HỒ CHÍ MINH TOÀN TẬP PHẦN 2

186 Hå CHÝ MINH TOµN TËP \"¤ng Phan Béi Ch©u, t«i biÕt râ t©m hån cao th−îng vµ cuéc ®êi ®Çy hy sinh, nhiÒu nguy nan cña «ng, vµ chÝnh t«i, t«i xin lµ ng−êi ®Çu tiªn, víi t− c¸ch lµ toµn quyÒn §«ng D−¬ng, ®−îc bµy tá tÊm lßng rÊt mùc quý träng «ng. Song nh÷ng ý t−ëng hµo hiÖp nhÊt ph¶i ch¨ng bao giê còng hay nhÊt? Ph¶i ch¨ng bao giê còng thùc hiÖn ®−îc? Than «i, kh«ng ®©u, «ng ¹! V¶ l¹i, trêi ¬i! T¹i sao chóng ta l¹i cø cè chÊp c·i lén nhau m·i thÕ nµy, trong lóc «ng vµ t«i, tay n¾m chÆt tay, chóng ta cã thÓ lµm ®−îc biÕt bao c«ng viÖc tèt ®Ñp cho xø §«ng D−¬ng nµy? Chóng ta cã thÓ cïng nhau lµm cho n−íc «ng trë thµnh mét quèc gia t©n tiÕn lín, mét xø tù trÞ, mét n−íc Ph¸p ë ch©u ¸! \"¤! ¤ng nghe t«i, «ng Phan Béi Ch©u nµy! ¤ng h·y ®Ó mÆc ®Êy nh÷ng ý nghÜ phôc thï cña «ng, h·y tõ bá ®i nh÷ng m−u ®å x−a cò, vµ, th«i, chí t×m c¸ch xói giôc ®ång bµo «ng næi lªn chèng l¹i chóng t«i n÷a; tr¸i l¹i, «ng h·y b¶o hä céng t¸c víi ng−êi Ph¸p, vµ, lµm nh− vËy lµ «ng sÏ ®−îc tÊt c¶, ®−îc cho ®Êt n−íc «ng, ®−îc cho b¶n th©n «ng! \"VÒ chuyÖn nµy, t«i cã thÓ kÓ «ng nghe g−¬ng cña mét trong nh÷ng trî thñ cò cña «ng, lµ «ng NguyÔn B¸ Tr¸c; «ng biÕt ®Êy, «ng nµy ®· biÕt ®iÒu råi vµ hiÖn nay th× ®· ®øng vÒ phÝa chóng t«i. Nh−ng nÕu g−¬ng cña ng−êi ®ång bµo «ng, «ng cho lµ ch−a ®ñ, th× t«i xin kÓ g−¬ng ®ång bµo cña chÝnh t«i cho «ng nghe, g−¬ng c¸c b¹n häc cña t«i tõ håi cßn nhá, c¸c chiÕn h÷u cña t«i, Guyxtav¬, AlÕchx¨ng, ArixtÝt, Anbe, P«n vµ Lª«ng1). Nh÷ng vÞ Êy, ngµy nay _______________ 1) Gustave HervÐ, Alexandre Millerand, Aristide Briand, Albert Thomas, Paul Boncour, LÐon Jouhaux (TG). ChØ dïng tªn tr−íc ®Ó gäi mét c¸ch th©n mËt, nhÊn m¹nh sù quen biÕt nhau (BT). Víi c¸ch gäi th©n mËt kh«ng ®Çy ®ñ tÝnh danh ®ã, cã thÓ kh«ng biÕt ®Ých x¸c lµ chØ ai, nh−ng t¸c gi¶ ®· ghi râ lµ ai trong chó thÝch. §ã lµ mét sè chÝnh kh¸ch, còng nh− Varen, vèn lµ ®¶ng viªn §¶ng X· héi Ph¸p nh−ng ®· ph¶n béi quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng nh©n, trë nªn Toµn quyÒn, Th−îng th−, Thñ t−íng, Tæng thèng, v.v.. (BT).

Nh÷ng trß lè hay lµ varen vµ phan béi ch©u 187 lõng danh c¶, ®Òu ®· lÇn l−ît ®èt ch¸y nh÷ng c¸i mµ m×nh ®· t«n thê vµ ®ang t«n thê nh÷ng c¸i mµ m×nh ®· ®èt ch¸y. Nh− vËy c¸c vÞ Êy cã sao kh«ng? Ch¼ng sao c¶. NÒn d©n chñ cña chóng t«i, nhê Chóa! RÊt lµ tèt! ThËt thÕ, nÒn d©n chñ hµo hïng cña n−íc Ph¸p, mµ h«m nay t«i ®−îc vinh dù thay mÆt gi÷a c¸c «ng, khoan dung víi nh÷ng ng−êi, nh− t«i, ®· ®o¹n tuyÖt víi nh÷ng lÇm l¹c cña tuæi trÎ. \"Nh−ng sao thÕ, «ng h·y nh×n t«i nµy, «ng Phan Béi Ch©u! Tr−íc t«i lµ ®¶ng viªn x· héi ®Êy, vµ giê ®©y th× t«i lµm Toµn quyÒn...!\". õ th× Phan Béi Ch©u nh×n Varen. Nh−ng, l¹ ch−a! Nh÷ng lêi nãi cña Varen h×nh nh− lät vµo tai Béi Ch©u ch¼ng kh¸c g× \"n−íc ®æ l¸ khoai\"1), vµ c¸i im lÆng döng d−ng cña Béi Ch©u suèt buæi gÆp gì h×nh nh− lµm cho Varen söng sèt c¶ ng−êi. Kh«ng ph¶i v× mét bªn nãi tiÕng Nam, mét bªn nãi tiÕng T©y: ®· cã mét viªn quan ë ®Êy lµm th«ng ng«n c¬ mµ. Nh−ng cø xÐt binh t×nh, th× ®ã chØ lµ v× Béi Ch©u kh«ng hiÓu Varen còng nh− Varen kh«ng hiÓu Béi Ch©u. * ** Cuéc gÆp gì chÊm døt ë ®Êy, hay Ýt ra lµ kh«ng ai biÕt ®−îc g× h¬n n÷a. ChØ cã anh lÝnh dâng An Nam bång sóng chµo ë cöa ngôc lµ cø b¶o r»ng, nh×n qua chÊn song, cã thÊy mét sù thay ®æi nhÑ trªn nÐt mÆt ng−êi tï lõng tiÕng. Anh qu¶ quyÕt - c¸i anh chµng ranh m·nh ®ã - r»ng cã thÊy ®«i ngän r©u mÐp ng−êi tï nhÕch lªn mét chót råi l¹i h¹ xuèng ngay, vµ c¸i ®ã chØ diÔn ra cã mét lÇn th«i. NÕu qu¶ thËt thÕ, th× cã thÓ lµ lóc Êy Béi Ch©u cã mØm c−êi, mØm c−êi mét c¸ch kÝn ®¸o, v« h×nh vµ im lÆng, nh− c¸nh ruåi l−ít qua vËy2). _______________ 1) Mét ng¹n ng÷ mµ n«ng d©n B¾c Kú −a thÝch. L¸ khoai tr¬n vµ kh«ng thÊm n−íc ®æ lªn ch¶y tuét ®i ngay. N«ng d©n Ph¸p th× nãi: “Kh«ng c¾n c©u!” (TG). 2) “C−êi ruåi”: lêi vÝ von quen thuéc cña ng−êi Nam, dïng ®Ó t¶ c¸i c−êi bÝ Èn cña ng−êi da vµng. TiÕng Ph¸p cã nãi: “cì c©n ruåi”, “chim ruåi”, “tµu ruåi” (TG).

188 Hå CHÝ MINH TOµN TËP T.B. - Mét nh©n chøng thø hai cña cuéc héi kiÕn Varen - Phan Béi Ch©u (xin ch¼ng d¸m nªu tªn nh©n chøng nµy) l¹i qu¶ quyÕt r»ng Béi Ch©u1) ®· nhæ vµo mÆt Varen; c¸i ®ã th× còng cã thÓ. NGUYÔN ¸I QUèC B¸o Le Paria, sè 36 - 37, th¸ng 9 vµ th¸ng 10-1925. In trong s¸ch NguyÔn ¸i Quèc: TruyÖn vµ ký, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1974, tr. 31-37. _______________ 1) ë ®o¹n cuèi, nhiÒu chç chØ gäi Phan Béi Ch©u b»ng Béi Ch©u. Trong khi ®ã, còng kh«ng gäi Varen b»ng «ng n÷a. Còng cïng gäi trèng kh«ng cho “th©n” nh−ng t¸c gi¶ ®· khÐo sö dông song song hai ch÷ th©n cã thÓ cã trong c¸c x−ng h« cña Ph¸p: th©n quý mÕn ®èi víi Phan Béi Ch©u, th©n coi th−êng ®èi víi Varen (BT).

189 B¸O C¸O GöI QUèC TÕ N¤NG D¢N VÒ NGHÞ QUYÕT CñA §¶NG Bé QUèC D¢N §¶NG QU¶NG §¤NG VÒ VÊN §Ò N¤NG D¢N B¶n nghÞ quyÕt më ®Çu r»ng, cuéc c¸ch m¹ng d©n téc kh«ng thÓ hoµn thµnh nÕu kh«ng cã sù ñng hé cña quÇn chóng; vµ r»ng, ë Trung Quèc, 85% quÇn chóng lµ n«ng d©n. NhËn thøc râ ®iÒu quan träng ®ã, Quèc d©n §¶ng - tõ khi ®−îc c¶i tæ - ®· chó ý ®Õn møc tèi ®a vÊn ®Ò n«ng d©n. Lßng h¨ng h¸i cña n«ng d©n. D−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, n«ng d©n rÊt muèn tù tæ chøc nhau l¹i. Sau mét n¨m kÓ tõ th¸ng 5 n¨m ngo¸i, 22 Héi N«ng d©n ®· ®−îc thµnh lËp. Ngµy 1 th¸ng 5, mét héi nghÞ cã 117 ®¹i biÓu dù - ®¹i diÖn cho 210.000 n«ng d©n ®· tham gia tæ chøc -, thµnh lËp Héi N«ng d©n tØnh. Ch−a ®Çy 6 th¸ng sau, ®· cã thªm 11 Héi N«ng d©n huyÖn n÷a ®−îc thµnh lËp, n©ng tæng sè Héi N«ng d©n huyÖn lªn tíi 33 héi víi 450.000 héi viªn. Ngay c¶ nh÷ng n«ng d©n sèng d−íi sù ¸p bøc cña bän qu©n phiÖt §Æng Phï Ninh vµ bÌ lò, cïng nh÷ng anh em cña hä ë HuÖ Nam, Qu¶ng T©y, Hµ Nam, Hå Nam vµ c¸c tØnh kh¸c ®Òu noi g−¬ng. Hä tæ chøc mét c¸ch bÝ mËt hoÆc c«ng khai, nh−ng hä ®· cã tæ chøc. Tinh thÇn c¸ch m¹ng cña hä. Khi b¸c sÜ T«n tiÕn hµnh cuéc kh¶o s¸t ë miÒn B¾c th× chÝnh tù vÖ n«ng d©n cïng víi tù vÖ c«ng nh©n ®· hé vÖ «ng tíi ThiÒu Ch©u. Trong thêi gian x¶y ra cuéc b¹o

190 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®éng cña bän hæ th−¬ng, chÝnh tù vÖ n«ng d©n ®· hîp t¸c víi tù vÖ c«ng nh©n ®Ó b¶o vÖ ChÝnh phñ c¸ch m¹ng, trong khi n«ng d©n §«ng San ®· dïng vò lùc ng¨n chÆn bän lÝnh t×nh nguyÖn cña th−¬ng nh©n huyÖn nµy kh«ng ®Ó chóng xuÊt qu©n ®i ®¸nh Qu¶ng Ch©u. Trong cuéc chiÕn tranh s«ng §«ng võa qua, n«ng d©n ë §«ng Hoµn, H¶i Phong, Lôc Phong vµ Phï Nguyªn ®· lµm tÊt c¶ mäi viÖc ®Ó gióp ®ì qu©n ®éi cña §¶ng. Trong thêi gian cuéc ph¶n lo¹n cña L−u vµ D−¬ng, n«ng d©n nhiÒu huyÖn ®· næi dËy vµ tiÕn c«ng nh÷ng ®éi qu©n ph¶n lo¹n vµ gióp ®ì ChÝnh phñ c¸ch m¹ng tiªu diÖt bän qu©n phiÖt ph¶n lo¹n trong vßng mÊy ngµy. GÇn ®©y, n«ng d©n §«ng Hoµn ®· hç trî mét c¸ch cã hiÖu qu¶ binh lÝnh cña ChÝnh phñ t−íc vò khÝ khi bän lÝnh ngoan cè cña Lam Sooyai vµ nh÷ng tªn kh¸c. LÇn nµy n«ng d©n H¶i Phong l¹i chÞu ®ùng nh÷ng sù hy sinh lín ®Ó gióp ®ì qu©n ®éi cña §¶ng trong cuéc chinh ph¹t s«ng §«ng hiÖn nay. Sù ®au khæ cña hä. ThÕ nh−ng nh÷ng n«ng d©n anh dòng ®ã l¹i lµ nh÷ng ng−êi bÞ bãc lét vµ bÞ ¸p bøc h¬n ai hÕt! Tr−íc hÕt, hä bÞ ®éi h−¬ng dòng ¸p bøc. Tæ chøc nµy do bän ®Þa chñ lín vµ bän hµo lý x©y dùng nªn, chóng trang bÞ vò khÝ cho nh÷ng ng−êi n«ng d©n ®Ó chèng l¹i nh÷ng ng−êi anh em cïng giai cÊp cña m×nh. Bän ®Þa chñ vµ bän hµo lý cã ý ®Þnh dïng ®éi h−¬ng dòng ®Ó b¶o vÖ n«ng d©n chèng l¹i bän phØ, nh−ng trong thùc tÕ tæ chøc nµy cßn tåi tÖ h¬n c¶ bän phØ. ë mét x· nh− Lisao, n«ng d©n bÞ buéc ph¶i nép mçi n¨m 100.000 ®«la ®Ó duy tr× ®éi h−¬ng dòng. ë mét lµng nhá nh− HuÖ §øc ng−êi ta lét cña n«ng d©n mçi n¨m h¬n 20.000 ®«la. ë ThuËn §øc, viªn chØ huy ®éi h−¬ng dòng cø mçi n¨m kiÕm lîi ®−îc 70.000 ®«la. ë c¸c huyÖn kh¸c, n«ng d©n còng bÞ bãc lét nh− vËy. §Ó moi tiÒn cña n«ng d©n, ®éi h−¬ng dòng ®· thu Ýt nhÊt lµ 20 lo¹i thuÕ. Nh÷ng kÎ ¸p bøc hä. Tr−íc kia n«ng d©n thô ®éng. HiÖn nay, víi tæ chøc cña m×nh, hä tù b¶o vÖ m×nh. Do ®ã nh÷ng kÎ ¸p bøc hä chØ cßn tr«ng cËy vµo nh÷ng hµnh ®éng téi ¸c.

B¸o c¸o göi quèc tÕ n«ng d©n... 191 Kh«ng cã th¸ng nµo mµ kh«ng cã mét vµi Héi N«ng d©n bÞ triÖt ph¸ hoÆc mét vµi chiÕn sÜ bÞ s¸t h¹i. §©y lµ b¶n tãm t¾t mét sæ ®en: 1924 - th¸ng 5 - th¸ng 6, hai Héi N«ng d©n ë Qu¶ng Ninh bÞ triÖt ph¸. Th¸ng 7 - th¸ng 8, Héi N«ng d©n Nam Phè vµ Nam Héi bÞ triÖt ph¸. Th¸ng 9 - th¸ng 10, Héi n«ng d©n §«ng Hoµn còng cïng chung mét sè phËn. Th¸ng 11 - th¸ng 12, th× Héi N«ng d©n cña vïng 2 thuéc Qu¶ng Ninh, Héi N«ng d©n Hoa huyÖn vµ Héi N«ng d©n Phiªn Ngung bÞ triÖt ph¸. Bän hµo lý vµ bän ®Þa chñ thuª bän phØ c−íp ph¸ c¸c vïng, ®èt trô së cña Héi N«ng d©n vµ giÕt h¹i c¸c héi viªn cña héi. Chuçi téi ¸c ®ã mçi th¸ng mét tiÕp tôc kÐo dµi thªm, téi ¸c cña bän hµo lý Hå Giang g©y ra th¸ng 5 võa qua ®Æc biÖt d· man. NhiÒu nhµ cöa cña n«ng d©n bÞ ®èt, c¸c c¸n bé cña Héi N«ng d©n bÞ giÕt h¹i, phô n÷ vµ n÷ thanh niªn trong lµng bÞ h·m hiÕp. Míi gÇn ®©y th«i, bän hµo lý ë ThuËn §øc, Phï Nguyªn, Th«ng San ®· ph¹m cïng mét téi ¸c ®¸ng xÊu hæ nh− vËy ®èi víi n«ng d©n ë huyÖn cña chóng. NghÞ quyÕt. Nh÷ng sù thËt ®ã cho thÊy râ rµng r»ng ®éi h−¬ng dòng lµ c«ng cô ¸p bøc n«ng d©n. H¬n n÷a, nhiÒu ®éi l¹i th−êng gåm nh÷ng tªn phØ vµ nh÷ng kÎ kh«ng thÓ chÊp nhËn ®−îc, trong khi mét sè kh¸c kh«ng thÓ gi÷ g×n ®−îc an ninh vµ trËt tù trong huyÖn cña hä. Song tÊt c¶ nh÷ng ®éi ®ã ®Òu lµ nh÷ng trë ng¹i cho chÝnh s¸ch n«ng d©n cña §¶ng. H¬n n÷a, sù thËt ®· ®−îc chøng thùc ®Çy ®ñ lµ ë bÊt cø n¬i nµo mµ n«ng d©n ®· thµnh lËp ®éi tù vÖ cña m×nh th× ®éi tù vÖ ®ã ch¼ng nh÷ng duy tr× ®−îc an ninh vµ trËt tù ë lµng vµ huyÖn mµ cßn cã thÓ ñng hé ChÝnh phñ c¸ch m¹ng, t¨ng c−êng c¬ së cña §¶ng. V× vËy ®¶ng bé Qu¶ng §«ng cña Quèc d©n §¶ng quyÕt ®Þnh ®Ò nghÞ ChÝnh phñ gi¶i t¸n c¸c ®éi h−¬ng dòng ë nh÷ng n¬i cã ®éi tù vÖ n«ng d©n vµ xo¸ bá - cµng sím cµng tèt - c¬ quan tæng chØ huy c¸c ®éi ®ã. §ång thêi yªu cÇu ChÝnh phñ tæ chøc ®éi tù vÖ n«ng

192 Hå CHÝ MINH TOµN TËP d©n ®Ó gi÷ g×n an ninh vµ trËt tù ë c¸c lµng vµ c¸c huyÖn, phï hîp víi ch−¬ng tr×nh n«ng d©n cña §¶ng. Nh÷ng sù ¸p bøc kh¸c. Bªn c¹nh ®éi h−¬ng dòng cßn cã bän quan l¹i vµ bän qu©n phiÖt, bän nµy tù gäi m×nh lµ ®¶ng viªn cña §¶ng, nh−ng hµnh ®éng hoµn toµn tr¸i víi c¸c quy t¾c cña §¶ng. Môc ®Ých duy nhÊt cña chóng lµ kiÕm tiÒn. ChÝnh s¸ch duy nhÊt cña chóng lµ hîp t¸c víi bän hµo lý xÊu bãc lét n«ng d©n vµ ¸p bøc Héi N«ng d©n. Qu©n ®oµn 3 ®ãng ë Qu¶ng Ninh vµ HuyÖn tr−ëng Tµi ®· nhóng tay vµo vô ®æ m¸u ë huyÖn ®ã. Binh lÝnh cña Phóc ë ThuËn §øc vµ viªn HuyÖn tr−ëng T¨ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp vÒ viÖc tµn s¸t ®· x¶y ra ë 6 lµng. ë §«ng San, HiÕn binh tr−ëng Ng«, §¹i uý YiÐp thuéc Qu©n ®oµn 2 vµ binh lÝnh cña Phóc - cïng víi bän hµo lý - ®· ®èt ph¸ vµ c−íp bãc 30 lµng. N¬i nµo cã phong trµo n«ng d©n th× ®Òu cã t×nh h×nh nh− vËy. Nh÷ng hµnh ®éng ®ã cña qu©n ®éi vµ cña bän quan l¹i kh«ng nh÷ng lµm cho n«ng d©n xa l×a §¶ng, mµ cßn ph¸ ho¹i kÕ ho¹ch cña §¶ng. §Ó g¹t bá nh÷ng trë ng¹i ®ã vµ ®Ó lµm cho sù hîp t¸c gi÷a §¶ng vµ n«ng d©n trë thµnh mét sù hîp t¸c thùc sù, cÇn ph¶i xö sù quyÕt liÖt ®èi víi bän qu©n nh©n ph¶n béi vµ bän quan l¹i còng nh− bän hµo lý môc n¸t. ChØ cã b»ng c¸ch nh− vËy Héi N«ng d©n míi cã thÓ ph¸t triÓn ®−îc, ch−¬ng tr×nh n«ng d©n cña §¶ng míi cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. Bän cho vay nÆng l·i. Bän cho vay tiÒn nÆng l·i lµ nh÷ng kÎ kh«ng th−¬ng xãt g× n«ng d©n c¶. ë c¸c huyÖn quanh Qu¶ng Ch©u, chóng lÊy l·i Ýt nhÊt lµ 36%. ë huyÖn Cao Yªn chóng lÊy l·i 73% vµ ë L«i Ch©u 108%! H¬n n÷a, nÕu ng−êi cha kh«ng tr¶ ®−îc nî th× con anh ta bÞ buéc ph¶i lµm c¸i viÖc tr¶ nî ®ã. Nh÷ng cöa hiÖu cÇm ®å, nh÷ng th−¬ng nh©n v« l−¬ng t©m còng ch¼ng nh©n tõ g× h¬n. ThuÕ kho¸ nÆng nÒ dån thªm søc nÆng lªn g¸nh nÆng cña n«ng d©n vèn ®· qu¸ nÆng råi!

B¸o c¸o göi quèc tÕ n«ng d©n... 193 Nh÷ng sù khèn cïng cña n«ng d©n. Nh÷ng ng−êi lµm thuª cho n«ng tr¹i ®−îc tr¶ c«ng thËt th¶m h¹i trong lóc con c¸i n«ng d©n lµm viÖc thËt sù ch¼ng ®−îc g×. Ng−êi lÜnh canh lµm viÖc vÊt v¶ quanh n¨m mµ chØ ®−îc 35 hoÆc 40% s¶n l−îng. Ngay c¶ víi c¸i phÇn cßm câi ®ã, mçi vô gÆt hä vÉn ph¶i biÕu xÐn ®Þa chñ. ThÕ vÉn ch−a hÕt. §Þa chñ cã thÓ lÊy l¹i ruéng, kh«ng cho ng−êi lÜnh canh thuª vµo bÊt kú lóc nµo y muèn. §Þa chñ dïng hai thñ ®o¹n kh¸c nhau: ®Þa chñ nhá th× cho thuª, ®Þa chñ lín h¬n th× tËp hîp c¸c kho¶n cho thuª. C¸c c«ng ty ®éc quyÒn ruéng ®Êt gi÷ chÆt n«ng d©n nghÌo d−íi gãt giµy tµn b¹o cña chóng. Chóng c−íp hÕt ruéng ®Êt råi sau ®ã cho thuª ruéng víi møc l·i 80%. Hoµn c¶nh cña nh÷ng ng−êi së h÷u nhá thËt qu¸ xa víi ®iÒu mong muèn. Hä bÞ buéc ph¶i nép 30 lo¹i thuÕ. ë H¶i Phong vµ L«i Ch©u ch¼ng h¹n, bän qu©n phiÖt ®· thu thuÕ ruéng ®Õn n¨m 1930. NghÞ quyÕt. §¶ng bé khÈn thiÕt yªu cÇu: Xo¸ bá sù n« dÞch cña nî nÇn, c¸c thø thuÕ nÆng vµ ngo¹i ng¹ch, sù ®éc quyÒn ruéng ®Êt. CÊm cho vay nÆng l·i, cÊm thu håi ruéng ®Êt, kh«ng cho n«ng d©n thuª n÷a mµ kh«ng cã ®ñ lý do; ®ßi Ên ®Þnh ®Þa t« tèi ®a, thèng nhÊt ®o l−êng, miÔn thuÕ khi mÊt mïa. §ßi thiÕt lËp ng©n hµng vµ c¸c hîp t¸c x· n«ng d©n, c¶i c¸ch hÖ thèng n«ng nghiÖp, hoµn thiÖn c«ng tr×nh t−íi n−íc. VÒ nh÷ng ng−êi lµm thuª cho c¸c n«ng tr¹i, §¶ng bé yªu cÇu rót ng¾n ngµy lao ®éng, t¨ng l−¬ng, ®èi xö b×nh ®¼ng ®èi víi c«ng nh©n nam n÷ trÎ tuæi. §ßi xo¸ bá ®éi h−¬ng dòng, ®éi h−¬ng vÖ, Côc b¶o vÖ b·i c¸t vµ c¸c tæ chøc ¨n b¸m kh¸c. C¸c quü vµ c¸c nguån tiÒn cña c¸c tæ chøc nµy ph¶i ®−îc chuyÓn cho Héi N«ng d©n ®Ó sö dông vµo viÖc c¶i thiÖn n«ng nghiÖp. §ßi chuÈn bÞ cho viÖc trång rõng ë tÊt c¶ nh÷ng ®Êt c«ng vµ ®Êt ch−a canh t¸c.

194 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Ngoµi ra §¶ng bé cßn yªu cÇu cÊp ruéng cho nh÷ng n«ng d©n kh«ng cã ruéng. Gi¸o dôc. §¹i ®a sè n«ng d©n bÞ thÊt häc. Cßn n÷ thanh niªn vµ phô n÷ n«ng d©n th× trªn thùc tÕ bÞ t−íc mäi lo¹i häc vÊn. Sù dèt n¸t ®· khiÕn cho n«ng d©n trë thµnh mét c«ng cô dÔ sai khiÕn trong tay thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã, §¶ng bé yªu cÇu: Tæ chøc líp häc buæi tèi cho ng−êi lín vµ tr−êng kh«ng thu häc phÝ cho trÎ con. §Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nµy, §¶ng bé yªu cÇu ChÝnh phñ më réng hÖ thèng gi¸o dôc kh«ng thu tiÒn ®Õn tÊt c¶ c¸c huyÖn vµ lËp mét ng©n s¸ch ®Æc biÖt ®Ó dïng vµo môc ®Ých ®ã. §¶ng bé cßn ®Ò nghÞ thªm r»ng tÊt c¶ c¸c chïa chiÒn, ®Òn ®µi, c¸c quü vµ c¸c nguån cña c¶i c«ng ph¶i ®−îc sö dông cho c«ng viÖc gi¸o dôc. Tµi liÖu tiÕng Anh, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

195 PHONG TRµO N¤NG D¢N TØNH QU¶NG §¤NG 1. Phong trµo Héi N«ng d©n b¾t ®Çu tõ huyÖn H¶i Phong vµo th¸ng 5-1922. N«ng d©n vèn bÞ tÇng líp quý téc nhá, bän ®Þa chñ, bän quan l¹i vµ bän qu©n phiÖt ¸p bøc vµ bãc lét. Nh−ng ch−a bao giê hä bÞ bãp nÆn nÆng nÒ nh− bÞ TrÇn Quýnh Minh bãp nÆn hiÖn nay. Tho¹t ®Çu, n«ng d©n H¶i Phong nghÜ r»ng TrÇn lµ ng−êi quª qu¸n ë huyÖn nµy, cã lÏ «ng ta sÏ theo c¸i truyÒn thèng \"mét ng−êi con quý, c¶ huyÖn h¹nh phóc\". Nh−ng ho¸ ra l¹i kh«ng ph¶i thÕ. Nh÷ng kÎ ®i theo TrÇn ®· ®em tiÒn c−íp ®−îc trong c¸c cuéc phiªu l−u qu©n phiÖt cña chóng - mua ruéng vµ trë thµnh ®Þa chñ míi. Chóng cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®Ó cã ruéng. 1/ Chóng lµm cho TrÇn ®¸nh thuÕ ruéng rÊt nÆng. Nh÷ng ®Þa chñ nhá kh«ng thÓ nép thuÕ ®−îc nªn ph¶i b¸n ruéng víi gi¸ rÎ. 2/ TrÇn yªu cÇu tÊt c¶ c¸c chñ ®Êt ph¶i ®em giÊy tê ®Ó kiÓm tra, nÕu ai kh«ng cã giÊy tê th× ruéng ®Êt cña ng−êi Êy sÏ bÞ tÞch thu. C¸c gia ®×nh n«ng d©n ®Òu sèng chÕt ë ®Êt nµy tõ bao thÕ kû, nªn ®¹i ®a sè hä biÕt rÊt râ ruéng nµo lµ cña m×nh, nh−ng kh«ng biÕt giÊy tê ë ®©u. V× lÏ ®ã, mét sè lín n«ng d©n ®· bÞ TrÇn c−íp ®o¹t. Ruéng ®Êt ®· ®æi chñ nªn hoµn c¶nh cña n«ng d©n, tÊt nhiªn, bÞ x¸o trén. Vµ nh÷ng ng−êi chñ míi, cã lùc l−îng vò trang trong tay tha hå bãp nÆn n«ng d©n. Toµn bé ®éi qu©n nh÷ng ng−êi chñ nhá bÞ t−íc ®o¹t ®· lµm t¨ng ®éi ngò n«ng d©n nghÌo. V× thÕ ®êi sèng trë nªn khã kh¨n kh«ng thÓ chÞu ®−îc vµ sù nghÌo khæ ngù trÞ kh¾p n¬i.

196 Hå CHÝ MINH TOµN TËP NhiÒu n«ng d©n nghÌo bÞ dån ra khái lµng ®Ó ®i t×m viÖc ë H−¬ng C¶ng. Råi næ ra cuéc b·i c«ng th¾ng lîi cña thuû thñ. Nh÷ng c«ng nh©n míi, khi vÒ th¨m quª, l¹i lµ ng−êi ®−a tin vµ ng−êi tuyªn truyÒn. ThÕ lµ con ®−êng ®i ®−îc chuÈn bÞ, chóng t«i liÒn thõa c¬ ®ã ph¸t ®éng mét cuéc vËn ®éng x©y dùng Héi N«ng d©n. Ngay lËp tøc 5.000 n«ng d©n ®· tham gia phong trµo. 2. HiÖn t¹i 11 héi n«ng d©n huyÖn ®· chÝnh thøc ®−îc thµnh lËp. Vµ 13 héi n÷a s¾p ®−îc thµnh lËp. Tæng sè héi viªn lµ 465.000 ng−êi (riªng H¶i Phong ®· cã 200.000 héi viªn). 16 héi n«ng d©n huyÖn ®· cã ®éi tù vÖ (H¶i Phong cã 500 ®éi viªn tù vÖ n«ng d©n). Tr−íc §¹i héi Héi N«ng d©n tØnh vµo th¸ng 5 n¨m ngo¸i ®· cã 20 huyÖn cã héi n«ng d©n. HiÖn nay, c¸c héi n«ng d©n ®· ®−îc thµnh lËp ë 32 huyÖn. Th¸ng 2-1923, H¶i Phong cã mét vô kiÖn gi÷a ®Þa chñ vµ n«ng d©n. N«ng d©n ®−îc kiÖn. Bän ®Þa chñ tung tin ®ån r»ng Héi N«ng d©n sÏ thùc hiÖn chñ nghÜa céng s¶n vµ r»ng bän ®Þa chñ ph¶i tù tæ chøc nhau l¹i ®Ó b¶o vÖ tµi s¶n cña m×nh. Mét hiÖp héi ®· ®−îc thµnh lËp víi h¬n 100 ®Þa chñ tham gia, d−íi sù l·nh ®¹o cña mét ng−êi chó cña TrÇn. Råi chóng buéc viªn quan toµ ph¶i xÐt l¹i vô ¸n. Trong lóc xÐt xö, bän ®Þa chñ ®Õn dù phiªn toµ rÊt ®«ng. Sî h·i, viªn quan toµ ®· ra lÖnh b¾t giam 6 n«ng d©n. LËp tøc 6.000 n«ng d©n ®· häp mÝt tinh, sau ®ã lµ mét cuéc diÔu hµnh. Cµng sî h¬n, viªn quan toµ ph¶i th¶ mÊy ng−êi tï ®ã. Nh÷ng ng−êi n«ng d©n chiÕn th¾ng ®· h©n hoan ®ãn c¸c ®ång chÝ cña m×nh, hä võa hoan h« võa h« lín: \"§¶ ®¶o bän ®Þa chñ!\". Tõ ®ã sù ph©n c¸ch gi÷a ®Þa chñ vµ n«ng d©n cµng réng thªm. Vµo th¸ng 7-1923, do tai häa vÒ b·o, 20.000 n«ng d©n ®· xuèng ®−êng tuÇn hµnh, ®ßi gi¶m 70% t«. §−îc lùc l−îng cña TrÇn Quýnh Minh che chë, bän ®Þa chñ ®· thu t« vµ kh«ng gi¶m chót nµo. Mét cuéc chiÕn ®Êu ®· x¶y ra vµ 3 n«ng d©n ®· bÞ b¾t.

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 197 Bän qu©n phiÖt, bän quý téc, bän quan l¹i vµ bän hiÕn binh ®øng vÒ phÝa bän ®Þa chñ. Héi N«ng d©n ®· kªu gäi n«ng d©n tiÕn hµnh mét cuéc mÝt tinh, vµ 30.000 ng−êi ®· h−ëng øng lêi kªu gäi. Bän ®Þa chñ vµ chiÕn h÷u cña chóng ®µo hµo, dùng chiÕn luü, tiÕn hµnh viÖc chuÈn bÞ tùa hå nh− ®Ó ®−¬ng ®Çu víi c¶ mét ®éi qu©n lín. Sau cuéc mÝt tinh, hiÕn binh b¾t thªm 25 n«ng d©n n÷a. N«ng d©n muèn tiÕn c«ng nhµ tï, nh−ng c¸c thñ lÜnh cña hä thÊy r»ng kÎ thï ®−îc trang bÞ vò khÝ ®Çy ®ñ trong khi n«ng d©n kh«ng cã g× ngoµi n¾m tay kh«ng, nªn ®· ng¨n hä l¹i. S¸u th¸ng sau, 28 n«ng d©n bÞ b¾t míi ®−îc th¶. Tõ th¸ng 7-1923 ®Õn th¸ng 2-1924, Héi N«ng d©n ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p. Sau th¸ng 2, Héi N«ng d©n thö më cöa trë l¹i, nh−ng ®· bÞ bän qu©n phiÖt ®ãng cöa. Ch¼ng bao l©u sau qu©n ®éi Quèc d©n §¶ng ®· ®¸nh bËt TrÇn Quýnh Minh vµ Héi N«ng d©n xuÊt hiÖn trë l¹i mét c¸ch hîp ph¸p. Víi qu©n ®éi Quèc d©n §¶ng vµ nh÷ng thuû thñ b·i c«ng ë H−¬ng C¶ng. Trong cuéc chiÕn ®Êu gi÷a TrÇn vµ Quèc d©n §¶ng (th¸ng 4) n«ng d©n H¶i Phong ®· dµnh cho qu©n ®éi cña §¶ng mäi sù gióp ®ì dÉn ®−êng, vËn t¶i, giao liªn, v.v.. Mét vµi n«ng d©n ®· nhËp ngò ra ho¶ tuyÕn. Khi cuéc b·i c«ng næ ra, n«ng d©n ®· tiÕn hµnh nhiÒu cuéc biÓu t×nh ®oµn kÕt, hä ®· quyªn gãp nhiÒu ngh×n ®«la vµo quü b·i c«ng; hä gióp ®ì ®éi b¶o vÖ cña nh÷ng ng−êi b·i c«ng ng¨n chÆn viÖc tuån thùc phÈm vµo H−¬ng C¶ng. Th¸ng 9, khi qu©n ®éi cña TrÇn l¹i trë vÒ H¶i Phong, ®éi tù vÖ n«ng d©n ®· chiÕn ®Êu rÊt dòng c¶m vµ chØ rót lui khi hä bÞ qu©n thï ®«ng h¬n vÒ sè l−îng ®Ì bÑp, 50 n«ng d©n bÞ giÕt. HuyÖn Qu¶ng Ninh. Bän ®Þa chñ ®−îc vò trang m¹nh. N«ng d©n chØ ®−îc h−ëng 30% s¶n phÈm, cßn 70% th× r¬i vµo bän ®Þa chñ.

198 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Mét vµi ng−êi quª qu¸n ë huyÖn nµy lµm viÖc ë c¸c x−ëng dÇu t¹i Qu¶ng Ch©u. ChÝnh hä lµ nh÷ng ng−êi thóc ®Èy Héi N«ng d©n. Lóc ®Çu bän ®Þa chñ coi khinh n«ng d©n, c«ng nh©n vµ kh«ng chó ý ®Õn tæ chøc cña hä. Nh−ng khi Héi N«ng d©n ®· thµnh lËp vµ n«ng d©n ®· biÓu lé nhiÖt t×nh vµ cã −u thÕ vÒ sè l−îng th× bän ®Þa chñ liªn kÕt lùc l−îng cña chóng víi lùc l−îng cña bän qu©n phiÖt. Chóng ®èt ph¸ c¸c trô së cña Héi N«ng d©n, giÕt vµ lµm bÞ th−¬ng nhiÒu héi viªn. Hµnh ®éng tµn ¸c ®ã cña bän ®Þa chñ khiÕn cho n«ng d©n cµng thªm trung thµnh víi tæ chøc cña m×nh vµ cµng kiªn quyÕt ®Êu tranh. V× bän ®Þa chñ tËp trung lùc l−îng cña chóng vµo 3 lµng nªn n«ng d©n ®· rót sang nh÷ng lµng kh¸c vµ bÝ mËt tæ chøc ®éi tù vÖ cña m×nh. Mïa ®«ng n¨m ngo¸i, hä b¾t ®Çu tiÕn hµnh phong trµo gi¶m t«. Bän ®Þa chñ ®· thuª bän phØ dïng vò lùc ®Ó thu t«. §ã lµ mét cuéc chiÕn tranh thËt sù. Mçi bªn tham chiÕn ®Òu cã l·nh thæ vµ së chØ huy cña m×nh. §Ó thóc giôc ChÝnh phñ gióp ®ì, n«ng d©n ®· tiÕn hµnh mét cuéc mÝt tinh víi 10.000 ng−êi tham dù. Phô n÷ vµ trÎ em còng tham gia cuéc biÓu t×nh. ChÝnh phñ ®· ph¸i ®éi vÖ sÜ vµ ®éi xe bäc thÐp ®Õn gióp n«ng d©n. Viªn chØ huy ®éi vÖ sÜ ®· ¨n hèi lé cña bän ®Þa chñ vµ ®Ò nghÞ n«ng d©n ký mét b¶n hoµ −íc víi ®iÒu kiÖn lµ 7 ®Þa chñ cÇm ®Çu cuéc g©y rèi sÏ bÞ trõng ph¹t. Mét tªn cÇm ®Çu kh¸c ®−îc quan toµ che chë th× muèn ®¸nh lõa mäi ng−êi bá qua téi lçi cña m×nh nªn mêi c¸c thñ lÜnh n«ng d©n vµ c¸c sÜ quan ®éi xe bäc thÐp ®Õn dù mét tiÖc lín. C¸c kh¸ch ®· ®Õn dù vµ khi tiÖc tan hä ®· b¾t gi÷ y. Tr−íc khi héi nghÞ hoµ b×nh cã thÓ diÔn ra, 5 n«ng d©n ë nh÷ng lµng kh¸c ®· bÞ bän ®Þa chñ giÕt h¹i. LËp tøc, cuéc chiÕn ®Êu l¹i tiÕp diÔn. Viªn chØ huy vÖ sÜ ¨n hèi lé ®· bÞ th¶i håi vµ mét sÜ quan kh¸c lªn chØ huy, nh−ng ®ã míi chØ lµ biÖn ph¸p ®Çu tiªn. Qu©n thï cè thñ trong ph¸o ®µi, song ph¸o ®µi còng bÞ n«ng d©n v©y h·m. Khi n−íc tiÕp tÕ cña chóng ®· hÕt, bän ®Þa chñ ®· ph¶i quy phôc. Cuéc xung ®ét kÐo dµi 3 th¸ng, kÕt thóc b»ng th¾ng lîi cña n«ng d©n.

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 199 HuyÖn Hoa Yªn. Bän ®Þa chñ ë ®©y kh«ng nh÷ng chèng l¹i Héi N«ng d©n mµ cßn ©m m−u lËt ®æ chÝnh quyÒn. Vô ©m m−u nµy ®· bÞ Chñ tÞch Héi N«ng d©n ph¸t gi¸c vµ ®· b¸o cho nh©n d©n biÕt. Sau khi bÞ thÊt b¹i trong vô nµy, bän ®Þa chñ ®· chi mét sè tiÒn lín ®Ó lo lãt cho viªn quan ë toµ ¸n huyÖn. Nh−ng khi ®· ngåi vµo c−¬ng vÞ cña m×nh råi, viªn quan toµ míi v× thiÕu can ®¶m nªn ®· ch¼ng lµm g× ®Ó chèng l¹i Héi N«ng d©n. ThÊy mäi m−u toan cña m×nh bÞ thÊt b¹i, bän ®Þa chñ ®· dïng ®Õn hµnh ®éng trùc tiÕp. Chóng thuª phØ giÕt h¹i c¸c chiÕn sÜ vµ ph¸ ho¹i Héi N«ng d©n. Trong thêi gian cã nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ ë Qu¶ng Ch©u, bän ®Þa chñ ®· tÊn c«ng. §©y ®ã ®· diÔn ra cuéc chiÕn ®Êu nhá, bëi v× n«ng d©n tuy kh«ng ®−îc vò trang, nh−ng ®· kh«ng tõ bá cuéc chiÕn ®Êu. Chñ tÞch Héi ®· bÞ giÕt trong mét cuéc chiÕn ®Êu, vµ kÎ thï ®· chÆt ch©n tay, c¾t tai vµ mæ bông «ng. Khi cuéc b¹o lo¹n cña bän qu©n phiÖt thÊt b¹i vµ nh÷ng phÇn tö ph¶n c¸ch m¹ng ®· bÞ ChÝnh phñ Quèc d©n §¶ng diÖt s¹ch th× bän ®Þa chñ v× ®· mÊt chç dùa, nªn chÊp nhËn tÊt c¶ c¸c yªu s¸ch cña n«ng d©n. HuyÖn VÖ Hoa. Trong cuéc chiÕn tranh míi ®©y gi÷a ChÝnh phñ Quèc d©n §¶ng vµ TrÇn Quýnh Minh, n«ng d©n huyÖn VÖ Hoa gièng nh− c¸c ®ång chÝ cña hä ë c¸c huyÖn kh¸c, ®· dµnh cho binh lÝnh cña §¶ng bÊt kú sù gióp ®ì nµo mµ hä cã thÓ lµm ®−îc. V× lÏ ®ã, TrÇn ®· tr¶ thï, khi quay l¹i vïng nµy. Y ®· gi¶i t¸n c¸c héi n«ng d©n b»ng lùc l−îng qu©n sù. Y ®· ®¸nh thuÕ nÆng. Héi N«ng d©n ®· kªu gäi 2.000 héi viªn vµ tiÕn hµnh mét trËn chiÕn ®Êu c«ng khai chèng tªn qu©n phiÖt nµy. N«ng d©n cã 120 ng−êi bÞ giÕt vµ bÞ th−¬ng. Sau trËn chiÕn ®Êu, mÆc dï bÞ thÊt b¹i, n«ng d©n vÉn tËp trung lùc l−îng cña m×nh, tiÕn hµnh phßng ngù vµ loan tin r»ng hä ®ang chê qu©n ®éi cña §¶ng. Hä ®· gi÷ v÷ng ®−îc trËn ®Þa cña m×nh trong mét thêi gian. VÒ sau, khi ph¸t hiÖn qu©n tiÕp viÖn cña

200 Hå CHÝ MINH TOµN TËP §¶ng kh«ng tíi, qu©n ®Þch ®· ®¸nh bËt n«ng d©n ra khái së chØ huy cña hä, ®èt ch¸y 50 ng«i nhµ, c−íp ®i 410 con tr©u, ®Êy lµ ch−a nãi ®Õn viÖc c−íp bãc tiÒn b¹c vµ c¸c thø kh¸c. C¸c huyÖn kh¸c còng ë vµo mét hoµn c¶nh gÇn nh− thÕ vÒ mÆt tæ chøc, ho¹t ®éng vµ chiÕn ®Êu. Bän ®Þa chñ: Chóng kh«ng cã tæ chøc v÷ng ch¾c. ViÖc chóng lªn hay xuèng liªn quan ®Õn sù lªn xuèng cña nh÷ng phÇn tö ph¶n c¸ch m¹ng. Trong thêi gian x¶y ra vô Th−¬ng H«, cuéc b¹o lo¹n cña L−u vµ D−¬ng, sù æn ®Þnh cña TrÇn Quýnh Minh vµ viÖc ®Ó cho bän qu©n phiÖt nhá nhËp ngò phôc vô ChÝnh phñ lµm cho bän ®Þa chñ lªn ®Õn m©y xanh. Mét khi bän bÌ b¹n ph¶n c¸ch m¹ng cña chóng bÞ ®Ì bÑp th× chóng l¹i r¬i sôp xuèng ®Êt vµ trë thµnh nh÷ng \"ng−êi b¹n tèt\" cña n«ng d©n. Thanh niªn vµ phô n÷. Kho¶ng 1/3 héi viªn Héi N«ng d©n lµ thanh niªn. NhiÒu ng−êi trong sè hä lµ c¸n bé cña Héi N«ng d©n. Còng cã phô n÷ vµ n÷ thanh niªn, nh−ng rÊt Ýt. ThuËn §øc vµ H¶i Phong cã c©u l¹c bé thanh niªn n«ng d©n. ë H¶i Phong cã mét nhãm thiÕu niªn tiÒn phong, song tiÕc thay nhãm nµy tæ chøc ch−a hoµn chØnh. Trao ®æi tin tøc. SÏ lµ mét ®iÒu rÊt lý thó nÕu thiÕt lËp ®−îc sù trao ®æi tin tøc gi÷a thanh niªn n«ng d©n víi Ban Thanh niªn cña Quèc tÕ N«ng d©n. Nh−ng hiÖn nay viÖc nµy kh«ng thùc hiÖn ®−îc v× cã khã kh¨n vÒ giao th«ng liªn l¹c còng nh− khã kh¨n vÒ ng«n ng÷. Ngµy 16-10-1925 NILèPXKI Tµi liÖu tiÕng Anh, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

201 PHONG TRµO N¤NG D¢N TØNH QU¶NG §¤NG Nh÷ng c©u hái sau ®©y ®· ®−îc göi ®i tÊt c¶ c¸c héi n«ng d©n huyÖn. 1/ Nguån gèc cña Héi N«ng d©n vµ t×nh h×nh hiÖn nay cña nã. 2/ Kinh nghiÖm. 3/ Héi viªn. 4/ §éi tù vÖ n«ng d©n. 5/ Quan hÖ gi÷a Héi N«ng d©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c. 6/ Thanh niªn n«ng d©n vµ gi¸o dôc cña hä. 7/ Tuyªn truyÒn chÝnh trÞ. 8/ TiÕng vang chÝnh trÞ tõ Qu¶ng Ch©u. 9/ Quan hÖ víi c«ng nh©n c«ng nghiÖp. 10/ ¶nh h−ëng cña ®¹o C¬ ®èc. 11/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t cña n«ng d©n. ... A) TR¶ LêI CñA HUYÖN THANH VIÔN 1/ Phong trµo cã cïng mét nguån gèc nh− nhau ®èi víi tÊt c¶ c¸c huyÖn, kh«ng trõ mét huyÖn nµo. §ã lµ sù ¸p bøc vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ë tÊt c¶ c¸c n¬i, phong trµo vÊp ph¶i sù chèng ®èi m¹nh mÏ cña bän ®Þa chñ vµ bän kú hµo b»ng c¸c thñ ®o¹n tõ tung tin nh¶m ®Õn ¸m h¹i nh÷ng ng−êi ®Êu tranh. N«ng d©n h¨ng h¸i tæ chøc

202 Hå CHÝ MINH TOµN TËP nhau l¹i. Nh−ng v× ch−a gi¸c ngé vÒ lùc l−îng cña chÝnh m×nh, hä vÉn gi÷ thãi quen tin vµo ChÝnh phñ. 2/ Khi thµnh lËp, Héi N«ng d©n Thanh ViÔn ®· tr¶i qua nh÷ng cuéc ®Êu tranh d−íi ®©y: a/ Cã mét c−êng hµo ®éc ¸c quen thãi ¸p bøc n«ng d©n ®· ng¨n c¶n hä tham gia Héi N«ng d©n. Ngay khi ®−îc tæ chøc, phong trµo n«ng d©n ®· b¾t vµ gi¶i y ®Õn HuyÖn tr−ëng, ng−êi nµy ®· nhËn ®−îc th− cña «ng Liªu Träng Kh¶i, ®· qu¸ cè, nªn ®· giam tªn c−êng hµo mét thêi gian dµi. Th¾ng lîi nµy ®· t¨ng c−êng ¶nh h−ëng vµ tiÕng t¨m cña Héi N«ng d©n; vµ n«ng d©n ®· nhanh chãng tham gia tæ chøc. b/ Cã hai lµng ë gÇn nhau, lµng A vµ lµng B c¸ch nhau mét qu¶ ®åi vµ qu¶ ®åi ®ã lµ cña lµng A. Cã mét tôc lÖ lµ n«ng d©n c¶ hai lµng ®Òu cã thÓ lªn ®åi c¾t cá vµ kiÕm cñi kh« trõ nh÷ng c©y do lµng A trång. Cã mét lÇn n«ng d©n lµng B (®· cã Héi N«ng d©n cña m×nh) ®i c¾t cá trªn ®åi, nh−ng hä bÞ bän kú hµo lµng A (lµng nµy kh«ng cã Héi N«ng d©n) ®uæi ®¸nh. Phong trµo n«ng d©n lµng B ®· tíi ®Ó b¶o vÖ d©n lµng m×nh vµ b¾t gi÷ nh÷ng viªn kú hµo xóc ph¹m. Nh÷ng viªn kú hµo ®· thõa nhËn lçi lÇm cña hä vµ tr¶ 800 ®«la ®Ó båi th−êng thiÖt h¹i. Nh−ng vÒ sau ng−êi ta ®· tuyªn bè t×nh tr¹ng chiÕn tranh gi÷a hai lµng vµ t×nh tr¹ng chiÕn tranh kÐo dµi ®Õn 3 th¸ng. Lµng A nhËn thÊy héi n«ng d©n c¸c n¬i kh¸c mçi ngµy mét m¹nh thªm, nªn ®· ph¶i chÞu tr¶ 300 ®«la tiÒn ph¹t vµ ký mét hiÖp nghÞ cã lîi cho lµng B. c/ Mét tuyªn truyÒn viªn cña Héi N«ng d©n bÞ tiÕn c«ng. N«ng d©n yªu cÇu viªn huyÖn tr−ëng trõng trÞ nh÷ng kÎ cÇm ®Çu cuéc tiÕn c«ng. Bän nµy ®Òu lµ kú hµo. Quan toµ xö ph¹t bän kú hµo ph¶i tr¶ cho Héi N«ng d©n 150 ®«la. 3/ Héi viªn. 40 lµng cã 2.303 héi viªn. 8 lµng n÷a sÏ chÝnh thøc thµnh lËp Héi N«ng d©n cña m×nh trong t−¬ng lai gÇn ®©y nhÊt.

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 203 4/ §éi tù vÖ n«ng d©n. 684 ng−êi víi 563 sóng tr−êng (do ®Þa ph−¬ng chÕ t¹o). 5/ §éi h−¬ng dòng. Lóc ®Çu ®−îc thµnh lËp ®Ó b¶o vÖ d©n lµng chèng l¹i bän kÎ c−íp, giê ®©y ®· trë thµnh c«ng cô cña bän kú hµo chèng l¹i n«ng d©n. Mçi n¨m mçi ng−êi n«ng d©n ph¶i nép cho tæ chøc nµy: ThuÕ ®Çu ng−êi 15 c©n thãc ThuÕ nhµ 15 c©n thãc mçi gia ®×nh ThuÕ tr©u 15 c©n thãc mçi gia sóc ThuÕ thu ho¹ch mïa mµng 50% s¶n l−îng thãc. §éi hiÕn binh h−¬ng lý. N«ng d©n ph¶i nép cho tæ chøc nµy: ThuÕ gia ®×nh 0,20 ®«la ThuÕ tr©u 0,20 ®«la mçi con ThuÕ thu ho¹ch mïa mµng 5% s¶n l−îng. Nh÷ng tæ chøc nµy nãi chung ®Òu chèng l¹i Héi N«ng d©n. Bän kÎ c−íp. Chóng chèng l¹i Héi N«ng d©n khi chóng bÞ bän ®Þa chñ, bän kú hµo thuª. NÕu kh«ng th× chóng trung lËp, thËm chÝ ®«i khi cã c¶m t×nh víi chóng ta. Binh lÝnh. Th¸i ®é cña hä tuú thuéc th¸i ®é c¸c sÜ quan cña hä. Mét sè th× ñng hé Héi N«ng d©n; mét sè kh¸c - bÞ bän ®Þa chñ mua chuéc - th× chèng l¹i Héi N«ng d©n. 6/ Thanh niªn n«ng d©n. Hoµn toµn thÊt häc: trªn 30% sè cßn l¹i chØ ®−îc ®i häc mét hoÆc hai n¨m, vµ chØ cã häc vÊn hoµn toµn s¬ ®¼ng vµ rÊt l¹c hËu. Lµm viÖc rÊt vÊt v¶. Sèng rÊt nghÌo tóng. Sè ng−êi thÊt nghiÖp t¨ng, kh«ng cã sù vui ch¬i gi¶i trÝ nµo. Tr×nh ®é häc vÊn rÊt thÊp. NhiÒu ng−êi tham gia Héi N«ng d©n. 7/ Tuyªn truyÒn chÝnh trÞ. Lóc ®Çu n«ng d©n rÊt sî chñ nghÜa céng s¶n, v× hä nghe nãi (do bän ®Þa chñ nãi) r»ng nh÷ng ng−êi céng s¶n x· héi ho¸ phô n÷. B©y giê hä ®· hiÓu chót Ýt r»ng chñ nghÜa céng s¶n thËt ra lµ c¸i g× vµ hä tin r»ng §¶ng Céng s¶n lµ ®¶ng duy nhÊt cã thÓ gi¶i tho¸t hä khái sù khèn cïng hiÖn t¹i cña hä. 8/ Chóng ta cã 8 ®¶ng viªn céng s¶n vµ 5 ®oµn viªn thanh niªn céng s¶n ho¹t ®éng trong n«ng d©n ë huyÖn nµy.

204 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 9/ N«ng d©n cã tæ chøc vèn ®øng vÒ phÝa ChÝnh phñ d©n téc chñ nghÜa. Nh−ng khi chóng t«i tr×nh bµy trong b¸o c¸o nµy, v× ch−a gi¸c ngé vÒ søc m¹nh cña chÝnh m×nh, hä c¶m thÊy b¨n kho¨n vµ nghi ngê tr−íc mçi thay ®æi vÒ chÝnh trÞ ë Qu¶ng Ch©u. Bän ®Þa chñ ®· lîi dông mäi c¬ héi - cuéc næi dËy cña L−u vµ D−¬ng, vô ¸m h¹i Liªu Träng Kh¶i, v.v., ®Ó tung tin ®ån nh¶m nh»m lµm cho n«ng d©n lo sî. Nh−ng lÇn nµo còng vËy, chóng ta ®Òu nhanh chãng chèng l¹i b»ng c¸ch t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ giê ®©y n«ng d©n ®· hiÓu hoµn toµn râ t×nh h×nh chÝnh trÞ. 10/ Mét sè Ýt c«ng nh©n trong huyÖn nµy cßn ch−a ®−îc tæ chøc, v× thÕ gi÷a Héi N«ng d©n víi hä kh«ng cã mèi liªn hÖ. Tõ khi cã cuéc b·i c«ng chèng ®Õ quèc, nh÷ng ng−êi b·i c«ng quª qu¸n ë huyÖn nµy ®· trë vÒ lµng vµ thµnh lËp ra HiÖp héi nh÷ng ng−êi b·i c«ng. Gi÷a Héi N«ng d©n vµ HiÖp héi nh÷ng ng−êi b·i c«ng cã mèi liªn hÖ rÊt chÆt chÏ. 11/ Cã 3 tr−êng truyÒn gi¸o nh−ng cã rÊt Ýt häc viªn. Nh÷ng tr−êng nµy kh«ng cã ¶nh h−ëng ®èi víi n«ng d©n lµ nh÷ng ng−êi ph¶n ®èi ®¹o C¬ ®èc, kh«ng ph¶i v× coi ®¹o C¬ ®èc lµ c«ng cô cña chñ nghÜa ®Õ quèc (hä cßn ch−a hiÓu), mµ v× coi ®¹o C¬ ®èc lµ mét t«n gi¸o ngo¹i quèc vµ ph¶n tæ tiªn. Mét trong nh÷ng tr−êng ®ã gÇn ®©y ®· bÞ ®ãng cöa. 12/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t: Xo¸ bá ®éi h−¬ng dòng Xo¸ bá thuÕ nÆng nÒ Sóng gi¸ rÎ (nhµ n−íc ph¶i b¸n cho hä) Tæ chøc hîp t¸c x· Ên ®Þnh chuÈn mùc thuÕ. B) Tõ HOA UY£N 1/ Héi N«ng d©n ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng 10-1924. Tuy cßn non trÎ nh−ng héi ®· d¹y cho c¸c héi viªn biÕt dùa vµo søc m×nh

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 205 h¬n lµ dùa vµo ng−êi kh¸c. Trong thêi kú ®Çy nh÷ng tin ®ån ®¹i vÒ chÝnh trÞ, mét sè lµng ®· kh«ng ngÇn ng¹i chÝnh thøc hµnh ®éng më mµn. §ã lµ mét tiÕn bé lín. Trë ng¹i chñ yÕu trªn con ®−êng ph¸t triÓn ®Çy ®ñ cña Héi N«ng d©n lµ nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. 2/ Nh÷ng trËn chiÕn ®Êu lín ®· diÔn ra gi÷a n«ng d©n vµ ®Þa chñ, chóng ph¸ ho¹i c¸c trô së cña n«ng d©n vµ giÕt h¹i nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cña hä. Cuèi cïng ®Þa chñ ®· thÊt b¹i vµ buéc ph¶i ký nh÷ng hiÖp ®Þnh d−íi ®©y: a/ Trõng ph¹t nh÷ng kÎ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc g©y ra xung ®ét b/ Båi th−êng 1.000 ®«la cho Héi N«ng d©n c/ Båi th−êng 2.000 ®«la cho ng−êi bÞ giÕt d/ Ph¶i tr¶ 800 ®«la phÝ mai t¸ng e/ Cam kÕt sau nµy kh«ng g©y r¾c rèi cho Héi N«ng d©n n÷a. 3/ Héi viªn. 19 lµng cã 2.100 héi viªn. 4/ ChØ cã mét lµng ®· tæ chøc phong trµo n«ng d©n víi 15 héi viªn. 5/ Tr−íc kia, ®éi h−¬ng dòng cã h¬n 10.000 ®éi viªn vµ 4.000 khÈu sóng. Nh−ng hiÖn nay nã ®ang teo dÇn ®i ®Õn tan r·. Mét vµi b¨ng c−íp muèn lîi dông phong trµo n«ng d©n, mét sè kh¸c chèng l¹i phong trµo n«ng d©n, nh−ng chØ trªn lêi nãi. Binh lÝnh ®ãng ë huyÖn th× trung lËp. 6/ Thanh niªn. Tr×nh ®é tri thøc cao h¬n mét chót so víi tr×nh ®é tri thøc cña thanh niªn Thanh ViÔn. Cã nhiÒu tr−êng häc h¬n. §¹i ®a sè thanh niªn phô thuéc vµo gia ®×nh cña hä. NhiÒu ng−êi ®· tham gia Héi N«ng d©n. 7/ Tr×nh ®é hiÓu biÕt chÝnh trÞ còng gièng nh− tr×nh ®é hiÓu biÕt chÝnh trÞ ë Thanh ViÔn. Tho¹t ®Çu, n«ng d©n còng sî chñ nghÜa céng s¶n. Giê ®©y hä mong mái thùc hiÖn chÕ ®é céng s¶n. Hä nghÜ r»ng Quèc d©n §¶ng vµ Héi N«ng d©n còng gièng nhau th«i. 8/ Chóng ta cã 13 ®¶ng viªn céng s¶n ho¹t ®éng trong phong trµo; 4 ng−êi trong sè ®ã lµ n«ng d©n ë ®Þa ph−¬ng.

206 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 9/ TiÕng vang chÝnh trÞ. BÊt chÊp sù tuyªn truyÒn cña bän ®Þa chñ, n«ng d©n rÊt Ýt bÞ kÝch ®éng bëi nh÷ng lêi ®ån nh¶m vÒ chÝnh trÞ. 10/ C«ng nh©n dÇu má ë Qu¶ng Ch©u, ng−êi quª ë huyÖn nµy, ®· gióp ®ì Héi N«ng d©n rÊt nhiÒu trong viÖc tuyªn truyÒn còng nh− trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng. Nh−ng b¶n th©n c«ng nh©n sèng ë trong huyÖn th× ch−a ®−îc tæ chøc, v× vËy kh«ng cã mèi liªn hÖ gi÷a hä víi Héi N«ng d©n. 11/ Cã 4 tr−êng truyÒn gi¸o, nhiÒu häc viªn. Nh−ng chØ cã kho¶ng 1 hoÆc 2% häc viªn trë thµnh ng−êi theo ®¹o. 12/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t: DÑp yªn bän c−íp CÊm trß cê b¹c vµ ch¬i bêi, do bän kú hµo b¶o trî v× trß cê b¹c vµ ch¬i bêi nµy g©y tai h¹i trong gia ®×nh n«ng d©n Thèng nhÊt Qu¶ng §«ng Xo¸ bá thuÕ kho¸ nÆng nÒ. C) THUËN §øC 1/ Héi N«ng d©n ë ®©y b¾t ®Çu ho¹t ®éng n¨m 1921. Do c¸nh h÷u cña Quèc d©n §¶ng khëi x−íng, nh»m t¨ng c−êng lùc l−îng cña hä. Cuèi n¨m 1922, chóng t«i b¾t ®Çu c«ng t¸c tuyªn truyÒn cña m×nh. N¨m 1923, hai héi n«ng d©n lµng ®−îc thµnh lËp, víi 300 héi viªn. Tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10 l¹i cã thªm 18 Héi N«ng d©n n÷a ®−îc thµnh lËp bëi 5 häc viªn Tr−êng n«ng d©n. Th¸ng 3- 1925 sè héi viªn ®· lªn tíi 1.400 ng−êi. 2/ §Êu tranh. Cã mét lµng bÞ bän lÝnh cña Lý Phóc L©m ®èt trôi vµ 30 n«ng d©n bÞ chóng giÕt h¹i. Mét kú hµo ë lµng bªn v× xung ®ét c¸ nh©n víi lµng bÞ triÖt h¹, nªn ®· dÉn bän lÝnh ®Õn ®èt ph¸. Mét vµi chiÕn sÜ ®· bÞ giÕt h¹i vµ mét sè kh¸c bÞ bän kú hµo b¾t gi÷. Nh÷ng sù ¸p bøc ®ã khiÕn cho n«ng d©n v« cïng phÉn né vµ hiÓu r»ng ph¶i tù tæ chøc nhau l¹i ®Ó b¶o vÖ lîi Ých vµ an ninh cña m×nh. 3/ Héi viªn. 48 héi n«ng d©n lµng víi 4.000 héi viªn.

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 207 4/ §éi tù vÖ n«ng d©n ch−a ®−îc tæ chøc. 5/ Mét vµi ®éi h−¬ng dòng vÉn gi÷ trung lËp, vµ mét sè kh¸c chèng l¹i chóng t«i. Bän nµy ®· giÕt h¹i mét chiÕn sÜ cña chóng t«i, chóng ®· c−íp bãc vµ b¾t gi÷ nhiÒu ng−êi trong sè c¸c chiÕn sÜ cña chóng t«i. Dï bän kÎ c−íp rÊt m¹nh nh−ng chóng ch−a ph¹m mét ®iÒu g× chèng l¹i Héi N«ng d©n. BÒ ngoµi binh lÝnh ®ån tró cã th¸i ®é trung lËp, nh−ng trong thùc tÕ chóng chèng l¹i chóng t«i, viÖc giÕt chãc kÓ trªn ®· cho thÊy râ ®iÒu nµy. 6/ Thanh niªn. Tr×nh ®é häc vÊn rÊt thÊp. §iÒu kiÖn sinh sèng kh¸ h¬n ë c¸c huyÖn kh¸c. 40% héi viªn Héi N«ng d©n lµ thanh niªn n«ng d©n. Cã mét \"C©u l¹c bé thanh niªn n«ng d©n vµ c«ng d©n\" míi ®−îc thµnh lËp trong thêi gian gÇn ®©y. 7/ Mét vµi n«ng d©n rÊt muèn biÕt vÒ chñ nghÜa céng s¶n. Hä yªu cÇu chóng t«i cung cÊp nhiÒu s¸ch b¸o cña §¶ng h¬n n÷a vµ tµi liÖu ®Ó ®äc kh¸c. NhiÒu ng−êi kh¸c ch¨m chó nghe chóng t«i dï r»ng hä ch−a x¸c ®Þnh lËp tr−êng. 8/ Chóng t«i cã 6 ®¶ng viªn céng s¶n ho¹t ®éng t¹i ®©y. 9/ N«ng d©n vÉn cßn lo sî khi cã biÕn ®éng chÝnh trÞ nµo ®ã ë Qu¶ng Ch©u. 10/ Cã quan hÖ tèt gi÷a Héi N«ng d©n vµ c¸c tæ chøc c«ng nh©n. 11/ §¹o C¬ ®èc. Ch−a nghiªn cøu, kh«ng thÓ b¸o c¸o ®−îc. 12/ Trong huyÖn cã 20 ph©n bé Quèc d©n §¶ng. 13/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t: Xo¸ bá thuÕ c©y d©u Trõng trÞ nh÷ng hµo lý g©y thiÖt h¹i cho Héi N«ng d©n. D) KHóC GIANG 1/ Héi N«ng d©n nµy b¾t ®Çu ho¹t ®éng th¸ng 5-1925. 2/ §Êu tranh.

208 Hå CHÝ MINH TOµN TËP a/ Cã mét chiÕc cÇu, muèn ®i qua n«ng d©n ph¶i tr¶ 1 xu trong lóc binh lÝnh hoÆc ng−êi ¨n mÆc sang träng kh«ng ph¶i tr¶ g× hÕt. Mét lÇn, mét héi viªn n«ng d©n muèn ®i qua cÇu mµ kh«ng tr¶ tiÒn; ng−êi g¸c cÇu kh«ng ®Ó cho anh ta qua cÇu nh− vËy. TiÕp ®ã ®· g©y ra mét trËn ®¸nh nhau. HiÕn binh ®· b¾t ng−êi héi viªn n«ng d©n. Héi N«ng d©n can thiÖp vµ thø thuÕ nµy bÞ b·i bá. N«ng d©n coi ®ã lµ mét th¾ng lîi lín vÒ tinh thÇn. b/ HiÕn binh kh«ng ph¶i lµ b¹n tèt cña n«ng d©n vµ n«ng d©n c¨m ghÐt chóng ®Õn x−¬ng tuû. Cã mét lÇn, mét tªn hiÕn binh bÞ mÊy ng−êi n«ng d©n giÕt ë trªn nói. Ph¸p luËt kh«ng thÓ buéc téi ®−îc v× kh«ng t×m ®−îc b»ng chøng. c/ Mét cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n ®· næ ra. KhÈu hiÖu lµ \"§¶ ®¶o viÖc b¾t bí phu phen!\". Th«ng th−êng, chÝnh hiÕn binh lµ kÎ tiÕn hµnh viÖc b¾t bí, nªn n«ng d©n coi hä lµ nh÷ng kÎ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm. Trªn ®−êng tuÇn hµnh, hä gÆp mét viªn tr−ëng hiÕn binh. Hä ®· nÖn cho y mét trËn ®ßn nªn th©n råi gi¶i tíi huyÖn. MÆc dï hä ph¶i båi th−êng 42 ®«la cho g· hiÕn binh, nh−ng l¹i hµi lßng v× ®· cho hiÕn binh mét bµi häc. 3/ Héi viªn - 120 lµng cã 6.740 héi viªn. 4/ §éi tù vÖ cßn ch−a ®−îc tæ chøc. 5/ Gi÷a bän h−¬ng dòng vµ Héi N«ng d©n ch−a cã xung ®ét, mÆc dï bän h−¬ng dòng bÝ mËt gióp ®ì bän ®Þa chñ chèng chóng ta. Mét vµi to¸n c−íp vÉn cßn cã th¸i ®é trung lËp. Mét sè kh¸c cã th¸i ®é th©n thiÖn. 6/ Tr−íc khi Héi N«ng d©n ®−îc thµnh lËp, qu©n ®ån tró th−êng ph¸ ho¹i c¸c c©y qu¶ trong v−ên cña n«ng d©n. Nh−ng hiÖn nay chóng kh«ng d¸m ®ông ®Õn n÷a. Chóng còng t«n träng n«ng d©n h¬n tr−íc. Ph¶i v¹ch râ r»ng viªn huyÖn tr−ëng hiÖn nay rÊt th©n thiÖn víi Héi N«ng d©n. 7/ Thanh niªn: 80% thÊt häc. Trong 120 lµng ®· cã héi n«ng

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 209 d©n kh«ng cã mét ng−êi nµo ®äc ®−îc b¸o. Trong nh÷ng lµng nµy, chóng t«i thÊy chØ cã 15 tr−êng nhá víi 280 häc sinh. Thanh niªn n«ng d©n ë ®©y cïng khæ h¬n ë bÊt kú huyÖn nµo kh¸c. Bªn c¹nh c«ng viÖc nÆng nhäc h»ng ngµy, hä cßn ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc mµ ng−êi lín tuæi kh«ng muèn lµm, nh− canh s«ng ban ®ªm ch¼ng h¹n. Cã chõng 2.400 thanh niªn n«ng d©n ®· tham gia Héi N«ng d©n. 8/ N«ng d©n t¸n thµnh c−¬ng lÜnh cña §¶ng céng s¶n. NhiÒu ng−êi trong n«ng d©n ®· tham gia Quèc d©n §¶ng. Mét ph©n ®oµn cña \"Liªn ®oµn ®Êu tranh gi¶i phãng phô n÷\" míi ®−îc thµnh lËp gÇn ®©y, do mét ®ång chÝ n÷ cña chóng ta tæ chøc, 20 héi viªn, tÊt c¶ ®Òu lµ n«ng d©n n÷. Chóng ta cã 13 ®¶ng viªn céng s¶n ho¹t ®éng trong phong trµo, trong sè ®ã 6 ng−êi lµ n«ng d©n ®Þa ph−¬ng. 9/ TiÕng vang chÝnh trÞ - N«ng d©n ë ®©y ®au khæ rÊt nhiÒu v× thuÕ qu©n sù vµ v× viÖc b¾t phu phen. V× thÕ hä lo ng¹i tr−íc bÊt kú biÕn ®éng nµo vÒ chÝnh trÞ hay qu©n sù ë Qu¶ng Ch©u. Hä rÊt lo ng¹i vÒ c¸i chÕt cña Liªu Träng Kh¶i. Nh−ng khi ChÝnh phñ xÐt xö nghiªm kh¾c nh÷ng phÇn tö ph¶n c¸ch m¹ng vµ bän lÝnh ngoan cè vµ khi chóng ta gi¶i thÝch cho hä biÕt ý nghÜa cña sù kiÖn th× hä hoµn toµn hiÓu râ t×nh h×nh. Trong cuéc tr−êng chinh s«ng §«ng hiÖn nay, 300 n«ng d©n ®· t×nh nguyÖn gióp ®ì qu©n ®éi c¸ch m¹ng. 10/ MÆc dï gi÷a c¸c tæ chøc cña c«ng nh©n vµ Héi N«ng d©n ch−a cã quan hÖ víi nhau, nh−ng n«ng d©n hoµn toµn hiÓu ®óng sù cÇn thiÕt ph¶i hîp t¸c vµ ®oµn kÕt gi÷a c¸c tæ chøc cña c«ng nh©n vµ Héi N«ng d©n. 11/ Cã 7 tr−êng truyÒn gi¸o (Anh, Ph¸p, Mü vµ §øc) ë huyÖn lþ víi kho¶ng 1.000 häc sinh. Sinh viªn vµ nhµ bu«n cã vÎ rÊt ng¶ theo ¶nh h−ëng cña ®¹o C¬ ®èc, trong khi n«ng d©n triÖt ®Ó chèng l¹i ¶nh h−ëng cña ®¹o C¬ ®èc. Kh«ng thÊy cã n«ng d©n nµo theo ®¹o.

210 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 12/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t: Gi¶m thuÕ Cung cÊp vò khÝ ®Ó tæ chøc ®éi tù vÖ n«ng d©n. E) PHï NGUY£N (GÇN H¦¥NG C¶NG) 1/ HuyÖn nµy cã 2 ®Þa chñ lín cã h¬n 500 mÉu ruéng; 10 ®Þa chñ cã tõ 200 ®Õn 500 mÉu; 50 ®Þa chñ cã tõ 100 ®Õn 200 mÉu; 200 ®Þa chñ cã tõ 50 ®Õn 100 mÉu; 1.000 ®Þa chñ cã tõ 30 ®Õn 50 mÉu; 3.000 ®Þa chñ cã d−íi 30 mÉu. Mét ng−êi lµm m−ín cho n«ng tr¹i mçi n¨m ®−îc tõ 20 ®Õn 100 ®«la. Phong trµo b¾t ®Çu bïng næ vµo ®Çu n¨m nay - næ ra lµ do sù bãc lét cña bän qu©n phiÖt, bän hµo lý vµ bän hiÕn binh. T×nh h×nh cña Héi N«ng d©n lµ tèt. 2/ §Êu tranh. Héi N«ng d©n ®· thµnh c«ng trong viÖc t−íc vò khÝ mét vµi ®éi h−¬ng dòng, ®· lµm cho mét HiÕn binh tr−ëng bÞ c¸ch chøc, ®· chèng l¹i qu©n ®ån tró (6 n«ng d©n ®· bÞ giÕt). 3/ Héi viªn. 55 lµng víi 7.635 héi viªn vµ 300 héi viªn dù bÞ. 4/ §éi tù vÖ n«ng d©n cã 1.500 ng−êi cã sóng, nh−ng ch−a ®−îc huÊn luyÖn, 2 chi ®éi th−êng trùc, mçi chi ®éi cã 30 ng−êi. 5/ Héi N«ng d©n ®· gióp ®ì ®éi b¶o vÖ cuéc b·i c«ng ng¨n chÆn trém c¾p. §iÒu nµy lµm cho bän kÎ c−íp tøc tèi; ®Ó tr¶ thï, chóng ®· ñng hé bän qu©n phiÖt chèng l¹i chóng ta. Mét vµi ®éi h−¬ng dòng ®· bÞ Héi N«ng d©n thu hót, mét sè kh¸c cßn trung lËp, trong khi ®ã cã mét sè chèng l¹i chóng ta. 6/ Thanh niªn. Mçi lµng cã 1 hay 2 tr−êng t−. RÊt mª tÝn (mét phong tôc kú l¹: khi c« d©u míi c−íi vÒ th¨m bè mÑ m×nh ba ngµy sau khi c−íi, c« ta ph¶i kªu khãc khi vÒ ®Õn gÇn lµng). 10% héi viªn Héi N«ng d©n lµ nh÷ng n«ng d©n trÎ d−íi 28 tuæi.

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 211 7/ Kho¶ng 150 n«ng d©n ë huyÖn nµy lµ ®¶ng viªn Quèc d©n §¶ng. 8/ Kh¸c víi n«ng d©n c¸c huyÖn kh¸c, n«ng d©n Phï Nguyªn kh«ng dÔ dµng bÞ xao xuyÕn bëi nh÷ng sù kiÖn chÝnh trÞ x¶y ra ë Qu¶ng Ch©u. 9/ Quan hÖ gi÷a n«ng d©n vµ c«ng nh©n rÊt chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶, nh− viÖc n«ng d©n tham gia ng¨n ngõa trém c¾p ®Ó tiÕp tÕ cho H−¬ng C¶ng ®· cho thÊy râ ®iÒu nµy. 10/ Yªu s¸ch tr−íc m¾t: Gi¶m thuÕ. F) T¢N HéI 1/ N«ng d©n ë ®©y rÊt khæ v× bÞ bän phØ, bän quan l¹i, bän qu©n phiÖt vµ tÇng líp quý téc cò c−íp bãc. ë mét vµi n¬i thËm chÝ cßn tån t¹i chÕ ®é n« lÖ. NÐt ®Æc tr−ng cña huyÖn nµy lµ phØ l¹i ®Î thªm ra phØ, vµ cã nh÷ng ng−êi n«ng d©n l−¬ng thiÖn trë thµnh phØ kh«ng ph¶i ®Ó c−íp bãc, mµ lµ ®Ó tù vÖ. Trong x· Lý ¾c, mét x· lín, 3.000 trong sè 10.000 d©n ®· trë thµnh phØ, v× nÕu mét gia ®×nh nµo ®ã kh«ng cã mét ng−êi tham gia b¨ng phØ th× gia ®×nh ®ã sÏ bÞ nh÷ng tªn phØ kh¸c ¸p bøc. NhiÒu ng−êi trong bän phØ ®ã lµ nh÷ng ng−êi kiªn quyÕt ñng hé Héi N«ng d©n. 2/ §Êu tranh. a/ Cã mét tµi chñ nµo ®ã cã 10.000 ®«la c«ng tr¸i. Viªn HuyÖn tr−ëng tÞch thu thuyÒn (20 chiÕc) cña n«ng d©n trong lµng g· tµi chñ kia víi ý ®Þnh ®em b¸n ®Ó tr¶ nî. Nh÷ng n«ng d©n nghÌo kh«ng biÕt ph¶i lµm g× ngoµi viÖc nguyÒn rña cho chóng gÆp nh÷ng ®iÒu khèn khæ. Héi N«ng d©n vµ Liªn ®oµn lao ®éng ®· ®Õn cøu hä. §−îc c«ng luËn t¹o cho søc m¹nh - c«ng luËn ph¶n ®èi hµnh ®éng ®éc ®o¸n cña viªn huyÖn tr−ëng -, c¸c ®¹i biÓu cña Héi N«ng d©n vµ cña Liªn ®oµn lao ®éng göi mét tèi hËu th− cho viªn Ch¸nh ¸n yªu cÇu tr¶ l¹i c¸c thuyÒn ®ã trong 24 giê. ViÖc ®ã ®−îc thùc hiÖn ®óng nh−

212 Hå CHÝ MINH TOµN TËP vËy vµ th¾ng lîi nµy ®· ®em l¹i uy tÝn cho Héi N«ng d©n. Tõ ®ã n«ng d©n hiÓu r»ng Héi N«ng d©n ho¹t ®éng v× lîi Ých cña hä. b/ Cã mét ®Þa chñ lín muèn sö dông søc n−íc cña mét con s«ng b»ng c¸ch ®¾p mét c¸i ®Ëp chÆn nöa dßng s«ng l¹i. ViÖc ®ã g©y ra nhiÒu bÊt tiÖn cho nh÷ng n«ng d©n sèng ë bê s«ng. Héi N«ng d©n ®· can thiÖp vµ ®· lµm cho c¸i ®Ëp bÞ ph¸. Th¾ng lîi thø hai nµy ®· ®em l¹i cho Héi N«ng d©n thªm nhiÒu héi viªn n÷a. 3/ Héi viªn. 14 lµng. ViÖc ®iÒu tra sè l−îng héi viªn ch−a tiÕn hµnh ®−îc. 4/ §éi tù vÖ n«ng d©n: chØ cã 40 ng−êi vµ rÊt Ýt sóng. 5/ §éi h−¬ng dòng. MÆc dï cã 5.000 ng−êi nh−ng kh«ng nguy hiÓm v× tæ chøc kÐm. ë huyÖn nµy Ýt nhÊt cã 30.000 tªn phØ; nh−ng chóng rÊt th©n thiÖn víi Héi N«ng d©n. NhiÒu tªn phØ cßn tham gia Héi N«ng d©n. Binh lÝnh ®ån tró tr−íc kia rÊt tµn ¸c ®èi víi n«ng d©n; tõ khi chóng bÞ ChÝnh phñ Quèc d©n §¶ng gi¶i t¸n, to¸n qu©n míi cã quan hÖ víi Héi N«ng d©n. 6/ Thanh niªn. Tr×nh ®é häc vÊn rÊt thÊp. Lµm viÖc rÊt vÊt v¶. 7/ Do tuyªn truyÒn ph¶n c¸ch m¹ng cña bän hµo lý vµ bän ®Þa chñ, n«ng d©n sî h·i Quèc d©n §¶ng. Nh−ng hiÖn nay Héi N«ng d©n ®· thµnh c«ng trong viÖc lµm cho hä hiÓu ®¶ng nµy thùc sù lµ c¸i g×. 8/ Tr−íc mçi sù kiÖn chÝnh trÞ x¶y ra ë Qu¶ng Ch©u, bän hµo lý ë ®©y, gièng nh− anh em chóng ë c¸c huyÖn kh¸c, ®· tung tin ®ån nh¶m ®Ó lµm cho n«ng d©n lo sî. ë ®©y chóng ta chØ cã mét ®¶ng viªn céng s¶n vµ hai häc viªn Tr−êng N«ng d©n ®Ó chèng l¹i sù tuyªn truyÒn ph¶n c¸ch m¹ng ®ã. KÕt qu¶ lµ n«ng d©n tin nh÷ng ®iÒu bän hµo lý nãi víi hä vµ do ®ã lµm cho c«ng t¸c cña chóng ta trë nªn khã kh¨n. 9/ Quan hÖ gi÷a c«ng nh©n vµ n«ng d©n rÊt tèt. 10/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t: Gi¶m thuÕ, DÑp yªn bän phØ.

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 213 G) TRung S¥N (N¥I SINH CñA B¸C SÜ T¤N) 1/ KÎ thï lín nhÊt cña Héi N«ng d©n lµ ®éi h−¬ng dòng. Mét lÇn trong khi Héi N«ng d©n ®ang häp, ®éi h−¬ng dòng ®· v©y nhµ, giÕt chÕt mét héi viªn Héi N«ng d©n vµ lµm bÞ th−¬ng mét ng−êi kh¸c. Tªn hµo lý chØ huy cuéc tÊn c«ng Êy vÒ sau ®· bÞ trõng trÞ. Mét ®éi h−¬ng dòng kh¸c ®· cÊm héi viªn cña Héi N«ng d©n kh«ng ®−îc ®i qua lµng cña m×nh. Trong mét vµi tr−êng hîp, Héi N«ng d©n ®· thµnh c«ng trong viÖc t−íc vò khÝ cña ®éi h−¬ng dòng. T×nh h×nh Héi N«ng d©n lµ tèt, nh−ng chóng ta cßn ph¶i phÊn ®Êu ®Ó ®uæi ra khái héi bän hµo lý c¬ héi chñ nghÜa ®· gia nhËp Héi N«ng d©n nh»m cñng cè vÞ trÝ cña chóng h¬n lµ ho¹t ®éng v× lîi Ých cña n«ng d©n nghÌo. 2/ Héi viªn. 120 lµng; 15.600 héi viªn. 3/ Mét vµi to¸n phØ chèng l¹i chóng ta; mét sè kh¸c muèn gióp ®ì chóng ta. N«ng d©n ®· hîp t¸c víi ChÝnh phñ Quèc d©n §¶ng t−íc vò khÝ qu©n ph¶n c¸ch m¹ng. Qu©n ®ån tró hiÖn nay rÊt th©n thiÖn víi Héi N«ng d©n. HiÕn binh chèng l¹i chóng ta. 4/ Thanh niªn. Tr×nh ®é häc vÊn hÇu nh− lµ sè kh«ng. Trong mét sè lµng cã 1.000 gia ®×nh, chØ cã mét hoÆc hai tr−êng víi 50 hoÆc 60 häc sinh, tÊt c¶ ®Òu lµ con c¸i phó n«ng vµ trung n«ng. Ch−a cã c¸i g× ®Ó phôc vô con em n«ng d©n nghÌo. 5/ Khi n«ng d©n nghe nãi vÒ c−¬ng lÜnh cña §¶ng céng s¶n th× hä ®· t¸n thµnh. TiÕc thay, b¶n th©n c¸c ®ång chÝ cña chóng ta kh«ng hiÓu thËt s©u s¾c chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó tuyªn truyÒn réng h¬n, vµ ®Ó t×m kiÕm ®¶ng viªn cho §¶ng tõ trong hµng ngò n«ng d©n. 6/ ë ®©y chóng ta cã 9 ®¶ng viªn céng s¶n vµ 4 ®¶ng viªn dù bÞ. 7/ Bän hµo lý còng rÊt kh«n ngoan, chóng lîi dông mäi c¬ héi ®Ó tung tin ®ån nh¶m hßng lµm cho n«ng d©n sî h·i. Nh−ng

214 Hå CHÝ MINH TOµN TËP chóng t«i ®· chèng l¹i cã hiÖu qu¶ sù tuyªn truyÒn cña chóng. Sau khi Liªu Träng Kh¶i bÞ giÕt h¹i, bän hµo lý v« cïng mõng rì. Chóng nãi víi n«ng d©n: \"c¸c ng−êi thÊy ®Êy, hä ®· giÕt vÞ thñ lÜnh ®Çy søc m¹nh cña c¸c ng−êi råi ®Êy; s¾p ®Õn l−ît c¸c ng−êi nÕu c¸c ng−êi kh«ng rêi bá héi n«ng d©n ngay lËp tøc!\". Nh−ng khi chóng t«i ®· t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn - liªn tôc tõ lµng nµy sang lµng kh¸c - gi¶i thÝch cho mäi ng−êi hiÓu râ ý nghÜa cña viÖc ®ã th× n«ng d©n ch¼ng nh÷ng kh«ng sî n÷a, mµ cßn n«n nãng muèn tr¶ thï cho ng−êi b¹n bÞ giÕt h¹i cña m×nh lµ «ng Liªu. HiÖn nay, ®éi h−¬ng dòng hîp t¸c víi bän ®Þa chñ ®Ó tung tin ®ån nh¶m. Chóng nãi r»ng Qu¶ng Ch©u ch¼ng bao l©u n÷a sÏ bÞ TrÇn Quýnh Minh chiÕm vµ «ng nµy sÏ ®em b¾n tÊt c¶ c¸c héi viªn cña Héi N«ng d©n, v.v.. 8/ Víi c«ng nh©n. N«ng d©n ë huyÖn nµy, nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhiÒu rau cho thÞ tr−êng H−¬ng C¶ng vµ thÞ tr−êng Ma Cao, bÞ ®ông ch¹m nÆng nÒ do viÖc phong to¶ nh÷ng c¶ng nµy. Tho¹t tiªn hä rÊt ph¶n ®èi nh÷ng ng−êi b·i c«ng. Nh−ng khi nghe chóng t«i gi¶i thÝch, hä kh«ng nh÷ng quªn tÊt c¶ nh÷ng sù phÉn né ®èi víi nh÷ng ng−êi b·i c«ng mµ cßn quyªn gãp rÊt hµo phãng vµo quü b·i c«ng. Sù bùc béi cña hä ®èi víi ng−êi c«ng nh©n mét phÇn ®· biÕn thµnh lßng yªu n−íc, mÕn th−¬ng nh÷ng ng−êi b·i c«ng yªu n−íc vµ phÇn kh¸c biÕn thµnh sù c¨m ghÐt bän ®Õ quèc. 9/ Cã nhiÒu tr−êng truyÒn gi¸o. C¸c tr−êng ®ã ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu ®Ó lµm cho ng−êi ta chuyÓn sang theo ®¹o, nh−ng kÕt qu¶ rÊt bÐ nhá. Tuy vËy, ë mét lµng chóng t«i thÊy mét sè lín n«ng d©n ®· theo ®¹o C¬ ®èc. Nh÷ng ng−êi theo t«n gi¸o nµy nãi víi chóng t«i: \"Chóng t«i kh«ng biÕt vµ kh«ng quan t©m xem ®¹o C¬ ®èc lµ c¸i g×, chóng t«i tin theo v× cÇn sù gióp ®ì cña hä. B©y giê chóng t«i cã Héi N«ng d©n ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh, chóng t«i cã thÓ c¸o biÖt nhµ thê!\".

Phong trµo n«ng d©n tØnh qu¶ng ®«ng 215 10/ Nh÷ng yªu s¸ch tr−íc m¾t: a. Gi¶i t¸n ®éi h−¬ng dòng. b. N«ng d©n kiÓm so¸t b·i c¸t. c. Gi¶m thuÕ. Tµi liÖu tiÕng Anh, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

216 GöI §OµN CHñ TÞCH QUèC TÕ N¤NG D¢N C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, Nh÷ng th− cña c¸c ®ång chÝ ®Ò c¸c ngµy 1, 2, 13, 17, 18, 30 th¸ng 8 vµ c¸c ngµy 1, 2, 5, 7, 9 th¸ng 9 ®Õn t«i cïng vµo mét ngµy: ngµy 14 th¸ng 10. 1/ Sè tiÒn c¸c ®ång chÝ göi cho sÏ do ®ång chÝ B«r«®in xö lý theo sù chØ dÉn cña c¸c ®ång chÝ. B¶n thanh to¸n vÒ sè tiÒn ®ã sÏ ®−îc göi ®Õn c¸c ®ång chÝ sau. ViÖc xuÊt b¶n c¸c tµi liÖu, viÖc cö ng−êi ®i tuyªn truyÒn, vµ viÖc göi ®Òu ®Æn c¸c tin tøc cho c¸c ®ång chÝ sÏ ®−îc thùc hiÖn. Song viÖc cö ng−êi trong sè c¸c ®ång chÝ ®i M¸txc¬va - theo ý kiÕn cña t«i - th× ch−a ®−îc v× tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ chóng ta b©y giê ®ang cÇn ë ®©y. Kh«ng cã ai trong sè hä biÕt tiÕng n−íc ngoµi. 2/ Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng Quèc d©n §¶ng kh«ng hÒ cö mét ®oµn ®¹i biÓu n«ng d©n nµo. Kh«ng ai biÕt «ng Cho-ngao lµ ai. 3/ T«i göi ®Õn c¸c ®ång chÝ mét b¸o c¸o vÒ c«ng t¸c n«ng d©n ë tØnh Qu¶ng §«ng. B¶n b¸o c¸o ®ã tr¶ lêi nh÷ng vÊn ®Ò trong th− cña c¸c ®ång chÝ ®Ò ngµy 5-9-25. 4/ Th− göi Quèc tÕ thø hai31 ®¨ng ë tê \"D©n quèc nhËt b¸o\", c¬ quan cña Quèc d©n §¶ng; vµ b¸o \"Con ®−êng c«ng nh©n\". 5/ T«i yªu cÇu c¸c ®ång chÝ göi cho chóng t«i nh÷ng tµi liÖu

Göi ®oµn chñ tÞch quèc tÕ n«ng d©n 217 b»ng tiÕng Ph¸p hoÆc tiÕng Anh, nh−ng kh«ng b»ng tiÕng §øc bëi v× chóng t«i kh«ng hiÓu tiÕng §øc. Xin göi c¸c ®ång chÝ lêi chµo céng s¶n. Qu¶ng Ch©u, ngµy 17-10 NILèPXKI Tµi liÖu tiÕng Anh, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

218 GöI §OµN CHñ TÞCH QUèC TÕ N¤NG D¢N C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, Nh÷ng b¸o c¸o vµ nghÞ quyÕt sau ®©y cña Ph©n bé Quèc d©n §¶ng Qu¶ng §«ng sÏ cho thÊy r»ng: 1/ N«ng d©n bÞ sù ¸p bøc cña bän kú hµo, bän kÎ c−íp, bän tham quan « l¹i, bän h−¬ng dòng, bän qu©n phiÖt, bän ®Þa chñ, bän cho vay nî, bän ®éc quyÒn. 2/ Nh÷ng yªu s¸ch mµ hä nhÊt trÝ ®−a ra lµ gi¶m thuÕ, dÑp yªn bän c−íp, gi¶i t¸n h−¬ng dòng. 3/ Häc vÊn cña hä nãi chung lµ rÊt thÊp. 4/ Do truyÒn thèng gia tr−ëng, ng−êi ®¹i diÖn cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh m×nh, nªn ng−êi phô n÷ n«ng d©n kh«ng - hoÆc kh«ng ®−îc phÐp - tham gia ho¹t ®éng cña tæ chøc. 5/ Hä t¸n thµnh c−¬ng lÜnh cña §¶ng Céng s¶n1) khi nçi lo cña hä vÒ \"x· héi ho¸ phô n÷\" ®−îc xua tan. 6/ Hä cã thÓ chÞu sù hy sinh to lín ®Ó b¶o vÖ giai cÊp cña hä hoÆc ®Ó ñng hé ChÝnh phñ c¸ch m¹ng. 7/ Phong trµo ®ang ®−îc tæ chøc vµ ®−îc l·nh ®¹o bëi c¸c ®ång chÝ céng s¶n cña chóng ta d−íi danh nghÜa Quèc d©n §¶ng. 8/ Bøc th− cña ®ång chÝ göi cho t«i (ngµy 17 th¸ng 8) chØ râ r»ng: \"HiÖn thêi sù tham gia cña Héi N«ng d©n Trung Quèc vµo _______________ 1) Trong nguyªn b¶n tiÕng Anh viÕt t¾t lµ C.P (communist party) (BT).

Göi ®oµn chñ tÞch quèc tÕ n«ng d©n 219 Quèc tÕ N«ng d©n chØ thuÇn tuý mang tÝnh chÊt tuyªn c¸o. Chóng ta sÏ ph¶i lµm g× ®Ó cho sù tham gia ®ã trë thµnh thùc sù? 9/ T«i ch−a chÝnh thøc liªn l¹c ®−îc víi Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng Quèc d©n §¶ng1) nh− ®ång chÝ ®· chØ thÞ, t«i sÏ hái c¸c ®ång chÝ cña chóng ta ë ®Êy xem t«i ®−îc giíi thiÖu chÝnh thøc th× h¬n hay lµm viÖc th«ng qua c¸c ®ång chÝ Trung Quèc cña chóng ta th× h¬n. Trong th− sau, t«i sÏ b¸o c¸o vÒ vÊn ®Ò ®ã. 10/ T«i kh«ng nhËn ®−îc mét tuyªn ng«n nµo tõ ®ång chÝ Hanl¬. 11/ T«i kh«ng nhËn ®−îc mét ®Ò c−¬ng nµo vÒ vÊn ®Ò n«ng d©n Trung Quèc nh− ®ång chÝ nãi lµ ®· göi cho t«i. 12/ Cïng víi b¶n b¸o c¸o nµy, t«i göi tíi ®ång chÝ mét vµi tÊm ¶nh vµ mét vµi tËp s¸ch máng do Ph©n bé n«ng d©n Quèc d©n §¶ng xuÊt b¶n. Xin göi lêi chµo céng s¶n. Qu¶ng Ch©u, ngµy 5-11-1925 NILèPXKI (NAQ) Tµi liÖu tiÕng Anh, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Trong nguyªn b¶n viÕt t¾t lµ CEC (BT).

220 TH¦ GöI §OµN CHñ TÞCH QUèC TÕ N¤NG D¢N KÝnh göi §oµn Chñ tÞch Quèc tÕ N«ng d©n, C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, 1/ T«i ®· hái ý kiÕn C.E.C1) cña C.C.P2) vÊn ®Ò vÒ nh÷ng quan hÖ trùc tiÕp cña t«i víi C.E.C cña Quèc d©n §¶ng víi t− c¸ch lµ ®¹i diÖn chÝnh thøc cña c¸c ®ång chÝ. C¸c ®ång chÝ cña chóng ta nãi r»ng ®iÒu ®ã lµ kh«ng cÇn thiÕt, bëi v× t«i cã thÓ cã tÊt c¶ mäi th«ng tin liªn quan tíi vÊn ®Ò n«ng d©n th«ng qua c¸c ®ång chÝ ®¶ng viªn céng s¶n Trung Quèc cña chóng ta. (MÆc dï Chñ tÞch N«ng héi ë trong Quèc d©n §¶ng, tÊt c¶ mäi c«ng viÖc - tæ chøc còng nh− tuyªn truyÒn ®Òu do c¸c ®ång chÝ cña chóng ta lµm). 2/ Quèc d©n ®¶ng ®ang xuÊt b¶n t¹p chÝ N«ng d©n b¸n nguyÖt san, b¾t ®Çu tõ th¸ng nµy. Sè ®Çu tiªn sÏ ra m¾t trong vµi ngµy tíi. T«i sÏ göi tíi c¸c ®ång chÝ. 3/ TiÕp theo lµ phong trµo n«ng d©n diÔn ra h»ng ngµy (trªn NhËt b¸o Qu¶ng Ch©u)3) vµ tranh ¶nh ®· ®−îc xuÊt b¶n trong cuéc häp n«ng d©n th¸ng 5 võa qua. 4/ Xin göi cho t«i t− liÖu vÒ phong trµo n«ng d©n quèc tÕ (b»ng _______________ 1) Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng (BT). 2) §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (BT). 3) Nguyªn v¨n lµ \"Canton gazette\" (BT).

Th− Göi ®oµn chñ tÞch quèc tÕ n«ng d©n 221 tiÕng Ph¸p hoÆc tiÕng Anh) ®Ó dÞch vµ ®¨ng t¶i trªn t¹p chÝ Quèc d©n §¶ng. Göi c¸c ®ång chÝ lêi chµo céng s¶n. Qu¶ng Ch©u, ngµy 3-12-25 NILèPXKI (NAQ) Tµi liÖu tiÕng Anh, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

222 L£NIN Vµ C¸C D¢N TéC THUéC §ÞA Cho tíi ngµy Lªnin mÊt, vÉn cßn cã nhiÒu d©n téc thuéc c¸c mµu da ch−a hiÓu râ Lªnin lµ ai vµ n−íc Nga ë ®©u. Bëi v× chñ nghÜa ®Õ quèc thùc d©n cè ý kh«ng cho hä biÕt ®iÒu ®ã. Nh−ng t¹i nh÷ng n¬i xa x¨m hÎo l¸nh ë §«ng D−¬ng, ng−êi ta còng ®· nghe nãi cã mét d©n téc ë miÒn B¾c xa x«i ®· ®¸nh ®uæi ®−îc bän ¸p bøc vµ tù qu¶n lý lÊy m×nh. ë c¸c n¬i xa x¨m hÎo l¸nh nhÊt, ng−êi ta còng biÕt r»ng n−íc ®ã lµ n−íc Nga, vµ Lªnin lµ ng−êi −u tó nhÊt cña n−íc ®ã. Kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã lý do khi Tr−êng ®¹i häc B¾c Kinh tæ chøc th¨m dß ý kiÕn xem ai lµ ng−êi −u tó nhÊt trªn thÕ giíi, th× ai còng tr¶ lêi: ng−êi −u tó nhÊt trªn thÕ giíi lµ Lªnin. Tõ l©u, nh©n d©n bÞ ¸p bøc ë ph−¬ng §«ng ®· ®−îc biÕt r»ng con ng−êi vÜ ®¹i ®ã, sau khi ®· gi¶i phãng n−íc Nga, cßn muèn gi¶i phãng tÊt c¶ c¸c d©n téc kh¸c n÷a. §iÒu nµy còng ®ñ ®Ó kÝch thÝch lßng ng−ìng mé s©u s¾c vµ phÊn khëi ®èi víi l·nh tô Lªnin. C¸c d©n téc da ®en vµ da vµng biÕt r»ng Lªnin vÜ ®¹i ®· kªu gäi nh÷ng ng−êi da tr¾ng ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng c¸c d©n téc thuéc c¸c mµu da bÞ ¸p bøc tho¸t khái bän bãc lét. ThËt dÜ nhiªn lµ tÊt c¶ nh÷ng hy väng cña ng−êi n« lÖ bÞ ¸p bøc ë c¸c n−íc thuéc ®Þa vµo mét t−¬ng lai tèt ®Ñp ®Òu g¾n liÒn víi tªn tuæi cña Lªnin - mét con ng−êi ®Æc biÖt mµ trong thêi

Lªnin vµ c¸c d©n téc thuéc ®Þa 223 gian ®Çu, thËm chÝ cßn cã nhiÒu ng−êi ch−a tin lµ cã. RÊt dÔ hiÓu r»ng tin Lªnin mÊt c¸ch ®©y mét n¨m ®· g©y cho quÇn chóng c¸c n−íc thuéc ®Þa mét Ên t−îng kh«ng sao t¶ næi, kh«ng sao diÔn t¶ ®−îc. Nh−ng dÇn dÇn nh÷ng ng−êi bÞ ¸p bøc sèng trong c¶nh t¨m tèi ®ã ®−îc biÕt tin vÒ §¶ng Céng s¶n, vÒ tæ chøc gäi lµ Quèc tÕ Céng s¶n. NhÊt lµ hä cµng ng¹c nhiªn khi ®−îc tin r»ng §¶ng vµ tæ chøc nµy ®Òu do Lªnin s¸ng lËp ra, vµ mÆc dï Lªnin ®· mÊt, nh−ng cßn cã §¶ng Céng s¶n vµ Quèc tÕ Céng s¶n tiÕp tôc sù nghiÖp cña Ng−êi. C¸c d©n téc da ®en vµ da vµng kÐm ph¸t triÓn ch−a ph¶i ®· nhËn ra ngay r»ng Lªnin vµ §¶ng Céng s¶n chØ lµ mét. Nh−ng khi hä biÕt ®iÒu ®ã th× hä sung s−íng v« h¹n. Hä b¾t ®Çu hiÓu r»ng sù nghiÖp cña Lªnin kh«ng bao giê mÊt, vµ hä vÉn hy väng ®−îc gi¶i phãng v× vÉn cßn §¶ng cña Lªnin. V× vËy, n¨m võa qua, kÓ tõ ngµy Lªnin mÊt, ¶nh h−ëng cña §¶ng Céng s¶n ®−îc lan réng trong nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ nh©n d©n nh÷ng n−íc ®ã hÕt søc chó ý ®Õn §¶ng Céng s¶n. Khi Lªnin cßn sèng, nh©n d©n bÞ ¸p bøc coi Ng−êi lµ ng−êi gi¶i phãng m×nh. Khi Ng−êi mÊt ®i, hä tù hái nhau: \"Lªnin ®· mÊt råi, chóng ta biÕt lµm sao b©y giê?\". Hä hái nhau: \"T×m ®©u ra nh÷ng ng−êi cã ®ñ tinh thÇn dòng c¶m vµ nh©n tõ nh− Lªnin ®Ó ch¨m lo ®Õn viÖc gi¶i phãng nh÷ng ng−êi n« lÖ ë c¸c n−íc thuéc ®Þa?\". Trong n¨m qua, nh©n d©n bÞ ¸p bøc ë c¸c n−íc ph−¬ng §«ng ®· nhËn ra r»ng, hä ®· t×m thÊy mét §¶ng lín m¹nh lÊy tªn lµ §¶ng Lªnin ®Ó thay thÕ cho mét vµi c¸ nh©n. Vµ b©y giê, nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa ®Òu ®Æt hy väng ®−îc gi¶i phãng vµo §¶ng nµy còng nh− mét n¨m tr−íc ®©y ®· ®Æt hy väng vµo Lªnin. Khi cßn sèng, Lªnin lµ ng−êi thÇy, ng−êi cha cña nh©n d©n bÞ

224 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ¸p bøc. Sau khi mÊt, Ng−êi lµ ng«i sao chØ ®−êng tiÕn tíi sù nghiÖp gi¶i phãng vÜ ®¹i cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc. Lªnin sèng m·i trong lßng mäi ng−êi d©n n« lÖ ë c¸c n−íc thuéc ®Þa! NGUYÔN ¸I QUèC §¹i diÖn §«ng D−¬ng ë Quèc tÕ Céng s¶n B¸o C«ng nh©n Bacu (Liªn X«), sè 16, n¨m 1925.

225 TH¦ GöI §¹I HéI §¹I BIÓU TOµN QUèC LÇN THø II CñA QUèC D¢N §¶NG TRUNG QUèC1) KÝnh göi §oµn Chñ tÞch §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II Quèc d©n §¶ng Trung Quèc, Xin th−a, tÖ nh©n2) lµ mét ng−êi An Nam mÊt n−íc ph¶i l−u vong b«n ba ®Õn chèn nµy. May thay gÆp lóc quý Héi häp §¹i héi, tuyªn bè viÖn trî cho c«ng cuéc gi¶i phãng c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi, kh«ng nÐn næi sù vui mõng. Song \"muèn bèc thuèc, tr−íc hÕt ph¶i biÕt bÖnh\". Cho nªn, tÖ nh©n yªu cÇu quý Héi cho phÐp ®Õn Héi nghÞ ®Ó béc b¹ch t×nh c¶nh ®au khæ cña ®Êt n−íc kÐm cái chóng t«i, mong nh÷ng ng−êi muèn gióp chóng t«i tiÖn nghiªn cøu ®Ó t×m ph−¬ng ch©m. N−íc t«i sÏ may m¾n biÕt bao! C¸ch m¹ng sÏ may m¾n biÕt bao! Tr−íc khi ngõng lêi, xin kÝnh chóc: _______________ 1) Bøc th− do T−ëng VÜnh KÝnh c«ng bè, trong cuèn Hå ChÝ Minh ë Trung Quèc, §µi B¾c TruyÖn ký xuÊt b¶n x·, 1972 (BT). 2) TÖ nh©n cã nghÜa lµ t«i, mét lèi nãi khiªm nh−êng. Do bøc th− viÕt theo lèi v¨n cæ nªn chóng t«i gi÷ nguyªn tõ NguyÔn ¸i Quèc dïng (BT).

226 Hå CHÝ MINH TOµN TËP C¸ch m¹ng Trung Quèc mu«n n¨m! Quèc d©n §¶ng Trung Quèc mu«n n¨m!1). Ngµy 6 th¸ng 1 Trung Hoa d©n quèc n¨m thø 15 Lý THôY §Þa chØ liªn l¹c: Sø qu¸n B«r«®in, ngµi Tr−¬ng Xu©n Méc2) chuyÓn. In trong s¸ch Hoµng Tranh: Hå ChÝ Minh vµ Trung Quèc, Nxb. Gi¶i phãng qu©n, B¾c Kinh, 1987, tr. 5. _______________ 1) Quèc d©n §¶ng Trung Quèc ë thêi kú nµy theo ®uæi nh÷ng môc ®Ých tiªn bé do T«n Trung S¬n ®Ò x−íng, nªn t¸c gi¶ nªu khÈu hiÖu trªn (BT). 2) Mét bÝ danh cña Tr−¬ng Th¸i L«i (BT).

227 GöI §OµN CHñ TÞCH QUèC TÕ N¤NG D¢N C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, T«i ®· viÕt th− nhiÒu lÇn cho c¸c ®ång chÝ ®Ó xin c¸c ®ång chÝ tµi liÖu vÒ n«ng d©n b»ng tiÕng Ph¸p hay tiÕng Anh cho tËp san n«ng d©n chóng t«i. Nh−ng cho ®Õn nay t«i kh«ng nhËn ®−îc g× c¶. T«i sÏ rÊt c¶m ¬n c¸c ®ång chÝ nÕu göi cho t«i nhËt b¸o cña Quèc tÕ N«ng d©n tõ sè 1 cho tíi sè hiÖn nay b»ng tiÕng Ph¸p hay tiÕng Anh, ®Ó t«i cã thÓ dÞch sang tiÕng Trung Quèc cho viÖc tuyªn truyÒn cña chóng t«i. Cïng mét chuyÕn th−, c¸c ®ång chÝ sÏ nhËn ®−îc 2 tÊm ¶nh to cña phong trµo n«ng d©n H¶i Phong, vµ nh÷ng bµi c¾t ë b¸o. C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, xin nhËn nh÷ng lêi chµo céng s¶n cña t«i. Qu¶ng Ch©u, 13-1-1926 NILèPXKI N.A.Q Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

228 BµI PH¸T BIÓU T¹I §¹I HéI §¹I BIÓU TOµN QUèC LÇN THø II QUèC D¢N §¶NG TRUNG QUèC1) Th−a c¸c ®ång chÝ, th−a c¸c anh em, Chóng t«i vui mõng ®−îc gÆp mÆt vµ nãi chuyÖn víi c¸c vÞ, ®ång thêi còng rÊt c¶m t¹ ch− vÞ ®· ch©n thµnh hoan nghªnh. Qua ®ã, chóng t«i hiÓu r»ng t− t−ëng c¸ch m¹ng ®· th©m nhËp vµo toµn thÓ d©n chóng, vµ ®Æc biÖt lµ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II nµy cµng ph¸t huy chñ nghÜa vÜ ®¹i, chÝnh s¸ch vÜ ®¹i cña T«n Tæng lý, ®Ó cïng víi c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc phÊn ®Êu. (Vç tay). C¸c ®ång chÝ, chóng t«i muèn nãi r»ng, c¸ch m¹ng còng gièng nh− kh¸m bÖnh vËy, tr−íc hÕt ph¶i biÕt c¨n nguyªn cña bÖnh. TÊt c¶ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc lµm c¸ch m¹ng lµ do mong muèn tho¸t khái nçi thèng khæ cña d©n téc bÞ ¸p bøc, cho nªn t«i muèn tr×nh bµy vÒ nh÷ng nçi thèng khæ mµ d©n téc An Nam ®· ph¶i chÞu ®ùng. Th−a c¸c ®ång chÝ, D©n téc An Nam chÞu ®au khæ ®· s¸u m−¬i n¨m, d©n téc An Nam bÞ x©m l−îc vµ ¸p bøc ®· s¸u m−¬i n¨m. Chóng nã th−êng rªu rao r»ng ng−êi Ph¸p chóng t«i ®em v¨n ho¸ ph−¬ng T©y ®Õn, _______________ 1) NguyÔn ¸i Quèc víi bÝ danh V−¬ng §¹t Nh©n tham dù §¹i héi vµ ph¸t biÓu t¹i phiªn häp thø 9, ngµy 14-1-1926 (BT).

Bµi ph¸t biÓu t¹i ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc... 229 chóng t«i ®èi xö hoµ b×nh víi ng−êi An Nam c¸c anh lµ v× chóng t«i muèn lµm cho c¸c anh ®−îc sung s−íng. Nh−ng sù thËt lµ s¸u m−¬i n¨m nay, chóng nã chØ cµng ngµy cµng ¸p bøc thËm tÖ nh©n d©n An Nam. B©y giê xin nãi qua mét chót nh©n d©n An Nam ®· cùc khæ nh− thÕ nµo trong s¸u m−¬i n¨m qua ®Ó c¸c ®ång chÝ c¸ch m¹ng ta ®−îc râ. Nçi thèng khæ thø nhÊt mµ ng−êi Ph¸p mang ®Õn cho nh©n d©n An Nam chÝnh lµ thuÕ th©n. BÊt cø ai, tõ m−êi t¸m tuæi trë lªn, ®Òu ph¶i ®ãng thø thuÕ nµy. Sau khi ®ãng thuÕ, ChÝnh phñ ph¸t cho mét tÊm thÎ ®Ó lµm b»ng chøng, kh«ng ®−îc ®Ó mÊt; nÕu mÊt th× bÞ chóng b¾t, ®Õn khi nµo nép tiÒn lÇn thø hai míi ®−îc tha. Chóng cho c¶nh binh ®i kh¸m thÎ kh¾p mäi n¬i mäi lóc, hÇu nh− cø mét giê kh¸m xÐt mét lÇn, v× thÕ d©n chóng khæ kh«ng kÓ xiÕt. §ã lµ mét kiÓu ng−êi Ph¸p ¸p bøc d©n An Nam. Ngoµi thuÕ th©n ra, cßn thuÕ nhµ, thuÕ hµng ho¸, v.v.. Kh«ng nh÷ng nguån lùc kinh tÕ cña ng−êi An Nam hoµn toµn bÞ ng−êi Ph¸p n¾m gi÷ lµ chuyÖn ®−¬ng nhiªn, mµ cßn lµm t¨ng thªm g¸nh nÆng cho ng−êi An Nam, khiÕn nh©n d©n An Nam kh«ng cßn kh¶ n¨ng sinh tån vÒ kinh tÕ n÷a. TÊt c¶ ®Êt ®ai cña An Nam, ®¹i bé phËn còng bÞ ng−êi Ph¸p chiÕm lµm tµi s¶n, ng−êi An Nam kh«ng ®−îc quyÒn lËp nghiÖp. §¹i thÓ, mét bé phËn lµ së h÷u ChÝnh phñ, mét bé phËn lµ ®Êt ®ån binh cña ng−êi Ph¸p, mét bé phËn lµ ®Êt c¸c gi¸o sÜ chiÕm cø. ChØ cã mét phÇn rÊt nhá lµ ®Êt thæ c− cña ng−êi An Nam th× l¹i ph¶i ®ãng thuÕ nhµ. T«i cã thÓ nªu mét vÝ dô ®Ó chøng minh sù tµn ¸c cña ¸ch ¸p bøc cña ng−êi Ph¸p. Nh− thuÕ th©n, n¨m 1914, mçi th¸ng t«i ®ãng m−êi phr¨ng, nh−ng ®Õn n¨m 1924, ®· t¨ng lªn ®Õn mét tr¨m phr¨ng. §ñ thÊy sù tµn ¸c cña bän x©m l−îc Ph¸p lµ thÕ nµo. Êy lµ ch−a kÓ ngoµi c«ng tr¸i nh− ë n−íc Ph¸p, chóng cßn b¾t nh©n d©n An Nam ph¶i mua hµng cña Ph¸p nh− mét thø thuÕ hµng ho¸. Hµng ho¸ ®ã lµ g×? NhiÒu nhÊt lµ r−îu do Ph¸p s¶n xuÊt. Chóng lµm ra thø r−îu tåi tÖ nhÊt råi b¾t d©n An Nam mua. Dï anh lµ

230 Hå CHÝ MINH TOµN TËP chÝnh kh¸ch, nhµ bu«n, thî thuyÒn hay d©n cµy g× g×, Ýt nhÊt mçi ng−êi mét chai. Kh«ng thÓ kh«ng mua. Ngoµi r−îu ra, cßn mét thø tÖ h¹i h¬n, ®éc h¬n, ®ã lµ ph¶i mua thuèc phiÖn. Thuèc phiÖn cã lÏ lµ mét kho¶n lín trong dù to¸n thu nhËp cña n−íc Ph¸p, chiÕm ®Õn mét phÇn t− dù to¸n. TÝnh thµnh con sè, mçi n¨m lµ bèn tr¨m triÖu phr¨ng, ®ñ thÊy nçi khæ cña ng−êi An Nam. Nh−ng sù x©m l−îc cña ®Õ quèc Ph¸p kh«ng chØ cã thÕ. ChiÕn tranh l¹i lµ mét chuyÖn lín n÷a. Håi chiÕn tranh ¢u ch©u, ng−êi Ph¸p b¾t d©n An Nam ®i lÝnh, tæng sè trªn m−êi v¹n. Hä ph¶i bá x¸c ngoµi mÆt trËn ch¼ng ®−îc nh×n thÊy quª h−¬ng. Cho nªn, qu¶ thËt lµ nh©n d©n An Nam ch¼ng nh÷ng ph¶i nép tiÒn mµ cßn ph¶i nép m¹ng cho chóng. Cßn mét ®iÓm n÷a. §Õ quèc Ph¸p mét mÆt ¸p bøc d©n téc An Nam, mÆt kh¸c l¹i cÊm nh÷ng ng−êi anh em chèng ¸p bøc. Bëi v× chóng cßn sang Trung Quèc dïng sóng g−¬m giÕt nh÷ng ng−êi anh em Trung Quèc cña chóng t«i. Qu¶ thËt, ®Õ quèc Ph¸p ch−a bao giê võa lßng víi sù ¸p bøc cña chóng, ®· ph¶i nép thuÕ th©n, cßn b¾t ®ãng thuÕ hµng ho¸, ®· mua r−îu, cßn b¾t mua thuèc phiÖn, ®· hy sinh tÝnh m¹ng cho chóng mµ chóng ch¼ng hÒ m¶y may th−¬ng xãt. VËy mµ ng−êi Ph¸p l¹i cßn cã mét c¸ch n÷a lµm khæ nh©n d©n An Nam, ®ã lµ lµm thuª. Mçi n¨m chóng b¾t hµng mÊy chôc v¹n ng−êi An Nam vµo lµm thuª trong c¸c x−ëng m¸y cña Ph¸p. Hoµn toµn lµ lµm tr©u ngùa n« lÖ cho chóng, kh«ng ®−îc mét chót lîi léc g×. Thø hai, ng−êi An Nam ë trªn ®Êt n−íc m×nh mµ tuyÖt ®èi kh«ng cã quyÒn tù do ng«n luËn, tù do xuÊt b¶n, ngay c¶ ®i l¹i còng ch¼ng ®−îc tù do, trong n−íc m×nh mµ m×nh còng kh«ng ®−îc tuú ý ®i l¹i. ThÝ dô, tõ tØnh nµy sang tØnh kh¸c ph¶i cã giÊy th«ng hµnh míi ®−îc. §i ra n−íc ngoµi tÊt nhiªn cµng khái ph¶i nãi. NÕu lµm tr¸i th× ph¶i xö téi rÊt nÆng. Theo b¸o c¸o cña ChÝnh phñ Ph¸p, mçi x· hÇu nh− th¸ng nµo còng cã mÊy tr¨m ng−êi bÞ xö téi nh− vËy. VÒ gi¸o dôc, tr−íc kia ng−êi An Nam häc s¸ch Trung Quèc, chÞu ¶nh h−ëng v¨n ho¸ Trung Quèc. Tõ ngµy ng−êi Ph¸p chiÕm An Nam, thÊy ng−êi An Nam còng gièng ng−êi Trung Quèc, cho

Bµi ph¸t biÓu t¹i ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc... 231 nªn còng ra lÖnh häc s¸ch Trung Quèc. Kh«ng ngê tõ sau C¸ch m¹ng T©n Hîi32 cña Trung Quèc, thÊy r»ng cho tiÕp tôc häc s¸ch Trung Quèc th× kh«ng æn, cho nªn chóng ®· kh«ng cho phÐp ng−êi An Nam ®äc s¸ch Trung Quèc vµ häc ch÷ Trung Quèc n÷a. Ch¼ng nh÷ng thÕ, chóng cµng kh«ng muèn ®Ó cho ng−êi An Nam biÕt t×nh h×nh gÇn ®©y cña Trung Quèc, bëi v× ®iÒu khiÕn bän ®Õ quèc kh«ng vui h¬n c¶ lµ ý thøc d©n téc cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc. C¸c ®ång chÝ! C¸ch x©m l−îc cña bän ®Õ quèc chóng nã, vÒ vËt chÊt lµ dïng ®ñ lo¹i thuÕ m¸ vµ c¸c chÊt ®éc nh− thuèc phiÖn, vÒ tinh thÇn lµ chÝnh s¸ch ngu d©n; ®ã lµ nh÷ng ©m m−u th©m ®éc cña chóng ®Ó x©m l−îc An Nam. Th−a c¸c ®ång chÝ, Bän ®Õ quèc cè nhiªn lµ ¸p bøc ng−êi An Nam, nh−ng ®ång thêi chóng còng ¸p bøc c¶ ng−êi Trung Quèc. §iÒu ®ã, c¸c ®ång chÝ cã mÆt trong §¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø II nµy ch¾c ch¾n ®Òu biÕt. V× ng−êi Trung Quèc còng bÞ ®èi xö nh− vËy. Hä còng ph¶i ®ãng thuÕ th©n. Vµ tÊt nhiªn, dï lµ g¸i trai giµ trÎ, hä còng kh«ng ®−îc tù do ®i l¹i, muèn ®i l¹i còng ph¶i cã thÎ th«ng hµnh. §ång thêi, chóng cßn cÊm c¶ tæ chøc héi häp, trôc xuÊt c¸c ®ång chÝ Quèc d©n §¶ng. V× chóng cho r»ng, phµm lµ ng−êi cña ®¶ng c¸ch m¹ng th× ®Òu nguy hiÓm, cho nªn kh«ng ®uæi kh«ng ®−îc. Cã ®iÒu, c¸ch chóng lµm thËt lµ hiÓm ®éc, bëi v× chóng ®· lîi dông nh÷ng phÇn tö xÊu trong ng−êi Trung Quèc ®Ó chèng l¹i c¸c ®ång chÝ c¸ch m¹ng, chèng l¹i ChÝnh phñ c¸ch m¹ng Qu¶ng Ch©u. T«i cã thÓ nªu mét vÝ dô, nh− lóc T«n Trung S¬n tiªn sinh t¹ thÕ, toµn Trung Quèc cè nhiªn ®Òu truy ®iÖu, mµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi còng rÇm ré truy ®iÖu. Nh©n d©n An Nam chóng t«i ®−¬ng nhiªn còng muèn lµm lÔ truy ®iÖu nh− ng−êi Trung Quèc, nh−ng bän Ph¸p cÊm kh«ng cho phÐp lµm. T«i cã thÓ nãi r»ng, ë An Nam bän ®Õ quèc ch¼ng nh÷ng dïng mäi c¸ch ®Ó chèng l¹i c¸ch m¹ng, mµ ®ång thêi cßn t×m mäi c¸ch c«ng kÝch Quèc d©n §¶ng, c«ng kÝch ChÝnh phñ Qu¶ng Ch©u.

232 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Chóng ta biÕt r»ng, c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi hiÖn nay cã Ai CËp, Marèc, Xyri, An Nam, Trung Quèc vµ rÊt nhiÒu n−íc kh¸c. Cho nªn, chóng ta cÇn ph¶i liªn hiÖp l¹i, cïng nhau chèng chñ nghÜa ®Õ quèc. (Vç tay). §Õ quèc Ph¸p ch¼ng nh÷ng thÊy c¸ch m¹ng th× sî, mµ ®Æc biÖt thÊy c¸ch m¹ng Trung Quèc l¹i cµng sî. Cho nªn, chóng kh«ng ngÇn ng¹i dèc toµn lùc ra ®Ó gióp bän ph¶n c¸ch m¹ng, gióp vò khÝ cho bän Tr−¬ng T¸c L©m, hßng can thiÖp vµo phong trµo c¸ch m¹ng quèc d©n cña chóng ta. Th−a c¸c ®ång chÝ, nh− ®ång chÝ U«ng Tinh VÖ nãi, c¸ch m¹ng kh«ng cã biªn giíi quèc gia. Dï lµ Ai CËp, Marèc hay tÊt c¶ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc nµo, hÔ cïng bÞ chñ nghÜa ®Õ quèc ¸p bøc, th× ph¶i cïng nhau liªn hiÖp l¹i. §¶ ®¶o ®Õ quèc Ph¸p! §¶ ®¶o chñ nghÜa ®Õ quèc trªn thÕ giíi! Quèc d©n §¶ng nhÊt ®Þnh gióp chóng t«i gi¶i phãng, gióp tÊt c¶ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc gi¶i phãng. Kh«ng ph©n biÖt n−íc nµo, d©n téc nµo, tÊt c¶ h·y ®øng lªn chèng kÎ thï chung cña chóng ta. (Vç tay). H«m nay t«i rÊt vui mõng, bëi v× Quèc d©n §¶ng cã ®−îc §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II nµy, s¾p tíi nhÊt ®Þnh sÏ gióp nhiÒu cho ng−êi c¸ch m¹ng. V× thÕ t«i xin chóc: Quèc d©n §¶ng Trung Quèc mu«n n¨m! C¸ch m¹ng Trung Quèc thµnh c«ng mu«n n¨m! C¸ch m¹ng An Nam thµnh c«ng mu«n n¨m! C¸ch m¹ng thÕ giíi thµnh c«ng mu«n n¨m! (Chñ tÞch: §Ò nghÞ mäi ng−êi cïng h« to: C¸ch m¹ng An Nam thµnh c«ng mu«n n¨m!). Tµi liÖu tiÕng Trung, l−u t¹i B¶o tµng C¸ch m¹ng Qu¶ng Ch©u, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

233 L£NIN Vµ PH¦¥NG §¤NG Quèc tÕ thø nhÊt33 ®· ®Æt c¬ së cho häc thuyÕt céng s¶n, nh−ng v× tån t¹i trong mét thêi gian ng¾n nªn chØ kÞp ®Ò ra nh÷ng ®−êng lèi c¬ b¶n cña häc thuyÕt ®ã mµ th«i. VÊn ®Ò c¸c n−íc thuéc ®Þa ch−a ®−îc Quèc tÕ thø nhÊt nghiªn cøu ®Çy ®ñ. Cßn Quèc tÕ thø hai víi nh÷ng ®¹i biÓu cña nã nh− M¸c®«nan, V¨ng®Ðcvend¬, Hen®Ðcx«n, Blum vµ nhiÒu ng−êi kh¸c th× l¹i qu¸ chó ý ®Õn vÊn ®Ò nµy. Trong bÊt cø tr−êng hîp thuËn lîi nµo, nh÷ng ng−êi nµy còng nhÊn m¹nh sù nhÊt trÝ cña hä víi chÝnh s¸ch ®Õ quèc chñ nghÜa mµ bän t− b¶n thùc hiÖn ë c¸c n−íc Êy. Cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa cho sù nghiÖp gi¶i phãng cña m×nh, kh«ng nh÷ng kh«ng ®−îc sù ®ång t×nh cña hä mµ cßn ng−îc l¹i. VÝ dô, sau khi lªn n¾m chÝnh quyÒn, M¸c®«nan ch¼ng kÐm g× B«n®uin vµ S¨mbÐclanh ®· ®µn ¸p nh©n d©n Ên §é, Xu®¨ng vµ c¸c d©n téc kh¸c ®· can ®¶m ®Êu tranh chèng l¹i bän ng−êi n−íc ngoµi øc hiÕp hä. Víi sù t¸n thµnh cña c¸c ngµi ®ã, ng−êi ta ®· déi bom xuèng c¸c lµng m¹c b¶n xø, vµ ®· ®µn ¸p nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa d· man, tµn b¹o kh«ng sao t¶ xiÕt. Mäi ng−êi ®Òu biÕt vÒ chÝnh s¸ch ph©n biÖt c«ng nh©n da tr¾ng víi c«ng nh©n da mµu mµ bän tho¶ hiÖp lu«n lu«n thi hµnh, vÒ viÖc c¸c c«ng ®oµn chÞu ¶nh h−ëng cña bän x· héi gi¶ hiÖu ®ã kh«ng muèn kÕt n¹p c¸c c«ng nh©n da mµu vµo hµng ngò cña m×nh. Trong chÝnh s¸ch thuéc ®Þa cña Quèc tÕ thø hai, bÊt cø ë ®©u còng lé râ bé mÆt thËt cña tæ chøc tiÓu t− s¶n

234 Hå CHÝ MINH TOµN TËP nµy. Bëi vËy, cho tíi tËn C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi, ë c¸c n−íc thuéc ®Þa, häc thuyÕt x· héi chñ nghÜa ®· bÞ coi lµ mét thø häc thuyÕt chØ dµnh riªng cho nh÷ng ng−êi da tr¾ng, mét thø thñ ®o¹n míi ®Ó lõa dèi vµ bãc lét ng−êi b¶n xø. Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· ®Æt c¬ së cho mét thêi ®¹i míi, thËt sù c¸ch m¹ng trong c¸c n−íc thuéc ®Þa. Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· kiªn quyÕt lªn ¸n mäi thµnh kiÕn ®èi víi nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa ®· ¨n s©u vµo tËn x−¬ng tuû cña nhiÒu c«ng nh©n ch©u ¢u vµ ch©u Mü. Nh÷ng luËn c−¬ng cña Lªnin vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa34 ®−îc Quèc tÕ Céng s¶n t¸n thµnh ®· g©y ra mét cuéc c¸ch m¹ng hoµn chØnh trong tÊt c¶ c¸c n−íc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi. §ång chÝ Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· nhÊn m¹nh vµ nhËn thøc hÕt tÇm quan träng to lín cña viÖc gi¶i quyÕt mét c¸ch ®óng ®¾n vÊn ®Ò thuéc ®Þa ®èi víi c¸ch m¹ng thÕ giíi. Trong tÊt c¶ c¸c §¹i héi cña Quèc tÕ Céng s¶n, cña Quèc tÕ C«ng ®oµn, vµ cña Quèc tÕ Thanh niªn céng s¶n, vÊn ®Ò thuéc ®Þa lu«n lu«n ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ hÕt tÇm quan träng lín lao cña viÖc l«i cuèn nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa vµo phong trµo c¸ch m¹ng. Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· nhËn thøc r»ng nÕu kh«ng cã sù tham gia cña hä th× kh«ng thÓ cã c¸ch m¹ng x· héi. Víi tÊt c¶ sù s¸ng suèt vèn cã cña m×nh, Lªnin ®· nhËn thÊy r»ng muèn cho c«ng t¸c trong c¸c n−íc thuéc ®Þa ®−îc thµnh c«ng tèt ®Ñp th× cÇn ph¶i lîi dông triÖt ®Ó phong trµo gi¶i phãng d©n téc trong c¸c n−íc ®ã, r»ng giai cÊp v« s¶n trªn thÕ giíi, b»ng viÖc ñng hé phong trµo Êy th× sÏ cã nhiÒu b¹n ®ång minh míi hïng m¹nh trong cuéc ®Êu tranh cña m×nh cho c¸ch m¹ng x· héi. TÊt c¶ c¸c ®¹i biÓu c¸c n−íc thuéc ®Þa ®· tham dù c¸c §¹i héi cña Quèc tÕ Céng s¶n sÏ kh«ng bao giê quªn ®−îc r»ng l·nh tô Lªnin, ®ång chÝ Lªnin ®· quan t©m ®Õn hä d−êng nµo, r»ng Ng−êi

Lªnin vµ ph−¬ng ®«ng 235 ®· biÕt ®i s©u t×m hiÓu nh− thÕ nµo nh÷ng ®iÒu kiÖn c«ng t¸c phøc t¹p vµ thuÇn tuý cã tÝnh chÊt ®Þa ph−¬ng. Tõ ®ã ®Õn nay, mçi ng−êi trong chóng ta ®· cã ®ñ thêi gian ®Ó thÊy râ hµng chôc lÇn r»ng nh÷ng nhËn xÐt cña Lªnin ®óng biÕt chõng nµo, vµ nh÷ng lêi gi¸o huÊn cña Ng−êi thËt quý gi¸ biÕt bao. ChØ nhê cã th¸i ®é kh«n khÐo cña Lªnin ®èi víi vÊn ®Ò thuéc ®Þa, míi cã thÓ lay ®éng quÇn chóng ch−a ®−îc gi¸c ngé, vµ l¹c hËu nhÊt trong c¸c n−íc thuéc ®Þa. S¸ch l−îc cña Lªnin vÒ vÊn ®Ò nµy ®−îc c¸c ®¶ng céng s¶n trªn toµn thÕ giíi ¸p dông ®· ngµy cµng l«i cuèn ®−îc nh÷ng phÇn tö −u tó vµ tÝch cùc ë c¸c n−íc thuéc ®Þa vµo phong trµo céng s¶n. ViÖc Lªnin gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n téc phøc t¹p ë n−íc Nga X«viÕt, viÖc ®¶ng céng s¶n thùc hiÖn trong thùc tiÔn vÊn ®Ò nµy lµ mét vò khÝ tuyªn truyÒn m¹nh mÏ nhÊt trong c¸c n−íc thuéc ®Þa. §èi víi tÊt c¶ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc vµ bÞ n« dÞch, Lªnin ®· thÓ hiÖn mét b−íc ngoÆt trong lÞch sö cuéc ®êi ®au khæ vµ bÞ mÊt quyÒn cña hä, lµ t−îng tr−ng cho mét t−¬ng lai míi, x¸n l¹n. NGUYÔN ¸I QUèC B¸o TiÕng cßi M¸txc¬va (Liªn X«), tiÕng Nga, ngµy 21-1-1926.