BİTİŞİKLİK KURAMI (ÇÖZÜM) 1. Soru kökünde uygulamayı yapan öğretmen 4. Guthrie’nin önerdiği alışkanlıkları yok etme ilköğretime başlayan öğrencilerini dikkatleri- yöntemleri; eşik, bıktırma ve zıt tepkidir. ni 40 dakika boyunca sabit bir şekilde derse Guthrie etki yasasını kabul etmediği için ce- yönlendirmek istemektedir. Ancak ilköğre- zanın etkili bir davranış kontrol tekniği oldu- time başlayan öğrencilerin dikkat süresi 40 ğunu kabul etmez bu nedenle A, C, D ve E dakika değildir. Bundan dolayı öğretmen ilk seçenekleri doğru yanıt olamaz. Guthrie’nin başta etkinliklerin sürelerini 15-20 dakikada bıktırma yöntemi ise istenmeyen davranışı sınırlayarak öğrencilerin dikkatlerini sabit yapan bireye bu davranışı yapmaktan bıka- tutuyor. Daha sonraki haftalarda dikkatlerini na kadar bu davranışı yaptırmayı içerir. Bu kademeli olarak, aşama aşama 40 dakikaya nedenle doğru yanıt uzun bir süre tahtayı doğru artırmak için etkinlik sürelerini artırı- karalamasına izin vermek olacaktır. yor. Bir davranışın kazanılmasında davranışı adım adım yaptırarak davranışın miktarını Cevap B artırmaya eşik yöntemi denilmektedir. So- rudaki öğretmenin uyguladığı yöntem eşik yöntemidir. Cevap B 2. Soru kökünde anne, çocuğa sevdiği pudingi 5. Zıt tepki yönteminde istenmeyen tepkiye çok fazla yedirerek puding yeme davranı- neden olan uyarıcı (matematik) ile birlikte, şını ortadan kaldırmıştır. Bitişiklik kuramına bu uyarıcıyla rekabet edebilecek ve istenen göre, istenmeyen davranışı sürekli yaptıra- bir tepkiyi (zıt bir tepkiyi) meydana getirecek rak ortadan kaldırmaya bıktırma yöntemi uyarıcı (müzik dinleme) birlikte sunulur. Bu denilmektedir. sayede başlangıçta istenmeyen tepkiye yol açan uyarıcı yeni ve istendik başka bir tep- Cevap C kiye yol açmaya başlar. Cevap B 3. Soruda öğretmen, matematiksel işlemleri 95 kolay ve çabuk yapabilmeleri için çarpım tablosunu ezberletir. Ezberleme bilişsel bir süreçtir. Watson’un en sık ilkesine göre sık tekrar eden davranışlar kalıcı olmaktadır. Buradan davranışçı eğitim sisteminin çok üzerinde durduğu alıştırmalar çıkmaktadır. Bu bakımdan ele alınacak olursa çarpım tablosunun ezberlenilmesi bitişiklik ilkesiyle örtüşebilir. Ancak bu yorum çok esnek bir yorumdur. Ezberleme işlemi bilişsel bir sü- reç olmasından dolayı davranışçılığın kap- samında yer alması uygun değildir. ÖSYM bu sorunun çözümünü A seçene- ği olarak vermiştir. KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
BAĞ KURAMI 1. Okula yeni başlayan öğrencilerine çalış- 4. Aşağıdaki durumlardan hangisinde ma alışkanlığı kazandırmak isteyen bir bireyin sınama-yanılma yoluyla öğren- sınıf öğretmeni verdiği ödevleri yapan me stratejisini benimsemesi en uygun öğrencileri çikolatayla ödüllendirmekte, olacaktır? yapmayanları ise teneffüste dışarı çıkar- A) Elinde bulunan bir deste anahtardan mayarak cezalandırmaktadır. hangisinin kilidi açacak doğru anah- tar olduğunu öğrenmek isteyen bir Öğretmenin öğrencilerine ders çalış- birey ma alışkanlığı kazandırmak için izle- B) Köpeklerden aşırı derecede korkan diği yol Thorndike’ın hangi ilkesiyle çocuğunun bu korkusunu yenmesine uyuşmamaktadır? nasıl yardımcı olabileceğine karar ve- remeyen bir baba A) Tekrar yasası C) Yatağının altında uzanamayacağı bir yere kaçan topunu nasıl alabileceğini B) Etki yasası düşünen bir çocuk D) Kutudan çıkan kabloları, uçlarına ba- C) Tepki analojisi karak uygun yerlere takıp yeni aldığı bilgisayarını kurmak isteyen bir genç D) Hazırbulunuşluk yasası E) Oğluna yemekten önce ellerini yıka- ma alışkanlığı kazandırmak için nasıl E) Öğrenmede küçük adımlar ilkesi bir yol izlemesi gerektiğini düşünen bir anne 2. Bir ilköğretim okuluna bu yıl atanan Stajyer Öğretmen Mehmet Bey, müdür 5. Öğle yemeği için ilk kez gittiği restoranın tarafından 2A şubesinin sınıf öğretmeni yemeklerinin tadını beğenmeyen Hüseyin olarak görevlendirilir. Mehmet Öğret- bir daha o restorana gitmemiştir. Daha men, öğrencilerin ileriki yıllarda girecek- önce gittiği ve lezzetli yemekler yediği bir leri önemli sınavları düşünerek sadece başka restorana ise gitmeye devam et- öğretim programındaki konuların yeterli mektedir. olmayacağına inanmaktadır. Bu nedenle öğrencilerinden her hafta en az 50 say- Hüseyin’in bu davranışı aşağıdaki falık bir hikâye kitabı okumalarını ve bu öğrenme kavramlarından hangisiyle kitabın özetini çıkarmalarını istemektedir. açıklanır? A) Etki yasası Öğretmenin bu davranışı, Thorndike’ın B) Tekrar yasası öğrenme ve eğitimle ilgili görüşlerin- C) Tepki çeşitliliği den hangisine uygun değildir? D) Hazırbulunuşluk yasası E) Ögelerin gücü A) Tekrar yasası B) Etki yasası C) Tepki analojisi D) Ait olma yasası E) Hazırbulunuşluk 3. Elinde bulunan bir deste anahtardan hangisinin, babasının ofisine ait ol- duğunu bilmeyen bir çocuğun doğru anahtarı bulmak için kullanabileceği en uygun öğrenme stratejisi aşağıda- kilerden hangisidir? A) İçgörü kazanma B) Kademeli yaklaşma C) Gizil öğrenme D) Sınama-yanılma E) Bağsal öğrenme 96 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
BAĞ KURAMI (ÇÖZÜM) 1. Thorndike’ın etki kanununun ilk formuna ileride girebilecekleri sınavları düşünerek göre davranışlar, ortaya çıkardıkları sonuç- bu sınavlara hazırlanmalarının istenmesi ço- lardan etkilenirler. Eğer davranışın ortaya cukların hazırbulunuşluk düzeylerine uygun çıkardığı sonuç olumlu olursa, o davranışla bir davranış değildir. ilgili uyaran – tepki bağı güçlenecektir. Eğer davranışın sonucu olumsuz olursa da dav- Cevap E ranışın tekrarlanmaz. Bu nedenle, öğrenci- lerin olumlu davranışlarının sonunda onlara 3. Deneme yanılma yoluyla öğrenme, orga- uygun pekiştireçler vermek, olumsuz dav- nizmanın yaşadığı bir sorunu çözmek için ranışlarından sonra da hoşnut olmayacak- çeşitli yollar denemesi sonucunda istediği ları bir durum yaratmak etki kanununun ilk sonuca ulaşmasını ifade eder. Bu anlamda formuna uygun bir davranış olacaktır. Ancak kişinin elinde bulunan bir deste anahtardan Thorndike etki kanununu 1930’lardan son- açmak istediği kapıyı açan anahtarı bulması ra değiştirmiş ve cezanın davranışın tekrarı deneme yanılma yoluyla açıklanır. üzerinde ödül kadar etkili olmadığını açıkla- mıştır. Bu nedenle istenen davranışın tekrar Cevap D sayısını artırmak için ödül verilmesi gerekti- ğini ancak istenmeyen davranışa ceza ver- 4. Thorndike’a göre deneme yanılma yoluyla menin gerçekte davranışı değiştirmediğin- öğrenme, bir problemin çözümünün rastge- den cezadan kaçınılmasını vurgulamıştır. Bu le, tesadüfi davranışlarla gerçekleştirilmesi- nedenle öğretmen etki yasasına göre yanlış ni ifade eder. Buna göre elinde bulunan bir bir davranış sergilemiştir. deste anahtardan hangisinin kilidi açacak doğru anahtar olduğunu öğrenmek isteyen Uyarı birey, teker teker anahtarları kilide sokarak hangisinin doğru anahtar olduğunu bulmaya Soruda bir anlatım bozukluğu vardır. çalışacaktır. “Thordike’ın hangi ilkesiyle uyuşmamak- tadır?” diye sorulduğundan “Thorndi- Cevap A ke’ın hiçbir ilkesiyle uyuşmamaktadır.” gibi bir sonuca varılabilir. Öğretmenin 5. Thorndike’ın etki yasasına göre, organiz- öğrencilere ders çalışma alışkanlığı ka- manın bir problem durumunda verdiği tep- zandırmak için izlediği yol “Thorndike’ın kilerden doyurucu sonuç yaratan tepkiler hangi ilkesi gereğince yanlıştır?” şeklin- güçlenmekte ve ileride bu tepkilerin yeniden de sorulması soruyu daha doğru ve an- gerçekleşme olasılığı artmaktadır. Orga- laşılır kılacaktır. nizmayı amaca ulaştırmayan tepkilerin ise tekrar gerçekleşme olasılığı azalmaktadır. Cevap B Skinner’in Edimsel Koşullanma kuramı da Thorndike’ın etki yasasından yola çıkılarak 2. Öğrenmeyi U-T arasında kurulan bağ ile geliştirilmiştir. Etki yasası, davranışın ardın- açıklayan Thorndike’a göre öğrenmeyi etki- dan ortaya çıkan sonucun davranış üzerin- leyen faktörlerden biri bireyin hazırbulunuş- deki etkisi üzerinde durur. Yani sonucu hoş luk düzeyidir. Yani birey öğrenmeye hazır olan davranışların tekrarlanma olasılığı artar, değilse ya da öğrenmeye hazır olduğu hal- sonucu hoş olmayan davranışların tekrar- de öğrenme süreci engelleniyorsa kendini lanma olasılığı azalır. Soruda Hüseyin’in kızgın hissetmekte; öğrenmeye hazır olduğu lezzetli yemekler yediği restorana gitmeyi anda öğrenme için gerekli olan destek ve- sürdürdüğü, tadını beğenmediği yemekleri rildiğinde ise kendini mutlu hissetmekte ve yediği restorana ise bir daha gitmediği belir- etkili öğrenme gerçekleştirebilmektedir. Bu tildiği için bu durum etki yasası ile açıklanır. anlamda ilköğretim 2. sınıftaki çocukların Cevap A KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 97
EDİMSEL (OPERANT) KOŞULLANMA 1. Matematik ödevini yapmamak için ba- 4. Çocuklarına zarar vermemek için sadece haneler öne süren kızına; “Ödevini bitir mutfakta sigara içmeye başlayan Ali Bey, de birlikte gezmeye çıkalım.” diyen bir bir süre sonra su içmek için bile mutfağa annenin bu yaklaşımı aşağıdakilerden gitse bir sigara yaktığını fark etmiştir. hangisine örnek olabilir? Bu örnekte mutfak Ali Bey için aşağı- A) Premack ilkesi dakilerden hangisinin işlevini görmek- tedir? B) Tepki analojisi A) Ayırt edici uyarıcı C) Kademeli yaklaşma B) İtici uyarıcı D) Dolaylı pekiştirme C) Olumlu pekiştireç E) Olumlu pekiştirme D) Koşulsuz uyarıcı E) Dolaylı pekiştireç 2. Aşağıdakilerden hangisi, edimsel ko- 5. Bir deneyde şempanzeye tavanda bulu- şullama yoluyla öğrenme sürecinde nan kırımızı ışık yandığında bir düğmeye davranışın özelliklerini ve ortaya çık- bastığı takdirde bir kart elde edebileceği ma sıklığını belirleyen etkenlerden bi- ve bu kartı muzla değiştirebileceği öğre- risi değildir? tilmiştir. A) Davranıştan önce gelen çevresel ko- Bu deneyde kart şempanze için aşağı- şullar dakilerden hangisinin işlevini görmek- tedir? B) Davranışın bir sonucu olarak değişen çevresel olaylar A) Ayırt edici uyarıcı C) Organizmanın doğuştan getirdiği po- B) İkincil pekiştireç tansiyel C) İçsel pekiştireç D) Organizmanın çevreyle ilgili geçmiş yaşantıları D) Pekiştirici uyarıcı E) Davranışla birlikte bulunan çevresel E) Nötr uyarıcı koşullar 3. Ayağına batan dikeni ayağını yere sür- 6. Bir teknik direktörün başarıyı artırmak terek çıkarmayı başaran bir köpeğin amacıyla, en iyi performans gösteren benzer bir durumda aynı davranışı sporcusuna her ayın sonunda bir spor tekrarlaması aşağıdaki kavramlardan malzemesi hediye etmesi aşağıdaki- hangisiyle açıklanabilir? lerden hangisine örnek olabilir? A) Olumsuz aktarma A) Dolaylı pekiştirme B) Olumsuz pekiştirme B) Koşullu anlaşma C) Tepkisel koşullama C) Premack ilkesi D) Tepki genellemesi D) Birincil pekiştireç E) Alışma E) Olumlu pekiştirme 98 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Edimsel (Operant) Koşullanma 7. Sokakta oynarken, arkadaşları isteklerini 9. Aşırı kilolu bir genç, diyetisyeniyle bir yerine getirmeyince hemen gidip onları anlaşma yapmıştır. Bu anlaşmaya göre abisine şikâyet eden Bahar, okula başla- belirli bir kaloriyi aşmayacak biçimde ye- dığında da, tartıştığı arkadaşlarını, koşa- mek yediği her öğün için bir yıldız kaza- rak öğretmenine şikâyet etmiştir. Ancak, nacak, altı yıldız topladığında ise bir gü- öğretmeni abisi gibi, arkadaşlarına kız- neş elde edecektir. Dört güneş topladığı mamıştır. Bahar, başlangıçta her tartıştı- zaman kendisine sevdiği bir sanatçının ğında arkadaşlarını öğretmenine şikâyet konseri için bilet verilecektir. etmesine karşın, bir süre sonra benzer durumlarda artık hiç kimseyi şikâyet et- Gencin belirli kaloride yemek yemesini memeye başlamıştır. sağlamak için diyetisyenin kullandığı teknik aşağıdakilerden hangisine ör- Bahar’ın arkadaşlarını şikâyet etmek- nek olabilir? ten vazgeçmesi aşağıdakilerden han- gisinin sonucudur? A) Kademeli yaklaşma A) Karşıt tepki oluşturma B) Değişken aralıklı pekiştirme B) Sönme C) Şekillendirme C) Karşıt koşullama D) Değişken oranlı pekiştirme D) Sistematik duyarsızlaştırma E) Simgesel ödülle pekiştirme E) Alışma 10. Önceki yıl gelişim ve öğrenme psikolojisi 8. Bir futbolcunun gol attığı bir maçta derslerinde başarısız olan ve bu yıl aynı taktığı kolyeyi, daha sonraki maçlarda derslerin iki ara sınavından da kötü not da mutlaka takması ve kolyeyi takma- alan bir öğrenci, ne kadar çalışırsa çalış- dan maça çıkmak istememesi aşağı- sın bu derslerde başarılı olamayacağını daki kavramlardan hangisiyle en iyi düşünerek genel sınava çalışmaktan vaz- açıklanabilir? geçmiştir. A) Batıl davranış B) Koşullu tepki Öğrencinin genel sınava hazırlanmak- C) Genelleme tan vazgeçmesini en iyi açıklayan kav- D) Öğrenmenin aktarılması ram aşağıdakilerden hangisidir? E) Alışma A) Genelleme B) Batıl davranış C) Öğrenilmiş çaresizlik D) Kendini gerçekleştiren kehanet E) Olumsuz aktarma 11. Tüm uyarılarına rağmen salonda koşa- rak oyun oynamaya devam eden oğlu- nu 15 dakika süreyle banyoya kapatan bir babanın uyguladığı davranış kont- rol tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Ara verme (time out) B) Olumsuz pekiştirme C) Şekillendirme D) I. tip ceza E) Kademeli yaklaşma KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 99
Edimsel (Operant) Koşullanma 14. Dersi soru cevap yöntemiyle işleyen bir öğretmen, sorulara doğru cevap veren 12. Bir teknik direktör, maçlarda sürekli ola- öğrencilerine bazen beş soruda, bazen rak hakeme itiraz ettiği için oyundan de üç soruda bir puan vermektedir. atılarak takımı güç durumda bırakan bir oyuncusunun bu davranışını her sefe- Öğretmenin kullandığı pekiştirme tari- rinde onu cezalandırarak engellemeye fesi aşağıdakilerden hangisidir? çalışmış ve oyuncu artık hakeme itiraz etmez olmuştur. Ancak, sezon sona erip A) Sabit oranlı oyuncuların tamamen dinlenerek geçir- B) Sürekli dikleri tatil dönemi bittikten sonraki ilk C) Sabit aralıklı maçta bu oyuncu tekrar hakeme itiraz D) Değişken aralıklı ettiği için oyundan atılmıştır. E) Değişken oranlı Oyuncunun tatil dönüşü ilk maçta ha- keme itiraz etmesi, aşağıdaki kavram- lardan hangisiyle en iyi açıklanabilir? A) Kendiliğinden geri gelme B) Tepki genellemesi C) Karşıt tepki oluşturma D) Duyarsızlaştırma E) Unutma 13. Edimsel koşullama yoluyla öğrenme 15. Beş yaşındaki Ata, evde sürekli olarak ilkelerinden yararlanarak çekingen çalışan annesinin dikkatini çekmek için bir öğrencisinin derslere katılmasını bilgisayarın ekranını boyalı kalemle kara- sağlamak isteyen bir öğretmenin izle- lamıştır. Bu duruma çok öfkelenen annesi yeceği en uygun yol aşağıdakilerden de, bu davranışı bir daha yapmaması için hangisidir? Ata’nın en sevdiği oyuncağını ortadan kaldırmıştır. A) Öğrenciye, derste konuşmazsa çe- kingenliğini yenemeyeceğini anlat- Annenin bu durumda oyuncakları or- mak tadan kaldırması aşağıdakilerden han- gisine örnek olabilir? B) Öğrencinin derste konuyla ilgili her konuşma davranışını pekiştirmek A) Olumsuz pekiştirme C) Derse katılan diğer öğrencilerin dav- B) Kaçınma koşullaması ranışlarını pekiştirmek C) Dolaylı ceza D) Arkadaşlarıyla konuşarak onların des- tek olmasını sağlamak D) II. tip ceza E) Öğrenciye derse katılımın önemini E) Karşıt koşullama anlatmak 100 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
16. Aşağıdakilerden hangisi Premack ilke- Edimsel (Operant) Koşullanma sinin kullanılmasına bir örnek olabilir? 18. Bir ilköğretim okulu öğretmeni bir öğren- A) Bir iş yerinde hedeflenenin üzerinde cisine düzenli olarak ödev yapma alış- üretim yaptıkları için çalışanlara iki kanlığı kazandırmak amacıyla her ödev maaş ikramiye verilmesi yapışında onu arkadaşlarının önünde överek ödüllendirir. Bunun sonucunda B) Fazla mesai yapmak istemeyen bir öğrenci ödevlerini düzenli olarak yapma- çalışana, fazla mesai yaptığı takdirde ya başlar. Ancak bir süre sonra, öğret- ertesi gün tuttuğu takımın maçına gi- menin onu aynı şekilde ödüllendirmeye debilmesi için işten erken çıkmasına devam etmesine karşın öğrencinin ödev müsaade edileceği sözünün verilmesi yapmayı ihmal etmeye başladığı görülür. C) Bir öğrencinin yüksek bir not ortala- Öğrencinin ödev yapmayı ihmal etme- ması tutturmak istediği için değil, ba- ye başlaması aşağıdaki süreçlerden basından azar işitmekten kurtulmak hangisiyle açıklanabilir? için var gücüyle ders çalışması A) Alışma D) Bir arkadaşının yemeğini bitirmediği için azarlandığına tanık olan bir ana- B) Sönme okulu öğrencisinin, sevmediği hâlde tabağındaki yemeğini bitirmesi C) Kendiliğinden geri gelme E) Yediği bir yemekten dolayı midesi bo- D) Koşullanma zulan bir kişinin, ne zaman o yemeğin kokusunu alsa midesinin bulandığını E) İleriye ket vurma hissetmesi 17. Yaşadığı küçük kasabanın geleneğine 19. Bir öğrenci, öğretmenin dikkatini çekmek uygun olarak karşılaştığı herkese selam için sınıfta sürekli olarak espri yapmakta, veren bir kişi, taşındığı büyük bir kentte öğretmen bu esprilerden bazılarına güler- karşılaştığı insanların selamına cevap ken bazılarını duymazdan gelmektedir. vermemeleri nedeniyle yavaş yavaş se- lam vermekten vazgeçmiştir. Bu durumda öğrencinin sınıfta espri yapma davranışına ilişkin aşağıdaki Öğrenme psikolojisi açısından bakıl- ifadelerden hangisi doğrudur? dığında, bu kişinin insanlara selam vermekten vazgeçmesi, bir davranışın A) Olumsuz pekiştirildiği için benzer du- sürdürülmesinde aşağıdaki süreçler- rumlara genellenme olasılığı artacak- den hangisinin önemli bir rol oynadığı- tır. nı göstermektedir? B) Değişken aralıklı pekiştirildiği için A) Geleneklerin sönmeye karşı dirençli olacaktır. B) Sönmenin C) Bazen olumlu bazen olumsuz pekişti- rildiği için sönmeye karşı direnci aza- C) Güdülenmenin lacaktır. D) Bilişlerin D) Sürekli pekiştirilmediği için gitgide azalarak ortadan kalkacaktır. E) Pekiştirmenin E) Bazen olumlu bazen olumsuz pekişti- rildiği için benzer durumlarda tekrar- lanma olasılığı artacaktır. KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 101
Edimsel (Operant) Koşullanma 22. Ders zili çaldığı hâlde sınıfa girmeyip bahçede oynamaya devam ettiği için 20. Gülce Hanım, bebeğinin ayakta sallana- öğretmeninden azar işiten Ayşe, izleyen rak uyumak istediğini ve ayakta sallan- hafta sonunda gittiği sinemada filmin madığı takdirde ağladığını bir psikoloğa başlayacağını belirten zilin sesini duyar anlatır. Psikolog ona bebeğini yatağına duymaz annesinin elini tutarak salona koymasını ve ağlamasına aldırmadan doğru koşmaya başlamıştır. kendi kendine uyumasını beklemeyi tav- siye eder. Ayşe’nin sinemada zil sesini duyunca salona doğru koşması aşağıdakiler- Psikologun önerilerine Gülce Hanım’ın den hangisiyle açıklanabilir? uyması durumunda, aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkma olasılığı en A) Olumsuz aktarma yüksektir? B) Tepkisel koşullanma A) Ağlama davranışı ilk günlerde artma gösterecek, ancak giderek azalıp or- C) Ayırt etmeyi öğrenme tadan kalkacaktır. D) Öğrenmenin genellenmesi B) Ağlama davranışı ilk günlerden itiba- ren giderek azalarak ortadan kalka- E) İkinci dereceden koşullanma caktır. C) Ağlama davranışı aynı şiddetle uzun süre devam edecektir. D) Bebek yatağa konduğunda bazen ağ- layacak bazen ağlamayacaktır. E) Bebek yatağa her konduğunda ağla- yacak, ancak bu davranışı eskisi ka- dar uzun sürmeyecektir. 21. Evde oyuncaklarını toplama alışkanlığı 23. Bir davranışın edimsel koşullanma yoluy- olmayan Özgür, yuvaya başladığı ilk gün la öğrenilebilmesi için bu davranışın pe- oynadığı oyuncakları toplayıp oyuncak kiştirilmesi, davranışın pekiştirilebilmesi dolabına kaldırmadığı için öğretmeni ta- için de en az bir kez yapılması gerekir. rafından sertçe uyarılmış ve o günden sonra yuvadayken her zaman oyuncak- Buna göre, çocuğuna pekiştirme yo- larını toplamıştır. Ancak Özgür evde yine luyla paltosunu sağa sola fırlatmak oyuncakları toplamama alışkanlığını de- yerine vestiyere asma alışkanlığı ka- vam ettirmiştir. zandırmak isteyen, ancak çocuğu paltosunu hiçbir zaman vestiyere as- Özgür’ün yuvadayken oyuncakları madığı için pekiştiremeyen bir anne- toplamayı öğrenmesi ancak evdeyken nin aşağıdaki tekniklerden hangisini toplamama alışkanlığını devam ettir- kullanması gerekir? mesi, sırasıyla aşağıdaki süreçlerden hangileriyle açıklanabilir? A) II. tip ceza A) Kavrama yoluyla öğrenme – Alışma B) Ara verme B) Dolaylı öğrenme – Ayırt etmeyi öğren- C) Kademeli yaklaşma me D) Karşıt tepki oluşturma C) Sosyal öğrenme – Dolaylı öğrenme E) Gecikmeli koşullanma D) Edimsel koşullanma – Ayırt etmeyi öğrenme E) Tepkisel koşullanma – Alışma 102 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
24. “Her gün baklava, börek yense bıkılır.” Edimsel (Operant) Koşullanma atasözü öğrenmeyle ilgili aşağıdaki süreçlerden hangisine bir örnek olabi- 26. Bir futbolcu, rakibinin sert bir hareketiyle lir? yere düşmüş ve hakem rakip oyuncuyu oyundan atmıştır. Bu olaydan sonra, bu A) Sürekli olarak aynı pekiştirecin kulla- futbolcu canı yanmış gibi davranarak nılmasının, bir süre sonra bu pekişti- rakibini oyundan attırabileceğini öğren- recin pekiştirme gücünün azalmasına miştir (I). Aynı oyuncu farklı hakemlerin yol açması yönettiği diğer maçlarda da kendini yere atarak rakibini oyundan attırmayı dene- B) Sürekli pekiştirmenin, bir davranışın miştir (II). Bu denemelerde başarısız olan devamını sağlamada aralıklı pekiştir- futbolcu sadece rakibini oyundan atan ilk meden daha az etkili olması hakemin yönettiği maçlarda bu numarayı denemeye devam etmiştir (III). C) Tekrar sayısının artmasının, sözel bir malzemenin öğrenilmesini bir nokta- Yukarıdaki parçada I, II ve III rakam- ya kadar kolaylaştırması larıyla ifade edilen durumlar, sırasıyla aşağıdaki kavramlardan hangileriyle D) Pekiştirilmediği için sönen bir davra- açıklanabilir? nışın bir süre sonra kendiliğinden geri gelmesi A) Tepkisel koşullanma – Olumsuz pe- kiştirme –Ayırt etme E) Bir davranışın, olumlu pekiştirmenin yanı sıra olumsuz pekiştirme yoluyla B) Olumsuz pekiştirme – Genelleme – da kazanılabilmesi Sönme C) Edimsel koşullanma – Alışma – Ket vurma D) İçgörü kazanma – Olumsuz aktarma – Kendiliğinden geri gelme E) Edimsel koşullanma – Genelleme – Ayırt etme 25. Tıp fakültesini iyi bir dereceyle bitiren Ali, 103 birkaç kez girdiği Tıpta Uzmanlık Sınavın- da başarısız olmuştur. Ailesinin ısrarıyla bu yıl da sınava başvurmasına rağmen Ali bu sınav uygulaması devam ettikçe hayalini kurduğu dahiliye uzmanlığı eğiti- mini hiçbir zaman alamayacağını düşün- mektedir. Ali’nin bu düşüncesi aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olabilir? A) Öğrenilmiş çaresizlik B) Dışsal denetim odağı C) Kendini gerçekleştiren kehanet D) Mantığa bürünme E) Kolektif yeterlik inancının düşük ol- ması KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Edimsel (Operant) Koşullanma 27. Yalancı emziği bırakma zamanı gelen bir 29. Aşağıdakilerden hangisi edimsel ko- bebek emzik verilmediğinde ağlar. Anne şullanma kuramına göre bir davranışın bebeğinin ağlamasına dayanamaz emzi- kazanılmasına örnek verilebilir? ği verir; bebek susar, anne rahatlar. Böy- lelikle emzik isteyince ağlama, emziğin A) Ödevini yapmadığı için öğretmenin- verilmesi, bebeğin susması ve annenin den azar işiten arkadaşını gören bir rahatlaması şeklinde bir kısır döngü olu- öğrencinin düzenli olarak ödev yap- şur ve bebeğe yalancı emziği bıraktırma maya başlaması çabası sonuçsuz kalır. B) Bir öğrencinin 7. ve 8. sınıfta aldığı fen Bu kısır döngünün devam etmesinin ve teknoloji dersinde başarısız oldu- nedeni, aşağıdakilerden hangisinde ğu için 9. sınıfta alacağı fizik ve kimya doğru olarak açıklanmaktadır? derslerinde de başarısız olacağına A) Bebeğin ağlama davranışı olumlu, inanması annenin emzik verme davranışı olum- suz pekişmektedir. C) Türkçe dersinde yazdığı şiir nedeniyle B) Bebeğin ağlama davranışı sürekli, an- öğretmeninden övgü alan bir öğrenci- nenin emzik verme davranışı aralıklı nin şiire ilgi duyması ve şiir yazmaya pekişmektedir. devam etmesi C) Hem bebeğin ağlama hem de anne- nin emzik verme davranışı olumlu pe- D) Geometri dersinden hoşlanan bir öğ- kişmektedir. rencinin analitik geometri dersine de D) Bebeğin ağlama davranışı olumsuz, ilgi duyması annenin emzik verme davranışı olum- lu pekişmektedir. E) Fizik dersinde açığını kapatmak için E) Hem bebeğin ağlama hem de anne- çok çalışan bir öğrencinin kimya der- nin emzik verme davranışı olumsuz sindeki konuları daha kolay öğrenme- pekişmektedir. si 28. Öğrencilerine ödev yapma alışkan- 30. Öğrencilerinin sınıf tartışmalarına katıl- lığı kazandırmak amaıyla yapıtkları malarını ancak tartışmaların derste işle- her ödeve bir yıldız veren ve toplam nen konuyla sınırlı kalmasını isteyen bir on yıldız kazananlara bir kitap hediye öğretmen, bu amaçla önce öğrencilerini eden bir öğretmen, aşağıdaki davranış konuyla ilgili konuşup konuşmadıklarına kontrol tekniklerinden hangisini kul- bakmaksızın her söz alışlarında, sınıfın lanmaktadır? çoğunluğunun tartışmalara katıldığını A) Davranış şekillendirme gördükten sonra da sadece işlenen ko- B) Simgesel ödülle pekiştirme nuyla ilgili bir şeyler söylediklerinde ödül- C) Kademeli yaklaşma lendirir. D) Dolaylı pekiştirme E) Sistematik duyarsızlaştırma Öğretmenin öğrencilerin sınıf tartış- malarına katılmalarını sağlamak için kullandığı teknik aşağıdakilerden han- gisidir? A) Projektif B) Model oluşturma C) Tepkisel koşullanma D) Alıştırma E) Kademeli yaklaşma 104 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
31. Anne ve babası sık sık tartışan bir öğren- Edimsel (Operant) Koşullanma ci, evdeki huzursuzluk ortamından ka- çınmak için dersler bittikten sonra çeşitli 33. Bir otomobil tamir ustası, çırak olarak işe bahaneler üreterek okulda kalma süresini başlayan bir genci teşvik etmek ama- uzatır. cıyla bir şeyler öğrenmek için gösterdiği her çabayı aferin diyerek pekiştirmiş ve Öğrencinin bu davranışı aşağıdakiler- başlangıçta her aferin deyişinden sonra den hangisiyle açıklanabilir? çırağın öğrenme gayretinin biraz daha arttığını gözlemiştir. Ancak bir süre sonra A) Duyarlılaşma usta, aferin demesinin çırağı ilk günlerde- ki kadar gayrete getirmediğini fark etmiş- B) Psikolojik tepkisellik tir. C) Davranışta kontrast Ustanın övgüsünün çırağı gayrete ge- tirme işlevinin bir süre sonra azalma- D) Öğrenilmiş çaresizlik sının nedeni aşağıdakilerden hangisi- dir? E) Olumsuz pekiştirme A) Çırak, neyi iyi neyi kötü yaptığını ken- disi değerlendirebilecek duruma gel- miştir. B) Çırağın ustasına duyduğu sevgide azalma olmuştur. C) Öğrenme davranışı koşulsuz uyarıcı tarafından izlenmediği için sönmeye başlamıştır. D) Uyarıcı ile tepki arasındaki bağlantı kopmuştur. E) Alışma nedeniyle övgünün pekiştirici değeri azalmıştır. 32. “Yıllardır piyango bileti alıyorum. Çev- 105 remdeki herkese az ya da çok bir ikra- miye çıktı. Bana bir kez olsun amorti bile çıkmadı. Artık bilet almayacağım.” Örnekteki kişinin kendisine amorti bile çıkmadığı gerekçesiyle bilet almaktan vazgeçmesi bir davranışın sürdürül- mesinde aşağıdakilerden hangisinin önemli bir rol oynadığını göstermekte- dir? A) Pekiştirme B) Şans C) Alışkanlık D) Genelleme E) Ayırt etme KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Edimsel (Operant) Koşullanma 36. Antrenmanlarda son derece gayretli bir şekilde çalıştığı hâlde teknik direktörü 34. Bir öğretmen ders sırasında konuşarak tarafından maçlarda oynatılmayan bir sınıfın düzenini bozan bir öğrencisinin futbolcu antrenmanlarda giderek daha bu davranışını bastırmak için onu sınıftan az çalışır hâle gelmiş ancak teknik di- çıkararak cezalandırmıştır. Ancak öğret- rektörün kendisini bir maçta oynatması- menin beklentisinin aksine öğrencinin nın ardından antrenmanlarda tekrar aynı derste konuşma davranışı artmıştır. gayretle çalışmaya başlamıştır. Bu örnek, öğretmenlerin cezayı bir Yukarıda verilen örneğe dayanarak davranış kontrol tekniği olarak kul- aşağıdaki sonuçlardan hangisine varı- lanırken aşağıdakilerden hangisini labilir? dikkate almaları gerektiğine işaret et- mektedir? A) Bir davranışın devamının sağlanma- sında sürekli pekiştirme aralıklı pekiş- A) Birinci tip cezanın daha etkili olabi- tirmeden daha etkilidir. leceği durumlarda ikinci tip cezanın kullanılmaması gerektiğini B) Sönen bir davranış pekiştirilmese de kendiliğinden geri gelebilir. B) Ceza olarak niteledikleri bir eylemin öğrenci için aslında bir pekiştireç iş- C) Bir bireyin güdülenme düzeyini artır- levi görüp görmediğini mak için önce onu engellemek yara- lıdır. C) Cezanın yapılan davranışla orantılı ol- ması gerektiğini D) Sönmeye yüz tutan bir davranışın yeniden gösterilmesi için birkaç kez D) Nasihat edilmeden uygulanan bir ce- pekiştirilmesi yeterli olabilir. zanın etkisinin sınırlı olabileceğini E) Davranışlarının pekiştireçle sonuçlan- E) Uygulanan cezanın şiddetinin her se- maması bireyde olumsuz duyguların ferinde artırılması gerektiğini oluşmasına yol açar. 35. Bir sürücü trafikte kendi aracını sıkıştıran 37. Evde istediklerini ağlayarak yaptırabilen başka bir araç sürücüsüne korna çalarak bir çocuk, okula başladıktan sonra kısa küfür etmiştir. Bu sırada araçta bulunan bir süre içinde aynı davranışın işe yara- üç yaşındaki kızı bu olaya tanık olmuştur. madığını öğrenir ve okulda istediklerini Daha sonra babasının her korna çalışın- ağlayarak yaptırmaktan vazgeçer. Buna da kız küfür etmiştir. karşın evde ağlayarak istediklerini yaptır- maya çalışma sıklığında bir artma görü- Bu örnekte korna sesi küçük kızın kü- lür. für etme davranışını kontrol eden ne tür bir uyarıcıdır? Çocuğun evde isteklerini ağlayarak yaptırmaya çalışmasının sıklığındaki A) Pekiştirici artış aşağıdakilerden hangisiyle açık- lanabilir? B) İtici A) Davranışta kontrast C) Koşulsuz B) Sınama-yanılma D) Ayırt edici C) İkinci derece koşullama E) Özendirici D) Sezgisel öğrenme E) Psikolojik tepkisellik 106 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
38. Bir ilköğretim okulunun hentbol takımını Edimsel (Operant) Koşullanma çalıştıran beden eğitimi öğretmeni oyun- cuların sürekli olarak top oynamak iste- 40. Bir fen ve teknoloji öğretmeni laboratuvar diklerini, dayanıklılıklarını artıracak diğer dersi bitiminde öğrencilerin laboratuvarı çalışmaları yapmaktan kaçındıklarını fark temiz bırakmalarını istemiş ancak öğren- eder. ciler temizlik yapmaktan hoşlanmadıkları için temizlikten kaçmışlardır. Bunun üze- Bu beden eğitimi öğretmeninin oyun- rine öğretmen de temizliği yaptırmak için cularına dayanıklılık artırma çalışma- masasını temizleyen öğrencilerin bir son- larına katılma alışkanlığını kazandır- raki teneffüse çıkabileceğini söylemiştir. mak için başvurabileceği aşağıdaki yollardan hangisinin en az etkili olması Bu öğretmen öğrencilerin masaları te- beklenir? mizlemelerini sağlamak için aşağıda- kilerden hangisini kullanmaktadır? A) Oyuncularına dayanıklılıklarını artıra- cak çalışmaları yaptıkları taktirde top A) Tepkisel davranış oynamalarına izin vereceğini söyle- B) Olumsuz pekiştirme mesi C) Sistematik uzaklaşma D) Kademeli yaklaşma B) Dayanıklılık artırmaya yönelik çalış- E) Premack ilkesi malara katılmayanlara normal olarak yapılandan daha fazla dayanıklılık ça- lışması yaptırması C) Oyuncularına dayanıklılık çalışması yapmalarının ileride kendilerine sağ- layacağı yararları anlatması D) Dayanıklılık artırma çalışmalarını dü- zenli olarak yapan oyuncularına daha fazla top oynama izni vermesi E) Dayanıklılık artırma çalışmalarına ka- tılmayanları maçta oynatmayacağını söylemesi 39. Aşağıdaki örneklerin hangisinde bir 41. Gürültü yapmadan ders dinlemeyi öğ- davranışın ayırt edici uyarıcı tarafın- renmelerini sağlamak amacıyla öğren- dan kontrol edilmesi söz konusudur? cilerine sessiz bir biçimde oturdukları her on dakika sonrasında ödül veren A) Mehmet test usulü yapılan sınavlarda bir ilköğretim 1. sınıf öğretmeni aşağı- daha başarılı olmaktadır. daki pekiştirme tarifelerinden hangisi- ni kullanmaktadır? B) Ayşe sinemadan çok tiyatroya gitme- yi tercih etmektedir. A) Sabit oranlı C) Ali kedilerden çok köpekleri sevmek- B) Sürekli tedir. C) Sabit zamanlı D) Ahmet ne zaman fotoğraf çekilecek olsa saçını düzeltmektedir. D) Değişken aralıklı E) Soner erken kalktığında kendisini E) Değişken oranlı daha dinç hissetmektedir. KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 107
Edimsel (Operant) Koşullanma 44. Seviye Belirleme Sınavı’na hazırlanan oğlunun ne kadar çok örnek test çözer- 42. Okula yeni başlayan Emre derste canı se o kadar başarılı olacağını düşünen bir sıkıldığı için dışarıya çıkmak ister ancak baba, başlangıçta ona çözdüğü her on öğretmeni izin vermez. Bunun üzerine test için bir bilgisayar oyunu alarak test Emre önce ağlama, tepinme gibi davra- çözme davranışını pekiştirir. Baba, daha nışlar sergiler, sonuç alamayınca sırayla sonra, çocuğun aynı pekiştireci elde ede- hastayım, tuvalete gitmem gerek gibi bilmesi için çözmesi gereken test sayısını bahaneler öne sürerek dersten dışarı her pekiştirme sonrasında sabit bir mik- çıkmaya çalışır ancak başarılı olamaz. tar artırır. Dersin bittiğine işaret eden zil çaldıktan sonra öğretmeninin “Şimdi dışarı çıkabi- Bu durumda baba artık çocuğunu aşa- lirsin.” demesi üzerine Emre zil çalmadan ğıdaki pekiştirme tarifelerinden hangi- dışarı çıkamayacağını öğrenir. sine uygun olarak pekiştirmektedir? Emre’nin zil çalmadan dersten çıka- A) Sabit oranlı mayacağını öğrenmesi hangi yolla gerçekleşmiştir? B) Sabit aralıklı A) İşaret öğrenme C) Değişken oranlı B) Tepkisel koşullama D) Artan oranlı C) Edimsel koşullama E) Artan aralıklı D) Sosyal öğrenme E) Gizil öğrenme 43. Bir arkadaşı Ali’ye o gün derse gireme- 45. Dördüncü sınıf fen ve teknoloji dersinde yeceğini söyleyerek yoklama kâğıdı- bir öğrenci öğretmenine “Işık yılı uzaklı- na kendi yerine imza atmasını ister. Ali ğına bir yılda mı gidilir? ” diye sormuştur. “Hayır.” yanıtını verir; arkadaşı ise ısrar Ancak öğretmeni dersin akışını bozduğu etmeye devam eder. Sonuçta Ali arka- gerekçesiyle öğrenciyi azarlamış ve soru- daşının can sıkıcı ısrarlarından kurtulmak sunu dersten sonra sorması konusunda için imza atmayı kabul eder. Bu olaydan uyarmıştır. Bu duruma tanık olan Zafer sonra arkadaşı Ali’den yoklama kâğıdına konuyla ilgili bir soru sormak istediği hâl- kendisinin yerine imza atmasını istemeyi, de, azar işiteceğinden korkarak soruyu kabul etmezse ısrar etmeyi alışkanlık hâ- sormak için dersin sonunu beklemiştir. line getirir. Ali ise bu can sıkıcı durumdan kurtulmak için her seferinde arkadaşının Zafer’in sorusunu sormak için dersin yerine imza atar. bitmesini beklemesi aşağıdakilerden hangisinin sonucudur? Arkadaşının, Ali’den kendi yerine imza atmasını istemeye, Ali’nin de arkada- A) Olumsuz pekiştirme şının yerine imza atmaya devam etme- sinin nedenleri aşağıdakilerin hangi- B) İkinci tip ceza sinde doğru sırada verilmiştir? C) Ayırt etmeyi öğrenme A) Olumsuz pekiştirme – Kaçınma D) Duyarlılaşma B) Olumlu pekiştirme – Olumsuz pekiş- tirme E) Dolaylı ceza C) Olumsuz pekiştirme – İkincil kazanç D) İkincil kazanç – Kaçınma E) Alışma – Olumlu pekiştirme 108 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
46. Notaları sırasıyla eksiksiz okuyabildiği Edimsel (Operant) Koşullanma için müzik öğretmeninden övgü alan bir ilköğretim okulu öğrencisinin daha 48. Üniversite öğrencisi Ahmet Bey lacivert sonra girdiği derste öğretmenine alfa- gömlek giydiği bir gün sınavdan düşük bedeki harfleri sırasıyla söyleyebilece- not almış, mezun olduktan sonra üzerin- ğini göstermeye çalışması aşağıdaki- de lacivert bir gömlek varken girdiği mü- lerden hangisiyle açıklanabilir? lakatta başarısız olmuş ve işe alınmamış, yine lacivert gömlek giydiği bir gün kız A) Öğrenmenin aktarımı arkadaşı yaptığı evlenme teklifini reddet- miştir. Bu olaydan sonra Ahmet Bey ya- B) Duyarlılık kazanma şamı boyunca başarı ya da başarısızlığın söz konusu olabileceği durumlarda laci- C) Tepki genellemesi vert gömlek giymekten ya da üzerinde lacivert bir şey bulundurmaktan kaçın- D) Alışkanlık oluşması mıştır. E) Uyarıcı genellemesi Ahmet Bey’in başarı ya da başarısız- lığın söz konusu olabileceği durum- larda lacivert bir giysi giymekten ka- çınmasını açıklamak üzere kullanılan kavram aşağıdakilerden hangisidir? A) Temel yükleme (atıf) hatası B) Batıl davranış C) Öğrenilmiş çaresizlik D) Kaçınma E) Kendini gerçekleştiren kehanet 47. Çok kısa boylu olduğunu düşünen ve 49. Edimsel koşullanma ilkelerinden ya- bundan son derece rahatsız olan Ay- rarlanarak bir öğrencisine istendik bir şe’ye, işe yüksek topuklu ayakkabı giye- davranış kazandırmayı amaçlayan bir rek geldiği bir gün arkadaşları çok hoş ve öğretmen öncelikle aşağıdakilerden uzun boylu göründüğünü söylemişlerdir. hangisini yapmalıdır? Bu olaydan sonra Ayşe sürekli olarak yüksek topuklu ayakkabılar giymeye A) Kazandırmak istediği davranışı önce- başlamıştır. leri sürekli daha sonra aralıklı olarak pekiştirmeli Ayşe’nin yüksek topuklu ayakkabılar giymeye başlaması aşağıdakilerden B) Öğrenciye kazandırmak istediği dav- hangisinin sonucudur? ranışı sürekli olarak pekiştirmeli A) Batıl davranış C) Kazandırmak istediği davranışın ko- şulsuz uyarıcı tarafından izlenmesini B) Kavrama yoluyla öğrenme sağlamalı C) Olumsuz pekiştirme D) Bu davranışı yapmadığında öğrenciyi cezalandırmalı D) İçgörü kazanma E) Kazandırmak istediği davranışı öğ- E) Biçimlendirme rencinin en az bir kere yapmasını sağlamalı KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 109
Edimsel (Operant) Koşullanma 50. Bir öğretmen odasını toplarken kütüpha- 52. Bir çalışan işverenden zam istemeye nesinde bir kitaptan iki kopya olduğunu karar verir ancak o sırada işverenin te- fark eder ve birini tesadüfen oradan geç- lefonda öfkeyle birini azarladığını işittiği mekte olan bir öğrencisine verir. Kitabı için zam isteğini ertelemesinin uygun alan öğrencinin yüzündeki memnuniyet olacağını düşünür. Bu örnekte, işverenin ifadesi öğretmeni o kadar mutlu eder ki, öfkeyle birini azarlaması çalışanın zam bu olaydan sonra eline ne zaman fazla- isteme davranışını kontrol eden bir uya- dan ya da ilgisini çekmeyen bir kitap geç- rıcıdır. se onu bir öğrencisine verir. Edimsel koşullanma sürecinde bu tür Öğretmenin bu davranışı aşağıdakiler- uyarıcılara ne ad verilir? den hangisiyle açıklanabilir? A) Öğrencilerle empati kurma A) Ayırt edici B) Koşullu B) Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme C) İçgörü kazanma C) İtici D) Pekiştirici D) Öğrencilerin öğretmenin ilgisine ihti- yaç duyduklarını anlama E) Nötr E) Tepkisel koşullanma yoluyla öğrenme 53. Oğluna paltosunu sağa sola atmak yerine 51. Aşağıdakilerden hangisi bir davranış vestiyere asma alışkanlığı kazandırmak kontrol tekniği olarak Premack ilkesi- isteyen bir anne, paltosunu vestiyere her nin kullanılmasına örnek olabilir? astığında onun bu davranışını değişik A) Bir spor kulübünün yönetim kurulu- bir ödül vererek pekiştirmiş ve sonuçta nun sporcularına hafta sonu oynaya- çocuk paltosunu vestiyere asmaya baş- cakları önemli maçı kazandıkları tak- lamıştır. Anne oğlunun palto asma dav- dirde kendilerine normalin üstünde ranışını pekiştirmeye bir süre daha de- prim verileceğini bildirmesi vam ettikten sonra artık paltosunu asma B) Bir anaokulu öğretmeninin parmak alışkanlığını kazandığını düşünerek bu kaldırarak soru soran öğrencilerin davranışını pekiştirmeyi durdurmuştur. sorularını yanıtlayıp, parmak kaldır- Ancak bu düşüncesinin aksine anne oğ- madan soru soranları duymazdan lunun yavaş yavaş paltosunu tekrar sağa gelerek sınıfta izin almadan soru so- sola atmaya başladığını fark eder. rulmayacağını öğretmeye çalışması C) Derslerine çalıştığına inandırdığı tak- Çocuğun paltosunu tekrar sağa sola dirde babasını istediği bisikleti alma- atmaya başlamasının edimsel koşul- ya razı edebileceğini bilen bir çocu- lanma yoluyla öğrenme çerçevesinde ğun babası eve gelir gelmez masa yapılabilecek en uygun açıklaması başına oturup çalışmaya başlaması aşağıdakilerden hangisidir? D) Bir annenin, ödevini yapmak yerine arkadaşlarıyla oyun oynamayı tercih A) Farklı ödüller kullanılarak pekiştirildiği eden oğluna ödevini bitirdiği takdirde için palto asma davranışı tam olarak arkadaşlarıyla oynamasına izin vere- alışkanlık hâline gelmemiştir. ceğini söylemesi E) Öğrencilerini soru sormaya özendir- B) Pekiştirecin durdurulması palto asma mek isteyen bir sınıf öğretmeninin, davranışından kaçınma tepkisinin or- soru soran bir öğrencisine, diğer taya çıkmasına yol açmıştır. öğrencilerin duyacağı şekilde, soru sorduğu için kendisine bir artı puan C) Pekiştireç tarafından izlenmediği için vereceğini söylemesi palto asma davranışı sönmeye başla- mıştır. D) Pekiştirecin durdurulması uyarıcı ile tepki arasındaki bağın kopmasına yol açmıştır. E) Palto asma davranışı aynı ödüller kul- lanılarak pekiştirilmediği için pekişti- reçle davranış arasında bağ kurula- mamıştır. 110 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Edimsel (Operant) Koşullanma 54. Aşağıdakilerden hangisi davranışta 56. Normal olarak pek yalan söylemeyen bir kontrasta örnek olabilir? öğrenci derse geç kaldığı bir gün hasta olduğunu söyleyerek öğretmeninden A) Okulda arkadaşlarıyla birlikteyken azar işitmekten kurtulmuştur. Bu olaydan şikâyet etmeden sebze yemeklerini sonra öğrenci gerek okulda gerekse evde yiyen bir çocuğun evde sebze yemeyi zorda kaldığı durumlarda yalan söyleme- reddetmesi ye başlamıştır. B) Patronu yanındayken müşterilere ol- Öğrencinin yalan söyleme davranışın- dukça nazik davranan bir tezgâhtarın da görülen değişme aşağıdaki öğren- yalnızken müşterilere kaba davran- me türlerinden hangisiyle açıklanabi- ması lir? C) Evde oldukça saldırgan olan okulda A) Kavrama yoluyla öğrenme ise cezalandırıldığı için aynı davranış- B) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme ları yapamayan bir çocuğun evde bu C) Tepkisel koşullama davranışları yapma sıklık ve süresinin D) Edimsel koşullama artması E) Dolaylı öğrenme D) İngilizce dersini sorun çıkarmadan 57. Bir basketbol okulu öğretmeni gösterdiği dinleyen bir öğrencinin matematik hareketleri iyi yapamayan öğrencilerine dersinde yaramazlık yapması bağırmayı alışkanlık hâline getirmiştir. Bunun bir sonucu olarak birçok öğrenci, E) Evde oldukça küfürlü konuşmasına hareketleri daha iyi yapmak için çalışmak izin verilen ancak okula başladıktan yerine okulu terk etmiştir. sonra küfürlü konuştuğunda öğret- meni tarafından cezalandırılan bir Bu durum ceza yoluyla davranış kont- çocuğun hem evde hem de okulda rolünün aşağıda belirtilen sakıncala- küfürlü konuşma davranışının sıklığı- rından hangisine örnek oluşturabilir? nın artması A) Ceza bazı durumlarda davranış üze- 55. Ödev yapmasını pekiştirmek için ödevini rinde genellenmiş bir ketleyici etki bitirip oyun oynamaya başlayan çocuğu- yapabilir. na “aferin” diyen bir anne, beklentisinin aksine çocuğun daha fazla oyun oyna- B) Ceza bazı durumlarda çocuğun ceza- maya başladığını görmüştür. landırılan davranışlarını pekiştirici bir işlev görebilir. Çocuğun ödev yapmasını pekiştirdiği hâlde annenin istediği sonuca ulaşa- C) Ceza ortadan kalktığında, cezalandı- maması aşağıdakilerden hangisiyle rılan davranışların tekrarlanma olasılı- açıklanabilir? ğı artar. A) Annenin “aferin” demesi çocuk için D) Ceza sadece cezayı veren kişinin or- yeterince güçlü bir pekiştireç değildir. tamda bulunduğu durumlarda etkili olur. B) Anne çocuğuna sık sık “aferin” dedi- ği için “aferin” sözcüğünün pekiştirici E) Ceza uygulayan kişi, çocuk için dav- gücü azalmıştır. ranışları taklit edilecek bir model oluş- turabilir. C) Anne çocuğa pekiştireci zamanında vermemiştir. D) Oyun oynamak çocuk için annenin verdiği pekiştireçten daha çekicidir. E) Yapacak başka ödevi olmadığı için çocuk oyun oynamaya devam etmiş- tir. KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 111
Edimsel (Operant) Koşullanma 60. Bir psikolog, oğlunun her fırsatta küçük kardeşini hırpalamasından yakınan bir 58. Kademeli yaklaşma tekniğiyle öğren- anneye, kardeşini her hırpaladığında onu cisine yeni bir davranış kazandırmak sevdiği bir oyuncakla oynamasını yasak- isteyen bir öğretmen aşağıdaki yollar- layarak cezalandırmasını, kardeşine karşı dan hangisini izleyecektir? sergilediği her olumlu davranışı ise bir A) Hedef olarak belirlediği davranışa her şekilde ödüllendirmesini ancak sürekli seferinde biraz daha benzer davra- olarak aynı ödülü kullanmamaya özen nışları, en sonunda da sadece hedef göstermesini tavsiye eder. davranışı pekiştirecektir. B) Hedef davranışı uygun durumlarda Psikoloğun anneyi sürekli olarak aynı sergilediğinde öğrenciyi ödüllendire- ödülü kullanmama konusunda uyar- cek, sergilemediğinde cezalandıra- masının nedeni aşağıdakilerden han- caktır. gisidir? C) Başlangıçta öğrenciyi hedef davra- nışı her yapışında pekiştirecek, daha A) Annenin en etkili ödülün ne olduğunu sonra aynı pekiştireci elde edebilmesi keşfedebileceğini düşünmesi için yapması gereken davranış sayısı- nı kademeli olarak artıracaktır. B) Çocuğun değişik ödüllerle, kardeşine D) Hedef davranışı kazanıncaya kadar iyi davranması arasında bağlantı kur- öğrenciyi sürekli, kazandıktan sonra masını sağlamak istemesi aralıklı olarak pekiştirecektir. E) Hedef davranışı sergilemesini, öğren- C) Cezanın olumsuz etkilerini değişik cinin sevdiği bir faaliyeti yapmasına ödüllerle dengelemek istemesi izin verilmesinin ön koşulu olarak kul- lanacaktır. D) Sürekli olarak aynı ödülün kullanılma- sının bir süre sonra bu ödülün pekiş- 59. Edimsel psikoloji yaklaşımına göre, tirme gücünün azalmasına yol açabi- aşağıdakilerden hangisi tepki genelle- leceğini bilmesi mesine örnek olabilir? A) Ana-babasına istediklerini ağlayarak E) Değişik ödüller kullanılmasının bir tür yaptıran bir çocuğun, anaokuluna aralıklı pekiştirme işlevi göreceğini başladığında öğretmenine de istedik- düşünmesi lerini ağlayarak yaptırmaya çalışması B) Terliyken soğuk su içip hastalanan bir kişinin, artık terliyken soğuk bir şey içmemeye özen göstermesi C) Yeni bir cep telefonu alan kişinin, iş- letme sistemi eskisinden farklı olma- sına rağmen, bu telefonu kullanmayı ilk telefonu kullanmayı öğrendiğinden daha kısa sürede öğrenmesi D) İngilizce dersinde sınıfın disiplinini bozan davranışlar sergileyen bir öğ- rencinin, diğer derslerde uslu bir bi- çimde oturması E) Uzmanlık alanı olan sinema konusun- da yaptığı açıklama nedeniyle övgüler alan bir film eleştirmeninin, bundan sonra her konuda görüş belirtmeye başlaması 112 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
61. Oğlunun düzenli biri olmasını isteyen bir Edimsel (Operant) Koşullanma anne, yatağını düzelttiği bir günün akşa- mında onu uzun süredir yapmadığı çok 62. Ahmet Bey, bir sigorta şirketinde aylık sevdiği bir tatlı yaparak ödüllendirmiş 600 TL ücretle işe başlamıştır. Ücretini ancak beklentisinin aksine ertesi sabah alabilmek için ayda en az 30 kişiye si- oğlunun yatağını düzeltmeden okula git- gorta satmak zorunda olan Ahmet Bey, tiğini görmüştür. 30 kişiden sonra sigorta sattığı her kişi için belirli bir miktar prim alacaktır. Ah- Edimsel koşullama ilkeleri çerçevesin- met Bey, bir hafta içinde 30 kişiye sigorta de düşünüldüğünde, çocuğun yatağını satmış ve aylık ücretini almak için yöne- düzeltmeye devam etmemesinin en ticisine başvurmuştur. Ancak yönetici, olası nedeni aşağıdakilerden hangisi- kotasını doldursa bile aylık süre tamam- dir? lanmadan ücretinin ödenemeyeceğini söylemiştir. A) Uzun bir olumsuz pekişme geçmişine sahip olması nedeniyle çocuğun ya- Ahmet Bey’in iş yerinde uygulanan tak yapmama davranışının sönmeye ödeme sistemi aşağıdaki pekiştirme karşı dirençli olması tarifelerinden hangisini çağrıştırmak- tadır? B) Çocuğun düzenli olmanın yararlarını kavrayacak bilişsel gelişim düzeyine A) Sabit zamanlı ulaşmamış olması B) Değişken oranlı C) Annenin oğlunun yatağını düzeltme davranışının kalıcı olmasını sağlamak C) Artan oranlı için seçtiği pekiştireci zamanında ver- memiş olması D) Katışık (birleşik) D) Annenin oğlunda olumlu davranışın E) Değişken zaman aralıklı kalıcılığını sağlamada seçtiği pekişti- recin uygun olmaması 63. Pınar Hanım, annesinin severek izlediği dizilerin arasında çok fazla reklam yayım- E) Egosantrik düşünme biçimine sahip lanmasından sürekli olarak yakındığını olduğu için çocuğun, yatağını düzelt- ancak yine de izlediği dizi bitinceye kadar menin annesi açısından taşıdığı öne- reklamları da izlediğini fark etmiştir. mi anlayamaması Pınar Hanım’ın annesinin reklam iz- leme davranışının sürmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Diziyi kaçırma olasılığını ortadan kal- dırmak için bu davranışın bir kaçma stratejisi olarak kullanılması B) Reklamların bitmesiyle itici bir uyarı- cının ortadan kalkmasının eş zamanlı olarak gerçekleşmesi nedeniyle bu davranışın olumsuz pekiştirilmesi C) Reklamların sürekli olarak izlenmesi nedeniyle bu davranışın alışkanlık hâ- line gelmesi D) Bazı reklamların eğlenceli olması ne- deniyle bu davranışın aralıklı olarak pekiştirilmesi E) Olumlu bir uyarıcı tarafından izlen- mesi nedeniyle bu davranışın olumlu pekiştirilmesi KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 113
Edimsel (Operant) Koşullanma 64. İlk kez gittiği lokantada yediği yeme- 67. Babası tarafından sürekli olarak azar- ğin tadından hoşlanmayan bir bireyin lanan Tolga, ne yaparsa yapsın durum bir daha bu lokantaya gitmemesi aşa- değişmemekte, babası bir bahane bulup ğıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? kendisini azarlamaktadır. Tolga okuldaki başarısından söz ettiği bir akşam babası- A) Sönme nın kendisini azarlamadığını fark eder. Bu B) Kaçma olaydan sonra Tolga azardan kurtulmak C) Sınama-yanılma için babasına okulda yaşadığı gerçek ol- D) Olumsuz tat kaçınması mayan bir başarıdan söz eder. E) Ceza Tolga’nın babasına yalan söylemesi 65. İyi sonuçlar alan takımının maçları- aşağıdakilerden hangisine örnek ola- na düzenli olarak giden bir taraftarın, bilir? takımının üst üste birkaç kez yenilme- sinin ardından maça gitmekten vaz- A) Babasının azarlama davranışını bas- geçmesi aşağıdakilerden hangisiyle tırdığı için itici uyarıcıyla davranış açıklanabilir? kontrolü A) Kaçma B) Kaçınma B) Azar işitmemeyi sağlamaya yönelik olduğu için kaçma C) Olumsuz pekiştirme D) Sönme C) Babasının azarlama davranışını orta- E) Ketlenme dan kaldırmaya yönelik olduğu için sönmeye tabi tutma 66. Evde midesi bulanıyormuş gibi rol yapa- rak sevmediği yemekleri yemekten kur- D) Azar işitmemeyi sağlamaya yönelik tulan Caner, yeni başladığı anaokulunda olduğu için kaçınma da sevmediği yemekleri yememek için midesi bulanıyormuş gibi yapmış ancak E) Azardan kurtulmasını sağladığı için öğretmeninin taviz vermemesi nedeniyle olumlu pekiştirme okulda bu davranışı sönmeye başlamış- tır. Bu durumda, kısa dönemde, Caner’in evde mide bulantısı rolü yapma davra- nışında ne tür bir değişiklik beklenir? A) Okulda sönmeye tabi tutulması nede- niyle bu davranışın evdeki yoğunlu- ğunda da bir azalma olacaktır. B) Davranışta kontrast süreci nedeniyle bu davranışın evdeki yoğunluğunda bir artış gözlenecektir. C) Okulda sönmeye başlamasının he- men ardından bu davranışın evdeki yoğunluğunda kararsız değişmeler olacaktır. D) Evdeki pekiştirme örüntüsünün de- ğişmemesi nedeniyle bu davranışın evdeki yoğunluğunda bir değişme olmayacaktır. E) Pekiştirilmeye devam edilmesi nede- niyle bu davranışın evdeki yoğunluğu artacaktır. 114 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Edimsel (Operant) Koşullanma 68. Bir köyde görev yapan bir öğretmen evi- 69. Arkadaşları Altan’a sürekli olarak tatsız nin altında tavuk beslemektedir. Alışveriş şakalar yapmaktadır. Altan başlangıçta için gittiği ilçeden geç döndüğü bir gün arkadaşlarının kendisine bu tür şakalar tavukların evin içine kadar girdiğini görür yapmalarını engellemek için kavga et- ve tavukların davranışlarını sistematik meden küsmeye, rica etmekten aldırmaz olarak incelemeye karar verir. Tavuklara görünmeye kadar uzanan çeşitli yollar akşamüstü gün batarken yem vermeye denemiş ancak başarılı olamamıştır. Çok başlar ve bir süre sonra gün batımı yak- üzülmesine rağmen Altan artık arkadaş- laştığında merdivenin önünde toplanma- larının kendisine bu tür şakalar yapmasını ya başladıklarını fark eder. Gün batımın- engellemek için herhangi bir çaba gös- da, birkaç gün üst üste yem vermezse termemektedir. tavukların yavaş yavaş merdivenden çıkarak evin içine doğru ilerlediklerini gö- Altan’ın arkadaşlarının şaka yapmala- rür. rını engellemek için çaba gösterme- mesi aşağıdakilerden hangisiyle açık- Birkaç gün üst üste yem verilmeyen lanabilir? tavukların yavaş yavaş merdivenden çıkarak evin içine doğru ilerlemeleri- A) Duyarsızlaşma nin nedenini en iyi açıklayan ifade aşa- B) Alışma ğıdakilerden hangisidir? C) Gölgeleme D) Davranışta kontrast A) Bir davranışın olumlu pekiştirilmeme- E) Öğrenilmiş çaresizlik si sadece bu davranışın topoğrafya- sını değiştirmez, pek çok davranışın 70. Aşağıdaki örneklerden hangisinde, sıklığında artışa yol açar. öğretmen öğrencilerine konulara çalı- şırken küçük adımlar ilkesinden yarar- B) Pekiştirmenin ilk kesilişinde davra- lanmalarını tavsiye etmektedir? nışın sıklığı, azalmaya başlamadan önce geçici bir artış gösterir. A) Önce bir kavram haritası hazırlayın, kavramları öğrendikten sonra ayrıntı- C) Pekiştirmeme, davranışın topografya- lar üzerinde durun. sında da değişikliğe neden olur, sön- menin başlangıcında davranış daha B) Sınava hazırlanırken bir gün sürek- değişken hâle gelir. li olarak 10 saat çalışmak yerine bir hafta boyunca günde 1-2 saat çalış- D) Pekiştirilmeyen davranış söner, ancak mayı tercih edin. ara sıra da olsa pekiştirilen bir davra- nış sönmeye karşı dirençlidir. C) Bilgileri mümkün olduğu kadar basit parçalara bölün ve bunları basitten E) Pekiştirecin kesilmesi davranışın sıklı- karmaşığa doğru bir sıraya dizerek ğında bir azalmaya neden olur. öğrenmeye çalışın. D) Çalışırken kitap ya da notlarınızda önemli gördüğünüz kısımların üzerini fosforlu kalemle çizin. E) Konuları öğreninceye kadar sürekli olarak tekrar edin, öğrendiğinizden emin olduktan sonra aralıklı olarak tekrarlamaya devam edin. KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 115
Edimsel (Operant) Koşullanma 73. Bir araştırmada farelere, önce yiyecek ödülü için pedala basmaları öğretilmiş- 71. Trenle yolculuk yapmayı seven Ayşe Öğ- tir. Daha sonra 1. günde; bir grup farede retmen, İzmir’e giderken çok fazla gürül- pedala basma ödüllendirilmemiş, diğer tü yapan bir grup yolcuyla tartışmış ve bu grup fareye ise pedala basmanın ardın- olaydan sonra trenle seyahat etmekten dan şok verilmiştir. Sonraki üç günde, vazgeçmiştir. Ancak Ayşe Öğretmen, her iki grupta da pedala basma davranışı yarıyıl tatilinde yolların karlı olması ne- ödüllendirilmemiştir. İlk gün, şok veri- deniyle kara yolları güvenli olmadığı için len fareler, ödüllendirilmeyen farelerden yeniden trenle yolculuk yapmıştır. daha az pedala basmıştır. Ancak daha sonraki günlerde artık şok verilmediği Ayşe Öğretmen’in trenle seyahat et- zaman pedala basma davranışı kademeli mekten vazgeçmesini ve tekrar treni olarak geri dönmüş ve 4. günün sonunda tercih etmesini açıklayan kavramlar pedala basma davranışı her iki grupta da aşağıdakilerin hangisinde doğru sıra- aynı sıklıkta görülmüştür. da verilmiştir? Bu araştırma sonuçlarına göre, aşağı- A) Gölgeleme – Kendiliğinden geri gel- dakilerden hangisi söylenemez? me A) Cezanın uzun vadeli etkileri, olumlu B) Sönme – İkinci derece koşullama pekiştirmenin etkileri kadar kalıcıdır. C) Ceza – Gölgeleme B) Cezanın etkileri, uzun vadede sönme- nin etkilerine benzerdir. D) Sönme – Duyarsızlaşma C) Ceza işlemiyle davranış, belli bir süre E) Ceza – Kendiliğinden geri gelme baskılanıp bir süre sonra yeniden or- taya çıkabilir. D) Ceza, kısa vadede sönmeden daha etkilidir. E) Ceza, olumsuz pekiştireçten daha et- kilidir. 72. Sınıf öğretmeni, okul rehber öğretmenine 74. Gömlek imalatı yapan bir atölye sahibi Tülay’ın öğrenme güçlüğü olduğundan yüklü bir sipariş almıştır. Ancak siparişi şüphelendiğini söyler. Tülay ile görüşen veren firma yetkilisi gömleklerin en kısa rehber öğretmen, Tülay’ın annesinin, kızı- sürede hazırlanması gerektiğini belirtmiş- nın okurken yaptığı en ufak hatada “Sen tir. Bunun üzerine atölye sahibi, çalışan- zaten okumayı öğrenemeyeceksin.” di- larına daha fazla üretim yaptıkları takdir- yerek ona ceza verdiğini, Tülay’ın da bu de prim vereceğini söylemiştir. nedenle çaba göstermeyi bıraktığını fark eder. Buna göre atölye sahibinin aşağıdaki- lerden hangisini uygulaması üretimi en Tülay’ın yaşadığı deneyim aşağıdaki- çok artırır? lerden hangisiyle açıklanabilir? A) Sabit oranlı tarife A) Öğrenilmiş çaresizlik B) Değişken oranlı tarife B) Gerileme C) Dolaylı pekiştirme C) Kaygı D) Değişken aralıklı tarife D) Tükenmişlik E) Premack ilkesi E) Dışsallaştırma 116 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
75. Gazetelerin satışlarını artırmak için Edimsel (Operant) Koşullanma belirli sayıda kupon biriktirene kitap, oyuncak gibi hediyeler vermeleri aşa- 77. Salih Öğretmen eski bir öğrencisinden ğıdakilerden hangisiyle açıklanır? mesaj alır. Mesajda “Sevgili öğretmenim bizleri her karne aldığımız gün sınıfça A) Zincirleme pastaneye götürüp bize pasta yedirdi- ğiniz günleri unutmadık. Bize verdiğiniz B) Premack ilkesi değer karşısında bizler de çok çalıştık ve sizin istediğiniz gibi ülkesine yararlı birer C) Sembolik pekiştirme yurttaş olduk. Ellerinizden öpüyorum. Sizi daima seven ve unutmayacak öğ- D) Değişken oranlı pekiştirme renciniz, Havva.” yazmaktadır. E) Sürekli pekiştirme Salih Öğretmen’in yaptığı uygulama aşağıdaki pekiştirme tarifelerinden hangisiyle açıklanır? A) Birleştirilmiş B) Sabit oranlı C) Sabit aralıklı D) Değişken oranlı E) Değişken aralıklı 76. Emre, annesine bir şey yaptırmak istedi- 78. Bir sirk gösterisinde; kedi yiyeceğe ulaş- ğinde önce mızmızlanma sonra ağlama mak için bir merdivenden çıkıp diğer bir davranışı göstermektedir. Emre’nin is- merdivene tırmanmakta, bir platformu teklerine ilk önce cevap vermeyen anne, aşağıya çekerek üzerinden geçmekte bazen çocuğunun isteklerine karşı koya- daha sonra da tünelin içinden geçip pe- bilirken bazen de Emre’nin ağlamalarına dala basarak asansöre binmektedir. daha fazla dayanamadığı için çocuğunun isteklerini yerine getirmektedir. Bunun Kedinin bu aşamaları geçerek sonun- sonucunda da Emre sürekli olarak iste- da yiyeceğe ulaşmasında aşağıdaki diklerini yaptırmak için önce mızmızlan- koşullama yöntemlerinden hangisi makta sonra ağlamaktadır. kullanılmıştır? Buna göre Emre’nin mızmızlanma ve A) Zincirleme ağlama davranışının devam etmesine yol açan annenin tutumu, aşağıdaki B) Eşik yöntemi pekiştirme tarifelerinden hangisiyle açıklanır? C) Olumsuz pekiştirme A) Sabit aralıklı D) Değişken aralıklı pekiştirme B) Değişken aralıklı E) Dolaylı pekiştirme C) Sabit oranlı D) Değişken oranlı E) Sürekli KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 117
EDİMSEL (OPERANT) KOŞULLANMA (ÇÖZÜM) 1. Örnekteki anne, yapılma olasılığı yüksek 5. Şempanze için ona verilen kart, yiyece- olan, hoşa giden bir etkinliği (gezmeye ği sembolize etmekte; yani ona yiyeceği çıkma), yapılma olasılığı daha düşük olan, çağrıştırmaktadır. Edimsel koşullama yak- hoşlanılmayan bir etkinliğin yapılması için laşımında bu türden, doğal uyarıcıları çağ- pekiştireç olarak kullanmış yani etkinlik pe- rıştıran uyarıcılara “ikincil pekiştireç” adı kiştirmesi yapmıştır. Bu yaklaşıma Premack verilmektedir. Ancak kesin olarak bilinmek- ilkesi (büyükanne kuralı) denilmektedir. tedir ki, adı üstünde, ikincil pekiştireçler aynı zamanda birer pekiştirici uyarıcıdır. Bu ne- Cevap A denle sorunun D şıkkı da doğru olmaktadır. Bu sorunun iki doğru yanıtı bulunmaktadır 2. Davranışçı kuramlara göre her şey sonra- ve hatalıdır. dan kazanılmaktadır. Bu nedenle davranışçı kuramlar, organizmanın doğuştan getirdiği Cevap B potansiyellerin önemini hatta varlığını red- dederler. Onlara göre tek belirleyici faktör 6. Teknik direktör, en iyi performansı gösteren çevredir. Edimsel koşullama yaklaşımı da oyuncusuna hoşa giden bir şey (spor malze- davranışçı bir yaklaşım olduğundan, bu yak- mesi) hediye etmektedir. Bu nedenle de per- laşımda da doğuştan getirilen potansiyeller formansın artmasını hedeflemektedir. Edim- üzerinde durulmaz; bunun öğrenmeyi etkile- sel koşullama yaklaşımında, bireye yapmış yen bir etken olduğundan söz edilmez. olduğu davranıştan sonra hoşa giden bir uyarıcının verilmesine “olumlu pekiştirme” Cevap C adı verilmektedir. 3. Bir köpeğin ayağına diken batması rahatsız Cevap E edici yani olumsuz bir durumdur. Köpek, ayağını yere sürtünce bu olumsuz durum- 7. Eğer bir davranışın sonunda pekiştireç, bir dan kurtulmuş, bunun bir sonucu olarak da başka deyişle istenilen bir durum elde edi- “ayağını yere sürtme” davranışının sıklığı lemezse davranış bir süre sonra ortadan artmış, yani bu davranış pekişmiştir. Olum- kalkmakta yani sönmektedir. Burada da Ba- suz bir uyarıcı durum ortadan kalkarak bu har’ın davranışı pekiştirilmediği için zamanla davranış pekiştiği için burada bir olumsuz sönmüştür. pekiştirme söz konusudur. Cevap B 4. Buradaki örnekte Ali Bey, yalnızca belirli Cevap B bir uyarıcı durumda sigara içme davranışını göstermektedir. Bu uyarıcı durum ise evin 8. Futbolcunun maça kolyeyle çıkmasıyla o mutfağıdır. Bu nedenle mutfak, Ali Bey’in maçta gol atması arasında gerçek bir bağ- sigara içme davranışını kontrol eden “ayırt lantı bulunmamaktadır. Bu iki durum bir te- edici uyarıcı” işlevini görmektedir. Ancak, sadüfün eseridir. Ancak futbolcu bu iki du- bir eğitim bilimleri testinde, sigara içmek rum arasında bir bağlantı kurmuş ve kolyeyi gibi oldukça fazla sayıda zararının olduğu her maçta takmaya başlamıştır. Bunun gibi bilinen ve günümüzde de birçok ortamda tesadüfen bir araya gelen iki durumun orta- (özellikle eğitim kurumlarının her alanında) ya çıkardığı davranışlara “batıl davranış” adı yasaklanan bir davranışın öğretmen adayla- verilmektedir. rına sorulmuş olması ayrıca tartışılmalıdır. Cevap A Cevap A 118 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
9. Örnekteki gence verilen yıldızlar doğal uya- Edimsel (Operant) Koşullanma rıcı değil, birer simgesel ödüldür. Simgesel ödül kullanarak yapılan pekiştirmelere de 12. Edimsel koşullama yaklaşımına göre orta- “simgesel ödülle pekiştirme” denilmektedir. dan kalkmış olan bir davranış, bir süre sonra yeniden ortaya çıkabilir. Bu duruma “kendili- Cevap E ğinden geri gelme” denilmektedir. Örnekteki futbolcunun hakeme itiraz etme davranışı önce ortadan kalkmış, belirli bir süre sonra da kendiliğinden geri gelmiştir. Cevap A 10. Örnekteki öğrenci, daha önceki çabaları bir 13. Edimsel koşullama yaklaşımına göre bir sonuca ulaşmadığı için çaba harcamaktan davranışı ortaya çıkarmanın ve o davranışın vazgeçmiştir. Bir bakıma “ne yaparsam ya- sürekliliğini sağlamanın en iyi yolu o davra- payım sonucu değiştiremeyeceğim” diye nışı pekiştirmektir. Bu nedenle örnekteki öğ- düşünmüştür. Bu duruma eğitim psikoloji- rencinin derste konuyla ilgili her davranışını sinde “öğrenilmiş çaresizlik” adı verilmekte- pekiştirmek, edimsel koşullama yaklaşımına dir. göre onun bu çekingenliğini gidermek için izlenecek en uygun yol olacaktır. Cevap C Cevap B 11. Bu sorunun yanıtı ÖSYM tarafından “ara 14. Soruda pekiştirme yapılırken öğrencilerin verme” olarak verilmiş ve daha sonra soru gösterdiği davranışların sayısı temel alın- iptal edilmiştir. Çünkü ara verme tekniği, bir mıştır. Ancak bu davranış sayıları sabit bireyin belirli bir süre pekiştirici ya da itici değil, değişkendir. Yani kaçıncı davranışın uyarıcıların bulunmadığı bir yere gönderi- ardından pekiştirme yapılacağı belli değildir. lerek bir süre orda kalmasının sağlanması Edimsel koşullama yaklaşımında değişken ile belirlidir. Soruda verilen durumda böyle sayıdaki davranışların pekiştirilmesine “de- bir tekniğin uygulandığı çok net değildir. ğişken oranlı pekiştirme tarifesi” denilmek- Çünkü ara verme tekniğinde bireyin “sıkıcı; tedir. ama çok da korkutucu olmayan yanı ceza olarak algılamayacağı bir yere” gönderil- Cevap E mesi esastır. Banyo gibi bir yer çocuk için oldukça korkutucu olabilir. Belki bu durum 15. Bireyin yapmış olduğu olumsuz bir davra- bir bakıma “ara verme” olarak nitelenebilir; nıştan sonra elinden hoşa giden bir şeyin ancak burada bir birinci tip ceza uygulandı- alınması ya da istediği, hoşlandığı bir şey- ğı da oldukça açıktır. Çünkü çocuk banyoya den mahrum bırakılması durumuna “ikinci kapatılmıştır. En azından bu duruma “birinci tip ceza” denilmektedir. Ata’nın bilgisayar tip ceza” dememek için bir neden yoktur. ekranını boyaması davranışının sonucunda Birinci tip ceza, bireyin davranışından sonra elinden sevdiği bir oyuncağının alınması ona rahatsız edici bir uyarıcının verilmesidir. ikinci tip ceza uygulamasına bir örnektir. Birinci tip ceza; aynı zamanda bireyin iste- mediği, onu rahatsız eden bir ortama zorla Cevap D gönderilmesini de içerir (cezaevine atmak gibi). Bu nedenle soru hatalıdır. ÖSYM bu sorunun çözümünü A seçene- ği olarak vermiştir. KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 119
Edimsel (Operant) Koşullanma 20. Edimsel koşullanma ilkelerine göre istenme- yen bir davranışın söndürülmesi görmezden 16. Premack ilkesi, yapılma olasılığı düşük olan gelme ile sağlanır. Ancak görmezden gel- bir davranışın, yapılma olasılığı yüksek olan meye başlanıldığında istenmeyen davranı- bir davranışla pekiştirilmesidir. Yani önce bi- şın sıklığında bir artma gözlenir; görmezden reyin hoşlanmadığı etkinliği yapması istenir, gelme işlemine devam edildiğinde ise dav- ardından hoşuna giden etkinliği yapmasına ranışın sıklığı giderek azalır ve istenmeyen izin verilir. Buna göre “fazla mesai yapmak davranış ortadan kalkar. Bu nedenle anne istemeyen bir çalışana fazla mesai yaptığı bebeğin ağlamasını duymazdan geldiğinde, taktirde ertesi gün maça gidebilmesi için iş- ağlama davranışı ilk günlerde artacak ancak ten erken çıkmansa izin verilmesi” premack giderek azalıp ortadan kalkacaktır. ilkesine örnek oluşturur. Cevap A Cevap B 17. Öğrenme psikolojisinde daha önce pekiş- 21. Edimsel koşullanma kuramına göre, orga- tirilen bir davranışın artık pekiştirilmemesi nizma yapmış olduğu bir davranışının so- durumunda, davranışın sıklığının ortadan nucundan etkilenir. Yani davranışın sonunda kalkması sönme olarak ifade edilir. Kişinin ödül alınırsa organizma davranışını devam yaşadığı yerde herkese selam vermesine ettirir; davranışın ardından ceza alınırsa rağmen insanlardan selamına cevap alama- organizma davranışını yapmamaya çalışır. ması yani selam verme davranışının pekiş- Buna göre çocuğun yuvadayken oyuncak- tirilmemesi davranışının sönmesine neden larını dolabına kaldırmadığında öğretmeni olmuştur. tarafından sertçe uyarılması, oyuncaklarını dağınık bırakma davranışını ortadan kaldır- Cevap E mıştır. Ancak çocuğun bundan sonra oyun- cakları dolaba kaldırma davranışını sadece 18. Alışma, organizmanın uzun süre belli bir yuvada iken yapması, evde aynı davranışı uyarıcıya maruz kalması sonucu uyarıcının göstermemesi de ayırt etme ile açıklanır. organizma üzerinde etkisini yitirmesidir. Buna göre öğretmenin öğrencisini ödevlerini Cevap D her yaptığında ödüllendirmesi durumunda, bir süre sonra verilen ödüle öğrencinin alıştı- 22. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme ilke- ğını ve bu nedenle ödülün davranış üzerinde lerine göre Belli bir uyarıcı ile ortaya çıkan etkisini kaybettiğini ifade etmektedir. davranış pekiştirildiğinde bu uyarıcıya ben- zer diğer uyarıcılarda aynı davranışı üretir. Cevap A Benzer bir biçimde, bir davranış belli bir uyarıcı ile cezalandırılıyorsa, davranış bu 19. Bir davranışın bazen pekiştirilip bazen de uyarıcıya benzer durumlarda da yapılmaz. pekiştirilmemesi o davranışın görülme sıklı- Bu durum genelleme olarak nitelendirilir. ğını artırır. Çünkü organizma yaptığı davra- Buna göre Ayşe’nin ders zili çaldığı halde nışa ne zaman pekiştireç geleceğini bileme- sınıfına gitmemesi durumunda öğretmenin- diği için davranışını daha çok yapma ihtiyacı den azar işitmesi, Ayşe’nin sinemada filmin hissedecektir. başladığını belirten zil sesini duyduğunda hemen salona geçme davranışını ortaya çı- kartmıştır. Cevap B Cevap D 120 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
23. Edimsel koşullanma yoluyla bireye yeni bir Edimsel (Operant) Koşullanma davranış kazandırmak amacıyla kademeli yaklaşma (biçimlendirme) tekniği kullanılır. da kendini yere atarak rakibini oyundan Kademeli yaklaşma, bireye kazandırılacak attırmayı denemesi genelleme ile açıklanır. yeni davranış alt basamaklara indirgenip, Çünkü genelleme, belli bir uyarıcı ile ortaya bireyi başarılı olduğu her alt basamakta çıkan davranış pekiştirildiğinde bu uyarıcıya pekiştirerek en son hedeflenen amaca ulaş- benzer diğer uyarıcılarda aynı davranışın mak için yapılan çalışmalar bütünlüğüdür. gösterilmesi olarak tanımlanır. Ancak fut- bolcunun bu denemelerinin başarısız olması Cevap C sonucu sadece ilk hakemin yönettiği maç- larda öğrendiği yolu uygulaması ayırt etme olarak açıklanır. Cevap E 24. “Her gün baklava börek yense bıkılır” ata- 27. Olumlu pekiştirme, organizmanın hoşuna sözü, bireyin hoşuna giden uyarıcıyla uzun giden uyarıcıyı (olumlu pekiştireç) orta- süre karşılaşmasının bir süre sonra uyarı- ma koyma işlemidir. Bu durumda bebeğin cının etkisini azaltacağını ya da kaybede- isteğini ağlayarak dile getirme davranışı ceğini vurgulamaktadır. Başka bir ifadeyle, emziğin (olumlu pekiştireç) verilmesi ile sürekli olarak aynı pekiştirecin kullanılması olumlu pekiştirilmiştir. Olumsuz pekiştirme bir süre sonra pekiştirecin etki gücünü kay- ise organizmanın hoşuna gitmeyen uyarıcı- betmesine yol açar. Bu nedenle pekiştireç yı (olumsuz pekiştireç) ortamdan kaldırma kullanırken dikkat edilmesi gereken nokta- işlemidir. Anne bebeğinin ağlamasından lardan biri, mümkün olduğu sürece her de- rahatsız olmaktadır (olumsuz pekiştireç) ve fasında farklı pekiştirecin kullanılmasıdır. emziği bebeğe verdiğinde bebeğin ağlama davranışı ortadan kalktığı için annenin emzik Cevap A verme davranışı olumsuz pekişmiştir. 25. Öğrenilmiş çaresizlik, organizmanın yaşa- Cevap A mış olduğu bir ya da birkaç başarısızlıktan sonra ne yaparsa yapsın durumu değiştire- 28. Simgesel ödüllendirme (sembolik pekiştir- meyeceğini öğrenerek pasif kalması ve bu me) istendik davranışlar gösteren çocuk- pasifliğini diğer durumlara da genellemesi- lara, öğrencilere aferin deme, şeker verme dir. Bu bağlamda Ali’nin tıpta uzmanlık sına- yerine tek başına bir anlam taşımayan sim- vında birkaç defa başarısız olduktan sonra gesel nitelikte fiş, jeton, marka, artı (+), yıldız bu sınavı kazanamayacağını düşünmesi verme esasına dayanan bir tekniktir. Çocuk öğrenilmiş çaresizlik yaşadığını göstermek- ya da öğrenci bu simgesel ödülleri belli sa- tedir. yıda toplayarak daha sonra gerçek ödüle kavuşur. Buna göre öğretmenin yaptıkları Cevap A her ödev için öğrencilerine bir yıldız vermesi ve on yıldızı olan öğrencilere kitap hediye 26. Edimsel koşullanma kuramına göre, orga- etmesi simgesel ödüllendirmeyi kullandığını nizma yapmış olduğu bir davranışının so- gösterir. nucundan etkilenir. Buna göre futbolcunun rakibinin sert hareketi nedeniyle hakem ta- Cevap B rafından oyundan atılması üzerine rakiplerini oyundan nasıl attırabileceğini öğrenmesi edimsel koşullanma ile açıklanır. Aynı fut- bolcunun farklı hakemlerin yönettiği maçta KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 121
Edimsel (Operant) Koşullanma 33. Alışma, bireyin bir uyarıcıya uzun süre ma- ruz kalması sonucu, uyarıcının birey üze- 29. Edimsel koşullanma kuramına göre öğren- rindeki etkisini azaltmasıdır. Bu anlamda ilk me sürecinde aşağıdaki kriterler geçerlidir: zamanlar ustasının övgüsüyle öğrenme gay- reti artan çırağın, sonraki günlerde ustanın A. Organizma aktiftir (kendi isteği ile eyleme aferin demesinden etkilememeye başlaması geçer) alışmaya örnek oluşturur. B. Pekiştireç davranışın ardından verilir Cevap E C. Organizmanın psikomotor davranışları 34. Anne-babalar, öğretmenler çocukların is- söz konusudur. tenmeyen davranışlarının ardından ceza uyguladıklarında bazen bu ceza çocukların Buna göre “Türkçe dersinde yazdığı şiir davranışlarını pekiştirebilmektedir. Örneğin nedeniyle öğretmeninden övgü alan bir öğ- sınıfın düzenini bozduğu için ceza olarak rencinin şiire ilgi duyması ve şiir yazmaya sınıftan çıkarılan öğrenci için “sınıfın dışına devam etmesi” edimsel koşullanma yoluyla çıkma” ceza değil pekiştirme niteliği taşımış kazanılan bir davranıştır. olabilir. Bununla birlikte aslında sorunun kö- künde bir yanlışlık olduğu düşünülmektedir. Cevap C Şöyle ki ceza bir davranış kontrol tekniği de- ğildir. 30. Kademeli yaklaşma organizmaya yeni psi- komotor davranış öğretme sürecinde ka- Cevap B zandırılacak davranışın alt basamaklara ay- rılarak her bir basamaktaki doğru davranışın pekiştirilmek suretiyle kazandırılmasıdır. Cevap E 31. Olumsuz pekiştirme, organizmayı rahatsız 35. Operant koşullanma yoluyla öğrenme sü- eden durumun ortadan kalkması ile organiz- recinde, organizmanın bir uyarıcı karşısın- manın rahatlamasını ifade eder. Buna göre da yapmış olduğu bir davranış ödül ya da anne ve babası sık sık tartışan öğrencinin, ceza ile sonuçlanırsa, organizma uyarıcıyı evdeki huzursuzluk ortamından kaçınmak diğerlerinden ayırt eder ve bu uyarıcı orga- için dersler bittikten sonra okulda kalarak nizmanın davranışlarını kontrol etmeye baş- rahatlamaya çalışması olumsuz pekiştirme lar. Ayırt edici uyarıcı sadece organizmanın ile açıklanır. psikomotor davranışları için geçerlidir. Buna göre çocuğun babasının her korna çalışında Cevap E küfür etmesi durumunda “korna sesi” ayırt edici uyarıcıdır. 32. Pekiştirme, organizmanın yapmış olduğu bir davranışın ardından, hoşa giden uyarıcıyı Cevap D ortama ekleyerek (olumlu pekiştirme) ya da hoşa gitmeyen uyarıcıyı ortamdan çekerek 36. Organizma davranışının ardından olumlu (olumsuz pekiştirme) yapılan davranışın tek- pekiştireç alamadığında davranışı sergileme rarını sağlamak için yapılan eylemdir. Buna sıklığı azalmaya başlar ve bir süre sonrada göre “kişinin kendisine amorti bile çıkmadığı davranış söner. Ancak davranışın sönmeye gerekçesiyle bilet almaktan vazgeçmesi bir yüz tutması sırasında tekrar pekiştirilmesi davranışın sürdürülmesinde” pekiştirmenin davranışın ortaya çıkmasını sağlayacaktır. önemli olduğunu göstermektedir. Cevap D Cevap A 122 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
37. Bir davranışın pekiştireç aldığı ortamda gös- Edimsel (Operant) Koşullanma terilme sıklığının artarken, pekiştireç almadı- ğı ortamda sergilenme sıklığının azalmasına 41. Sabit zamanlı (sabit aralıklı) pekiştirme ta- davranışta kontrast denir. Soruda çocuğun rifesinde belli zamanlarda pekiştireç verilir. eve ağlama davranışının pekiştiği ve sıklığı- Buna göre öğretmenin öğrencilerine sessiz nın arttığı buna karşın okulda pekişmeyen bir biçimde oturdukları her on dakika sonra- bu davranışın tekrar sayısının azaldığı be- sında ödül vermesi bu tarife ile açıklanır. lirtilmektedir ki bu bir davranışta kontrast örneğidir. Cevap C Cevap A 38. Bu sorunun cevabı C seçeneği olarak ve- 42. Edimsel koşullanma kuramına göre öğren- rilmiştir. Ancak sorunun cevabı B seçene- me sürecinde aşağıdaki kriterler geçerlidir: ği olmalıdır. Dayanıklılık artırmaya yönelik çalışmalara katılmayan öğrencilere normal A. Organizma aktiftir (kendi isteği ile eyleme olarak yapılandan daha fazla dayanıklılık ça- geçer) lışması yaptırmak “birinci tip ceza”dır. Birin- ci tip ceza ise bir davranışı alışkanlık haline B. Pekiştireç davranışın ardından verilir getirmede kullanılamayacak bir yöntemdir. Oysa öğretmenin“Oyuncularına dayanıklılık C. Organizmanın psikomotor davranışları çalışması yapmalarının ileride kendilerine söz konusudur. sağlayacağı yararları anlatması” öğrencileri güdüleyebileceği için kullanılabilir. Soruda Emrenin dışarı çıkmak için sergiledi- ği hiç bir davranışın pekiştireç almadığı, yani Cevap C dışarı çıkamadığı, ancak zil çalınca dışarı çı- kabileceğini öğrendiği, ayırt edici uyarısıyla 39. Operant koşullanma yoluyla öğrenme süre- pekiştirece kavuşabileceği vurgusu vardır. cinde, ayırt edici bir uyarıcı tarafından kont- Tüm bu vurgular edimsel koşullanmayı işa- rol edilen bir davranış sadece ilgili uyarıcı ret etmektedir. olduğunda ortaya çıkması başka uyarıcılar olduğunda ortaya çıkmaması gerekmekte- Cevap C dir. Ayrıca ayırt edici uyarıcı sadece orga- nizmanın psikomotor davranışları için ge- 43. Edimsel koşullanma sürecinde, organizma- çerlidir. Buna göre kişinin ne zaman fotoğraf nın yapmış olduğu bir davranışın ardından çekilecek olsa saçını düzeltmesi durumun- hoşa giden uyarıcının ortama eklenmesi da “fotograf çekilme durumu” ayırt edici “olumlu pekiştirme” ile; organizmayı ra- uyarıcıdır. hatsız eden durumun ortadan kalkması ile organizmanın rahatlaması ise “olumsuz Cevap D pekiştirme”yi ifade eder. Bu durumda arka- daşının, Ali’den kendi yerine imza atmasını 40. Premack ilkesi, yapılma olasılığı yüksek olan isteme davranışına devam etmesi “olumlu bir davranışın yapılma olasılığı düşük olan pekiştirme” ile; Ali’nin de arkadaşının can sı- bir davranışı pekiştirmek için kullanılması- kıcı ısrarlarından kurtulmak için arkadaşının dır. Yani önce bireyin hoşlanmadığı etkinlik yerine imza atmaya devam etmesi “olumsuz yaptırılır, sonrasında hoşlandığı bir etkinliği pekiştirme” ile açıklanır. yapmasına izin verilir. Cevap E Cevap B KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 123
Edimsel (Operant) Koşullanma 44. Artan oranlı tarife (a progressive-ratio sc- 48. Batıl davranış, organizmanın bir davranışı hedule) bir oranlı tarife türüdür ve organiz- sergilediği sırada tesadüfen çevreden ödül manın pekiştireç alabilmek için gerekli olan ya da ceza alması durumunda, zamanla tepkilerin sayısını giderek artırması gerek- yaptığı davranışla aldığı bu ödül yada ce- tiğini ifade eder. Buna göre çocuğun aynı zayı ilişkilendirmesi durumudur. Buna göre pekiştireci elde edebilmesi için çözmesi kişinin lacivert gömlek giydiğinde başına gereken test sayısını her pekiştirme sonra- kötü şeylerin geleceğini düşünmesi ve bu sında sabit bir miktar artırması bu tarife ile nedenle yaşamı boyunca başarı ya da ba- açıklanır. şarısızlığın söz konusu olabileceği durum- larda lacivert gömlek giymekten kaçınması Cevap D batıl davranış ile açıklanır. Yanıtlar incelendi- ğinde C, D ve E seçenekleri kolayca elenir. 45. Sosyal öğrenme kuramına göre, birey göz- A seçeneği diğerlerine göre daha güçlü bir lemlediği kişinin davranışının cezalandırıldı- çeldiricidir. Temel yükleme (atıf) hatası dav- ğına tanık olduğunda o davranışı yapmama ranışlar hakkında karar verirken durma değil eğilimi gösterir ve bu durum dolaylı ceza kişisel özelliklere yükleme yapmadır ve bu olarak tanımlanır. Buna göre Zafer’in arka- kararda yanlılılığın olmasıdır. Elindeki tabağı daşının soru sorma davranışının öğretmen düşüren birisi bizce beceriksizdir ancak biz tarafından cezalandırıldığını gözlemlediğin- düşürürsek elimizden kaymıştır. Bu durum- de, soru sormak için dersin sonunu bekle- da A seçeneği de hatalıdır. mesi dolaylı ceza ile açıklanır. Cevap B Cevap E 49. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme sü- recinde bir davranışın öğrenilebilmesi için, 46. Edimsel koşullanma sürecinde bir davranı- davranışın organizma tarafından ez az bir şın pekiştirilmesi sadece o davranışın sıklı- kez ortaya konması ve bu davranışın mutla- ğını artırmakla kalmaz aynı zamanda benzer ka pekiştirilmesi gerekmektedir. Buna göre davranışların gösterilme eğilimini de artırır. öğrencisine istendik bir davranış kazandır- Bu durum tepki genellemesi olarak tanımla- mak isteyen öğretmen öncelikle çocuğun nır. Bu bağlamda, notaları sırasıyla eksiksiz bu davranışı ortaya koymasını sağlamalıdır. okuyabildiği için müzik öğretmeninden övgü alan öğrencinin daha sonra girdiği derste Cevap E öğretmenine alfabedeki harfleri sırasıyla söyleyebileceğini göstermeye çalışması 50. Edimsel koşullanma kuramına göre öğren- tepki genellemesine örnek oluşturur. me sürecinde aşağıdaki kriterler geçerlidir: Cevap C A. Organizma aktiftir (kendi isteği ile eyleme geçer) B. Pekiştireç davranışın ardından verilir C. Organizmanın psikomotor davranışları söz konusudur. 47. Olumsuz pekiştirme, organizmayı rahatsız Buna göre öğretmenin öğrencisine kitap eden durumun ortadan kalkması ile orga- vermesi (organizma aktiftir), öğrencinin bu nizmanın rahatlamasını ifade eder. Buna durumda yüzündeki memnuniyet ifadesi göre boyunun kısa olmasından rahatsız olan (olumlu pekiştireç) ve öğretmenin bu yaşan- Ayşe’nin her defasında topuklu ayakkabılar tının ardından öğrencilerine kitap vermeye giymeyi tercih etmesi olumsuz pekiştirme ile devam etmesi (psikomotor davranış) edim- açıklanır. sel koşullanma süreci ile açıklanır. Cevap C Cevap B 124 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
51. Premack ilkesi, yapılma olasılığı yüksek olan Edimsel (Operant) Koşullanma bir davranışın yapılma olasılığı düşük olan bir davranışı pekiştirmek için kullanılması- 55. Edimsel koşullanma sürecinde pekiştireç dır. Yani önce bireyin hoşlanmadığı etkinlik hangi davranışı izlerse o davranışın görülme yaptırılır, sonrasında hoşlandığı bir etkinliği sıklığı artar. Bu durumda annenin “aferin” yapmasına izin verilir. demesi ödevi bitirme davranışının ardından değil de oyun oynama davranışının ardından Cevap D geldiği için çocuğun oyun oynama davranı- şında bir artış görülmüştür. Cevap C 52. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme süre- 56. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme süre- cinde, organizmanın bir uyarıcı karşısında cinde organizma herhangi bir uyarıcı olma- yapmış olduğu bir davranış ödül ya da ceza dan, kendiliğinden bir davranışta bulunur ile sonuçlanırsa, organizma uyarıcıyı diğer- ve ardından yapılan davranışa göre uyarıcı lerinden ayırt eder ve bu uyarıcı organiz- verilir. Organizma davranışın ardından gelen manın davranışlarını kontrol etmeye başlar. uyarıcıyı beğenirse davranışı tekrar eder, Buna göre işverenin öfkeyle birini azarlama- beğenmezse bu davranışı tekrarlamaz ya sı çalışanın zam isteme davranışı açısından da azaltır. Buna göre derse geç kaldığı için ayırt edici uyarıcı niteliği taşımaktadır. yalan söyleyerek azar işitmekten kurtulan öğrencinin bu davranışını evde ve okulda Cevap A devam ettirmesi edimsel koşullanma ile açıklanır. Yalan söyleme davranışı olumsuz 53. Edimsel koşullanma kuramında bireye yeni pekiştirmektedir. bir davranış kazandırma sürecinde istenilen davranış sergilendiğinde mutlaka pekiştiril- Cevap D melidir. Ancak bazı davranışların alışkanlık haline gelmesi için davranışın uzun süre pekiştirilmesi gerekmektedir. Bu durumda çocuğun paltosunu askıya atma davranışını alışkanlık haline getirmesi için annenin uzun süre pekiştireç verme eylemine devam et- mesi gerektiği düşünülmelidir. Cevap C 54. Davranışta kontrast bir ayırt edici uyarıcı du- 57. Organizmanın yapmış olduğu bir davranışın rumunda davranışın pekiştirilmesiyle dav- cezalandırılması istenmeyen davranışı or- ranışta artma, pekiştirilmeme durumunda tadan kaldırmadığı gibi başka istenmeyen azalma görülmesini ifade eder. Benzer şe- davranışlara da neden olabilmektedir. Bu- kilde bir davranışın bir ortamda cezalandı- nunla birlikte ceza asıl etkisini istenmeyen rılması sonucu aynı davranışın başka bir or- davranışları engelleyerek gösterir. Bu duru- tamda artarak devam etmesi de davranışta ma ketleyici (engelleyici) etki denilmektedir. kontrast olarak ele alınır. Buna göre “Evde Ancak bazen cezalandırılan davranışla bir- oldukça saldırgan olan okulda ise cezalan- likte başka davranışlarında ketlendiği görü- dırıldığı için aynı davranışları yapamayan bir lür ve bu durum “genellenmiş ketleyici etki” çocuğun evde bu davranışları yapma sıklık olarak adlandırılır. Buna göre öğretmenin ve süresinin artması” davranışta kontrasta gösterdiği hareketleri iyi yapamayan öğren- örnek oluşturur. cileri cezalandırması öğrencilerin okula gel- me davranışlarını engellemiştir. Cevap C Cevap A KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 125
Edimsel (Operant) Koşullanma 62. Katışık/birleşik pekiştirme tarifesinde bir davranışın pekiştirilmesi için iki ya da daha 58. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenmede fazla tarifenin gereklerinin yerine getirilmiş organizmaya yeni bir davranış kazandırma olması şarttır. Buna göre Ahmet Bey’in üc- sürecinde kullanılan tekniklerden biri kade- retini alabilmesi için hem 30 kişiye sigorta meli yaklaşmadır. Kademeli yaklaşma tek- satması gerekmekte (sabit oranlı pekiştirme) niğinde kazandırılacak davranış belirlenir ve hem de 30 sigortayı satsa bile bir aylık süre- daha sonra hedef davranışa götürecek alt nin geçmesini beklemesi (sabit aralıklı) ge- davranışlar belirlenerek sırasıyla pekiştirilir. rekmektedir. Bu durum katışık/birleşik tarife Böylece her seferinde hedef davranışa daha ile açıklanır. çok benzer davranışlar pekiştirilerek hedef davranışa ulaşılmış olur. Cevap D Cevap A 59. Edimsel koşullanma sürecinde bazen bir 63. Pınar Hanım’ın izlediği dizi olumlu bir uya- davranış pekiştirildiğinde sadece o davra- rıcıdır. Reklamların ardından hemen dizinin nışın sıklığı artmakla kalmaz beraberinde o başlaması durumunda ortama olumlu uyarı- davranışa benzeyen başka davranışlarında cı sunulmaktadır. Bu durum olumlu pekiştir- sıklığının arttığı görülür. Bu durum “tepki me olarak nitelendirilir. Dolayısıyla olumlu genellemesi” olarak açıklanır. Buna göre bir uyarıcı tarafından izlenmesi nedeniyle bu sinemaya dair açıklamaları övülen bir yö- davranışın olumlu pekiştirilmesi” ifadesiyle netmenin benzer davranışlar içine girmesi “reklamları izlemenin ardından sevilen dizi- tepki genellemesidir. Öte yandan A seçene- nin pekiştirici uyarıcı işlevi taşıdığı” ilişkilen- ği uyarıcı genellemesi, B seçeneği kaçınma dirilebilir. davranışı, C seçeneği olumlu transfer ve D seçeneği ise uyaran kontrolüne örnek oluş- Cevap E turmaktadır. Cevap E 60. Edimsel koşullanma sürecinde yapılan bir 64. Bu soru tartışmalı bir sorudur çünkü soru- davranış sürekli aynı pekiştireçle pekiştiri- da önemli bir ifade sorunu olduğu düşü- lirse, organizma bu pekiştirece alışacak ve nülmektedir. Bunu açıklamadan önce soru pekiştirecin gücü azaldığı için davranışın analiz edildiğinde; birey gittiği lokantada sergilenme sıklığı azalacaktır. yediği yemeğin tadından hoşlanmamış (ye- meğin tadının kötü olması cezadır) ve bunun Cevap D sonucunda bireyin o lokantaya gitme dav- ranışı ortadan kalkmıştır. Buna göre bireyin 61. Soruda, annenin çocuğunu yatağını dü- lokantaya gitmeme davranışının nedeni zelttiği günün akşamında ödüllendirildiği “ceza”dır; ancak bireyin lokantaya gitmeme belirtilmiştir. Sergilenen davranış ile verilen davranışı kaçınmadır. Soruda bireyin lokan- karşılık arasında bu denli uzun zaman geç- taya gitmeme davranışının ne olduğu sorul- mesi, davranış ile ödül arasındaki bağın maktadır ve bu nedenle sorunun cevabının kurulmasını olumsuz etkileyecektir. Ödülün ceza olamayacağı düşünülmektedir. Bunun davranışın hemen ardından verilmesi yani yerine bireyin lokantaya gitmeme davranışı- pekiştirmede bitişikliğe dikkat edilmesi dav- nın nedeni sorulmuş olsaydı “ceza” cevabı ranışın tekrarı açısından önemli bir unsurdur. düşünülebilirdi. Annenin, oğlunun tekrar etmesini istediği davranışını zamanında pekiştirmemesinden Cevap E dolayı istediği sonucu olamadığı görülmek- tedir. Cevap C 126 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Edimsel (Operant) Koşullanma 65. Edimsel koşullanma sürecinde yapılan dav- 69. Öğrenilmiş çaresizlik bireyin yaşamış oldu- ranışın pekiştirilmemesi bir süre davranışın ğu birkaç başarısızlığın ardından ne yapar- ortadan kalkmasına neden olacaktır ve bu sam yapayım bu durumun üstesinden ge- durum sönme olarak tanımlanır. Buna göre lemiyorum” düşüncesiyle çaba göstermeyi bireyin tuttuğu takımın üst üste birkaç kez bırakması durumudur. Bu bağlamda Altan’ın yenilmesinin ardından maça gitmekten vaz- arkadaşlarının şaka yapmalarını engelleme- geçmesi sönme ile açıklanır. ye yönelik çabalarının sonuçsuz kalması du- Cevap D rumunda artık arkadaşlarının şaka yapma- larını engellemek için çaba göstermemesi 66. Edimsel koşullanma sürecinde bir davra- öğrenilmiş çaresizlik ile açıklanır. nışın sonuçları belli bir uyarıcı mevcutken daha az pekiştirici olmaya başlayınca, so- Cevap E nucun pekiştirici olmaya devam ettiği baş- ka şartlarda aynı davranışın sıklığında artış 70. Hem Thorndike’ın öğrenme ilkelerinden beklenir. Bu durum davranışta kontrast hem de Skinner’in programlı öğretim il- olarak tanımlanır. Buna göre evde midesi kelerinden biri olan “küçük adımlar ilkesi” bulanıyormuş gibi rol yaparak sevmediği öğrenmenin basitten karmaşığa, kolaydan yemekleri yemekten kurtulan Caner’in, ana- zora doğru yapılandırılmasını ifade eder. okulunda da aynı davranışı sergilediğinde Buna göre öğretmenin öğrencilerinden ko- öğretmeninin taviz vermemesi nedeniyle nuları çalışırken küçük adımlar ilkesinden okulda bu davranışı söner ancak bundan yararlanmalarını istemesi “Bilgileri mümkün sonraki süreçte davranışta kontrast düşü- olduğu kadar basit parçalara bölün ve bun- nüldüğünde Caner’in midesi bulanıyormuş ları basitten karmaşığa doğru bir sıraya di- gibi rol yapma davranışı evde daha çok artış zerek öğrenmeye çalışın” önersiyle turtalılık gösterecektir. göstermektedir. Cevap B 67. Edimsel koşullanma sürecinde organizma- Cevap C nın olumsuz bir durumla karşılaşamamak için davranımlarda bulunması “kaçınma” 71. Bu soru tartışmalı bir sorudur. Soruda ilk olarak adlandırılır. Buna göre başarısından olarak Ayşe Öğretmen’in “trenle seyahat söz edince azardan kurtulan çocuğun azar- etmekten vazgeçmesine”, ikinci olarak da dan kurtulmak için “hayali” başarı durum- “tekrar treni tercih etmesine” değinilmiştir. larından söz etmesi” kaçınma davranışı ile Ayşe Öğretmen’in “trenle seyahat etmek- açıklanır. ten vazgeçmesi” ceza olarak açıklanmıştır. Cevap D Bireyin hoş olmayan durumun (ceza) ar- dından davranışı yapmaması ceza değil bir 68. Edimsel koşullanmada davranışın sönmeye kaçınmadır. Bu durumda Ayşe öğretmenin tabi tutulması başlangıçta davranışın mikta- trenin çok gürültülü olması nedeniyle (ceza) rında geçici bir artışa neden olmakla birlikte trenle seyahat etmekten vazgeçmesi ceza bazen de davranışın topografyasında de- değil kaçınma davranışıdır. Öte yandan ğişmelere neden olabilmektedir. Davranışın Ayşe öğretmenin “tekrar treni tercih etmesi” topografyası, edimi meydana getiren davra- ise gölgeleme ile açıklanmıştır. Ancak göl- nımların fiziksel mahiyetindeki, şiddetindeki geleme sürecinde iki nötr uyarıcı vardır ve ve çeşitlenmesindeki artışı ifade eder. Buna birisi daha dikkat çekici olduğunda diğeri- göre tavuklara yem verilmemesi durumunda ni gölgede bırakarak ona karşı koşullanma tavukların merdivenin önünde toplanmak gerçekleşmesini engeller. Ancak soruda ve- yerine “evin içine doğru ilerlemeleri” davra- rilen örnekte iki nötr uyarıcı yerine iki koşullu nışın çeşitlendiğini yani davranışın topograf- uyarıcıdan söz edilmektedir ve bu durum yasında değişikliğe neden olduğunu göste- gölgeleme ile açıklanamaz. rir. Cevap C Cevap C KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 127
Edimsel (Operant) Koşullanma 72. Soruda Tülay’ın, annesinin en küçük hata- ranışı tekrar yapmaya başladıkları gözlen- sında ceza vermesi dolayısıyla, çaba har- mektedir. Yukarıda açıkladıklarımız önceki camayı bıraktığı belirtilmiştir. Yaşantıların bilgilerimize bağlı olarak cezanın etkilerinin olumsuz sonuçlanması ve bireyin çaba har- olumlu pekiştirmenin etkileri kadar kalıcı ol- camayı bırakması öğrenilmiş çaresizliğe yol duğu sonucunun çıkarılamayacağına işaret açmaktadır. ediyor. Dolayısıyla A seçeneği sorunun için- de bulunduğu bağlam bakımından doğru Cevap A kabul edilebilir. 73. Pedala basma davranışı ödüllendirilen belli ÖSYM tarafından E seçeneği olarak sayıda fare daha sonra iki gruba ayrılıp bir verilmiştir. gün boyunca gruplardan birinde bu davra- nış cezalandırılmış, diğerinde ise sönme- 74. Tepki oranı, birim zamanda organizmanın si için pekiştirilmemiştir. Sonraki üç gün sergilediği tepki olarak tanımlanır ve tepki boyunca da her iki grupta da bu davranış oranının, yani belli bir zaman diliminde ser- ödüllendirilmemiş, yani sönmeye tabi tutul- gilenen davranış sayısının en yüksek olduğu muştur. Deney incelendiğinde iki grup fare tarife değişken oranlı tarife olarak bilinir. As- arasındaki tek farkın gruplardan birinin bir lında sabit oranlı tarifede de tepki oranı yük- günlüğüne pedala basma davranışının ce- sektir ancak pekiştirme sonrası duraklama- zalandırılması, diğer grubun ise bu esnada lar gözlenebildiği için tepki oranın değişken ödüllendirilmemesi olduğu görülmektedir. oranlı tarifede daha yüksek olduğu kabul edilir. Buraya kadar yazdıklarımızdan yola Sonraki üç gün boyunca (her iki grup da çıkarak yanıtın değişken oranlı tarifede oldu- pekiştirilmemeye başlandığında) ceza al- ğu düşünülebilir ancak yukarıda pekiştirme mış olan grubun davranış sayısının daha tarifelerine dair verilen bilgilerin hayvanlarla az olduğu ancak bu grubun pedala basma (güvercinler ve fareler) yapılan deneylerden davranışının sıklığının yavaş yavaş artarak elde edildiği göz önünde bulundurulursa dördüncü günün sonunda ceza almamış sabit oranlı tarifede pekiştirme sonrası du- (yalnızca sönmeye tabi tutulmuş) grubun raklamaların böyle bir durumda (işçilere belli davranış sayısı ile eşitlendiği görülmüştür. sayıda parça başına ücret verilmesi) göz- lenmeyeceği kolaylıkla anlaşılacaktır. Diğer Soru bu deneyde elde edilen bulgulardan taraftan değişken oranlı pekiştirmenin işve- yola çıkılarak hangi yargıya varmanın doğru ren ve çalışan arasındaki ilişkilerin yapısına olmayacağını sormaktadır. ÖSYM’nin verdi- da uygun olmadığı düşünüldüğünde sabit ği doğru yanıt olan E seçeneği, yani “Ceza, oranlı pekiştirme daha doğru yanıt olacak- olumsuz pekiştireçten daha etkilidir.” ifadesi tır. Çünkü çalışanın ne kadar iş yaptığında bu deneyde elde edilen bulgulara dayana- ne kadar ücret alacağını bilme hakkı vardır rak varılabilecek bir ifade değildir. Kaldı ki ve değişken oranlı tarifeyle yapılacak koşul- cezanın olumsuz pekiştireçten daha etkili lu anlaşmayı kabul etme ihtimalı düşüktür. olmadığı eğitim psikolojisinde bilinen bir Diğer yandan çalışanlar fare ya da güvercin gerçektir. değil de insan oldukları için yapılacak iş için kısıtlı bir süreleri olduğunu, bu süre zarfın- Ancak A seçeneğinde yer alan ifade de da ne kadar çok iş yaparlarsa o kadar prim (cezanın uzun vadeli etkileri, olumlu pekiş- alacaklarını kolaylıkla anlayabilecekleri için tirmenin etkileri kadar kalıcıdır) bu deneyde pekiştirme sonrası duraklamaların olması elde edilen bulgulardan yola çıkılarak varı- da beklenmez. Bu durumda sabit oranlı pe- labilecek bir yargı değildir. Çünkü bulgular kiştirme tarifesine göre yapılacak anlaşma incelendiğinde daha önce ödül almış olan ve işverenin ihtiyaç duyduğu üretim hızını farelerin davranışı söndürülmeye çalışıldı- sağlayacak bir tepki oranı kolaylıkla elde ğında farelerin pedala basmayı sürdürdük- edilebilir. leri görülmektedir. Diğer bir deyişle, olumlu pekiştirmenin etkisi oldukça kalıcıdır. Ancak Cevap A ceza almış olan farelerin bir süre sonra dav- 128 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
75. Simgesel ödülle pekiştirmede birey istendik Edimsel (Operant) Koşullanma davranışı sergilediğinde (gazete almak) ihti- yacını karşılayacak gerçek ödüle (kitap seti) 78. Skinner’e göre davranışlarımızın çoğu tek doğrudan ulaşamaz. Önce marka, yıldız, bir tepkiden değil bir dizi tepkiden yani bir kupon gibi sembolik ödüllerle pekiştirilir. Bu ‘tepki zinciri’nden oluşmaktadır. Tepki zin- sembolik ödülleri biriktirip belirli bir sayıya ciri, belirli bir sırayla gerçekleştirildiğinde ulaşınca gerçek ödüle dönüştürür. daha büyük bir davranışı oluşturan bir dizi tepki olarak tanımlanabilir. Organizmaya Cevap C böyle bir tepki zinciri kazandırılmak isten- diğinde zincirleme yöntemine başvurulur. 76. Bir davranışın ne zaman pekiştirileceği bilin- Davranış zincirini oluşturan her bir küçük miyorsa bu durum değişken aralıklı pekiştir- davranışın öğretilmesi ve nihayetinde bu meye örnektir. Mert her defasında ağlamak- küçük davranışların doğru sırayla eksiksiz ta ama anne-babası onun ağlamasını bazen olarak yapılmasının sağlanmasına zincirle- duymazdan gelirken bazen de dayanamayıp me denir. Davranış zincirlerine en iyi örnek isteklerini yerine getirmektedirler. Bu neden- sirk hayvanlarının gösterilerde sergiledikleri le Mert’in davranışı hem pekişmeye hem de karmaşık davranışlardır. Soruda bir kedinin sönmeye karşı direnç kazanmaktadır. Doğru yiyeceğe ulaşmak için bir merdivenden çıkıp yanıt değişken aralıklı pekiştirme olarak ka- (I) diğer bir merdivene tırmandığı (II), bir plat- bul edilebilir. Ancak çeldiriciler arasında yer formu aşağıya çekerek (III) üzerinden geçtiği alan değişken oranlı pekiştirme tarifesi de (IV) ve daha sonra da tünelin içinden geçip bu durumu açıklamak için uygundur. Çünkü (V) pedala basarak (VI) asansöre bindiği (VII) bir davranışın kaçıncı kez tekrarlandığında belirtilmektedir. Burada çok açık bir davra- pekiştirileceği belli değilse bu durum de- nış zinciri bulunmaktadır ve böyle bir dav- ğişken oranlı pekiştirmeye örnektir. Mert’in ranışın öğretilmesi, zincirleme yönteminin durumu bu şekilde de açıklanabilir. Bu soru kullanılmasını gerektirir. Söz konusu zincir- iptal edilmiştir. leme edimi oluşturan her bir edimin pekişti- rilerek kediye kazandırılması ve bu tepkilerin Cevap İPT doğru sırayla eksiksiz olarak yapılmasının sağlanması zincirleme yöntemiyle mümkün 77. Sabit aralıklı pekiştirme tarifesinde pekiştir- olmaktadır. Organizma davranış zincirini ka- menin ne zaman gerçekleşeceği bellidir. Pe- zanırken her bir tepkinin ardından pekiştireç kiştirecin tekrar verilmesi için davranış son almaktadır ancak davranış zinciri kazanıldık- kez pekiştirildikten sonra belirli bir sürenin tan sonra pekiştireç zincirin tamamlanması- geçmesi gerekir. Bu tarifede organizma pe- nın ardından verilmeye başlanır. Soruda ke- kiştirmenin ne zaman gerçekleşeceğini bilir. dinin en sonunda ulaştığı yiyecek, pekiştireç Soruda öğretmenin öğrencilerini her karne rolü görmektedir. aldıkları gün sınıfça pastaneye götürüp on- lara pasta yedirdiği belirtilmektedir. Burada Cevap A öğrencilere pasta yedirilmesi pekiştirme olarak kabul edildiğinde bu işlemin karne gününde gerçekleşiyor olması ve öğren- cilerin ne zaman pasta yiyeceklerini biliyor olmaları bu durumun sabit aralıklı pekiştir- meyle açıklanabileceğini göstermektedir. Cevap C KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 129
İŞARET – GESTALT KURAMI 1. Bir deneyde fareler iki gruba ayrılmış ve 3. Ev işi yaparken bir yandan yüksek ses- sadece bir grup farenin deneyin yapıla- le ders çalışan psikoloji öğrencisi kızının cağı labirentte önceden dolaşmasına izin söylediklerini işiten bir ev hanımı, birkaç verilmiştir. Daha sonra, labirentin sonuna gün sonra izlediği bir yarışma programın- yiyecek konulmuş ve iki grup fare de la- da sorulan “Tepkisel koşullanma ile şu birente bırakılmıştır. Deneyin sonunda, isimlerden hangisini eşleştirirsiniz?” so- daha önce labirentte dolaşmasına izin rusuna doğru yanıt verdiğini fark ederek verilen farelerin yiyeceğe daha hızlı ulaş- şaşırmıştır. tığı gözlenmiştir. Ev hanımının yarışma sorusuna doğru Önceden labirentte dolaşmasına izin yanıt vermesi aşağıdakilerden hangi- verilen farelerin ödüle daha hızlı ulaş- siyle açıklanabilir? ması, aşağıdakilerden hangisinin öne- mini ortaya koymaktadır? A) Duyarlılaşma A) Tepki genellemesi B) Kendini gerçekleştiren kehanet B) Kendiliğinden geri gelme C) Algıda seçicilik C) Gizil öğrenme D) Kavrama yoluyla öğrenme D) Pekiştirme E) Gizil öğrenme E) Ayırt etmeyi öğrenme 2. Üniversiteye yeni başlayan bir öğrenci 4. Turist olarak gittiği bir şehrin turistik üst sınıftaki bir arkadaşından, oldukça yerlerini bir hafta boyunca toplu taşıma büyük olan yerleşkeyi kendisine tanıt- araçlarını kullanarak dolaşan bir kişi, yıl- masını ister. Arkadaşı birkaç önemli yeri lar sonra bir soruşturma yürütmek üzere gösterdikten sonra, “Yerleşkede bir süre gittiği bu şehirde kaldığı otelden soruş- yaşadıktan sonra gerektiğinde aradığın turmanın yürütüleceği daireye ve gidil- her yeri elinle koymuş gibi bulabildiğini mesi gereken diğer yerlere giden yolları, görüp şaşıracaksın.” der. kendisiyle birlikte gelen diğer müfettişe göre daha kolay bulabildiğini fark eder. Arkadaşının bu öğrenciye söyledikleri, yer öğrenmeyle ilgili aşağıdaki ifade- Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle lerden hangisinin doğru olduğuna işa- açıklanabilir? ret etmektedir? A) Serbest çağrışım yoluyla hatırlama A) Yer öğrenmede aralıklı öğrenme çok önemli bir rol oynar. B) Öğrenmenin aktarılması B) Yer öğrenmede parçalara bölerek C) Gizil öğrenme öğrenme bütün hâlinde öğrenmeden daha etkili bir stratejidir. D) İpucu bağımlı hatırlama C) Yer öğrenmenin önemli bir bölümü E) Yer öğrenme yeteneği farkına varılmadan gerçekleşir. D) Bir yeri öğrenmek o yerle ilgili bir ya- şantı olmadıkça çok güçtür. E) Aceleye getirme yer öğrenmeyi güç- leştirir. 130 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
İşaret – Gestalt Kuramı 5. Üç yaşındaki Elif, babasıyla her akşam okudukları hikâye kitabının sayfalarını çevirip her sayfada yazılanları okur gibi yaparak doğru bir sırayla anlatmaktadır. Elif’in hikâye kitabında yazılanları oku- ma bilmeden öğrenmiş olmasını aşa- ğıdakilerden hangisi en iyi açıklar? A) Duyuşsal öğrenme B) Koşullu öğrenme C) Gizil öğrenme D) Akıl yürütme E) Anlamlandırma 6. Umut, yıl sonu etkinlikleri için öğretme- 131 ninin kendisine verdiği şiiri ezberlemeye çalışmaktadır. Akşamları aile fertlerine bu şiiri okuyarak prova yapar. Bir gün yine şiiri ailesine okurken bir mısrada takılır. O sırada dört yaşındaki kardeşi Damla, abisinin hatırlayamadığı o mısrayı birden söyler. Damla’nın, abisinin hatırlayamadığı mısrayı söylemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A) Çağrışım yoluyla öğrenme B) Özümseme C) Davranışçı öğrenme D) Gizil öğrenme E) Kodlama KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
İŞARET – GESTALT KURAMI (ÇÖZÜM) 1. Bazen öğrenmeler, amacı olmaksızın ve 4. Örtük ya da gizil öğrenme, bireyin farkında organizma farkında olmadan gerçekleşir. olmadan yapmış olduğu öğrenmeleri ifade Organizma algıdaki seçicilik, dikkatin dağıl- eder. Bu durumda daha önce gittiği yerde ması ya da güdülenme eksikliği nedenlerin- toplu taşıma araçlarını kullanarak dolaşan den dolayı birçok bilgiyi farkında olmadan bir kişinin, bir kez daha aynı yere gittiğinde öğrenirler ve bu durum gizil (örtük) öğrenme pek çok yeri öğrendiğini fark etmesi gizil öğ- olarak tanımlanır. Buna göre deney yapılma- renme ile açıklanır. dan önce deneyin yapılacağı labirentte do- laşmasına izin verilen bir grup farenin, daha Cevap C sonra yiyecek konulan labirentte yiyeceğe diğer farelerden daha çabuk ulaşmaları gizil 5. Pekiştirmeye bağlı olarak değil, büyük ölçü- öğrenme ile açıklanır. de farkına varılmadan gerçekleşen ve per- formansa dönüşünceye kadar bellekte saklı Cevap C kalan öğrenmeye gizil öğrenme denir. Bu tür öğrenmeye gizil öğrenme denilmesinin se- 2. Tolman’ın gizil öğrenme yaklaşımına göre bebi öğrenme sürecinde performans olarak birey bilinçli bir çaba sergilemese bile bazı sergilenmemiş olması, yani gözlenebilir bir öğrenmeler gerçekleşebilmektedir. Öğren- davranış şeklinde sergilenmeden öğrenilmiş me ancak performansla ortaya çıkar ve bi- olması ve davranışa dönüşünceye kadar da rey öğrenmenin gerçekleştiğinin daha önce bellekte saklı kalmasıdır. Kişi gerçekleşmiş farkına varmadığı için şaşırabilir. olan ama daha önce hiç davranış olarak sergilemediği bu öğrenmesini göstermeye Bu vurgu KPSS’de gizil öğrenme soruların- güdülendiğinde performans olarak sergiler. da sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Soruda Elif’in de kitapta yazanları okuma bilmeden kampüste bir süre yaşadıktan sonra aradığı öğrenmiş olması gizil öğrenmeye örnektir. yerleri bulabileceği ve şaşıracağı belirtil- mektedir. Yani farkına varmadan bir “yer Cevap C öğrenme”nin gerçekleşebileceği anlatılmak- tadır. 6. Umut’un kardeşi Damla, söz konusu şiiri öğrenmek için özel bir çaba harcamadığı Cevap C halde, abisinin yüksek sesle yaptığı tekrar- ları duyduğu için farkında olmadan şiiri öğ- 3. Örtük ya da gizil öğrenme, bireyin farkında renmiştir. Öğrendiği bu dizeler de abisi şiiri olmadan yapmış olduğu öğrenmeleri ifade okurken takılana kadar da davranış olarak eder. Bu durumda annenin dikkat etmediği ortaya çıkmamış yani örtük olarak kalmıştır. halde tepkisel koşullanma ile ilgili bilgiye sa- Damla’da meydana gelen öğrenme, pekiş- hip olması gizil öğrenme ile açıklanır. tirmeye bağlı olmadan, büyük ölçüde far- kında olunmadan gerçekleşen, performan- Cevap E sa dönüşünceye kadar bellekte saklı (gizil) kalan ve ihtiyaç duyulduğunda davranışa (performansa) dönüşen gizil öğrenmeye ör- nektir. Cevap D 132 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
SOSYAL ÖĞRENME KURAMI 1. Yalçın yeni aldığı kırmızı beresiyle okula 3. Sosyal öğrenme kuramlarına göre, ço- gelince, tüm dikkatleri üzerine toplamış- cukların gözledikleri modellerin davra- tır. Birçok arkadaşı, Yalçın’a beresinin nışlarını taklit edip etmeyecekleri birçok çok güzel olduğunu söylemiştir. Bu duru- etken tarafından belirlenir. Bu etkenler- mu izleyen Altan da, kendisine kırmızı bir den bir tanesi de modelin davranışlarının bere almaya karar vermiştir. sonuçlarıdır. Altan’ın kırmızı bere almaya karar ver- Aşağıdaki ifadelerden hangisi bu du- mesi aşağıdakilerden hangisiyle en iyi ruma bir örnek olabilir? açıklanabilir? A) Ali’nin konuşma tarzı, çok sevdiği A) Olumlu pekiştirme beden eğitimi öğretmeninin konuşma tarzına benzemektedir. B) Etki yasası B) Hasan, kendisine örnek aldığı abisinin C) Dolaylı pekiştirme sigara içtiği için hastalandığını duyun- ca sigara içmemeye karar vermiştir. D) Genelleme C) Ayşe, küçük ablasından çok, büyük E) Ayırt etme ablasının giyim tarzının kendisine daha çok yakışacağını düşünmekte- dir. D) Genç bir futbolcu takıma girince, uzaktan hayranlık duyduğu tecrübeli takım arkadaşının kendini beğenmiş tavırları karşısında ona öfke duymaya başlamıştır. E) Emre saçını, sevdiği bir pop şarkıcı- sının saçlarına benzer şekilde kestir- mektedir. 2. Kreşte arkadaşına vuran Mert, öğretme- 4. Aşağıdakilerden hangisi Bandura’nın nin verdiği oturma cezasına aldırmamış, sosyal öğrenme kuramına uygun bir “Oh, iyi ki de vurdum, o da benimle alay öğrenmedir? etmişti, ona gününü gösterdim.” Diyerek rahatladığını hissetmiştir. A) Atletin, çekici doğru biçimde fırlatma- sı Mert’in yaşadığı rahatlık duygusu, sosyal öğrenme kuramına göre aşağı- B) Atletin yarışın başında yavaş, sonuna dakilerden hangisine bir örnektir? doğru hızlı koşması A) Dolaylı pekiştirme C) Basketbolcunun, antrenörü gibi bas- ket atması B) Dolaylı ceza D) Kalecinin atılan topu yakalaması ve C) İçsel pekiştirme golü engellemesi D) Doğrudan pekiştirme E) Futbolcunun kurallara uygun oyna- ması E) Dolaylı güdü KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 133
Sosyal Öğrenme Kuramı 7. Abisini model alan Yahya onun birçok davranışının yanı sıra sakal tıraşı olurken 5. “Kır atın yanında duran ya huyundan yaptığı davranışları da eline tıraş makine- ya suyundan” özdeyişi aşağıdaki ku- sine benzer bir cisim alarak aynanın kar- ramlardan hangisinin çocukların yeni şısında taklit eder. Ancak abisinin iki gün davranışları nasıl edindiklerine ilişkin üst üste yüzünü kesip kan revan içinde açıklamalarını desteklemektedir? kaldığına tanık olduktan sonra onun tıraş olma davranışını taklit etmeyi bırakır. A) Gestalt öğrenme B) Sosyal öğrenme Bu örnek sosyal öğrenme kuramının C) Tepkisel koşullama hangi sayıtlısını doğrulamaktadır? D) Edimsel koşullama E) Bilişsel öğrenme A) Pekiştirilmeyen bir davranış giderek zayıflar ve sonuçta ortadan kalkar. B) Çocukların gözledikleri davranışları taklit edip etmeyeceklerini belirleyen etkenlerden biri de model hakkındaki duygularıdır. C) Çocukların kendileriyle aynı cinsiyet- ten olan kişileri model alma olasılığı daha yüksektir. D) Modelin sergilediği davranışların so- nuçları, çocukların bu davranışları taklit edip etmeyeceklerini belirleme- de önemli bir rol oynar. E) Davranışların tekrarlanma olasılıkları kendi yarattıkları sonuçlar tarafından kontrol edilir. 6. Ablasının tırnağı kesilirken canının yan- dığına tanık olan Ali, sıra kendisine gel- diğinde tırnağını kestirmemek için uzun süre direnmiştir. Canının yanacağını düşünerek Ali’nin tırnağını kestirmemeye direnmesi aşa- ğıdaki kavramlardan hangisiyle açıkla- nabilir? A) II. tip ceza B) Dolaylı öğrenme C) Gölgeleme D) Olumsuz pekiştireç E) Tepki genellemesi 134 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Sosyal Öğrenme Kuramı 8. Sosyal öğrenme kuramına göre, model 9. İlk kez aldığı millî piyango biletine ik- alma yoluyla öğrenme dikkat, hatırlama, ramiye çıktığı için ara sıra bilet almaya tekrar ve güdülenme olmak üzere dört başlayan Özgür, daha sonra hiç ikramiye adımda gerçekleşir. Bireyin hangi model- kazanamaması nedeniyle bilet almaktan lerin davranışlarına dikkat edeceğini ve vazgeçmiştir. Ancak, bir gün yanında ka- hangi koşullarda dikkat ettiği davranışı zı-kazan kartı alan bir arkadaşının ikrami- sergilemek için güdüleneceğini belirleyen ye kazandığına tanık olmasının ardından bazı etkenler vardır. Özgür, kazı-kazan almaya başlamış ve ara sıra küçük ikramiyeler kazanmıştır. Aşağıdaki örneklerden hangisinde bu etkenlerden herhangi birine vurgu ya- Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki so- pılmamaktadır? nuçlardan hangisi çıkarılamaz? A) Okulun futbol takımında oynayan A) Dolaylı pekiştirme davranış üzerinde Emre takımla sahaya çıkarken ünlü olumlu pekiştirme kadar etkili olabilir. bir futbolcunun yaptığı hareketlere benzer hareketler yapmaktadır. B) Pekiştirilmediği için sönen bir davra- nış kendiliğinden geri gelebilir. B) Anaokuluna başladığı ilk gün ye- meğini bitirmeden masadan kalkan C) Bir davranışın öğrenilmesi bu davra- bir arkadaşının öğretmen tarafından nışın sürekli olarak sergileneceği an- azarlandığına tanık olan Ezgi, okulun- lamına gelmez. dayken hiçbir zaman yemeğini bitir- meden masadan kalkmaz. D) Bir davranışın devam edip etmeyece- ğini belirlemede pekiştirilmesi kadar C) Okula yeni başlayan Gamze, öğret- pekiştirilmemesi de rol oynar. men sınıfa girdiğinde arkadaşlarının ayağa kalktığını görünce kendisi de E) Modelin gözlenen bir davranışının ayağa kalkar. taklit edilme olasılığını artıran etken- lerden biri de bu davranışın pekişti- D) Kaza geçiren birine yardım eden bir reçle sonuçlanmasıdır. kişinin herkesin ilgi odağı hâline gel- diğine tanık olan Cem, ihtiyacı olan 10. Cemil, otomobiliyle yol alırken kısa bir herkesin yardımına koşmaya başlar. süre önce kendisini sollayarak geçen araç sürücüsünün bir polis ekibi tarafın- E) Burak’ın konuşma tarzı ve konuşur- dan durdurulduğunu ve sürücüye ceza ken yaptığı hareketler annesinden yazılmakta olduğunu görür. Bu durum, çok babasına benzemektedir. Cemil’in yolun kalan kısmında otomobili- ni sürerken hız sınırını aşmamaya özel bir gayret göstermesine neden olur. Sosyal öğrenme kuramı açısından değerlendirildiğinde, Cemil’in bu dav- ranışını en iyi açıklayan kavram aşağı- dakilerden hangisidir? A) Öz düzenleme B) Dolaylı ceza C) Olumsuz pekiştirme D) Doğrudan ceza E) Dolaylı duygu KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 135
Sosyal Öğrenme Kuramı 13. Deniz, mantık dersinden korkmakta ve bu dersten başarısız olacağını düşün- 11. Can, ablası oyun hamuruyla arabalar ya- mektedir. Buna rağmen dersi dinlemeye parken onu izler. Ablası gibi, önce araba- ve anlamaya çalışmaktadır. Deniz bir gün nın tekerleklerini ve gövdesini yapmaya, derste öğretmeninin sorduğu sorulara sonra da bunları dikkatlice birleştirmeye üst üste birkaç kez doğru cevap verdik- çalışır. Ablasının oyun hamurundan yaptı- ten sonra ders onun için zevkli bir hâle ğı renk renk arabaları kendisi de yapmak dönüşmüş, başarısında artış olmuştur. ister ancak hamurlara sadece kabaca şe- killer verebilir. Sosyal öğrenme kuramına göre, De- niz’in başarısı aşağıdakilerden hangi- Buna göre Can, gözlem yoluyla öğren- siyle en iyi açıklanabilir? menin hangi aşamasında zorluk yaşa- maktadır? A) Öz düzenleme kapasitesi artmıştır. A) Dikkat B) Öz yargılama kapasitesi artmıştır. B) Akılda tutma C) Zihinsel deneme C) Öz yeterlik algısı değişmiştir. D) Uygulama E) Güdülenme D) Dolaylı yaşantılar öğrenciyi motive et- miştir. E) Akılda tutma süreci gelişmiştir. 12. Yasemin, coğrafya dersinin sınavlarından 14. Reklam sektöründe; modelin, göz- sürekli düşük not almaktadır. Başarılı ar- lemci tercihleri üzerindeki etkisi göz kadaşlarının bu dersi nasıl çalıştıklarını önünde bulundurularak otomobil, gıda gözlemleyen Yasemin, birkaç arkadaşını ve temizlik maddeleri gibi ürünlerin ta- gözlemledikten sonra kendisi için uygun nıtımında beğenilen ve sevilen kişilerin olan çalışma yöntemlerini, araçlarını ve yer alması aşağıdakilerden hangisiyle uygun çalışma zamanını saptayarak işe açıklanır? koyulur ve sonunda hedeflediği başarıya ulaşır. A) Statü özellikleri Sosyal öğrenme kuramına göre, Yase- B) Algıda seçicilik min’in başarısı aşağıdakilerden hangi- siyle en iyi açıklanabilir? C) Güdülenme A) Dolaylı öğrenme kapasitesi D) Davranışa dönüştürme B) Öz düzenleme kapasitesi E) Sembolleştirme C) Öz yargılama kapasitesi D) Karşılıklı belirleyicilik ilkesi E) Öz yeterlik algısı 136 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
15. Yalçın, üniversite sınavına planlı ve prog- Sosyal Öğrenme Kuramı ramlı çalışarak hazırlanmıştır. Bu plana göre, belli zamanlarda ders çalışmış, haf- 17. Otomobille gezmeyi çok seven beş ya- tada bir gün spor yapmış ve bazen sine- şındaki Beren’e babası doğum gününde maya, tiyatroya gitmiştir. Üniversite sınav akülü bir oyuncak araba almıştır. Beren sonuçlarına göre de istediği programa oyuncak arabasına biner binmez emniyet yerleşmiştir. kemerini takmıştır. Bu durum, sosyal öğrenme kuramı il- Beren’in bu davranışı aşağıdakilerden kelerine göre aşağıdakilerden hangi- hangisiyle en iyi açıklanır? siyle en iyi açıklanır? A) İçgörüsel öğrenme A) Karşılıklı belirleyicilik B) Anlamlı öğrenme C) Gözlem yoluyla öğrenme B) Öz yeterlik D) Tam öğrenme E) Çağrışım yoluyla öğrenme C) Öz düzenleme D) Davranışa dönüştürme E) Öngörü 16. Birinci Dünya Savaşı sonrasında İstanbul 18. Yapılan bir araştırmada, birinci grup ço- işgal altındayken, birçok insan manda ve cuğa saldırgan davranışları sürekli ödül- himaye planlarına boyun eğerken Mus- lendirilen, ikinci grup çocuğa saldırgan tafa Kemal Atatürk “Onlar geldikleri gibi davranışları sürekli cezalandırılan ve gidecekler.” diyerek manda ve himayeye üçüncü grup çocuğa da saldırgan davra- karşı çıkmıştır. nışları önce ödüllendirilip sonra cezalan- dırılan modellerin davranışları izletilmiştir. Atatürk’ün bu sözleri sosyal öğrenme Daha sonra, üç grupta da çocukların sal- kuramının aşağıdaki ilkelerinden han- dırgan davranışları ne kadar taklit ettikleri gisiyle en iyi açıklanır? incelenmiştir. Sonuç olarak, sürekli ödül- lendirilen modelleri izleyen çocukların A) Öz düzenleme kapasitesi saldırgan davranışları taklit etme düzey- lerinin en yüksek, sürekli cezalandırılan B) Öz yargılama kapasitesi modelleri izleyen çocukların taklit etme düzeylerinin ise en düşük olduğu görül- C) Sembolleştirme kapasitesi müştür. D) Karşılıklı belirleyicilik Bu araştırmada, sürekli cezalandırı- lan grubu izleyen çocukların saldırgan E) Öngörü kapasitesi davranışları taklit düzeylerinin en dü- şük olması sosyal öğrenme kuramına göre aşağıdakilerden hangisiyle açık- lanır? A) Dolaylı ceza B) Dolaylı duygu C) İçsel pekiştirme D) Olumsuz pekiştirme E) Öz düzenleme KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 137
Sosyal Öğrenme Kuramı 21. İlkokul öğrencisi Derya, ödevlerini za- manında ve doğru yapan arkadaşlarına 19. Tahsin Bey arkadaşı Muhsin Bey ile soh- öğretmeninin kalem hediye ettiğini ve bet etmektedir. Tahsin Bey “Azizim; be- onlara “aferin” dediğini gördükten sonra nim oğlan okuldan geldikten sonra üzeri- kendisi de her gün ödevlerini yapmak için ni değiştirir, elini yüzünü yıkadıktan sonra daha fazla çaba göstermeye başlamıştır. bir süre dinlenir. Ardından yemeğini yer ve derslerini bitirir. Eğer saat 9’dan önce Sosyal öğrenme kuramına göre, Der- zamanı kalmışsa televizyon izler ve uyur. ya’nın ödevlerini yapmaya başlaması Biz onu takip etmeyiz, o ne yapacağına aşağıdaki kavramlardan hangisiyle kendi karar verir.” der. Muhsin Bey iç ge- açıklanır? çirir ve “Nerde! Bizim oğlanda bunların hiçbiri yok.” diyerek sitem eder. A) Sembolleştirme Sosyal öğrenme kuramına göre Tahsin B) Dolaylı öğrenme Bey’in oğlunda aşağıdakilerden hangi- si gelişmiştir? C) Dolaylı duygu A) Sembolleştirme kapasitesi D) Öz yargılama B) Öngörü kapasitesi E) Öz yeterlik C) Öz düzenleme kapasitesi D) Dolaylı öğrenme kapasitesi E) Öz yeterlik kapasitesi 20. “Ben kendi başıma ödevimi yapamıyo- 22. Sosyal öğrenme kuramına göre, bir rum. Yaptıklarım da istediğim gibi olmu- anaokulunda öğrencilerinin oyun oy- yor.” diyen bir öğrencinin yaşadığı bu nadıktan sonra oyuncakları toplama sorun sosyal öğrenme kuramına göre alışkanlığını model alma yoluyla ka- aşağıdakilerden hangisinin eksikliğiy- zanmalarını isteyen bir öğretmenin le açıklanır? aşağıdakilerden hangisini yapması en etkili olur? A) Öz yeterlik kapasitesi A) Öğrencilerine toplanmayan oyuncak- B) Öz yargılama kapasitesi ların kaybolacağını anlatmak C) Öngörü kapasitesi B) Öğrencilerine, oyuncakları toplamaz- larsa anaokulu müdürünün kendileri- D) Sembolleştirme kapasitesi ne kızacağını söylemek E) Dolaylı öğrenme kapasitesi C) Oyuncakları toplamak istemeyen öğ- rencileri toplamaları için ikna etmeye çalışmak D) Oyuncakları toplayan öğrencileri bah- çeye çıkarmak E) Öğrencilerin oyuncaklarını toplarken birbirlerine yardım etmelerini söyle- mek 138 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
SOSYAL ÖĞRENME KURAMI (ÇÖZÜM) 1. Sosyal öğrenme yaklaşımına göre, modelin 5. “Kır atın yanında duran ya huyundan ya davranışının pekiştirilmesi, buna tanık olan suyundan” özdeyişi kişi, kiminle arkadaşlık gözlemcinin de söz konusu davranışı ortaya ederse, ondan etkilenir; onun alışkanlıkla- koymasını sağlayabilir. Bu duruma “dolaylı rına, düşüncelerine eğilim duyar; huyunu, pekiştirme” adı verilmektedir. Verilen örnek- gidişini kapar, anlamında bir atasözüdür. te Altan açısından Yalçın’a arkadaşlarının Sosyal öğrenme kuramına göre de birey iltifat etmesi bir dolaylı pekiştirme etkisidir. başka bireylerin davranışlarını model alarak (gözlemleyerek) öğrenir. Buna göre “Kır atın Cevap C yanında duran ya huyundan ya suyundan” özdeyişi model alma yoluyla öğrenmeye ör- nek oluşturmaktadır. 2. Birey kendi hedefleri bakımından başarıya Cevap B ulaştığını düşündüğünde bundan haz du- yar. Birey açısından bu, amaçlarına ulaşma 6. Sosyal öğrenme kuramında (dolaylı öğren- bakımından kendini güdülemedir ve içsel me, gözlem yoluyla öğrenme, model alma pekiştirme olarak tanımlanır. Buna göre ar- yoluyla öğrenme), modelin olumsuz dav- kadaşına vuran Mert’in öğretmeninin verdiği ranışlarının ya da herhangi bir davranışının cezaya rağmen “oh be iyi ki vurdum, o be- ceza ile sonuçlanması, gözlemcinin benzer nimle alay etmişti ona gününü gösterdim” davranışlarda bulunmasını engeller. Bu du- demesi içsel pekiştirmeye örnek oluşturur. rum dolaylı ceza olarak adlandırılır. Buna göre Ablasının tırnağı kesilirken canının Cevap C yandığına tanık olan Ali’nin tırnağını kestir- memek için direnmesi dolaylı öğrenme ile 3. Sosyal öğrenme kuramına göre birey mo- açıklanır. delin davranışlarının nasıl sonuçlandığına bakarak o davranışı yapıp yapmayacağına Cevap B karar verir. Bu durumda soruda verilen se- çeneklerden sadece “hasan’ın kendisine 7. Sosyal öğrenme kuramında modelin olum- örnek aldığı abisinin sigara içmesi nedeniyle suz davranışlarının ya da herhangi bir davra- hastalandığını duyunca sigara içmemeye nışının ceza ile sonuçlanması, gözlemcinin karar vermesi” seçeneği bireyin modelin benzer davranışlarda bulunmasını engeller. davranışının sonucundan etkilendiğini gös- Benzer şekilde modelin istendik davranışla- termektedir. rının ya da herhangi bir davranışının pekiş- tirilmesi gözlemcinin benzer davranışlarda Cevap B bulunma olasılığını artırır. Buna göre abisinin tıraş olurken yüzünü kestiğine tanık olan ço- 4. Sosyal öğrenme kuramına göre birey bir cuğun, abisini taklit etmeyi bırakması, mo- başka bireyin davranışlarını dikkat etme, ha- delin davranışlarının sonuçlarının çocukların tırlama, uygulama ve güdülenme süreçlerini bu davranışları taklit edip etmeyeceklerini izleyerek öğrenme gerçekleştirir. Bu durum- belirlemede önemli olduğunu gösterir. da “basketbolcunun antrenörü gibi basket atması” örneği sosyal öğrenme kuramı ile edinilmiş bir davranış olduğunu göstermek- tedir. Cevap C Cevap D KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 139
Sosyal Öğrenme Kuramı 8. Sosyal öğrenme kuramına göre bireyin han- 11. Can, ablası gibi, oyun hamurundan renk gi modellerin davranışlarına dikkat edeceği- renk arabaları kendisi de yapmak istemekte ni ve hangi koşullarda dikkat ettiği davranışı ancak hamura kabaca şekiller verebilmek- sergilemek için güdüleneceğini belirleyen tedir. Bu durum dikkate alındığında Can’ın yaş, cinsiyet, statü, modelin davranışının gözlem yoluyla öğrenme sürecindeki uygu- sonucu, benzerlik gibi bazı etkenler vardır. lama basamağında zorluk yaşadığı görül- Bu açıdan değerlendirildiğinde, A seçe- mektedir. Çünkü kendisi de hamurla göz- neğinde ünlü futbolcunun model alınması lemlediği davranışını yapmaya çalışmakta, “modelin statüsü” ile; B seçeneğinde yeme- ancak başarısız olmaktadır. Sorunun yanıtı ğini bitirmeden masadan kalkan öğrencinin C olamaz, çünkü zihinsel denemede yal- azarlanmasına tanık olma “modelin davra- nızca düşünme vardır. Soru kökünde bizzat nışının sonucu” ile; D seçeneği kaza geçi- davranışı uygulamaktan bahsedilmiştir. ren kişiye yardım eden kişinin herkesin ilgi odağı haline gelmesine tanık olma “modelin Cevap D davranışının sonucu” ile; E seçeneği erkek çocuğun konuşma tarzının anneden çok ba- 12. Yasemin coğrafya dersinden başarılı olmak baya benzemesi “cinsiyet” ile açıklanabilir- için, başarılı arkadaşlarının nasıl çalıştığı- ken; C seçeneğinde modelin özelliklerinden nı gözlemleyip, kendisi de benzer çalışma çok tepkiyi kolaylaştırıcı etkiden söz edil- planı yapıp çalışmaktadır. Sosyal öğrenme mektedir. Yani modelin davranışı gözlemci- kuramına göre model alanın davranışını de- nin daha önceden kazandığı bir davranışın ğiştirmek için modelin davranışına göre ken- ortaya çıkmasını kolaylaştırmıştır. di davranışlarını aşama aşama değiştirmesi, öz düzenleme kapasitesiyle ilgilidir. Cevap C Cevap B 9. Kendisine hiç ikramiye çıkmaması nede- niyle milli piyango bileti almaktan vazgeçen 13. Deniz mantık dersinde başarısız olacağını (sönme) Özgür’ün kazı-kazan kartı alan düşünmektedir. Ancak bu dersteki öğret- bir arkadaşının ikramiye kazandığına tanık menin sorduğu sorulara, üst üste birkaç olmasının ardından kazı-kazan oynama- kez doğru cevap verdikten sonra ders onun ya başlaması sosyal öğrenme kuramının için zevkli hale gelmiş ve başarısında artış “dolaylı pekiştirme” kavramı ile açıklanır. B olmuştur. Sosyal öğrenme kuramına göre öz seçeneğinde yer alan kendiliğinden geri gel- yeterlik algısı bireyin kendi yaşantıları sonu- meden söz edilebilmesi için herhangi bir ya- cu, aldığı pekiştireç ve cezalar, çevresindeki şantının olmaması gerekir, oysa soruda bir modellerin başarı ya da başarısızlıklarından arkadaşının davranışı sonucunda pekiştiril- edindiği dolaylı yaşantılar, sözel ikna ve psi- diğini gördüğü için birey tekrar şans oyunları kolojik durumundan etkilenmektedir. Soru- oynamaya başlamıştır. da özyeterlik algısı, bireyin kendi yaşantısıy- la değişmiştir. Cevap B 10. Cemil, bir başka sürücünün ceza alması dolayısıyla trafik kurallarına uymuştur. Bu durum, Sosyal Öğrenme kuramına göre, modelin aldığı cezanın model alan için ceza yerine geçmesidir ve model alanın davranı- şını değiştirmesine yol açmıştır. Cevap B Cevap C 140 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
14. Sosyal öğrenme kuramına göre statüsü Sosyal Öğrenme Kuramı yüksek modellerin gözlemci üzerindeki etki- si daha fazla olmaktadır. Kişinin herhangi bir 16. Bandura’ya göre insanlar davranışlarının so- alanda o alandaki diğer kişilerden farklı ola- nucunu tahmin edebilme, ileriyi görebilme, rak öne çıkması, olumlu anlamda sivrilmesi plan yapabilme ve diğer insanların davra- ve tanınması kişiye statü kazandırmaktadır. nışlarını kestirebilme yeteneğine sahiptir. İnsanlar pop yıldızlarını, ünlü sporcuları ya Bandura, bu potansiyele öngörü kapasitesi da oyuncuları diğer insanlara göre daha faz- adını vermiştir. İnsanların söz konusu potan- la model almaktadır. Statü, modelin tanın- siyele sahip olma düzeyleri farklılık gösterir. mış olmasını, ona karşı hayranlık duyulması- Kimilerinin öngörü kapasitesi daha yüksek nı sağlamaktadır. Bu nedenle ünlü, hayranlık iken kimilerininki daha düşük olabilir. Mus- duyulan, statüsü yüksek modeller gözlemci tafa Kemal Atatürk güçlü bir öngörü kapasi- tarafından daha fazla model alınmaktadır. tesine sahip bir kişi olduğu için o koşullarda Reklamlarda ünlülerin yer alması model bile geleceği zihninde tasarlayıp planlayabil- alma davranışı üzerinde statü özelliklerinin miş kısacası geleceği görebilmiştir. etkisi ile açıklanabilir. Cevap E Cevap A 15. Sosyal öğrenme kuramcısı Bandura’ya göre 17. Çocukların istendik ya da istenmeyen bir- insanlar davranışlarını düzenlemek için dış- çok davranışı çevrelerindeki modelleri taklit sal pekiştireçlere ve cezalara ihtiyaç duy- ederek öğrendikleri bilinmektedir. Gözlem mazlar, davranışlarını büyük ölçüde kendi yoluyla öğrenme bir gözlemcinin modelin kendilerine düzenlerler. Bandura bu olguya davranışlarını izlemesi sonucunda göz- öz-düzenleme adını vermektedir. Öz-düzen- lemcinin davranışlarında, duygularında ya leme, bireyin kendi davranışlarını gözleyip da bilgilerinde meydana gelen değişmedir. kişisel standartlarıyla karşılaştırması ve ge- Beren’in emniyet kemeri takma davranışını rekiyorsa davranışlarını ölçütlerine uygun daha önce arabayla gezerken çevresindeki hale getirmek için çaba harcamasıdır. So- yetişkinlerde gözlediği bir davranışı taklit et- ruda verilen örnekte Yalçın, istediği sonucu mesi olarak düşündüğümüzde doğru yanıt elde etmek için kendi davranışlarını düzen- gözlem yoluyla öğrenme olacaktır. lemekte ve hedeflediği sonuca ulaşabilmek- tedir. Bu durum öz-düzenleme kavramı ile Cevap C açıklanabilir. 18. Bandura’nın Gözlem yoluyla öğrenme ku- Cevap C ramında modelin davranışının cezalandırıl- ması durumunda gözlemcinin aynı davranışı yapma ihtimalinin azalmasına dolaylı ceza denir. Saldırgan modelin pekiştirildiğini izle- yen çocuklar onun davranışlarını daha çok taklit etmiş (dolaylı pekiştirme), modelin ce- zalandırıldığını izleyen grup ise onu daha az model almıştır (dolaylı ceza). Cevap A KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 141
Sosyal Öğrenme Kuramı 22. Model alma yoluyla öğrenme (dolaylı öğ- renme) kişinin bir başkasının davranışlarını 19. Sosyal öğrenme kuramına göre insanlar ve bu davranışların sonuçlarını gözlemesi dışsal pekiştireçlere ve cezalara ihtiyaç neticesinde oluşan davranışsal, bilişsel ve duymadan kendi davranışlarını kontrol ede- duygusal değişikliklerdir. Sosyal öğrenme bilme yeteneğine sahiptir. Öz düzenleme, kuramında modelin sergilediği davranış ne- bireyin kendi davranışlarını gözleyip kişisel ticesinde elde ettiği ödülün gözlemciyi aynı standartlarıyla karşılaştırması ve gerekiyor- ödülü elde etmek için yapılması gereken sa davranışlarını ölçütlerine uygun hale ge- davranışları yapmaya istekli hâle getirmesi tirmek için çaba harcamasıdır. Tahsin Bey’in dolaylı güdülenme olarak tanımlanmaktadır. oğlu öz düzenleme kapasitesi gelişmiş bir Diğer bir ifadeyle dolaylı pekiştirme dolaylı çocuktur. güdülenmeye yol açmaktadır. Öğretmenin oyuncaklarını toplayan öğrencileri diğer Cevap C öğrenciler için model oluşturacak biçimde ödüllendirmesi (bahçeye çıkarması) dolaylı 20. Öz-yeterlik algısı; belirli bir işi başarıp başa- pekiştirme etkisi yaratacak ve dolaylı güdü- ramayacağına ilişkin kişinin kendi yetenek- lenmeye yol açacaktır. lerine olan inancıdır. Ödevlerini kendi başına yapamadığını düşünen bir öğrencinin istedi- Cevap D ği gibi bir ödev yapıp bu görevi başarılı bir şekilde tamamlamak konusundaki öz yeter- lik algısı düşüktür Cevap A 21. Sosyal öğrenme kuramına göre insanlar, başkalarının davranışlarını ve bu davranış- ların sonuçlarını gözleyerek çok fazla şey öğrenebilmektedir. Bandura’ya göre dolaylı öğrenme, kişinin doğrudan kendi geçirdiği yaşantılar yoluyla değil, bir başkasının (mo- delin) davranışlarını ve bunların sonuçlarını gözleyerek yeni bilgi ve bu bilgilere bağlı olarak da yeni davranışlar kazanmasıdır. Dolaylı öğrenme, kişide bir ya da daha fazla modeli gözlemesi sonucunda oluşan davra- nışsal, bilişsel ve duygusal değişikliklerdir. Soruda Derya’nın, ödevlerini zamanında ve doğru yapan arkadaşlarının öğretmen ta- rafından ödüllendirildiğini gördükten sonra kendisinin de her gün ödevlerini yapmak için daha fazla çaba göstermeye başladığı belirtilmektedir. Bu durum dolaylı öğrenme kavramına örnektir. Cevap B 142 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
GESTALT KURAMI 1. Bir sınıfa gözlem yapmaya gelen okul 4. Bir eli alçıya alındığı için tek eliyle yüzeyi müdürü, dersini masada oturarak anlatan geniş olmayan diş fırçası üzerine macun öğretmeni “Masa öğretmenlerin oturması sıkmakta zorlanan ve bu nedenle dişleri- için değil, kitap, defter ve malzemelerin ni fırçalayamayan bir kişi, bir süre düşün- konması içindir.” diyerek eleştirmiştir. dükten sonra diş fırçalamak için macunu fırçanın üzerine sıkmanın şart olmadığını, Müdürün sözleri, yaratıcı düşünce macunun doğrudan doğruya ağza sıkıl- önündeki engellerden hangisine örnek ması yoluyla diş fırçalama sorununun çö- oluşturur? zülebileceği sonucuna varır. A) Kültürel engeller Bu kişinin diş fırçalama sorununun fır- ça üzerine macun sıkmadan yukarıda B) Duygusal etkenler tanımlanan şekilde çözülebileceğini keşfetmesi aşağıdakilerden hangisine C) Güdülenme örnek olabilir? D) Alışkanlıklar E) İşleve takılma 2. Öğrencisinin sorduğu matematik A) Kavrama yoluyla öğrenmeye problemini o anda çözemeyen bir B) Uyum kurmaya öğretmenin, evine giderken çözümü C) Özümlemeye birden bire bulması aşağıdakilerden D) Sınama-yanılma yoluyla öğrenmeye hangisine örnektir? E) Konveryansa A) Kural öğrenme 5. Bir problemin çözülmesinde geçmiş B) Örtük öğrenme öğrenmelerin ve problemlerin bileşen- C) Kademeli yaklaşma leri arasındaki ilişkilerin görülmesinin D) Kavrayarak öğrenme en fazla önem taşıdığı öğrenme türü E) Deneme - yanılma yoluyla öğrenme aşağıdakilerden hangisidir? 3. Daha önce bilgisayarlarla herhangi A) Kavrama yoluyla öğrenme bir yaşantısı olmayan bir kişinin aldığı B) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme bilgisayarın kutusundan çıkan fişleri C) Sosyal öğrenme ve parçaların arkasında bulunan fiş D) Gizil öğrenme yuvalarının şekillerini karşılaştırarak E) Yer öğrenme bilgisayar, ekran ve yazıcıyı birbirleri- ne doğru olarak bağlamayı başarması, 6. Üniversitede kimya dersinde, bir öğretim aşağıdakilerden hangisine örnek ola- elemanı öğrencilerine deney için sıvı hâ- bilir? linde bir bileşik verir ve bu bileşiği oluştu- ran elementleri bulmalarını ister. A) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme B) İçgörü kazanma Derste öğrencilerin bileşiği oluşturan C) Kavrama yoluyla öğrenme elementleri bulmaları, en iyi aşağıda- D) Kademeli yaklaşma kilerden hangisiyle açıklanabilir? E) Olumlu aktarma A) Örtük öğrenme B) Alış yoluyla öğrenme C) Tam öğrenme D) Keşif yoluyla öğrenme E) Akran destekli öğrenme KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 143
Gestalt Kuramı 7. Sema Hanım’ın çok sevdiği bir televizyon 11. Başarılı bir 2. sınıf öğrencisi olan Ali’nin dizisi vardır. Her seferinde diziyi zevkle bir kardeşi dünyaya gelmiştir. Zaman seyredip bir sonraki hafta dizide neler zaman yalnızlıktan şikâyet eden ve bir olacağını merakla beklemektedir. kardeşi olmasını isteyen Ali başlangıçta çok sevinmiştir. Ancak bir süre sonra tüm Sema Hanım’ın dizinin bir sonraki bö- ilginin bebeğe yöneldiğini gören Ali, bu lümünü merakla beklemesi, aşağıdaki durumdan etkilenmiş ve Ali’nin okul ba- algılama yasalarından hangisiyle açık- şarısı düşmüştür. lanabilir? Buna göre, Ali’nin okul başarısının A) Pragnanz B) Benzerlik düşmesi aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilidir? C) Süreklilik D) Yakınlık A) Sembolleştirme kapasitesi E) Tamamlama B) Üretici düşünme C) Yaşam alanı 8. • Çözüm öncesinde çözüme geçiş ani ve D) Dolaylı duygu tamdır. E) Gölgeleme • Kazanılan problem çözümü uzun süre 12. Aşağıdakilerden hangisi Gestalt ku- hatırlanır. ramında ele alınan içgörüye dayalı öğrenmeyi niteleyen özelliklerden biri • Kazanılan bir ilke, diğer problemlerin değildir? çözümüne kolayca uygulanır. A) Çözüm aniden kavranır. Hangi öğrenme türünde yukarıda veri- B) Çözüm rahat ve hatasız bir biçimde len öğrenme özelliklerinin tümü görü- lür? uygulanır. C) Çözüm uzun süre unutulmaz. A) Gizil B) Tam C) Kodlayarak D) Çözüm kolaylıkla benzer problemlere D) İçgörüsel E) Sosyal uygulanabilir. E) Çözüm için problemin bir bölümünün 9. Bireyi ve onun içinde bulunduğu durumu anlayabilmek için bütün durumu yani öğ- görülmesi yeterlidir. rencinin ailesini, okulunu ve doğal çevre- sini de göz önünde bulundurmak gerekir. Bu görüş, aşağıda verilen kuramlar- dan hangisiyle en iyi örtüşmektedir? A) Sosyal öğrenme B) Davranışçı C) Alan D) Psikoanalitik E) İnsancıl 10. Bir öğretmenin; dönem başında der- 13. Unutmayı, “hatırlamaya yardımcı olacak sin genel çerçevesini bir bütün olarak yeterli ipuçlarının olmaması” şeklinde sunması, daha sonra ayrıntılara inmesi açıklayan öğrenme kuramı aşağıdaki- ve üniteyi kendi içinde ve diğer ünite- lerden hangisidir? lerle bir bütünlük taşıyacak şekilde anlatması, öğrenme kuramlarından A) Gestalt hangisinde vurgulanmaktadır? B) Klasik koşullanma A) İnsancıl B) Davranışçı C) Edimsel koşullanma C) Beyin temelli D) Gestalt D) Sosyal öğrenme E) Sosyokültürel E) İnsancıl 144 KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 496
Pages:
