tiªu diÖt sinh lùc ®Þch vµ më réng vïng gi¶i phãng. - V× hµnh ®éng cña ®Þch ch­a râ rÖt, nªn tr­íc m¾t chóng ta chñ tr­¬ng giÊu kÝn bé ®éi chñ lùc. Tr­íc cuéc tiÕn c«ng cña ta lªn T©y B¾c, ®Þch cã thÓ t¨ng viÖn cho T©y B¾c. Trong tr­êng hîp ®ã, ta sÏ t¨ng c­êng chñ lùc lªn h­íng nµy ®Ó tiªu diÖt sinh lùc cña chóng. §Þch còng cã thÓ ®¸nh s©u vµo mét h­íng nµo ®ã cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c nh»m c¾t ®øt giao th«ng, tiÕp tÕ cña ta, ph¸ ho¹i c¸c tuyÕn chi viÖn tiÒn tuyÕn, g©y tæn thÊt cho vïng tù do ®ång thêi buéc bé ®éi ta ë T©y B¾c ph¶i rót vÒ. NÕu vËy, ta sÏ t×m c¸ch dô ®Þch vµo thÕ trËn bµy s½n, råi sö dông mét lùc l­îng chñ lùc ®¸nh tiªu diÖt lín. - ë h­íng ®ång b»ng, ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch vïng sau l­ng ®Þch, cñng cè, ph¸t triÓn c¸c c¨n cø du kÝch vµ khu du kÝch, phèi hîp t¸c chiÕn víi c¸c cuéc tiÕn c«ng nãi trªn. NÕu ®Þch ®¸nh ra vïng tù do th× tiªu hao vµ tranh thñ tiªu diÖt sinh lùc cña chóng. 346

Trªn chiÕn tr­êng miÒn Nam: - TËp trung phÇn lín bé ®éi chñ lùc cña Liªn khu 5 tiÕn c«ng ®Þch ë T©y Nguyªn, tiªu diÖt sinh lùc ®Þch, gi¶i phãng phãng ®Êt ®ai. Nh©n d©n, bé ®éi ®Þa ph­¬ng, d©n qu©n du kÝch cïng víi mét bé phËn nhá bé ®éi chñ lùc tÝch cùc chuÈn bÞ ®èi phã víi ©m m­u ®Þch x©m ph¹m vïng tù do. - Cùc Nam Trung Bé vµ Nam Bé ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch, lîi dông ®iÒu kiÖn thuËn lîi míi do qu©n ®Þch ph¶i tËp trung lùc l­îng ra c¸c chiÕn tr­êng kh¸c mµ t¨ng c­êng ho¹t ®éng ®¸nh nhá, th¾ng ch¾c. - Qu©n vµ d©n vïng tù do Liªn khu 4 r¸o riÕt chuÈn bÞ ®èi phã víi cuéc tiÕn c«ng cã thÓ diÔn ra trªn ®Þa bµn m×nh. Gi÷a lóc t×nh h×nh gÊp g¸p nh­ vËy, ë an toµn khu - Trung t©m chØ huy cña cuéc kh¸ng chiÕn \"B¸c ngåi häp, th¸i ®é b×nh th¶n, ®iÕu thuèc l¸ kÑp gi÷a hai ngãn tay duçi th¼ng. §«i m¾t Ng­êi lé vÎ ch¨m chó. Bµn tay B¸c ®Æt trªn bµn, bçng gi¬ lªn vµ n¾m l¹i. Ng­êi nãi: §Þch tËp trung qu©n c¬ ®éng ®Ó t¹o nªn søc m¹nh... Kh«ng sî! Ta buéc chóng ph¶i ph©n t¸n binh lùc th× søc m¹nh ®ã kh«ng cßn. Bµn tay B¸c më ra, mçi ngãn trá vÒ mét h­íng\"1. Tr­íc khi bÕ m¹c héi nghÞ nµy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh c¨n dÆn thªm: \"Tæng Qu©n ñy ph¶i cã mét kÕ ho¹ch l©u dµi vÒ mäi mÆt ®Ó ®èi phã víi kÎ ®Þch trªn chiÕn tr­êng toµn quèc, sau ®ã ph¶i cã mét kÕ ho¹ch ®Èy m¹nh nh÷ng ho¹t ®éng du kÝch t¹i ®ång b»ng B¾c Bé. VÒ h­íng ho¹t ®éng lÊy T©y B¾c lµ h­íng chÝnh, c¸c h­íng kh¸c lµ phèi hîp. ___________ 1. Vâ Nguyªn Gi¸p: Tæng tËp håi ký, S®d, tr. 876. 347

H­íng chÝnh hiÖn nay kh«ng thay ®æi, nh­ng trong ho¹t ®éng cã thÓ thay ®æi. PhÐp dïng binh lµ ph¶i \"thiªn biÕn v¹n ho¸\"1. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ®iÒu quan träng trong kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n lµ kh¾c phôc mäi khã kh¨n, sö dông mäi biÖn ph¸p, gi÷ v÷ng chñ ®éng, kiªn quyÕt buéc ®Þch ph¶i ph©n t¸n, ph¸ vì khèi c¬ ®éng tËp trung, ®iÒu ®éng tõng bé phËn chñ lùc ®Þch ra tõng h­íng kh¸c nhau, råi chän h­íng thuËn lîi mµ ®¸nh trËn tiªu diÖt lín. C¨n cø vµo ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn trªn ®©y, Bé Tæng tham m­u x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch sö dông bé ®éi chñ lùc vµ phèi hîp t¸c chiÕn trªn c¸c chiÕn tr­êng trong c¶ n­íc vµ toµn §«ng D­¬ng; qu©n, d©n trªn kh¾p c¸c miÒn Trung, Nam, B¾c thùc hiÖn tiÕn c«ng ®Þch, giµnh nhiÒu th¾ng lîi, ®Æc biÖt lµ ë t©y nam Ninh B×nh - ®¸nh b¹i cuéc hµnh qu©n H¶i ¢u cña ®Þch. §Õn ®Çu th¸ng 11-1953, Nava vµ Bé ChØ huy qu©n Ph¸p cho r»ng kÕ ho¹ch Nava ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. §ang trong t©m tr¹ng l¹c quan th× Nava nhËn ®­îc tin c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña ta ®ang di chuyÓn lªn T©y B¾c. §iÒu nµy chøng tá r»ng h­íng tiÕn c«ng chñ yÕu cña ®èi ph­¬ng trong chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-1954 kh«ng ph¶i lµ ®ång b»ng B¾c Bé nh­ ph¸n ®o¸n cña Bé ChØ huy Ph¸p, mµ rÊt cã kh¶ n¨ng lµ T©y B¾c. NÕu thÕ th× c¶ Th­îng Lµo vµ Kinh ®« Lu«ng Phab¨ng ®Òu bÞ uy hiÕp. Tõ nhËn ®Þnh trªn, Nava quyÕt ®Þnh \"ra tay tr­íc\", më cuéc hµnh qu©n Caxto ®¸nh chiÕm §iÖn Biªn Phñ, tõng b­íc biÕn n¬i ®©y thµnh mét tËp ®oµn cø ®iÓm m¹nh nhÊt §«ng D­¬ng. \"§Þch nh¶y dï xuèng §iÖn Biªn Phñ, mÆc dÇu ta kh«ng ___________ 1. Vâ Nguyªn Gi¸p: Tæng tËp håi ký, S®d, tr. 876. 348

ph¸n ®o¸n ®­îc cô thÓ vÒ ®Þa ®iÓm vµ thêi gian, nh­ng còng n»m trong ph¹m vi ph¸n ®o¸n tr­íc cña ta lµ nÕu T©y B¾c bÞ uy hiÕp th× ®Þch sÏ t¨ng viÖn lªn h­íng ®ã. Nh­ vËy lµ tr­íc sù uy hiÕp cña ta, ®Þch ®· ph¶i bÞ ®éng ®èi phã, ph©n t¸n mét lùc l­îng c¬ ®éng lªn §iÖn Biªn Phñ ®Ó yÓm hé cho T©y B¾c, ®Ó che chë cho Th­îng Lµo, ®Ó ph¸ kÕ ho¹ch tiÕn c«ng cña ta... HiÖn nay ta ch­a thÓ quyÕt ®o¸n ®Þch sÏ ®ãng hay rót, sÏ ®ãng mét n¬i hay hai n¬i, sÏ ®ãng l©u dµi hay trong thêi gian ng¾n, sÏ t¨ng viÖn nhiÒu hay Ýt..., mét lµ ta ch­a cã ®ñ c¨n cø cô thÓ ®Ó ph¸n ®o¸n ©m m­u ®Þch, hai lµ v× ®Þch còng cã nhiÒu khã kh¨n, rót th× mÊt ®Êt, t¨ng th× ph©n t¸n qu©n c¬ ®éng vµ cã thÓ bÞ tiªu diÖt nªn ch­a nhÊt ®Þnh cã chñ tr­¬ng døt kho¸t, hoÆc hiÖn cã chñ tr­¬ng nh­ng khi gÆp khã kh¨n do sù ®èi phã cña ta g©y nªn còng cã thÓ thay ®æi. V« luËn råi ®©y thay ®æi thÕ nµo, ®Þch nh¶y dï xuèng §iÖn Biªn Phñ c¨n b¶n lµ cã lîi cho ta\"1. Tõ nh÷ng nhËn ®Þnh vµ kÕt luËn trªn, Bé Tæng t­ lÖnh quyÕt ®Þnh §¹i ®oµn 316 gÊp rót tiÕn lªn ®¸nh ®Þch ë Lai Ch©u vµ ®iÒu thªm §¹i ®oµn 308 lªn ®Ó v©y ®Þch ë §iÖn Biªn Phñ. ë Phó Thä, Yªn B¸i, Tuyªn Quang c¸c §¹i ®oµn 312, 351 vµ §¹i ®oµn 304 (thiÕu) ®­îc lÖnh ph¶i tuyÖt ®èi bÝ mËt vµ s½n sµng ®¸nh tr¶ ®Þch nÕu chóng liÒu lÜnh tiÕn c«ng lªn vïng c¨n cø ®Þa cña ta. Theo sù chØ ®¹o cña Bé Tæng t­ lÖnh, Bé Tæng tham m­u võa theo dâi, ®«n ®èc c¸c ®¬n vÞ triÓn khai thùc hiÖn kÕ ___________ 1. \"B¸o c¸o kÕt luËn cña §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p t¹i Héi nghÞ c¸n bé ChiÕn dÞch §«ng - Xu©n, ngµy 23-11-1953\", TrÝch trong B¸o c¸o vÒ kÕ ho¹ch t¸c chiÕn vµ tæng kÕt kinh nghiÖm trong c¸c chiÕn dÞch lín, Bé Tæng Tham m­u xuÊt b¶n, 1963, tr. 15-16. 349

ho¹ch ®· ®­îc x¸c ®Þnh, võa khÈn tr­¬ng nghiªn cøu x©y dùng ph­¬ng ¸n ®¸nh ®Þch ë Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn Phñ. §Çu th¸ng 12-1953, Nava quyÕt ®Þnh tiÕp nhËn cuéc giao chiÕn víi ta ë §iÖn Biªn Phñ vµ quyÕt ®Þnh gi÷ §iÖn Biªn Phñ b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Trong bèi c¶nh ®ã, ngµy 6-12, còng chÝnh t¹i ®åi TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng ta cã cuéc häp quan träng, nghe Tæng Qu©n ñy b¸o c¸o quyÕt t©m tiÕn c«ng ®Þch ë §iÖn Biªn Phñ, qua ®ã ®­a ra quyÕt ®Þnh mang tÇm vãc lÞch sö. VÒ t×nh h×nh ®Þch vµ ph­¬ng h­íng chiÕn dÞch, ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn cña Tæng Qu©n ñy ghi râ: \"Tuy hiÖn nay ch­a thÓ kh¼ng ®Þnh nh­ng muèn b¶o ®¶m thùc hiÖn ®­îc quyÕt t©m cña Trung ­¬ng lµ tiªu diÖt ®Þch vµ gi¶i phãng Lai Ch©u Ph«ngxalú cho ®Õn Lu«ng Phab¨ng trong §«ng - Xu©n th× ph¶i nh»m tr­êng hîp ®Þch t¨ng c­êng thµnh tËp ®oµn cø ®iÓm mµ chuÈn bÞ. Trong tr­êng hîp nµy, trËn §iÖn Biªn Phñ sÏ lµ mét trËn c«ng kiªn lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. V× vËy, sù chuÈn bÞ cã nhiÒu khã kh¨n, r¸o riÕt tËp trung lùc l­îng míi lµm kÞp, nh­ng nÕu kiªn quyÕt kh¾c phôc khã kh¨n, hoµn thµnh ®­îc chiÕn dÞch th× th¾ng lîi nµy lµ mét th¾ng lîi rÊt lín\"1. Ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn cña Tæng Qu©n ñy x¸c ®Þnh tæng qu¸t vÒ qu©n sè tham gia chiÕn ®Êu, trang bÞ vò khÝ, thêi gian t¸c chiÕn, sè l­îng d©n c«ng phôc vô, kÕ ho¹ch ®¶m b¶o hËu cÇn, l­¬ng thùc, thùc phÈm, v.v.. ___________ 1. B¸o c¸o cña Tæng Qu©n ñy tr×nh Bé ChÝnh trÞ, ngµy 6-12-1953, l­u tr÷ t¹i Bé Quèc phßng, hå s¬ 109, ph«ng Qu©n ñy. 350

Dù kiÕn ®¸nh §iÖn Biªn Phñ ®Ö tr×nh Bé ChÝnh trÞ ®­îc chuÈn bÞ theo tinh thÇn \"®¸nh ch¾c, tiÕn ch¾c\". Sau khi nghe b¸o c¸o quyÕt t©m cña Tæng Qu©n ñy, Bé ChÝnh trÞ ®· th¶o luËn kü vµ kÕt luËn: VÒ ®Þch, §iÖn Biªn Phñ sÏ lµ mét tËp ®oµn cø ®iÓm m¹nh, nh­ng chóng cã c¸i yÕu lµ bÞ c« lËp, mäi viÖc tiÕp tÕ ®Òu ph¶i dùa vµo ®­êng kh«ng. VÒ ta, víi chÊt l­îng ®· ®­îc n©ng cao thªm mét b­íc trong chØnh huÊn, chØnh qu©n, víi nh÷ng kinh nghiÖm s½n cã vµ sù tiÕn bé vÒ trang bÞ kü thuËt, qu©n ®éi ta tíi ®©y ®· cã thÓ ®¸nh ®­îc tËp ®oµn cø ®iÓm. VÊn ®Ò ®­êng s¸ tiÕp tÕ cho chiÕn dÞch ®óng lµ mét khã kh¨n lín, nh­ng víi quyÕt t©m cña toµn §¶ng, c¶ hËu ph­¬ng ®ang chuyÓn ®éng m¹nh trong c¶i c¸ch ruéng ®Êt sÏ tËp trung toµn lùc chi viÖn cho tiÒn tuyÕn vµ nhÊt ®Þnh b¶o ®¶m cung cÊp cho chiÕn dÞch. Tõ kÕt luËn ®ã, Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ víi bÝ danh \"TrÇn §×nh\" vµ nhÊt trÝ th«ng qua ph­¬ng ¸n t¸c chiÕn cña Tæng Qu©n ñy. Bé ChÝnh trÞ còng quyÕt ®Þnh thµnh lËp §¶ng ñy MÆt trËn §iÖn Biªn Phñ do §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p lµm T­ lÖnh kiªm BÝ th­ §¶ng ñy. Nh­ vËy, chØ trong trong vßng ch­a ®Çy 3 th¸ng, tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 12-1953, t¹i ®åi TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng ®· cã hai phiªn häp rÊt quan träng, liªn quan mËt thiÕt víi chiÕn c«ng vÜ ®¹i cña qu©n vµ d©n ta trong §«ng - Xu©n vµ ®· ®i vµo lÞch sö cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, vÎ vang d©n téc ViÖt Nam anh hïng. C¸c quyÕt ®Þnh cña Bé ChÝnh trÞ trong hai phiªn häp ®ã thÓ hiÖn t­ t­ëng chiÕn l­îc vµ lµ nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n cho kÕ ho¹ch t¸c chiÕn trong §«ng - Xu©n 1953-1954, thÓ hiÖn ý chÝ quyÕt t©m cña toµn §¶ng, toµn d©n vµ toµn qu©n 351

®¸nh trËn quyÕt chiÕn chiÕn l­îc - ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, ®Ëp tan ý chÝ x©m l­îc cña thùc d©n Ph¸p. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy cña Bé ChÝnh trÞ, qu©n vµ d©n ta ®· lµm nªn th¾ng lîi vÜ ®¹i trong §«ng - Xu©n 1953-1954, mµ ®Ønh cao lµ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ \"lõng lÉy n¨m ch©u, chÊn ®éng ®Þa cÇu\", buéc thùc d©n Ph¸p ph¶i ngåi vµo bµn ®µm ph¸n, ký kÕt HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ (21-7-1954), kÕt thóc chiÕn tranh x©m l­îc ViÖt Nam. §åi TØn Keo, x· Phó §×nh, huyÖn §Þnh Hãa, ®Þa danh ®· ®i vµo lÞch sö, g¾n liÒn víi nhiÒu sù kiÖn lÞch sö kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, mµ quan träng lµ hai phiªn häp cña Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng ta trong Thu - §«ng 1953. 352

CHñ TÞCH Hå CHÝ MINH CHØ §¹O X¢Y DùNG KÕ HO¹CH T¸C CHIÕN §¤NG - XU¢N 1953-1954 ë §ÞNH HãA - TH¸I NGUY£N PGS.TS. NguyÔn M¹nh Hµ* §Õn gi÷a n¨m 1953, cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña qu©n vµ d©n ta ®· b­íc sang n¨m thø 8, ®ang ë cuèi giai ®o¹n ph¶n c«ng vµ tiÕn c«ng ®Ó giµnh th¾ng lîi quyÕt ®Þnh. NÕu nh­ sau th¾ng lîi to lín trong chiÕn dÞch tiÕn c«ng Biªn giíi (Thu - §«ng 1950), ta ®· giµnh ®­îc quyÒn chñ ®éng chiÕn l­îc trªn chiÕn tr­êng chÝnh B¾c Bé, t¹o b­íc ngoÆt c¨n b¶n, ®­a cuéc kh¸ng chiÕn tõ giai ®o¹n gi»ng co, chuyÓn hãa lùc l­îng (cßn gäi lµ giai ®o¹n cÇm cù) sang giai ®o¹n ph¶n c«ng vµ tiÕn c«ng, th× sau 3 chiÕn dÞch tiÕn c«ng më liªn tiÕp ë trung du vµ ®ång b»ng B¾c Bé nöa ®Çu n¨m 1951, tiÕp ®Õn lµ ChiÕn dÞch tiÕn c«ng Hßa B×nh (§«ng - Xu©n 1951-1952), ChiÕn dÞch tiÕn c«ng T©y B¾c (Thu - §«ng 1952), cho ®Õn khi kÕt thóc th¾ng lîi ChiÕn dÞch Th­îng Lµo (Xu©n - HÌ 1953), ta ®· më réng quyÒn chñ ®éng chiÕn l­îc ra toµn bé chiÕn tr­êng b¾c §«ng D­¬ng. ___________ * ViÖn tr­ëng ViÖn LÞch sö §¶ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 353

BÞ thÊt b¹i liªn tiÕp, ®éi qu©n viÔn chinh Ph¸p mÆc dï ®­îc ®Õ quèc Mü tÝch cùc gióp søc, vÉn ngµy cµng lón s©u vµo tr¹ng th¸i bÞ ®éng, phßng ngù chiÕn l­îc. Tæng ChØ huy Xal¨ng (Salan) bÞ triÖu håi vµ thay b»ng viªn t­íng Nava (5-1953) ch­a hÒ cã kinh nghiÖm vÒ chiÕn tr­êng §«ng D­¬ng. §©y lµ viªn t­íng tæng chØ huy thø 7 cña ®éi qu©n viÔn chinh Ph¸p ë §«ng D­¬ng trong 8 n¨m tiÕn hµnh chiÕn tranh. Sau gÇn 2 th¸ng t×m hiÓu, thÞ s¸t t×nh h×nh, Nava trë l¹i Pari víi b¶n kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù nh»m t×m lèi tho¸t danh dù cho n­íc Ph¸p khái cuéc chiÕn tranh hao ng­êi, tèn cña, mÊt lßng d©n, chia rÏ x· héi, ë ViÖt Nam vµ §«ng D­¬ng. KÕ ho¹ch mang tªn Nava, vÒ mÆt qu©n sù, x¸c ®Þnh néi dung chñ yÕu lµ x©y dùng mét lùc l­îng c¬ ®éng øng chiÕn m¹nh, tËp trung ë ®ång b»ng B¾c Bé ®Ó s½n sµng ®èi phã víi c¸c cuéc tiÕn c«ng cña chñ lùc ta trªn c¸c h­íng nh»m tõng b­íc tho¸t ra khái t×nh tr¹ng bÞ ®éng phßng ngù, tiÕn tíi giµnh l¹i quyÒn chñ ®éng. Tæng ChØ huy Nava dù ®Þnh chia kÕ ho¹ch lµm hai b­íc lín: - Trong Thu - §«ng 1953 vµ Xu©n 1954, t¹m thêi phßng ngù ë miÒn B¾c b»ng lùc l­îng c¬ ®éng tËp trung ë ®ång b»ng B¾c Bé; thùc hiÖn b×nh ®Þnh ë miÒn Nam vµ c¸c tØnh vïng tù do Liªn khu 5 cïng víi viÖc x©y dùng qu©n ®éi quèc gia ®ñ søc cïng víi qu©n viÔn chinh Ph¸p ®èi phã víi c¸c ®¹i ®oµn chñ lùc cña ta. - Tõ Thu - §«ng 1954, sau khi ®· hoµn thµnh b­íc mét, sÏ dån toµn lùc ra miÒn B¾c më cuéc tiÕn c«ng tæng lùc nh»m giµnh th¾ng lîi quyÕt ®Þnh, buéc ta ph¶i th­¬ng l­îng theo nh÷ng ®iÒu kiÖn cña Ph¸p ®Ó kÕt thóc chiÕn tranh. 354

Lùc l­îng ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Çy tham väng nµy ®­îc Nava huy ®éng tõ ba nguån: b¾t lÝnh ®Ó x©y dùng qu©n ®éi cña ChÝnh phñ B¶o §¹i; rót bá mét sè vÞ trÝ Ýt cã gi¸ trÞ thùc tÕ, lÊy lùc l­îng chiÕm ®ãng ®ã bæ sung cho ®éi qu©n c¬ ®éng chiÕn l­îc; ®Ò nghÞ t¨ng viÖn tõ Ph¸p sang. Víi nh÷ng nç lùc r¸o riÕt nh­ vËy, tr­íc khi b­íc vµo Thu - §«ng 1953, tæng sè qu©n Ph¸p - ngôy lªn tíi 443.000 ng­êi, trong ®ã cã 146.000 qu©n ¢u - Phi (chiÕm 33%), 299.000 qu©n ngôy (67%). Trong khi ®ã, tæng sè qu©n chñ lùc vµ ®Þa ph­¬ng cña ta lµ 252.000. Cô thÓ, vÒ bé binh, ®Þch cã 267 tiÓu ®oµn; ph¸o binh cã 33 tiÓu ®oµn; c¬ giíi cã 11 trung ®oµn, 6 tiÓu ®oµn vµ 17 ®¹i ®éi; kh«ng qu©n cã 605 m¸y bay c¸c lo¹i; h¶i qu©n cã 498 tµu c¸c lo¹i. PhÝa ta cã 6 ®¹i ®oµn, 18 trung ®oµn, 19 tiÓu ®oµn; ph¸o binh cã 2 trung ®oµn, 8 tiÓu ®oµn, 4 ®¹i ®éi; ph¸o phßng kh«ng cã 1 trung ®oµn vµ 2 tiÓu ®oµn. NÕu so s¸nh lùc l­îng ta - ®Þch th× sè tiÓu ®oµn lµ 127/267, trong khi qu©n sè mét tiÓu ®oµn cña ta kho¶ng 600 th× cña ®Þch tõ 800 ®Õn 1.000 ng­êi. Tuy nhiªn, 185/267 tiÓu ®oµn cña ®Þch trùc tiÕp lµm nhiÖm vô chiÕm ®ãng, chØ cßn 82 tiÓu ®oµn lµm nhiÖm vô c¬ ®éng chiÕn l­îc, chiÕn thuËt, trong ®ã 44 tiÓu ®oµn ph¶i tËp trung ë B¾c Bé ®Ó ®èi phã víi 56 tiÓu ®oµn chñ lùc cña ta. ChÝnh v× thÕ, tuy ®Þch cã sè l­îng lín h¬n, nh­ng trªn chiÕn tr­êng chÝnh B¾c Bé, ­u thÕ l¹i nghiªng vÒ phÝa ta. §©y lµ ®iÒu rÊt cã lîi cho ta tr­íc khi b­íc vµo ho¹t ®éng t¸c chiÕn Thu - §«ng 1953 vµ §«ng - Xu©n 1953-1954 víi quyÒn chñ ®éng chiÕn l­îc vÉn do ta n¾m. NÕu tÝnh c¶ 2 triÖu d©n qu©n, du kÝch, lùc l­îng nßng cèt cña thÕ trËn chiÕn tranh nh©n d©n ®Þa ph­¬ng ®· vµ ®ang triÓn khai thùc hiÖn nhiÖm vô t¸c chiÕn vµ phèi hîp víi bé 355

®éi chñ lùc vµ bé ®éi ®Þa ph­¬ng, th× lùc l­îng kh¸ng chiÕn cña ta ë thÕ ¸p ®¶o, mÆc dï cßn yÕu kÐm vÒ vò khÝ trang bÞ. Sau khi n¾m ®­îc néi dung c¬ b¶n kÕ ho¹ch Nava do ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ Vi Quèc Thanh - Tr­ëng ®oµn cè vÊn qu©n sù Trung Quèc b¸o c¸o, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhËn ®Þnh: Nava rÊt nhiÒu tham väng, muèn giµnh chiÕn th¾ng lín vÒ qu©n sù. §Þch muèn chñ ®éng, ta buéc chóng ph¶i l©m vµo bÞ ®éng. §Þch muèn tËp trung qu©n c¬ ®éng th× ta cã kÕ ho¹ch buéc chóng ph¶i ph©n t¸n mµ ®¸nh. §©y lµ sù ®¸nh gi¸ rÊt ®óng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ viªn Tæng chØ huy míi ch©n ­ít ch©n r¸o ®Õn §«ng D­¬ng, bëi kÕ ho¹ch cña Nava ra ®êi trong thÕ bÞ ®éng nh­ng l¹i ®Çy tham väng, thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tÕ, v× Nava dù kiÕn chØ trong thêi gian ch­a ®Çy hai n¨m cã thÓ xoay chuyÓn ®­îc t×nh h×nh, tiÕn tíi giµnh th¾ng lîi lín vÒ qu©n sù ®Ó kÕt thóc cuéc chiÕn. Ng­êi hiÓu râ Nava muèn giµnh l¹i quyÒn chñ ®éng chiÕn l­îc bëi Nava cho r»ng so s¸nh lùc l­îng trªn chiÕn tr­êng vÒ qu©n sè, vò khÝ, trang bÞ, ph­¬ng tiÖn, tÝnh c¬ ®éng ®Òu nghiªng vÒ phÝa Ph¸p vµ qu©n ®éi quèc gia cña B¶o §¹i. Tuy nhiªn, Ng­êi kh¼ng ®Þnh, qu©n vµ d©n ta ®· vµ ®ang n¾m gi÷ quyÒn chñ ®éng nªn sÏ tiÕp tôc chñ ®éng t×m c¸ch buéc ®Þch ph¶i lón s©u h¬n vµo thÕ bÞ ®éng. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét nhµ chiÕn l­îc thiªn tµi vÒ qu©n sù nªn hiÓu râ nÕu ®Þch muèn giµnh thÕ chñ ®éng th× b¾t buéc ph¶i t×m c¸ch tËp trung qu©n c¬ ®éng thµnh mét lùc l­îng ®«ng, m¹nh cã thÓ ®èi phã víi c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña ta vµ khi cÇn cã thÓ chñ ®éng tiÕn c«ng ta. Ng­êi cho r»ng m©u thuÉn c¬ b¶n kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc cña c¸c ®éi qu©n x©m l­îc lµ m©u thuÉn gi÷a tËp trung lùc l­îng ®Ó c¬ ®éng, 356

øng chiÕn víi ph©n t¸n lùc l­îng ®Ó chiÕm ®ãng, b×nh ®Þnh. Víi thÕ trËn chiÕn tranh nh©n d©n, toµn d©n, toµn diÖn cña ta ®ang ®­îc triÓn khai cã hiÖu qu¶ th× m©u thuÉn ®ã ngµy cµng trÇm träng, bëi ®Þch ®ang ë thÕ bÞ ®éng vµ sè l­îng qu©n hiÖn t¹i kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu gi÷a tËp trung vµ ph©n t¸n. §Þch co kÐo chç nµy th× l¹i s¬ hë, máng yÕu ë chç kia. §ã lµ mét thùc tÕ mµ 6 viªn tæng chØ huy tiÒn nhiÖm cña Nava ®· kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Trªn c¬ së ph©n tÝch nh­ vËy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chØ ®¹o: ph¶i buéc chóng ph©n t¸n ra mµ ®¸nh nh»m xÐ lÎ, ph¸ vì khèi c¬ ®éng chiÕn l­îc cña ®Þch, biÕn qu©n c¬ ®éng trë thµnh qu©n chiÕm ®ãng, \"®ãng chÕt t¹i chç\". §©y lµ nh÷ng nhËn ®Þnh, chØ ®¹o chiÕn l­îc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh»m ®¸nh b¹i ngay tõ ®Çu néi dung cã tÝnh chÊt x­¬ng sèng cña kÕ ho¹ch Nava lµ t×m c¸ch x©y dùng khèi qu©n c¬ ®éng vèn ®ang thua kÐm chñ lùc c¬ ®éng cña ta trªn chiÕn tr­êng chÝnh B¾c Bé. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p, Bé tr­ëng Bé Quèc phßng, Tæng T­ lÖnh Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam còng cã nhËn xÐt: Nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu tiªn cña Nava nh­: më liªn tiÕp hµng chôc cuéc cµn quÐt d÷ déi ë vïng chóng t¹m chiÕm ë c¶ B¾c Bé, B×nh - TrÞ - Thiªn vµ Nam Bé, më nh÷ng cuéc ®ét kÝch b»ng qu©n dï vµo s©u hËu ph­¬ng c¨n cø cña ta, gÊp rót b¾t lÝnh, rót bá nhiÒu vÞ trÝ träng yÕu nh­ tËp ®oµn cø ®iÓm Nµ S¶n vÒ ®Ó x©y dùng khèi c¬ ®éng... cho thÊy Nava kh¸ n¨ng ®éng, t¸o b¹o, qu¸ tù tin vµ kh¸ chñ quan. KÕ ho¹ch Nava lµ sù cô thÓ hãa nh÷ng ý t­ëng tr­íc ®©y mµ §ê L¸t ®ê T¸txinhi ®· triÓn khai nh÷ng n¨m 1951-1952, nay ®­îc Nava ¸p dông trong bèi c¶nh, h×nh th¸i chiÕn tranh cña cuèi n¨m 1953. Tuy nhiªn, Nava kh«ng 357

thÓ so s¸nh ®­îc víi §ê L¸t vÒ tÇm chØ huy chiÕn l­îc. ChÝnh v× thÕ, chØ ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Ó ph¸ kÕ ho¹ch Nava, nh­ ®· ph©n tÝch, thÓ hiÖn râ thÕ chñ ®éng cña ta vµ ý ®Þnh cña Ng­êi trong §«ng - Xu©n 1953-1954. C¨n cø vµo chØ ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Tæng Qu©n ñy, Bé Tæng t­ lÖnh, Bé Tæng tham m­u trao ®æi víi §oµn cè vÊn qu©n sù Trung Quèc, x©y dùng mét kÕ ho¹ch t¸c chiÕn b­íc ®Çu trªn nhiÒu h­íng trong §«ng - Xu©n 1953- 1954, buéc ®Þch ph¶i ph©n t¸n lùc l­îng, ph¸ ý ®å tËp trung binh lùc cña chóng ë ®ång b»ng B¾c Bé. KÕ ho¹ch nµy b­íc ®Çu ®Ò ra 4 nhiÖm vô: 1- §Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch ë vïng ®Þch hËu, ph¸ ©m m­u b×nh ®Þnh, ph¸ kÕ ho¹ch b¾t lÝnh cña ®Þch; 2- Bé ®éi chñ lùc dïng ph­¬ng thøc ho¹t ®éng thÝch hîp ®Ó tiªu diÖt sinh lùc ®Þch, cã thÓ më ®ît t¸c chiÕn lín ë ®ång b»ng ®Ó rÌn luyÖn bé ®éi; 3- S½n sµng bè trÝ lùc l­îng tiªu diÖt ®Þch ®¸nh ra vïng tù do; 4- T¨ng c­êng lùc l­îng lªn h­íng T©y B¾c (Lai Ch©u) vµ Th­îng Lµo vµ c¸c chiÕn tr­êng kh¸c ®Ó ph©n t¸n qu©n c¬ ®éng cña ®Þch. §Çu th¸ng 10-1953, Bé ChÝnh trÞ häp bµn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954 d­íi sù chñ tr× cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i TØn Keo, th«n Lôc Gi·, nói Hång, §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn. Tham dù cã ®ång chÝ Tr­êng Chinh, Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p. §ång chÝ Tæng Tham m­u tr­ëng Hoµng V¨n Th¸i còng ®­îc mêi dù häp. §ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p thay mÆt Tæng Qu©n ñy b¸o c¸o t×nh h×nh chiÕn tr­êng vµ tr×nh bµy dù kiÕn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn, nhÊn m¹nh: hiÖn nay Nava ®· tËp trung ë ®ång b»ng mét lùc l­îng c¬ ®éng lín ch­a tõng cã kÓ tõ khi khëi ®Çu chiÕn tranh, s½n sµng chê ®ãn cuéc tiÕn c«ng cña ta... 358

NhÊt qu¸n víi ®¸nh gi¸ vÒ ©m m­u vµ hµnh ®éng cña ®Þch thÓ hiÖn b»ng kÕ ho¹ch Nava, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: \"§Þch tËp trung qu©n c¬ ®éng ®Ó t¹o nªn søc m¹nh... Kh«ng sî! Ta buéc chóng ph¶i ph©n t¸n binh lùc th× søc m¹nh ®ã kh«ng cßn\"1. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p nhí l¹i: Bµn tay cña B¸c n¾m l¹i, gi¬ cao khi Ng­êi ph©n tÝch ©m m­u cña Nava, sau ®ã më ra, mçi ngãn tay trá vÒ mét h­íng. Chñ tr­¬ng vµ sù chØ ®¹o cña B¸c lµ kh«ng cho ®Þch tËp trung qu©n c¬ ®éng thµnh qu¶ ®Êm chiÕn l­îc, cã søc m¹nh ®Ó ®èi phã víi ta, mµ buéc chóng ph¶i ph©n t¸n binh lùc ®èi phã, ph¶i bÞ ®éng xÐ lÎ søc m¹nh tËp trung ®ã, kh«ng cho chóng thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Ò ra trong kÕ ho¹ch. T¹i cuéc häp nµy, Tæng Qu©n ñy ®Ò nghÞ: ®Ó gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy quyÒn chñ ®éng, sÏ dïng mét bé phËn qu©n chñ lùc kÕt hîp víi lùc l­îng ®Þa ph­¬ng më cuéc tiÕn c«ng vµo nh÷ng h­íng chiÕn l­îc hiÓm yÕu mµ ®Þch t­¬ng ®èi yÕu nh»m tiªu diÖt sinh lùc ®Þch, gi¶i phãng ®Êt ®ai, buéc ®Þch ph¶i ph©n t¸n qu©n c¬ ®éng ®Ó ®èi phã. TiÕp tôc khoÐt s©u vµo m©u thuÉn c¬ b¶n gi÷a tËp trung vµ ph©n t¸n binh lùc cña ®Þch, t¹o nªn thÕ trËn míi, thêi c¬ míi. Theo dâi s¸t t×nh h×nh, khi thêi c¬ xuÊt hiÖn, sÏ nhanh chãng tËp trung lùc l­îng chñ lùc tiªu diÖt sinh lùc quan träng cña ®Þch, lµm chuyÓn biÕn côc diÖn chiÕn tranh. VÒ h­íng tiÕn c«ng cô thÓ, Tæng Qu©n ñy ®Ò xuÊt: Trªn chiÕn tr­êng B¾c Bé sÏ më cuéc tiÕn c«ng lªn T©y B¾c tiªu diÖt ®Þch cßn chiÕm gi÷ Lai Ch©u (cßn kho¶ng 2.000 tªn), gi¶i ___________ 1. Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh, ViÖn Hå ChÝ Minh: Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 5, tr. 374. 359

phãng Lai Ch©u, ®ång thêi gi¶i phãng toµn bé miÒn T©y B¾c (th¸ng 8-1953, Bé ChØ huy Ph¸p ®· lÖnh rót toµn bé qu©n ®ån tró ë tËp ®oµn cø ®iÓm Nµ S¶n vÒ ®ång b»ng), uy hiÕp qu©n ®Þch ë Th­îng Lµo. H­íng thø hai lµ Trung Lµo. H­íng thø ba lµ H¹ Lµo, phèi hîp víi bé ®éi PathÐt Lµo ®¸nh ®Þch, gi¶i phãng ®Êt ®ai. H­íng thø t­ lµ b¾c T©y Nguyªn, võa nh»m ph©n t¸n lùc l­îng ®Þch ®¸nh vµo c¸c tØnh tù do Liªn khu 5, võa cã thÓ tiªu diÖt sinh lùc ®Þch mét c¸ch hiÖu qu¶. §èi víi Nam Bé, cùc Nam Trung Bé vµ ë ®ång b»ng B¾c Bé, ®Èy m¹nh chiÕn tranh du kÝch nh»m tiªu diÖt ®Þch võa nh»m k×m ch©n, kh«ng cho chóng ®iÒu lùc l­îng ®i øng cøu c¸c n¬i kh¸c... NÕu ph¸ vì ®­îc thÕ tËp trung binh lùc cña ®Þch ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc ta ®· lµm thÊt b¹i vÒ c¬ b¶n kÕ ho¹ch cña Nava. Sau khi nghe Tæng Qu©n ñy tr×nh bµy kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Æt vÊn ®Ò: Ta dù kiÕn ®­a qu©n lªn T©y B¾c th× ®Þch sÏ ph¶n øng nh­ thÕ nµo? §ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p tr¶ lêi: Chóng cã thÓ t¨ng c­êng lùc l­îng gi÷ T©y B¾c hoÆc ®¸nh ra vïng tù do ®Ó kÐo qu©n ta vÒ. Chóng còng cã thÓ rót qu©n khái Lai Ch©u, nh­ thÕ toµn bé T©y B¾c sÏ ®­îc gi¶i phãng. Ng­êi l¹i hái tiÕp: C¸c h­íng kh¸c cã kh¶ n¨ng thu hót qu©n c¬ ®éng ®Þch kh«ng? §ång chÝ BÝ th­ Tæng Qu©n ñy ®¸p: Ngoµi T©y B¾c, Th­îng Lµo, cßn T©y Nguyªn vµ Trung Lµo, H¹ Lµo lµ nh÷ng h­íng xung yÕu mµ ®Þch kh«ng thÓ bá. §Þch cã thÓ ®¸nh ra vïng tù do, cã thÓ lµ Phó Thä, hoÆc Thanh Hãa... Ta sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó n¾m ®­îc ©m m­u, hµnh ®éng cô thÓ cña ®Þch nªn ph­¬ng ch©m chØ ®¹o t¸c chiÕn lµ tÝch cùc, chñ ®éng, c¬ ®éng, linh ho¹t... 360

KÕt thóc héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh yªu cÇu: Tæng Qu©n ñy ph¶i cã mét kÕ ho¹ch l©u dµi vÒ mäi mÆt ®Ó ®èi phã víi ®Þch trªn chiÕn tr­êng toµn quèc, sau ®ã ph¶i cã kÕ ho¹ch ®Èy m¹nh ho¹t ®éng du kÝch t¹i ®ång b»ng B¾c Bé. VÒ h­íng ho¹t ®éng, lÊy T©y B¾c lµ h­íng chÝnh, c¸c h­íng kh¸c lµ phèi hîp. H­íng chÝnh hiÖn nay kh«ng thay ®æi, nh­ng ho¹t ®éng cã thÓ thay ®æi. PhÐp dïng binh lµ ph¶i \"thiªn biÕn v¹n hãa\". C¨n cø vµo ý kiÕn cña Bé ChÝnh trÞ vµ kÕt luËn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Tæng Qu©n ñy chØ ®¹o Bé Tæng tham m­u khÈn tr­¬ng x©y dùng kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953- 1954 víi quy m« lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay c¶ vÒ lùc l­îng vµ c¸c h­íng phèi hîp chiÕn tr­êng trªn toµn §«ng D­¬ng. Sau khi kÕ ho¹ch ®­îc x©y dùng, viÖc triÓn khai thùc hiÖn ®­îc tiÕn hµnh khÈn tr­¬ng nh»m ®èi phã víi c¸c ho¹t ®éng còng rÊt t¸o b¹o, quyÕt liÖt cña ®Þch ®¸nh ra t©y nam Ninh B×nh, Thanh Hãa (cuéc hµnh qu©n H¶i ¢u - Mouette víi 22 tiÓu ®oµn vµo gi÷a th¸ng 10-1953). Tæng Qu©n ñy vµ Bé Tæng t­ lÖnh quyÕt ®Þnh ®iÒu §¹i ®oµn 316 lªn T©y B¾c - h­íng chÝnh cña kÕ ho¹ch t¸c chiÕn - ®Ó gi¶i phãng Lai Ch©u vµo gi÷a th¸ng 11-1953. Ngay lËp tøc, Bé ChØ huy Ph¸p ph¶n øng, ®ång thêi béc lé sù bÞ ®éng ®èi phã, nÐm 6 tiÓu ®oµn dï xuèng lßng ch¶o §iÖn Biªn Phñ lËp c¨n cø ®Ó chèt chÆn chñ lùc ta ®¸nh Lai Ch©u vµ tiÕn sang Th­îng Lµo. Mét phÇn khèi c¬ ®éng ®· bÞ ph©n t¸n. Héi nghÞ phæ biÕn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953- 1954 cho c¸n bé chØ huy cÊp trung ®oµn trë lªn ®­îc triÖu tËp t¹i §ång §au, §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn tõ 19-11 ®Õn 24-11-1953. 361

Ngµy cuèi héi nghÞ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn dù häp vµ ph¸t biÓu. Ng­êi biÓu d­¬ng c¸n bé tham dù ®· nghiªm tóc th¶o luËn vµ ®i ®Õn nhÊt trÝ víi ph­¬ng h­íng vµ kÕ ho¹ch t¸c chiÕn, ®ång thêi lµm râ thªm t×nh h×nh vµ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ©m m­u, hµnh ®éng cña ®Þch. Ng­êi nhÊn m¹nh ph­¬ng ch©m chØ ®¹o t¸c chiÕn cña Trung ­¬ng trong §«ng - Xu©n nµy lµ: TÝch cùc, chñ ®éng, c¬ ®éng, linh ho¹t, ®¶ng viªn, c¸n bé c¸c cÊp ph¶i v­ît mäi khã kh¨n ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn, giµnh th¾ng lîi lín nhÊt. Cïng víi cuéc hµnh qu©n lªn T©y B¾c, cuèi th¸ng 11-1953, mét c¸nh qu©n kh¸c gåm c¸c ®¬n vÞ cña §¹i ®oµn 304 vµ §¹i ®oµn 325 cïng c¸c ®¬n vÞ cña Liªn khu 4, Liªn khu 5 tiÕn sang Trung Lµo, xuèng H¹ Lµo phèi hîp víi b¹n më ®ît ho¹t ®éng t¸c chiÕn. Ngay lËp tøc, Tæng ChØ huy Nava ®iÒu Binh ®oµn c¬ ®éng sè 2 (GM2) tõ ®ång b»ng B¾c Bé sang chèt chÆn c¸c con ®­êng sè 8, 9, 12 nèi ViÖt Nam víi Trung Lµo. §©y lµ khu vùc xung yÕu mµ ®Þch kh«ng thÓ bá. V× thÕ, khi chñ lùc ta vµ bé ®éi PathÐt Lµo tæ chøc c¸c ho¹t ®éng t¸c chiÕn ë c¶ Trung vµ H¹ Lµo, Nava buéc ph¶i ®iÒu tiÕp mét binh ®oµn c¬ ®éng vµ mét binh ®oµn kh«ng vËn tõ ®ång b»ng B¾c Bé vµo, tæ chøc phßng thñ kiÓu tËp ®oµn cø ®iÓm ë Xª N«, n»m trªn ®­êng sè 9, gÇn Xav¼nnakhÖt, víi lùc l­îng lªn tíi 10 tiÓu ®oµn. §Õn lóc nµy, Trung Lµo ®· trë thµnh n¬i tËp trung qu©n lín thø 3 cña ®Þch sau ®ång b»ng B¾c Bé vµ vïng T©y B¾c. Khèi qu©n c¬ ®éng cña Ph¸p ë ®ång b»ng B¾c Bé ®· bÞ ph©n t¸n tíi h¬n 1/3 vµ tiÕp tôc bÞ ph©n t¸n khi bé ®éi ta më ®ît ho¹t ®éng ë T©y Nguyªn vµ ph¶i bæ sung binh lùc cho §iÖn Biªn Phñ. Bé ChØ huy Ph¸p sÏ kh«ng cßn lùc l­îng lín ®Ó më cuéc tiÕn c«ng vµo c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn cña ta. KÕ 362

ho¹ch Nava b­íc ®Çu bÞ ph¸ s¶n víi viÖc ph¶i bÞ ®éng, xÐ lÎ khèi c¬ ®éng chiÕn l­îc vµ bÞ ®¶o lén hoµn toµn khi viªn Tæng ChØ huy quyÕt ®Þnh giao chiÕn lín víi chñ lùc ta ë §iÖn Biªn Phñ - ®iÒu mµ «ng ta kh«ng hÒ nghÜ tíi tr­íc ®ã (vÒ ®Þa ®iÓm giao chiÕn vµ thêi gian giao chiÕn sím tíi 18 th¸ng). Nh­ vËy, kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n 1953-1954 cña ta còng cã sù thay ®æi lín, viÖc tËp trung lùc l­îng cho trËn quyÕt chiÕn chiÕn l­îc §iÖn Biªn Phñ ®· ®­îc Bé ChÝnh trÞ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh xem xÐt, th«ng qua kÕ ho¹ch vµo ®Çu th¸ng 12-1953. §©y lµ sù thay ®æi cã ý nghÜa rÊt quan träng c¨n cø vµo h×nh th¸i chiÕn tr­êng, sù bè trÝ lùc l­îng vµ kh¶ n¨ng t¸c chiÕn cña chñ lùc ta. ý ®å më cuéc tiÕn c«ng ra c¸c h­íng chiÕn tr­êng buéc ®Þch ph¶i ph©n t¸n lùc l­îng ®èi phã ®· lµm xuÊt hiÖn t×nh thÕ vµ thêi c¬ chiÕn l­îc míi mµ Bé ChÝnh trÞ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· sím nhËn thøc vµ chñ ®éng n¾m lÊy ®Ó cã thÓ kÕt thóc chiÕn tranh b»ng mét trËn ®¸nh quyÕt ®Þnh cã quy m« lín nhÊt. Bé ChÝnh trÞ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh thµnh lËp §¶ng ñy vµ Bé ChØ huy ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. §ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p ®· ®­îc chØ ®Þnh lµm ChØ huy tr­ëng kiªm BÝ th­ §¶ng ñy chiÕn dÞch. Trªn ®­êng ra trËn, ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p ®Õn chµo Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t¹i Khu«n T¸t, nói Hång, §Þnh Hãa. Ng­êi quan t©m ®Õn nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i trong viÖc chØ ®¹o c¸c chiÕn tr­êng kh¸c phèi hîp víi §iÖn Biªn Phñ khi ®ång chÝ Tæng T­ lÖnh - BÝ th­ Tæng Qu©n ñy ë xa c¨n cø hËu ph­¬ng. §ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p b¸o c¸o víi B¸c: Bé Tæng t­ lÖnh, Bé Tæng tham m­u, Tæng côc ChÝnh trÞ ®· ph©n c«ng c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o vµ phô tr¸ch phèi hîp chiÕn tr­êng. §ång chÝ chØ 363

cßn b¨n kho¨n lµ do ë xa, nÕu cã vÊn ®Ò quan träng vµ cÊp thiÕt, khã xin ý kiÕn cña B¸c vµ Bé ChÝnh trÞ. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh c¨n dÆn: “Tæng T­ lÖnh ra mÆt trËn, t­íng qu©n t¹i ngo¹i! Trao cho chó toµn quyÒn. Cã vÊn ®Ò g× khã kh¨n, bµn thèng nhÊt trong §¶ng ñy, thèng nhÊt víi cè vÊn th× cø quyÕt ®Þnh, råi b¸o c¸o sau. TrËn nµy rÊt quan träng, ph¶i ®¸nh cho th¾ng. Ch¾c th¾ng míi ®¸nh, kh«ng ch¾c th¾ng kh«ng ®¸nh”. ThÊm nhuÇn lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p ®· cïng §¶ng ñy vµ Bé ChØ huy chiÕn dÞch c©n nh¾c thËn träng t×nh h×nh, kh¶ n¨ng, quyÕt ®Þnh thay ®æi ph­¬ng ch©m t¸c chiÕn chiÕn dÞch tõ \"§¸nh nhanh, gi¶i quyÕt nhanh\" sang \"§¸nh ch¾c, tiÕn ch¾c\", ®¶m b¶o ch¾c th¾ng cho chiÕn dÞch. Sù chØ ®¹o khoa häc, s¸ng suèt, ®óng ®¾n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ nh©n tè cã vai trß quyÕt ®Þnh th¾ng lîi trong §«ng - Xu©n 1953-1954 vµ toµn bé cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc ta. 364

§Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn ®Þa bµn chiÕn l­îc cña qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p Trung t­íng, PGS. NguyÔn §×nh ¦íc* ë ®©u ®au ®ín gièng nßi Tr«ng vÒ ViÖt B¾c mµ nu«i chÝ bÒn. (Th¬ Tè H÷u) Ngµy 19-12-1946, cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc chèng thùc d©n Ph¸p bïng næ. D­íi sù l·nh ®¹o cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, qu©n d©n c¶ n­íc khÈn tr­¬ng chuyÓn sang chiÕn ®Êu trªn c¸c mÆt trËn thµnh thÞ, n«ng th«n. VÊn ®Ò cã tÇm quan träng sèng cßn lµ t¹o lËp c¨n cø ®Þa cña cuéc kh¸ng chiÕn. Víi tÇm nh×n xa, tr«ng réng, ngay khi chiÕn tranh ch­a næ ra, Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· quyÕt ®Þnh chän ViÖt B¾c lµm c¨n cø ®Çu n·o l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn. Tõng ®oµn c¸n bé, ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt cña Trung ­¬ng, ChÝnh phñ do ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng, TrÇn §¨ng Ninh dÉn ®Çu ®· lªn ViÖt B¾c vµ quyÕt ®Þnh ___________ * Nguyªn ViÖn tr­ëng ViÖn LÞch sö qu©n sù ViÖt Nam. 365

chän ®Þa bµn c¸c huyÖn S¬n D­¬ng, §Þnh Hãa, Chî §ån, §¹i Tõ, Vâ Nhai, Chiªm Hãa, Yªn S¬n, Phó L­¬ng lµm An toµn khu Trung ­¬ng, trong ®ã §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn ®­îc vinh dù cïng víi S¬n D­¬ng - Tuyªn Quang trë thµnh trung t©m cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c trong cuéc kh¸ng chiÕn. 1. Vµi nÐt vÒ vÞ trÝ chiÕn l­îc vµ truyÒn thèng c¸ch m¹ng §Þnh Hãa lµ huyÖn trung t©m n»m s©u trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. NÕu theo ®­êng bé tõ trung t©m thÞ x· Th¸i Nguyªn vµo tíi thÞ trÊn huyÖn kho¶ng 50km, ch­a kÓ ®­êng ®i tíi c¸c x· cßn xa vµ khã ®i gÊp béi. §Þa h×nh cña §Þnh Hãa chñ yÕu lµ ®åi nói, c¸c thöa ruéng nhá xen lÉn rõng c©y vµ d·y nói ®¸, nói ®Êt t¹o nªn thÕ hiÓm hãc cña khu vùc. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña §Þnh Hãa rÊt thuËn tiÖn cho viÖc x©y dùng c¨n cø ®Çu n·o kh¸ng chiÕn. Tõ ®©y cã nhiÒu ®­êng bé, ®­êng t¾t (v­ît nói) ®i c¸c ®Þa ph­¬ng, cã thÓ lªn biªn giíi, ®i T©y B¾c, §«ng B¾c, tíi trung du, xuèng ®ång b»ng, vµo Khu 4... t­¬ng ®èi thuËn lîi. NÕu tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, Cao B»ng, P¸c Bã lµ ®Þa bµn ®øng ch©n chñ yÕu, th× trong kh¸ng chiÕn, do nhu cÇu chØ ®¹o trùc tiÕp, th­êng xuyªn, khu vùc nµy ®· thay thÕ ®¶m ®­¬ng vÞ trÝ cña Cao B»ng. Tuy ®Þa bµn t­¬ng ®èi réng song giao th«ng liªn l¹c trong ph¹m vi an toµn khu kh¸ dÔ dµng, bÝ mËt, kÝn ®¸o. Mét khu vùc cã thÓ ®­îc coi lµ \"TiÕn kh¶ dÜ c«ng, tho¸i kh¶ dÜ thñ\". §©y ®­îc coi lµ bµn ®¹p tiÕn c«ng, lµ n¬i bé ®éi dõng ch©n gi÷a hai ®ît chiÕn dÞch §«ng - Xu©n vµ Thu - §«ng ®Ó huÊn luyÖn, cñng cè, x©y dùng, chuÈn bÞ nh÷ng trËn chiÕn ®Êu míi. §ã lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, cßn vÒ mÆt x· héi, §Þnh Hãa lµ n¬i cã nhiÒu d©n téc sinh sèng, cã truyÒn thèng ®Êu tranh 366

c¸ch m¹ng, c¬ së quÇn chóng v÷ng ch¾c. Kh«ng thÓ cã c¨n cø ®Þa v÷ng m¹nh nÕu kh«ng ®­îc lßng d©n, kh«ng ®­îc d©n ñng hé, che chë, gióp ®ì. §Êy chÝnh lµ chç dùa, lµ c¬ së v÷ng ch¾c nhÊt ®Ó x©y dùng ®Þa bµn ®øng ch©n cña c¬ quan l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn. Thêi kú tr­íc Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m 1945, phong trµo c¸ch m¹ng ë §Þnh Hãa ®· ph¸t triÓn m¹nh. C¸c héi t­¬ng tÕ, ¸i h÷u, ®éi vâ trang tuyªn truyÒn, MÆt trËn ViÖt Minh... ®­îc thµnh lËp ë hÇu hÕt c¸c x· tõ ®Çu n¨m 1942. Th¸ng 3-1943, n¬i ®©y ®· thµnh lËp ChiÕn khu Hoµng Hoa Th¸m. ChiÕn khu ®· trë thµnh trung t©m tËp hîp phong trµo, lµ chç dùa cho c¸c c¬ së c¸ch m¹ng ho¹t ®éng. Sù kiÖn 12 chiÕn sÜ céng s¶n v­ît ngôc nhµ tï Chî Chu (11-10-1944) táa vÒ lµm nßng cèt x©y dùng phong trµo ®Þa ph­¬ng ®· thóc ®Èy thêi c¬ khëi nghÜa mau tíi. Ngµy 26-3-1945, Cøu quèc qu©n cïng lùc l­îng quÇn chóng ®· næi dËy c­íp chÝnh quyÒn ®Þch ë §Þnh Hãa. ñy ban nh©n d©n c¸ch m¹ng §Þnh Hãa ra ®êi ®· nhanh chãng x©y dùng lùc l­îng vò trang ®Þa ph­¬ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc hîp nhÊt hai lùc l­îng ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n víi Cøu quèc qu©n ngµy 15-5-1945 ë x· §Þnh Biªn. Ngµy 4-6-1945, Héi nghÞ thµnh lËp Khu gi¶i phãng ®­îc triÖu tËp. T©n Trµo trë thµnh trung t©m cña Khu gi¶i phãng. §Þnh Hãa lµ hËu cø, lµ l¸ ch¾n phÝa ®«ng cña Khu gi¶i phãng, d­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ñy ban l©m thêi Khu gi¶i phãng. §Þnh Hãa ®· ®ãng gãp nhiÒu c«ng søc x©y dùng vµ b¶o vÖ Thñ ®« c¸ch m¹ng thêi kú chuÈn bÞ Tæng khëi nghÜa. 2. §Þnh Hãa, b¶n doanh cña c¸c c¬ quan thuéc Bé Quèc phßng - Bé Tæng t­ lÖnh Cïng víi c¸c c¬ quan cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, 367

Quèc héi rót lªn ChiÕn khu ViÖt B¾c, c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña qu©n ®éi còng trë vÒ ®Þa bµn rõng nói quen thuéc, n¬i ra ®êi vµ b­íc ®Çu tr­ëng thµnh cña c¸c ®¬n vÞ tiÒn th©n ®Çu tiªn cña lùc l­îng vò trang chÝnh quy. Tr­íc thÕ vµ lùc cña thùc d©n Ph¸p kh¸ m¹nh buæi ban ®Çu, Bé Tæng chØ huy chñ tr­¬ng dùa vµo c¨n cø rõng nói ®Ó tiÕp tôc x©y dùng lùc l­îng, huÊn luyÖn kü chiÕn thuËt, chÕ t¹o vµ s¾m söa vò khÝ ®Ó kh¸ng chiÕn l©u dµi, ®ång thêi lµm trßn nhiÖm vô chiÕn ®Êu b¶o vÖ an toµn c¸c c¬ quan Trung ­¬ng t¹i an toµn khu. Theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ cña B¶o tµng tØnh B¾c Th¸i (cò) phèi hîp víi ®iÒu tra kh¶o s¸t cña HuyÖn ñy, ñy ban nh©n d©n huyÖn §Þnh Hãa, trong sè 93 di tÝch thuéc 23 x· vµ thÞ trÊn Chî Chu ®· ®¨ng ký, cã tíi 51 di tÝch (54%) cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn lÜnh vùc qu©n sù trong thêi gian diÔn ra cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc. Bªn c¹nh hµng chôc ®Þa ®iÓm tõng in dÊu ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Quèc héi vµ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng nh­ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng, Nhµ n­íc, §Þnh Hãa cßn lµ ®Þa bµn ®øng ch©n cña c¸c c¬ quan thuéc Bé Quèc phßng, Tæng Qu©n ñy, Bé Tæng t­ lÖnh, Bé Tæng tham m­u, Tæng côc ChÝnh trÞ, Tæng côc Cung cÊp... vµ nhiÒu ®¬n vÞ chñ lùc Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. C¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao nhÊt cña qu©n ®éi nh­ Tæng T­ lÖnh Vâ Nguyªn Gi¸p, Tæng Tham m­u tr­ëng Hoµng V¨n Th¸i, Côc tr­ëng Côc ChÝnh trÞ, Chñ nhiÖm Tæng côc ChÝnh trÞ V¨n TiÕn Dòng, NguyÔn ChÝ Thanh, v.v. ®· tõng ë vµ lµm viÖc trong nhiÒu n¨m t¹i hÇu hÕt c¸c x· ë §Þnh Hãa. N¬i ®©y cßn lµ trô së vµ c¬ së cña c¸c Côc D©n qu©n, Th«ng tin, Qu©n nhu, Qu©n y, Qu©n giíi, Qu©n khÝ, Qu©n huÊn, Côc Tuyªn 368

truyÒn, §Þch vËn, Qu©n ph¸p, n¬i in b¸o VÖ quèc qu©n. NhiÒu x­ëng qu©n giíi s¶n xuÊt vò khÝ ®¹n d­îc; nhiÒu tr¹m cøu ch÷a th­¬ng binh, khu hËu cÇn còng ®­îc ®Æt ë ®©y. §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn cßn lµ c¨n cø ban ®Çu cña c¸c ®¬n vÞ chñ lùc lín cña qu©n ®éi nh­ §¹i ®oµn 308 (Qu©n Tiªn phong), Trung ®oµn Thñ ®«, Trung ®oµn 72, Trung ®oµn ph¸o cao x¹ 376, Trung ®oµn b¶o vÖ 246... C¸c tr­êng huÊn luyÖn cña Bé Tæng tham m­u còng th­êng xuyªn më líp ®µo t¹o c¸n bé chØ huy t¸c chiÕn cho c¸c ®¬n vÞ. Tr­êng ChÝnh trÞ trung cÊp cña Tæng côc ChÝnh trÞ, líp ®µo t¹o c¸n bé mËt m· Lª Lai còng ®­îc më t¹i ®©y. 3. §Þnh Hãa, mét c¨n cø hËu ph­¬ng v÷ng m¹nh Së dÜ c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ Bé Tæng t­ lÖnh ®øng ch©n th­êng xuyªn, l©u dµi ë an toµn khu nãi chung, ë §Þnh Hãa nãi riªng, ngoµi yÕu tè tù nhiªn thuËn lîi, ®Æc biÖt ph¶i nãi tíi n¬i ®©y lµ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, cã phong trµo kh¸ng chiÕn ph¸t triÓn m¹nh, bé ®éi ®Þa ph­¬ng vµ d©n qu©n du kÝch ®«ng ®¶o. Nh©n d©n c¸c d©n téc §Þnh Hãa giµu truyÒn thèng c¸ch m¹ng ®· kh«ng tiÕc c«ng, cña ®ãng gãp hµng chôc v¹n ngµy c«ng, hµng v¹n mÐt v¶i, hµng v¹n tÊn gç, cñi, hµng chôc ngh×n c©y tre, nøa, tµu l¸ cä... ®Ó gãp phÇn ®µo hÇm, x©y dùng l¸n tr¹i, kho tµng, c¬ x­ëng phôc vô chiÕn ®Êu vµ s¶n xuÊt vò khÝ. NhiÒu gia ®×nh ë §Þnh Hãa ®· nhËn nu«i bé ®éi, nh­êng nhµ cho bé ®éi ë. ý thøc b¶o vÖ gi÷ bÝ mËt khu vùc cã c¬ quan l·nh ®¹o ®ãng cña mäi ng­êi d©n ë ®©y tõ cô giµ ®Õn em nhá ®Òu rÊt cao. KhÈu hiÖu ba kh«ng: \"kh«ng nghe, kh«ng thÊy, kh«ng biÕt\" ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó. 369

C¸c c¬ quan cña Bé Quèc phßng - Tæng T­ lÖnh, c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña bé ®· ®Æt lßng tin vµo ý thøc tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, phèi hîp chiÕn ®Êu cña bé ®éi ®Þa ph­¬ng, d©n qu©n du kÝch. V× lµ ®Þa bµn trung t©m cña an toµn khu, §Þnh Hãa ®­îc coi lµ huyÖn träng ®iÓm trong c«ng t¸c qu©n sù cña tØnh Th¸i Nguyªn. Trong hai n¨m 1948-1949, TØnh ®éi d©n qu©n ®· më nhiÒu líp huÊn luyÖn qu©n sù, chÝnh trÞ cho c¸n bé, d©n qu©n du kÝch tõ huyÖn ®Õn c¸c x·, th«n. Côc D©n qu©n vµ c¸c ®¬n vÞ chñ lùc më c¸c líp huÊn luyÖn kü thuËt ®©m lª, b¾n sóng, nÐm lùu ®¹n vµ c¸c chiÕn thuËt ®¸nh du kÝch. Riªng n¨m 1950, huyÖn ®· më ®­îc 30 líp huÊn luyÖn chÝnh trÞ, qu©n sù, tæ chøc ®­îc 14 lÇn diÔn tËp chiÕn ®Êu víi h¬n 1.300 l­ît ng­êi tham gia1... Cuèi n¨m 1949, §Þnh Hãa ®· x©y dùng trung ®éi bé ®éi ®Þa ph­¬ng. §Õn th¸ng 10-1950, con sè nµy ®· lªn tíi 1 ®¹i ®éi vµ 639 ®éi viªn du kÝch2... §©y lµ lùc l­îng hËu bÞ s½n sµng bæ sung cho chñ lùc. Trong 9 n¨m kh¸ng chiÕn, do n»m s©u trong c¨n cø ®Þa ®Çu n·o, c¸c lùc l­îng vò trang §Þnh Hãa Ýt cã dÞp chiÕn ®Êu trùc tiÕp víi qu©n Ph¸p. Tuy nhiªn, mçi khi kÎ thï x©m ph¹m vïng \"®Êt th¸nh\" nµy, qu©n vµ d©n §Þnh Hãa ®· phèi hîp víi bé ®éi chñ lùc chiÕn ®Êu kiªn c­êng, gi¸ng cho chóng nh÷ng ®ßn ®au. Trong ChiÕn dÞch ph¶n c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947, c¸c ®Þa danh Chî Chu, Qu¸n Vu«ng, Ph­îng TiÕn, Phó TiÕn, Qu¶ng N¹p... ®· ghi l¹i chiÕn tÝch oai hïng cña qu©n vµ d©n §Þnh Hãa, gãp phÇn vµo chiÕn c«ng chung cña qu©n vµ d©n ___________ 1, 2. Theo LÞch sö §¶ng bé huyÖn §Þnh Hãa, HuyÖn ñy §Þnh Hãa xuÊt b¶n, 1985, tr.128-129. 370

c¸c tØnh ViÖt B¾c ®¸nh b¹i cuéc tiÕn c«ng chiÕn l­îc theo chñ tr­¬ng \"®¸nh nhanh th¾ng nhanh\" hßng tiªu diÖt c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn, ®¸nh quþ chñ lùc ta, kÕt thóc chiÕn tranh cña thùc d©n Ph¸p. Lµ mét trong nh÷ng ®Þa ph­¬ng n»m ë trung t©m c¨n cø ®Þa, qu©n vµ d©n §Þnh Hãa lu«n ý thøc s©u s¾c vÒ vai trß, tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn. Ngay sau khi kÕt thóc ChiÕn dÞch ViÖt B¾c, qu©n vµ d©n §Þnh Hãa ®· b¾t tay vµo x©y dùng, cñng cè ®Þa bµn, tÝch cùc t¨ng gia s¶n xuÊt ®Ó kh«ng ngõng t¨ng c­êng tiÒm lùc kinh tÕ, quèc phßng, an ninh, lµm trßn nhiÖm vô b¶o vÖ c¨n cø, hç trî nh©n, vËt lùc cho T©n Trµo (S¬n D­¬ng - Tuyªn Quang). §ång bµo c¸c d©n téc §Þnh Hãa ®· gãp c«ng søc ë møc cao nhÊt cho sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. N¨m 1949, h­ëng øng lêi kªu gäi lËp \"Hò g¹o kh¸ng chiÕn\" vµ \"B¸n thãc khao qu©n\" cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, nh©n d©n §Þnh Hãa ®· tiÕt kiÖm, b¸n cho Nhµ n­íc 63 tÊn l­¬ng thùc. N¨m 1950, sè l­¬ng thùc huy ®éng trong toµn huyÖn ®· gÊp h¬n 9 lÇn (570 tÊn) so víi n¨m tr­íc, trong ®ã cã 72 tÊn thãc khao qu©n. Nh©n d©n cßn ñng hé 52 mÉu ruéng cho bé ®éi t¨ng gia tù tóc lóa g¹o, hoa mµu, dµnh ®­îc 380.000 ®ång mua s¾m vò khÝ. N¨m 1954, h­íng vÒ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, §Þnh Hãa ®· ®ãng gãp hµng tr¨m tÊn thãc, g¹o, thÞt tr©u, bß, lîn gãp phÇn gióp bé ®éi ngoµi mÆt trËn ¨n no ®¸nh th¾ng. NhiÒu ®oµn d©n c«ng háa tuyÕn cña §Þnh Hãa tham gia phôc vô ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ ®· ®­îc tÆng th­ëng Hu©n ch­¬ng ChiÕn c«ng h¹ng ba, Hu©n ch­¬ng Kh¸ng chiÕn h¹ng nhÊt cña ChÝnh phñ vµ Cê danh dù cña Héi ®ång Cung cÊp mÆt trËn. Trong suèt 9 n¨m kh¸ng chiÕn, 371

hµng ngh×n con em §Þnh Hãa ®· lªn ®­êng nhËp ngò, tham gia c¸c ®¬n vÞ chñ lùc cña bé, cña liªn khu. §Þnh Hãa lµ hËu cø an toµn, che giÊu, b¶o vÖ c¸c l·nh tô cña §¶ng vµ Bé Tæng t­ lÖnh trong nh÷ng lÇn thùc d©n Ph¸p bÊt ngê tiÕn c«ng chíp nho¸ng lªn c¨n cø ®Þa. 4. §Þnh Hãa, n¬i Trung ­¬ng §¶ng vµ Bé Tæng t­ lÖnh ra nhiÒu quyÕt ®Þnh qu©n sù quan träng Lµ n¬i ®øng ch©n th­êng xuyªn, l©u dµi cña c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt cña Bé Quèc phßng - Tæng T­ lÖnh, Bé Tæng tham m­u... nªn rÊt nhiÒu chñ tr­¬ng, quyÕt ®Þnh quan träng vÒ qu©n sù ®· ra ®êi ë n¬i ®©y. Mét ngµy sau khi qu©n Ph¸p nh¶y dï xuèng B¾c K¹n, ngµy 8-10-1947, Bé Tæng chØ huy ®· ra nhËt lÖnh kªu bé ®éi vµ d©n qu©n chiÕn ®Êu ®¸nh b¹i cuéc tiÕn c«ng cña chóng, b¶o vÖ ViÖt B¾c. Ngµy 15-10-1947, Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ra chØ thÞ Ph¶i ph¸ tan cuéc tÊn c«ng mïa §«ng cña giÆc Ph¸p, v¹ch râ thùc lùc cña ®Þch, chØ ra ph­¬ng h­íng hµnh ®éng cô thÓ cho qu©n vµ d©n ViÖt B¾c còng nh­ c¶ n­íc. §åi Khau Tý, x· §iÒm MÆc lµ n¬i Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ Th­êng vô Trung ­¬ng, Tæng ChØ huy ®· häp bµn vµ ra chØ thÞ lÞch sö nµy. ChØ thÞ ®· cã t¸c dông quyÕt ®Þnh th¾ng lîi trong cuéc ph¶n c«ng ViÖt B¾c Thu - §«ng 1947 cña qu©n vµ d©n ta. Tõ sau 1947 ®Õn 1951, cïng víi sù lín m¹nh cña lùc l­îng vò trang ba thø qu©n, Bé Quèc phßng chñ tr­¬ng x©y dùng c¸c ®¬n vÞ chñ lùc lín m¹nh cña qu©n ®éi. C¸c ®¹i ®oµn chñ lùc lÇn l­ît ra ®êi trªn c¬ së quyÕt ®Þnh tõ Tæng hµnh dinh ®ãng ë §Þnh Hãa. C¸c quyÕt ®Þnh, s¾c lÖnh, th«ng t­ nh­: phong qu©n hµm ®ît ®Çu cho mét lo¹t t­íng lÜnh qu©n ®éi 372

(25-1-1948); Thµnh lËp Héi ®ång Quèc phßng tèi cao (19-8-1948); Quy ®Þnh tæ chøc míi cña Bé Tæng t­ lÖnh qu©n ®éi quèc gia vµ d©n qu©n ViÖt Nam (11-7-1950), thµnh lËp §¶ng ñy mÆt trËn vµ Bé ChØ huy ChiÕn dÞch Biªn giíi (25-7-1950)... ®Òu ra ®êi trong thêi gian c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt cã mÆt t¹i §Þnh Hãa. C¸c quyÕt ®Þnh më nh÷ng chiÕn dÞch lín trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn còng xuÊt ph¸t tõ n¬i ®©y. H¹ tuÇn th¸ng 9-1953, Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng häp t¹i TØn Keo, x· Phó §×nh, d­íi ch©n nói Hång, bµn nhiÖm vô qu©n sù trong §«ng - Xu©n 1953-1954. Tõ 19 ®Õn 23-11-1953, Bé Tæng t­ lÖnh më Héi nghÞ c¸n bé phæ biÕn nhiÖm vô qu©n sù vµ kÕ ho¹ch §«ng - Xu©n 1953-1954. Ngµy 6-12-1953, còng t¹i TØn Keo, Bé ChÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng häp th«ng qua kÕ ho¹ch t¸c chiÕn cña Tæng Qu©n ñy vµ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ lÞch sö... ®­a tíi th¾ng lîi hoµn toµn cña cuéc kh¸ng chiÕn. Nh­ vËy, cã thÓ nãi trong cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, qu©n vµ d©n trªn m¶nh ®Êt §Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn anh hïng ®· lµm trßn nhiÖm vô vµ xøng ®¸ng lµ mét ®Þa bµn chñ yÕu cña An toµn khu Trung ­¬ng, mét trong nh÷ng trung t©m cña c¨n cø ®Þa, ®ång thêi còng n»m trong ®Þa bµn chiÕn l­îc cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. 373

an toµn khu - DÊU ÊN CñA HéI §åNG CHÝNH PHñ TRONG CUéC KH¸NG CHIÕN CHèNG THùC D¢N PH¸P (1947-1954) ThS. Hoa §×nh NghÜa* Trong giai ®o¹n 1947-1954, An toµn khu Th¸i Nguyªn ®· ®­îc chän lµ n¬i ë, lµm viÖc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp cña §¶ng, ChÝnh phñ. T¹i ®©y, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh nhiÒu vÊn ®Ò träng ®¹i liªn quan ®Õn vËn mÖnh quèc gia nh­: QuyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch Thu - §«ng n¨m 1947; ChiÕn dÞch Biªn giíi vµ ho¹t ®éng ngo¹i giao n¨m 1950, tiÕp c¸c ®oµn ®¹i sø cña n­íc ngoµi tr×nh quèc th­ vµ ra nhiÒu quyÕt s¸ch lín trong c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc; th«ng qua kÕ ho¹ch t¸c chiÕn §«ng - Xu©n n¨m 1953-1954, quyÕt t©m më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ. §Æc biÖt ®Þa danh an toµn khu ghi dÊu Ên cña Héi ®ång ChÝnh phñ víi t­ c¸ch lµ bé tham m­u ®Ó tËp hîp lùc l­îng x©y dùng vµ b¶o vÖ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng, l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. Héi ®ång ChÝnh phñ trong thêi kú ___________ * B¶o tµng Hå ChÝ Minh. 374

nµy ®¶m nhËn vai trß lËp ph¸p cña Quèc héi. Mét mÆt ban hµnh c¸c s¾c lÖnh, mÆt kh¸c g¸nh v¸c vai trß lµ c¬ quan hµnh ph¸p thùc hiÖn viÖc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ®Êt n­íc trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, ngo¹i giao, v¨n hãa vµ qu©n sù. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña Héi ®ång ChÝnh phñ t¹i An toµn khu ViÖt B¾c ®· l·nh ®¹o ®Êt n­íc v­ît lªn mäi khã kh¨n thö th¸ch, giµnh th¾ng lîi trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p n¨m 1954. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, ChÝnh phñ l©m thêi ®­îc thµnh lËp, nh©n d©n ViÖt Nam ®· ®­îc h­ëng mét nÒn ®éc lËp thùc sù, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay mÆt ChÝnh phñ l©m thêi n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa trÞnh träng tuyªn bè víi thÕ giíi: \"N­íc ViÖt Nam cã quyÒn ®­îc h­ëng tù do vµ ®éc lËp, vµ sù thùc ®· thµnh mét n­íc tù do vµ ®éc lËp. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc l­îng, tÝnh mÖnh vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do vµ ®éc lËp Êy\"1. Nhµ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ra ®êi lµ mét tÊt yÕu cña lÞch sö, ChÝnh phñ l©m thêi cña n­íc ViÖt Nam míi ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ®¹i diÖn cho nÒn d©n chñ tiªn tiÕn nhÊt, mét chÝnh phñ cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Nh©n d©n tõ kiÕp n« lÖ v­¬n lªn vÞ thÕ lµm chñ n­íc nhµ. Nh­ng sù ra ®êi cña n­íc ViÖt Nam còng lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi c¸c thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng trong n­íc vµ quèc tÕ. B¶n th©n thùc d©n Ph¸p cã nhiÒu quyÒn lîi ë ViÖt Nam, chóng t×m mäi c¸ch quay trë l¹i ViÖt Nam nh»m bãc lét nh©n ___________ 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 3. 375

d©n, v¬ vÐt tµi nguyªn bï ®¾p cho n­íc Ph¸p ®· bÞ kiÖt quÖ kinh tÕ sau chiÕn tranh. Thùc hiÖn ©m m­u ®ã, thùc d©n Ph¸p ®· tÝch cùc chuÈn bÞ lùc l­îng qu©n viÔn chinh quay l¹i x©m l­îc n­íc ta mét lÇn n÷a. ë Nam Bé, qu©n Ph¸p nóp bãng qu©n Anh næ sóng x©m l­îc Sµi Gßn. ë phÝa B¾c, gÇn 20 v¹n qu©n §ång minh trµn vµo lÊy cí gi¶i gi¸p qu©n NhËt. C¸c ®¶ng ph¸i ph¶n ®éng trong n­íc ©m m­u c©u kÕt víi c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng quèc tÕ nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng non trÎ. NÒn kinh tÕ trong n­íc ®×nh ®èn, hµng hãa khan hiÕm, n¹n ®Çu c¬ tÝch tr÷ hoµnh hµnh, c«ng nh©n ®a sè thÊt nghiÖp.... Trªn lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng, t×nh h×nh còng hÕt søc khã kh¨n, ng©n khè quèc gia chØ cßn h¬n 1 triÖu ®ång cò n¸t do Ph¸p ®Ó l¹i, l¹i x¶y ra ngËp lôt t¹i 9 tØnh B¾c Bé. Thªm vµo ®ã, lµ n¹n ®ãi cuèi n¨m 1944 ®Çu n¨m 1945 ®· lµm chÕt gÇn 2 triÖu ng­êi ®ang ®e däa nghiªm träng ®êi sèng nh©n d©n. Tr×nh ®é v¨n hãa cña d©n rÊt thÊp, ®a sè lµ mï ch÷ (trªn 90% nh©n d©n mï ch÷), thÊt häc. Trªn lÜnh vùc ngo¹i giao, c¸c n­íc ch­a c«ng nhËn nÒn ®éc lËp cña n­íc ta, ViÖt Nam ë vµo thÕ bÞ bao v©y, c« lËp trªn tr­êng quèc tÕ. §øng tr­íc t×nh h×nh khã kh¨n ®ã, ngay sau ngµy tuyªn bè ®éc lËp, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· triÖu tËp phiªn häp ®Çu tiªn cña Héi ®ång ChÝnh phñ vµo ngµy 3-9-1945. Trong phiªn häp nµy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay mÆt ChÝnh phñ nªu lªn s¸u vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña ChÝnh phñ l©m thêi ph¶i tËp trung gi¶i quyÕt. Mét lµ gi¶i quyÕt n¹n ®ãi; hai lµ thanh to¸n n¹n dèt; ba lµ tæ chøc tæng tuyÓn cö; bèn lµ xãa bá hñ tôc; n¨m lµ bá ngay c¸c thø thuÕ bãc lét v« nh©n ®¹o; s¸u lµ tù do tÝn ng­ìng, l­¬ng - gi¸o ®oµn kÕt. Nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng 376

cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh giai ®o¹n nµy ®· tËp hîp ®­îc khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, ®­a ®Êt n­íc v­ît qua ®­îc giai ®o¹n khã kh¨n, t¹o tiÒn ®Ò quan träng trong nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc. Thµnh c«ng lín nhÊt cña thêi kú nµy lµ ®· x©y dùng vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®­îc nÒn ®éc lËp cña n­íc nhµ, tæ chøc thµnh c«ng tæng tuyÓn cö bÇu Quèc héi, so¹n th¶o HiÕn ph¸p n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa - mét b¶n HiÕn ph¸p thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Nh÷ng khã kh¨n vµ phøc t¹p cña t×nh h×nh ®Êt n­íc thêi gian nµy, cÇn cã sù l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh thèng nhÊt. Quèc héi ®· uû nhiÖm sù l·nh ®¹o toµn d©n cho ChÝnh phñ th«ng qua c¸c cuéc häp cña Héi ®ång ChÝnh phñ. Ban Th­êng trùc Quèc héi lu«n s¸t c¸nh cïng Héi ®ång ChÝnh phñ ®Ó bµn b¹c tham gia ý kiÕn vÒ nh÷ng chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch lín. Thêi kú nµy, d­íi sù chñ ®éng vµ s¸ng t¹o cña Héi ®ång ChÝnh phñ, chóng ta ®· thu ®­îc nh÷ng th¾ng lîi ®¸ng kÓ trªn mÆt trËn ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. Víi d· t©m x©m l­îc ViÖt Nam, thùc d©n Ph¸p ®· béi ­íc, vi ph¹m HiÖp ®Þnh s¬ bé 6-3 vµ T¹m ­íc 14-9. Ngµy 17-12-1946, Héi ®ång ChÝnh phñ ®· nhãm häp. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· b¸o c¸o tr­íc c¸c ®¹i biÓu thèng nhÊt quyÕt ®Þnh ph¸t ®éng cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc. §ªm 19-12-1946, thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña cuéc häp Héi ®ång ChÝnh phñ, t¹i V¹n Phóc (Hµ §«ng), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ra Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn nh»m ®éng viªn søc m¹nh cña toµn d©n téc trong cuéc chiÕn ®Êu chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Th¸ng 3-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Héi ®ång ChÝnh phñ ®· chñ ®éng s¬ t¸n c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña 377

Trung ­¬ng, ChÝnh phñ lªn ChiÕn khu ViÖt B¾c nh»m cñng cè lùc l­îng, chuÈn bÞ mäi mÆt ®Ó l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh kh¸ng chiÕn l©u dµi víi thùc d©n Ph¸p. Ngµy 20-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn ë vµ lµm viÖc t¹i th«n §iÒm MÆc, x· Thanh §Þnh, huyÖn §Þnh Hãa, tØnh Th¸i Nguyªn. §Þa danh nµy trë thµnh ®Çu mèi phèi hîp víi c¸c c¬ quan, s¾p xÕp c¬ quan Trung ­¬ng ®ãng t¹i An toµn khu ®¶m b¶o an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña Trung ­¬ng, ChÝnh phñ ho¹t ®éng l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng chiÕn. VÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng ë thêi kú nµy lµ viÖc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc ®· ®­îc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Héi ®ång ChÝnh phñ liªn tôc xóc tiÕn. T¹i B¨ng Cèc (Th¸i Lan), chóng ta ®· lËp ViÖn qu¸n ViÖt Nam tõ th¸ng 8-1946, môc ®Ých lµ nh»m t¹o sù liªn hÖ gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa víi chÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan ®¹i diÖn c¸c n­íc. B¨ng Cèc trë thµnh ®Çu mèi quèc tÕ quan träng ®Ó më réng ho¹t ®éng tranh thñ sù ñng hé cña c¸c n­íc trong cuéc chiÕn tranh cña nh©n d©n ViÖt Nam chèng thùc d©n Ph¸p. Th¸ng 5-1947, Thø tr­ëng Chñ tÞch phñ Ph¹m Ngäc Th¹ch ®­îc cö ®i bang giao víi Nam D­¬ng (In®«nªxia). Ngµy 25-5-1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi th­ cho nh©n d©n Ph¸p, tè c¸o sù hiÕu chiÕn cña thùc d©n Ph¸p, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh lËp tr­êng cña nh©n d©n ViÖt Nam ®èi víi bän x©m l­îc, Ng­êi nªu râ: \"Bän qu©n phiÖt thùc d©n ®· b¾t buéc chóng t«i ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Êu, chóng t«i sÏ chiÕn ®Êu ®Õn cïng, chóng t«i lÊy c©u ch©m ng«n hiªn ngang cña c¸c b¹n lµm ch©m ng«n cña chóng t«i: \"Thµ chÕt kh«ng lµm n« lÖ\". Chóng t«i chiÕn ®Êu v× 378